THEATRI HVMANAE Vitae Volumen Sextum de Philosophicis Habitibvs Practicis ad Boni cognitionem simul & possessionem primariò conferentib. TRIBVS LIBRIS vniuersim tractans. M. Henningus Anding R. Ministerij Senior.

Nobiliss. I. C.

Basilio Amerbachio Bonifacii Iurisperitoru̅ integerrimi paris eruditionis acprobitatis filio Theod. Zvingervs Sextum hoc Theatri Hvmani Volumen Tribvs Libris explicatum Qvorvm I. De Philosophia Morum vniuersim: item de Legislatione & Jvrisprvdentia disputat. II. De Historia eximiè dicta. III. De Probitate & Jmprobitate vniuersim consideratis. Amicitiae iam inde à teneris initae progressuaet. studioru̅q. prouectu confirmatae affinitatis fraterno vinculo ampliatae MON

TOMI SEXTI LIBRORVM DISPOSITIO.

Theoricam philosophiam Practica excipit, à praxi, in qua summa eius vis & perfectio consistit, nomen trahens. Nam cùm fines harum diuersi sint, illa Cognitione̅, hac Probitatem, vtraq; Beatitudinem affectante: ea certè, quae ad fines hosce consequendos faciunt, aliquatenus distincta esse oportet. Et proinde vt Contemplationi pariter & Actioni singulae incumbant, quia tamen non ex aequo, à potiori fit denominatio. Sunt verò Practici Habitus in multiplici differentia. Quorum species singillatim enarrandae venient: si priùs de ijsdem vniuersim egerimus. Cuius quidem vniuersalis considerationis priorem partem Theoriae tribuimus, Philosophiam morum (quae in Politicam & Oeconomicam diuiditur) Legumlationem, Iurisprude̅tiam, & Historiam comprehendentis: posteriore̅ Praxi addicimus, Probitatem scilicet & Improbitatem. Aristoteles certè sexto Ethicorum, [Greek words] prudentiae speciem facit: ipsam quinetiam legum interpretationem ad [Greek words] (quae [Greek words] species existit) refert. Prudentis enim est, in ciuitate leges ponere, secundum quas ciues bene beate???; viuere possint. Eiusdem est leges posse interpretari, no̅ ex iusto tantu̅ [Greek words], verùm etiam ex aequo & bono. Si quis igitur particulares actiones inspiciat, Prudentis propriae erunt, atq; eaedem Iusti: si verò vniuersalem rationem, praeceptis certis circumscriptam & explicatam, sic cùm omnium virtutum practicarum, adde etiam theoricarum, officia co̅tineant, atq; dirigant (nam & Theologo, & Medico, & Artium liberalium professoribus, quid agerè debeant, vt munere suo in quotidiana vita rectè fungantur, Ethici philosophi & Legislatores praescribere solent) no̅ ineptè, vt opinor, & theoricis subiungi, & actiuis omnibus praeponi poterunt: vti etiam praecepta vniuersalia particularibus actionibus dignitate priora sunt. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Sexti Liber I. De Philosophia Morum vniuersim. ETHICAE SIVE MORVM PHILOSOPHIAE INventores, Doctores, Scriptores. Ethicos vocamus, qui praecepta tum oeconomicè, tum politicè viuendi tradu̅t: & virtutis amore potius quàm formidine poenae homines à vitijs abstinere cogunt. Possunt etiam Philosophi Practici appellari, generaliori nomine, quoniam de omnibus virtutibus practicis, quae in [Greek words] diuiduntur, disputant, in vita tam oeconomica quàm politica. Apud Platonem Politici vocantur, vsitata eius temporis nomenclatione, à specie conuersationis humanae excellentißima ad totum genus translata appellatione, quam pòst Rhetores & [Greek words] magna temeritate ad se transferre sunt conati. Qvi, Qvales. Puta Philosophi. Pythagoras Samius, quemcunque in suam recepisset amicitiam, ei symbola sua communicabat, quae [Greek words] alioqui dicuntur, & hodie adhuc habentur. Latent sub illis moralia praecepta, quae in contrahenda & conseruanda amicitia plurimum momenti habent. Quòd si quem symbolis suis communicasse audiret, eum co̅tinuò, socium & amicum adsciscebat. Laërtius lib. 8. Extant adhuc Pythagoreorum fragme̅ta ethica apud Stobaeum, es quorum fontibus Aristoteles riuos suos magnificis aquaeductibus & aquarum castellis exornauit. Socrates primus Ethicam philosophiam è coelo deduxisse, & priuatas domos subire coëgisse dicitur, à Cicerone libro quinto Tusculanarum Quaestionum. Idem in primo quaest. Academicarum ita induxit Varronem ipsum loquentem: Socrates mihi videtur (id quod constat inter omnes) primus à rebus occultis, & à natura ipsa inuolutis, in quibus omnes ante eum philosophi occupati fuerunt, auocauisse philosophiam, & ad vitam communem adduxisse, vt de virtutibus ac vitijs, omnino???ue de bonis rebus & malis quaereret. Quod ipsum tamen neque verum, neque dignum eruditione Varronis, cui sententiam hanc adscribit, existimat Petrus Victorius libro decimotertio Variarum lectionum. cap. 8. Pythagoram nanque primum hanc partem philosophiae attigisse: Socratem verò publicasse. quod Aristoteles quoq; in priore libro [Greek words] testatus est. Omnes certè, qui post illum Ethica praecepta tractarunt, ex illius fonte riuulos suos deduxisse, penitiùs inspcienti videbuntur. Quale fuêre, Simmias Thebanus, qui inter alia de fortitudine, de decoro, de eo quod eligendum est aut fugiendum, de amico, de honesto dialogos scripsit. Cebes item Thebanus, cuius Tabula, vitae humanae theatrum continens, adhuc extat. Laërtius lib. 3. Plato ea, quae à Socrate praeceptore acceperat, mira felicitate ingenij elegantissimè excoluit. Etsi verò egregia admodum in scriptis reliquit de legibus & repub. temperanda praecepta: multò tamen praestantiora familiaribus suis inussit. Quorum praesidio per Dionem fuit Sicilia liberata, & Thracia per Pythonem & Heraclidem, qui Cotym regem interemerunt. Idem. Spevsippvs Platonis ex sorore nepos, de voluptate, de iustitia, de amicitia libros scripsit. Laërtius libro quarto. Xenocrates Chalcedonius, Platonis auditor, de continentia, de vtili, de libero, de voluntario, de modestia, de felicitate librum vnum scripsit: de amicitia duos, de prudentia totidem: Oeconomicum vnum: de frugalitate vnum: quòd virtus doceri possit, vnum: de iustitia vnum, de virtute duos, de voluptate totidem: Politicum vnum: de fortitudine vnum. Idem. Polemo Atheniensis philosophus, Ethicae se totum dedit: vt qui turpissimam vitam in adolescentia exegerat, in senectute resipiscendo, alios quoq; ad honestatem disputationibus suis traduxerit. Laërtius. Aristoteles inuentione praeceptori suo Platoni si non par, non multò tamen inferior, methodo etiam superior, Ethicae philosophiae praecepta resolutiuo ordine tradidit: generalia primùm de principijs praecepta in libris Ethicorum Nicomachiorum exposuit: in libris autem Politicorum & Oeconomicorum, principiata siue effectus declarauit. Scripsit praeterea in Ethicis particularia quaedam, quorum catalogum pete ex Laërtio lib. 5. Theophrastvs Eressus, Aristotelis auditor, inter caetera de felicitate librum vnum, de voluntario vnum scripsit: abbreuiationem Reipub. Platonis duobus libris edidit: de voluptate vnum, legum secundùm elementa XXIV. legum epitomes 10. legiferorum tres, politicorum tres, politicôn ad te̅pora quatuor, ciuilium consuetudinum quatuor, de optima Repub. vnum, de amicitia tres, de liberalitate duos, de legibus vnum, de iniquis legibus vnum, moralia problematum vnum. Lae̅rtius lib. 5. Epicvrvs Atheniensis, inter multa, quae scripsit, etiam de perturbationibus, de iustitia & virtutibus alijs commentarios reliquit. Laërtius libro decimo epistolam illius recitat, in qua omnia illius Ethica dogmata breuiter explicantur. Demetrivs Phalereus, Theophrasti auditor, de legibus Atheniensium libros quinque scripsit, de ratione ducendi populum duos, de Rep. duos, de legibus vnum, de magnificentia vnum. Laërtius lib. 5. Heraclides Ponticus, Speusippi & Aristotelis auditor, de iustitia tres dialogos scripsit, de temperantia vnum, de pietate, de fortitudine, de virtute, de felicitate, de legibus vnum, de bono vnum. Ibidem. Antisthenis Atheniensis Moralia scripta pete ex libro sexto Laërtij. Zeno Cittieus Stoicorum princeps, de appetitu, de perturbationibus vel de vitijs, de officio, de lege scripsit: item commentaria moralia. Laërtius lib. 7. Cleanthes Assius, Zenonis successor, libros scripsit de appetitione duos, de officio tres, de virtutibus, de consilio, de legibus, de amicitia, quòd eadem sit virtus viri & feminae, de voluptate. Ibidem. Chrysippvs Solensis, Cleanthis discipulus, in Ethicis non pauca commentatus est. Vide eundem. Carneades Cyrenaeus, Chrysippi discipulus, Physiologia neglecta, Ethicam secutus est. Laërtius lib. 4. Strato Lampsacenus, Arcesilai F. Theophrasti discipulus, quamuis ob physicae studium Physici nomen meruerit, tamen in Ethicis quoque scripsit non pauca. De regno libros tres, de iustitia tres, de bono tres, de magistratibus duos, de fortitudine, de felicitate, de iniusto. Laërtius. Poëtae. Vide Tit. Poëtae Gnomologi, fol. 1141. Illic Characteris, heic Argumenti habetur ratio. Orphevs cithara sua traxisse feras, syluas, montes, à poëtis fingitur, quòd effrenatos hominum animos sua leniuit doctrina atque eloquentia. Sic in opusculis Virgilio annexis: Threïcius quondam vates fide creditur canora Mouisse sensus acrium ferarum, Atque amnes tenuisse vagos, Et surda cantu concitasse saxa, Suauisonos???; modos testudinis arbores secutae Vmbram feruntur praebuisse vati. Sed placidis hominum dictis fera corda mitigauit, Docta???; vitam voce temperauit: Iustitiam docuit, coetu quoq; congregauit vno, Mores???; agrestes expoliuit Orpheus. Sic de Eodem & de Amphione Horatius in Arte: Syluestres homines sacer interpres???; deorum Caedibus & victu foedo deterruit Orpheus: Dictus ob hoc lenire tigres, rabidos???; leones. Dictus & Amphion Thebanae conditor vrbis Saxa mouêre sono testudinis, & prece blanda Ducere quò vellet. Fuit haec sapientia quondam, Publica priuatis secernere, sacra profanis: Concubitu prohibere vago: dare iura maritis: Oppia moliri: leges incidere ligno. Sic honor & nomen diuinis vatibus, atq; Carminibus venit-. Pindarvs diligenter instituit de rebus omnibus, de quibus doceri homines debent & quae in hominum communi vita euenire possunt, de Deo, de prouidentia, de pietate, poenis impiorum apud inferos, & gaudio piorum in campo Elysio, seu beatorum insulis, in quibus viuere & laetari canit Achillem, Cadmum, & alios heroas, viros praestantes, qui virtute & vitae integritate gauisi sunt. Olympiorum hymno 2. Contrà verò primo Olymp. Tantalum torqueri apud inferos, perpetuo metu lapidis, quem capiti eius impendêre, & perpetuam ruinam minitari iusserunt superi, quòd nectarè conuiuio deorum furatus fuerit. Sic Ixion impurus, & homicida, rotae impositus, voce incessabili ad gratitudinem & pietatem erga deos, cunctos hortatur homines, ode 2. Pythiorum. Inculcat vbique, hominum conatus sine deo, eius???ue auxilio, omnes esse irritos: non ignarus scilicet, quàm soleant sibi placere homines in rebus secundioribus, admiratione propriae suae virtutis, & sapientiae. Victores saepe admonet, ne elati victoria, turpi aliqua calamitate è statu dignitatis excutiantur: quemadmodum Bellerophontes, ode 13. Olymp. Eum proinde (quem [Greek words] semper nominare solet Athenaeus) merito maximi fecit antiquitas, vt magistrum & doctorem omnis honestatis castissimum & probatissimum. Vnde eo nato Nymphas cum Musis, Pana quoque choreas duxisse, laetantes & gratulantes scilicet tantum poëtam mortalibus, referunt philologi: & Pan, teste Philostrato in Imaginibus, sola Pindarica, posthabitis cantilenis omnibus, canere deinceps est solitus. Apes etiam in ore Pindari, in cunis adhuc vagientis, dum mella faciunt, natiuam eius monstrarunt suauitatem, in qua nihil fellis, nihil veneni, sed mella purissima inessent, referta saluberrimis alexipharmacis, optimis parae nesibus, quibus referta sunt membra singula. Ob eandem fortasse causam Pindari monumenta, quae per omnia orbis terrarum regna longè late???; peruolarunt, Deus hucusque pulcrè conseruata voluit, cùm interim multa millia optimorum auctorum ita funditùs perierint, vt ne nomina quide̅ ipsorum in hominum memoria manserint. M. Nea̅der in praefatione Aristologiae Pindaricae. Theognis Megarensis Siculus, vel Atticus poëta, cùm turpi fabularum involucro poësim contaminatam esse videret, primus repudiatis fabulis admonitiones atq; paraeneses excogitauit, & nudas res ethica???ue praecepta tractauit. Aphthonius in Progymnas. Ofellvs poëta primus Latinitati Stoicam disciplinam mandauit, & ad frugalitatem Romanos tum voce, tum exemplo cohortatus est, teste Horatio in Sermonibus. Rhetores, Sophistae. Sophistae olim quaestus causa non eloquentiam tantùm, verumetiam Ethicam philosophiam, siue (vt illi vocabant) Politicam profitebantur, & sese virtutem docere posse affirmabant. Licet hoc ex Platonis dialogis, & Isocratis orationibus colligere. Protagoras Abderites, Democriti auditor, sophista insignis, de Repub. & de Virtutibus scripsit. Politici. Themistoclem scribunt Mnesiphili Phrearij fuisse esseclam. Fuit hic non orator, neq; ex secta philosophorum, quos Physicos nominant: verùm eam, quam Sapientiam vocabant, quae scientia erat reip. gerendae, & prudentia negotiosa, amplexus est, & tenuit velut sectam ex successione Solonis: quam sequentes cum artibus confuderunt forensibus, & ab actu rerum traiecerunt meditationem ad verba, vnde Sophistae sunt appellati. Plut. in Themistocle. Amatores. Est lex apud Lacedae Monios, si quis adolescens in delicijs habitus peccasset, concedebant aut morum simplicitati, aut aetati iuuenili: amatorem verò eius poenas luere cogebant: volentes arbitros eos & inspectores esse omnium quae isti facerent. Itaque formosum quendam ac bonum virum, quòd neminem amaret, ex ijs qui deteriores essent, poena Ephori affecerunt: quòd cùm bonus esset, neminem amaret. Similem enim sui potuisset amasium red dere, forsitan etiam alium. Aelianus lib. 3. Var. hist. Mulieres. Aspasia meretrix rerum ciuilium peritissima fuit. Vnde & à Pericle, repudiata legitima coniuge, in vxorem ducta fuit, & à Socrate frequenter consulta. Plut. in Pericle. Qvomodo. Docere Mores. Sententijs moralibus. Vide Tit. Poëtae Gnomologi, f. 1141. Veteres olim in ijs, quae ad honestatem morum pertinent, occupatissimi fuerunt: & qui de virtutibus aliquid proferre poterat, sapientissimus habebatur. Cùm autem praecepta virtutum nondum perfectè inuenta essent, neq; etiam logica adhuc reperta, cuius beneficio ad artem & ordinem praecepta ista redigerentur: breues tantùm viuendi formulae & sententiae circumferebantur, ceu inuenta quaedam ethica, quas [Greek words] appellabant, earum???ue auctores vel deos ipsos (fic [Greek words] è coelo decedisse fabulati sunt, & deorum templis haec ipsa inscribebant) vel diuinos quosdam homines, quos [Greek words] esse dici???ue debere arbitrabantur, constituebant. Tales fuêre septem illi Graeciae sapientes, quorum pleraeque sententiae, propter quas hoc nomen sunt adepti, ad vitam practicam pertinent. de quibus sub Titulo Sapientum egimus. Secuti sunt illos innumeri alij poëtae, praesertim Gnomologi dicti: quorum sub loco Poëtarum mentionem fecimus. Atque adeò ??? philosophia Ethica, mera Gnomologia fuit, vt Plutarchus in Thesei vita testatur: vbi etiam Pitthevm, Thesei auum, Troezeniorum regem, à quo Hippolytus fuerit ad pudicitiam institutus, opinionem doctrinae & sapientiae prae caeteris adeptum scribit. Ex eius sententijs hanc vnam fuisse ferunt: [Greek words]. id est, Aequa viro merces fac praestituatur amico. quali Hesiodus quoq; in libro de Operibus & Diebus propter sententiarum pulcritudinem claruerit. Lacones in hoc ipso philosophandi genere insignes fuerunt, eidem???; Laconico dicendi charactere magnam auctoritatem conciliarunt, adeò vt Socrates apud Platonem Spartas reconditae philosophiae domicilium asserere non dubitarit. Epictetvs, Cynicae sectae philosophus, vniuersa philosophorum dogmata, quae ad humanae vitae pertineant felicitatem, quae???ue tot voluminibus vix explicant caeteri, duobus verbis absolutè complexus est, quae iam olim prouerbij vice celebrantur à doctis, digna profectò, quae omnibus parietibus, omnibus columnis inscribantur, omnibus anulis insculpantur. Ea sunt huiusmodi, [Greek words], id est, Sustine & abstine. Quorum altero monemur, vt aduersa fortiter toleremus: altero, vt ab illicitis temperemus voluptatibus. Erasmus in Adagijs. Fabulis. Aesopvs Samius, aut Sardianus (Engiton Mesembrianum fuisse dicit, alij Cotiensem Phrygem) fuit logopoenus, hoc est, inuentor sermonum & responfionum. Versatus est & in precio habitus apud Croesum, antiquior Pythagora, XL. Olympiade. Scripsit ea, quae sibi Delphis acciderunt, libris duobus. Ac potius quidam aiunt, Aesopum Apologos scripsisse solùm: nam apud Delphos iniustè perijsse, praecipitatum ab incolis de Phaedriadibus rupibus, LIIII. Olympiade, & famulum fuisse Xanthi Lydi. Alij, Samij viri Iadmonis: cuius & Rhodopis ancilla fuerit. Suidas. Legibus. Huc Legislatores imaginariae Reip. pertinent. Sed & vera Reip. & quae actu existis, fol. 1563. 1634. Dicaearchus Peripateticus eos, qui septem Sapientes vocantur, sapientes fuisse aut philosophos negat, sed cordatos tantùm viros, & legumlatores: ex cuius sententia Cicero in Laelio inquit: Qui septem appellantur, eos, qui ista subtiliùs quaerunt, in numero sapientium non habent. L. Viues in lib. 18. August. de Ciuit. Dei, cap. 25. Hippodamvs Milesius natura literis deditus, primus eorum, qui in Repub. versati non essent, coepit aliquid dicere de optimo ciuitatis statu. Arist. libro 2. Politicorum illius Rempub. examinat. Plato suis legibus docuit, quales deberent esse in Repub. ciues. Instituit & Remp. imaginariam, inuentu difficillimam: vt est perfectus orator Fabij. Vini vsum vsq; ad annum XVIII non probabat. Iubebat vt iuuenes coram senibus vino vterentur: vt carperentur, si indulgentiùs potassent. Volebat pueros operam dare musicae, vt seria negotia honesto recrearent otio. Laudabat veritatem, vt omnium bonorum ducem. Rauisius. Eivsdem gloria, & virtutis fama, vsque ad Arcadas & Thebanos permanarat. Qui missis legatis, summo studio hominem non solùm ad instituendos iuuenes, & docendam philosophiam, verùm etiam, quod maius erat, ad praescribendas reipub. leges vocarunt. Impetraturi igitur fuerant à viro rogata: verùm cùm legatos interrogasset, quemadmodum ad aequabilem bonorum honorum???ue partitionem essent affecti? & comperisset eos hanc prorsus abominari, ne???; vt susciperent persuaderi posse: noluit ad eos proficisci Aelianus de Var. hist. lib. 2. Aristoteles, in libris Politicorum, Reipublicae regiae ideam ex philosophicis principijs deduxit. Octauo certè libro leges pueritiae instituendae tradit. Vtinam verò ne duo postremi intercidissent, quibus reliquarum aetatum mores informauit. Sed eam iacturam Cyriacus Strozza, Florentinus Patricius, magno animo supplere studuit. Consilijs. Vide locum Prudentiae in consulendo, fol. 1634. 1665. Adhortatione, Admonitione. Graeci Imperatores cùm alijs tum praesertim Danis satellitibus vti consueuerant. Quos Ericvs II. Danorum rex, in Hierosolymitana peregrinatione Constantinopolim veniens, ad se venire iussos, eorum fortunam extollere coepit, qui indigenis exules imperitarent, multo???; foris quàm domi feliciores existerent: ad haec, Imperatorem eorum fidei capitis sui custodiam credere. Quapropter magnopere eis curandum esse, ne plus temulentiae quàm sobrietati indulgerent. Monuit quoq;, ne manum cum hostibus conserturi, maiorem vitae quàm virtutis curam agerent, néve salutem suam ignauiae praesidio tuerentur: promittens se cùm primùm in patriam redissent, fidelem eorum operam beneficijs pensaturum. Quòd si viriliter dimicantes spiritum in acie profudissent, propinquos eorum ac necessarios honore prosecuturum. Saxo lib. 12. Discipvli Ethici. Praeceptis. Admirabilis est Gymnosophistarvm in perferendis quibusuis doloribus atq; malis constantia: qua̅ no̅ naturali quidam [Greek words] obtinuêre, vt leones & vrsi, sed philosophiae doctrina acquisiuêre. Athenis Chabriae & Phociones ex Academia ad praeturam peruenêre. Plut. contra Coloten. Dion Syracusanus natura excelso fuit ingenio, & animo forti, & tyrannidis inimicus. Caeterùm animus hic, Platonis fortuito in Siciliam aduentu, suum veluti obstetricatorem nactus, non sine numine, liberationem Syracusarum procurante, magis magis???ue adoleuit. Nam quamuis tinctus esset moribus sub tyranno abiectis, arroganti famulitio, delicijs insolentibus, summum???ue bonum voluptate & potentia metiretur: vt primùm tamen doctrinam Platonis gustauit, philosophia duce virtuti totum sese dedidit. Plutarchus in Dione. Ad Dionysivm Siciliae tyrannum Dionis conciliatione transmiserat Plato. Tyrannus, tanquam magno bono imperium suum esset auctum, sacrificauit. Pudor in conuiuijs, aula composita, ipsius tyranni in omnibus responsis iudicijs???ue lenitas & humanitas speciem miram praebebat conuersionis. Ardor erat ad disciplinas & ad philosophiam omnium. Tyrannidis sedem, vt fama est, puluis occupabatur [1560] ob numerum eorum, qui Geometriae incumbebant. Paucis interpositis diebus solenne sacrificium fuit in arce. Ibi cùm precaretur de more praeco, vt dominatus in multas aetates consisteret inconcussus: assistens Dionysius perhibetur dixisse, Quin tu desinis in nos execrari? Momordit id supra modu̅ Phi listum cum suis, insuperabilem auctoritatem fore spacio & consuetudine existimans Platonis: qui tunc modico ex vsu vsqueadeò animum inuerterat & variauerat adolescentis. Plut. in Dione. Alexander Magnus à Xenocrate praecepta imperandi petiuit. Plut. contra Coloten. Exemplis. Consule locum Imitationis, fol. 3803. Apud Eurip. Heraclidis, famuli de Evrystheo, paulò antè potentissimo & superbissimo Argiuorum rege, nunc verò victo in praelio, & capto, sic aiunt: [Greek words]. [Greek words]. Praesente fortuna, mortalibus omnibus splendida praedicat, vt discant, illum, qui beatus esse videtur, non admirari, antequam mortuum viderit quis: quoniam momentanea est felicitas fortunae. Tritum illud Claudiani, Regis ad exemplum totus componitur orbis, vel vno Dionysij Syracusani exemplo discere licet, quo philosophiam complectente, omnes certatim Familiares philosophari coepêre, quod paulò antè retulimus ex Plut. Ethicae Philosothiae Vsvs. Aptvs, Rectvs. In Repub. instituenda, gubernanda. Vide Tit. Legislatorum, & Philosophorum, qui Politica tractarunt, f. 1202. 1634. Parmenides optimis legibus patriam exornauit suam. Itaq; magistratus quoq; anno ciues iureiurando perstituros in Parmenidis legibus adigunt. Plut. contra Cloten. Plato ex amicis suis misit Arcadibus ad ordinandam eorum rempub. Aristonymum, Elijs Phormionem, Menedemum Pyrrhaeis. Idem. Evdoxvs Cnidijs, Aristoteles Stagiritis, Platonis, familiares, leges scripserunt. Idem. Tyrannis tollendis. Parmenidis alumnus, Zeno Eleates, facta in Demylum tyranum conspiratione, cùm successus eum fefellisset, in igne Parmenidis disciplinam sicut aurum puram & probam factis praestitit: & ostendit, turpitudinem magno viro terribilem esse: cruciatu pueros, mulieres, & mulierum animis praeditos viros terreri. Quippe linguam suam abrosit, expuit???; in tyrannum. Plut. contra Coloten: Reconcilianais inimicis. Armeniorum regem Medis rebellantem, Cyrus Persa ceperat, & propria confessione morte dignum iudicarat. At filius Armenij Tigranes, philosophi cuiusdam institutione & conuersatione eruditus, philosophicis rationibus Cyro persuasit, praestabilius esse patrem in vita manere, vita???ue & regno donatum, virtute Cyri in perpetuum deuinciri, eo maximè cùm poenas omnium maximas iam dedisse videatur, de sua suorum???ue salute desperans. Metum enim grauius supplicium esse hominibus quouis alio corporis malo. Et hac sanè philosophia sua & patrem ab exitio praesente, & fratres cum vxore sua à seruitute liberauit. Xenophon lib. 3. Paediae. Accendendo ad Expeditionen, Praelium. Ille, qui legatus fuit ab Graecis Asianis ad Alexandrum, atque eum ad conuertenda in barbaros arma potissimùm accendit & acuit, Delivs fuit Ephesius, Platonis assecla. Plutarchus in Coloten. M. Cato bello ciuili contra Caesarem apud Dyrrhachium philosophia sua milites accendit, de libertate, virtute, morte, gloria, magno animi motu disserens. Vbi cùm extremam orationem ad deorum implorationem quasi praesentium & illud pro patria inspectantium certamen, conuertisset: tantus fuit sublatus clamor, tantus???ue motus exercitus, vt duces concitarentur spei pleni omnes ad discrimen. Plutarchus in Catone. Titvs Caesar pulcerrima oratione, & de virtutis gloria & animoru̅ immortalitate, milites suos ad Antoniae arcis Hierosolymitanae expugnationem accendit. Iosephus de bello Iud. Tolerandis malis. Philosophiae praesidio instructi Crates, Diogenes, verbera patienter tulêrer: Zeno, Theodorvs, Anaxarchvs in tormentis grauiss. constantes permansêre. Socrates post damnationem parato ei per amicos effugio non est vsus, quò legum auctoritatem sanciret: sed mori iniustè maluit, quàm violatis incolumis esse legibus. Plutarchus in Coloten. Dionysivs tyrannus Corinthi exulans, cuidam insultanti ob exilium, & interroganti, Quémnam ex Platonis sapientia cepisset fructum? Nihilne (inquiens) tibi prouectus videmur à Platone assecuti, qui ita vices feramus fortunae? Plutarchus in Timoleonte. Aedesivs Cappadox mercaturae causa in Graeciam à patre ablegatus, philosophiam amplexatus est. Pater reuertentem, vt inutilem domo exegit, his verbis: Ecquid tandem emolumenti affert philosophia? Tum ille conuersus: Hoc ipsum, inquit. & supplex ad genua patri accidens, furorem illius mitigauit. Eunapius in Sophistis. Erasmus adolescenti cuidam à Zenone Stoico patris voluntate aliquandiu instituto, tribuit, lib. 8. Apophtheg. Ineptvs. M. Tullius in libro de Oratore, Annibalem dicit audiuisse Ephesi Peripateticum Phormionem, de Imperatoris officio & de omnire militari copiosissimè disserentem: paulo???; pòst rogatum, Quidnam de illo philosopho iudicaret? respondisse, non optimè Graecè, attamen Graecè: Multos se deliros vidisse senes, sed qui magis quàm Phormio deliraret, vidisse neminem. Quae vox vti superba est, ita Annibale digna: illo scilicet, qui se Scipioni, à quo victus fuerat, praeponere non dubitarit. Putauit ille idem, quod plerique Cydopes nostra aetate, nullum literarum esse vsum, praeterquam in scholis & vmbra: & par esse delictum, militem de religione, atq; hominem doctum, de re militari disserere. Cùm bello ciuili inter Vitellium & Vespasianum, legati à Vitellio de pace ad Vespasianum missi essent: inter legatos cùm etiam fuisset Tacitvs Musonius Ruffus, Stoicae philosophiae placitis de pacis bono ac belli discriminibus inter milites importunè vsus dicitur. Cùm Demetrivs Cynicus, Stoicae disciplinae magister, alij???ue multi occasione philosophiae multa publicè dissererent, inutilia ijs, qui audiebant, quinimò & Reipub. perniciosa: quia multos occultè ac veluti ex insidijs in varias sententias adducerent (vt de vnius imperio, aut de statu populari, horum vter melior esset) Demetrius cum Hostilio in insulam à Vespasiano relegatus est: caeteri omnes huius sectae philosophi, vrbe abire iussi. Atque cùm nihilominus paulò pòst Diogenes clàm in vrbem ingressus, apud populum acerbiùs atque arrogantiùs de summa Reipub. verba fecisset, eodem iubente Imperatore: virgis caesus est, & quando Erotem Cynicum ne ista quidem poena deterruisset, ei capitale fuit. Nempe vt ciuis atq; viri boni est, praesentem statum Reipublicae nolle commutari: ita prudentis Imperatoris est, cauere ne assiduitate harum in contrarias partes scholasticarum disputationum abstrahatur aliò ciuium animus, rerum???ue innouandarum cupidiores fiant. P. Aerodius ex Dionis Vespasiano. Ethica Certamina. Qvaestiones Ethicae. In Genere. Apud Platonem Socrates contra Sophistas in Euthyphrone de Sancto, hoc est, de Iustitia erga deum disputat, Euthyphronis opinionem confutat: in Politico, Regis munus docet: in Philebo de Voluptate, hoc est, de summo animi bono: in Amatoribus, de Philosophiae practicae vsu, & Philosophi moralis officio: in Theage, de Sapientia ciuili: in Charmide, de Temperantia: in Lachete, de Fortitudine: in Lyside, de Amicitia: in Menone, de Virtute: in libris denique de Republica, de ipso Iusto. Nompe dum falsas opiniones euertit, vora praecepta docet. In Specie. De Summo bono. De summo bono in hac vita adibisce̅do, vitando autem summo malo, multu̅ laborarunt Philosophi: nec tame̅ eos, qua̅uis diuersis errantes, modis, naturae limes in tantu̅ ab itinere veritatis deuiare pmisit, vt no̅ alij in animo, alij in corpore, alij in [1561] vtroque fines bonorum ponerent & malorum. Ex qua tripertita velut generalium distributione sectarum, M. Varro in libro de Philosophia, tam multam dogmatum varietatem, diligenter & subtiliter scrutatus, aduertit: vt ad CCLXXXIIX. sectas, non quae tam essent, sed quae esse possent, adhibens quasdam differentias, facillimè perueniret. D. August. lib. 19. de Ciu. Dei, cap. 1. Virtutibus. Plato, cùm in Siciliam venisset, Dioni propter philosophiae studium insinuatus fuit. Dion ex sua erga philosophiam admiratione Dionysij quoque tyranni (cui soror Aristomache nupta erat) animum metiens, auctor fuit tyranno, vt per otium Platonem audiret. In colloquio cùm in summa de viri virtute, praesertim autem de fortitudine, disputaretur: quia quiduis citius Plato, quàm tyrannos fortes asseruit: hinc ad iustitiam transiens docuit, beatam iustorum esse, iniustorum miseram vitam: non tulit sermonem eius tyrannus: verùm quasi coargueretur, infensus quoque fuit assistentibus, qui Platonem commendabant mirificè, atque eius oratione ducebantur. Postremò inflammatus exacerbatus???ue rogauit eum, Quid in Siciliam venisset? Qui cùm respondisset, Virum bonum se quaerere: excipiens ille, Atqui hercle, inquit, nondum videris eum inuenisse. Ac Dion, qui non existimabat porrò iram Dionysij progressuram, properantem Platonem in triremi, qua Pollis Spartiates redibat in Graeciam, dimisit. Verùm rogauit Dionysius Pollim secretò, maximè, vt in cursu occideret eum: sin minus, omnino venundaret. nullam iniuriam accepturum, sed aequè beatum fore, vel in seruitute, vt qui esset iustus. Itaque dicitur Platonem Pollis Aeginam deportasse ac distraxisse, cùm bellum haberet ea ciuitas tunc cum populo Atheniense, & plebiscitum, si quis captus ciuis Atheniensis foret, vt venderetur Aeginae. Plut. in Dione. Vrsa, Helgonis Danorum regis notha, ex patre imprudente Rolvonem F. suscepit. Is regno Daniae potitus, visendae & abducendae matris desiderio in Sueciam abijt: nupserat enim illa Atislo Sueonum regi, propter auaritiam exoso. Primo congressu cùm à matre non agnosceretur, ab illa cibum sibi parari, mox laceram quoque vestem consui petijt per iocum. Vtrumque illa abnuente, Et vbinam fidem reperias, exclamauit, cùm & mater filio cibum parare, & soror fratri vestem sarcire recuset? Hoc dicto à matre agnitus, & regiae mensae adhibitus, cùm inter prandendum de Virtute excellentissima quaereretur, Roluo Tolerantiae primas tribuit, Atislus Liberalitati. Roluo nudatum corpus foco luculento admouit, solo clypeo partem, quae igni magis exposita erat, tegens. Quum???; omnium admiratione staret immobilis, aquam rogo iniecêre, qui astabant, patientia eius maxima comprobata. Atislus vicissim liberalitatis exercendae causa monilibus aureis, & in primis torque magni ponderis, priuignum donauit. Regina (vt cum filio habebat constitutum) clàm egressa, thesauros regios exportauit, Daniam cum filio repetitura. Distinebat Roluo vitricum sermonibus multis, vt iam satis idoneum regina tempus haberet ad abitum: ipse quoque tempore suo petita abeundi venia, vitrico dixit vale. Rex dolo comperto insequitur fugientes. Regina aes inauratum in litore sparsim abiecit. Qua specie deceptus rex, quasi receptis thesauris, sequi fugientes intermisit. Nec multò pòst Atislum soluere tributa recusantem, Roluo oppressit in praelio, regnum???ue sine rege subesse Danis in reliquum voluit. Cranzius libro 1. Sueciae, capite 19. ex Saxone lib. 2. Insania, Stultitia. Elegans apud Horatium lib. 2. Sat. 3. disputatio est inter Agamemnonem & quendam classiarium militem, qua ostendit regem Aiace magis insaniuisse: Ne quis humasse velit Aiacem, Atrida, vetas quur? Rex sum. Nil vltrà quaero plebeius. Et aequam Rem imperito: ac si cui videor non iustus, inultò Dicere quae sentit permitto. Maxime regum Dij tibi dent capta classem deducere Troia: Ergo consulere, & mox respondere licebit? Consule. Quur Aiax heros ab Achille secundus Putrescit, toties seruatis clarus Achiuis? Gaudeat vt populus Priami, Priamus???; inhumato, Per quem tot iuuenes patrio caruêre sepulcro? Mille ouium insanus morti dedit, inclytum Vlyssem, Et Menelaum vnà mecum se occidere clamans. Tu quum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras, spargis???; mola caput improbe salsa, Rectu̅ animi seruas? Quorsum insanus? Quid enim Aiax Fecit, quum strauit ferro pecus, abstinuit vim Vxore & gnato? Mala multa precatus Atridis. Non ille aut Teucrum, aut ipsum violauit Vlyssem. Verùm ego, vt haerenteis aduerso litore naueis Eriperem, prudens placaui sanguine diuos. Nempe tuo, furiose? Meo, sed non furiosus. Qui species alias veri sceleris???; tumultu Permistas capiet, commotus habebitur: atq; Stultitia ne erret, nihilum distabit, an ira. Aiax immeritos dum occidit, desipit, agnos. Quum prudens scelus ob titulos admittis inaneis. Stas animo? & purum est vitio tibi, quum tumidu̅ est cor? Si quis lectica nitidam gestare amet agnam, Huic vestem vt gnatae, paret ancillas, paret aurum: Ruffam aut pusillam appellet, forti???; marito Destinet vxorem, interdicto huic omne adimat ius Praetor, & ad sanos abeat tutela propinquos. Quòd si quis gnatam pro muta deuouet agna, Integer est animi? Ne dixeris. Ergo vbi praua Stultitia, hîc est summa insania. Morte. C. Ivl. Caesar pridie ante caedem cùm apud M. Lepidum coenaret, subscribebat fortè epistolis, vt solebat, recumbens. Ibi sermone moto, Quaenám mors optima foret? omnes anteuertens exclamauit, Inopinata. Plut. in Caesare. Refert Lucas Tudensis, tempore Alfonsi tertij Asturum regis apud Cordubam, à Sarracenis tunc occupatam, regnasse quendam Mahometvm nomine, qui cùm ad amoenissimum viridarium secessisset, ait ad eum vnus Miles: O'quàmpulcer est hic mundus, si homines non essent morituri. Ad quem Rex, Erras, inquit, grauiter. Si enim non esset mors, vtiq; ego non regnarem. Ad quem rursus alter: Grauius verò tu erras. Vti enim caram habes mortem, quia tibi regnum attulit: sic oderis vicissim mortem nocesse est, quia tibi breui regnum auferet. Tum Rex, Quid igitur regnare iuuat? At ille, Vt honore rex solùm fruatur & gloria. Cui autem (teste Aristotele) haec non sufficiunt, tyrannidem exercere, no̅ regnare, dicendus est: nec regnat, quem ratio non regit. Rodericus Santius parte 3. hist. Hispan. c. 12. Diuitibus. Iamblicho Syro philosophia aequalis fuit Alypivs Alexandrinus, disputator excellentissimus. Gliscente vtriusque fama, euenit vt casu obuij mutuò sibi occurrerent, veluti stellae quaepiam: circumsessi???ue adeò spisso theatro & auditorum coetu, vt ingentis Musaei vicem repraesentaret, tenerentur. Itaque dum Iamblichus cunctatur, interrogari, quàm prior quaestionem intentare magis expectans: Alypius praeter omnem expectationem, postpositis philosophicis quaetionibus, corona hominum septum se videns, ad Iamblichum conuersus, Dic mihi philosophe, inquit, verúmne sit annon, Diues aut iniustus, aut iniusti haeres? nihil enim hîc medium. Ille quaestionis aculeum perosus, Alienus, inquit, à nostra ratione iste disputationis modus est, vix eximie, si quis in rebus externis praeter alios excellat: sed si virtutum, quibus philosophum propriè ornatum esse decet, copijs circumfluat atque abundet. Quae verba locutus discessit, simul???ue cum assurgente consessus omnis diffluxit. Post discessum, se ipsum colligens, ac quaestionis acumen secum admiratus, frequenter in eius congressum colloquium???ue priuatim venit, supra modum admiratione ac laudibus virum prosecutus ob iudicij subtilitatem, & ingenij sagacitatem: defuncti???ue vitam historicè absoluit. Eunapius in Iamblicho. Problema videtur Alypius vel ex vulgato sumpsisse prouerbio, vti etiam Timandridas Lacon, apud Aelianum libro decimoquarto Variae historiae, cùm domum peregrè reuersus, filium magnas opes accumulasse vidisset: vel ex Menandri [Greek words], referente Stobaeo, vbi ait: [Greek words]. Amicitia. M. Tullius in sermone de Amicitia, scribit P. Scipioni vsqueadeò non placuisse dictum hoc Biantis nomine celebratum, [Greek words]. i. Sic amandum tanquam sis osurus, sic oportet odisse, tanquam sis amaturus: vt negaret vllam vocem inimiciorem amicitiae reperiri potuisse, quàm eius, qui dixisset, ita amare oportere, vt si aliquando esset osurus: nec verò se adduci posse, vt hoc, quemadmodum putaretur, à Biante dictum esse crederet, qui sapiens habitus esset vnus è septem: sed impuri cuiusdam, aut ambitiosi, aut omnia ad suam potentiam reuocantis esse sente̅tiam. Quónam enim modo, inquit, quisquam amicus eius esse poterit, cuius se putabit inimicum esse posse? quinetiam necesse erit cupere & optare, vt quàm saepissimè peccet amicus, quò plures det sibi tanquam ansas ad reprehendendum. Rursum autem rectè factis commodis???; amicorum necesse erit angi, dolere, inuidere, Quare [1562] hoc quidem praeceptum, cuiuscunq; est, ad tollendam amicitiam valet. Illud potiùs praecipiendum fuit, vt eam diligentiam adhiberemus in amicitijs parandis, vt ne quando amare inciperemus eum, quem aliquando odisse possemus. Hactenus Cicero. Erasmus in Adagijs. Republica. Pulcra disputatio inter Praeconem Thebanum missum à Creonte rege, & Thesevm regem Atheniensium, illo Democratiam, hoc Monarchiam impugnante, apud Euripidem in Supplicibus extat. Ethicvm Ivdicivm, Perpendendvm Qvi Ivdicent. Praeceptores. Ephorus Cumanus, & Theopomp??? Damasistrati filius, Chius, ambo Isocratis discipuli, sed ingenijs dissimilibus. Ephorus simplici, & in historica dictione supinus & segnis sine vlla contentione: Theopompus acerbo & maligno ingenio, copiosus, densus, vehemens, veritatis in scriptis suis studiosus. Itaque Isocrates hunc frenis, illum calcaribus egere dixit. Suidas, Cicero ad Atticum, & de Claris Oratoribus, Quintilianus lib. 10. c. 1. Instit. Scurrae. Vopiscus in Aurelio refert apophthegma Scvrrae cuiusdam, qui dixerit, In vno anulo bonos Principes omneis sculpiv posse. Sentiebat, esse magnum Imperatorum numerum, sed in ijs perpaucos bonos. De Qvib. Ivdicent. De Regibus. Apud Aegyptios mortem regis publico luctu celebra̅t. Mox ijs, quae ad pompam funeris spectant, praeparatis, postrema die corpus in arca conditum ante sepulcri aditum ponu̅t. Ibi breuiarium in vita ab rege gestorum de more recitant: volenti???ue facultas datur defunctum accusandi. Adsta̅t sacerdotes, mortui rectè facta laudantes. Populus, is permagnus est, qui exequias circumstat, applaudit veris laudibus: in reliquis magno reclamat tumultu. Quo accidit, vt plures reges, repugnante multitudine, solito caruerint sepulcri honore ac magnificentia. Is timor coëgit Aegypti reges iustè viuere, veritos futuram post mortem plebis iram, atq; odium sempiternum. Qui deprehenditur iniustè crimen obiecisse, magna multatur poena. Cùm deest accusator, aut per calumniam accusatum constat, cognati finito luctu ad laudes mortui vertuntur. Diodor. lib. 1. c. 8. & Herod. lib. 2. Philosophis. Xenocrates de legitimis philosophis protulit, Eos solos praestare vltrò, quae reliqui legis metu inuiti faciant, sicut verberibus canes, & mustelae strepitu, à voluptatibus deflectenres, & cruciatus respicientes. Plutarchus de Virtute morali. Onesicritus memoriae prodidit apud Strabonem libr. 15. se ad Gymnosophistas ab Alexandro missum, reperisse Calanvm nudum in saxis iacentem, ae continuò in risum prorupisse, vbi se chlamyde amictum cum crepidis & pileo vidisset. Haec???ue protinus fari exorsum, Olim plena erant omnia triticea & hordeacea farina, vt nunc puluere. Fontes praeterea alios lacte, alios melle, alios vino fluxisse, nonnullos etiam oleo. Tum verò mortales satietate corruptos, delicijs addictos: quas Iupiter auersatus, omnia quae fuerant, aboleuisset, vt vitaper laborem ageretur. Subinde continentia & virtutibus in medium prodeuntibus, bonorum copiam iterum factam: sed cernere se rem ad satietatem & contumeliam iterum delabi. Quòd si sapientiam audire vellet, positis vestibus supra cautes sideris intemperie aestuantes secum assideret. Mox cum Mandane locutus est, Alexandrum eo nomine laudante, quòd vnus omnium in medijs armis sapientiam respexisset. Hic quum multa de rerum natura, & mentis affectibus sedandis disputasset, dixisset???ue Onesicritus talia apud Graecos sensisse Socratem, Pythagoram, & Diogenem: probauit Mandanis illos vt sapientes: in eo Graecos accusans, quòd legem anteponerent naturae: nec se pudore affici, quod nudi degerent, quum alioqui frugaliter viuere̅t: optimam domum esse, quae minimae supellectilis indigeret. Sabellicus lib. 6. En. 4. Evdamidas Archidami, frater Agidis, Xenocratem contemplatus in Academia grandiorem iam aetate cum asseclis philosophantem, exquisiuit, Quinam ille esset senex? Respondente quopiam, Virum esse sapientem, & ex illis, qui virtutem quaerunt: Quando tandem, inquit, si modò eam quaerit, vtetur ea? Plut. in Apoplitheg. Disputantibus in Accademia philosophis, & Panthoedam pòst rogantibus, Qui viderentur ei hi sermones? Quid aliud, inquit, quàm boni: verùm quò illi vobis, qui eis non vtimini? Idem. Alexander Magnus cùm Diogenem Cynicum in dolio cubantem offendisset, admiratus illius securitatem & frugalitatem, Nisi Alexanderessem, Diogenes esse velim, inquit. De eo sic Iuuenalis Sat. 14. Sensit Alexander, testa cùm vidit in illa Magnum habitatorem, quanto felior hic, qui Nil cuperet, quàm qui totum sibi posceret orbem, Passurus gestis aequanda pericula rebus. Qvaliter Ivdicent. Ex priuatarum Virtutum Iudicijs genus ipsum illustrari poterit, f. 1909. 2500. 2842. 2949. &c. Rectvm Ivdicivm de Indole. Vide Titulum, Indolem explorare, f. 3744. Legibus. Alponsvs Cangensium Aethiopum rex, ad fidem Christi studio Emmanuelis Lusitaniae regis conuersus, quinque libros Lusitanarum legum cùm diligenter euolueret, legum quidem sapientiam, & ordinem atque disciplinam reipub. laudauit: sed rebus etiam minutissimis leges certas inuentas esse, non facilè probauit. Itaque hanc legum exactissimam diligentiam irridens, de Lusitanis quaesiuit, Quae nam poena esset ijs, qui in terra pedem ponerent. Osorius libro decimo rerum Emmanuelis. Virtutis prouectu. Cleomrotvs Pausaniae, hospiti cuidam cum patre de virtute ambigenti: Hactenus, inquit, te pater melior est, quousq; tu quoq; generaueris. Plut. in Apophtheg. Zeno Cittieus volebat ex insomnijs suum quenq; processum sentire: si neque exultare vlla se turpitudine, neque admittere vel agere quicquam sceleratè aut iniustè in somnis videret, verùm quasi in profundo tra̅quillitatis placidae perspicuò visiones & motus animi perlucerent ex doctrina hilares. Plutarchus de Virtutis prouectu. Fortitudine. Calanus, sophista Indus, cùm longum valedixisset Alexandro, Macedonibus, & vitae, quando seipsum è corporis vinculis liberare volebat, extructa & apparata pyra in suburbio Babylonis, coronatus folijs arundinum, affulgente sibi Sole, quem ipxe adorabat, circumdatus flammis, immotus constitit: neque antè loco cessit, quàm expirasset. Tunc aiunt Alexandrvm cum stupore quodam admiratum dixisse, Calanum potentiores hostes debellasse, quàm se. Nam Alexander cum Poro, Taxili, & Dario bellum gesserat: Calanus verò cum labore & morte. Aelian. lib. 5. de Varia hist. & Plutarchus in Alexandro. Delictis. Mentiri Persae secundum delictum ducu̅t, primum aes alienu̅ conflare: quòd mentiri quoq; soleant debitores crebró. Caeterùm plus mentiuntur foeneratores, & mala fide agunt, qui in diurnis suis scribant, huic tantum se expensum ferre, cùm numerarint minus. Plut. de Non foenerando. Reip. forma. Cùm Dionysius tyrannus Platonem rogaret, vt aliquam quasi speciem & imaginem Reip. Atheniensis libi ostenderet: ille Anstophanis [Greek words] ei misisse dicitur. Gyraldus. Reip. incremento. Apud Salustium Cato in Senatu sic ait de Rom. moribus: Nolite existimare, maiores nostros armis rempublicam ex parua magnam fecisse. Si ita esset, multò pulcerrimam eam nos haberemus. Quippe sociorum atque ciuium, praeterea armorum & equorum maior copia nobis quàm illis est. Sed alia fuêre, quae illos magnos fecerunt, quae nobis nulla sunt: domi industria, foris iustum imperium, animus in consulendo liber, neque libidine neque delicto obnoxius. Pro his nos habemus luxuriam atque auaritiam, publicè egestatem, priuatim opulentiam: laudamus diuitias, sequimur inertiam: inter bonos & malos discrimen nullum: omnia virtutis praemia ambitio possidet. Neque mirum, vbi vos separatim sibi quisq; consilia capitis, vbi domi voluptatibus, hîc pecuniae aut gratiae seruitis. Eo fit, vt impetus fiat in vacuam rempub. Honoribus. Ex loco Magnanimitatis in acceptandis vel repudiandis honoribus huc quaedam, f. 2532. Praeses Cretae prouinciae ad Taurum philosophum Athenas vi [1563] sendi causa venerat cum patre. Tavrvs patrem priore loco vt sederet inuitauit. Pater verò respondit, Sedeat hîc potiùs, qui pop Rom. magistratus est. At Taurus: Absque praeiudicio, inquit, tu interea sede, dum filio quoque sella affertur. Qua allata, ostendit, in publicis locis & actionibus patrum iura cum filiorum, qui in magistratibus sunt, potestate collata, interquiescere paululum debere. Sed cùm extra rempubl. in domestica vita conuersantur, inter filium magistratum & patrem priuatum publicos honores cessare, naturales & genuinos exoriri. Gellius libro primo Noctium Atticarum, capite secundo. Sigismvndvs Imp. in Basiliensi concilio videns Georgium Fiscellum I. C. quem nuper equestris militiae insignibus decorarat, in publico consessu animi dubium, legúmne doctoribus, an equitibus sese coniungeret, tandem ad equites discedere: Stultè hoc quidem, dixit: nam ego mille equites vno die fecerim: doctorem vnum in mille annis non fecerim. Aeneas Syluius lib. 4. com. in res gestas Alfonsi. Neque verò vnum, sed multos aetate nostra Fiscellos reperias: qui postquam per literas sic emersêre, vt nobilibus indoctis non modò aequentur, verumetiam praeferantur, summo tamen studio id agant, vti ne deinceps ijs per quos inclaruêre titulis veris, sed emendicatis tantùm fictae nobilitatis imaginibus, salutentur. Sigismvndvs ab Herberstein, liber Baro, varijs legationibus ad Turcarum Imp. ad Moscouitas, ad Tartaros, cum laude perfunctus (is qui Moschorum historiam Latinè scripsit) tabellis functionum suarum seriem, successum, habitum depingi curauerat. Quas cùm senex clarissimus Ioanni Basilio Heroldo monstraret, ea quae omnium prima erat, quando in Viennensi Academia Baccalaurij titulum suscepit, prae caeteris plurimi fecit: quòd haec ingenij virib. tanquam castrense bonum, conciliata foret, cùm reliquae, vel generis splendori vel principali gratiae debitae, huic veluti basi inniterentur: adeóque vti Themistocles de die festo & profesto dicebat, Nisi profestus fuisset, festus non esset: sic ipse, Nisi literarum cultu praestitissem alijs, ne dignitate quidem, nisi praeter meritum, excelluissem. Vita. Simonides poëta nonagesimum annum excessit. Interrogatus quamdiu vixisset? Parum, inquit, at annos multos. Gyraldus. Dvbivm, incertvm, obscvrvm Ivdicivm. Earum quas mortales sanciunt legum ratio non semper est co̅spicua: verum quaedam scita senè quamridicula apparent, inquit Plutarchus de Tarda dei vindicta. Vt Lacedaemone per praeconem Ephori, simulatque ineunt magistratum, pronunciant: Ne barbam alant, & vt audientes sint legibus, ne ipsis sint durae. Romani item quos in libertatem vindicant, eorum corporibus tenuem festucam inijciu̅t. Cùm tabulas testamenti scribunt, alios instituunt haeredes, alij bona vendunt. Morum dissimilitudo apud diuersas gentes à iudicij diuersitate pendet. Sic Aegyptiis cadauera condere, Graecis comburere honestum. Viris domum seruare, lanificium exercere: mulieribus, ea quae foris sunt administrare, decorum. Lacedaemonij otio dediti, solam rem militarem tractant, sedentarias artes oderunt. Athenienses econtrà otij crimen seuerè puniunt. Ineptvm ivdicivm. De Gaudio & Dolore. Dionysivm tyrannum Plato tertia epistola reprehendit, quòd Apollinem Delphicum missis literis sic compellasset, [Greek words]. Gaudium enim dei naturae minimè conuenire, immobili, & immutabili. Naturae humanae conuenire quidem, sed tamen praestare non gaudere, & non dolere, quàm alterutro horum affectuum extra honestatis, vt plerunque fit, limites abripi. Itaque praestantiorem esse salutandi formulam inter homines [Greek words], qua Plato vti solebat, quàm [Greek words] qua, Dionysius, cùm plerisq; alijs. Virtute. Menonem Thessalum, qui esse sibi ipsi persuadebat mirè se in literis versatum, atque vt dictum est ab Empedocle, in sapientiae vertice versari, rogauit Socrates, quid virtus esset. Qui cùm respondisset ferociter & expeditè, & pueri virtutem esse, & senis, & viri, & feminae, & magistratus, & priuati, & domini, & ministri: Probè sanè, inquit Socrates, de virtute interrogatus vna examen excitasti virtutum haud malè notans, quòd iste, qui ne vnam quidem virtutem nosset, nominaret multas. Plut. de Amicorum multitudine. Ciuitatis iure. Apud Xenophontem in 2. libro [Greek words], Socrates irridet stultam rationem Aristippi, qui dixerat, vt liber esset malis, quae saepe vexant incolas certorum locorum, noluisse vnquam ascribi se in ciuitatem vllam, sed vbiq; peregrinum esse, inquiens per ironiam, Nimirum ab eo tempore, quo Sinnis & Sciron & Procustes mortui sunt, nemo hospites & peregrinos iniuria affecit. Victorius lib. 2. Var. lect. cap. 10. Coniugio. Varvs Geminus, inter declamatores Augusti temporibus nequaquam postremus, probè dixisse fertur: Qui non litigat, celebs est. Cui quidem adstipulatur illud, quod in sacris scribitur libris: Melius est habitare in loco deserto, quàm cum vxore litigiosa. Eius dictum ex Hieronymo citatur apud Volaterranum libro 20. Anthropologiae. ETHICAE STVDIVM. Cynici philosophi, quorum princeps Antisthenes fuisse videtur, Logicam & Physicam tollunt, soli???ue Ethicae incumbendum esse arbitrantur. Diogenes itaque, teste Diocle (quamuis alij hoc ipsum Socrati tribuunt) inquirendum esse dictitabat, [Greek words]. Qui versus apud Hom. extat Odyss. [Greek words]. Laërtius. Horatii studium in philosophia ethica ipse libro 1. Epist. 1. confitetur: Vt nox longa, quibus mentitur amica, dies???; Longa videtur opus debentibus, vt piger annus Pupillis, quos dura premit custodia matrum: Sic mihi tarda fluunt, ingrata???; tempora, quae spem Consilium???; morantur agendi nauiter, id quod Aequè pauperibus prodest, locupletibus aequè, Aequè neglectum pueris senibus???; nocebit. Restat vt his ego me ipse regam, soler???; elementis: Non possis oculo quantum contendere Lynceus, Non tamen idcirco contemnas lippus inungi: Nec quia desperes inuicti membra Glyconis, Nodosa corpus nolis prohibere chiragra. Est quâdam prodire tenus, si non datur vltrá. LEGISLATORES. Aristoteles in secundo Politicorum, multos legislatores recenset, corum??? instituta enarrat. Ex quibus alij reuera ciuibus leges praescripserunt, de quibus hoc Tit. agemus: alij eius Reipub. quam optimam fore sibi imaginabantur, constitutionem scriptis tradiderunt: vt Hippodamus Milesius, & Plato in libris de Repub quos inter Ethicae professores retulimus. Consule Titulum, Prudentiae in legibus ponendis, fol. 1674. Vniversim considerati. Puta HEBRAEORVM. Moses legis conditor Pentateuchi, primus & tempore & sapientia fuit: quem legisse, inde???ue plura hausisse Platonem, Augustinus existimat. Eusebius libro 10. Praepar. Euang. Illius prudentiam & excellentiam Iosephus libro secundo contra Appionem compendiosè & eleganter enarrat, & Strabo, licet ethnicus, veritate cogente, praeclara multa de eo libro 16. Geographiae tradit. Indorvm. Zoroastres Bactrianorum rex, leges populis dedit, easdem???; magicis praestigijs confirmauit. Zotvastes vel Zatrastes simulata diuinitate primùm leges dedit Arianis. Diodorus Siculus lib. 2. Ant. & lib. 3. cap. 5. Afrorvm. Cùm sub Arcesilao Batti F. rege Cyrenaeorum, Poeni Cyrenaeos magna strage caecidissent: Cyrenaei ob acceptam calamitatem Delphos miserunt, interrogatum, quam rationem ineuntes praeclarissimè habitarent. Pythia iussit ex Mantinea Arca [1564] dum adducerent moderatorem. Itaque petentibus Cyrenaeis, Mantinei dederunt quendam nomine Demonacem, virum inter populares probatissimum. Hic Cyrenen profectus, vbi singula quaeque edoctus est, in tres tribus distribuens illos ita digessit, vt vnam quidem partem faceret Theraeorum atque confinium, alteram autem Peloponne̅sium atq; Cretensium, tertiam verò cunctorum insulanorum. Herod. lib. 4. L. Lvcvllvs à Sylla in Aegyptum & Africam missus, ad classem contrahendam, Cyrenaeos cùm offendisset continenter à tyrannis & bello exagitatos, recreauit eos, & rempub. eorum constituit, vocem Platonis, quam fuerat ipsis vaticinatus, refricans apud ciuitatem. Cùm enim illum scilicet rogassent, vt leges ipsis scriberet, populum???ue ipsum ad formam aliquam ordinaret bonam moderandae reipublicae: Arduum dixit esse adeò fortunatis leges ferre Cyrenaeis. Nihil est enim homine rebus elato secundis contumacius, neq; parentius imperio rebus aduersis deiecto: quod quidem Cyrenaeos tunc ferenti leges Lucullo tractabiles praebuit. Plut. in Lucullo. Aegyptiorvm. Aegyptij sua iura à Mercvrio profecta esse iactitant. Ita pleriq; de domesticis & proprijs ornamentis gloriari consueuerunt. Aelian. lib. 14. Variae historiae. Menam post antiquam Aegyptiorum vitam, quam deûm heroum???ue tempore fuisse fabulantur, tradunt persuasisse primùm Aegyptiorum multitudini scriptis vti legibus, quas sibi à Mercurio datas in salutem hominum affirmabat. Diodorus Siculus lib. 3. Sasochis secundus apud Aegyptios legumlator fuisse dicitur, vir prudentia excellens: qui ad deûm cultum religionémque multa prioribus legibus addidit, Geometriae???; inuentor, eius artis praecepta incolis dedit. Idem. Sesostris Aegyptiorum rex, tertius fuit, qui Aegyptijs leges traderet, ijs???; ad rem militarem & belli munia plurima contulit institutis suis. Ibidem. Vecchoris quartus Aegyptiorum legumlator, qui commercia hominum iudicia???; constituit: cuius memoria in multis ob ingenij acumen mansit. Ibidem. Amasis Aegyptiorum rex, post hos leges scripsit: quem tradunt de ijs, quae ad monarchas pertine̅t, de???; omni Aegyptiorum oeconomia, praecepisse. Ibidem. Graecorvm. Leges Isidem statuisse ferunt, quibus iustitia aequè omnibus seruaretur, vi atque iniuria metu poenae sublatis. Qua de causa prisci Graeci eam legiferam appellarunt, tanquam primam legum inuentricem. Diodorus Siculus lib. 1. cap. 2. de Rebus antiquis. Ceres [Greek words], & Legifera à poëtis appellatur: eius???; festa Thesmophoria apud Athenienses celebrabantur. Diodorus libro 6. & Plinius libro septimo. Prima Ceres frumenti serendi rationem edocuit: quod quia ad vitam sustentandam optimum & saluberrimum videbatur, vtilitate priuata moti homines, in vnum coire ceperunt, causa alimentorum: atque vt à bestijs tuti essent, vrbes condiderunt. Hinc est quòd Ceres turrita depingitur. At quia in multitudine hominum ordo necessariò requirebatur, leges sunt inuentae: quas etsi Ceres non dictauit, at certè tamen vt constituerentur, occasionem praebuit. Attestatur huic rei vox Graeca. [Greek words] enim vocant pascua, [Greek words] verò leges. Pascuorum certè & agrorum causa homines primùm conuenerunt. Iosephus contra Appionem, vocem [Greek words] apud Homerum non reperiri asserit, licet vetustissimum inter Graeciae scriptores. Ouidius libro 5. Metamorphoseon: Prima Ceres vnco glebam dimouit aratro, Prima dedit fruges, alimenta???; mitia terris, Prima dedit leges: Cereris sunt omnia munus. Cretensium rempublicam primus Minos constituisse fertur. Is faciendis iudicijs & ferendis legibus assiduus atque integer, per nouennium legibus emendandis operam nauauit. Cretensium rempublicam omnium antiquissimam esse testatur Homerus, cùm appellat vrbes illorum [Greek words], id est, bene habitatas. Et Archilochus ludens cum scommate dicit, Lex Cretensis docetur. Heraclides. Alij eum quouis nouennio in specum quandam confirmandarum legum gratia descendisse asserunt. Plut. in Minoë, Diod. li. 2. & Halicarnasseus lib. 2. Antiq. Argiuorum rex & legislator fuit Phoronevs, Inachi filius, tempore Belocchi Assyriorum regis. Frater eius Phegous vicissim totus in Deorum cultu occupatus fuit. D. Aug. lib. 18. de Ciu. Dei, c. 3. Lycvrgvs ex posteritate Herculis, Eunomij regis frater, suscepta profectione in Cretam, & Cretensium institutis cognitis, vnum, qui illic inter sapientes & artium ciuilium peritos numerabatur, comitate & gratia inductum, Spartam misit Thaletem. Habebatur hic poëta lyricus, atq; huius specie artis vtebatur, reuera praestantissimorum legislatoru̅ implebat munus. Carmina eius orationes erant, quae ad parendum & consentiendum incitare̅t pariter modis & numeris: in quib. multa inerat grauitas & delinimentu̅, quibus auditores reddebantur sensim placidiores, coalescebant???ue inter se ex amore honesti concordia, exuentes, quae tum illic grassabatur, intestinam simultatem. Ita ille viam quodammodo Lycurgo ad eos instituendos muniuit. In patriam inde reuersus & Charilai nepotis ex fratre tutor constitutus, foro armatis occupato, leges saluberrimas ciuibus promulgauit: neq; vt alij scripto aut verbo, sed re in lucem edidit rempub. quam imitari nemo queat: & arbitrantibus sapientem, qualis informatur, nunquam existere posse, ob oculos posuit totam philosophantem ciuitatem. Optimo igitur iure, quicunque vnquam resp. in Graecia instituerunt, antecelluit omneis gloria. Quamobrem illum Aristoteles non satis amplos pro merito honores, quamuis habeat amplissimos, habere ait. Lacedaemone Senatum primum ex XXXIIX. senibus constituit, quibus reges duos adiunxit. Agros aequaliter diuisit. Syssitia publica introduxit. Auro omni interdixit: monetam ferream cudit. Totam deniq; Reip. formam ad fortitudinem & iustitiam conformauit. Neq; verò leges redegit in scripta, sed totum ciuilis institutionis munus in ciuilem disciplinam reiecit. Fuit rhetrarum siue sanctionum haec vna, Ne scriptis vterentur legibus. Altera, ne domorum culmina praeterquam securi, ostia???; serra fabrefacta haberent. Tertio sancitum loco, Ne idem hostis saepiùs bello peteretur, ne disciplinam Laconum bellicam imitaretur. Sanctiones ipsas Rhetras, quasi deorum decreta oracula???ue appellauit. Mox cum praestantissimis viris Delphos petens, deum rogauit, An Spartae expediret legibus, quas ipse tulisset obedire? Cùm autem respondisset deus (pecunijs corrupta sacerdote, inquit Polyaenus lib. 1.) id prorsus melius fore: tum demùm leges suas promulgauit: non modò iniquum, verùm & impium statuens, si quis legibus Pythio roboratis oraculo, minus paruisset. Diuitum odium adeò incurrit, vt in concione inuaderetur: fugiens???ue in templum, ab Alcandro oculo effosso vulneratetur. Excessit in Creta exul voluntarius, sumto iureiurando à populo, ne quid de suis legibus mutaret, donec redijsset, Post mortem iussit cineres in mare disijci, ne solutus quandoq; sacramento populus leges solueret, si mortuum in ciuitatem retulissent. Plut. in eius vita. Iustinus. Xenophon de Laconum rep. Sab. lib. 1. En. 2. Dicaearchvs Messenius, Aristotelis auditor, scripsit Rempublicam Spartiatarum: qui liber vt quotannis in Ephororum praetorio puberibus auscultantibus recitaretur, lege sancitum fuit apud Lacedaemonios, & longo tempore obseruatum. Suidas. Cecrops, genere Aegyptius, Athenis habitauit: vnde Athenienses Cecropidae dicuntur, autij saltem, qui è Cecropia tribu sunt. Quidam hunc fuisse biformem tradunt, supernè virum, infernè mulierem, aut etiam serpentem: vel quòd legibus inuentis homines feros mansuefecerit: vel quòd promiscuo concubitu sublato, cùm nec pater filium, nec filius patrem suu̅ nosset, curarit, vt palàm inirent matrimonia, vna???; contenti essent. Iure igitur biformis, qui & patris & matris naturam inuenerit. Suidas. Epimenides Cretensis Athenis Soloni viam praemunijt ad leges conscribendas. Nam res diuinas reddidit minoris impensae, ciues???; ad luctum mansuetiores, sacrificia quaedam statim exequijs adijciens, detracta asperitate barbarica, qua deuinctae antè mulieres fuerant: & quod caput erat, propitiationibus, procurationibus, ac signis dedicandis, lustrans vrbem atq; expians, parentes iustitiae magis???; sequaces ciues reddidit ad vnitatem. Plut. in Solone. Draconis primi legislatoris Atheniensium omnibus ferè legibus, quas tulit, poena erat morte definita. Vt otij & desidiae conuicti, capite plecterentur. Qui olera fructúsve alieno praedio sublegissent, eodem quo & parricidae supplicio punirentur. Praescripti huius atrocitate magno postea consensu excepta Demadis oratoris clarissimi vox est, quae Draconis leges sanguine notatas dixit. Ipse Dracon rogatus, Ad quid omnia indifferenter delicta capitali animaduersione vindicanda existimasset? ita occurrisse fertur, Minora flagitia à se morte digna iudicari: maioribus sceleribus idcirco nullum atrocius supplicium à se irrogatum, quia haud maius morte vllum reperire potuisset. Sabellicus lib. 5. Ennead. ex Plut. Solone. Cùm in Aeginae theatro propter latas leges laetis acclamationibus celebraretur, pluribus petasis, tunicis & vestibus capiti iniectis, suffocatus est, & in ipso theatro supultus. Vixit temporibus VII. sapientum, ac potius fuit illis antiquior: XXXIX. certè Olympiade leges tulit Atheniensibus, iam senex. Scripsit degendae vitae praecepta, versuum tribus circiter millibus. Suidas. Solon, cùm in partes tres ciuitas discessisset, Diacrios, Pidieos, & Paralios, quòd nulli parti se aggregaret, sed communem seruaret omnibus, omniaque dicta & facta sua ad con [1565] cordiam dirigeret: creatus est legislator ad ordines conciliandos, Olymp. 47. ei???ue permiserunt semel vniuersa, magistratus, conciones, iudicia, curiam: vt horum cuiusq; censum, numerum & tempus definiret: praesentia instituta pro arbitrio vel abrogaret vel confirmaret. Is cùm alijs rebus multis ornauit ciuitatem, tum etiam leges scripsit Reipub. vtilissimas. Tunc abrogarunt Athenienses leges Draconis, quae [Greek words] dicebantur: ijs duntaxat, quae de homicidio latae erant, retentis. Aelianus libro octauo de Varia historia. Primus [Greek words] inuexit, hoc est, corporum possessionum???ue redemtionem. Nam cùm septem sibi talenta ex patrimonij sui iure deberentur, ea debitoribus remisit: ac reliquos, vt idem facerent, suo exemplo hortatus est. Heraclides in Politijs, & Laërtius lib. 1. Leges in centum annos omneis sanxit. Relatae fuerunt in axones vel tabulas quadratas ligneas, quas Axonas dicunt, thecis inclusas aliquanto longioribus, in quibus vertebantur, in prytaneo. Appellabantur, auctore Aristotele, Cyrbes. Aliqui volunteas, in quibus sacra & sacrificia sunt descripta, propriè cyrbes: axonas fuisse appellatas caeteras. Plut. in Solone. Hippias apud Athenienses legis de exilio decennali auctor extitit. Quae tametsi propter tyrannidem affectantes posita fuit: tamen in eius supplicium etiam alij incurrerunt, vt Xanthippus & Aristides. Heraclides de Polit. Adrianvs Imp. Athenienfibus leges petentibus, ex Draconis & Solonis sententia, iura composuit. Platina. Hyelam, Lucaniae vrbem maritimam, quam aliàs Eleam vocant, Parmenides atq; Zeno, Pythagorici, legibus & institutis suis ita erudiêre, vt & aduersus Lucanos perstiterint, & Posidoniates vicerint, licèt & agro & hominum multitudine cederent. Strabo lib. 6. Zalevcvs Locrensis Thurius, Pythagoreus, obijt pugnans pro patria. Priùs fuit seruus & pastor: sed accuratè institutus, leges tulit ciuibus suis. Inter quas & illa fuit, vt mulieres in forum prodeuntes, ingenuae quidem cum suis cognaris & vna pedissequa candidis, reliquae varijs vestibus induerentur. Suidas, & Diodorus lib. 12. Ephorus scribit, ex Cretensium, Spartanorum & Areopagitarum decretis, illud in primis nouum induxisse Zaleucum, vt cùm pristinae leges definiendarum condemnationum in singulis delictis modum iudicibus ipsis concederent, ipse per leges ipsas terminauit. Putauit enim iudices ipsos haud eandem eadem de re habituros esse sententiam: oportere autem easdem approbare, & de contractibus ijsdem simpliciori quoda̅ modo instituere. Thurios postea, cùm praeter Locros acutiùs explicare voluissent, celebriores quidem, caeterùm deteriores euasisse. Bonos quippe legumlatores esse, non qui omnia accusatorum acta cauerint, sed qui in simpliciter latis persistant. Hoc & à Platone dictum est, Quibus leges adsunt plurimae, ac poenae plurimae, ijs & viuendi ritus deprauatos esse. Sicut quibus plures adsunt medici, ijs & aegritudines permultas adesse, probabile est. Strabo lib. 6. Pheido, cùm iam instituisset, vt Cumensium reip. administratio penes multos esset: legem etiam promulgauit, vt quilibet equum alere cogeretur. Heraclides in Polit. Philolavs Corinthius leges dedit Thebanis. Aristot. lib. 2. Polit. sub finem. Protagoras Thurijs leges posuit: quibus postea abrogatis, Metellus deuicta Creta illas cum Romanis commutauit. Rauisius. Melissvs, Samius philosophus, Parmenidis auditor, ciuibus suis charus, ijs praecepta multa dedit, Rempub. administrauit, classi???ue & bello praefuit, Olymp. LXXXIV. vt refert Apollodorus. Pritanides, Megalopolitanorum legislator, Peripateticorum celeberrimus, Megalopolitanis ad conseruationem reipublicae ab Antigono rege datus est. Polybius libro quinto historiae. Nicodorvs, pugil celeberrimus, apud Mantineenses, extremo aetatis suae tempore legislator eorum extitit. Aiunt tamen Diagoram Melium, à quo amabatur, eas composuisse leges. Aelianus lib. 2. Var. hist. Pyrrhus, Achillis filius, ex illo reuersus, paterno principatu per absentiam amisso, in Molosside consedit: à quo regionis incolae Pyrrhidae primò, vt Trogus scribit, mox Epirotae nuncupati sunt. Per ipsius posteros longo ordine regnatum ad Arisbam vsque, qui casu quodam Athenis liberalibus disciplinis institutus, leges, senatum, & annuos magistratus, & ciuitatis formam suis constituit popularibus: ita vt quemadmodum Pyrrhus regni conditor fuit, ita Arisbas cultiorem posteris vitam tradidit. Sabellicus libro octauo Enneadis quartae. Antiphanes, Croesvs, Tyronidas & Pyrias, Tegeatum in Arcadia legislatores. Quibus in foro Tegeae statuae sunt positae. Pausanias in Arcadicis. Victis Athenie̅sibus in Sicilia, Syracusijs victoribus suasit Diocles, vt legumlatores ad dirigendos ciuium mores, componendam???ue rempubl. & nouas leges priuata???ue institutà conscribenda eligerent. Electi ex ciuibus, qui maximè tum prudentia sapientia???ue praestare videbantur: quorum longè primus, ac clarissimus omnium Diocles habebatur: vt legum tabulis communi omnium ad id institutorum sententia conscriptis, leges illae tamen Dioclis appellarentur: veluti priuata eius viri auctoritate, tituli dedicationem vendicante. Nec vir ille solummodo dum viueret, in summa admiratione & reuerentia fuit habitus Syracusijs: verùm illius quoque mortui monumentis & honoribus heroicis memoriam commendarunt: templum ei extructum, quod postea à Dionysio in muri & moenium eductione subrutum corruit. Nec minus hunc ipsum reliqui Siculorum populi sunt admirati. Multae enim per insulam vrbes, legibus huius componi res suas, administrari???ue sibi pro modo illic commendato instituêre, id???ue seruauêre, quoad Siculos omnes Romana respub. ciuitate legibus???ue suis donauit. Caeterùm posterioribus temporibus Timoleonte imperante, cùm Cephalvs Corinthius, vir doctrina & prudentia infignis, eis leges scripsisset, pòst Polydorvs Hieronis regis tempestate, neutrum placuit legislatorem appellari: sed vtrosque potiùs iurisconsultos, atque legislatorum interpretes, quum leges prisca lingua conscriptae, obscurae supra modum, intellectu???ue difficiles viderentur. Diocles certè prae omnibus legumlatoribus amarissimas poenas instituit violatoribus aequitatis, & iuris communis: iustitiae???ue praecipuam rationem habuit, praemijs vnicuique pro merito & dignitate decernendis: accuratissima praeterea rerum actionum???ue ciuilium cautione vsus, multa???ue rerum peritia cautus, ac causam quamcunque accusationémve, seu priuatam seu publicam, quae in disceptationem venisset, certa mulcta determinauit. In dicendo concisus, magnam legentibus reliquit inspectionis meditationem. Diodorus libro decimotertio & decimosexto. Thuriorum ciuitas in Italia ex ruinis Sybaris condita est, colonis è Graecia eò ductis, circa Olymp. 84. Delegêre legislatorem Charondam, virum natura optimum, singulari rerum peritia humanarum diuinarum???ue, & summa sanctissimae cuiusque disciplinae institutione praeditum. Hic inspectis diligentissimè cuiusque gentis legibus & institutis, optima quaeque ex illis ad rem (vti sapientia praestabat) deligendo, & in vnum veluti corpus redigendo, ea pro legibus seruanda ipsis mandauit: quibus multa quoque adiecisse à se inuenta excogitata???ue, memoriae proditum est. Inter caeteras legem tulerat, ne quis armatus in concionem veniret. Cum???ue ipse postea rure veniens, ex improuiso (vt erat gladio accinctus) in concionem venisset, admonitus legis ab eo qui proximè sedebat: eidem gladio incubuit, cùm liceret culpam dissimulare & defendere. Valerius Maximus, & Diodorus libro duodecimo. Androdamvs Rheginus, legislator Chalcidensium fuit in Thracia. Aristot. lib. 2. Polit. sub finem. Pittacvs Mitylenaeus, ciuibus suis leges sexcentis elegis scripsit. Paulò pòst tyrannidem, quam occupauerat, deposuit. Vnus ex septem sapientibus existimatus est. Gyral. in 3. dial. Hist. poët. Periander Corinthius, vnus ex septem, duobus versuum millibus hypothecas suis ciuibus scripfit. Ibidem. Ciuitates omnes, quae se Achaeis tribuissent, Polybivm Megalopolitanum historicum nactae sunt rerum suarum publicarum auctorem, legum etiam latorem. In templo etiam Dominae dicato statuam habet. Inscriptio testatur, nihil ab initio offensuram fuisse Graeciam, si Polybij consilijs paruisset: iam verò grauiter affectae vnum illum praesidio fuisse. Pausanias in Arcadicis. Romanorvm. Romae post exactos reges Sex. Papyrius leges curiatas (quas Regum tempore populus in tringinta curias à Romulo diuisus, à Regibus scriptas, suo calculo confirmarat) sine ordine latas in vnum composuit: & ab eo Ius ciuile Papyrianum fuit appellatum. Deinde omnes hae leges lege tribunitia exoleuerunt, & incerto iure populus vsus est ferè per 20. annos. Decemviri inde creati, qui ab Atheniensibus leges decem Tabularum peterent: quas in tabulas eburneas perscriptas, pro Rostris composuerunt. Sequenti anno alias duas tabulas adiecerunt, & leges XII. Tabularum sunt appellatae, quarum ferendarum auctorem fuisse decemuiris Hermodorvm quendam, Ephesium exulem, aiunt. Ex his legibus actiones natae sunt, quarum formulae, vti & legum interpretatio, apud solos fuit Pontifices, ferè per 100. annos. Postea cùm Appivs Claudius ad formam redegisset has actiones, Cn. Flauius scriba subreptum librum populo tradidit. Hic igitur liber, qui actiones continet, Ius Flauianum appellatur. Augescente deiride ciuitate, quia deerant quaedam agendi genera, Sex. Aelius alias actiones composuit: & librum populo dedit, qui appellatur Ius Aelianum. Deinde [1566] cùm plebs à patribus secessisset, sibi iura constituit, quae Plebiscita dicuntur. Mox cùm reuocata est plebs, pro legibus placuit ea obseruari, lege Hortensia. Coepit postea senatus sese interponere: & quicquid constituisset, id obseruabat, & Senatusconsultum dicebatur. Eodem tempore & magistratus iura reddebant: & vt scirent ciues, quod ius de quaque re quisque dicturus esset, se??? praemuniret, edicta proponebant, quae ius Honorarium constituerunt, qui ab honore praetoris venerat. Constituto postea principe, datum est ei ius, vt quod constituisset, ratum esset: quod ius Principale dicitur, siue Principalis constitutio. Haec ex Pomponio, lib. 1. Digestorum, Tit. 2. de Origine iuris. Lex trinundino ferebatur, apud Rom. nec alio modo rite ac iustè dicebatur, nisi trino promulgata nundino. Est autem promulgare, quasi prouulgare, hoc est, in vulgus edere, vt Festo Pomp. placet, & trinundinum, à ternis nundinis dicitur. Nundinae verò, mercatum significant: quoniam octo diebus rustici in agris versabantur, in opere faciundo occupati, & nono quoque die in vrbem veniebant, rerum permutationes facturi, lites composituri, ac suffragia senatusconsulto concessa, si opus foret, laturi. Primis nundinis, & item secundis, lex promulgabatur, vt à singulis atque vniuersis (quod ait Macrobius) facilè nosceretur. Tertio foro seu mercatu, cùm omnis & vrbana & agrestis adesset turba, rogatio fiebat: praeco verba legis scriba subijciente recitabat: & si populus sciebat, lex ferebatur, hoc est, in aes incidebatur, & in aerario reponebatur, & tunc demùm lata dicebatur. Tempore promulgationis, hoc est, primis & secundis nundinis, interdicere, hoc est, contradicere licebat: cùm verò lata fuerat, minimé. Quam rem significat Cicero in 1. Antoniarum, dicens, leges duas ab Antonio nulla promulgatione latas, nempè quòd trinundino populo recitatae non fuerant, nec licuerat illis contradicere, vel vt magis intercedere. Antonius Garro in lib. de Orig. iuris. Cornelius Tacitus testatur, tantos suo tempore aliarum super alias aceruatarum legum cumulos fuisse, vt omnem propemodum aequitatis splendorem sua multitudine obruerent: cùm inter omnes constet, nullum propè Rebuspublicis maius exitium legum multitudine ac varietate afferri posse. Pòst tragicae quaedam Proculianorum & Cassianorum sectae exortae sunt, qui infinitis concertationum???; plenis disputationibus annos ampliùs centum legum disciplinam ita permiscuerunt, vt Theodosivs Imp. maximus idem???ue optimus, multo maximae Iurisconsultorum parti auctoritatem abrogarit: & ex perpaucis, quos antecellere iudicabat, qui numero vincerent, eorum in iudicijs probari sententiam imperarit. Pereadem tempora Romani Imperatores, vel potius (si maximam illorum partem spectemus) improbissimi & sceleratissimityranni extiterunt, quorum quisque ius Romanum nouis edictis, placitis, decretis, constitutionibus, item???ue Senatusconsultis suo imperio factis ad suum arbitrium interpolauit. Iam verò Romani Imperij sede in Graeciam translata, quid aliud Constantinopolitani Imperatores (qui non Remp. ad Leges, sed has ad illam accommodandas esse intelligebant) quid aliud, inquam, agerent, nisi vt maximam Romani iuris & Latinarum formularum partem abrogarent: nouas???ue suas leges ad suae Graeciae rationem accommodatas in Latinarum locum substituerent? Vbi ad Iustiniani imperium ventum est, Tribonianvs, homo facinorosus, coactis aliquot operis ita Legum & Iurisconsultorum libros circuncidit, ac mutilos reddidit, vt ex copia illorum innumerabili nihil nobis praeter fragmenta quaedam reliquerit, nullo ordine descripta: sed ita confusè ac perturbatè disiecta, vt quasi Sibyllae folia esse videantur. Annis pòst amplius trecentis Basilivs Macedo Imperator Constantinopolitanus exortus est, ac rursus eo mortuo, Imperator Leo Philosophus, ipsius filius, qui Iustiniacis Pandectis non contenti, nouas & ipsi Pandectas fabricati sunt, sexaginta libris distinctas: quas alij [Greek words], alij [Greek words] libros, ex Basilij, vt opinor, nomine appellarunt: in quibus Harmenopulus profitetur, otiosa & superuacanea multa scripta fuisse: quae verò maximè necessaria erant, praetermissa. Vtcunque autem ea se res habeat, Iustinianici libri post illam Basilicorum editionem contemti, annos ampliùs ducentos in sinu ac tenebris iacuerunt, vsque ad Lotharij Saxonis, Imperatoris Germanici, aetatem: cùm Irnerivs quidam inuentus est, qui Imperatori suo auctor fuit, vt eos in quadam Italiae bibliotheca repertos in lucem edi, ac passim describi iuberet: quo tempore ita librariorum incuria dicam, an imperitia, contaminati, ita multis mendis, & quasi lutosis maculis aspersi ac foedati sunt, vt doctissimus quisque nostrae huius aetatis interpres magnam studiorum suorum partem in ijs vel eluendis, vel certè suspicandis, & obseruandis, consumere cogatur. Ad extremum autem quasi quidam infelicitatis cumulus accessit, Sophistarum ac Barbarorum interpretum colluuies: qui bonarum artium memoria toto terrarum orbe funditùs deleta, certatim lecturas, tractatus, glossas in illa Tribonianica fragmenta conscripserunt: quae tamen etiam nunc à nescio quibus rabulis & pragmaticis maiore in precio, quàm ipsae Iustiniani leges habentur. Hotom. in epistola praeliminari com. de Feudis. Theodosivs II. Imp. Iurisconsultis adhibitis maximam eruditionis, fidei, ac prudentiae opinionem habentibus, negocium dedit, vt omnes principum à D. Constantini vsque ad suum principatum constitutiones colligerent, atque, inutilibus praetermissis, in vnum corpus redigerent, breuitate ac claritate in primis forensi studio consulentes. Eum verò codicem absolutum anno 435. v. Kalen. Martij Constantinopoli edidit, praecipiens, ne qua post Kalendas Ianuarias controuersia ad forum deferretur, aut delata iudicaretur, nisi ex his libris, qui suo nomine insignirentur: simul???ue ne qua in Occidente à Valentiniano Augusto constitutio lata vim legis obtineret, nisi prius ad suam notitiam peruenisset. Sigonius libro duodecimo Imp. occid. Duodecim pòst annis nouarum volumen Constitutionum ad Valentinianum Romam misit, quas ad suum Codicem adijci, & Nouellas appellari voluit. Eas Valentinianus, Rauennam Roma reuersus, obseruandas mandauit. Idem lib. 13. Patavinorvm. Aegidivs Fontana, Patauinus, cùm post irruptionem Atilae cum patricijs familijs in aestuaria Veneta concessisset, & eò quoque ex vicinis vrbibus nobilissimi quiq; confluerent: primus fuit, qui leges nouae ciuitati Venetorum dedit, quae ab auctore ipso etiamnum hodie sanctiones Aegidianae appellantur. Bernardinus Scardeonus libro tertio classe decimatertia Hist. Patauinae. Longobardorvm. Postquam Longobardi in Italiam venerunt, per 76. annos legibus nullis scriptis, verùm veteribus scitis, vsu quotidiano ac repetita memoria conseruatis, vsi sunt. Huic incommodo occurrêre Rotharis rex cupiens, omnia scita collegit, ac multis nouis decretis Reipublicae salutaribus aucta in tabulas retulit, quas Edictum vocauit: illud???ue ann. Sal. 643. Papiae publicauit. Sigonius libro secundo regni Ital. Itaque leges Romanae in desuetudinem venêre, ius???ue Romanum ita negligi coepit, vt longo pòst tempore vix reuocari, nedum in integrum restitui potuerit. Bern. Saccus lib. 9. Ticinensis historiae, & Bonfinius lib. 8. Decadis 1. Grimoaldvs rex Longobardorum ann. 668. ex iudicum suorum sententia, cùm Edictum à Rothari editum nonnullis in partibus imperfectum esse sentiret, aliquot ei leges adiecit, quas maximè idoneas iudicauit. Sigonius libro secundo regni Italici. Rachis Longobardorum rex, vt ius sanctissimè coleretur, adhibitis omnibus Longobardorum ex Austria Neustria???ue iudicibus, leges veteres diligenter perpendit, quae???ue correctione egere iudicauit, ea nouis legibus latis ex eorum sententia emendauit: anno regni sui secundo, Christi 746. Sigonius lib. 3. regni Ital. Lvitprandvs Longobardorum rex omnes ex regni partibus iudices Longobardos in regiam euocauit, eosque de nouo iure constituendo consuluit, nouas leges ad antiquum Rotharis Edictum adiunxit. Sigonius lib. 3. regni Ital. Carolvs Magnus euerso Longobardorum regno legem Salicam in Italiam intulit. Erat autem Salica idem, quod Francica: siquidem Franci orientales Salij appellati. Ab eo temporetribus Italia legibus vixit, Romana, Longobarda, & Salica. Obseruatum est autem, vt qua quisq; lege viuere vellet, profiteretur, atque ex ea ius illi diceretur. Quam consuetudinem Italia inde vsq; ad Lotharij secundi Imperatoris tempora conseruauit. Sigonius lib. 4. regni Ital. Fridericvs I. Imp. subacta Mediolano, ad Roncalias conuentu indicto, iura, quae Lotharij & Conradi decessorum incuria obliterata, priùs ab Italicis vsurpata fuerant, repetere, ac nouis institutis stabilire instituit. Vide Tit. Iurisprudentiae studium. Carolvs IV. Imp. an. 1354. res Italiae, vel armis vel iure constituit, ope Bartoli de Saxiferroto, iuris illa aetate peritissimi, quem in aula sua liberaliter habuit. Dubrauius lib. 22. Hispanorvm. Evricvs, Gothorum rex, in Hispania, primus leges suis dedit. Easdem pòst Leovigildvs rex ampliauit, auxit, sed & superfluas resecauit. Rodericus Toletanus libro secundo rerum Hispan. cap. 14. Alfonsvs X. Hispaniae rex leges Hispaniarum, quas vocant Partitas, alijs insuper additis illustratis???ue sensibus, vt ex vsu videbatur, in volumen redegit. Tarapha de regibus Hispan. Veremundus II. Asturum rex, mortuo Sancio patruo & Ranimiro consobrino iure factus, leges Gothorum liberaliter confirmauit, & sanctorum patrum canonicas sanctiones seruari praecepit. Rodericus Toletanus libro quinto rerum Hispan. capite decimotertio. Germanorvm. Tvisco, Noae F. Germanorum Sarmatarum???ue pater, ac eorum primus rex, intelligens sine iustitia & absque religionis metu neque Rempub. coalescere, neque licentiam hominum contineri posse: iura dedit, leges tulit, carminibus???ue complexus est, quae publicè & priuatim cantarentur: ne aut obliuio obliteraret, aut ignorantia excusaret. Auentinus libro primo Annalium. Carolvs Magnus Augustus, Imperium virtute bellica longè late???ue propagatum, legibus ab se conditis firmare statuebat, & quàm proximè poterat, ad antiquam vrbis Romae gloriam magnitudinem???ue peruenire: pulcrum esse, in terris extare vnum summum regimen rerum, quod mortalibus iura reddat: cui Reges omnes gentes???ue peraequè pareant: quod supra caetera emineat: quod vnum secundùm Deum optimum maximum rerum arbitrium moderetur: ad quod vnum mortales omnia referant: quod sanctum sit, vnde cuncta petantur. Et vt caeteras gentes imperio venerando assuefaceret, primos Francos Augustorum legibus teneri volebat, eas???ue ipse nouas condere. Quod vbi Franci proceres accepêre, tanquam sempiternum iugum veriti, coitiones facere incipiebant. Ausus est etiam Vasconum procerum vnus, nomine etiam Vasco, cùm in Hispaniam supplementum ducere iuberetur, id apertè reprehendere & detrectare. Crebrae interim frequentes???ue coitiones ac propè conspirationes factae. Tota igitur res omissa. Volumen legum adhuc extat, sed antiquatum. De institutis Francicis nihil mutatum. Sacerdotum solutiores mores ad frugem antiquitatis???ue aemulationem redacti, quinque Patrum conuentibus, Rhemensi, Cauillonensi, Turonensi, Aurelianensi, Moguntino: Magistratuum Iudicum???ue sordes coërcitae multa, ignominia, abrogatione dignitatis. Aemilius libro tertio. Idem vetustissimae Francorum legi Salicae capita quaedam addidit, quasdam ex integro sanxit: vt de moneta, mensura, ponderibus, quae pertotum Rom. imperium ad aequalitatem redegit. Auentinus libro 4. Annalium Boiorum. Vulgò tradunt, Carolvm Magnum dedisse leges Saxonibus, quae in codice, quod Speculum vocant, extent recollectae: & id quidem refert Glossatorin annum Salut. 810. septimum verò Imperij eiusannum (vt memorat) in arce Sassenborg. Sed commentum hoc refellit Cranzius libro 2. Saxoniae capite 21. & contendit esse collectitium codicem, de multis consuetudinibus gentis: quomodo & Feudorum leges non ab Imperatore datae, sed ab Oberto descriptae, vsum & obseruantiam meruerunt. Quum enim per aetatem in gente creuit ciuilitas, creuit etiam legum obseruantia. Inde factum est, vt quae pertempora sunt vsu approbata, demùm sint in codicem redacta: cui ad auctoritatem comparandam falsò est nomen Caroli adscriptum. Theodo II. Magnus Boiorum dux, vbi Noricum & Vindeliciam sub imperium suum coëgit, diuisis prouincijs ad pacis artes animum intendit: iustitia???ue populum formare, & regnum confirmare constituit. Vt autem feroces fore̅t, Theodericus rex Francus auctor factus est, & eas suo auspicio promulgauit. In his, quia Boij Christiani non erant, pleraque aduersa veritati diuinae permittebantur: quae Hildebertus & Lotharius reges Francorum postea abrogarunt. auentinus libro tertio Annalium Boiorum. Henricvs I. Caesar in Saxonia vrbes immunitas muris & fossis cinxit, propter incursionem Vngarorum: legibus & moribus informauit: iuuentutem ad arma exercuit: agros distinxit, constituens quot quique milites mitterent in generali expeditione. Cranzius libro tertio Saxoniae, capite duodecimo. Sub Eodem instituti sunt ludiequestres, dicti vulgò Torneamentum, in quo quatuor nationes principes Germaniae, Bauaria, Sueuia, Franconia, & Rhenitractus conueniunt, & nobiles inter se digladiantur: vitia detestanda, hoc est, adulteria, blasphemiae, & scelera quaeque corriguntur. Hos ludos Caesar priuilegijs & libertatibus co̅firmauit, anno Christinoningentesimo vigesimoprimo. Cuspinianus. Boemorvm, Polonorvm. Carolvs IV. Imp. & rex Boëmiae, ad ius patriae describendum, leges???ue necessarias condendas se transtulit, ne iudices pro arbitrio capitis sui, vt hactenus, iudicarent. Iudicia publica ad duo genera retulit, equestris acprocerum ordinis: interfuit???ue frequenter iuri dicendo, saepe etiam praefuit, non minore aequitate quàm seueritate. Dubrauius libro vigesimosecundo. Croccvs apud Sclauinos, qui Boëmiam occuparant, vaticinandi arte insignis, ex stipe sponte delata agrum & in eo villam sibi comparauit, prope Stebnam pagum (quo Boëmi deinceps principes animi per venationes recreandi causa vsi sunt) Prudentiae inde & iustitiae nomine defuncto Czecho primo duce praeturam obtinuit: ius ex aequo bono???ue dixit, res controuersas transactione frequentius quàm iudicio composuit. Boëmiam pagis arcibus???ue, & alijs nouis aedificijs amplificauit: inuentis tunc fortè in fluminibus auri ramentis: vt non solùm domi apud suos, sed foris etiam apud Polonos gratiosus fuerit, qui ad eum legatos misêre oratum, ne grauaretur in Poloniam venire, ibi quoque sta̅tum reipublicae & controuersias hominum compositurus. In honorem certè eius, arci nouae & oppido, cui tunc primùm fundamenta ad Vistulam flumen posuerant, Croccouiae nomen indidêre. Dubrauius lib. 1. Primislavs rusticus ducta vxore Libvssa fatidica, Croci ducis Boëmorum filia, leges scripsit Boëmis, quibus diu feliciter sunt vsi. Aeneas Syl. in hist. Boëm. Sobieslavs, Boëmorum princeps, Pragam non solùm domibus, & insulis lapideis, vicis???; ac plateis saxo constratis, sed legibus etiam & libertatibus, qualibus ante se nullus principum, excoluit. Dubrauius lib. 11. Ioannes, Boëmorum rex, primus tabularia in regno instituit, in quibus tabulae, hoc est, actus publici, instrumenta???ue & literae emtionum venditionum???ue continentur: vt secura suorum bonorum cuilibet libera???ue & perpetua esset possessio, cùm summi magistratus tabulis custodes adhiberentur. Dubrauius lib. 21. Sveonvm, Gothorvm, Danorum. S. Ericvs Sueonum rex, inter reliquas virtutes, leges quoque sanctissimas scripsit, quibus Sueones & Gothi etiamnum hodie vtuntur. Ioann. Magnus lib. 19. Frotho III. Danorum rex, Sclauis à se deuictis leges dedit: Danorum quinetiam mores, praefectorum (dum ipse septennis patri succederet) vel negligentia vel improbitate corruptos correxit. Saxo lib. 5. Canvtvs II. Danorum rex optimis legibus disciplinam castrensem complexus est: vt cùm promiscuo milite vteretur diuersorum morum & linguarum, quos dissimilitudo natiua ad rixas & seditiones deducere poterat, eos legum metus in pace contineret. Saxo lib. 10. S. Olavvs, Noruagiae rex, ignarum iuris populum, sparsim & agresti more viuentem, legibus ad melioris vitae habitum perduxit: quarum vetusta monimenta plebs Norica praesenti veneratione complectitur. Saxo lib. 10. Britannorvm, Anglorvm, Scotorum. Britannorum rex Donvallo Molmicius, cùm praecedentes reges ignauam & ingloriam vitam exegissent, & ijs tantùm legibus, quas à Martia Gintolini regis vxore Martianas vocabant, vsi essent: militarem artem penè extinctam in pristinum vsum reuocauit: ius atque leges nouas, & illas quidem salutares dedit, quas deinceps Molmicinas leges appellarunt: templa deorum immortalium loco asyli, omnibus ad ea confugientibus esse constituit: primus aurea corona vsus est: viros ad bonas artes incumbentes, opibus & fauore iuuit, vt suo exemplo & principes regni idem facerent, atque iuuentus ad virtutes capessendas magis incitarentur: item pondera ac mensuras rebus vendendis emendis???ue posuit: fures & noxium omne genus hominum seuerissimè puniuit: fecit quamplures vias, decreuit???ue in quam latitudinem fieri deberent, ac lege sanxit ius earum ad principem duntaxat pertinere, eius???ue iuris violatoribus pariter atque ijs qui in illis maleficium aliquod facerent; horrendas constituit poenas. Praeterea vt ne terra vacaret, néve populus rei frumentariae inopia frequenter premeretur, aut minueretur, si pecora sola occuparent agros, qui ab hominibus coli deberent: constituit quot quisque comitatus aratra haberet, statuit???ue poenam illis, per quos numerus diminueretur: ac vetuit iumenta, quae aratro seruirent, à magistratibus abduci, vel assignari creditoribus, pro debitione pecuniae, si debitoris bona alia superessent. Ita prouisum est, ne compendij causa, pecuarij agros à cultura aratorum incultos redderent. Polydorus lib. 1. Gvlielmvs Conquaestor, Normannus, Angliae regno potitus, potentiae stabiliendae causa leges Normannicas populo obtrusit. Eiuscemodi leges (inquit Polydorus Vergilius lib. 9.) apud nos etiam nunc sunt: quae ab omnibus intelligi deberent, Normannica lingua scriptae sunt, quam neq; Galli, neque Angli rectè callent. Quamobrem vidisses iam inde à principio, quotidie, partim iniquitate legum, partim inscitia eorum qui illas malè interpretabantur, hunc bonis auitis priuari, illum iudicio imperitissimorum hominum criminis damnari, morte???ue multari: alium litibus inextricabilibus perpetuò irretiri, ac denique diuina humana???ue misceri, atque ea omnia publicè priuate???ue mortales testari ac detestari. Sanè Normannus pro suo instituto, non potuit alias dare leges: quando non alia est natio, quae peritius sciat calumniari, praeuaricari, atque tergiuersari: id est, per [1568] fraudem & cauillationem frustrationem???ue litigare, seu vexare litibus. Edoardvs III. Anglorum rex, anno regni duodecimo, cùm terra mari???ue iam pacem haberet, non minus suorum, quàm suae ipsius saluti prospiciens, velut natura propensus ad diligendos homines, quod fundamentum iuris est, primùm omnium putauit leges sibi constituendas, quas vtiles duxisset. Sanè in vsu erant multiplices leges, quas olim Britanni, deinde Angli, ac nouissimè Daci tulerant: & bene multi quotidie mortales, omnia vtilitate metienda existimantes, sic eas ad suos mores accommodabant, vt saepiùs pro iustitia iniquitas coleretur. Igitur Edoardus ex immensa eiusmodi legum copia, optima quaeque & necessaria elegit, leges???ue paucas & salutares vsurpandas sanxit, quae deinceps rectum omnibus aequè viuendi modum praescriberent. Has leges posteri Communes appellarunt: & cùm eas à Normannis, alijs datis legibus, sibi ademtas quererentur, velut optimam partem vitae repetiuerunt armis, saepe???ue reges, eas in pristinum vsum restituere, vt sibi minus fructuosas, negantes, magnis affecêre incommodis. Polyd. lib. 8. Fergvsivs I. Scotorum rex in Britannia, pace cum Pictis facta, & Britannorum armis fortiter repulsis, leges edidit, quibus vetuit latrocinium, homicidium, depopulationem: maxime???ue omnium furta, quòd omnia tum sub dio asseruarentur. Castellum condidit Berogomum, vbi ius dici voluit, in Louquhabria, ad Albionis plagam occidentalem, in Hebridum insularum prospectu: vt illuc & insulani & Albiani Scoti faciliùs ad iurisdictionem iustitiae???ue administratorem coirent. H. Boëthius lib. 1. Cennethvs, Scotorum rex, is qui Pictos deleuit, leges patrias ex immensa congerie in compendium redegit, quibus & iudices & iureconsulti publicè vterentur. Hector Boëthius libro decimo. Malcolmvs II. Scotorum rex, bello & pace clarus, legum municipalium volumen condidit, quas Scoti exinde iudicijs ferendis seruarunt, penè immutatas. Regiorum magistratuum iudicum???ue (vulgo Cancellarium, Comestabularium, Marescallum, Camerarium, Iustitiarium???ue vocitant) & qui à secretis, à thesauris, à cubiculo ac chartophylacio essent, cunctorum???ue ministrorum aulae annua salaria constituit, vt nostris diebus penduntur: quantum???ue pro regijs diplomatibus, ac caeteris literis, tabellionibus, tabellarijs, lictoribus???ue soluendum foret, instituit. Hector Boëthius libro vndecimo. Maccabaevs, Scotorum rex, in legibus condendis ad reipublicae vtilitatem praeclaram nauauit operam, vt si per ius regnu̅ adeptus fuisset, nulli omnium regum secundus habendus fuerit. Eas tamen leges pòst Malcolmus III. rex, caeso tyranno, aboleuit. H. Boëthius lib. 12. Scytharvm, Getarvm, Thracvm, Bulgarorum, Tartarorum. Zamolxis Geta (quem Mnaseas Saturnum esse putat: Plato in Charmide regem & deum Thracum facit, medicinae suis auctorem) Hellanico teste, Sami Pythagorae philosopho seruiuit. Cuius sapientia instructus, domum???ue cum libertate reuersus, priùs tame̅ in Aegyptum peregrinatus, ad mansuetiorem viuendi rationem suos traduxit, immortalitate animorum illis persuasa. Clàm autem subterraneam specum ingressus, quarto vix tandem anno denuò emersit, ab inferis se redire simulans. Hoc ipso tantum sibi auctoritatis apud rudem populum comparauit, vt à rege in societatem imperij tanquam dei sacerdos & interpres acceptus, eandem specum subiens, illinc oracula reddiderit, & leges Getis Thracibus???ue scripserit, tam constanti Barbarorum credulitate, vt non mori animas, sed ad Zamolxim daemonem migrare sibi persuaderent. Mos hic ad Tiberij vsque tempora apud Getas perdurauit, vt philosophus aliquis ceu deus regi à consilijs esset. Augusti profectò aetate, qui aduersus Byrebiscam Getarum regem bellum gessit, Deceneus, siue Diceneus hac fungebatur auctoritate in sacro monte Cogeono. De quo sub Tit. Philosophorum. Herodotus libro quarto. Suidas. Bonfinius libro primo Decadis 1. Ioannes Magnus in Gothorum historia. Anacharsis Scytha, Gnyri F. Graeca matre, cùm Athenis apud Solonem philosophiae operam dedisset, & reuersus in patriam, Scytharum leges iuxta Graecorum statuta nouare tentaret, eandem ob causam à fratre Caduia Scytharum rege in venatione sagitta confossus est. Ergo moriens dixit: Se ob eruditionem incolumem è Graecia dimissum, per inuidiam nunc in propria perire patria. Laërtius libro secundo, capite nono. Versibus scripsit leges Scytharum. De frugalitate humanae vitae versus dccc. Anchoram & rotam figulinam inuenit. Vixit temporibus Croesi. Alij tradunt extrema aetate, cùm ad c. vixisset annos, decessisse. Suidas. Tzingiscanis (alijs Changivs) legislator Scytharum, homo vilis, & faber aerarius, auctor suis fuit, vt delicias fugerent, obuijs contenti essent, se mutuo diligerent, priuata emolumenta spernerent, reipublicae consulerent, nihil in vita festinanter agerent, omnibus cibis vterentur, plurimas vxores ducerent, nullos fundos possiderent, migrarent quò commoditas inuitaret, pannos quoslibet tollerent, ac vestibus etiam integris assuerent: quod cùm nulla necessitate coacti facerent, sine verecundia facturos, cùm esset opus: aliena occuparent, veritatem in verbis colerent, iustitiam in factis: quorum alterum ingenui, animi, alterum rectae voluntatis esset, vt nemo alterius oratione falleretur, nec in agendo vllis insidijs circumueniretur. Pachymerius. Atila Hunnorum rex, à bello ad pacis studia conuersus, legibus regnum stabiliuit. Quo tempore ex toto ferè orbe clarissimi principes ad eum, veluti deposita fe ritate cicurem redditum, venêre, & societatem vltrò cum eo iunxêre. Bonfinius lib. 7. Dec. 1. & Nic. Olahus in Atila. Terbellivs Bulgarorum dux, superatis Auaris, vbi è captiuis cognouit, falsis delationibus improborum circumuentis fortissimis quibusque, Auares destitutos ducibus victos & profligatos esse, qui antea Graecorum etiam arma egregiè sustinuerant: conuocatis Bulgaris, varias leges promulgauit, in primis in delatores: de quibus edixit, habendam esse quaestionem: delatorem praeuaricatorem???ue conuictum, capitalem esse iussit, item, ne furi cuiquam & latroni cibus & esca tribueretur: qui tribuisset, omnia eius bona in fiscum referrentur: furi crura frangerentur. Vineas omnes imperauit extirpare. Bonfinius lib. 1. Decadis 1. Tvrcorvm. Homar siue Omar, Turcorum legislator fuit post Mahometum. Chalcocondylas lib. 1. Singillatim. Qvarvndam Legvm auctores. Oceanus hic immensus, [Greek words] occurrit. Ipsa legum [Greek words] hoc potissimum loco commemoranda veniet. Pericles, Atheniensium dux, legem scripsit, vt nemo ad gubernandam rempub. accedere permitteretur, nisi qui vtroque parente ciue natus esset, quem tamen ipsum legis vltio tetigit. Nam duo filij Paralus & Xanthippus, cùm peste absumerentur, legitimo thoro nati, nothi superfuêre tantu̅, quibus rempublicam administrandi potestas, patris lege erepta erat. Aelianus lib 6. de Varia historia. Clisthenes Athenienfis primus tulit legem ostracismi, primus???ue exulauit. Charondas Thurios ciues suos à familiaritate & consuetudine perditorum, lege prohibuit: actionem???ue prauae consuetudinis constituit, graui???; eius delicti reis imposita multa, licentia coërcuit, reliquos à delinquendo ratus deterritum iri metu poenae. Diod. lib. 12. Aristonicvs legislator legem tulit, vt si venditor piscium minoris, quàm pronunciasset, piscem venderet, in carcerem duceretur: néve sedentes, sed stantes venderent. Athenaeus lib. 6. cap. 2. Regnervs Danorum rex statuit, vt omnis controuersiarum lis semotis actionum instrumentis, nec accusantis impetitione, nec rei defensione admissa, duodecim patrum approbatorum iudicio mandarent. Saxo lib. 9. LEGISLATIONIS CVLTVS, STVDIVM. Primi homines, qui benefactores suos post obitum diuinis honoribus affecêre, eos, qui de patria vel consulendo vel iudicando vel propugnando bene meriti essent, in deorum numerum retulêre: item qui ea, quae ad vitae quotidianae sustentationem facerent, inuenissent: sic Cererem, sic Bacchum, sic Martem, sic Iouem, sic Aesculapium: solos eos qui morum honestatem docuissent, praeterierunt. An quia vtilitate tantùm & voluptate ducuntur plerique homines, cum???ue maior pars secundùm cupiditatem viuat, aegrè ferunt sibi à morum philosophia veluti fraenum inijci? Patienter alioqui ferunt legislatores, non propter honestatem, sed propter tranquillitatem & commoditatem vitae. Legum scientiae non expertem fuisse Homervm certò constet. Ipsum legis nomen, quod est [Greek words], an eius tempore in vsu fuerit, certò dici non potest. Sunt qui notum id ei fuisse dicant, argumento versus. Odyss. [Greek words]. [Greek words] Aristarchus [Greek words] dictam putat, à recta distributione. Et quidem inde apparet etiam [Greek words] appellatum, quòd aequaliter omnibus, aut cuius pro eo atque dignus est, distribuatur. [1569] Sanè multis locis Homerus demonstrat, se vim legum intellexisse, si non scriptarum, at saltem in hominum animis conseruatarum. Sic enim facit Achillem de sceptro loqui Iliados???. —quod nunc manibus gestatur Achiuûm, Qui dant iura Iouis iussu —. iura autem legibus comprehenduntur, quarum auctorem Iouem facit: cuius etiam consuetudine Minoëm, Cretae regem, vsum scribit Odyss. [Greek words]. Ea autem consuetudo fuit discendarum legum, quod & Plato testatur. Apertè etiam ostendit legibus parendum, neque iniustè agendum esse, his verbis, Odyss. [Greek words]. Non ergo illicitis sese quisquam efferat ausis: Sed tacitè his, superi quae donauêre, fruatur. Enimuerò respublicas primus Homerus distinxit. Nam Iliad. ???. in scuto, quod totius mundi exemplum Vulcanus parauit (is intelligitur spiritus vis) duas fecit vrbes: vnam in pace & laetitia degentem, alteram deditam bello: ac vtriusque consectaria enarrans, ostendit aliam esse ciuilem vitam, aliam bellicam. Plut. de Homero. IVRIS DOCTORES, PROFESSORES. Iureconsultorum alij in scholis docent, alij de Iure clientibus & iudicibus respondent. Illi quidem praecepta tradunt, hi verò in particularibus exercentur. Exercitatio asseclam habet eloquentiam. Ea??? propter nos sub Titulis Rhetorum, Oratores & Causidicos enumer auimus, qui alioqui ratione rei subiectae ad hunc locum referri deberent. De Iureconsultis nunc agamus, siue doceant Iura, siue de Iure respondeant. Et quidem Romani iuris interpretu̅ veterum vitas Bernardinvs Rutilius Coloniensis, & FR. Hotomannus: neotericorum verò Io. Fichardvs Francofortensis, VV. DD. ingeniosè & eleganter descripsêre. Quorum nos laboribus, quod semel monuisse sufficiat, in sequentibus vt emur. Qvorvm, Apvd Qvos. Ivdaeorvm. Apud Israëlitas grauiores causae Pontifici & Sacerdotibvs proponebantur dissoluendae. Qui quodcunque respondissent, illud sacrosanctum tanquam ex adyto depromtum habebatur. Contumaci poena mors erat. Deuteronomij 17. Romanorvm. Pragmaticos, Graeci iuris interpretes appellant: vt ait Fab. lib. 3. cap. 6. vt Pragmaticus sit iuris eius, quod in ordine iudiciorum, cautionibus & formulis versatur, peritus. quum Iurisconsultus etiam de negotijs, de quibus certum ius erat nullum, consuleretur: veluti, vt scribit Quintilianus, de verborum proprietate, aut aequi disceptatione, aut voluntatis coniectura. Hotomann. de Verbis iuris. Antecessorvm nomine, iuris doctores ac magistros intelligi, perspicuum est ex locis innumeris. Itaq; Hesychius, [Greek words], inquit, [Greek words]. Iustin. in constit. cuius initium est, Omnem: & in ea quae est De composit. dig. Theophilum & Dorotheum iurisperitos & facu̅dissimos Antecessores quum appellasset: postea dicit, illum Constantinopoli, hunc Beryti iuris professorem fuisse. Vt appareat eos, quos Graeci [Greek words], interdum [Greek words] appellant, id est, interpretes, magistros, praeceptores, ea aetate Antecessores ab antecedendo, item vt illos à praeeundo dictos esse. Suidas etiam [Greek words] iuris legum???ue Doctores interpretatur. Hotom. de Verbis iuris. De Iuris Romani origine Pomponius praeclarè libro primo Digestorum, Titulo secundo disserit. Primum fuit Ius Papyrianum. Deinde è Graecia leges xii. Tabularum à Decemuiris petitae, & tabulis eboreis pro Rostris positae. È̀ quibus ius ciuile fluere cepit, ex ijsdem legis actiones compositae sunt. Omnium tamen harum & interpretandi scientia & actiones, apud collegium Pontificum erant. Ex quibus constituebatur, quis quoque anno praeesset priuatis. Et ferè populus annis propè centum hac consuetudine vsus est. Posteà, cùm Appius Claudius proposuisset, & ad formam redegisset has actiones: Gn. Flauius, scriba eius, libertini filius, subreptum librum populo tradidit: &, vt Cicero inquit, cornicum oculos confixit. Fuit autem gratum adeò id munus populo, vt Tribunus plebis fieret, & Senator, & Aedilis curulis. Hic liber, qui actiones continet, appellatur Ius ciuile Flauianum: sicut ille, Ius ciuile Papyrianum. Nam nec Gn. Flauius de suo quicquam adiecit libro. Augescente ciuitate, quia deerant quaedam agendi genera, Sex. Aelius alias actiones composuit: & librum populo dedit, qui appellatur Ius Aelianum. Interuenerunt postea plebiscita populi, cùm plebs à patribus secessisset. Item & Senatusconsulta, & praetorum edicta: quod Ius Honorarium dicebatur, ab honore praetorum. In prima igitur illa legum paucitate Iureconsulti necessariò requirebantur, qui ea quae à lege vniuersim dicebantur, explicarent: postea verò legum numero aucto, non minor eorundem fuit vsus, vt confusa distingui possent, & discerni. Quamuis ergo penes Pontifices olim interpretatio ipsa sita esset: postquàm tamen Flauius scriba actionum librum populo communicauit, quamuis eo populus summoperè gauderet, tamen eo vti non poterat propter imperitiam, & propterea Iureconsultorum auxilio opus habuit. Qui quidem vel transuerso foro deambulantes, vel domi in solio sedentes, consultoribus de Iure respondebant, quicunq; fiduciam suorum studiorum haberent. Neque responsa signata dabant, sed plerunque Iudicibus ipsis scribebant: aut testabantur illos ij, à quibus consulti fuerant. Primus Octauius Augustus, vt maior iuris auctoritas haberetur, constituit, vt ex auctoritate eius responderent: & ex illo tempore peti hoc pro beneficio coepit. Vnde paulò pòst effectum est, vt Caligula inter caetera liuoris in omnes viros claros scelera, de Iuris quoque consultis, quasi scientiae eorum omnem vsum aboliturus, saepe iactauerit, se effecturum, ne quid respondere possent praeter aequum. Adrianus deinde, quasi pristinum morem & libertatem relaturus, cùm ab eo viri periti peterent. vt sibi liceret respondere: rescripsit eis, hoc non peti, sed praestari atque effici solere. Et ideò si quis fiduciam sui haberet, placiturum se populo, ad respondendum se pararet. Postremò res eò deuenit, vt retento Augusti more, nemo Iurisconsultus appellaretur, aut publicè ius interpretaretur, déque eo responderet, nisi eam auctoritatem à Principe impetrasset. Quorum omnium sententiae & opiniones in tantum honoris venêre, vt ex principum constitutionibus recedere ab eorum responso iudicibus non liceret: & ex horum tantummodo scriptis Iustinianus confici Pandectas suas, caeteris reiectis, voluit. Papyrivs maior (praenomine incerto, alij Sex. alij Pub. alij Caium, alij Manium vel Mamium appellant) rexprimus sacrificulus fuit post exactos reges. Hic leges regias apud pontifices sparsim delitescentes, omnes in vnum contulit: quas Ancus Martius in desuetudinem abeuntes, in foro quernis sculptas tabulis antè proposuerat. Hoc ius ciuile Papyrianum appellarunt. Quod mox allatis XII. Tabulis tributa lege fuit abrogatum. Vrbe à Gallis direpta, simul cum caeteris rursus illae leges ex incendio conquisitae, & in vulgus editae, nisi si quae ad sacra pertinerent: quas, vt auctoritas earum maior esset, pontifices ipsi supprimebant. Vixit Tarquinio Prisco regnante, sub initia libertatis Romanae. Appivs Claudius decemuir, primus Romani iuris XII. Tabularum assertor, cùm tyrannidem affectaret. in carcere vel tribunorum iussu, vel voluntaria vi extinctus est. Pomponius librum de Vsurpationibus ab eo scriptum ad sua peruenisse tempora asserit. Leges ex Graecia allatae, trecentesimosecundo Vrbis anno. Hermodorvs Ephesius Iurisconsultus, legum quae à legatis Romanis ex Graeciae ciuitatibus allatae sunt, quum in Italia tum fortè exularet, interpres fuit, ob eam???ue causam statua ei in Comitio dicata est. Plinius libro 34. capite 5. & Pompon l. 2. §. 1. ff. de orig. iuris, vbi tamen Auctorem scribit, pro Adiutorem, socium, interpretem. Strabo libro decimoquarto de Ephesijs commemorans: In ea, inquit, viri fuêre memorabiles: è veteribus quidem Heraclitus cognomento Obscurus, & Hermodorus, de quo ille ipse loquens: Digni sunt, inquit, omnes ad vnum Ephesij, quibus laqueo gula frangatur: qui Hermodorum virum inter ipsos vtilem exilio multarunt, dicentes: Nemo nostrûm vtilis esto: alioqui alio in loco & apud alios sit. Fertur etiam is leges quasdam Romanis conscripsisse. Hotomann. in descript. Iurisconsc. Appivs Claudius Caecus, 130. circiter annis post decemuirum floruit, eius abnepos aut pronepos: qui censor ex publicis vectigalibus vel inuito senatu Appiam aquam in vrbem inuexit, cùm priùs Tiberinis aquis aut fontibus contentus esset populus. Patricijs infestus, Potitiae gentis sacrificia seruis publicis obeunda dedit, & ob eam impietatem luminibus fuit captus. Hic C. Flauium, Cn F. scribam suum, aedilem curulem dixit: qui ciuile ius repositum in penetralibus Pontificum euulgauit, fastos???ue circa forum in albo proposuit: vt quando lege agi posset, sciretur. Ob id munus Aedilis curulis & Tribunus plebis creatus est. Liuius libro nono: Ergo cùm Flauij opera fastos dies excepisset, & promulgasset, Ius Flauianum fuit appellatum, quamuis Appius au [1570] ctor esset. Scripsit nonnullas mortuorum laudationes, quae vsque ad aetatem Ciceronis peruenerunt, vt quidam Appium quàm Catonem imitari mallent. Auctor fuit, ne pax cum Pyrrho susciperetur. P. Sempronivs Longus, cognomento Sophus, Coss. cum P. Sulpitio Sauerrione, anno ab V. C. cdxlix. qui Tribunus pl. Appium Cl. Caecum censura se abdicare post decimumoctauum mensem recitata lege Aemilia, voluit. T. Corvncanvs publicè primus Ius ciuile professus dicitur, cùm superiores consultoribus tantùm responderent, non autem discere cupientes docerent. Primus de plebe Pontifex Maximus creatus, 500. circiter à condita Vrbe annis. Nulla huius scripta, sed responsa tantùm fuisse, Pomponius scribit, transuerso foro deambulantis, aut domi in solio sedentis, quorum auctoritatem Seneca quasi seculo suo extantium citat. M. Fabivs Pamphilus, qui ante secundum Punicum bellum bis fuit consul, iuris ciuilis peritus, & legatus Carthaginem cum alijs ad Annibalem ab oppugnatione Sagunti reuocandum missus. P. Aelivs Paetus, Q. Aelij filius, qui Pont. pugna Cannensi cecidit, praetor fuit, cùm Scipio Numidiam subegit. Sub hoc Coss. secundum bellum Punicum confectum est. Missus contra Boios in Galliam, rem non satis prosperè gessit. Legationes deinde obiuit, & colonias deduxit. Augur factus, pestilentia obijt. Sex. Aelius Paetus, Pub. frater, aedilis curulis cum M. Claudio Marcello, anno ab Vrbe condita 541. Mox triumuir, inde consul, mox censor. Hic more veterum Iurecons. transuerso foro ambulans ciuibus omnibus sui consilij copiam faciebat aut in solio sedens, de rebus omnibus responsa dabat. Hunc Ennius ita laudauit: Egregiè cordatus homo catus Aelius Sextus. Extabat tempore Pomponij liber eius, qui Tripartita inscribebatur, & ius Aelianu̅ appellabatur, veluti incunabula Iuris continens. Cicero eius aliquoties meminit. Aelivs Paetus filius Sexti vel Pub. sine praenomine à Pomponio inter Iureconsultos ponitur. P. Acilivs, teste Cicerone, appellatus est sapiens, quia prudens esse in iure ciuili putabatur. Hunc quoque primum à populo sapientem appellatum fuisse, Pomponius scribit. Cum M. Aelio praetor postremò creatus, Sardiniam prouinciam sorte obtinuit. P. Cornelivs Scipio Nasica, Cn. Cornelij Scipionis in Hispania occifi filius, frater patruelis fuit Africano maiori, iurísque consultissimus. Hic adolescens etiamnu̅, vir optimus à Senatu iudicatus, Pessinu̅tinam dea̅ hospitio excepit. Per omnes deinde honorum gradus euectus, de Boijs triumphauit, vir frugalissimus & pauperrimus. Q. Fabivs Iurisc. ad Carthaginenses legatus, Corn. Sempronio Coss. quum essent duae tesserae positae, vna pacis, altera belli, arbitrio sibi dato, vtram mallet referre Romam, vtramque sustulit, & ait: Carthaginenses petere debere, vtram mallent accipere. Pomponius. Q. Fabivs Labeo, à Cicerone inter iurisperitos connumeratur, quamuis à Pomponio omittatur: qui quaestor vrbanus anno Vrbis 544. magnum certamen cum omnibus sacerdotibus habuit, pro conferendo stipendio militibus, omnibus honoribus functus. Q. Fabivs Pictor, anno Vrbis 551. Praetor Sardiniam prouinciam sortitus est. Primus res Romanas scripsisse dicitur Graecé. M. Porcivs Cato Censorius, Tusculanus, iuris peritissimus fuit, teste Cicerone. M. Porcivs Cato, superioris F. praetor designatus, patre viuo mortuus est. Plurimos in Iure ciuili libros reliquit. Gellius lib. 13. cap. 18. Hotom. M. Manilivs Torquatus, caeso matris vtero in lucem editus, cum L. Martio Censorino consul fuit, anno Vrbis dci. quibus Coss. tertium bellum Punicum exertum, & Carthago deleta, quam primus Manilius cum exercitu per vim aggressus est. Tres libros de Iure ciuili scripsit. Sacrorum pontifi calium peritissimus fuit, & ex illis qui transuerso foro ambulare & responsa dare solebant. P. Scaeuola aequali suo oratione copiosior, nec multò minus prudens. Decium Sollanum filium, quòd praetor Macedoniam compilasset, causa probè cognita abdicauit & relegauit. M. Brvtvs praeturam non excessit, vt vult Pomponius. Reliquit de Iure ciuili septem libros: quorum tamen tres tantùm fuisse Bruti, Caesar apud Cic. ex ipso Scaeuola se audisse fatetur M. etiam Brutum, M. Bruti qui Caesarem interfecit patrem, Cicero non modò bonum oratorem, sed & Iuris publici & priuati peritum fuisse affirmat. P. Mvtivs Scaeuola, anno Vrbis DCXVII. consul cum L. Calphurnio Pisone fuit: item pontifex max. post???ue eum Cicero ait desitum esse à Pontificibus max. confici annales maximos, quos ab initio rerum Rom. ad eum modum conscripserant, vt res singulorum annorum mandarent literis, memoriae publicae causa: tabulam???ue domi proponerent, vt esset populo cognoscendi potestas. Iudex iniuriarum condemnauit eum, qui L. Accium poëtam laedendi gratia in scena nominauerat: cùm C. Caelius absoluisset eum, qui Lucilium poëtam in scena nominatim laeserat. Reliquit de Iure ciuili libros decem. Fratrem adoptiuum P. Crassum Mutianum oratorem in Iure instituit. Pila & duodecim scrupis & alea optimè lusisse dicitur. Interijt phthiriasi. Plutarchus in Sylla. P. Licinivs Crassus Mutianus, cognomine Diues, naturalem ortum è Crassorum gente habuit: sed ad optione in Mutianam familiam transijt. Is 600. anno ab Vrbe condita quaestor est factus. Hic à P. Scaeuola fratre domesticam iuris disciplinam hausit, & valde probatus orator fuit. Seru. Galbae summi oratoris filio Caio filiam suam collocauit: alteram Tiberio Graccho. Quo interfecto, senatus ad iram plebis leniendam, diuisorem agrorum P. Crassum legit. Hic etiam cùm aedilitatem peteret, de Iure à rustico fuit consultus. Consul cum L. Valerio Flacco factus, anno Vrbis 623. simul & pontifex, nouo exemplo contra Aristonicum in Asiam missus, à Thracibus qui Aristonico familiares erant, interceptus & captus fuit. Vt turpem seruitutem euitaret, in itinere dum duceretur, virgam, qua ad dirigendum equum vtebatur, in oculum Barbari direxit, eum???ue excaecauit. Qui vi doloris accensus, latus Crassi sica confodit. Caput mortui Aristonico oblatum, corpus Smyrnae sepultum. Quinque summis bonis Crassus ornatus fuisse dicitur: quòd ditissimus, quòd eloquentissimus, quòd nobilissimus, quòd iurisconsultissimus, quòd Pontifex maximus fuerit. C. Livivs Drusus à Val. Max. inter praeclaros Iurecoss. ponitur: à Pomponio omittitur. Senex & caecus, ius nihilominus populo interpretatus est. C. Drusi filius fuisse videtur, quem Cicero inter oratores tres ex Drusorum familia connumerat, M. Drusi frater. C. Martivs Figulus, consul cum Nasica Corculo, anno Vrbis 592. & septennio pòst iterum cum Cornelio Lentulo, filium habuit Caium Iureconsultum celebrem (à Pomponio tamen praetermissum) qui cùm in petitione consulatus repulsam tulisset, ira accensus, postero die consulentes omnes à se repulit: inquiens, Omnes consulere scitis, consulem facere nescitis. P. Rvtilivs Rufus, M. filius, adolescens P. Mutium Scaeuolam sectatus est. Consul fuit cum C. Mallio, anno Vrbis 651. & primus ex ludo C. Aurelij Scauri doctores gladiatorios accersiuit, qui iuuentutem in armis erudirent. À̀ M. Scauro publicanorum inuidia repetundarum reus factus est: quam accusationem magna constantia pertulit. Ab equitibus damnatus, in Asiam exulatum abijt, omnibus Asiae ciuitatibus legatos ei obuiam mittentibus, & vt ad se veniret inuitantibus. In exilio mortuus est. Orator fuit, sed ieiunus. Fucos & ipse vitebat rhetoricos, & in alijs reprehendebat. Orationes quasdam reliquit, Stoica philosophia plenas (praeceptore enim vsus est Panaetio) multa item in Iure scripta: historiam quoque suae vitae. Q. Aelivs Tubero, filius C. Aelij Tuberonis Catelij, & Aemyliae L. Pauli, qui Persam deuicit, filiae, ex ea familia, quae paupertate & parsimonia laudatissima erat, ita vt sex & decem Tuberones simul vnis aedibus modicis, vnico???ue agro in Veiente habitarent & sustentarentur. Triumuir agris, opinor, ex lege Sempronia diuidundis fuit. Hunc in Bruto Cicero Stoicum & doctissimum in disputando fuisse scribit. Iurisperitus fuit, Stoicus, maioribus par, oratione ieiunus. Scripsit orationes contra Gracchum, item historias, ex quibus Liuius, Dionysius & Gellius multa citant. Veteris frugalitatis studiosissimus, cùm à Fabio Max. epulum nomine P. Africani patrui sui defuncti daretur, triclinium sternere rogatus, lectulos ligneos punicanos pellibus hoedinis strauit, & pro argenteis vasis Samia exposuit. Cuius rei deformitate sic populum commouit, vt in petitione praetoratus repulsam tulerit. Scripsit ad eum praeceptor Panaetius opuscula quaedam. Pavlvs Virginius connumeratur à Pomponio inter Iureconsultos, sed corruptè, secundùm Hotoman. fortasse legendum Scaurus Vigellius. Sex. Pompeius, Sex. F. Cn. Pompeij Magni patruus, Stoicus, ad Ciceronis vsque tempora peruenit. Praestantissimum ingenium contulit ad summam iuris ciuilis, & ad perfectam Geometriae & rerum stoicarum scientiam. Quem Cicero in libro de Orat. 3. Stoicum appellat, & libro primo eruditum hominem in philosophia. L. Caelivs Antipater, historias scripsit, horrido stylo: quem tamen Adrianus Imp. vetustatis admirator, Sallustio praetulit. L. Crassi summi oratoris magister. In Iure celebris, vt tempora illa ferebant. Q. Mvtivs Scaeuola Augur, quem Cicero in Oratore disserentem, & in Amicitia introducit. Eum adolescens Cicero coluit, & Ius ciuile ab eo didicit. Fuit insignis Stoicus, Panaetij [1571] auditor. Eius domus veluti oraculum ciuitatis habita. Habuit Laelij filiam maiorem in matrimonio: ab eo???ue in collegium augurum cooptatus est, C. Fannio altero genero grandiore praeterito. Ipse Mutius filiam suam L. Crasso locauit: qui eum ita reueritus est, vt praesente illo supplex ambire populum erubesceret. Consul fuit anno Vrbis 637. & de Dalmatis victis cum collega triumphauit. Sylla vrgente vt senatus C. Marium hostem Reip. iudicaret, solus hic Scaeuola obstitit. Simultates cum Lucillio satyrico exercuit. In Saturnini tumultu quamuis senex arma cepit, & patriae ne in extremo quidem spiritu defuit. Q. Mvtivs Scaeuola Pont. Max. filius P. Mutij (de quo suprà) Pont. max. Proconsul Asiam obtinuit: eam???ue prouinciam tanta integritate administrauit, vt in posterum in eam prouinciam ituris magistratibus, exemplum atque forma officij Scaeuola proponeretur. Inimicissimos habuit publicanos. Collega eius Crassus eum iurisperitorum eloquentissimum, & eloquentium iurisperitissimu̅ appellauit apud Cic. Causas multas egit. Dixit pro P. Rutilio repetundarum reo. Cùm fundum emisset, eum???ue pluris quàm venditor addixisset, aestimaret, addidit centum millia. Primus Ius ciuile constituit generatim in libros 18. plurimos???ue auditores habuit, sed praecipuae auctoritatis Gallum Aquilium, Lucilium Balbum, Sex. Papyrium, C. Iubentium. Ab eo post mortem Scaeuolae Auguris Cicero adolescens multa didicit, quorum meminit praecipuè de Legibus. Ex professo neminem docebat: sed consulens, & de Iure respondens, studiosos audiendi docebat. Hic cùm pro Sylla sensisse crederetur, Mariani???ue vrbem inuasissent, & instigante Mario filio, tum consule, Damasippi praetoris iussu, obsessa curia, è Senatu educti trucidarentur: fugiens, Vestales???ue amplexus aras, ad Marij funus in curia Hostilia à C. Fimbria trucidatus est, iam grandis natu, ita vt sanguine suo sacrarium Vestae respergeret. Quem cùm ex vulnere aliquantisper recreatum, ac posse viuere conspexisset, apud populum se accusaturum Fimbria ironicè dixit, quod parcius totum corpore telum recepisset. Obijt mox Scaeuola, & corpus in Tiberim proiectum. Hunc antiquissimum ferunt eorum, ex quorum confecerit Iustinianus Pandectas Iuris ciuilis, vnum???ue tantùm ibi librum eius acciri Definitionum. C. Aqvilivs Gallus, eques Romanus, à Q. Mutio Pontif. Max. ius ciuile didicit. Acutus & exercitatus & promtus in respondendo & agendo, regnum quoddam iudiciale videbatur habere, cuius gratia à petendo consulatu abstinuit. Ipse Seruium Sulpitium Ius ciuile docuit, & ab eo illustratus est. Habitauit in colle Viminali, aedibus ea aetate sumtuosissimis, ducentis circiter millibus nostratium aureorum. Filium viuens amisit. Collegam in praetura Ciceronem habuit. Si quid ad illum tale referretur, vt de facto quaereretur, quia id ad Ius nil pertinebat: Ad Ciceronem, inquibat Gallus: Oratoris id munus esse asserens. Dolus malus quid esset, petente Cic. Cùm aliud esset simulatum, aliud actum, respondit. Responsa eius citantur plurima in libris Digestorum, celeberrimum illud, De posthumis nepotibus haeredibus instituend. Laudatio eius extat in orat. pro Caecinna. L. Lvcilivs Balbus Seruium Sulpitium docuit. In agendo & responde̅do co̅fiderata tarditate vtebatur. À̀ discipulo Seruio illustratus est. Stoicus fuit insignis, ita vt ei Antiochus philosophus opus suum quoddam miserit. Itaque eum Cicero in suis libris Stoicorum placita defendentem introducit. Cn. Aufidius à Cic. inter Iureconsultos numeratur, omittitur à Pomponio. Caecus etiam in Senatu sententiam dicebat, & Praetorius amicis non deerat: Graecam insuper scribebat historiam. Huic aequales annumerat Cicero, C. Aculeonem, materterae Ciceronis virum, qui cum L. Crasso oratore familiariter vixit: filium???; eius C. Visellium Varronem, consobrinum Ciceronis: C. Fimbriam, Q. Lucretium Vispillonem, C. Bilienu̅, P. Quintilium, M. Marcellum, L. Valerium facetissimum Ciceronis amicum, & P. Consam, quem Cicero irrisit, cùm in iudicio de re quadam testis interrogatus, negasset se quicquam scire: Fortasse de iure interrogari te putas, in quit Cicero. C. Ivventivs (vel T. vt Cicero) Q. Mutij Pontif. max. auditor. In dicendo frigidus, sed acutus causarum actor. Discipulum habuit P. Orbilium, Ciceronis ferè aequalem. Hunc etiam Seruius Sulpitius audiuit, & in libris suis crebram eius facit mentionem. Sex. Papyrius, auditor Q. Mutij. Hunc Ser. Sulpitius audiuit, & scriptis suis illustrauit. P. Servivs Sulpitius Rufus Lemonia, generis memoriam propè intermortuam virtute renouauit. Rhodum cum Cicerone eloquentiae causa profectus est. Reuersus, cùm de re amici sui Q. mutium Pont. max. consuluisset, neque responsum eius intelligens iterum Mutium interrogasset, neque secundum quoque responsum percepisset: obiurgatus à Mutio quòd turpe esse diceret patricio viro, & causas oranti, Ius, in quo versaretur, ignorare. Ea veluti contumelia tactus Sernius, Iuri opaeram dedit sub Gallo Aquilio, Lucillio Balbo, Sex. Papyrio, C. Iuuentio. Iuris itaq; scientia omnes vicit, qui eloquentia aut prior Cicerone, aut non inferior erat. Primus Dialecticam iuri adhibuit, & ordine quoda̅ tractare cepit. Ciceroni familiarissimus fuit. Quaestor fuit, item & consul cu̅ M. Marcello, Catoni Vticensi praelatus. In bella ciuilia Caesaris & Pompeij incidit. Ad M. Antonium, qui Mutinae D. Brutum obsidebat, inuitus legatus est missus, pacis causa. Sed nondu̅ confecto Iegationis munere, ingrauescente morbo extinctus est, vxore ac filio superstitibus, Hircio & Pansa Coss. Statua aerea pedestris in Rostris à Cicerone collocata: & funus sumtu publico, tanqua̅ in legatione defuncto, fieri, grauissima oratione Cicero contendit, quae adhuc extat. Vxore̅ habuit Posthumia̅, à C. Caesare adulterio corruptam. Filium reliquit Seruium, & filiam, quam duxit Q. Tubero Iurecons. Pomponius centum, octuaginta propè libros in Iure ciuili ab eo scriptos asserit, pleraque ad Cercinnam insulam scripta. C. Trebativs Testa, eques Rom. familiaris Ciceronis, quod ex Epistolis illorum intelligi potest: Caesari à Cic. commendatus, Casarianas partes fouit. In Iure fuit singulari memoria, & summa scientia. Praeceptorem habuit P. Cornelium Maximum, obscurum Iureconss. Ab Octauio quoq; in honore habitus. Libros multos de Iure ciuili composuit, & de Religionibus nouem: iuris peritior fuit, quàm eloquentior. Auditorem habuit Antistium Labeonem. A. Offilivs eques Romanus, Ser. Sulpitij auditor, vixit sub Octauio, aequalis Trebatij. Ciceronem re pecuniaria iuuit. Libros de Iure ciuili scripsit plurimos. De legibus Vicesimae primus scripsit, & de Iurisdict. Q. Tuberonem instruxit. Huius Offilij vxor ea fuisse videtur Clodia, quam Plin. lib. 7. cap. 48. 115. annos vixisse, quindecies autem enixam esse tradit. Hotom. in descript. Iuriscons. A. Casselivs, eques Rom. Q. Mutij Volusij auditor, aequalis Trebatio & Offilio. Scripsit librum Benedictorum. Moriens Q. Mutium nepotem praeceptoris sui Mutij, in eius honorem, testamento haeredem reliquit. Q. Aelivs Tubero, L. Tuberonis F. patricius primum orator fuit, & Q. Ligarium accusauit, tanta vi, vt vix Ciceronis defensio & Ligariorum fratrum bene de Caesare meritorum, eum eripere potuerint. Tubero inde à causis ad ius ciuile tra̅sijt, & A. Offilio operam dedit. Multos in Iure reliquit libros, sermone etiam antiquo vsus affectauit scribere, & ideo parum libri eius grati habentur. Meminit Caesar lib. 1. de Bello ciuili. Consulatum cum Fabio Max. gessit, anno Vrbis 743. qui fuit nonus ante Christum natum. Seruij Sulpitij filiam duxit, & ex ea filiam suscepit. Q. Ligarivs à C. Considio proconsule prouinciae praefectus fuerat. Cùm autem Actius Varus in eam pulsus à C. Caesare venisset, Q. Tuberonem huiusce patrem, cui ea prouincia obuenerat, portu prohibuit. Hotoman. P. Alphenvs Varus, auditor Ser. Sulpitij, Cremonensis (Horat. Vafrum appellat) sutor primùm, mox Iurecos. ita vt etia̅ consulatum sit adeptus cum P. Vinitio, triennio post Christu̅ natum. Reliquit Digestorum libros, & Collectaneorum. Publico elatus est funere. Avfidivs Namusa, Seruij Sulpitij auditor, traditur condiscipulorum suorum scripta in 140. libros digessisse. Hotom. in descript. Iuriscons. Caivs à Pomponio inter Ser. Sulpitij auditores numeratur? multa scripsit. Hodie extant duo libri Institutionum, ex quibus multa Iustinianus mutuatus est. Titivs Caesius, Seruij auditor à Pomponio connumeratur. Avfidivs Tuca Seruij auditor (alij Suram nominant) vixi??? ad summam senectutem, erat???ue & bonus vir & innocens, sed dicebat parum. Aufidius Asiae praetor, item Aufidius Namusa, in Legum libris non rarò laudantur. C. Atteivs Pacuuius, Seruij discipulus. Flavivs Priscus, Seruij item auditor, item Cinna. Pariter P. Caecilivs, cuius frequens citatur in Digestorum libris auctoritas. Huic cùm C. Caesar quinquaginta tantùm sestertia, reliquis collusoribus centum dari iussisset: Quid ego, inquit, vna manu ludo, vt nequeam tantundem capere? Svlpitivs Galba horum temporum aequalis, breuis fuit, & gibbosus, omnium???; cauillis expositus. Causas agitauit. Orbilius cùm freque̅ti iudicio testimonium diceret, interrogatus à Galba diuersae partis aduocato, cui incognitus erat, Quo artificio vteretur? respondit, à se gibbos in sole fricari, atq; inde in vmbram transferri solere. Vxores habuit Mumiam Achaicam, pronepotem L. Mumij Corinthiaci, neptem Catuli, ex qua C. & Sergium procreauit. Maior C. lapidatis bonis exul obijt. Sergius postea ad imperium peruenit, sed non diuturnius septimestri. Secundam habuit Liuiam Ocellina̅, diuitem & pulcram, nobilitatis causa ab ea expetitus: & etiam veretri, quod secretò posita veste ei detexit, ne ignaram fallere videretur. Adulteriorum infamia laborauit, teste Horatio: —quin etiam illud Accidit, vt quidam testes, caudam???; salacem Demeteret ferro. Iure omnes, Galba negabat quasi & ipse adulter. Villam habuit suppositam colli prope Terracinam, sinistrosum Fundos petentibus, in qua natus est filius Sergius Galba pòst Imperator. Q. Antistivs Labeo (vel M.) Antistij Labeonis F. (qui inter occisores Caesaris fuit, & legatus M. Bruti in acie Pharsalica victus, seruo suo se iugulandum praebuit, vt victorem effugeret) philosophus & Iurecoss. Trebatij auditor. Romae sex erat mensibus cum studiosis: sex alijs secedebat, & conscribebat libros, quos reliquit numero quadringentos. Is primus veluti sectam quandam Iuris cum Atteio Capitone exercuit, cùm Capito vetera seruare, Labeo doctrina fretus multa innouare, seu potiùs mordicùs antiquum Ius retinere vellet. Vti Gell. lib. 13. cap. 12. Noct. Att. docet. Vide Tit. Libertatis nimiae in magistratibus reprehendendis. Sub Octauio Caesare liberè sententias dixit, & Octauium saepè reprehendit. Eapropter ab Horatio in gratiam Augusti Insanus vocatur. Eum Petronius Arbiter Seruio Sulpitio comparat. Atque esto quicquid Seruius & Labeo. Non in Iure tantùm, sed & in Dialecticis & Grammaticis, antiquitatis???ue cognitione excelluit, ita vt ex Latinarum vocum origine & proprietate multos in Iure nodos solueret. Cuiusmodi multa in 40. libris Posteriorum reliquit. Scripsit & alia. C. Atteivs Capito, cum Germanico caesare consul fuit, testibus Pomponio & Tacito (vt valdè mirer Cassiodorum & Dionem scriptum habere, Anno dcclxiv. C. Fonteium cum Germanico Caesare.) Alterum veluti oraculum ciuitatis habebatur. Auditor Offilij, & antagonista Labeonis in moribus & disciplina. Itaque Octauio charus fuit, & Tiberio adulatus est. Cùm verbum in edicto parùm Latinum, Capito si non esset, at certè in gratiam Caesaris à ciuitate receptum, Latinu̅ esse futurum assereret: Pomponius grammaticus ad Tiberium conuersus respondit, Mentitur Capito: tu enim Caesar ciuitatem Romae dare potes hommibus, verba & linguae Latinae vsum no̅ potes. Reliquit libros non paucos, quorum Gellius, Macrobius & Frontinus mentionem faciunt. M. Cocceivs Nerua, Cocceij Neruae (qui cum L. Gellio triumuirali dominatu consul fuit) filius, Labeonis sectator, à Capitonis successoribus dissensit. Omnis diuini & humani Iuris peritus, assiduus Tiberio Caesari fuit, ita vt eum solus Capreas secedentem secutus sit, & cum eo octo fermè annos permanserit. Mox cùm Tiberij crudelitatem perspiceret, futura???; Reipub. mala animo praeuideret, inedia seipsum confecit: nec Tiberio tamen, quamuis acriter instanti, mortis causam indicare voluit. Filium reliquit Neruam, qui 17. anno aetatis de Iure respondit. Huius nepos fuit Nerua, qui Romano postea praefuit imperio: vir optimus, & successore Traiano dignus. Tacitus lib. 4. & 5. Masvrivs Sabinus, plebeius, Cocceij Neruae aemulus, Capitonis successor. Iam grandis natu equestrem dignitatem obtinuit, annorum fermè 50. Pauper alioqui, à suis auditoribus vt plurimùm sustentatus est. Obtinuit à Tiberio Caesare, vt sibi de Iure respondere liceret. Atq; ita publicè primus rescripsit. Scripsit multa in Iure. C. siue L. Cassivs Longinus, ex filia Tuberonis, nepte Seruij Sulpitij natus, propè haereditariam Iuris ciuilis scientia̅ exercuit, cùm proauum Sulpitium, Tuberonem auum, maternos habuisset. Is Masurio Sabino successit, & Cassianoru̅ nomen suis reliquit, princeps???; & parens eius scholae est habitus. Consul fuit cum Quartino, anno Tiberij 17. Extremo Caligulae principatu, cùm Asiae proconsul esset, & fortunae Antiatinae principi respondissent, vt à Cassio caueret, Cassium Longinum interficiendu̅ delegauerat: sed ipse priùs à Cassio Chaerea fuit interfectus. Post Caligulam sub Claudio Syriae praefecturam accepit. Sub Nerone falsis criminibus confictis in Sardiniam deportatus, sub Vespasiano redijt, & in patria senex atq; caecus vitam finijt. Aminivs Rebius iureconsultus, pecuniae ditissimus, famae non admodum bonae, ob libidines muliebriter infamis, senex misso è venis sanguine mortem constanter tulit, Neronis anno III. Procvlvs, Neruae filius, patris scholam & disciplinam excepit. Tantus in Iure fuit, vt qui priùs à Labeone ac Nerua nomen accipiebant, ab eo Proculiani coepti sint dici. Videtur hic ille fuisse, qui Othoni summa necessitudine fuit coniunctus, & causa quodammodo illius caedis. Vitellio se tandem Romae submisit, proditorem se Othonis fassus, eo???ue veniam impetrauit. Vlpianus eum quasi non leuem Iuris auctorem nominat, ex rescripro diuorum fratrum. Celsus verò etiam Proculum auctorem Iuris habuisse videtur. Caelivs Sabinus successit Longino in Iuris disciplina. Ab Othone bimestrem consulatum cum Fl. Sabino suscepit. Vitellius ratum habuit, quamuis victor. Vespasiani postea temporibus plurimùm potuit. Scripsit librum de Edicto aedilium curulium. Gellius libro septimo, capite quarto eum ait scriptum reliquisse, pileatos seruos venum solitos ire, quorum nomine venditor nihil praestaret. Sex. Pedius, quo tempore vixerit incertum, libros reliquit de Stipulationibus item Ad edictum 25. Citatur à plerisque auctoribus Digestorum. Pegasvs successor Proculi, sub Vespasiano consul fuit cum Prusione. Auctor tum fuit Senatusconsulti Pegasiani, de haereditate. Fuit sub eodem, & etiam sub Domitiano praefectus vrbis. Meminit illius Iuuenalis, & optimum atq; sanctissimum Legum Interpretem appellat. Priscvs Iabolenvs siue Iauolenus, successit Caelio Sabino: de Iure publicè respondit, & adhibitus est consilijs. Ad Antonini Pij imperium vsque peruenit: eo???ue vsus est princeps Iurisperito, cùm multa iura sanciret. Hunc Iulianus praeceptorem suum fuisse scribit, & in Africa & Syria cum imperio fuisse, iurisdictionem???ue exercuisse testatur. Scripsit in Iure 15. libros è Cassio, epistolarum 14. quinque ad Plautium, qui etiam fuit Iureconsultus: sed nihil de eo certi habetur. Saepe eius in libris Legum honorifica fit mentio. De eo sic Plin. lib. 2. Epist. Passienus Paulus, splendidus eques Romanus, & inprimis eruditus, scripserat elegos (gentilitium hoc illi: erat enim municeps Propertij, atque etiam inter maiores suos Propertium numerabat) Eos cùm recitaret, ita cepit dicere, Prisce iubes? Ad hoc Iauolenus, Ego verò non iubeo. Cogita qui risus hominum, qui ioci, quòd est omnino Priscus dubiae sanitatis. Interest tamen officijs, adhibetur consilijs, atque etiam ius ciuile publicè respondet: quo magis, quod tunc fecit, & ridiculum & notabile fuit. Interim Paulo aliena deliratio aliquantum frigoris attulit. Tam solicitè recitaturis prouidendum est, non solùm vt sint ipsi sani, verumetiam vt sanos adhibeant. Tvscianvs Iurisc. nominatur à Pomp. & Iauoleno Prisco in Iuris ciuilis disciplina successisse traditur. Eius tamen nusqua̅ mentionem reperio, vereor???; ne pro T. Metiano scriptum sit Tusciano. Nam T. Volusium Metianum vnà cum Valente Capitolinus in Antonino coniungit: cui Valenti Tuscianu̅ Pomponius socium attribuit. Hotomannus. Celsvs pater Pegaso successit. Apud Traianum in honore, & Adriano praecipuè inter iudicandum in consilio fuit. Filium habuit Iulium iureconsultum, qui duos sub Adriano consulatus gessit. Filius reliquit Digestorum libros 39. Institutionum 20. Epistolarum 13. Adriano in confilio fuit. Nerativs Priscus scholam Celsi patris cum Iulio Celso F. tenuit, & cum eo Consulatum gessit. Eum Traianus tantoperè probauit (qui & ipse iuris ciuilis & diuini consultissimus fuit) vt in animo habuisse dicatur, non Adrianum, sed Nerarium, imperij successorem relinquere: vsqueadeò vt Prisco aliquando dixerit: Si quid fatale mihi contigerit, commendo tibi prouincias. Adriano tamen adoptato, Neratius eidem inter praecipuos iudiciario consilio affuit. Consulatum etiam administrauit. Plurima scripsit. Domitivs Labeo, Adriani temporibus floruit, scripsit libros, Epitomatum vnum, Epistolarum complures: vnde ea omnia esse dicuntur, quae Tribonianus suis Digestis inseruit, Labeonis nomine. Quis tamen fuerit, incertum est. T. Aristo, à Pomponio omittitur. Plinius tamen & Gellius doctissimum Iurecoss. fuisse testantur. Scripsit volumina de Decretis Frontinanis. Abvrnivs Valens Iurisc. nominatur à Pomponio & Iauoleno Prisco in Iuris ciuilis disciplina successisse. Capitolinus autem Saluium Valentem dicit Antonino Pio operam suam in Iure condendo praestitisse, & reliquisse Fideicommissorum libros septem. Vindivs Verus, & Vlpivs Marcellus, Antonino Pio in confilio fuerunt, cùm Iura conderet. Vlpius etiam Seueri imperio floruit, & reliquit libros Digestorum 38. Responsorum vnum, & multos alios. Arrianvs, sub Antonino & Adriano, libros scripsit complures, praesertim de Re militari. Non ille qui Alexandri gesta Graecè persecutus est, sed ille ad quem multae sunt Caecilij epistolae: quibus eum non tam quasi Iureconsultum, quam vt aduocatum & oratorem, atq; adeò Demostheni & Caluo vi orationis parem alloquitur. Tertvllianvs ijsdem temporibus vixit, qui libros Quaestionum 4. vnum de Castrensi peculio edidit. Quidam eum consulem fuisse aiunt. Alij eundem esse conijciunt, qui postea Christianus factus, egregios pro religione nostra libros reliquerit. Salvivs Iulianus Seuerus, Mediolanensis patricius, auditor Iaboleni, Iuris peritiss. fuit, & perpetuum edictum diligentissimè composuit (quod ipsum Iustinianus confirmauit, Iulianum legum & edicti perpetui sublimissimum conditorem appellans: item???; sublimissimum testem, summae???ue auctoritatis hominem, & Praetoriani edicti ordinatorem) suppleuit???ue, Adriani imperio, post Christu̅ natum 134 cui etiam in co̅silio, cùm iudicaret, assedit. Antonino deinde Pio & dd. fratribus carus fuit, ita vt eum rescripto quodam & amicum suum & v. c. appellent. Extat eius vox memorabilis apud Pomponiu̅. Etsi alterum pedum in sepulcro haberem, adhuc tamen di [1573] scere vellem. Consul bis, & praefectus Vrbis. Multa in Iure reliquit: Digestorum libros 90. Hunc nonnulli vetustissimum putant inter eos, quorum ex operibus Digesta Iustiniani Tribonianus confecerit. Fuit autem paternus proauus Didij Iuliani: qui ipse quoq; Iuris peritia clarus fuit, & post Pertinacem imperium Romanum à militib. pecunia redemit. Ad Co̅modi vsq; tempora peruenisse, & ab eo inter principes viros caesum, Graeci tradunt auctores. Sepultus via Labicana, milliario ab Vrbe quinto. In huius imaginem tale extat carmen in 4. Graecorum Epigr. per Theaeterum: [Greek words]. L. Volvsivs Metianus, Antonini Pij consiliarius, magister M. Antonini philosophi. Capitolinus. De Fideic. libro 16. Publicorum lib. 14. scripsit. Lampridius Metianum alium facit, discipulum Papiniani, & familiarem Alex. Imp. & in consilio socium. Aelivs Martianvs Iurecoss. quem Didius Iulianus Imp. iusserat occidi: sed elapsus discrimini, postea in consilio Alexandri fuit. Multa in Iure scripsit. L. Cervidivs siue Serbidius Scaeuola, praeceptor M. Antonini Philosophi, & mox in sanciendis legibus & in consilio socius. Docuit quoq; Septimium Seueru̅ Afrum, qui post Iulianum imperauit, & Papinianum. Solebat dicere, Ius ciuile vigilantibus esse scriptum. Reliquit multa in Iure. In responsis ius semper ad facti conditionem qualitatem???; accommodauit. Itaq; semper illa clausula vtitur, Secundum ea quae proponerentur. Aemylivs Papinianus, Hostili Papiniani & Eugeniae Gracilis F. Scaeuolae discipulus, procurator fisci post Septimium Seuerum fuit: eo???ue ad imperium euecto, amicissimus ei, & vt alij loquuntur, affinis etiam per secundam vxorem, praefectus praetorio fuit constitutus. In quo magistratu Paulum & Vlpianum discipulos suos assessores habuit. Seuerus moriens, ei filios suos commendauit. Quorum Antoninus Bassianus Caracalla Getam fratrem interfecit. Parricidium hoc cùm Papinianus excusare nollet, in conspectu tyranni à militibus confossus est, aetatis anno 38. vel 36. Fertur etiam, cùm raptus à militibus ad Palatium traheretur occidendus, praediuinasse dicentem, Stultissimum fore, qui in suum subrogaretur locum, nisi appetitam crudeliter praefecturam vindicaret. Hotom. Ex eius ludo innumerabiles ciuilis scientiae proceres exierunt, qui ab eo Papinianistae sunt dicti. Filius quoque eius cùm triduo antè quaestor opulentum munus edidisset, ininteremtus est à Caracalla. In Iure plurima scripsit. Fabivs Sabinus, Sabini consularis viri filius, qui ab Heliogabalo occidi iussus, surditate centurionis (qui eum in exilium relegari oportere obaudierat) seruatus est. Ad eum sunt scripti libri ab Vlpiano, Paulo, Pomponio. Filius eius intimus Alexandro, & consiliarius, Cato sui temporis est dictus. Alteruter istorum consularis & praefectus vrbis, sub Maximino fuste percussus in populo, & in publico relictus est. Domitivs Vlpianus, Phoeniciae vrbe Tyro oriundus, Papiniani discipulus, & mox eidem praetorij praefecto socius. Sub Heliogabalo à Rep. remotus, sub Alexandro sacrorum scriniorum magister fuit, consiliarius & assessor, atque etiam praefectus praetorio factus: ita deniq; familiaris principi, vt virtutes Alexandri à solo Vlpiano prouenire crederentur. Christianis tamen valde infensus fuit. Modestinus tantum ei tribuit, vt Verticem legum nobilissimum atq; egregium appellare no̅ vereretur. Cùm autem multa quae non rectè à Sardanapalo facta erant emendasset, non multò pòst à Praetorianis, qui eum de nocte inuaserant, interfectus est: quanquam in Palatium ad Imperatorem eius???; matrem confugisset. Reliquit ingentem librorum numerum. Ivlivs Paulus Patauinus, Papiniano praeceptori assessor & in consilio fuit, ac dein à memoria principis. Per hos gradus ad praeturam & consulatum, demum???ue ad praetorij praefecturam, summum tunc à principe locum, peruenit. Post Vlpianum nemo plus Paulo apud Alexandrum potuit. Fuit itaque Vlpiano honore ac doctrina par, numero scriptorum etiam superior. Pomponivs, Papiniani auditor, sub Alexandro floruit, familiaris ac penè socius co̅siliarius???; principis. Vixit 78 annos. Multa scripsit: inter quae etiam omnes Iuris peritos vsq; ad Iulianum diligenter collegit. Herennivs Modestinus ijsdem honoribus, aetate, magistro vsus est. Accessit honos ex discipulo Imperatore Maximino filio, & ex consulatu quem gessit principatu Alexandri. Versus etiam fecit, argumenta in Vergilij libros. In Iure multa scripsit. Hotomanus Vlpiani discipulum facit: quandoquidem is sic scribit: Si quis asinum meum coëgisset, furti non tenetur, nisi furandi animum habuit: quod & Herennio Modestino, studioso meo, de Dalmatia consulenti rescripsi, Gordiano Imp. floruit. Arcadius Charisius & honoribus scribit eu̅ abundasse, & notando & disputando bene & optima ratione quaedam decreuisse. Papinianistae reliqui sub Alexandro, Seuero & Antonino, Tarruntius Paternus, Macer, Icaston, Terentius, Clemens, Menander, Arcadius, Ruffinus, Papyrius Fronto, Anthius, vel P. Furius Anthianus, Maximus, Hermogenianus, Africanus, Florentinus, Tryphonianus, Iustus, Callistratus, Venuleius, & Celsus charissimus Alexandro, scriptis suis etsi non nunc, olim tamen noti. Graecorvm. Tribonianvs, Macedoniani F. Pamphylius, fuit inter fori principes, Iustiniano Imp. magister officiorum, assessor & quaestor, ingenio miti & humano. Auarissimum fuisse, & impium, Suidas testatur. Procopius tamen honestiùs de eo sentit. Huius opera, & multorum aliorum (Theophili scilicet, Dorothei, Isidori, Cratini, Tallelei, Theodori, & Anatolij) Iustinianus Ius ciuile fluctuans in gratam & perspicuam breuitatem contraxit: id quod tanto iam antè C. Caesari Dictatori in animo fuerat. Anatolivs, Beryto vrbe Phoeniciae oriundus, vbi Iuris studia vigebant, Iureconsultus & orator insignis, praefectus praetorio Constantis Imperatoria. Eunap. in vita Proaeresij. Italorvm. Irnerivs Bononiae primus Iura professus est, cùm prius literis humanioribus tantùm incumberent, diuulgaro iam Iure ciuili, quod à Pisanis victoribus ex Malfitanae vrbis direptione ann. 1128. in Italiam relatum fuit. Primus ergo Iurisprudentiae illustrator & Lucerna iuris passim vocari cepit. Glossulas enim interlineares locis dissicilioribus apposuit, & Authenticas ex Authenticis Iustiniani decerptas, quàm breuissimè, iuxta sententiam tantùm, Codici Iustiniani inseruit. Authenticarum enim auctorem alij alium, Accursius Irnerium esse asserit. Obijt anno Salutis 1190. Odofredus tamen alium quendam, Peponem nomine, ante Irnerium Bononiae Iura professum scribit: sed obscurum, & nullius nominis virum: ita vt Irnerius primus meritò censeri debeat. Auentinus Vvernherum vocat, lib. 6. Annalium, & hunc laborem iussu Mathildis, quae Vvelfonis II. ducis Boiorum vxorfuit, suscepisse scribit. Post Irnerium coepit iam increbrescere Legum studium. Professi ergo sunt leges, Hvgolinvs, Bvlgarvs, Martinus, Placentinus, Ioannes Bosianus Cremonensis patria, non multi sanè nominis, nisi quia tempore priores fuerunt. Bosianus summulam co̅scripsit, quam Odofredus Ventosam nominat: fuit???; praeceptor Azonis & Accursij. Azo Bononiensis praeceptorem habuit Ioannem Bosianum, Bononiae primùm professus: mox inuidiae cedens, ad Montem Pessulanum profectus, inde Bononiam reuocatus: tantus fuit in docendo simul & scribendo, vt Baldus eum non semel tanquam Fontem legum & Vas electionis praedicet. De morte eius nihil certi. Sepulcrum Bononiae adhuc conspicitur. Obijt anno Sal. mcc. Rofredvs Beneuentanus, doctus & facetus, discipulus Kiliani cuiusdam, & Azonis etiam. Bononia relicta Aretij professus est, vbi egregium opus Libellorum, & quaestiones suas Sabbatinas edidit. Anno 1415. Accvrsivs Florentinus, auditor Ioannis Bosiani & Azonis, primus in vniuersas leges Glossas conscripsit, cùm antea sparsim tantùm glossas scriberent. Hinc Glossatorum vltimus fuit, & optimus. Anno 37. demùm aetatis Iuris studium aggressus fuit. Professus est Bononiae, & ibi relicto filio Francisco iureconsulto obijt, anno aetatis 78. Salutis verò 1279. Floruit anno 1226. Ioannes de Blanasco Burgundus, aequalis Iacobi Balduini (qui nil scripsit, sed in scriptis Odofredi discipuli sui viuit) professus est Bononiae, ann. 1256. Edidit quaedam. Rvtgervs Treuerensis ecclesiae episcopus, inter caetera ingenij sui monimenta, librum Decretorum composuit: quem cùm in Synodo coram suffraganeis suis apud Treuerim produceret in publicum, omnes approbarunt. Trithemius in Chronico Hirsaugiensi. Clemens V. librum Clementinarum composuit, eum???ue in Viennensi concilio edidit. Ioannes XXIII. successor earundem editionem confirmauit, mandauit???; doctoribus omnibus publicorum gymnasiorum, vt librum ipsum publicè legerent. Platina. Alexander III. Decretales epistolas compilauit. Idem. Honorivs III. epistolas Decretales compilauit, eius???ue successor Gregorivs IX. ope Raimvndi Barchinonensis Dominicani Decretales. Vt quo tempore Fridericum II. Imp. diris suis exterminare studebant, eodem quoque sua statuta Iuris nomine cohonestata ad posteros transmitterent. Platina, & Auentinus lib. 7. Bonifacivs IIX. natione Hernicus, patria Anagninus, Benedictus Caietanus antè vocatus, doctrina & experientia reru̅ insignis (diu enim in curia versatus fuerat, & per omnes dignitatis gradus ad Pontificatum peruenerat) edidit Sextum Pontificij iuris codicem, suo iussu à tribus doctiss. viris compilatum, quibusdam decretis nouis à se additis. Plat. Gvido Fulcodij, natione Narbonensis, villa sancti Aegidij, iureconsultus totius Galliae primarius, in curia regia causas integerrimè agens, vxorem & liberos habuit. Qua mortua, primò Podiensis, deinde Narbonensis episcopus, postremò Cardinalis omnium consensu creatus, solus ob integritatem & auctoritarem delectus est, qui lites inter Henricum Angliae regem, & Simonem Montisferrati comitem, componeret. Postea verò pontificatum adeptus, Clementis IV. nomen assumsit. Platina. Sinibaldvs Ianuensis, ex nobili Fliscorum familia, Pontifex factus, Innocentivs IV. dictus est. Audiuit Bononiae Azonem iam senem, Accursium & Iacobum Balduinum. Post synodum Lugduni habitam (in qua Fredericum II. imperio abdicauit) cùm ibi longiùs moraretur, dicitur commentarios suos in Decretales conscripsisse. Quorum tanta fuit auctoritas, vt plerique patrem veritatis Innocentium appellarint. Reprehenditur tame̅ propter breuitatem obscuram. Nunquam autem ille commentarios suos pro iure haberi voluit, sed vt à sententia quoque sua liberè quiuis dissentire posset. Duodecimo anno sui pontificatus Neapolim à proceribus regni Siciliae euocatus, ibidem moritur, sepultus???; est ad S. Laurentium, anno Sal. mccliv. Odofredvs Beneuentanus, Iacobi Balduini discipulus, Bononiae professus est magna cum admiratione: quod satis eius Lecturae indicant, in quibus adhuc spirare legenti videbitur. Obijt anno mcclxv. Henricvs de Segusia, postea cardinalis Hostiensis factus, his successit. Gratus fuit Innocentio IV. & Alexandro IV. successori. Summam edidit. Floruit anno mcclv. & seq. Gvlielmvs Durandus, Hostiensis auditor, Speculum fecit: vnde Speculator dictus. Multa ex veteribus transcripsit, & sibi sumsit. Furta eius Io. Andreas detexit. Obijt non multò pòst quàm Speculum edidisset, vix dum annum 30. egressus. Iacobvs de Bellouiso sub haec tempora floruit. Septies Feudorum libros publicè praelegit, & in illos demùm commentarios scripsit, & quaedam alia. Bartholomaevs Brixiensis, additiones quasdam ad Glossas Decreti conscripsit. Dynvs Mugellanus vixit anno 1300. Bononiae ad S. Dominici templum sepultus, iuxta discipulum Cynum. Scripsit varia. Iuris Canonici ignarus fuit, si Io. Andreae credimus. Bonifacio IIX. auctor fuit in componendo 6. libro Decretalium, teste Volat. lib. 21. Anthrop. Eodem tempore floruerunt, Petrvs de Bellapertica Burgundus, qui multos commentarios edidit: Iacobvs de Arena Parmensis, cuius opiniones Bartolus laudat: Martinvs de Sulmannis, Bononiae professor, praeceptor Io. Andreae. Nihil scripsit. Ricardvs de Malumbris, Cremonensis, Patauij professus sub rege Roberto. Hunc Baldus omnium aetatis suae Iurecoss. principem facit. Accusatus est haereseos (cuiúsnam, incertum) & damnatus, frustra pro eo intercedente Bononiensium Iurecoss. collegio. Multa scripsit. Floruit anno 1300. Ioannes Andreae, Bononiensis, grammatici filius, auditor Martini de Sulmannis, in Iure ciuili: Canonici tamen studiofior fuit. Multa in eo scripsit. Lud. Romanus omnium hominum praestantissimum appellat. Baldus tamen eum furti multis in locis accusat, ex consilijs Olradi Laudensis. Peste perijt ann. 1348. 7. Iutij, sepultus Bononiae in templo S. Dominici. Cynvs, ex nobili Sigisbuldorum familia Pistorij natus, auditor Dyni Mugellani: scripsit prouectis tantúm. Canonici Iuris sectatores odio habuit. Decessit Bononiae, & iuxta praeceptorem suum sepultus est. Vixit anno Sal. 1313. Fuit alius Cynus Pistoriensis, Decretorum doctor, nullo scripto clarus. Oldradvs de Ponte, Laudensis, Dyni discipulus, Aduocatus consistorialis Romae: demùm quoq; auditor causarum factus. Huius Consilia Io. Andreas, suppresso auctoris nomine, compilauit. Floruit anno MCCCXX. Ioannes Calderinus Bononiensis, doctus & sanctus fuit, eam???; ob causam à Io. Andrea adoptatus. Scripsit commentaria in Decretales, & Consilia. Iacobvs de Butrigarijs, Bartoli praeceptor, multa scripsit. Floruit anno Salutis MCCCXX. Raynerivs de Foroliuio, Bartolipraeceptor. Obijt Patauij, ad S. Antonium sepultus. Bartolvs de Saxoferrato, natus est anno 1309. Anno aetatis 14. Iuri operam dare coepit Perusij, sub praeceptoribus Cyno Pistoriensi, Butrigario, & Raynerio 20. deinde aetatis anno Bononiae de Iure publicè respondit, & anno sequenti Doctoratus insignia suscepit. Mox ad praxin se contulit, & assessor criminalium causarum factus est. Eius officij deinde pertaesus, ad studia redijt, apud S. Victorem, qui locus ad alterum lapidem à Bononia distat. Postea ad profitendum accersitus, aetatis anno 25. Pisas venit. Relictis inde Pisis, Perusium contendit: ibi???ue reliquam aetatem profitendo transegit. Ad pondus comedisse dicitur Bartolus, vt intellectu magis vigeret. Quinquennium integrum in repet. l. de aetate. ff. de minoribus consumsisse dicitur. Diplouatatius eum labili fuisse memoria asserit, adeò vt si leges in commentando in pro mtu non haberet, Franciscum Tigri Pisanum (qui eodem tempore Perusij legebat, & ei amicitia iunctus erat) consuluerit, qui ei leges suppeditaret. Id in Bartolo reprehendunt, quòd veterum dicta, suppressis eorum nominibus, pro suis venditarit, praecipuè Nicolai de Maturellis Mutinensis. Hebraicarum quoque literarum & Mathematum peritus fuit Bartolus. In vniuersum Ius ciuile scripsit, sano iudicio & animo. Eius eruditionem omnes suspexêre, ipse quoque Rom. Imp. Carolus IV. qui familiam eius splendidis insignibus, & alijs priuilegijs donauit. Filiam vnicam locauit Nicolao Alexandro Iurecos. Obijt Perusij anno aetatis 46. Domini verò 1355. Albericvs Rosates, Bergomensis, Bartoli aequalis, cuius com. aliquoties meminit. Fuit magnus practicus, teste Iasone, cui plus quàm alteri Doctori tribuunt aduocati Mediolanenses. Reliquit com. in Digesta & Codicem. item volumen vnum Statutorum, & Dictionarium Iuris. Floruit ann. 1350. Baldvs Perusinus, filius Petri de Vbaldis, medici nobilis Perusini, & frater Angeli & Petri Iurecoss. maximorum. Ex Baldo mox Zenobius & Francis. ex Angelo Alexander & Angelus minor: ex Petro verò Matthaeus, Petrus & Baldus nepotes prouenêre. Ex Baldo nepote rursus Nicolaus, Matthaeus & Sigismundus pronepotes, Iurecoss. clarissimi euasêre. Baldus autem (de quo nunc) audiuit adolescentulus Ioannem Poglariensem, & Franciscum Tigrinum Pisanum, & Bartolum. Anno aetatis 17. publicè repetijt l. centum Capuae. ff. de eo quod certo loco. Pòst absoluto studiorum cursu, & doctoratus insignibus ornatus, Bononiam profitédi causa profectus, ann. 1344. publicè etiam disputauit ibi cum Bartolo per quinque horas integras, & victor abijt. Quidam aiunt, Baldum multos codices corrupisse, & ob id fustigatum, patriámque relinquere coactum, Ingrata patria, ne ossa quidem mea habebis, dixisse. Eruditionem in eo nemo, constantiam multi desiderant, quòd sibijpsi multis in locis pugnantia scribat. Iuris tam ciuilis quàm canonici peritissimus fuit. Accersitus est tandem à Io. Galeazio Mediolani duce Papiam: vbi diu professus vsq; ad extremam senectutem, multa scripsit, mortuus ann. 1400. 28. April. & Papiae in templo S. Francisci habitu Franciscano sepultus. Filios duos habuit: Zenobium, qui doctor & eques fuit, & Franciscum, i. v. d. Angelvs de Vbaldis Perusinus, ijsdem praeceptoribus quibus & Baldus frater, Ius ciuile didicit. Anno aetatis 23. doctoratus insignia sumsit, & publicè profiteri coepit. Ioannes Pyrrhus hunc inter Triumuiros Iurisprudentiae cum Bartolo & Paulo Castrense nominauit. Moritur Florentiae, post doctissima scripta, eodem anno quo Baldus frater, relicto filio Alexandro legum professore: ex quo Angelus secu̅dus satus est, qui Patauij diu professus est, & tandem à Sixto pontifice Romam vocatus, in Aduocatorum consistorij Pontificalis numerum adscitus fuit. Petrvs de Vbaldis, tertius frater, vtriusque Iuris doctor, studiosior tamen canonici, pater fuit Matthaei Vbaldi equitis, & in omni scientiarum genere instructissimi. Ex quo duo filij, Petrus v. i. d. ac professor, & Baldus inter patriae proceres non postremus. Baldus hic fratris sui Petri felicitatem co̅secutus, tres filios summos viros vidit: Nicolaum Rotae auditorem, Matthaeum publicum Perusij legum professorem, & Sigismundum. Bartholomaevs de Saliceto, Bononiensis, coaetaneus praedictis. Professus est 4. annis Patauij. Orto deinde schismate inter duos pontifices, in patriam redijt, anno 1482. vbi comme̅tarios in Codicem edidit. Auctor fuisse dicitur Alberto Estensi Ferrariae marchioni, vt à Bonifacio pont. priuilegium Academiae Ferrariae constituendae impetraret. Moritur Bononiae senex, ad S. Dominicum sepultus. Petrvs de Ancharano, Bononiensis, auditor Baldi, floruit aetate Saliceti. Moritur Bononiae, apud S. Dominicum sepultus. Multa in v. i. scripsit. Antonivs de Butrio, Bononiensis, aequalis Ancharani, vir doctus, atq; sanctae vitae. In Iure vtroq; scripsit. Moritur anno MCCCCIIX. Nonis Octobris, Bononiae apud D. Michaëlem in monte sepultus. Christophorvs Castiliano, Mediolanensis, eodem tempore claruit, subtilitatum princeps, vt Iason inquit. Itaque fretus ingenio, vt apud veteres Antistius Labeo, multa innouare voluit. Quem morem discipuli eius, Raphaël Fulgosus Placentinus, & alter Raphaël Comensis auxerunt: claruerunt???; Patauij anno MCCCCXX. In templo D. Antonij sepultus est. Fulgosus. Ioannes de Imola, aequalis horum, praeceptor Alexandri Imolensis, multa scripsit. Obijt anno 1435. 18. Februarij. Pavlvs de Castro, Imolensis aequalis, professus est Florentiae. Bononiae & Patauij, vbi mortuus est anno 1437. paulò pòst Imolensem: sepultus in templo Seruoru̅ Patauij. Multa scripsit. Nicolavs Siculus, abbas primùm Monacensis, inde archiepiscopus Panormitanvs fuit, doctus & eloquens, concilio Basiliensi interfuit. Docuit anno MCCCCXXV. ius Canonicum Senis. Multa in eodem scripsit. Mortuus non multò pòst, quàm ex concilio redijt. Lvdovicvs Pontanus, Spoletinus, & quia Romae commorabatur, Romanus dictus, Ioannis Petrucij Iureconsulti & Ioan. de Imola professorum Perusij auditor, Senis professus est: mox Romam commigrauit. Cum Panormitano ad concilium Basiliense profectus, vix XXX. aetatis annum egressus, pestifero morbo obijt, cùm 36. horis tantum aegrotasset. Summa memoria praeditus fuit. Sepultus est Basileae apud Carthusianos, ann. 1439. Reliquit doctissima ingenij monumenta. Ioannes de Anania, Bononiensis, ibidem archidiaconus, & Canonici iuris professor, vir optimus, & Andreae Siculi praeceptor. Obijt anno mcccclv. Iacobvs Aluarotus Patauinus, aequalis eius, Bartholomaei Saliceti in iure Ciuili, in Canonico Francisci Zabarellae (qui Cardinalis postea fuit) discipulus, sedecim annis professus est, triginta annis in collegio Iurecoss. Patauinorum fuit. Mortuus anno MCCCCLIII. aetatis suae LXIIX. Sepultus est in templo D. Antonij. Bartholomaevs Constabilis, Iureconsultus Ferrariensis, iam senex, contra Alfonsum Atestinum Ferrariae ducem coniurârat. At detecta proditione, quòd per muros in aedes suas moenibus contiguas hostes pontificios recepturus esset, capite in medio foro plexus fuit. Iouius in Alfonso Atestino. Philippvs Corneus Perusinus, 12. aetatis anno ad Ius accessit, sub Ioanne Petrucio pròfessore Perusino: cuius postea filiam duxit, & ex ea tres mares, totidem???ue femellas suscepit. Primò Perusij, deinde Ferrariae professus est. Reuocatus tamen Perusiu̅ literis Sixti pontif. turbata rep. Perusinoru̅ ad Pisanos vocatus est: sed mox à Pontif. reuocatus. In consulendo & patrocinando eximius fuit, Professus est annis 50. Reliquit comment. in Cod. & Consilia. Moritur aetatis anno 77. Christi verò 1462. superstitibus vxore & liberis. Alexander de Tartagnis, Imolensis, discipulus Ioan. de Imola & Io. de Agnania, 21. aetatis anno Doctor creatur. Patauij professus, collegam habuit Bartholomaeum Cepollam Veronensem, & praecedendi causa acrem cum eo habuit contentionem: cùm, quamuis seniori, doctrina sua fretus, cedere nollet. Summa docendi gratia Perusij quoque, & tandem Bononiae professus est. Docuit annis 30. Obijt anno 1477. aetatis 53. relictis tribus filijs, quorum natu maior Antonius v. i. doctor fuit. Sepultus est Bononiae ad D. Dominicum. Felinvs ex nobili Sandeorum familia Ferrariae natus, in patria & Pisis diu professus est. Eius fama motus Innocentius octauus, Rotae auditorem constituit. Multa doctissima scripta reliquit. Ioannes Maria Riminaldus, Ferrariensis, Alex. Imolae discipulus, in patria docuit. Moritur anno 1496. aetatis LXIII. Apud D. Franciscum sepelitur. Iason de Mayno Mediolanensis, Catonis Sacci Papiensis discipulus, Patauij diu professus est. Papiam inde à Ludouico Sfortia reuocatus, & ab eo inter ducales Senatores relatus, ad finem vsq; suae vitae 20. amplius annis praelegit. In Italia cum Carolo Ruino & Decio sua aetate Iureconsultorum princeps fuit. Moritur anno 1519. mense Aprili. Sepelitur apud S. Paulum, extra vrbem Papiae. Philippvs Decius Mediolanensis, annis circiter 65. publicè in celeberrimis Italiae gymnasijs docuit. Exul postmodum Lugduni, à Senensibus reuocatus, Senis obijt anno 1535. 12. Octobris. Corpus Pilas relatum, & in Campo sancto sepultam. Plurima scripsit. Marivs Salamonius Albertistus, eques Rom. auditor Baptistae Caccialupi, praeses Campaniae primò fuit: deinde Romam reuersus, iura professus est, & aduocatus Pontificalis consistorij factus. Sub Clemente VII. obijt. Anno MDXXVII. eiectis Mediceis Florentini ad libertatem aspirabant. Dux iuuenum erat Balthasar Carduccius i. c. qui Patauij olim ius ciuile professus fuerat, à crudelitate Scimitarra (ea vox barbaricum gladium immanem significat) dictus. Cui fauebat Galeottvs Iunius, & ipse Iureconsultus, indomitae feritatis & pertinaciae. Iouius libro 25. Historiarum. Alexander ab Alexandro Neapolitanus, qui Pontani aetate vixit, & Gonialium dierum libros sex doctiss. scripsit, professione fuit Iurisconsultus, in qua eò vsq; progressus est, vt & in agro Neapolitano, & Romae causas saepe defenderit: vbi & aedes ostentis vmbrarum???ue illusionibus infames se aliquando incoluisse scribit, ac in agro Vaticano praediolum habuisse. Tandem vbi in iudicijs gratia & corruptionibus omnia transigi videret, patronis???ue contra vim potentiorum nihil amplius praesidij esse: relicto foro, & causarum actionibus, in mitioribus studijs aetatem consumsit: satius esse ducens, vt ipse de se inquit, modico ciuili???ue cultu contentum viuere, quàm bona animi turpi quaestu pessimo exe̅plo foedare. Andreas Alciatus Mediolanensis i. c. maximus eorum qui nostro tempore claruerunt, praecipuum ???ue iuris lumen, & inter omnes, qui recentissimè suppullularunt, literarum meliorum proceres, acri iudicio & eruditione insignis, suis laboribus, industria diligentia???ue, aut amissa iam recuperauit, aut etiam scriptis suis ad iurisprudentiam multa adiecit, suorum???; laborum praeclara monumenta posteris reliquit. Obijt anno 1550. mense Martio, Papiae. Gilb. Cogn. lib. 6. Narrat. Gallorvm, Britannorvm, Scotorvm. Dornadilla, Scotorum rex, varios suppliciorum modos variorum flagitiorum, in tabulas redactos, leges appellauit. Has viri vnius commisit custodiae: hunc dixit iuris interpretem: vt occurrenti delicto debitum ex tabulis supplicium reo & iudici ostenderet: Iudicem???ue populus in emendandis erroribus dignosceret ab aequo minimè digressum. Neque ea aetate magistratus ob quoduis flagitium, nisi prius ostensis tabulis populo, ac publicè sanctione praelecta, quemquam vel nocentissimum supplico damnauit. Inoleuit tantum ea iudicandi ratio apud posteros, vt sontes crimine damnati poenam ex tabulis errori debitam, quantumlibet atrocem, libentes subirent: quae verò tabulis non esset, exarata, vel leuissimam, veluti iniustè illaram quererentur. Mansit dehinc is iudicandi modus Hebridum insularum incolis, neque quouis modo potuit abrogari. Habent enim legum interpretes (Iuridicos viros appellat vulgus) quorum sine decreto ex tabulis sumto nullius rectum habent iudicium. Hect. Boëthius libro 2. Ipho siue Ivo Britannus, sub Philippo Pulcro Gallorum rege, ann. Sal. 1285. Lutetiam primùm, deinde Aureliam Iuris ciuilis causa mittitur. In patriam reuersus, propter eruditioné & vitae sanctimoniam ab episcopo Trecorensi accersitus, causis audiendis praefectus est, quem Officialem vulgò vocant. In hac praefectura tam sanctè se gessit, vt cùm 50. aetatis anno vita functus esset, à Pontifice inter Diuos sit relatus, & eius festus dies vi. Cal. Septemb. celebrari iussus, in quo adolescentes laudes D. Iphonis publicè solent oratione prosequi. Ivo episcopus Carnutansis, ex volumine Isidori de decretis Apostolicis, Compendium excerpsit: quod capitulis distinctu̅, sententijs patrum alicubi auxit, cui titulum fecit Panormiam. quo libro Iureconsulti vsque ad tempora Gratiani sunt vsi. Sigebertus, Trithemius, Erfordiensis. Germanorvm. Ioannes Semeca Teutonicus, insignis iuris doctor (qui Herculea audacia primus aggressus est glossare Decretum, quod ante eum nemo, & post eum excellentiùs nullus facere potuit) praepositus sancti Stephani Halberstadensis: Clementi IV. summo pontifici, tunc per Germaniam & Galliam decimas à clero in redemtionem Terrae sanctae exigenti, appellationem opposuit: quem pro sua (vt dicebat) papa temeritate excommunicauit, priuauit???; praepositura. Sed erant magni in Germania viri, qui Ioannem deserendum non putabant. Quae autem impendere videbantur mala, mors ipsa diremit, quae tam po̅tificem quàm Ioannem breui sustulit de medio. Cranzius lib. 8. Saxoniae cap. 27. Conradus Zasius Constantiensis, ciuis locuples, Conradum F. digitis sinistrae manus carentem matrimonio ineptum fore iudicans, bonis omnibus in pios vsus distributis, filio quantum ad vitae sumtus frugales quotannis satis esset, reliquit. At quia Germaniae Iureconsultus debebatur, qui eruditone veteribus, auctoritate recentioribus conferri posset, iam quadragenarius è Plorea familia vxorem duxit. Suscepit praeter Conradum minorem natu Hvldricvm Zasium, qui varijs fluctibus primorum studiorum agitatus, protonotarius primùm sacer, mox archigrammateus Reip. Constantiensis factus est. Fatali inde hortatu, quinto vitae septenario primum iurisprudentiae operam dare cepit, magno studio, pari successu, sub Io. Cnapo & Paulo de Citadinis Pataumo professoribus Friburgensibus, vt quinquennio elapso publicum profitendi munus Friburgi susceperit. Euasit is in Germania tantus suo tempore, quantus vix vllus in Italia: quod scripta eius testantur, etiam ab Italis, parcis alioqui Vltramontanorum (vt illi vocant) laudatoribus, in summo precio haberi solita. Principum aulis spretis Friburgi profitendo consenuit. Obijt anno aetatis 74. Christi. 1535. 8. Cal. Decemb. in cathedrali templo sepultus. Ex secunda vxore, quam sexagenario maior duxit, sex liberos suscepit, primum certè vt ordine sic dignitate primum Ioan. Huldricum: qui paterno otio aulica negotia, suum secutus genium, praeferens, in summa Ferdina̅di & Maximiliani Impp. gratia, verum id esse reipsa ostendit, quòd Principibus placuisse viris non vltima laus est. Fichardus, & Barth. Hanneualdus. Bonifacivs Amerbachius, Basiliensis, Iurecoss. doctissimus, vir sanctissimus, non modò nostrae aetatis Iureconsultos eloquentia & eruditione vicit, sed cum veteribus quoque certasse videri potest. Hic oblata non semel emergendi [1576] & ad altiora adspirandi occafione, patriae cùm docendo, tum de iure respondendo se dare maluit, sua ipsius sorte contentus. Qua vt honestèsustentaretur, non proscriptio nundinatio???; bonorum ecclesiasticorum (ab eo nec adfectata vnqua̅, nec ex ea quicquam licitatum, comparatúmve) sed partim maiorum suorum, partim sua industria, nullius malae fidei conscia, item Marthae Fuchsiae, vxoris optimae, dos & parapherna luculenta per diuinam bonitatem effecerunt. Proinde horribili illo in religione Christiana suborto dissensionum incendio: cùm pleraque adfectu studio???ue priuato geri, vitijs???ue apertis, quo iure qua iniuria vel sacrosancti Eungelij vel veterum patrum velamentum praetendi cerneret, libertate Christiana, quae spiritus est, in licentiam & carnem degenerante: nihil antiquius habuit, atque verae Catholicae eclesiae, imò eius sponso Christo seruatori semet totum & commendare & deuouere. Cuius vnius meritis, in nullius alterius verba quàm illius ipsius addictus, seruari, & apud Patre̅ coelestem misericordia̅ consequi spera̅s, piè in Christo Basileae obdormiuit, anno Sal. MDLXII. 8. Cal. Maij, aetatis suae LXVII: tertio dierum septenario, post gemina funera Bonifacij nepotis quadrimestris, & Asteriae Rudinae nurus dilectissimae: relilictis Basilio Iurecons. virtutum paternarum haerede, Faustina & Iuliana, liberis. Georgivs Seldus trium Imppp. Caroli V. Ferdinandi I. Maximiliani II. Consiliarius & Procancellarius, iuris ciuilis peritiss. cùm in Senatum, quem XXVI. Maij anno 1565. Caesar Ebersdorfij habuit, euocatus esset, & vesperi domum properaret, concitatis nescio quo terrore equis è curru exiliens, ita grauiter laesus est, vt eadem hora expirarit. Io. Huldricus Zausius, magni Zasij F. eodem curru vectus, periculosè quidem & ipse cecidit, sed Dei beneficio seruatus est, vt haberet Resp. cuius successione, Seldi viri opt. & doctiss. desiderium leniretur. Haec Io. Crato, medicus Caesareus: cuius etiam tale circumfertur in eundem epigramma: Selde tuo casu cecidit Respublica. Tecum Ne iaceat tumulo morte peremta precor. Io. Baptista Vveberus, Vvisenbergae dominus, apud Italos vt ingeniorum exactis censoribus, sic Vltramontanorum alioqui parcis laudatoribus, ea & ingenij, & iudicij & memoriae, iuuenis etiamnum specimina dedit, vt nihil ex ijs, quae in perfecto requiruntur Iurecoss. ei deesse praedicarent. Testis huius rei locupletissimus Ioannes Crato, Vratislauiensis, medicus Caesareus: qui pari animo, in stadio licèt dispare currentem, tanta felicitate consectatus est, vt vterq; summum suae professionis locum sub Ferdinando, & Maximiliano II. Imperatoribus obtinuerint. Vvebero certè, vt id quòd iam tertium ab Archiuis est Imperatorijs, quod???ue epistolis Latinis & Germanis singulari praeest dexteritate & elegantia, taceam (sunt enim haec vsus & exercitationis potiùs, quàm prudentiae & eruditionis testimonia) hoc habuit eximium, quòd non modò in intimo Senatu, quem vocant, summis co̅silijs, verumetiam publicis consultationibus, quae in Imperij senatum aulicum dictum veniunt, per multos iam annos non interfuit sosùm, vt multi alij, sed quod raris merito suo, paucis principali contigit gratia, etiam praefuit. Eruditos seculi nostri Iureconss. Germanos, Gallos, Italos, Hispanos, quis enumeret? Olim fortassis orietur, cui haec curae erunt. Caeterùm vti Homerus Vlyssem conuiuis regijs, sic nos claris Iurecoss. colophonis loco adijciamus Fr. Hotomanum Parifiensem, vtriusq; Iurispradentiae (nam vt Plato Medicinam, sic nos legum scientiam duplicem constituere posse videmur, liberalem alteram, quae veterum fuit, ipsius rectae rationis ductu iura interpretantem: altera̅ Seruilem, barbaris hominibus & natura seruis dignam, auctoritati Imp. in legum exoletarum obseruatione, & Glossatorum opinionibus in earundem accommodatione inhaerentem) quod scripta illius lucule̅ter testantur, peritissimu̅: eruditione veteribus conferendum, integritate & pietate, tot iam annorum spontaneo exilio, dum Christo quàm hominibus seruire mauult, contestata, non priscis illis: sed plerisq; nostri seculi Iurecoss. praeferendum. [Greek words]. Qvales. Vel Docti. Ex praecedente Catalogo petantur exempla. Indocti, Imperiti. C. Popilivs Iurisperitus videri volebat, cùm indoctus esset, & stupidus. Citatus igitur in controuersia quadam testis, respondit, Se nihil scire. Tum Cicero: Putas fortassis te de iure interrogari. Plut. in Rom. Apoph. Alij tamen hoc P. Consae responsum à Cicerone putant. Satvrninvm quempiam Vlpianus l. ???. de Senat. notat, tanquam nusquam relatae nec receptae sententiae auctoram. Vnde Bald. l. 1. C. de sacrosanct. eccl. eos, qui opiniones absurdas consectantur, Saturninos appellat. In Marcvm quendam sic ludit Henr. Stephanus: Quòd voco te iuris doctorem vtriusq;, superbis: At de sorbilibus iuribus ipse loquor. Et iterum de eodem mutatis numeris: Quòd iuris vtriusq; te vocauerim Peritum, honorem ne tibi dari puta, Vnde insolescas atq; sumas cornua. Peritiorem censeo meam coquam, Et iusculorum & plurimorum iurium, Sint illa siue carnium seu piscium: Vorare tu tantùm, illa & apparare scit. IVRISPRVDENTIAE DISCIPVLI. Papinianistae olim dicebantur, qui biennium in legum studio versati, tertium etiam adiungebant. Lytae verò, qui triennium in legum studio versati, quartum etiam adiungebant: quasi [Greek words], id est, solubiles: à certa illa & praescripta studiorum ratione soluendi, & legendi libetrate ac licentia donandi: quasi???ue missionem à mapstrorum suorum, scholis impetraturi. nam cùm ad finem libri Pandectarum trigesimisexti peruentum esset, qui postremus anni quarti liber erat, statuit Imperator, vt reliquos quatuordecim libros studiosè per se domi legerent, neque ex praeceptoribus interpretantibus eos audirent. Denique Prolytae, qui quatuor annorum spacio in legum studijs decurso, quintum & postremum adijciebant. Hesychius [Greek words] interpretatur, [Greek words]: vt ij sint, qui ab illa praescripta & praefinita studiorum lege sunt soluti, & tanquam emeritis stipendijs honestam à magistrorum scholis missionem impetrarunt: vnde hodie quoque Licentiati appellantur. Hotomanus de Verbis iuris. Olim Iurisprudentiae Stvdiosi primo anno dicebantur Dupondij, friuolo ac ridiculo cognomine, quasi tu dicas, Diobolates: quarto anno Lytae, quinto Prolytae. Caelius lib. 4. cap. 7. Antiq. Lect. IVRIS COGNITIO, INTERPRETATIO. Apta, Recta. Ex Tit. Iurisconsultorum hue quaedà aptari poterunt, f. 1569. Inepta, falsa. Perversio ivris. De Ivreconsvltis improbis sub Valente Imp. sic scribit Marcellinus lib. 30. Iuris professi scientiam, quam repugnantium sibi legum aboleuêre dissidia, velut vinculis ori impositis, reticente iugi silentio, vmbrarum sunt similes propriarum: hi, velut fata natalitia praemonstrantes, aut Sibyllae oraculorum interpretes, vultus grauitate ad habitum composita tristiorem, ipsum quoque venditant quod oscitantur: hi vt altiùs videantur iura callere, Trebatium loquuntur & Cesellium & Alfenum, & Auruncorum Sicanorum???ue iamdiu leges ignotas, cum Euandri matre abhinc seculis obrutas: multis: & si voluntate matrem tuam finxeris occidisse, multas tibi suffraga̅tes absolutionem lectiones reconditas pollicentur, si te nummatum senserint. Cùm Conradinus, Conradi IV. Rom. & Siciliae regis F. per infidias à Carolo, Andegauensi comite, qui tum Siciliae regnum ex donatione Clementis IV. Pp. obtinebat, captus esset: & praeter Pontificem, etiam Iureconsultos suos interrogaret Carolus, quid de Conradino sibi statuendum foret: illi sententiam D. Augustini in Decretorum codice positam, Quòd victor est obligatus, vt sit misericors erga victum, praesertim vbi non est suspicio, pacem inde turbari, perperàm interpretati sunt. Nam Hvgolinvs, Decreti commentator, voculam Praesertim per Solummodo interpretatus est. quasi dicat Augustinus: Non debere ignosci hostibus nisi ijs à quibus nulla suspicio sit insidiarum. Et hac interpretatione subnixus Carolus sententiam capitalem aduersus Conradinum tulit. Collenucius lib. 4. Hist. regni Neapol. & Vvolfgangus Hungerus in Cuspiniani Caesares. Venetus quidem Ivdex, cùm ab aduocato saepiùs Clementinae & Nouellae mentionem fieri audiuisset, ea???; meretricum nomina, testimonij loco, adduci suspicaretur: Atqui in hoc foro, inquit, vix honestis matronis, nedum impudicis scortis testimonij dictio permittitur. Poggius. Nvlla. Ignorantia Ivris. Nero Imp. cùm S. C. legisset, se hostem à Senatu iudicatum, & quaeri vt puniatur more maiorum: interrogauit quale esset id genus poenae. & cùm comperisset, nudi hominis ceruicem inseri furcae, corpus virgis ad necem caedi: conterritus, duos pugiones, quos secum extulerat, arripuit. Suet. IVRECONSVLTORVM CERTAMINA. Cassiani, Sabiniani, Procvliani dicti sunt, ??? Cassij, Sabini, & Proculi sectam institutionem???; secuti sunt: de quibus quae Pomponius scribit in l. 2. sf. de orig. iur. ad summam haec sunt. Fuit Q. Tubero publici priuati???; iuris doctissimus: eius duo fuêre discipuli, Ateius Capito, & Antistius Labeo: quorum alter magistri praeceptis adhaerescens, alter ingenij fiducia pleraque innouans, dissidium quoddam in iuris ciuilis disciplinam inuexerunt. Nam quum Ateio Massurius Sabinus, Labeoni Nerua pater successisset, acceptam à magistris discor diam veheme̅ter auxerunt. Quam postea eorum discipuli, Sabini quidem Cassius, Neruae autem Proculus eò perduxerunt, vt duae iam tum familiae contrariae ex eorum nominibus appellatae ac propagatae sint. Nam qui Cassium sequebantur, Cassiani: qui Proculu̅, Proculiani dici coepêre. Pòst secutisunt Cassium quidem Caelius Sabinus, Proculum verò Pegasius: vnde Sabinianorum & Pegasianorum nomina. Quorum dissensionibus ac praeceptionibus contrarijs imbuti postea Iurisconsulti Iauolenus, Neratius, Iulianus, & caeteri, quorum ex scriptis compositi sunt ij, quibus nunc vtimur Pandectarum libri, mirificas concertationes (vt Iustinianus testatur) in hanc legum disciplinam importarunt. Hotoman. de Verbis iuris. Quaestio est diutissimè a Iurisconsultis agitata, non dum tamen definita: Vtrùm scilicet magistratus habeat meru̅ imperium, an solius principis proprium sit. Quam quidem ad quaestionem definiendam, cùm Henricus VII. Imp. arbiter Bononiae esset electus inter Lotharivm & Azonem, equi sponsione facta, iudicauit merum imperium solius principis esse. Ex quo Lotharius equum, Azo aequum tulisse dicitur. Caeteri quotquot scripsere, praeter Alciatum, Azonis sententiam veriorem esse iudicarunt. Lotharius vsurpauit Papiniani regulam de officio eius, cui mandata est iurisdictio, qua magistratus publici iudicij exercitium habere dicuntur, nec mandare posse, ac saepiùs executores & administratores in iure appellari. quibus verbis Accursius ipse ius principi, exercitium alijs competere scribit, quod in facto consistit. Azo verba legis interpretatus est ad ius ipsum necessariò pertinere, quib praetor dicitur pro suo imperio quid facere: aut praesidem maximum imperium post principem habere: tum etiam praefectum Aegypti imperium quod illi datum est deponere. Io. Bodinus Methodi histor. cap. 6. Bvlgarvs & Martinvs de Imp. potestate disceptabant. Alter Regem legi, alter Legem regi subijci putabat. Illum Fridericus Barbarossa vt Iurecos. potestate vnius legis qua̅ vellet condendae ornauit: hunc vt adulatore̅ galero purpureo & equo candido donauit. Auctor Nouellarum Antiq. nouel. 24. Bartolvs & Baldvs Iurecoss. ea inter se contentione decertarunt, vt Baldo corruptorum iuris Codicum crimen à quibusdam imputetur. Id quod Ioan. Fichardus in vitis Iurecoss. annotat. Certaminis summam hanc esse dicit Basilius Amerb. I. C. clariss. Si creditor pactus sit, ne liceat debitori pignus vendere, & is vendiderit, quaeritur an valida sit venditio? Negat Bartolus, motus l. si creditur, §. sin. de distra. pignor. Econtrà Baldus valere putat, eodem §. motus, quem diuerso modo à Bartolo leget. Verba §. sunt haec: Quaeritur, si pactum sit à creditore, ne liceat debitori hypothecam vendere, vel pignus, quid iuris sit: & an pactio nulla sit talis, quasi contra ius sit posita, ideo???; veniri possit? Et certum est, nullam esse Venditionem (sic legit Bartolus: Baldus verò Conuentionem) vt pactioni stetur. Bartoli lecturam vt Venditionem legamus, comproba̅t Pandectae Florentinae (quae olim Pisanae fuerunt) Nullam esse venditionem sc. pignoris, vt pactioni à creditore apposito stetur. Baldus autem Nullam esse co̅uentionem (inter creditorem sc. & debitorem de pignore non alienando) vt pactioni, id est, venditioni stetur. Baldus ergo si corrupit exemplaria, pro Venditionem substituit Conuentionem. Certamins meminit Bartolus d. §. fin. IVRISPRVDENTIAE STVDIVM ET AMOR. Respectv Artis. Nempe Libros edendo, publicando. C. Ivlivs Caesar, rerum potitus, sibi proposuit ius Ciuile ad certum modum redigere, acque ex immensa diffusa???; legum copia, optima quaeque & necessaria in paucissimos conferre libros: bib liothecas Graecas & Latinas, quas maximas posset, publicare, data M. Varroni cura comparandarum ac dirigendarum. Suetonius. Vespasianvs Imp. instrumentum imperij vetustissimu̅ confecit, quo continebantur penè ab exordio vrbis Senatusco̅sulta, plebiscita, de societate & foedere, ac priuilegio cuicunque concessis. Cuspinianus, ex Suetonio. Anno Sal. 506. Alaricvs, qui in Gallia diu cum magna iustitiae laude Visgothos in pace rexit, Theodosij Imperatoris Codicem, qui extat, in compendium relatum edidit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Ivstinianvs Imp. sub imperij initia in. 528. domi quietus, ac prorsus in studia pacis intentus, opus longè bellicis laudibus omnibus praeponendum instituit. Animo namq; ad vetus ius ciuile emendandum, supplendum, & componendum adiecto, iuris peritos illa aetate ingenio maximè doctrina???; praestantes adhibuit, ex nobilissimis Beryti & Caesareae gymnasijs euocatos: eis???; consilio suo communicato, praecepit, vt nouum Iuris Codicem, decreta Augustorum principum complectentem, Theodosij Augusti imitatione conficerent. Et seq. anno Codicem iuris antecessorum solertia concinnatum felicissimè sub suo nomine edidit, atq; ex eo in posterum ius dici praecepit. Edito Codice ad formanda siue restituenda litium causarum???; iudicia non contentus, nobiles iterum iurisconsultos atq; antecessores acciuit, ac, voluntate sua exposita, negotium alterum eis dedit, vt insignia veterum iurisperitorum decreta ex immensis eorum voluminibus secernerent, ea???; ordine ad intelligendum & vtendum accommodato digererent. Quod illi, collatis in vnum veteribus omnium de iure commentarijs, magna cum cura atq; industria praestiterunt: atq; Institutiones iuris, & Digesta legum, quae nunc quoque teruntur manibus, confecerunt, immortalem apud posteros industriae gloriam parituri, nisi, dum breuitati fortasse nimiae studuerunt, in miras obscuritatis angustias incidissent, ac disputationum & litium, quas tollere voluerunt, interdum matieriam praebuissent. Biennio iurisconsulti Iuris institutiones & Digesta legum co̅fecerunt. quibus operibus nihil aut ad vsum populorum vberius, aut ad gloriam Imperatoris esse magnficentius Iustinianus arbitratus, tertium hunc consulatum suum longè victoriae Africanae splendore fulgentem, simul etiam memorabili horum librorum editione insignem posteris relinquere voluit: ac mense Nouembri Institutiones, Decembri verò Digesta vulgauit: edicto proposito, vt hae leges vim haberent à tertio Kal. Ianuarias, tertio consulatu suo, quo sibi Deus concessisset, vt victoriam nobilissimam, Carthagine Aifrica???ue recepta ex Vandalorum gente, referret. & illae tantummodo Romae, Constantinopoli, Beryti, & Caesareae exponerentur, quibus in vrbibus publica gymnasia tantùm à suis decessoribus constituta fuissent. Sigonius libro 17. Imperij occid. Fridericvs III. Imp. librum de Vsibus feudorum nouum fieri iussit, in quo rubricas omnes in antiquis confusas in pulcram seriem miro ordine reduxit, de feudis???; plenè tractauit. Id opus, Bessarione Cardinale, atq; Angelo Reatino approbantibus, Antonius de Veteri prato, Bononiensis Iure consultus, congessit, Friderico praecipiente. Hotom. praesat. in com Feud. ex Cuspiniani Friderico. Iudicia instituendo. Henricvs I. Anglorum rex Concilia suae gentis primus instituit. Polyd. lib. 11. Philippvs Pulcer, Francorum rex, iuris studiosissimus fuit. Ideo???; magnificam exaedificauit basilicam in insula Lutetiae regiae vrbis, vbi iudicia sine prouocatione fierent, ac velut è sinu Regis iura peterentur. Aemilius lib. 8. Iudicia exercendo. Vide Tit. Iudicum: item Iudicum iustorum & prudentum, fol. 1909. 3277. 3663. Iura, Iudicia corrigendo. Titvs Imp. de eadem re pluribus legibus agi edicto cauit. Cuspinianus. Opilius Magrinvs Imp. fuit in iure non incallidus, adeò vt statuerit omnia rescripta veterum principum tollere, vt iure non rescriptis ageretur: nefas dicens, leges videri Commodi & Caracalli, & hominum imperitorum voluntates, cùm Traianus nunquam libellis responderit, ne ad alias causas facta praeferrentur, quae ad gratiam composita viderentur. Iul. Capitolinus in Opilio. Constans doctorum hominum monume̅tis est fama, Lotharivm Imp. vt ex vno iure ciuili Romano posthac iudicia fierent, lege sanxisse. Ante hoc tempus Italici certè alij Longobardica, alij Salica, alij Romana lege vtebantur: in posterum autem omnes vni iuri, vni??ue legi, reliquis abrogatis, nempe Romanae, o̅btemperarunt. Sigonius lib. 11. Imp. occid. Friedricvs I. Imp. subacto Mediolano, ad Roncalias conuentu indicto, iura, quae Lotharij & Conradi decssorum incuria obliterata, atq; ab Italicis vsurpata sunt, repetere, ac nouis institutis stabilire instituit. Itaque cum episcopi primùm, deinde principes, tum consules ciuitatum rogati sententia̅es [1578] sent, omnes archiepiscopo Mediolanensi, qui primus sententiam dixerat, se assentiri dixerunt. Ille verò improbata superiorum regum multorum tyrannide, & collaudata Friderici iustitia atq; aequitate, potestatem noui condendi iuris ei tribuerat, ac volu̅tatem Imperatoris pro lege habenda̅ esse censuerat. Sequentibus inde diebus operam iuridicundo dedit, diuitum iuxtà pauperum???; querelas audiuit, omnes???; co̅trouersias ex auctoritate summoru̅ quatuor iurisperitoru̅, qui in gymnasio Bononiensi profitebantur, Bulgari, Martini, Iacobi, & Hugonis iudicare coepit. Veru̅ multitudine expostulantium, cruces???; praeferentium motus, in singulis dioecesibus iudices constituit, no̅ ex ipsa dioecesi: ne gratia aut odio corrumperetur iudicium, sed aut ex conuentu, aut ex alijs ciuitatibus editos: eis???; summum de omnibus rebus statuendi arbitrium dedit. atq; ita omnes lites breui temporis spacio terminauit. Quibus rebus perfectis, tum de regni iure constituendo retulit, eius???; rei cognitionem eisdem Bononiensibus iurisconsultis, atq; alijs ex Lombardia adiunctis, commisit. Ab his iudicatum est, Italiam Imperatori iure à Carolo Magno tradito regalia vniuersa debere. Quo facto archiepiscopus & consules Mediolanenses partum in ciuitates imperium, atq; episcopi, principes & ciuitates omnes, regalia omnia dimiserunt. Haec verò fuêre ducatus, marchiae, comitatus, consulatus, monetae, telonea, fodra, portus, pedatica, molendina, piscariae, omnis vtilitas ex decursu fluminum proficiscens, & terrae, propriorum???; capitum census. Quibus ad fiscum relatis, tantam tamen ille benignitatem adhibuit, vt quicunq; praedium suum legitima regum donatione probare possent, eos in possessione relinqueret: qui secùs, spoliaret. Ex quibus ad viginti millia talenta in fiscum annuo vectigali redacta. Iudicatum est etiam, in singulis vrbibus praetores, consules, caeteros???; magistratus assensu populi per Imperatorem creari oportere, qui sacramentum ei dicere̅t, ac ius ciuium regnum???; tueri scirent. Sigonius lib. 12. regni Italici. Disputando de iure. Sigismvndvs Imp. fuit felicior in toga, quàm armis. Vnde legum & iurís disputationibus argutioribus in primis delectabatur. Philip. Melanch. de Sigismundo Imp. respectv Artificvm. Ivris professores Instituendo. Lotharii Imp. opera ius ciulle publicis Italiae in gymnasijs maiore celebrari studio ceptum: sed nullo loco, aut illustriore doctorum cum laude, aut maiore studiosae iuuentutis celebritate, quàm Bononiae. Nam primus Irnerius exponere cepit, vt Odofredus memoriae, prodidit, primus???; glossas, vt vocauit, in illud scripsit: quem deinde Bulgarus, Hugo, Iacobus, Martinus, & alij sequuti, certatim illius sunt industriam aemulati. Hoc autem sensisse quoq; videtur Vrspergensis, & Auentinus lib. 6. Annalium Boiorum, cùm Irnerium regnante Lothario ad Pandectas interpretandas accessisse scribit: in eo tamen apertè falsus, quòd Mathildis Tusciae Ducissae rogatu id suscepisse muneris ait, quae multò ante Lotharij imperium è vita migrauit. Sigonius lib. 11. Imperij occid. & lib. 15. regni Italici. Cennethi Scotorum regis instituto, singulis regionibus singuli erant iurisperiti olim. Horum filij à teneris leges discebant: legum tabulas & chartaphylacia hi soli seruabant. H. Boëthius lib. 10. Fouendo, Familiariter vtendo. Ex Tit. Iureconsultorum, exempla Principum pete, qui Iurecoss. in honore & precio habuêre, f. 1569. Domitium Vlpianum, ac Iulium Paulum, praestantissim os Iurisconsultos, praetorij sui praefectos Alexander Seuerus Imp. habuit: ipsum Vlpianum autem tantopere veneratus est, vt sine illo maius aliquid vix decreuerit: coenis etiam ac conuiuijs suis testem vbiq; adhibuit. Deniq; maioribus tractandis rebus, siue publicis siue priuatis, doctos semper viros adesse voluit: eos qui aberant, per epistolam consulebat. Pontanus lib. 1. cap. vlt. de Magnanimitate. Remunerando. Florentini, Philippum Decium Mediolanensem Pisis iura profitentem, annuo stipendio mille quingentorum aureorum honorarunt: illum inquam Decium, qui sub prima professionis suae initia XX. aut XXX. aureis annuatim contentus esse cogebatur. Testis ipsemet cùm aliàs, tum in epitaphio suo, quod Pisis in Campo sancto extat. Iasonis Mayni Mediolanensis I. C. tanta fuit auctoritas, vt cùm qui ante illum responsa edebant Iurecoss. tribus aut ad summum quatuor aureolis honorarentur, ipse primus L, C, & plus eo à Clientibvs acceperit: sic???; iunioribus viam aperuit, qua extra veterum sordes emergerent, & locuplete opulenta???ue penu agerent. Ante illum professores ducentos, aut ad summum CCC. aureos à fisco percipiebant: is primus millenos à Ludouico Sfortia, deinde à Francorum rege Ludouico XII. exegit: nec vnquam iuniores Decius, Ruinus, Alciatus, eum numerum excessissent, nisi iam ille sic praeiuisset, atque principalis aerarijportas reserasset. Alciatus Parergon iuris lib. 5. cap. 26. Emmanvel, Lusitaniae rex, Iudicum numerum auxit, vt omnes controuersiae faciliùs dijudicari possent: ipsos???; maioribus stipendijs affecit, ne inopia cogerentur ab aequitate discedere. Osorius lib. 1. de rebus eius. Ornando. Carolvs IV. Imp. Bartolum de Saxoferrato suorum consiliariorum & domesticorum numero aggregauit, eius???; posteros, siquidem legibus operam darent, iure legitimandi & veniam aetatis indulgendi priuilegio ornauit. Testis ipsemet in Extrauag. Ad reprimendum. Quomodo in laesae. Credendo, Parèndo. De auctoritate Glossatorum iuris sic scribit ad verbum Raphael Fulgosius in l. si in solutum, C. de oblig. & act. Nostis quanta sit auctoritas Glossatoris. Nónne dixit heri Cynus, glossam timendam, propter praescriptam idololatriam per aduocatos? significans quòd sicut antiqui adorabant idola pro deis: ita aduocati adorant Glossatores pro Euangelistis. Volo enim potiùs pro me glossatorem quàm textum. Nam si allego textum, dicunt aduocati diuersae partis, & etiam iudices, Credis tu, quòd glossa non ita viderit illum textum, sicut tu? & non ita bene intellexerit, sicut tu? Ego recordor (& istud sit pro nouo) quòd dum essem scholaris, eram satis acutus: & dum semel essemus multi socij in vna collatione, ausus fui vnum textum allegare contra sententiam Doctoris mei. Tantam audaciam habui. Dixit vnus socius, Tu loqueris contra glossam, quae dicit sic. Et ego respondi, Et si glossa dicit sic, ego dico sic: ignarus auctoritatis glossatoru̅. Credebam enim quòd essent speciales apostillae, sicut quae sunt in libris Grammaticae, si cut super Vergilio, vel Ouidio: sed tamen non ita est. Fuerunt enim Glossatores maximae scientiae viri & auctoritatis. SI aliud non esset, quàm glossarum ordinatio, & de quibus posset dici, quod arbitror de nullo posse dici, videlicet quòd totum corpus iuris viderunt. Magis ergo standum est eis qui viderunt, quàm nobis qui non vidimus. IVRISPRVDENTIAE ODIVM, CONTEMTVS, NEGLECTVS, Qvo ad Artem. Ivs, Legem, Libros Auersando, Reijciendo. C. Caligvla quasi Iurecoss. scientiae vsum omnem aboliturus, saepe iactauit, se mehercle effecturum, ne quid respondere possint praeter aequum. Alij legunt, Eum. Sed Connanus lib. 1. cap. 15. Eccum, vt sit sensus, Curaturum se, vt omnia in principis auctoritatem, legibus penitus abolitis, referre̅tur. vt quemadmodum Pythagoraei haberent suum [Greek words]: sic causidici loco legum vocem, Eccum, Ecce illum, principem scilicet, cuius voluntas legis loco esset, vsurparent. Gotius quidam Vrbeuetanus ex Italia in Boëmiam venit, legum peritissimus. Hic miratus Boemos iudicia nullis scriptis tractare legibus, sed ex opinione quemque sua dicere sententias, saepe inconsultas inconstantes???ue, propter iuris & legum ignorantiam: Regem submonuit, vt morem iudiciorum corruptum reformandum susciperet: simul???ue operam suam illi pollicitus est ad describendas leges quibus ciuiles atque criminales actiones, iustè, ac sine vllo varietate dijudicari possent. Haec Rege ad proceres referente, maior numerus meliorem vicit, ne quid de vetere consuetudine in iudicijs immutaretur. Dubrauius lib. 18. Ridendo. Amelivs philosophus [Greek words] Iureconsultoru̅ (fic codices illorum per iocum vocabat) multorum camelorum iustum onus esse posse dictitabat. Eunapius in vitis Sophist. Artifices. Ivreconsvltos, Cavsidicos Odio prosequendo, Reprehendendo. D. Bernardvs, Claraeuallensis abbas sanctissimus, in libris de Consideratione Eugenium Pp. ad contemplationis studia hortatur: ab actione verò, hoc est, ab auditione forensium causarum, tanquam indigna pontificis maiestate, (nempe qui Christi vicarius & Apostolorum successor esse debeat: quorum ille iudicium inter duos fratres disertè detrectauit, hi in docendo Euangelio, non in decidendis liti [1579] bus occupati, à iudicibus stantes sunt iudicati, eosde̅ aliquando sedentes iudicaturi) dehortatur, sic scribe̅s: Quid seruilius in dignius???ue (praesertim summo Pontifici) quàm non dico omni die, sed penè omni hora, insudare talibus rebus, & pro talibus? (pro simoniacis scilicet, sacrilegis, incestuosis, concubinarijs, & similibus monstris) Denique quando oramus, quando docemus populos, quando aedificamus ecclesiam, quando meditamur in lege? Et quidem quotidie perstrepunt in palatio leges, sed Iustiniani, non Domini. Iusténe & istud? Tu videris. Nam certè lex Domini immaculata, conuertens animas. Hae autem non tam leges quàm lites sunt & cauillationes, subuertentes iudicium. Tu ergo pastor & episcopus animarum, qua mente, obsecro, sustines coram te semper silere illam, gannire istas? Caeterùm quia receptam consuetudinem tanquam legem obijcere poterat Eugenius, indulget illi sanctus pater, vt causas audiat, sed dignas pontifice, viduarum scilicet, pupillorum, pauperum, & eorum qui no̅ habent quod dent: eas???; sic audiat, vt frustratoriae & venatoriae omnes dilationes praecidantur. Agitentur causae, inquit, sed sicut oportet. Nam is modus qui frequentatur, execrabilis planè: & qui non dico ecclesiam, sed nec forum deccat. Miror sanè, quemadmodum religiosae aures tuae audire sustinent huiusmodi disputationes aduocatorum, & pugnas verborum, quae magis ad subuersionem, quàm inuentionem proficiunt veritatis. Corrige prauum morem, & praecide linguas vaniloquas, & labia dolosa claude. Hi sunt qui docuerunt linguas suas loqui mendacium, diserti aduersus iustitiam, eruditi pro falsitate. Sapientes sunt vt faciant malum, eloquentes vt impugnent verum. Hi sunt qui instruunt à quibus fuerant instruendi: astruunt non comperta, sed sua, struunt de proprio calumniàs innocentiae, destruunt simplicitatem veritatis, obstruunt iudicij vias. Nihil ita absq; labore manifestam faciet veritatem, vt breuis & pura narratio. Fridericvs III. Iurisperitos mediocriter dilexit, quòd iuris aequitatem diceret ab ijs inuerti, iustitiam???; foedari. Cuspin. Non admittendo, Negligendo. Lvcii Titij testamentum, ex quo odium eius erga Iurecoss. liquere potest, Scaeuola recenset, in haec verba: L. Titius hoc meum testamentum scripsi sine vllo iurisperito, rationem animi mei potius secutus, quàm nimiam & misera̅ diligentiam. Et si minus aliquid legitimè minúsve peritè fecero, pro iure legitimo haberi debet hominis sani voluntas. L. Lucius Titius. §. finali. de Legatis 2. Duos Qvosdam cognatos de re diuidenda litigantes, odio Iurecoss. auarorum reconciliatos fuisse, Gilb. Cogn. libro 1. Narrat. testatur, cùm de suo quique iure cedentes, quod rabulis daturi erant honorarium, mutuae amicitiae & tranquillitati consecrarent. Expellendo, Abigendo. In Pannonia viuebant olim sine iuris interpretibus, non tamen sine iure. Nam simpliciter & bona fide, ex antiquis moribus, & paucis quibusdam legibus, Pannonijs illis, non Romanis, res iudicabant, imò dissensiones suorum ciuium facilè componebant: & quemadmodum de Seruio Sulpitio dicit Cicero, tollere controuersias malebant, quàm constituere. In comitatu Beatricis, Ferdinandi regis Neapolitani filiae, quae illinc fuit missa nuptum Mathiae Coruino regi, venerunt iureconsulti aliquot: qui barbarum (vt ipsi dicebant) morem, magno vultus & superciliorum fastidio aspernati, auctoritate sua facilè perfecerunt, vt homines rudes ac simplices illorum se sapientiae concrederent. Coeperunt illi formulas praescribere, quibus esset petendum, quibus respondendum atque excipiendum: dies legitimos notare: iudici quoq; aliquid assignare quod diceret, ne muta esset persona. Breui tempore, vbi nuliae priùs erant lites, omnia vidisses feruere litibus, controuersijs, petitionibus, repetitionibus, exceptionibus, comperendinationibus, procrastinationibus. Erat prorsus fabula, nisi quòd damnosissima, caetera festiua in primis, & ad risum mouendum apta, hominibus vtique otiosis, & quibus nihil esset controuersiae. Quod malum tantum, & tam subitum, quod???; latè inuasisset plurimos, quum animaduertissent homines prudentiores, ad Regem res est delata. Qui re percognita, iureconsultos illos continuò regni finibus iussit excedere, & omnia in pristinum morem reuocari. Sedata est statim tempestas illa, ta̅quam si venti posuissent. Lud. Viues de Causis corrupt. artium lib. 7. Persequendo. Quintilio Varo à Germanis caeso, victores per paludes pérque syluas Romanos victos insequebantur, ijs???ue crudeliter insultabant, praecipuè tamen causarum patronis: alijs oculos, alijs manus amputabant. Vnius os sutum, recisa prius lingua, in manu tenens Barbarus. Tandem, inquit, vipera sibilare desine. Florus libro quarto Epitomes.

LIBER SECVNDVS De Historia vniuersim.

DIsciplinae omnes, quae certis comprehensae praeceptis doceri possunt, in [Greek words] atque [Greek words] diuiduntur. E [Greek words] voco Artes & Scientias. quarum aliae vniuersalia praecepta tractant (& proinde in vniuersum Theoricaedici possunt: siue iam in cognitione acquiescant, qualis est philosophia Theorica: siue ad actione̅ insuper properent, qualis est philosophia Practica) aliae particularia exempla persequu̅tur, & haec Historia vocatur, in quocunq; genere philosophiae. Quae quidem vox [Greek words] deducta videtur: quasi sit ocularis & sensata cognitio atq; demonstratio. Vtaute̅ variae suntres, quae sub sensus nostros, inter quos visus principatum obtinet, caderepossunt: sic varia quoq; Historia erit ratione subiectae materiae (exclusis interim ijs, quaesensus effugiunt, quippe quae ad Theoriam [Greek words], non autem ad Historiam [Greek words] pertine̅t) Omnium certè rerum proprietates & actiones Historicus obseruat: eximiè tamen illaru̅, quae ab homine secundùm voluntate̅ & electionem proficiscu̅tur. Quemadmodum enim homo inter omnes creaturas caducas principatum obtinet: ita quoque hu [1580] manarum passionum, in primis verò actionum commentatio & obseruatio, absolutè Historia dicitur: & illi Historici, qui vel res hominum gestas, vt gestae sunt, vel passiones, quatenus actionibus inseruiunt, scripto aut viua voce enunciant: in quibus virtutum & vitioru̅ semina apertè seseprodunt. Philosophia quidem ethica Praecepta virtutum & vitioru̅ generalia co̅tinet: Historia verò eorundem Exempla particularia profert, tantò efficaciora, & ad mouendum aptiora, quantò sensus rationem euidentia & certitudine superare videtur. Est ergo moralis quaedam philosophia particularis, ipsa Historia, quae nos aliorum exemplis prudentiores reddit. Quoniam verò ea, quae ad hominu̅ actiones pertine̅t, Varro, omnium Romanorum eruditissimus, initia naturae secutus, in homines, in loca, in tempora, & in res, partitus est (Quicquid enim agitur, & personis, & loco, & te̅pore, & ipso agendi genere continetur) hinc quatuor historiae tractandae formas, siue reu̅ in ijs ordines oriri duci???; constat: vna̅, quae hominum vitas singulorum prioribus succedentium ordine, seorsim descriptas, complectitur: altera̅, quae locoru̅, tertiam quae temporum seriem sequitur: postrema̅, quaesimilia facta ac dicta, in quaedam, à vitijs ac virtutib. inscripta distincta???; capita, conijcit. Et has quidem formas omnes in praesens Historiae appellatione complectimur, nelitem nobis moueat vetus illa de Historiae nomine controuersia, cuius Gellius lib. 5. cap 18. Noct. Att. meminit. Historiam namq; ab Annalibus Sempronius Asellio sic distinguebat. Res gesta vel simpliciter ta̅tùm recitatur, [Greek words] nimirum, quid, quo anno, à quibus: & hos, propter annoru̅ continuatam seriem, Annales dici asserit: vti si non annorum, sed dierum res gestae narrentur, Ephemerides & Diaria. Vel no̅ simpliciter [Greek words], sed etiam [Greek words] gesta sit enarratur. Et haec Historia propriè dicitur, ex qua lectores fructu̅ capere possint in vita quotidiana, sequendo virtutes, declinando vitia. At Verrius Flaccus Annales & Historias in eo differre putat, quòd cùm vtrunq; sit rerum gestarum narratio, earum tame̅ propriè sit rerum historia, quibus reb. gere̅dis interfuerit is, qui narrat. Haec illi. Nos verò Historiae vocabulo, tanqua̅ generali, quasuis rerum gestarum non fabulosas descriptiones complectimur: cuius fontes ex causis deductas breuiter proponemus, vt de Historiarum differentijs luculentiùs constet. Historia versatur circa Exempla particularia earum rerum, quaru̅ Exemplaria tradit Theoria Philosophica. Res autem illae considerantur vel vt in hominis potestate Non sunt sitae. Vt sunt res tum Aeternae, & Historia Metaphysica dici potest. tum Caducae, Historia Naturalis metallorum, stirpium, brutoram, hominum quinetiam, quatenus varijs bonis naturae beneficio ornantur: ex quibus tamen nec boni nec mali per se dicuntur, sed tantùm quatenus ijs, quae verè [Greek words] sunt, & in hominum potestate consistunt, famulari conspiciuntur. Qualia sunt bona quaelibet Corporis & Fortunae. Sunt sitae. [Greek words] propriè dicta. Actiones videlicet humanae vel Theoricae. Quarum enarratio ex ipso fine Theorica est, & propterea Philosophiae Theoricae coniungenda. Mechanicae. Harum enarratio Mechanicarum artium tractationi connectenda. Practicae. Et haec est Historia Practica, [Greek words] dicta, de qua nunc loquimur. Huius enarrandae sunt Causae. Ex quibus occurrunt: Internae duae. Videlicet Materia. [Greek words]. Actio motus est. Ergo in tempore. Proinde Res gestae boc est, dicta facta??? hominum considerantur aut Per se, quia vel Religiosae, vel Profanae: & hae tu̅ Politicae, Publicae, Priuataeúe: tu̅ Oeconomicae, [1581] Respectu alterius, Nimirum Efficientis, à quo designantur, vel diuersi numero & specie, vt sunt Varij populi: vel Ijdem, siue Specie, vt Graeci, vt Romani: siue Indiuiduo, vt Plato, vt Cicero. Temporis in quo geruntur. Consideratur tempus, rei gestae numerus, vel Totum & integrum, à principio vs??? ad finem historiae. Sic rursus vel Essentialiter, ex rei ipsius motu vel Perfecto, ab ortu sui vs??? ad finem: vel certè vs??? ad aetatem eius qui scribit. Sic qui vniuersalem historiam scribunt, à mundi exordio ad sua vs??? tempora tanquam ad finem suae cognitionis, narrationem deducu̅t. Sic Romani Imperij historiam à primo ortu sub Romulo, vs??? ad interitum sub Augustulo, persequuntur. Imperfecto, quando pars tantùm historiae pertractanda suscipitur. Vt qui Ortu̅ tantùm, vel Incrementa, vel Statum, vel Interitum alicuius imperij scribunt. Accidentaliter non rei, sed efficientis respectu. Vt qui Res sua tantùm aetate, vel sub hoc tantùm vel illo Imperatore in orbe gestas, scribunt. Secundùm partes. Sic Historia omnis Chronica est, quoniam in tempore fit. Sed rursus quia distinguitur ab scriptoribus secundùm temporis partes, varias appellationes suscipit. Secundùm partes inquam vel Simplices: vtputa secundùm motus coelestes, veluti mensur as inferiorum motuum. Sic historia distinguitur motu Solis tum Diurno, in Ephemerides, Diaria. tum Annuo, in Annales. Lunae. Compositas, quando scilicet Anni non singillatim, sed complexu quodam considerantur: vt puta secundùm Lustra, quin??? annorum, vt Olympiades: secundùm Secula, centum annorum. Forma, ipsa scilicet descriptio. Concurrunt hîc duo, videlicet Internus conceptus de re proposita, rei ipsius essentiae ad vnguem conueniens. Ergo similis sit conceptus ipsi reitum quo ad Essentiam. Veritas, prima historici virtus. Partes. Altera virtus, Perfecta rei enarratio. Perfectio ista rursus dupliciter intelligitur. Partim Omniu̅ partiu̅ pertractatio. Sic alia historia est Perfecta, alia Imperfecta, & mutila. Singularum partium elaboratio vel secundùm [Greek words] [Greek words] tantùm, Quid, quo anno, per quos sit gestum. Quae in genere Chronica, in specie verò Annales & Diaria vocari putat Sempronius. [Greek words], Quomodo & quo fine sit gestum. Qua̅ propriè Historia̅ aici vult Sempronius. Externa declaratio, quae fit voce viua aut scripta. Adhibenda est ab Historico respectu Rerum, [Greek words] conueniens. Tertia virtus Historiae est, Ordo. Historia alia Ordinem habet Essentialem, à tempore sumtum, vt quod tempore prius est, sit etiam prius narratione. Et sic Historia Chronici appellationem subit, quando secundùm temporis succeßionem distinguitur, siue Dierum siue Annorum, siue Lustrorum, siue Seculorum. Accidentalem, ex Rei ipsius quae tractatur diuersitate: vt quando Loci communes instituuntur pro varietate eorum quae insunt homini secundùm Animum (hoc est, secun dùm virtutes theoricas, methanicas, practicas) secundùm Corpus, & secundùm Fortunas: vt quando Reges populcrum describuntur. Ordine caret. Varia historia, Variae lectiones, Sylua variarum lectionum. Verborum, [Greek words] opportuna. [Greek words] instruunt organicae facultates quatuor, Grammatica, Rhetorica, Poëtica, Logica: quarum quide̅ praeceptis vtitur Historicus, ne??? characterem peculiarem [Greek words] ab illis diuersum habet, vt quidam arbitrantur. [Greek words] nam??? Simplex à Grammatico instituitur, propriè & perspicuè sensa animi proferat. Virtus quarta est, Perspicuitas orationis. Ornata. Quinta virtus est, Elegantia orationis: tu̅ [Greek words], à Rhetore mutuanda, ea moderatione, ne probabilitate affectata, Historiae primam virtutem, quae Veritas est, corrumpat suspectámve faciat: tum [Greek words], Poëtarum propria. Sic Historici quidam poëtico vtuntur charactere. De quibus nos sub Tit. Poëtarum historicorum egimus. Per se alioqui inepta est poësis ad historiam, quia Fictio Veritats est contraria. Si fingat, peccat in Historiam: si non fingat, peccat in Poësin. At metrico tamen charactere Historicum vti nilprohibet. Externae duae. nimirum Efficiens. Historicus dicitur, quires describit: quarum certitudinem habet vel ab Semetipso (sic propriè Historias dici putat Verrius Flaccus, quando scriptor [Greek words] est, & [Greek words] sua non aliorum [Greek words] narrat, [Greek words]) vel ab Alijs audita lectáve, per acroasin & anagnosin. Has narrationes Verrius Annales dici putat, fortè non ab Anno, sed quia Annuncient aliena. Finis geminus, vti etiam Philosophiae practicae, cuius Exempla continet Historia. Inter quos tamen prior tendit in posteriorem. Nempe respectu Theoriae, Veri cognitio (si Magistra verita tis vocatur Historia: & Aegyptius sacerdos ob historiarum ignorantiam Graecos semper pueros esse ait apud Platonem in Timaeo) at resp. Praxeos, Boni posseßio. Sic Historia Vitae speculu̅ nuncupatur: ex alijs sumere exemplu̅, sibi quod ex vsu siet. LIB. II. TITVLORVM DISPOSITIO. ??? Voluminis Sexti Liber II. De Historia. INVENTORES HISTORIAE. Ante Satvrni in Italiam aduentum nullam historia dignationem habuit. Sed postquam is rudem populu̅ in vnum collegit, historia quasi vocalis reddita est. Eapropter Romae olim in fastigio Saturni aedis Tritones cu̅ buccinis superpositi fuêre, candis Tritonum humi mersis & absco̅ditis: indicio, quòd ante Saturnum omnia occulta, post illum omnia per obseruationem & historiam clarissima essent red dita. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 8. Historiam, vt Plinius lib. 7. ait, Cadmvs Milesius omnium primus condidit. Sed Iosepbus in primo Antiq. volumine eum apud Graecos duntaxat primum historias scripsisse tradit, multò iuniorem Mose. Nam vero similius est, antiquissimos Hebraeorvm, qui sacros libros scripserant, historias primò condidisse: vel Aegyptiorum sacerdotes, sicut ipse Iosephus in primo contra Apionem sentire videtur. Eusebius lib. 10. & 11. Praeparat. Euangelicae. Xenophon, Grylli filius, Socratis auditor, primus ex philosophis historiam scripsit de rebus Graecoru̅, item rerum à Cyro gestarum. Laërtius libro secundo. Philistvs Naucratita aut Syracusanus, primus ex arte oratoria historiam scripsisse dicitur, à Suida. HISTORICI ECCLESIASTICI. Hegesippvs historiam scripsit Ecclesiastica̅ 5. libris, à Christi supplico vsq; ad sua tempora, rudi stylo. vbi testatur se venisse Romam sub Aniceto pontifice, vt ait Suidas. Ouem Hieronymus patria Iudaeum, ac inter sanstos relatum dicit, Plat. Irenaevs, praesul Lugdunensis, historia̅ scripsit Ecclesiastica̅. Evsebivs Pamphili, Caesareae Palaestinae episcopus, sub Constantino multa scripsit: maximè verò libros Euangelicae Praeparationis, & Ecclesiasticae historiae, circa an. 312. Platina. Socrates Pistoriensis presbyter, Sozomenvs Theodoretvs, & Cassiodorvs, Ecclesiasticam historia̅ scripserunt à Christo nato vsq; ad annum 444. Evagrivs Scholastic??? de Ecclesia & imperio Romano libros VI. conscripsit ab anno Christi CCCCXXXV. vsq; ad annum DXCV. Orditur, vbi desinit historia Tripartita. Nicephorvs Callistus Ecclesiasticam historiam scripsit à Christo vsq; ad Heraclium lib. 18. Anastasivs Lateranensis scripsit historiam Ecclesiasticam vsq; ad sua tempora. HISTORICI VNIVERSALES, QVI VEL À condito orbe, vel suae tantùm aetatis gesta diuersorumpopulorum simul scripsêre. Moses Originum librum ab orbe condito scripsit, vsq; ad migrationem Hebraeorum ex Aegypto in Palaestinam. Historiam vniuersi mu̅di complectitur annorum II MCCCCL. Claruit ante Christum annis 1519. Bodinus in Method??? hist. Berosvs Chaldaeus, quae dicuntur Fragmenta, conscripsit vniuersae historiae ab orbe condito vsque ad annum mundi III MCXXX. in Sardanapalo desijt, vt Metasthenes scribit. Claruit ante Christum 330. Bodinus. Philo Hebraeus de temporibus libros duos ab orbe condito vsq; ad Tiberium edidit. Claruit anno Christi 38. Theopompvs Chius, orator, filius Damasistrati, natus Olympiade 93. Scripsit vnà cum Ephoro epitomen Herodoti historiarum lib. 2. Suidas. Herodotvs, Lyxi & Dryonis F. Halicarnasseus, illustri genere natus: Samum se contulit, propter Lygdamidem, nepotem Artemisiae, tyrannum Halicarnassi. Sami historiam libris 9. scripsit, ab anno mundi 3210. vsq; ad 3500. auspicatus à Cyro Persa, & Candaule Lydorum rege. Thurij, quo tum Athenienses coloniam deduxerant, defunstus, & in foro sepultus est. Alij Pellae mortuum tradunt. Libri eius Musae inscribuntur. Suidas Ionicè scripsit, laxior Thucydide. hunc Liuio, illu̅ Sallustio, ex nostris Quintilianus comparat. Ephippvs (alijs Ephorus) Cuman???, Demophili Filius, Isocratis oratoris auditor, vixit Olympiade XCIII. Scripsit historiarum ab Ilij expugnatione, Troiano???; bello vsq; ad sua tempora, libros 30. Suidas. Hellanicvs Mitylenaeus historicus, filius Andromenis, aut Aristomenis, aut Scamonis. Versatus est cum Herodoto apud Amyntam Macedonum regem, temporibus Sophoclis & Euripidis: & cum Hecataeo Milesio congressus est. Conscripsit plurima soluta oratione, & versu heroico. Suid. Hecataevs, Hegesandri filius, Milesius, Darij temporibus, Olympiade LXV. maior Herodoto Halicarnasseo, Protagorae auditor, primus foluta oratione historiam edidit. Suid. Dionysivs Milesius res post Darium gestas libris 5. descripsit, Orbis descriptionem, Persica, Ionica dialecto. Troianarum rerum libros 3. Fabulosa, Circuli historici lib. 7. Suidas. Polybivs Megalopolitanus scripsit de rebus Graecorum, Romanorum, Poenorum, Celtarum, ab exilio Cleomenis & Pyrrho Epirotaru̅ rege, vsq; ad bellum Romanoru̅ cum Achaeis & Philippo rege Macedonu̅: id est, ab an̅o mu̅di III MDCLXXX. vsq; ad annum III MDCCLXVI. De libris XL. quinq; priores extant, & epitome sequentium vsque ad XV. Claruit ante Christum 200. Bodinus. Posidonivs Olbiopolita, scripsit post Polybium historiam libris 52. vsq; ad bellum Cyrenaicum, & Ptolemaei tempora. Floruit aetate Strabonis. Trogi Pompeij epitome ab Ivstino libris XLIIII. comprehensa, omnium penè populorum gesta breuiter complectens, à Nino vsque ad Caesarem Augustum. Claruit anno Christi 150. M. Cato, quae dicuntur de Originibus, fragmenta reliquit. Claruit ante Christum 260. Diodorvs Siculus Bibliothecam scripsit vniuersalis historiae, maximè illustrium populorum, ab vltima Aegyptiorum memoria vsque ad Augustum Caesarem, libris XL. Claruit anno Salutis 40. Suidas. Nicolavs Damascenus, philosophus Platonicus, familiaris Augusto Caesari ac Herodi regi Iudaeorum, scripsit historiam vniuersalem lib. 80. & vitam Augusti separatim. Suid. Ivdas quidam sub Seuero principe, Historiographiam superiorum temporum, vsque ad decimum eiusdem principis annum, scripsit. Hieronymus. Sua tempestate Antichristum venturum prodidit, quòd suprà quàm dici possit, hominum vitia per id tempus inualuissent. Sabellicus libro 5. Enneadis 7. Platina. Evsebivs Chronicon edidit ab O. C. vsq; ad annum Christi CCC. Claruit anno 312. Hieronymus annos adiecit L. Prosper Aquitanus LX. Palmerivs Florentinus MXL. PALMERIVS Pisanus XXX. Ivlivs Africanus de temporibus ab O. C. vsque ad annum Christi CCCXX. Phrecvlphvs Epitomen edidit historiarum ab O. C. vsque ad annum Christi DL. Claruit anno 560. Beda Anglus Chronicon scripsit ab O. C. vsque ad annum Christi DCC. Claruit anno 730. Pavlvs Orosius ab initio mundi vsq; ad Honorium. Traianvs patricius, sub Iustiniano principe, scripsit temporum Epitomen. Ado Viennensis scripsit de sex mundi aetatibus vsq; ad annum Christi DCCCC. Claruit anno 980. Bodinus. Zonaras fusam conscripsit historiam ab O. C. vsq; ad annum Christi 1117. in tres partes diuisam. Prima pars Hebraeorum est, altera Graecorum, tertia Latinorum. Bodinus. Hesychivs Milesius sub Anastasio principe Historiarum libris 6. complexus est. Romanorum & aliarum gentium gesta, vsq; ad sua tempora. Suidas. Honorivs Augustodunensis Chronicon edidit ab O. C. vsq; ad sua tempora. Claruit anno Christi 1120. Bodinus. Helnandvs monachus Chronicon edidit ab O. C. vsque ad sua tempora. Claruit anno Christi 1066. Bodinus. Prosper praesul Rheginus, ab Adam vsq; ad suum seculum. Evstathivs Epiphanius scripsit temporum Epitomen ab Aenea vsq; ad Anastasium principem. Suidas. Pelagivs patricius, sub Zenone Imp. historiam ab Augusto orsam, versibus scripsit: item Homerocentra. Cedrenus. Isidorvs Hispalensis historiam ab Adamo vsq; ad suatempora, & breuem quandam Cosmographiam. Regino anno Sal. DCCCLXXXXII. Abbas Prumiensis coenobij, dignitate per inuidiam deturbatus, Chronicon suorum te̅porum condidit. Lvitprandvs Papiensis Leuita, Berengario regi à secretis, ab eodem in exilium pulsus, vlciscendi tyranni causa historiam suorum temporum scripsit. Testis ipsemet lib. 5. c. 5. Otho ex Principum genere natus, episcopus Frifingensis, & ob summam eruditionem Conradi tertij Imperatoris Cancellarius, historiam scripsit. Munsterus in Cosmographia. Hermannvs Contractus scripsit de sex aetatibus vsq; ad sua̅ aetatem. Claruit anno Christi 1067. Marianvs Fuldensis Scotus Chronicon edidit ab O. C. vsq; ad suam aetatem. Claruitanno Christi 1088. Sigebertvs Gallus Chronicon scripsit ab anno Christi CCCLXXXI. id est, à fine Tripartitae historiae, vsq; ad annum MCXIII. cum appendice incerti auctoris vsq; ad annu̅ 1216. Claruit anno Christi 1130. Bodinus. Abbas Vrspergensis Chronicon edidit ab O. C. vsq; ad Fridericum II. Imp. Claruit anno 1229 Bodinus. Vincentivs Belluacensis, ordinis Praedicatorum, ab O. C. vsq; ad annum Christi 1201. Claruit anno Christi 1260. Fascicvlvs temporum ab O. C. vsq; ad annum 1484. incerti auctoris. Antoninvs archiepiscopus Flore̅tinus ab O. C. vsq; ad an. Sal. 1470. Claruit anno Christi 1480. Bodinus. Io. Navclervs Tubingensis, Chronicon edidit ab O. C. vsq; ad annum Christi 1500. Claruit anno 1510. Donatvs Possius Mediolanensis historiam scripsit ab O. C. vsque ad annum MCCCCLXXXIX. Claruit anno 1496. Bodinus. M. Antonivs Coccius Sabellicus Veicetinus Ennead. II. edidit historiae ab O. C. ad sua vsq; tempora. Clar. an. 1490. Philippvs Bergomensis historiam scripsit ab O. C. vsque ad annum Christi 1503. Claruit anno 1515. Bodinus. HISTORICI PARTICVLARES, QVI RES GESTAS DESCRIPSERE. Ivdaeorvm. Iosephvs Iudaeus, Matathiae sacerdotis Hierosolymitani F. conscripsit Graecè antiquitatis Iudaeorum historiam libris viginti, ab exordio mundi vsque ad XIII. annum Domitiani. De Praecursore, & de Iesu Christo historicè, hoc est, verè loquitur. Captus à Vespasiano, Romam veniens, septem libros excidij Iudaici obtulit Imperatoribus: qui in publicam bibliothecam sunt relati: & ipse statua donatus est. Suidas. Iisdem temporibus Hegesippvs Iudaeus bellum Iudaicum libris quinque complexus est, quos Ambrosius Latinos fecisse fertur. Iosephvs, filius Gorionis, historiam belli Iudaici Hebraicè conscripsit. Claruit anno Christi 99. Ivstvs Tyberiensis, ex prouincia Galilaea, Iudaicarum rerum historiam texuit. A' Iosepho vt plurimùm mendacij arguitur. Hieronymus. Assyriorvm, Persarvm, Medorvm. Metasthenes Persa scripsit de iudicio temporum & annalium Persarum. Claruit 330. annis ante Christum. Bodin. Ctesias Graecus, cùm Artaxerxes Mnemon & Cyrus iunior inter se belligerarentur, in expeditione vnà fuit, ac medicum egit. Captiuus deductus Babylonem: perlectis histonijs rerum Babylonicarum, ab initio eius regni annorum numerum in ordinem digessit. Strabo lib. 13. & Diod. lib. 2. c. 9. Agatharchvs & Memnon ediderunt fragmenta de regibus Persarum & Assyriorum. Ante Christum an. 375. Bod. Pigres, Artemisiae filius, Graecorum & Persarum naualem pugnam ad Artemisium versibus scripsit. Plutarchus de Hom. malign. Xenophon Atheniensis scripsit de expeditione Cyri in Persidem contra fratrem Artaxerxem regem Persarum. Crito Pieriota (ciuitas autem est Macedoniae Pieria) scripsit res Persicas. Dionysivs Milesius sophista scripsit res Persarum post Darium. Suidas. Ab Hadriano Imp. ob ingenij dotes satrapa factus, inter equites ascriptus, in eius mensa Aegyptia (quae viros in toto orbe terrarum doctissimos continebat) locum obtinuit. Philostratus. Procopivs de bello Persico lib. duos edidit. Claruit anno Christi 540. Aegyptiorvm. Philistvs Naucratita, aut Syracusanus, Archomidae filius, qui primus ex arte oratoria historiam scripsit, composuit Aegyptiaca libris 12. item quaedam de Libya & Syria. Suid. Lydorvm, Carvm. Xanthvs, Candaulis Lydi filius, Sardianus, eo tempore quo Sardes captae sunt, scripsit Lydiacorum libros 4. Suidas. Leo Alabandeus scripsit historiam de Caribus libris quatuor: de Lycijs duos. Suidas. Apollonivs Aphrodisaeus scripsit res Caricas, de Trallibus, de Orpheo, eius???ue mysterijs. Xanthvs scripsit historiam Lydorum libris quatuor. Troianorvm. Dares Phrygius scripsit bellum Troianum Graecè, in quo militauit, vt ait Isidorus, primus ferè historicorum. Qui tandem capto illo, cum Antenoris factione remansit, vt scribit Cornelius Nepos: qui opus eius in sex libros è Graeco conuertit, & Crispo Sallustio dicauit. Dictys, Cretensis genere, Gnoso ciuitate, ijsdem temporibus quibus & Atrides fuit, ante Christu̅ anno 1129. Cum Idomeneo Deucalionis filio ad Ilium venit, & annales belli Troiani conscripsit, sex voluminibus in philyras digestis. Eas reuersus in Cretam praecepit secum sepeliri, in plumbea arcula repofitas. Tertiodecimo demùm anno Neronis, in Gnoso ciuitate, terraemotu facto, sepulcrum Dictys patuit. Pastores aperta arcula inuenerunt tilias incognitis literis conscriptas: continuo???ue ad eius loci dominum Eupraxidem pertulerunt. Is Rutilio Ruffo insulae praesidi obtulit. Ruffus Neroni Roma̅ transmisit. Nero per Phoenices interpretes cognoscens belli Troiani haec esse monumenta, in Graecum sermonem transferri iussit: Eupraxide̅ munerib??? donatum in patriam remisit, & Annales in bibliotheca̅ recepit. Septimius Romanus in Latinam linguam conuertit. Suid. Graecorvm. Cadmvs, Pandionis F. Milesius, secundùm quosdam primus historiam soluta oratione scripsit, Orpheo paulò iunior. Scripsit aedificationem Mileti, & totius Ioniae lib. 4. Suidas. Charon Lampsacenus scripsit Graeca li. 4. de Lampsaco duobus, Cretensia lib. III. Suidas. Damastes è Sigeo Troadis, Dioxippi F. Hellanici discipulus, aequalis Herodoti, scripsit de rebus Graecorum. Suidas. Thvcydides, Olori & Hegesipylae F. Atheniensis, maternum genus à Miltiade duce, paternum ab Oloro Thracum rege duxit: Antiphontis discipulus. Floruit Olympiade 87. Scripsit bellum Peloponnesiacum libris octo, quibus à fuga Xerxis vsque ad annum XXI. belli Peloponnesiaci, annorum XC. historiam complexus est. Claruit ante Christum annis 340. Suidas. Huius belli initio quadraginta annos natus fuit??? vti Herodotus 53. Hellanicus 65. Itaque eodem ferè tempore tres nobilissimi historici floruerunt. Gellius lib. 15. cap. 23. ex Pamphilae lib. 11. Xenophon Atheniensis libris VII. Thucydidis narrationem persequitur, annorum XLIII. vsq; ad praelium ad Mantineam. Bodinus. Palaephatvs Abydenus ab Alexandro scripsit Cypri??? & Attica. Philochorvs Atheniensis, scripsit libros Attidis 17. qui co̅tinent res Atheniensium, reges, & magistratus, vsq; ad Antiochum, Deum cognomento. Melissandrvs Milesius, Lapitharum & Ce̅taurorum bellum scripsit. Aelianus de Varia historia. Demochares, Demosthenis nepos, historiam earum rerum, quae erant gestae sua artate Athenis, non tam historico quàm oratorio genere perscripsit. Cicero in Bruto. Marsyas, Peria̅dri F. Pellaeus, Antigoni frater (qui pòst regno potitus est, & vnà cùm Alexandro rege educatus) grammaticus, scripsit Macedonica libris decem, à primo rege vsq; ad Alexandri ingressum in Syriam, post Alexandriam condita̅. Attica lib. 12. & ipsius Alexandri educationem. Suid. Leo Alabandeus Sacrum bellum Phocensium. Suidas. Crito Periota Macedo scripsit res Macedonum. Choerilvs Samius, Atheniensium victoriam contra Xerx̅: &pro fingulis versib. singulos stateres aureos recepit. Phlegon Trallianus, libertus Augusti, scripsit historiam Olympiadum libris 16. vsq; ad Olympiadem 29. Timaevs Siculus, res Graecas &, bellum Thebanum. Zeno Rhodius scripsit historiam Rhodiorum. Polemon Helladicus scripsit de origine ciuitatum Phocidis, Ponti, Lacedaemonis. Theopompvs Chius scripsit Graecas Historias lib. II. quae Thucydidis & Xenophontis narrationem sequuntur. Suid. Sicvlorvm. Philistvs scripsit res Siculas libris vndecim. De Dionysio tyranno libros sex. Suidas. Crito Pieriota scripsit res Siculas. Italorvm qvorvmvis. Timaevs Andromachi filius, Tauromenites, quem Athenie̅ses Epitimaeum ab increpando vocarunt (dictus etiam Graosyllectria, quòd quaelibet in literas referret) scripsit Italica & Sicula, libris ocsto: Graeca & Sicula. Suidas. M. Antonivs Coccius Sabellicus scripsit historiae Venetae libros 33. Claruit anno 1490. Petrvs Bembus, Cardinalis, Venetam historiam libris 12. scri psit, summa fide & elegantia. Similiter Blondvs, Bern. Iustinianus, Pancratius Iustinianus, M. Ant. Sabellicus, Caspar Contarenus card. Andreas Mocenicus. Leon. Aretinus, de rebus Florentinis: Ambr. Nolanus, de Nola. Bern. Corius, & Arlvnvs, de Mediolano: Gavdentivs Merula, de Insubribus: BERN. Scardeonius, de Patauinis: M. Ant. Michaël, de Bergamo: Io. Baptista Bonacossa, de Estensibus: Platina, de reb. Mantuanis. Nicolavs Machiauellus Florentinorum historiam scripsit ab anno Christi MCCXV. vsq; ad MCCCCXCIII. Fr. Gvicciardinvs scripsit de rebus in Italia gestis ab anno Christi CCCCXCIIII. vsq; ad annum MDXXXVI. Io. Pontanvs de bello Neapolitano. Claruit anno 1490. Pandvlphvs Collenutius scripsit de regno Neapolis ab Augusto vsq; ad Carolum V. Imp. Galeacivs Capella de bellis in Italia gestis inter Carolum V. & Franciscum regem Gallorum. Gvlielmvs Paradinus consequentium annorum historiam vsque ad annum Christi MDLV. Romanorvm. Apud Romanos olim historia non nisi ab honestissimis & ingenuis scribebatur. Primus L. Octacilivs Pilitus, libertinus Pompeij Strabonis res gestas scripsit, in gratiam Pompeij Magni discipuli. Suetonius de Rhet. & Corn. Nepos. Q. Fabivs Pictor, Iuris & antiquitatis peritissimus, Annales scripfit. Cic. in Oratore. Annis ante Christum 280. Polybivs Lyci F. Arcas, Megalopolitanus, Scipionis Aemiliani vnà cum Panaetio philosopho praeceptor, & vltimo bello Punico comes, cum parte classis ab eodem duce accepta, ad Atlantem vsque penetrauit, annis circiter 280. ante Christum. Scripfit historia̅ Romanam lib. 40. auspicatus ab exilio Cleomenis Spartani, & Philippi Persei filij: ac successioni Macedonum, res gestas Romanorum ordine attexuit. Cuius historiae succedit Posidonivs Olbiopolites sophista. Scripsit & Strabo Amasiensis, ea quae post Polybium gesta sunt. Suidas & Sab. Enn. 5. Velleivs Paterculus proconsul libros duos scripsit, in vniuersam historiam populi Romani. Claruit an. 210. Bodinus. T. Livivs Patauinus scripsit libros 144. ab V. C. vsque ad Augustum, de quibus restant 45. Claruit ante Christum 35. annis Natus est anno ab Vrbe condita 1194. quo & M. Messala orator. Excessit Paduae, anno tertio imperij Tiberij: aetatis autem LXX. Hunc Caius princeps tanqua̅ verbosum insectatur: Pollio tanquam Patauinitatem redolentem. Quintilianus eum Herodoto comparat, in co̅cionibus praesertim: suadet???; pueris ediscendum, vt Qieronis imitatorem, Caelius lib. 25. cap. 3. A. L. Viues lib. 3. de Ratione dicendi. C. Ivl. Caesae de Bellis ciuilibus lib. 3. scripsit. Crispus (Romana primus in historia Martiali) Sallvstivs bellum Catilinarium & Iugurthinum, & Romanas historias, instar Liuij. Asinivs Pollio Romanus, libros 17. historiae Romanae composuit, primus???; Graecorum gesta Latinè tradidit. Suidas. Dionysivs Halicarnasseus, sub Augusto Romanam historia̅ libris II. Pompeio Magno ac Tuberoni, Varroni item tanta beneuolentia co̅iunctus, vt ab eius colloquijs praeclara omnia hausisse videatur. Bodinus Methodi hist. c. 4. Dion Cassius scripsit Romanam historiam libris 80. Praeterea gesta Traiani principis, & vitam Arriani philosophi. Xiphilinvs Patriarcha scripsit epitomen in Dionem. Claruit anno Christi 1070. L. Florvs ad Traiani tempora peruenit. Scripsit historiam Romanam breuem & elegantem. Praeterea epitomen omnium librorum Liuij ab eo fastam, constans est opinio. Fuit familiaris admodum Quintiliano lib. 10. c. 3. Institutionum. Sextvs Rufus V. Coss. scripsit epitomen de gestis Romanoru̅ ab V. C. vsq; ad Valentinianum Imp. Claruit an. 450. Cornelivs Tacitus annales scripsit ab Augusto, in quo desierat Liuius, vsque ad Neruam, libris 21. de quibus restant libri 16. Appianvs Romanam scripsit historiam, quae Imperatoria dicitur, de bellis ciuilibus. Claruit anno Sal. 215. Suidas. Amianvs Marcellinus, miles Constantinopolitanus, Vrsicini magistri equitum comes perpetuus: omnibus ferè bellis, quae à Romanis in Europa & Asia suis temporibus gesta sunt, interfuit. Cepit à Nerua historiam, ad Valentem vsque libris 31. de quibus seruati sunt XVIII, ab anno trigesimo Constantij vsque ad exitum Valentis. Superiores tredecim ex aliorum scriptis facilè sarciuntur. Tacitum vnum ex omnibus imitandum sibi proposuisse videtur. Sed Tacitus Romani sermonis dignitatèm, vt tempora ferebant, assecutus est: Amianus Latinis verbis, Graecèscripsit. Io. Bodinus Methodi historicae, cap. 4. Prosper Aquitanicus continuationem historiae Romanae scripsit ab anno 382. vsque ad 447. quo vrbs à Genserico rege capta est. Claruit anno 480. Evtropivs presbyter, Afer, discipulus Augustini (vt tradit Ptolemaeus Lucensis, in Viris illustribus) scripsit epitome̅ Romanae historiae lib. 10. ab Vrbe condita vsque ad Valentem & Iouianum. Gennadius Massiliensis, & Platina. Pavlvs Diaconus res Romanas persecutus est. Fl. Blondvs Foroiuliensis, Eugenij Pp. secretarius, scripsit libris 30. ab inclinatione imperij ad sua tempora, & libros X. de Roma triumphante, de???ue Italia illustrata. Anno 1440. Bodinus. Cassiodorvs, cognomine Senator, Fastos consulares, & epistolas Theodorici Ostrogothoru̅ regis in quaestura & magisterio scripsit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Constantinopolitanorvm. Procopivs Illustrius Caesariensis, Palaestinus, orator & sophista, scripsit historiam Romanam, rerum contra Persas in Oriente, contra Gothos in Italia, contra Vandalos in Africa gestarum, ductu Belisarij ducis clarissimi sub Iustiniano Imperatore. Librarius Belisarij dictus, & comes in omnibus bellis, & rebus à se descriptis interfuit. Scripsit & alium librum, qui Anecdota dicitur, quasi non editus, de suis actis: in quo opere vituperationes & insestationes Iustiniani, & Theodorae coniugis eius, atque etiam Belisarij & vxoris eius, continentur. Suidas. Nicephorvs Gregoras scripsit historiam centum & quadragintaquinque annorum, à Theodoro Lascari vsque ad Andronicum Palaeologum posteriorem. Claruit Anno Christi 1280. Bodinus. Nicetae Acominati Choniatae historia annorum 86. ab anno quo desierat Zonaras, vsque ad exitum Murzufuli Imper. id est, vsq; ad annum 1203. libris 19. comprehensa. Claruit anno Christi 1460. Bodinus. Hispanorvm. Asellivs Sempronius scripsit bellum Numantinum. Franciscvs Tarapha Hispanus, breuem scripsit epitomen omnium historiarum regum???; Hispaniae ab O. C vsq; ad Carolum V. Imp. Claruit anno 1530. Rodericvs Palentinus scripsit de rebus Hispanorum Hispanicé. Antonivs Nebrissenfis scripsit de rebus à Ferdinando Catholico gestis. Claruit anno 1494. Io. Bracellvs scripsit de bello Hispanico libros 5. Claruit anno 1496. Carolvs Verardus scripsit de expugnatione regni Granatae, Item Beticam historiam. Claruit anno 1468. Damianvs Goësius scripsit de rebus Lusitanorum in India gestis. Claruit anno 1510. Gallorvm, Francorvm. C. Ivlivs Caesar scripsit de bello Gallico libros 7. Appianvs Celticum, siue de bello Gallico. Gvlielmvs Paradinus de antiquo statu Burgundiae. ruit anno 1555. Gregorivs Turonensis episcopus scripsit historiae Francorum lib. X. ab eorum origine vsq; ad annum Christi DC. Clar. an. 630. Annonivs vel Aimoinus monachus scripsit lib. 5. de regibus Francorum, ab anno Christi 420. vsq; ad annum 826. Robertvs scripsit de Gallorum gestis aduersus Saracenos libros 10. Claruit anno 1120. Frossardvs scripsit historiam de bellis Francorum & Anglorum, ab anno Christi 1335. vsq; ad annu̅ 1400. Engverranvs Monstreletus consequentium annorum historiam texuit vsq; ad Ludouicum duodecimum. Philippvs Cominaeus scripsit historia̅ ab anno Christi 1462. vsq; ad initiationem Ludouici XII. Io. Trithemivs Germanus scripsit de gestis Francorum ab anno 433. ante Christum, vsq; ad annum Christi 1500. Robertvs Gaguinus reges Francoru̅ vsq; ad Carolum VIII. Nicolavs Gilius scripfit Annales Franc. Claruit an. 1500. Pavlvs Aemilius Veronensis, Liuianae facundiae aemulus, auspicijs Francisci I. Valesij res gestas Fra̅corum dece̅ libris persecutus, morte praeuentus absoluere non potuit. Obijt aute̅ 3. Non. Iulij, anno Christi 1529. Epigr. de se viuus tale scripsit: Est mater Verona mihi. Facunda parenti Lingua fuit. Fratres sunt duo, & vna soror. Aemyliana domus: studiosum pectus honesti: Est sophiae, est superûm cognitionis amor. Pallidus ob studium: viret aetas: otia nulla: Natura est facilis: sors grauis: hoste vaco. Incolui Romam: retinet me Gallia: cardo Carlus habet: Gallis condimus historias. Io. Ferronivs Gallus sequentes reges vsq; ad Franciscum. Io. Tilivs Parisiensis scripsit epitomen Historiarum ab Varamundo vsq; ad Henricum II. Claruit anno 1550. Hvbertvs Leonardus scripsit librum de origine Francorum. Claruit anno 1490. Bochetvs scripsit Annales Aquitanicae. Hermannvs Comes scripsit de rebus Fra̅corum vsq; ad annum 1525. Claruit anno 1530. Beissellvs scripsit de Flandrensium gestis. Iacobvs Meierus scripsit Belgicam historia̅. Claruit an. 1480. Germanorvm. Cornelivs Tacitus libellum scripsit de morib. Germanorum: que̅ Commentarijs Altamerus illustrauit. Claruit an. 120. Beatvs Rhenanus Selestadiensis scripsit rerum Germanicarum libros 3. Clariut anno 1500. Iacobvs Vuimphelingus rerum Germanicarum epitomen. Claruit anno 1549. Franciscvs Irenaeus Helingiacensis Germaniae exegeseos libros 12. Claruit anno 1519. Hvldricvs mvtivs Hugualdus scripsit de Germanorum prima origine, moribus, institutis, legibus, & memorabilibus bello ac pace gestis lib. 31. Claruit anno 1551. Io. Aventinvs Germanicarum rerum illustrationem edidit lib. 10. Claruit anno 1510. Georgivs Nouiomagus de Batauis. Lambertvs Hortensius de Vltraiectinis secessionib???. Nicolavs Marescalcus de Herulis & Vandalis. Io. Stvmpfivs Tigurinus Heluetiorum historiam Germanicé. Item ante illum FELIX Hemmerlin. Vvolfgangvs Lazius Viennensis Austriacam historiam libris 4. comprehensam. Ricardvs Bartolinus Perusinus Austriados lib. 12. Claruit anno 1500. Albertvs Cranzius Saxonu̅ historiam. Claruit anno 1520. Vitichindvs Saxo de reb. Saxonum lib. 3. Clar. an. 950. Sebastianvs Boisselinerus de obsidione Magdeburgica. Claruit anno 1560. Gothorvm, Danorvm, Sclauorum, Suecorum. Procopivs scripsit de bellis Gothorum lib. 3. Clar. an. 530. Agathias Smyrnaeus de bellis Gothoru̅ lib. 5. Clar. an. 550. Iordanes archiepiscopus Raue̅nas, natione Gothus, de Gothis scripsit, secutus Dionem Graecum (qui opus suum de Getis inscripsit) & Ablabium senatorem Romanum, gente itidem Gothum, qui XII. libros de ea gente composuit. Cranzius lib. 1. Sueciae, cap. 1. Historiam belli Suetici Starcatervs, qui & eiusdem praelij praecipuum columen fuit, primus Danico digessit eloquio, cuius epitomen Saxo Grammaticus lib. 7. describit. Saxo Grammaticus historiam Danorum libris 16. Helmoldvs presbyter, Sclauorum historiam à Carolo Magno vsq; ad Fridericum Aenobarbirm. Albertvs Cranzius scripsit historiam Daniae, Noruegiae, Sueciae, quae Gothia & Scandia dicta est, ab eorum origine vsque ad annum 1504. Claruit anno 1520. Ioannes Magnus Gothus, episcopùs Vpsalensis, historiam Sueonum&Gothor̅. Claruit anno 1530. Eius nepos Olaus Septentrionales res memoratu dignas. Hvnnorvm, Hvngarorvm. Io. Tvrotivs Hungarus Chronicon Hungariae tribus libris conscripsit. Melchior Soiterus scripsit de bello Pannonico. Claruit anno 1530. Antonivs Bonfinius Asculanus scripsit rerum Hungaricarum libros 30. vsq; ad Mathiam Coruinu̅. Claruit anno 1440. Polonorvm, Boemorvm, Moscouitarum, Sarmatarum, Tartarorum. Haiton Armenus scripsit historiae Tartarorum librum vnu̅. Claruitanno 1290. Pavlvs Venetus scripsit de Regionibus orientalibus & imperio Tartarorum libros 3. Claruit anno 1290. Ioannes Duglossus, Leopoliensis episcopus, maximis legationibus sub Casimiro III. Polonorum rege functus, eius???ue filiorum praeceptor, historiam Polonica̅ ad annum vsq; 1480. Sal. perduxit. Cromerus lib. 29. Martinvs Cromerus scripsit de reb. Polonorum libros 30. Philippvs Callimachus scripsit Polonicam historiam contra Turcas. Mathias Michaeus de Sarmatia Asiana atq; Europea scripsi??? libros 2. in quib. Tartarorum ac Moscouitarum historia breuissimè continetur. Ioannes Scala, Pelsinae Boëmiae oppido natus, legu̅ doctor, nobilitatis & equestris dignitatis titulis ornat???, Dubrauij cognomen assumsit. Legationibus varijs functus, cùm Vienna à Turcarum exercitu oppugnaretur, Stanislai Thurzonis episcopi Olomucensis copiarum ductor fuit: cui cùm in episcopatu successisset, Silesiae motus sub Ferdinando Caesare composuit. Boëmoru̅ plurimos bello Smalcaldico in officio retinuit, rebellibus veniam impetrauit. Scripsit Historiarum Boëmiae lib. 33. Apoplexia mortuus anno Salutis 1553. 8. Id. Sept. Pavlvs Iouius, Nouocomensis, scripsit de legatione Moscouitarum librum vnum. Claruit anno 1540. Sigismvndvs ab Herberstein, liber Baro, Ferdinandi Imper. ad Moscos non semel legatus, tes Moscouiae diligenter & fideliter exposuit. Alexander Guagninus, Veronensis, Poloniam, Moscouiam, Tartariam postremus omnium descripsit. Longobardorvm. Longobardorum res scripserunt Isidorvs Hispalensis, Secvndvs Tridentinus. Pavlvs Diaconus, cancellarius Desiderij regis, scripsit de rebus Longobardorum lib. 6. Claruit anno 780. Britannorvm, Anglorvm, Scotorum. Colmannvs Sapiens, ex Visisaxonum gente oriundus, historiographus percelebris & veridicus, circa an. Dn̅i 1200. claruit. Scripsit Catalogum rerum Angliae. Dialogum de bellis Danicis, Angliae descriptionem. Balaeus Cent. 3. cap. 43. Georgivs Lilius Britannus Chronicon edidit ab Hengisto, id est, ab anno Christi D C. vsq; ad an. 1560. Claruit an. 1560. Ponticvs Vitruuius Taruisinus scripsit historiae Britannicae libros 6. Polydorvs Virgilius scripsit historiae Anglicae libros 26. Claruit anno 1530. Beda Anglus scripsit libros historiarum Anglosaxonum, vsq; ad suam aetatem. Claruit anno 732. Galfridvs Arturus, Anglus, de rebus Britannicis libros 8. Claruit anno 689. Nicolavs Triuetus, Anglus, annales Anglicos, à Comitibus Andegauensium, id est, ab anno Christi 1135. vsque ad 1307. Clarmit anno 1420. Veremvndvs Hispanus Scotorum Hispaniensium, Hibernicorum atq; Albianorum antiquitates, literis tradidit. H. Boëthius lib. 10. Hector Boëthius scripsit Scotorum historiam. Saracenorvm. Hermannvs Dalmata Chronicon Saracenorum edidit. Rvpertvs monachus scripsit de bello aduersus Saracenos lib. 8. Claruit anno 1087. Io. Gvlielmvs, archiepiscopus Tyrius, de bello Sacro scripsit libros 23. Claruit anno Christi 1150. Cael. Avgvstinvs Curio, Secundi F. edita Saracenica historia, specimen eruditionis suae posteritati relinquens, fsatis concessit quarto aetatis septenario. Tvrcarvm. Andreas Cambinus scripsit de origine Turcarum. Gvlielmvs Postellus Barentonius scripsit de moribus, religione & Rep. Turcarum lib. 3. Gallicé. Claruit anno 1550. Laonicvs Chalcocondylas scripsit historiam de reb. Turcaram. Claruit anno 1490. Christophorvs Richerius Torignaeus, scripsit de rebus Turcarum lib. 5. Claruit anno 1530. Marinvs Barletius de reb. gestis aduersus Turcas, Scanderbechi regis Epirotarum, libris 13. tractauit. Claruit an. 1488. Afrorvm. Charon Lampsacenus, filius Pythocli, tempore primi Darij floruit. Scripsit Aethiopica, Libyca, Nauigationem extra Herculis columnas. Suidas. Ioannes Leo, Afer, genere Maurus, natione Hispanus, religione Mahumedicus, deinde Christianus: posteaquam totam penè Africam & Asiam minorem, bonam quoq; Europae partem diuturnis itineribus obijsset, captus est à piratis, & Leoni X. Pontifici Max. dono datus: apud quem ea quae incredibili studio ac diligentia de Africa, de???; Africae populorum moribus, legibus, institutis, totius???; regionis situ ac descriptione Arabica lingua composuerat, in Italicam transtulit. Bodinus Methodi capite quarto. Franciscvs Aluaresius edidit descriptionem Aethiopiae, Hispanicè, Gallicè & Italicé. Claruit anno 1496. Novi orbis. Aloysivs Cadamustus scripsit Nauigationem ad terras nouas. Claruit anno 1504. Christophorvs, Columbus Genuensis, Nauigationem ad insulas antea ignotas. Albertvs Vespucius Nauigatione̅ epitome̅. Claruit an. 1501. Americvs Vespucius conscripsit Nauigationes IV. Claruit anno 1497. Iosephvs Indus descripsit Nauigationes. Claruit an. 1500. Lvdovicvs Rom. Patritius scripsit Nauigationum Aethiopiae, Aegypti, vtriusq; Arabiae, Persidis, Syriae, Indiae, intra & extra Gangem, libros 7. Gonzalvs Faernandus Ouiedus, scriptor rerum Indicarum noui orbis, eruditus adeò, vt hunc solum antiquis inter historicos nostrae aetatis adnumerari dignum censeat Cardanus de Subtilitate, libro de Metallis. VITARVM SCRIPTORES. Vitarum scriptores Practicos hîc intelligimus, hoc est, eos qui quorumuis hominumres gestas, dicta facta??? memorabilia tradunt. At quia hominum varij sunt ordines, scriptores ipsi ex diuersitate subiecti diuiduntur in eos qui vitas enarrant hominum illustrium, bonis malísve Animi, Corporis, aut Fortunae. Secundùm Animum quidem, vt Religiosapietate clarorum, Philosophorum, Ducum bellica laude illustrium, Mechanicorum. Secundùm corpus, vt Olympionicarum, Gigantum, Formosorum. Secundùm Fortunas, Diuitum, Regum, Pontificum: item respectu patriae, Graecorum, Latinorum. Quae sanè distinctio necessariò obseruanda est, si modò Historicos ad certas classes reducere volumus. in Genere. Illvstrivm Virorvm. Thesevs historicus, Vitas illustrium virorum lib. 5. scripsit, Corinthiacorum libros 3. quo in opere Isthmicorum ludorum institutionem narrat. Suidas. Acvsilavs, Cabae F. Argiuus, è Cercade vrbe prope Aulide̅, historicus antiquissimus, descripsit Genealogia ex aeneis tabulis, quas pater eius quendam aedium suarum locum fodiens reperit. Suidas. Evemervs Messenius, antiquissimus historicus, Iouis caeterorum???;, qui Dij vocabantur, gesta collegit: ac historiam fingit ex titulis & inscriptionibus sacris, quae in templis antiquissimis habebantur: quam historiam Ennius poëta interpretatus est. Lactantius lib. 1. diuinarum Instit. Charon Carthaginensis scripsit vitas Clarorum virorum libris 4. Suidas. Timagenes Milesius scripsit de Heraclea Ponti, & viris in ea claris, libros tres. Cornel. Nepos, Ciceronis tempore, vir disertus, Vitas illustrium virorum scripsit, ex quibus tantùm Pomponius Atticus extat. Volat. lib. 14. c. 2. Anthrop. Philo Here̅nius, Biblius genere, grammaticus, scripsit de Ciuitatibus, & viris claris, libros triginta. Damophilvs sophista & historicus, quem aluit Iulianus co̅sul sub M. Antonino principe, scripsit ad Lolium Maximum de vita priscorum. Suidas. Gennadivs Massiliensis, scripsit de Viris illustribus Theodosij tempore. Isidorvs praesul Hispalensis scripsit de Viris illustribus. Raphael Volaterranus scripsit de Claris viris omnium gentium. Pavlvs Iouius scripsit de Viris illustribus. item Franciscvs Petrarcha. Mvliervm. Charon Carthaginensis scripsit libros 4. de Illustribus feminis. Suidas. Item Plvtarchvs, Phil. Bergomensis, & Io. Boccacius. In Specie, Qvi Vitas scripsêre Christi opt. Max. Evangelistae. Euangelistats inter Doctores Theologiae quoque retulimus, f. 1306. Illic Fructus historiae quam scribunt, hîc Historia perpenditur. Matthaevs, qui & Leui, expublicano Apostolus, primus in Iudaea propter eos, qui ex circumcisione crediderant, Euangelium Christi Hebraicis literis verbi???ue composuit. Sophronius. Marcvs, discipulus & interpres Petri, ea quae à Petro audierat, rogantibus Romae fratribus breui Euangelio complexus est, id???ue approbante Petro. Mox Alexandriam nauigans, ecclesiam ibi instituit summa pietate & religione. Mortuus, est ostauo Neronis anno, & sepultus Alexandriae, succedente sibi Arriano. Sophronius. Lvcas, medicus Antiochenus, Graeci sermonis non ignarus, sectator Pauli, apostoli, & omnis peregrinationis eius comes, scripsit Euangelium, prout ab Apostolis acceperat: & Romae acta Apostolorum, quae ipse praesens ferè omnia viderat. Vixit 84. annis, coelebs. Sepultus est Constantinopoli, ad quam vrbem, 20. Constantij anno ossa eius cum reliquijs Andreae apostoli translata sunt ex Achaia. Sophronius. Ioannes apostolus, quem Iesus amauit plurimùm, filius Zebedaei, frater Iacobi apostoli, ???b Herode post Domini passionem decollati, nouissimus omnium scripsit Euangelium, rogatus ab episcopis Asiae, aduersus Cerinthum & Ebionem haereticos. Quartodecimo anno pòst persecutionem Neronis, Domitianus eum in insulam Patmo̅ relegauit, in qua scripsit Apocalypsin. Interfesto Domitiano, sub Pertinace Ephesum redijt: ibi???ue vsque ad Traianum viuens, totius Asiae rexit ecclesias. confectus, senio, 68. anno post passionem Domini, sepulcrum viuus subijt, nec postea ampliùs in terris visus. Animi bonis malis've illvstrium. Putà Piorum, Sanctorum, Martyrum, Confessorum, Prophetarum. Philo scripsit de vita Mosis. Epiphanivs de vitis prophetarum, Sophronivs de vitis Euangelistarum. Origenes librum de martyrib. scripsit. Claruit anno 260. Evsebivs Caesariensis vitam Pamphili martyris lib. 3. scripsit, à quo Pamphili cognomentum accepit. Platina. Gennadivs, presbyter Massiliensis, librum co̅scripsit de viris illustribus ecclesiasticis. Claruit anno Christi 496. Fortvnatvs, praesul Pictauiensis, sanctorum gesta partim prosa, partim carmine conscripsit. Martini vitam quatuor libris heroico versu prosequutus est. Hymnos quoq; omnium celebritatum diuerso metro sati, eleganter explicuit. Pavlvs Diaconus vitas martyrum. De vitis Sanstorum vtriusq; sexus scripsêre, Abdias Babylonius, Aloysivs Lipomanus, Geor. Vicelius, Ioach. Perionius, Georgivs Cassander. Impiorum, Haereticorum, Magorum. De Haeresibus, Epiphanivs, Augustinus, Theodoretus, Ioannes Damascenus, philastrius Brixiensis, Bernardus Luceburgius. Doctorum, Philosophorum. Xenophon Atheniensis primus descripsit vitas philosophorum, & peculiari comment. Memorabilium, dicta facta???; praeceptoris Socratis. Suidas. Damastes Sigeensis scripsit de parentibus & maioribus eorum qui ad Troiam militarunt. Suidas. Diogenes Laërtius scripsit de vita & morib. philosophorum, libros decem. Itidem Evnapivs Sardianus, & Phi [1588] lostratvs Lemnius, qui praeter Icones, Apollonij Tyanei vitam IIX. libris absoluit. Vitas Iurecoss. Bern. Rutilius, & Io. Fichardus. Bellica laude Illustrium. Regum exempla pete ex seq. quando illic dignitatis ratio habetur. Damastes Sigeensis scripsit de Poëtis & Sophistis, aequalis Herodoto. Suidas. Stesimbrotvs Thasius, scripsit res gestas Cimonis, ducis Atheniensium. Annibalis res gestas multi memoriae prodiderunt: sed ex his duo qui cum eo in castris fuerunt, simul???; vixerunt, quamdiu fortuna passa est, Philenivs, & Sosilvs Lacedaemonius: quo Annibal literarum Graecarum vsus est doctore. Probus in Annibale. Corn. Epitadivs, Lucij Cornelij Syllae dictatoris libertus, edidit librum, quem Sylla nouissimum de rebus suis imperfectum reliquit, ipse suppleuit. Teste Suetonio, & Volat. lib. 14. cap. 2. Anthrop. Theophanes Lesbius scripsit res à Pompeio gestas. L. Octacilivs Pilitus, Rhetor Cn. Pompeium Magnu̅ docuit, eius???; patris res gestas scripsit: primus omnium libertinorum historiam scribere aggressus, non nisi ab ingenuis scribi solitam. Suetonius de Claris oratoribus. Valerandvs Valeranus, de puella Ioanna Gallica. Meretricum. Aristophanes, Apollodorus, Ammonius, Antiphanes, Gorgia, Atheniensis, commentaria de Amicis, quae erant Athenis, ediderunt. Athen. lib. 13. c. 8. Hermesianax Colophonius, Leontij meretricis nequitias & amores tribus libris carmine exposuit. Corporis bonis clarorvm. vt Olympionicarum. Evanoridas Eleus, Olympiacorum victorum commentarium conscripsit. Pausanias lib. 6. Fortvnae bonis celebrium. Nempe Sacerdotum, Pontificum. Charon Naucratita de sacerdotibus Aegyptiorum scripsit. Suidas. Pontificun, Romanorum historiam scripseru̅t Anastasivs Bibliothecarius, Damasus papa sub Iuliano, Paulus Diacon???, Guido Rauennas, Sigebertus monachus, Hugo Florianus, Sichardus praesul Cremonensis, Gotfredus Viterbiensis, Vince̅tius praesul, Martinus Carsulanus, Landulphus Canonicus Carnutensis, Sozomenus, Geruasius Ricobaldus, Ptolemaeus Lucensis, vsq; ad Coelestinum V. Antoninus praesul Florentinus, Volaterranus, Otho Frisingensis. Bap. Platina, Cremonensis, Apostolicus Abbreuiator, à Paulo papa II. ob falsum coniurationis crimen bonis omnib. & dignitate spoliatus, post equulei suspensionem, in carcerem crudelissimè detrusus, vix tandem liberatus, ad imitationem Luitprandi Ticinensis diaconi, à Berengario rege Italiae similia passi, Pauli mores per antapodosin non insulsè notauit, in eo libro, quem ad Sixtum Pontificem IV. de Gestis Romanorum Pontificum scripsit. Moritur Romae ex peste anno Dom. 1481. Io. Trithemius Abbas. Imperatorum, Regum, Principum. Consule Tit. Historicos particulares, quatenus populorum res gestas enarrantes, Regum quoq;, qui populis praefuerunt, facta describunt. Manetho sacerdos Aegyptius, fragmenta, quae feruntur, reliquit de regibus omnium penè populorum. Claruit 330. annis ante Christum. Charon Carthaginensis, scripsit tyrannos quotquot in Asia atq; in Europa fuêre ab Alexandro Magno. Suidas. Charon Naucratita, reges qui fuêre ab initio in qualibet gente, descripsit. Suidas. Xenophon, Grylli F. Atheniensis, res Cyri Persarum regis praeclaro illo Paediae volumine elegantissimè & planè philosophicè libris octo absoluit. Suidas. Themistogenes Syracusanus, historiam Cyri regis Persarum. Leo Byzantius, auditor Platonis & sophista insignis, scripsit res Byzantij à Philippo gestas. Testis Volaterranus libro decimosexto Anthrop. Theopompvs Chius scripsit Philippi res gestas libris LXXII. Suidas. Onesicritvs, philosophus & historicus, Aegineta (Demetrio Magnesio Astypaleus) è Diogenis schola, similitudinem quandam cum Xenophonte habere videtur. Vt enim ille cum Cyro, ita hic cum Alexandro Macedone militauit: ille Cyri paediam, hic Alexandri incunabula & originem scripsit: sui principis laudes prosequitur. Stylus quoque vtriusq; simillimus. Diogenes. Clitarchvs, comes Alexandri, eius gesta conscripsit. Cuius in historia ingeniu̅ probatur, fides infamatur: teste Quintil. lib. 10. c. 1. Res itidem ab Alexandro gestas scripsêre Dion Prusieus libris X. Menaechmvs Sicyonius, Andronicvs, Calinivs Syrus, Callisthenes Olynthius, Cratervs Alexandri expeditionum comes, teste Plutarcho in Aristidis vita. Arrianvs scripsit historiam Alexandri Magni 8. libris. Claruit Romae sub M. Antonino & Adriano principibus, à quibus ob literas consularem meruit dignitatem. Hic inter Graecos historicos tantae est in scribendo integritatis, vt [Greek words], id est, veritatis consectator studiosus???; sit vulgò cognominatus, atq; ita etiamnum honestetur in libris. Caelius lib. 1. c. 22. Ant. Lect. Eruditioni eius attestantur commentarij in Epictetum: eloque̅tiae verò, quòd alter Xenophon eo seculo fuit appellatus. Io. Bodinus Methodi hist. c. 4. Q. Cvrtivs scripsit de rebus gestis Alexandri Magni libros 10. de quibus restant octo. Claruit anno 1480. Nymphis Heracleotes, ex Heraclea Ponti, Xenagorae discipulus, scripsit historiam Alexandri, & eius successorum, libris vigintiquatuor. Suidas. Hieronymvs Rhodius historicus, familiaris Demetrij Poliorcetis, relictus ab eo praefectus in regione Boeotiae, scripsit res à Demetrio gestas. Plutarchus in Demetrio. Phylarchvs Athenie̅sis, siue Naucratita (alij Sicyonium faciunt) scripsit expeditionem Pyrrhi in Peloponnesum, libris vigintiocto. Suidas. Antipater, Iolai filius, & Philippi Macedonis miles, scripsit historiam Perdiccae, & res Illyricas. C. Ivlivs Caesar Commentarios rerum à se in Gallia gestaru̅ scriptis. Rebus gestis alios, scriptis etiam seipsum vicit. C. Oppivs, amicissimus Iulij Caesaris, eius Commentarios continuauit, bellum Hispaniense describendo. Volater. lib. 17. Nicolavs Damascenus vitam Augusti scripsit, cui amicissimus fuit, adeò vt dactylos maiores & suauissimos Nicolaos appellaret. Suidas. C. Svetonivs Tranquillus descripsit vitas XII Caesarum, à Caesare vsq; ad Neruam. Claruit anno 120. Dion Cassius scripsit historiam principum Romanorum ab Augusto vsq; ad Alexandrum Seuerum, cuius Epitomen complexus est Xiphilinus. Claruit anno 240. Dion, Nicaeus descripsit vitas Imperatorum à Nerua vsque ad M. Aurelium. Claruit anno 140. Aelivs Spartianus scripsit de vita Adriani, Antonini Pij, & M. Aurelij. Claruit anno 240. M. Avrelivs Antoninus suam ipsius vitam conscripsit libris XII. Claruit anno 170. Ivlivs Capitolinus scripsit libros tres de vita Antonini vtriusque, Veri, ac Pertinacis. Claruit anno 300. Diocletiano opus dedicauit. Herodianvs Alexandrinus scripsit libros IIX. à morte M. Aurelij vsq; ad Gordianum iuniorem. Claruit anno 200. Sextvs Aurelius Victor scripsit de vitis Imperatorum ab Augusto ad Theodosium magnum. Claruit anno 420. Vvlcarivs Gallicanus scripsit vitas Imperatorum ad Diocletianum. Ivlivs Cordvs vitas Imperatorum scripsit. Cui vitio datu̅ est, quòd eorum, qui obscuriores essent, minima etiam prosequeretur. Capitolinus. Ephren Graecus vitas principum Constantinopolitanorum Iambico carmine descripsit: quod opus in bibliotheca Vaticana cernitur. Volat. lib. 15. Anthrop. Gargilivs Martialis vitas Imperatorum scripsit, tempore Alexandri principis: cuius ipse vitam dilige̅tiùs persecutus est, teste Lampridio. Suidas. Marivs Maximus historicus, scripsit principum Romanorum vitas. Accusatur à Lampridio, quòd nonnullorum principum fama haud dignorum gesta nimis curiosè persequatur. Volaterranus libro decimoseptimo. Evsebivs scripsit de gestis Diocletiani, Maxentij, Constantini. Claruit anno 312. Evtropivs Epitomen scripsit Caesarum vsq; ad Iouinianum. Claruit anno 340. Ammianvs Marcellinus scripsit de gestis Constantij, Iuliani, Iouiniani, Valentiniani, & Valentis. Trebellivs Pollio scripsit de imperio Valeriani, Galieni, Claudij, ac XXX. tyrannorum. Claruit anno 320. Fl. Vopiscvs scripsit de vita Aureliani, Taciti, Floriani, Probi, Firmi, Saturnini, Proculi, Cari, Carini, Numeriani. Claruit anno 320. Pomponivs Laetus scripsit de vita consequentium Imperatorum à Gordiano vsque ad Heraclium. Claruit anno 1490. Áelivs Lampridius scripsit de vita Didij Iuliani, Commodi, Heliogabali & Seueri. Volcativs Terentianus scripsit historiam Gordianorum. Onesimvs Cyprius, seu Spartiata, tempore Constantini Magni, scripsit Probi principis vitam. Vopiscus. Demarchvs Caesariensis scripsit res gestas Constantini prin cipis, libris X. Malchvs Byzantius sophista, scripsit historiam à Constantino vsq; ad Anastasium. Suidas. Callistvs scripsit heroico versu historia̅ Iuliani principis. Anna Alexij Comneni F. Alexiados lib. 20. rerum ab Alexio patre Imp. gestarum scripsit, quibus Zonarae narrationem persequitur. Claruit anno Christi MCXXX. Ioannes Scylax, Constantinopolitanus, scripsit de Imperatoribus Constantinopolitanis. Volat. lib. 16. Anthrop. Baptista Egnatius scripsit de Caesaribus vsq; ad Carolum V. Claruit anno MDXL. Tvrpinvs episcopus Remensis scripsit de Rebus gestis Caroli Magni lib. 2. Trithemius. de eodem Ansegisvs, Hermoldvs, Rudolfus Fuldensis, Milo Augiensis, Georgius Turonensis. De Henrico sexto Wipo presbyter. Henricvs Smedenstadius de Othone I. Io. Olhafen de Sigismundo Imp. Friderico Barbarossa, & Henrico III. Tageno historicus expeditionem Friderici Imperatoris in Asiam, Theobaldi Bathauiensis episcopi iussu descripsit. Auentinus libro 7. Otho Frisingensis scripsit de gestis Friderici Aenobarbi. Scripsit Maximilianvs Caesar patria lingua eadem manu, qua ensem tractauit, res proprias, Iulium Caesarem imitatus. Operi titulum fecit, Albus rex: quo omnia eius bella graphicè describuntur. Sed opus reliquit imperfectum. Cuspinianus. Priscvs Panites, magister epistolarum Theodosij iunioris, scripsit vitam Atilae, libris 8. Sic etiam Nic. Olahus. Petrvs Perondinus, de Tamberlane rege Tartarorum. Petrvs Marcellus & Sylvester Gyrellus de Ducib. Venetorum. Coriolanvs Cepio de Petro Mocenico Veneto. Aemvndvs de ducibus Burgundiae, Flandriae, Brabantiae, Holandiae, à Bello Troiano vsq; ad Carolum V. Imp. Claruit anno MDXX. Pavlvs Vergerius de gestis principum Mantuanorum. Claruit anno MDXL. Carolvs Stephanus scripsit epitomen ducum Mediolanensium. Michael Ritius scripsit de regibus Francorum, Hispanorum, Neapolis, Siciliae, Hungariae, Hierosolymae. Claruit anno MDV. Antonivs Nebrissensis de gestis Ferdinandi & Elisabellae regum. Carolvs Ferardus, de ijsdem. De Alfonso rege Barth. Facius, Ant. Panormitan???, Aeneas Syluius, Bapt. Mantuanus. Lavrentivs Valla de Ferdinando Aragonio. Gentilium, hoc est, Familiarum, siue eorum qui sunt gentis eiusdem, vt Graecorum, Romanorum, Italorum, Germanorum. Plinivs Iunior, vel, vt alij putant, Cornelius Nepos, scripsit de viris illustribus Romanis 77. Plvtarchvs Chaeroneus, Traiani, optimi principis moderator, & in aula principum diutissimè versatus, ad extremum etiam Istriae praefectus, vitas illustrium Graecorum & Latinorum scripsit. Quibus populorum maximè illustrium historiam complectitur, tametsi non perpetua̅, sed abruptam & ad principum similitudines accommodatam. Est in eo quod miremur, liberum de re quaque iudicium, vt principum censor esse videatur. Ioannes Bodinus Methodi historicae capite quarto. Io. Bracellvs scripsit de claris Genuensibus. Reinervs Reineccius nostra aetate familias Regias, historijs veterum hinc inde celebratas, incredibili labore, fide & dexteritate, iusto opere Tabularum Genealogicarum collegit & explicauit. EXEMPLORVM RHAPSODI. Ephorvs Cumanus scripsit de Inuentoribus rerum libro 2. Suidas. Pisander Larandaeus sub Alexandro Mammeae scripsit Variam historiam libris 60. Clearchvs Solensis scripsit de Varia historia. Val. Maximus scripsit dicta & facta memorabilia, ad Tiberium Caesarem. Polyaenvs Macedo, & Ivlivs Frontinus, de Stratagematis. Aelianvs Praenestinus Sophista, cùm in Orationibus se minùs excellere posse videret, ad [Greek words] sese contulit, hoc est, ad varias lectiones ex optimis auctoribus concinnandas. Philostratus. Lvpoldvs episcopus Bambergensis scripsit de veterum principum Germanorum erga religionem zelo. Claruit anno MCCCXL. Ex recentioribus L. Domitius Brusonius, Io. Bapt. Campo fulgosus, M. Ant. Sabellicus, Io. Bapt. Egnatius, M. Marulus Spalatensis, Franc. Petrarcha, locos communes Exemplorum scripsêre. HISTORIAE VSVS. Qvi ex Historia frvctvm percepere. Reges. Alexandro tot victoriaru̅ causa fuit virtus Achillis ab Homero (fine quo ne somnum quidam capiebat) ad Imperatoris optimi exemplar efficta. Claudianus Honorivm Imp. ad Historiarum lectione̅, principe viro maximè dignam his verbis accendit: Intereà Musis animus dum mollior instet, Et quae mox imitere legas: nec desinat vnquam Tecum Graia loqui, tecum Romana vetustas. Antiquos euolue duces, assuesce futurae Militiae, Latium retro te confer in aeuum. Libertas quaesita placet? mirabere Brutum. Perfidiam damnas? Metij satiabere poenis. Tristo rigor nimius? Torquati despue mores. Mors impensa bonum? Decios venerare ruentes. Vel solus quid fortis agat, te ponte soluto Oppositus Cocles, Mutij te flamma docebit: Quid mora perfringat, Fabius: quid rebus in arctis Dux gerat, ostendet Gallorum strage Camillus. Discitur hinc nullos meritis obsistere casus. Prorogat aeternam feritas tibi Punica famam Regule: successus superant aduersa Catonis. Discitur hinc quantum paupertas sobria possit. Pauper erat Curius, reges cùm vinceret armis: Pauper Fabricius, Pyrrhi cùm sperneret aurum: Sordida Serranus flexit dictator aratra. Selimvs Turcarum princeps, cuius maiores ab historia velut à fabulis semper abhorruerant, primus, gesta C. Iul. Caesaris in linguam vernaculam transferri curauit, ac eius imitatione, breui magna̅ Asiae minoris & Africae partem cum imperio maiorum coniunxit. Carolvm V. ad tantam gloriam extulit Ludouici XI. Regis Gallorum ab historia Comminei aemulatio. Bodinus in prooemio Methodi historicae. Duces. P. Scipio Africanus cùm Cyropaediam Xenophontis animo penitùs haberet comprehensam, ex ea???ue omnes omnium virtutum ac laudum cumulos collegisset, tantus vir euasit, vt non modò bellum ingens in Hispania (sic enim Liuius scribit) non alia de causa exarserit, quàm ex admiratione Scipionis, aliorum Imperatorum orto contemtu: verumetiam latronibus ipsis sanctus & inuiolatus extiterit. Cùm enim piratae Linterni ad eius villam adijssent, eos???ue ab aditu quasi Scipioni vim illaturos serui strenuè propulsarent: illi supplices à seruis petierunt, vt sibi diuinum illum hominem contueri ac venerari liceret. Quod ille re intellecta permisit, vt latronum barbariem (tametsi ne barbari essent, iam sua virtute perfecerat) ad humanitatem reuocaret. Hunc igitur verae gloriae fructum attulit historia Cyri maioris, non tam vera, quàm ad iustissimi & fortissimi regis ideam expressa. Idem. L. Lvsvllvm Cicero scribit profectum Roma, rei militaris penè rudem, quum totum iter & nauigationem consumsisset partim in percotando à peritis, partim in rebus gestis legendis, in Asiam venisse, factum Imperatorem tantum, vt Mithridates rex post Alexandrum maximus, hunc à se maiorem ducem cognitum, quàm quenquam eorum quos legisset aut vidisset, confiteretur. Ludouicus Viues de Trad. disciplinis libro quinto. C. Ivl. Caesarem ad militarem virtutem impulit aemulatio Alexandri: cuius victorias cùm legeret, lacrymas vberiùs effudit, quòd ea aetate, qua ille terrarum orbem domuerat, nihil dum gessisset. Mulieres. Zenobiam Palmyrenorum reginam, supra muliebrem prudentiam historiae cognitio extulit. Qvem frvctvm. Nempe quo ad Animvm. Virtutis in genere. Historia à Veteribvs non ob id solùm excogitata fuit, vt res gestae literarum monumentis consecratae, ab obliuionis iniuria vindicarentur: sed multò magis, vt exemplis hisce mortales instructi, virtutes imitari, vitia declinare discerent. Itaque Homerus Odys. ???. sub persona Alcinoi, de expugnatione Ilij, quam Demodocus musicus decantarat, sic loquitur: [Greek words] [Greek words]. Tanta est Dei immortalis erga mortale genus benignitas, vt cùm multa alia vitae nostrae rectè & liberaliter instituendae adiumenta nobis concesserit, quotidianis etiam humanorum casuum & actionu̅ exemplis nos erudire & monere voluerit. Narrat Plutarchus, L. Pavlvm Aemilium, qui deuicit Persen regem Macedonum, in ornanda vita sua & omni virtute expolienda diligentiss. solitum tanquam in speculum inspicere in historiam, atq; ita studiosè semper conatum esse imitari virtutes & praeclara facta eorum, qui illic laudati forent. Victorius lib. 38. Var. lect. cap. 5. Fortitudinis. Bello piratico contra Rugianos à Danis suscepto, Lvcas Christophori Valdemari Danorum regis F. scriba, natione Britannus, literis quidem tenuiter instructus, sed historiarum scientia apprimè eruditus: cùm fractos Danorum animos videret, ob aduersam pugnam, memoratis veterum virtutibus, eos ad exigendam vltionem concitauit. Saxo lib. 14. Tranquillitatis animi. Ser. Sulpitius Ciceronem de obitu Tulliae filiae consolans, inter caetera sic scribit libro 4. Epist. 5. Quae res mihi non mediocrem consolationem attulit, volo tibi commemorare, si fortè eadem res tibi dolorem minuere posset. Ex Asia rediens, cùm ab Aegina Megaram versus nauigarem, coepi regiones cir cum circa prospicere: post me erat Aegina, ante Megara, dextra Piraeeus, sinistra Corinthus, quae oppida quo̅dam tempore florentissima fuerunt, nunc prostrata & diruta ante oculos iacent. Coepi egomet mecum sic cogitare: Hem nos homunculi indignamur, si quis nostrûm interijt aut occisus est, quorum vita breuior esse debet, cùm vno loco tot oppiderum cadauera proiecta iacent. vísne tu te Serui cohibere, & meminisse hominem te esse natum? Crede mihi, cogitatione ea non mediocriter sum confirmatus. Hoc idem si tibi videtur, fac ante oculos tibi proponas: modò vno tempore tot viri clarissimi interierunt, de imperio praeterea tanta facta est diminutio, omnes prouinciae conquassatae sunt: in vnius. mulierculae anima si iactura facta est, tantopere commoueris? quae si hoc tempore no̅ diem suum obijsset, paucis pòst annis tame̅ ei moriendum fuit, quoniam homo erat. Corpvs. Nempi Valetudinis. Historiarum voluptas est eiusmodi, vt omnibus interdum corporis & animi morbis sola medeatur. Testes sunt, vt alios omittam, Alphonsvs ac Ferdinandvs Hispaniae & Siciliae reges: quorum alter à T. Liuio, alter à Q. Curtio valetudinem amissam, quam à medicis non poterant, lectionis suauitate recuperaru̅t. Testis est etiam Lavrentivs Medices (is qui literarum parens vsurpatur) qui sine vllis medicamentis (quanquam historia salutare est medicamentum) à morbo conualuisse dicitur, ex eius historiae narratione, quae fertur de Conrado III. Imper. qui cùm Guelfum Bauariae ducem obsidione diuturna fregisset, nec vllis conditionibus à proposita suscepta???ue vrbis euersione deduceretur: ad extremum victus nobilium feminarum precibus, permisit vt inuiolatae abirent, ea lege, vt nihil ex vrbe, nisi quod humeris possent, exportarent. Tum illae, confidentia maiore dicam an pietate, ducem ipsum, maritos, liberos, parentes ab humeris suspensos gestare coeperunt. Ex quo Imperator tantam voluptatem cepit, vt effusis prae gaudio lacrymis, non modò feritatem & iracundiam ex animo penitùs deposuerit, verumetiam vrbi pepercerit, & amicitiam cum hoste omnium acerrimo contraxerit. Bodinus in prooemio. HISTORICA EXERCITATIO. Tvm qvo ad Narrationem. In Historia rerum inprimis, deinde etiam verborum habenda est cura. Rerum quidem, vt res gestae ita describantur, vt gestae sunt: omnium circums tantiarum diligenti & exquisita ratione habita. Veritas igitur in Historico potissimùm requiritur: alioqui non Historiam, sed fabulosam narrationem scribet. Verborum verò cura secundo loco esse debet, siue prosa, siue carmine scriptio instituatur. Malos proinde historicos eos appellamus, qui in rebus gestis describendis vel negligentes & mendaces (siue id fiat ignorantia, siue maleuolentia) vel inepti & obscuri fuerunt: quorum illud materiae vitium est, hoc formae. Veri Historici. Iosephvs, Philonis Iudaei aequalis, laude quidem philosophiae secretioris inferior, antiquitatis tamen cognitione longè superior fuit. Miratur Hieronymus tantum Graecae antiquitatis in homine Iudaeo fuisse. Id autem ex libris eius contra Appionem Grammaticum intelligi potest, in quibus scripta Mosis (tametsi ad fidem faciendam se ipsa contenta est) Graecorum, Persarum, Aegyptiorum & Chaldaeorum testimonijs ita confirmauit, vt nihil ad origines intelligendas vtilius scriptum esse videatur. Quae verò de hominum aetatibus à Mose prodita sunt, ne cuiquam incredibilia viderentur, duodecim historicorum auctoritate confirmauit. Populum verò Hebraeorum antiquitate, fide, religione, doctrina, integritate populis omnibus superiorem facit: non tantùm vt gloriam suorum ciuium intermortuam, sed etiam vt rei veritatem ab obliuione vindicaret. Nam ex eius scriptis Herodoti, Diodori, ac Iustini fabulae refutari facilè possunt. In eo certè fuerunt historici virtutes praeclarae, summa eruditio, eximia integritas, & maximus rerum agendarum vsus. Quanta verò integritate ac fide scripserit, ex eo planum est, quòd qui religione Iudaeus esset, de Christo graue inprimis ac laudabile testimonium tulit. Ioannes Bodinus in Methodo historica. Simplicivs philosophus, interpres Aristotelis, tametsi Hebraeorum & Christianorum se acerrimum hostem praebet, praesertim vbi Proclum aduersus Christianos tuetur: nihilo minùs in Commentarijs libri primi de Coelo testatum reliquit, Aristotelem literas ad Callisthenem dedisse, vt tantisper Chaldaeorum antiquitates ac monimenta conquireret, dum alij praedae intenti Babylonem diriperent. Tum Callisthenem rescripsisse, conquisita diligenter à se Chaldaeorum monimenta, se???ue reperisse historiam annorum 194. qui numerus ad vnguem congruit cum sacra historia Mosis & Philonis, si ab Alexandro Magno regrediamur ad illud tempus, quo primùm dispersos tradit Nohae filios in orbem terrarum, ac Semi gentem in terra Sennaar, ad orie̅tem Armeniae, in qua nauis illa salutaris constiterat, sedes quaesijsse. Ibidem capite octauo. Quòd Athenienses querebantur, Thvcydidem multa in gratiam Lacedae moniorum scripsisse, magnum veri scriptoris testimonium tulerunt. Cùm enim Atheniensis fuerit, non Lacedaemonius, & legationes in bello Peloponnesiaco ac praeturas obierit, magnis???; opibus & regia stirpe clarus extiterit, tum etiam res ipsas velut è specula viderit, & magnis sumtibus ingeniosos exploratores ad inquirendam rei veritatem aluerit, postremò spirantibus ijsqui rebus interfuerant, sua scripta in libera ciuitate iudicanda proposuerit, quis eius historiae fidem eleuaret? Neq; verò Lacedaemonijs ita fauit, vt suorum ciuium penitùs obliuisceretur: à quibus tametsi erat in exilium relegatus, cùm historiam scriberet: sui tamen exilij auctorem atq; aduersarium omnium maximum Pericle̅, non modò à calumnijs vindicauit, sed etiam mortuum tantis laudibus cumulauit, vt eius interitu Rempub. interituram verissimè auguraretur. Idem. Mendaces Historici, ob Malignitatem, vel ignorantiam. Malignae narrationis vestigia & nota sunt ferè quatuor. Primùm, qui vocabula & verba, quando suppetunt leniora, vsurpatin exponendis rebus gestis atrocissima quaeque ceu si cùm superstitioni plus satis mancipatum dicere liceat Niciam, quis fanaticum appellet: vel audaciam & furorem Cleonis citiùs quàm in dicendo leuitatem reprehendat. Deinde, si quis vitium, quod tamen est ab historia alienum, vellicet, & rebus inculest, cùm res non postulet. Quare Thucydides nec Cleonis offensas, quamuis multae essent, traduxit in scriptis suis: atque Hyperbolum concionatorem contentus fuit verbo vno attigisse, & improbum hominem appellasse. Philistus etiam Dionysij admissas, in barbaros iniurias, quae rebus Graecorum non cohaerebant, omnes pratermisit. Quippe digressiones & excursiones fabulis potissimùm conceduntur & originibus. Tertium, qui laudibus contexit probra & labes: aut qui egregiè & rectè factum aliquod omittit maligné. Quartùm, quando duae sunt vel plures eadem de re famae, astipulari duriori. At complures deieriora etiam semel praetereunt: ceu de Themistocle Ephorus postquam exposuit, no̅ inscium fuisse Pausaniae proditionis, eorum???; quae hic cu̅ regis ducibus tractabat: Caeterùm no̅ potuit, inquit, adduci, neq; accepit eas, quas secum participabat, & ad quas incitabat ipsum, spes. Thucydides hanc rem, quòd eam non reciperet, prorsus praetermisit. Sic [1591] Comici, bello à Pericle subditas faces fuisse Aspasiae vel Phidiae gratia. perhibent, non ambitione potiùs atque aemulatione ad spiritus infringendos Lacedaemoniorum, & quòd nulla in re concedere vellet Lacedaemonijs. Sic Alexandri tyranni patratam à Thebe caedem non magnanimitati neque odio improbitatis, sed aemulationi & aegritudini muliebri quidam assignauit: & Catonem sibi ipsi manus intulisse, quod formidaret, ne à Caesare cum contumelia interficeretur. Malignum etiam est, si pecunia ostendat, no̅ virtute rem co̅fectam (vt à Philippo no̅nulli tradunt) si nullo cum labore & facile (vt ab Alexandro) si non prudenter, sed feliciter (vt à Timotheo inimici, qui in tabulis pingebant nassam ipsos pisces illo stertente ingredientes.) Obliquè enim velut ex occulto vt tela ingerunt calumnias: inde circumueniunt à tergo & dißimulant, dum credere negant se, quae magnopere cupiunt credi. His affines sunt, qui maculis laudes aliquas adspergunt: sicut Aristoxenus, cùm indoctum Socratem pariter???; rudem & lasciuum appellasset, subiecit: Caeterùm nullo scelere fuit contactus. Plutarchus de Heros doti malign. Graecorvm in historijs vetustioribus imperitiam Iosephus lib. 1. contra Apionem in duas causas refert. Altera, quòd serò ad publicas res commentandas, propter literarum ignorantiam, accesserint, & posteris mentiendi potestatem, vetus aliquid scribere volentibus, amplissimam fecerint. Nam & apud Athenienses, qui se indigenas & disciplinarum cultores profitentur, publicarum literarum antiquissimae fuerunt habitae Draconis leges, paulò ante Pisistrati tyrannidem. Altera, quod priuati homines, gloriae non veritatis studio, ad res scribendas aggressi, pro suo quisque ingenio multa co̅finxerunt, vt ab alijs discrepando veraciores viderentur. Itaq; mira est historiarum contrarieras. Hellanicus Acusilaum in Genealogijs corrigit, Hesiodum Acusilaus, Ephorus Hellanicum, Timaeus Ephorum, Timaeum posteriores, Herodotum Manethon Aegyptius, & pleriq; alij. At apud Phoenices, Aegyptios, Chaldaeos & Ivdaeos, cùm literae fuerint antiquissimae, & summum historiae studium (apud Iudaeos enim haec cura penes Pontifices, qui familiarum successione creabantur, & prophetas fuit) summus est historiarum consensus, & historiae veritas, & librorum paucitas, cùm veritas vna tantùm esse possit. Antiochus Epiphanes Syriae rex, cùm praeter omne fas templum Hierosolymitanum sacrilegio expilasset: adultores quidam Historici, vt latebram sacrilegio inuenirent, ausi sunt asserere, Antiochum in templi penetralibus hominem Graecum in lectulo decumbentem reperisse, omni lautissimorum ciborum genere iuxtà posito: quem saginatum in sylua quadam solenni more sacrificaturi essent, & ex eius visceribus gustaturi, iureiurando facto, perpetuas se cum Graecis inimicitias habituros. Verùm mendacium hoc pulcrè diluit Iosephus libro 2. contra Apionem. Veteres Poetae rei veritatem à maioribus acceptam ad fabulas inanes transtulerunt. Nam Noachus Ianus ab illis est appellatus, quòd vinum, Iain Hebraeis dictum, inuenisse diceretur. Illud quod Sacrae Scripturae de Chamo, qui patris pudenda reuelauit, ad Iouem traduxerunt: alij ad Saturnum, quòd alteruter patris genitalia execuisset. Ad Hebraerorum plerique interpretes de Chamo idipsum prodiderunt, vt scribit Rabi Leui ad Genes. cap. 9. Consimilis est historia Gigantum, & Androgyni, quam omnes Hebraeorum interpretes verissimam esse aiunt, Plato ad fabulas detorsit. Io. Bodinus Methodi hist. capite 8. Nicolavs Damascenus, Herodis Iudaeorum regis res gestas scripsit, regis captans gratiam, & ea tantùm attingens quae ad gloriam illius pertinere visa sunt. Multa eius apertè iniusta facinora aut alia specie afficta fucauit, aut quantum potuit, occultare studuit: quandoquidem etiam crudelitati in Mariammen ac filios speciosam causam astruere conatur, illam impudicitiae, hos insidiarum patri paratarum insimulans. & hoc toto opere facit perpetuo, quae rectè ac iustè rex gessit, nimis extollens laudibus, contraria verò diligenter excusans. Iosephus lib. 16. cap. 11. De Troiano bello quàm incerta sit & varia Historicorvm narratio, ostendit Sabell. lib. 7. Ennead. 1. ex Dione Prusiensi, Herodoto, & Darete Phrygio. Vniuersi Indiae scriptores vt plurimùm falsa locuti sunt. Egregiè verò Deimachvs, & Megasthenes, qui homines in aure cubantes, & oris & naris expertes, scriptis tradunt: simul & monoculos, & tibijs proceros, & digitis retrò inuersis. Innouarunt etiam Pygmaeorum aduersus grues decantata pridem ab Homero praelia: trium etiam palmorum homines aiunt. Istipraeterea formicas aurum effodientes, & Panas cuneato capite serpentes, qui boues & ceruos vnà cum cornibus deglutiant. De quibus vnus alterum redarguit. Nam missi fuerunt ad Palimbothra legati: Megasthenes quidem ad Andracotum, Deimachus verò ad Allitrochaden eius filium. Strabo lib. 2. Aristobvlvs poëta res gestas Alexandri scripsit & Hermodotvs Antigoni, parum fidi in historia. Gyraldus Dial. 3. de Histor. poët. & Caelius lib. 21. cap. 33. Antiq. lect. ex Plut. Apophth. Herodoti Halicarnassei mendacia Plutarchus peculiari commentario persecutus est. Sed & conferens illum cum Theopompo, inquit: Herodoti peruersitas est illa quidem quam Theopompi, glabrior & mollior, sed mordet & pungit acriùs: sicut qui per angustias spirant venti, quàm diffusi. Plut. de Malignitate Herodoti. Callias Syracusanus, ab Agathocle susceptus, magna mercede nunciam veritatis historiam vendidit, nec vnquam praebitorem per iniuriam laudare destitit. Nam cùm is non pauca & aduersus deos impiè, & contra homines iniustè perpetrarit: scriptor ille ait, Eum & pietate & humanitate multum aalios superasse. Denique sicut Agathocles bona ciuibus erepta, scriptori, cùm eius non essent, praeter ius & aequum donabat: sic praeclarus iste historiographus scriptis suis vbiq; principi gratifi cabatur. Neq; verò difficile fuit, scilicet ad gratiam referendam, scribendis laudibus regias largitiones aequare. Suidas. Philistvs, cùm Syracusas se restitutum iri speraret, multa Dionysij flagitia in historia sua dissimulauit. Pausanias in Atticis, & Plut. in Vitis. Hieronymvs Cardianus, qui res gestas regum Macedoniae Epirotarum scripsit, à Pausania in Atticis reprehenditur, quòd Antigonum praeter meritum maioribus laudibus prosequatur, Lysimachum verò praeter rei veritatem in Epiro regum sepulcra violasse scripserit. Polybius homo Graecus saepè mendacij coarguit Fabivm & Philinvm: quòd alter Romanus, alter Carthaginensis de bello Punico ita scripserint, vt hic praeclara omnia de Romanis, de Poenis contrà: Philinus Poenos omnia laudabiliter ac fortiter, Romanos autem turpiter & ignauiter gessisse scribat. Bodinus Methodi hist. cap. 4. Ivstinvs libro 36. solùm decem filios Israël ponit: narrat quoq; ipsum Israëlem populum totum de nomine filij Iudae, qui post diuisionem, sed ante patrem, de vita discesserat, Iudaeos vocasse. Svetonii Tranquilli, historici alioqui grauissimi, mendaciu̅ impudens de Christianis, vbi inquit: Claudius Caesar Iudaeos impulsore Chresto assiduè tumultuantes, Roma expulit. Et rursus: Sub Nerone afflicti supplicijs Christiani, genus hominum superstitionis nouae ac maleficae. Philostratvs Atticus rethor, Appollonium Tyaneum describit in odium Christi, virum diuinitate plenum: qua narratione nihil est fabulosius, inconstantius, nihil à mente omni & ratione inanius: & profert tandem nobis magum vanissimu̅, arrogantissimum, & iactantissimum. Cuius mendacia & dementiam cùm Eusebius Caesariensis paucis verbis patefecit, tum nemini sano non est facillimum perspicere. Lud. Viues de Veritate fidei, lib. 2. Explicationem. Historici Apti, Diligentes. Consule Tit. Peregrinationum. quatenus historiae scribendae causa peregrinati sunt, fol. 3882. Dionysivs Halicarnasseus, praeter moderatum dicendi genus & Atticam puritatem, antiquitates Romanorum ab ipsius Vrbis origine tanta diligentia conscripsit, vt Graecos omnes ac Latinos superasse videatur. Nam quae Latini quasi peruulgata neglexerunt, putà sacrificia, ludos, triumphos, magistratuum insignia, tum vniuersam Romanorum in gubernanda Republ. disciplinam, censum, auspicia, comitia, totius???ue populi diffi cilem in classes ac tribus partitionem: postremò Senatus auctoritatem, iussa plebis, magistratuum imperia, populi potestatem: vnus omnium accuratissimè tradidisse mihi videtur. Ioannes Bodinus cap. 4. Hist. Method. Vnus est Appianvs ex omnibus historicis, qui Romanorum prouincias, opes, exercitus, totius???ue imperij descriptionem ad intuendum velut in subiecta tabula proponit. Strabo quidem, Plinius ac Ruffinus prouincias attigerunt, opes omiserunt. Ibidem. Cornelivs Tacitus, in Romanorum antiquitatibus explicandis magnum nobis attulit adiumentum. Cùm enim à Tiberio vsque ad Neruam vnius seculi res gestas conscripserit: omnia, maxima, mediocria, minima studiosè persequutus est. Post Actiacam victoriam nullus est historicus, qui militarem aut forensem rationem copiosiùs tractarit. Floruitenim diutissimè in militari vrbana???ue disciplina, & proconsul Germaniam inferiorem obtinuit: quo tempore Germanorum mores, instituta, ritus tanta diligentia perscripsit, vt vni Tacito suamantiquitatem Germani acceptam ferant. Ibidem. Philippvs Cominaeus Historiam Gallicam scripsit ante an [1592] nos plus minus centum, ita laudabiliter, vt nihil verear, ait I. Lipsius in notis ad 1. Polit. co̅ponere eum cu̅ quouis antiquorum. Incredibile est quàm ille omnia videat, penetret, arcana consiliorum eruat, & subindè instruat nos salutaribus raris???ue praeceptis, & id diffusè Polybiano quodam exemplo. Princeps noster hunc legito, & Enchiridium Cominaeus illi esto. Dignus Alexandris omnibus hic Philippus. Inepti, Negligentes. Choerilvs Alexa̅dri Macedonis facta descripsit, & pro quolibet versu bono aureum Philippeum, pro malo colaphum ab Alexandro accepit. Gyraldus. Timaevs tum temporum exquisitam diligentiam, tum plurimarum rerum historiam tradens, quòd nimium operae in alijs redarguendis impenderit, culpatur: qua ex re à nonnullis Epitimaeus, [Greek words], hoc est, obtrectator est cogno minatus. Diod. lib. 5. c. 1. Contra Historicos, qui suis historijs prolixas aut crebras nimis orationes admiscent, ostentandae eloquentiae causa, Diodorus Siculus in libri vigesimi praefatione disputat, & Suidas. Si excusationem meretur ignorantia, profectò excusandus est Corn. Tacitus, qui Iudaeos, ab Ida monte Cretensium quasi Idaeos deducit: & Nicolavs Damascenus qui Hierosolyma quasi [Greek words] diciputat. Io. Bodinus Methodi hist. c. 4. Volvsii historici inepti obscuros Annales Catullus carmine suo notos reddidit, de ijs eleganter scribens: Annales Volusi cacata charta Votum soluite pro mea puella. Nam sanctae Veneri Cupidini???; Vouit, si sibi restitutus essem, Desissem???; truces vibrare iambos. Electissima pessimi poëtae Scripta tarpidedi Deo daturam Infelicibus vstulanda lignis. Et hoc pessima se puella vidit Iocosè & lepidè vouere diuis. Nunc ô caeruleo creata ponto, Acceptum face redditum???; votum: Si non illepidum, neque inuenustum est. At vos interea venite in ignem Pleni thuris, & infacetiarum, Annales Volusi cacata charta. Lucianus insectatur Historicvm quendam sui temporis, qui in narratione conflictus sad Europum Syriae, relicto praelio, longam fabulam exorditur de Masaccha quodam Mauro milite, qui prae siti aberrauerit, & inciderit in quosdam agricolas, à quibus prandio est exceptus, quorum vnus aliquando fuerit in Mauritana, & alia inepta. L. Viues de Causis corruptarum artium, lib. 2. Recitationem. Importuni. Apud Chaeroneos Qvidam, qui fortè duo vel tria Ephori volumina legerat, omnes mortales fatigabat, totum???; conturbabat conuiuium, assiduè pugnam Leuctricam & consequentia narrans: vnde cognomen traxit Epaminondae. Plut. de Garrulitate. Certamina. Iosephus aduersus Apionem docet, eluuiones Berosi scriptis comprehensas fuisse, & nauim illam, quae animantium ac generis humani seminarium conseruarat, in monte Cordieo conquieuisse, vt etiamnum Alexandri Magni temporibus fragmenta restarent, vnde bitumen ad expiationes colligi solebat. Atq; haec Hieronymi quoq; Aegyptij ac Mnaseae Damasceni auctoritate confirmat. Io. Bodinus Methodi hist. cap. 8. Homerum Pindarvs & Chium & Smyrnaeum fuisse ait: Chium Simonides: Antimachus & Nicander Colophoniu̅: Aristoteles autem philosophus Iensem, Ephorvs historicus Cumaeum. Quidam Salamine Cypri vrbe oriundum dicere non dubitarunt: Argiuum alij: Aristarchvs & Dionysius Thrax Atheniensem. Filius à nonnullis dicitur Maeonis & Critheidis: ab alijs, Meletis fluuij. Non minor dubitatio est de tempore, quo vixerit. Aristarchus eum in id tempus reijcit, quo Ionum colonia deducta est. fuit hoc annis post Heraclidarum reditum sexaginta: & is reditus octoginta annis Troiano bello est posterior. Crates eum ante Heraclidarum reditum extitisse tradit: vt ne octoginta quide̅ prorsus annis Troianum bellum sit subsecutus. Apud plerosq; pro certo habetur, centum annis eum Troiano bello posteriorem fuisse, non multò ante Olympicorum Iudorum institutionem, à qua Olympiades numerantur. Plut. de Homero. L. Lvcvllvs apud Hortensium causidicu̅ & Sisennam historiographum, cùm ex ioco in serium iuuenis adhuc esset delapsus, professus est, proposito carmine & oratione soluta, Graeca pariter & Latina, vtram earum dictionum sors dedisset, ea bellum Marsicum se conscripturum: atq; obtigisse sorte videtur ei oratio Graeca. Extat enim belli Marsici Graecè composita historia. Plutarchus in Lucullo. Graeci nonnulli affirmarunt, Mariam Lazari sororem, non fuisse eam quae dicta est Magdalena. Contrà Latini asseruerunt, eam fuisse illam ipsam Mariam Magdalenam, & non aliam. Hac de re Gerardvs à Nazareth, episcopus Laodicensis, tractatum scripsit atq; edidit: in quo asseuerat, Mariam Magdalenam vnam tantùm esse feminam in Euangelica historia, & eam quidem esse sororem Lazari. Libro titulus inscriptus est: Defensio Gerardi Laodicensis episcopi contra Salam presbyterum. Ivdicivm. Apud Platonem in Timaeo, Sacerdos Aegyptius Solonem Atheniensem de Graeciae antiquitatibus, de Phoroneo, de Niobe, de Deucalione disputantem audiens: [Greek words]: Semper pueri estit Graeci, neque Graecus vllus senex est. propterea quòd regioné illorum varijs incendijs & inundationibus obnoxia, memo???; historiarum pereant, quae apud Aegyptios, securiorem ab his calamitatibus regionem incolentes, vetustissimae extent. Strabo libro Geographiae primo, quod Homerus scribit, Charybdim ter in die reddere quod absorbuit, ter resorbere (quum constet id non fieri nisi bis in die) excusat hac hyperbole, quasi [Greek words] non sonet hîc numerum, sed vehementiam. Erasmus in Adag. Quod Cicero prolatum in historia à Timaeo, vt acutum lepidum???ue commendat, id Plvtarchvs dictum antea ab Hegesia, vt insulsum frigidum???ue reprehendit atque exagitat. Latinus scriptor in 2. lib. de Nat. Deorum inquit: Concinn???ue, vt multa, Timaeus: qui, quum in historia dixisset, qua nocte natus Alexander esset, eadem Dianae Ephesiae templum deflagrauisse, adiun xit: Minimè id esse mirandum, quod Diana, quum in partu Olympiadis adesse voluisset, abfuisset domo. An delectatus est Cicero commento hoc, vt subtiliter excogitato, nec animaduertit à quo editum foret: neque enim in historia locus videtur esse istis fabulis. Plutarchus verò in Alexandro, non potuit ferre tam turpem assentationem: & cùm insimulare ipsam vellet, lusit in vitio illius ostendendo: Huiuscemodi enim fine modo prolata mendacia, insulsae???ue sententiae, frigus afferre dicuntur: cuius frigoris ab Hegesia prolati tantam vim esse dixit, vt extinguere posset incendium illud, quo templum deflagrauit. Victorius lib. 16. Var. lect. cap. 15. Cicero libro 1. Tuscul. Chrysippum in omni historia curiosum asserit, sed ita tetra quaedam afferre, vt ea fugiat & reformidet oratio. Quid ni verò liceat, philosophica praesertim censura res gestas examinanti, minutim singula prosequi? Qui his offenduntur, offenduntur, multò magis scelerum narratione in Tragoedijs fieri solita. Horativs lib. 2. Ode 1. deterret Asinium Pollionem, qui de Dalmatis triumphauit, virum eruditiss & ornatiss. à scribenda historia belli ciuilis inter Caesarem & Pompeium: quòd id adhuc minus tutum esset. Ivdas sub Pertinace Historiographiam superiorum temporu̅ vsq; ad decimum Seueri annum conscripsit. in qua tamen erroris arguitur, quòd aduentum Antichristi suis temporibus futurum dixerit: in quem erroré ideo incurrisse putamus, quòd & vitia hominum & crudelitatem eò peruenisse cerneret, vt diutiùs tolerari humanum genus à Deo non posset. quae res & Lactantium postea & Augustinum fefellit. Platina. HISTORIAE STVDIVM, AMOR, CVLTVS. Respectv Artis. Historias Scribendo. Pontificibvs Rom. permissa erat potestas memoriam rerum gestarum in tabulas conferendi, & hos Annales vocant maximos, quasi à Pontificibus maximis factos. Sub Q. Mutio scaeuola hic mos desijt. Macrob. lib. 3. Saturn. cap. 2. M. Brvtvs in medio ardore belli ciuilis, paulò antè quàm pugnatum est in campis Pharsalicis, cùm castris Pompeij esset, epitomen scriptorum Polybij confecit. Victorius lib. 21. Var. lect. cap. 1. Cn. Aufidius, ciuis Rom. vir honestus & caecus, Graecam scribebat historiam, & videbat in literis: quamuis enim careret sensu oculorum, nec album colorem ab atro distinguere posset, acie tamen ingenij mente???ue verum à falso in studio illo [1593] suo scribendae historiae, omni???; re, quae ad literas pertineret, dijudicabat. Cic. lib. 5. Tuscul. Clavdivs Caesar historiam in adolescentia, hortante Tito Liuio, Sulpitio verò Flauo etiam adiuuante, scribere aggresssus est. Et cùm primùm freque̅ti auditorio commisisset, aegrè perlegit, refrigeratus saepe à semetipso. Nam cùm initio recitationis, defractis compluribus subsellijs obesitate cuiusdam, risus exortus esset: ne sedato quidem tumultu temperare potuit, quin ex interuallo subinde facti reminisceretur, cachinnos???; reuocaret. In principatu quoq; & scripsit plurimum, & assiduè recitauit per lectorem. Initium autem sumsit historiae post caedem Caesaris Dictatoris. Sed & transijt ad inferiora tempora, cepit???; à pace ciuili. Composuit & de vita sua octo volumina, magis ineptè, quàm ineleganter. Item Ciceronis defensionem aduersus Asinij Galli libros, satis eruditam. Suetonius. Nero Caesar cogitans de rebus gestis Rom. versibus scribere, euoluit magnum numerum librorum, antequam aliquid componeret. Dion, & Suetonius. Carolvs Magnus Imp. Teutonica & antiquissima carmina, quibus Heroum (sicuti mos est Germanorum) gesta canuntur, scripsit, & memoriae mandauit. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Dani veteres, non solùm rerum à se magnificè gestarum titulos exquisito contextus genere, veluti poëtico quodam opere, perstrinxêre, verùm etiam maiorum acta patrij sermonis carminibus vulgata, linguae suae literis, saxis ac rupibus insculpe̅da curauêre. Quibus ceu quibusdam antiquitatis voluminibus Saxo Grammaticus, in sua historia, metra metris reddendo, frequenter vtitur. Committendo vt scribantur. Apud Hebraeos summum historiarum studium fuit, cùm non quibuslibet, sed pontificibus tantùm ea cura committeretur, & prophetis. Id quod monumenta ipsorum testantur, numero paucissima, & inter se consentientia. Iosephus lib. 1. contra Apionem. Davidis regis Iudaeorum à commentarijs fuit Iosaphatus, Achiludi F. qui res gestas describeret. 2. Regum. 8. Constantinvs, Constantij Pij F. Imp. Romanorum principum historias memoriae literarum commendandas curauit: per Tatium Cyrillum è Graecis in Latinam linguam verti iussit. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. Clemens I. regiones septem notarijs diuisit, qui diligenter res martyrum gestas scriberent: sed illud postea Anthervs stabilius reddidit, & in aerario Ecclesiae recondi curauit: occasione sumta à Maximo martyre, qui sub Maximino passus est. Quod sicut Clementis & Antheri fuit institutum, ita fieri potuit, vt successorum incuria intermissum, à Ivlio I. fuerit renouatum. Et haec Protonotariorum origo. Reperio etiam Fabianvm sub Decio, qui Anthero successit, & Caivm deinde regiones diuisisse septem diaconis, qui itidem gesta martyrum literis mandare̅t. Verùm tempestate nostra, excusso scribendi onere, sunt Protonotarij Apostolici numero septem, in illud collegium precio ferè cooptati. Extraordinarij verò sine numero à Pontifice gratuitò creati, qui eius dignitaris priuilegijs perinde gaude̅t, at???; alij. Omnes equitando pileo vtuntur nigro, vt à cardinalibus & episcopis per hoc insigne internoscantur, quando aequè omnes linteam togam induunt. Polydorus libro quarto, capite vndecimo, de Rerum inuent. &. Platina Iulio I. Carolvs Magnus omnium nationum, quae illi subessent, memorabilia gesta, quae scripta non era̅t, scribi & memoriae mandari iussit. Cranzius lib. 2. Saxoniae, c. 8. Paulus Diaconus vetustissimis exemplaribus, sanctis???; auctoribus, imperio ope???ue Caroli Magni vndique conquisitis, martyrum vitas mortem???ue ac caeterorum diuorum summa breuitate perstrinxit in templis legendas: quas facilè crediderint quis longa die ita immutatas, vt à conditore suo (si existat) non agnoscantur. Anastasius, vir vtraq; lingua doctissimus (quod eius scripta satis probant) ob insignem eruditionem Carolo secundo, cuius instinctu historiam Ecclesiasticam scripsit ad sua tempora; in primis charus fuit. Volat. lib. 13. Anthrop. Evgenivs VII. Scotorum rex, primus historiae Scotorum conscribendae curam viris doctissimis dedit, ea???ue in Iona insula, constructa eius rei ergô bibliotheca, reposuit. Hector Boëthius libro 9. Mahometvs II. Turcorum Imp. excellentes in quauis arte viros summoperè dilexit. Impensissimè curauit, vt victoriae, quibus ipse potitus fuerat, à doctis atque iudicio praeditis hominibus conscriberentur: Antiquorum verò historias continuò legere consueuerat. Ioannem Mariam Vicentinum, Mustaphae primogeniti sui seruum, maximis excepit blanditijs, quòd victoriam, quam ipse de Vsuncassano Persiae rege reportarat, Turcico sermone, atque item Italico literis mandasset. Iouius in eius vita. Maximilianvs I. Imp. primus inter omnes Principes, singulorum genealogias indagauit, missis per Italiam, Franciam & Germaniam nuncijs, qui omnia coenobia, omnes bibliothecas, omnia archiua Principum disquirerent, euoluerent, ac perscrutarentur. Atq; ob id Annales singularum prouinciaru̅, qui situ ac squalore corrupti à tineis absumebantur, eius opera reuixerunt, & in lucem commigrarunt. Saepe de imperitia Germanicorum historicorum conqueri solitus, qui tam praeclarorum & prudentum principum, quos Deus huic nationi donasset, res gestas non solùm nullo ordine conscripsissent, sed corrupissent etiam malè scribendo. Auentinus lib. 1. Cuspinianus. Ille Idem, more maiorum fabulis res gestas suas velauit, & omnem vitae suae seriem carminibus, & patrijs, & Latinis nominibus confictis, celebrandum curauit, Teurodancum vocant. Idem. Notando. Pervani chordis versicoloribus, multis???; nodis insignitis, & artificio singulari contextis, quarum domus sunt perplenae, multorum seculorum seriem solerter inuolutam, sine vlla haesitatione exprimunt. Ioan. Metellus. Legendo. Lacedaemonii librum Dicaearchi Messenij de Rep. Spartiatarum quotannis in Ephororum praetorio puberibus auscultantibus recitari curabant. Suidas. Magnvs Sfortia totum id otium, quod ex negotio superesset, impendebat historijs: quas è Graecis Larinis???; scriptoribus traductas lectitare erat solitus, inuitatis liberalitate ad id munus suscipiendu̅ literatis, in queis fuit Porcellij poëtae pater, ob tralatos Caesarem & Sallustium honestè donatus Iouius in eius vita. Audiendo. Carolo Magno Imp. in coena & prandio legebantur historiae antiquorum praeclarae. Cranzius libro secundo Saxoniae, capite 8. Philippvs Vicecomes oblectabat sese historiarum lectione, quarum Antonius Panormita, literarum nomine, praecipuo in honore habitus, aliquandiu fuit anagnostes. Iouius in Philippo. Ediscendo. Tylenses, cùm ob natiuam soli sterilitatem luxuriae nutrimentis carentes, officia continuae sobrietatis exerceant, omnia???ue vitae momenta ad excolendam alienorum operum notitiam conferre soleant, inopiam ingenio pensant. Cunctarum quippe nationum res gestas cognosse, memoriae???ue mandare, voluptatis loco reputant: non minoris gloriae iudicantes alienas virtutes recensere, quàm proprias exhibere. È quorum thesauris Saxo Grammaticus, haud paruam Daniae suae partem contexuit. Consulendo. Alexander Seuerus Imp. in rebus dubijs historiae gnaros solitus erat consulere. Lampridius. Artificvm. Historicos Ornando. Megalopoli Arcadiae in foro à tergo septi eius, quod est Ioui Lycaeo dicatum, pilae insistit Polybius, Lycortae filius, cum inscriptione, quae elegis indicat, vagatum illum esse per terras, & maria omnia: amicum & socium Romanorum fuisse, quos etiam iratos Graecis placarit. Scripsit hic & alias res gestas P. R. & bella cum Carthagine̅sibus suscepta. Praeceptor fuit P. Scipionis Africani. Pausanias in Arcadie. Tacitvs Imp. Cornelium Tacitum, scriptorem historiae Augustae, quòd gentilem suum eundem diceret, in omnibus bibliothecis collocari iussit: & ne lectorum incuria deperiret, librum per annos singulos decies scribi pollicitus, in cunctis archiuis iussit & in bibliothecis poni. Vopiscus, & Sabellicus lib. 7. Enn. 7. Cn. Pompeivs Magnus, Theophanem Mitylenaeum, rerum suarum scriptorem in concione militum ciuitate donauit, omnibus illud factum approbantibus. Cic. pro Archia. Dionysius Milesius historicus & sophista, ob mirabiles ingenij dotes Hadriano principi tam acceptus fuit, vt inter satrapas equites???; non vulgares numeratus sit, & particeps mensae, quae omnes in toto terrarum orbe praeclaros viros continebat. Philostratus in Sophistis. Arrianus, qui historia̅ Alexandri Magni scripsit, ab Hadriano & M. Antonino principibus, literas honoribus co̅sularibus affectus est. Heliconius apud Volaterranum. Petrvs Lauretanus Venetus, Imperator prudentiss. multis???; clarus victorijs, Fl. Blondi Foroliuiensis historici eruditione̅ admiratus, amplissimis muneribus Brixiam pertraxit, sibi??ue illum à secretis esse voluit, & praeter alia ornamenta ciuitate etiam Veneta donandum curauit. Egnatius lib. 4. cap. 7. Fouendo, Complectendo. Athenienses Thucydidem Imperatorem in exilium egêre: at rerum suarum scriptorem ab exilio reuocauêre, eloquentiam mirati, cuius virtutem damnauerant. Plinius libro septimo, capite 30. L. Lvcvllvs vsque eò de suis rebus scribi cupiebat, vt etiam Cordubae natis poëtis, pingue quiddam sonantibus atq; peregrinum, tamen aures suas dederit. Cic. pro Archia. C. Marivs Rusticanus, quamuis in studijs literarum non esset versatus, literatos tamen homines dilexit: poëtas praesertim, à quibus res suas gestas immortalitate donandas esse sperabat. Itaq; L. Plotium eximiè dilexit, & A. Licinium Archiam familiarem habuit. Idem. Ivlianvs Apostata contra Constantium mouens, Sex. Victorem, scriptorem historiarum, Syrmio secum deductum, Pannoniae secundae Consularem praefecit. Sigonius libro sexto Imp. occid. Paulum Longobardum, Aquileiensis ecclesiae Diaconum, genere nobilem, sed literis clariorem, Desiderivs Longobardorum rex cùm regnaret, summè dilexit, ingenio eius eruditione???; delectatus: & Carolvs Magnus ob easdem animi dotes in intimam familiaritate̅, capto Desiderio, admisit. Caeterùm cùm deprehendisset, eum agitare consilia Desiderij educendi è finibus exilij, cuius florentis fortunae particeps fuisset: procul ab illo in Diomedis insulas eum ablegauit: vnde ad Aragisivm Desiderij generum, Beneue̅tanorum ducem, confugit. Nec tunc docto viro in tali causa apud mitissimum rege̅ Carolum fraudi fuit, exilij terminis discessisse, cùm proceres suaderent, ne impunita audacia contumacia???; abiret: & Pipinus iudicium patris secutus, eius rei veniam Duci dedit. Paulus Aragisij & Adelbergae vxoris rogatu ad conscribendas historias redijt, à fine Eutropij exorsus res Romanas, separatim Longobardicas complexus. Mortuo Aragisio, in Cassinatium coenobium se vltrò relegauit: reliquam???; vitam sanctissimè transegit. Aemilius lib. 2. & Platina. Praemijs afficiendo. Fl. Iosephus Galilaeae praefectus, historicus clarissimus captus à Tito Vespasiano, virtute sua Imperatore̅ ita sibi deuinxit, vt cùm Hierosolymas Titus excinderet, liberum ei fecerit, quicquid vellet ex ruinis patriae eripere. At is nihil aliud quàm sacros codices, fratris vitam, cum L. amicis, sibi donati petijt. Quinetiam cùm in templo numerosa turba Iudaeorum inclusa esset, CXC. illorum amicitia sibi deuinctorum liberauit, absq; vllo precio. Praeterea pro ijs agris, quos in agro Hierosolymitano possederat, alios commodiores in Iudaea assignauit. Quorum immunitatem Domitianus postea confirmauit. Aedes, quas Titus ante principatum inhabitarat, ei dono dedit, cum annua pensione. Et hos honores propter eruditione̅ cum pari prudentia & integritate consequutus est: adeò vt Titus libros illius historicos sigillo suo munitos in bibliotheca publicarit, vt omnium lectioni & iudicio expositi essent. Testatur ipsemet in vita sua. Vir quidam haud ignobili genere natus, montana Scotiae inhabitans, contextam à se Genealogiam regum Scoriae omnium, ad parentem vsq; gentis Gathelum, memoriter recitauit. Quem rex Alexander III. amplissimè donatum ex consilio gubernatorum domum remisit. H. Boëthius lib. 13. HISTORIAE CONTEMTVS, ODIVM, NEGLECTVS. Sacerdos Aegyptius Solonem & Graecos, qui recordationem priscae memoriae non tenerent, pueros appellauit. Ludouicus Viues de tradendis Disciplinis lib. 5. ex Platonis Timaeo. Apud Romanos super templo Saturni Tritones eximiae magnitudinis fuêre collocati, qui buccinam inflabant, quoties oriebatur ventus, caudam???; intra terram occultabant. Per illum significari tradiderunt nonnulli, res gestas ante Saturnum silentio fuisse inuolutas: at post imperium Saturni clarissima historiographorum voce fuisse celebratas. Macrobius lib. 1. Saturn. cap. 8. Tvrcae nullam antiquitatis memoriam habere feruntur: quòd putant historias ab ijs scribi non posse, qui alienam fidem sequuntur: multò minùs ab illis, qui rebus affuerunt aut praefuerunt, cùm de seipsis multa mentiantur, aut principum metu, vel praemijs vel odio distracti, à vero deflectant. Bodinus Methodi historicae cap. 4. Habuerunt certos annales Iudaei, quos Verba dierum appellabant, quibus singularum tribuum genealogiae describebantur, sicut ex 1. lib. Esdrae cap. 2. & tertij lib. 5. colligere est: quos rex Herodes nato Christo, vt verum regiae stirpis ordinem confunderet, sustulisse creditur. Nicephorus lib. 1. historiae Ecclesiasticae, cap. 11. Edvardvs I. Anglorum rex, subacta Scotia, omnes consuetudines veteres, Scotorum abolere statuit: vt vnà cum moribus etiam animi cum Anglis coalescerent. Historias omnes Scotorum, omnia sacrarum iuxtà & prophanarum rerum volumina concremari vbiq; praecepit, magna decreta poena, qui praeceptum contemsisset. Libros sacros Anglico ritu conscribi iussit, eos???; solos haberi edixit. Quotquot verò eruditionis erant vsquam nomine clari, quorum haud paucos tum Scotia alebat, Oxonium relegauit: ne illorum institutione effecti sapientiores, iugum reijcerent. Eregionè Camuloduni, quae olim regia fuerat Pictorum, conspecto Claudij Caesaris Victoriae???; peruetusto te̅plo, quod Caronam amnem à Vespasiano olim aedificatum adhuc stabat, vetustate co̅spicuum, vel hoc boni Scotis inuidens, delere praecepit. Sed incolis antiquitates suas adamantibus, neq; extemplò praeceptum perficientibus, mutato statim consilio, parietibus & tecto templi vitam dedit. Caeterùm monumenta Caesaris omnia deleri voluit, & ablato lapide, vbi Claudij Victoriae???ue insculptum nomen erat, Arturi olim Anglorum regis nomen inscribi iussit, atque illius vocari regiam, quod & in hanc vsque nostram memoriam tenet vernacula Scotorum lingua, Arturi Hof appellantium. Iam in Angliam reuersurus, ne vllum deletis historijs regni vsquam vestigium permaneret, cathedram lapideam, quibus insidentes coronari Scotorum reges consueuerant, è Scona Londinum Secum attulit, atque in Vestmonasterio, vbi etiam hodie visitur, collocauit. Hector Boëthius libro decimoquarto. Anno Domini sequimillesimo sexagefimoquinto, qui toti ferè Galliae peste pestilentibus???; morbis foetus & funestus fuit, ex omnibus, vrbium, per quas Carolo nono Regi iter Bayonam erat, à Medicis & Chirurgis diligenter & studiosè sciscitatus sum, quid aegris successisset ex purgatione & phlebotomia, vna voce responderunt, obseruasse se sedulò, omnes peste correptos, quibus liberaliter sanguis detractus fuerat, & corpus validè purgatum, deterius inde habuisse, tandem???; interijsse: reliquos, quibus solis alexiterijs prouisum esset, ferè cunctos euasisse. Id enim genus pestis haud ab humoru̅ corruptione, sed à primario & solitario aëris vitio causam habebat. Idem euentus antea notatus fuerat in anhelosa grauedine, nempe ex purgatione & sanguinis detractione deterius aegris successisse. Non negauerim tamen, quin, si ingens aliqua in corpore plethora subsit, vtriq; remedio locus esse possit, praesertim per initia, etsi materia efferum habeat orgasmum, vnde metus immineat irruptionis in partem aliquam nobilem. Pareus libro 21. capite 22. Vide fol. 1716. Vrbem Novesiam apud Vbios Dux Parmensis cùm occupasset, regium in eam praesidium collocauit: eo cùm molestiùs premere̅tur ciues, occasione oblata 19. Iulij anni 1593. se liberarunt. Cùm enim praesidiorum maior pars exijsset praedatum, octo ciuium inito consilio noctu primam stationem excubiaru̅, strato procubitore, somno pressam vinculis irretiu̅t, & in subterraneum locum includunt. Idem de caeteris cùm egissent, excepta superioris portae decuria, ciues omnes in armis sunt, vrbem???; in suam potestatem postliminiò redigunt. Ex muris demissus quispiam, superioris decuriae Milendonckio vrbis gubernatori, qui tum in castro suo aberat, rem significat, qui milite confestim armato & ad amissum oppidum reducto, id nequicquam recipere conatur, respondentibus oppidanis, externo se non egere praesidio: captos interea milites, ientaculo decreto, vrbe dimittentibus. Ad fol. 1744.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? Voluminis Sexti Liber III. De Probitate & Improbitate in vniuersum. PROBITATIS, VIRTVTIS IN GENERE DIsciplina. Virtvtis Magistri. considerantur Personae. Qvi. Qvales. Putà Legistatores. Vide Tit. Legislatorum, quatenus ad virtutem instituunt ciues f. 1563. Lycvrgv, Spartanoru̅ legislator, superuacanea & exotica eiecit è ciuitate cuncta. Quare neq; mercator, neq; sophistes, neq; vates vel circulator, neq; fraudum architectus Spartam ingrediebatur. Neq; enim monetam eis tractabilem permisit, tantùm ferreae auctoritatem tribuit, quae est mina pondere Aeginetico, valore quatuor chalcorum, id est, aereolorum. Plut. in Apophtheg. Reges, Principes. Ex Tit. Bonorum principum exempla petantur, f. 1601. Illic Possessio, heic Communicatio virtutis consideratur. Hipparchvs Pisistrati F. quamuis tyrannus, sapientiae tamen studia promouit, omni???ue studio annixus est, vt optimis imperaret. Alex. Magnus euerso Persaru̅ imperio no̅, vt ei consulebat Aristot. Graecis duce̅ se, barbaris praebuit dominu̅: sed commune̅ missum diuinitùs se arbitrans omnium rerum moderatorem [1597] & arbitrum: quos oratione non potuit, armis subegit, omnia vndique in vnum contraxit, & velut [Greek words], pro patria orbem terrae praecepit omnibus habere, castra pro arce & praesidio, pro propinquis bonos, pro alienis improbos: Graecos & barbaros non chlamyde, non cetra, non acinace, non deniq; candye discriminare: verùm Graecos virtute, barbaros vitijs censere: promiscua verò existimare vestes, mensas, coniugia, viuendi modos. Plut. orat. 1. de Alex. Theodosivs à Gratiano Imp. in imperij societatem acceptus, Syrmio Thessalonicam adijt, vrbem portu munitam, & bello Thraciae inferendo in primis idoneam. Ibi nouum Imperium ante omnia ordinare instituit. nam pro duobus militiae magistris ampliùs quinque fecit, & praefectos alarum, turmarum???ue, & tribunos numerorum multiplicauit: inde aulae, castrorum???ue disciplinam, quae deprauata erat, correxit. Etenim, vt Latinus Pacatus in oratione ad ipsum habita dixit. non contentus ipse vltrò vitia reiecisse, alienis vitijs corrigendis curam adiecit. Et quia vel diuturna Orientis consuetudine, vel superiorum principum remissione tantus quosdam luxus infecerat, vt adulta lasciuia haudquaquam facilè videretur obtemperatura medicinae: ne quis se pati iniuriam putaret, à se voluit incipere censuram. & impendia Palatina minuendo, nec solùm abundantem sumtum reijciendo, sed vix necessarium vsurpando, quod natura difficillimum est, emendauit volentes. Nam superiores Imperatores parum se lautos putabant, nisi luxuria vertisset annum, nisi hybernae poculis innatassent rosae, nisi aestiuam in gemmis capacibus glaciem falerna fregissent. Eorum gulae angustus erat noster orbis. namque appositas dapes non sapore, sed sumtu iudicabant: illis demùm cibis acquiescebant, quos extremus Oriens, aut positus extra Romanum Imperium Colchus, aut famosa naufragijs maria misissent. quin & infami saepe delectu scripti in prouincijs aucupes, ductae???ue sub signis venatorum cohortes militauêre conuiuijs: cuiusdam etiam principis non prandia saepe, sed fercula sestertiûm millies aestimata precium equestrium patrimoniorum traxerunt. Theodosius autem modico ac castrensi cibo ieiunia longa leniuit: aulam omnem laboris, patientiae & frugalitatis exemplis adeò instruxit, vt nemo vnus inueniretur, qui auderet ad penum regiam flagitare remotorum litorum piscem, peregrini aëris volucrem, alieni temporis florem: verùm epulas suas, mensis communibus parciores tempestiuis fructibus iocorum instruxit. Optimos inde viros delegit, quibus prouincias quibus militaris rei summam, quibus consilia sua arcana commisit. Sigonius lib. 8. Imp. occid. Corrupta Scotica iuuentute Donaldi flagitiosiss. regis exe̅plo, Constantinvs, qui ei successit, adolescentes ab omnibus semotus delicijs non nisi semel in die alimento & eo parabili refici iussit. Si adolescens puer aut puella inebriaretur, id capitale foret. Cursu, palaestra, disco, arcu, missilibus, iaculis exerceri iuuenes, vt ab otio, torpore, temulentia, cunctis???ue animum effeminantibus liberi, robustiores ad omnia toleranda redderentur: asser eis cubile esset, vnico sagulo stratus: nihilque aut mollitiem inducens aut lasciuiam prae se ferens noctu interdiúve experirentur. H. Boëthius lib. 10. David I. Scotorum rex, aulam suam non modò purgauit à flagitijs, sed etiam ad omne genus virtutis exercuit. Non illic impudicum verbum vllum ex ore cuiusquam audiebatur, non lasciuus motus oculis occurrebat, non compotationes ac comessationes ebriosorum apparebant, nulla in domum corruptela vnquam admissa, nemo flagitiosus illic delitescere poterat. Casta ac pura vbiq; omnium oratio, extra sermonem familiarem nil nisi pium inter se conferentium. Sobria & continens vitae omnis conuersatio, nullae vnquam rixae, nullae querelae, mutuo inter se omnes velut fratres amore prosequebantur, mutua inter se officia comiter deferebant. Itaque non monasterium vllum tanta concordia, tanta???; religione conspirabat, vt illius familia ac regia, caritatis vinculis atque reliquis omnibus virtutibus connexa deuincta???ue spectabatur. H. Boëthius lib. 12. Praefecti. Anno 371. Romae praefectus vrbis Ampelivs mores ciuitatis corruptos emendare aggressus, constituit, ne taberna vi naria ante horam quartam aperiretur, néve aquam quisquam vulgarium calefaceret, néve ad praestitutum diei spacium lixae coctam carnem proponerent, vel honestus aliquis mandens in publico versaretur. Quae probra perniciosa magistratuum dissimulatione mirificè corruperant ciuitatem. Sigonius libro 7. Imp. occid. Ciues, Amatores. Spartanis puerorum disciplina publicè curae erat. Quam si quis ciuium vt à se alienam, & parentibus tantùm & cognatis puerorum conuenientem arbitraretur, iuris ciuitatis erat exors. Plut. in institutis Lacon. Si quis adolescens in delicijs habitus peccasset, concedebant aut morum simplicitati, aut aetati iuuenili: amatorem verò eius poenas luere cogebant: volentes arbitros eos & inspectores esse omniu̅, quae isti facerent. Aelianus libro tertio Variae hist. Mos autem tam honestus amandi erat, vt etiam probatae & egregiae mulieres amarent virgines. Riualium aemulationem non erat fas suscipere: sed magis qui eosdem amabant, ex eo auspicabantur mutuam amicitiam: eo???ue incumbebant communi studio, vt quàm redderent praestantissimum eum, quem diligebant. Plutarch. in Lycurgo. Praeceptores. Vide Tit. Poëtae Ethici, f. 1141. Theocritus epigrammate statuam Epicharmi Comici aeneam Syracusis positam cohonestauit, inter caetera hoc quoq; de eo afferen: [Greek words] Apud Plutarchum de Morali virtute, paedagogus quidam Lacon cùm vellet significare, in qua re praecipuè consisteret studiorum & bonae institutionis vtilitas: dixit se effecturum, [Greek words]. Amici. Alexander Seuerus Imper. optimus fuit, quia optimae matris Mammeae consilijs vsus est: sed & Amicos sanctos & venerabiles habuit, non malitiosos, non furaces, non factiosos, no̅ callidos, non ad malum consentientes, non bonorum inimicos, non libidinosos, non crudeles, non circumuentores sui, non irrisores, non qui illum quasi fatuum circunducerent. sed sanctos, venerabiles, continentes, religiosos, amantes principis sui: & quidem illos, qui nec ipsi riderent, nec risui esse vellent: qui nihil venderent, nihil mentirentur, nihil fingere̅t: nunquam deciperent existimationem principis sui, sed amarent. Lamprid. in Alexandro Seuero. Patresfamiliâs. Admetvs, Thessaliae rex, ob pietatem & probitatem laudatur ab Apolline apud Eurip. Alcestide, qui ipse domum quoq; sibi similem red diderit: [Greek words]. Modi. sic Virtvs docetvr Institutione, Doctrina Legislatoram. De quibus egimus suo loco, f. 1563. Poëtarum. Athenienses legem tulerunt, vt quinto quoq; anno in Panathenaeis, Homeri carmina publicè canerentur. ita enim cogitabant, leges praecipere quide̅, quid faciendum fugiendum???; sit: sed propter breuitatem non docere: at poëtas, qui vitam hominum imitantes, res praeclarè ac fortiter gestas copiosè exponerent, eas???; propemodum ante oculos constituerent, aptiores esse ad persuadendum. De vsu Tragoediarvm ethico vide Timoclis Comici poëma, quod sub Tit. Poëticiae vsus, ex Athenaeo attulimus. Victorum. Indos veteres, antequàm in eos expeditionem mouisset Liber pater, non alijs ferè cultos moribus fuisse, perhibet historia, quàm Scythas. Nullae illis domus, nullae vrbes, nec deorum templa erant. In plaustris transmittebatur vita non alia, quàm nomadica: nulla sacrorum cura. Non aliunde integebantur corpora, quàm ex occisarum in venatu ferarum pellibus. Alimenta suggerebat arboris cortex, quae illarum gentium vocabulo Tala nuncupatur: incuius fastigio prodeunt velut cucurbitulae agrestes, cuiusmodi in palmis conuisuntur. necnon ferarum incocta caro. Diu verò pòst, commeante illuc cum exercitu Libero patre, & inaedificatae vrbes sunt, & sancitae leges, templa quoq; structa dijs. Vini item ratio, ac serendi praemonstrata illis. Armorum scientia tradita, sed & vnguentorum, ac satyriciae saltationis, quam Cordaca dicunt. Herculem quoq; Indiam appetisse constans fama tenet, & auctor probat Megasthenes. Caelius lib. 18. cap. 31. A. L. Terrore. Accûs & Alphitûs terrore pueros à malorum studio Mvlies reprimunt. Plut. in Stoicorum pugnis. Imaginibus, Notis, Symbolis. Saladinvs, Aegypti Sultanus potentissimus, exuuijs terrae mandandis praeferri iussit pannum nigrum de lancea suspensum praecone has addente voces: Saladinus Asiae to [1598] tius dominator, extanto regno tantis???ue opibus moriens, nihil aliud secum defert. Bergomensis libro 12. Discipvli. Tvm Qvi, Qvales. Pueri. Agesilavs, Archidami F. natu minor, cum regnum Agidi natu maiori deberetur, priuatus putabatur acturus: eáque propter disciplina institutus fuit illa viuendi, quae Lacedaemone [Greek words] vocatur, rigida quidem & aerumnosa, verùm erudiente ad parendum iuuentutem. Vnde Spartam ferunt à Simonide Damasimbroton nominatam quòd maximè per assuetudinem parentes legibus ciues mansuetósque, sicut equos mox à prima aetate domitos redderet. Hoc vinculo soluit lex pueros, qui ad regnum educantur. Agesilao verò hoc suppeditauit singulare, quod non rudis parendi accesserit ad imperandum. Quapropter praebuit se longè prae regibus omnibus communem popularibus suis, quòd cum principali & regia indole popularitatem & humanitatem ex institutione coniunxisset. Idem quum haberet apud se Xenophontem illum sapientem, eum???ue plurimi faceret: iussit vt filios suos accerseret Lacedaemonem, docendos artem omnium pulcerrimam, videlicet imperare, & parére imperio. Athenis florebant liberales disciplinae: sed hanc artem, caeteris omnibus praestantiorem, existimabant nusquam meliùs disci, quàm apud Lacedaemonios: vbi non verbis disputabatur de bene administranda republica, sed ciuium moribus iuuenes instituebantur. Plurarchus in Laconicis, & in Agesilao. Milites. Alexander Seuerus Imp. Particam expeditionem tanta disciplina, tanta reuerentia sui egit, vt non Milites, sed senatores transire diceretur. Quacunq; iter legiones faciebant, tribuni accincti, centuriones verecundi, milites amabiles erant: ipsum verò ob haec tot & tanta bona prouinciales vt deu̅ suscipiebant. Iam verò ipsi milites iuuenem imperatorem sic amabant vt fratrem, vt filium, vt parentem: vestiti honestè, calceati etiam ad decorem, armati nobiliter: equis etiam instructi, & ephippijs ac frenis decentibus: prorsus vt Romanam remp. intelligeret, quicunq; Alexa̅dri vidisset exercitum, Lampridius in Alexandro. Exules. Annas, Orientalium Anglorum rex, Cenovalchivm, Occidentalium Saxonum regem perditissimum (qui ob diuortium cum Sexburga, Pendae Merciorum regis sorore, à Penda regno fuerat priuatus, & ad Annam confugerat) suscepit benignè hospitio: deinde acriter increpauit, quòd religionem spreuisset, quod vxorem ablegasset quòd deniq; se ita turpiter vitijs dedisset. Tum ille poenitens praeteritae vitae subitò ex malo bonus, monitis Annae euasit. Recepit enim quamprimùm Euangelicum dogma: recepit vxorem, & non multò pòst regnum totum recuperauit. Polyd. lib. 4. Qvomodo. Lege. Omnes ferè Barbarae nationes horridae & incultae, cùm primùm in leges concessêre, mansuescunt, fiunt???ue tractabiles. Hoc in Gothis, Vandalis, Hu̅nis: hoc in Vngaris, Turcis, Tartaris euenit. Vt planè constet, non esse aliud, quàm Dei flagellum quod prouincijs immittitur per excursiones barbararum nationum. Cranzius lib. 4. Metropol. cap. 28. Qvidam veterum philosophorum rogatus, Quid fructus ex studijs perciperet? respondit, [Greek words], in quit, [Greek words]: vt iniussus faceret, quae alij metu legum faciunt. Maximus Tyrius in oratione de Philosophia. Institutione. Apud Lacedaemonios qui honesta liberali???ue forma praediti sunt, diuersum à reliquis faciunt adolescentibus formosis. Nam ab amatoribus petunt, vt sese ament: & Lacedaemoniorum vox est, Oportere amare: Spartiata & amor nihil turpe nouerunt. Siue enim adolescens ausus sit stuprum pati, siue amator inferre, neutrum impunè tulisset: aut enim è patria discessissent, aut quod grauius est, è vita. Apud eosdem cùm quidam forma praestans in amorem sui pertraxisset hominem locupletem, eò quòd ipse pauper esset: irrogarunt illi pecuniariam multam, plectentes pecuniarum illicitam cupiditatem, ablatione pecuniae. alium quendam formosum ac bonum virum, quod nemine̅ amaret ex ijs, qui deteriores essent, poena affecerunt: quòd cùm bonus esset, neminem amaret. Similem enim sui potuisset amasium reddere. Plutar. in Lycurgo. Admonitione. Rex Persarum vnum habebat cubicularium, cuius hae partes erant, vt manè ingrediens ad eum diceret: Surge rex, ac cura ea, quorum tibi Mesoromasdes imposuit curam. Eruditus & sapiens princeps in praecordijs habet eum, qui hoc ei perpetuò edicit & iubet. Plut. ad Principem indoctum. Frugalitate. Lacones angustam mensam habent, quo propulsantes industria sua famem ad audendum concitentur, & ad dolos concinnandum. Id cibi penuriae munus est, atque ideo erat angusta mensa, vt assuescerent saturitatem vitare, & tolerare famem posse. Ita namque ad expeditiones etiam aptiores fore censebant, si per inediam valerent laboribus sufficere: temperantiores???; & frugaliores, si perdiu exigua impensa degerent. Item eò quòd non desiderarent pulmentum, & quemuis pastum caperent, putaba̅t corpora salubriora reddi, spiritúmque cibi defectu non coactum improfundum & latum attollere in sublime corpora, praeterea pulcra reddere: quòd graciles & exiles habitus, ad membrorum conformationem magis ductiles sint, cùm saginati reluctentur suo pondere. Plut. in institutis Laconicis. Nota, imagine, Symbolo. Cadauer aridum inferunt Aegyptii in conuiuia, & proponunt, commonent???;, vt breui se tales futuros esse meminerint. Quod ipsum vt animos ab immodica hilaritate reuocat sic ad amicitiam & mutuam acuit caritatem: exhortatur???;, ne vitam, quae spacio existit breuis, efficiamus prauis actibus longiorem. Plut. in Conuiuio. Lacon rogatus, Qua de causa barbam vsqueadeò promittis? Quo cerne̅s, in quit, canos meos, nihil ijs faciam indignum. Plut. in Laconicis. IMPROBITATIS, VITIOSITATIS DISCIPLINA In Genere. Putà Magistri, Doctores Qvi, Qvales. vt Reges, Imperatores. Vide Tit. Principes improbi, fol. 1613. Illic Posseßio, hîc Communicatio spectatur. Iosephus scribit, Nemrodvm primum induxisse in genus humanum iniuriam, & superbiam etiam aduersus Dominum. nam cùm manu esset fortissimus, suadebat populis non Deo acceptum ferre, si quid contingeret boni, sed viribus suis. Ita tyrannidem instituit. Et ne quid in eos posset Deus, turrim aggressi sunt extruere, qua diluuiu̅, si rursus irasceretur Deus, effugerent. Multitudo verò cùm grauius putaret esse parére Deo, quàm mortali: ideò libenter dictis Nemrodi audiens erat, turrim???ue altissimam coepit erigere, quam aquae obruere nequirent. Huius turris meminit Sibylla dicens: Cùm omnes homines vnius vocis essent, quidam turrim aedificauerunt excelsam, tanquam ascensuri in coelum per eam. Dij verò immittentes ventos, euerterunt turrim, & vocem propriam vnicuiq; partiti sunt: propterea vocari & esse contigit Babyloniam ciuitatem. Viues in lib. 16. August. de Ciuit. Dei, cap. 5. Tiberivs Imp. nouum officium instituit à voluptatibus, praeposito equite Rom. & censorio Prisco. Suetonius. Paeceptores. Theodorvs Atheniensis, cognomento [Greek words] obijcientibus, quòd dostrina ipsius multi redderentur deteriores: respondit, id aliorum vitio accidere, qui doctrinam ipsius sinistra exciperent, quum ipse dextra porrigeret. Plutarchus in libello de Animi tranquillitate. Parentes. Nero liberales disciplinas omnes ferè puer attigit. À philosophiae studijs mater eum Agrippina auertit, identidem admonens, inutilem esse eam scientiam imperaturo: cùm Plato vir summus, nil magis putet necessarium huic, qui sit reip. praefuturus. Sed illa non principem, sed tyrannum agitabat animo, & tam sibi & alijs perniciosum, quàm postea Nero fuit. Sab. lib. 2. En. 7. ex Suetonio. Vxores. Gallus Caesar, Constantij fratris Constantini Magni F. vir natura ferox, & ad tyrannidem pronior, à coniuge Constantia, Constantij Augusti sorore, muliere nefaria, plus inflammabatur ad crudelissima quaeq; facinora. Cuspinianus. Petrus Candianus, Venetorum ducis F. patre mortuo reuocatus ab exilio, vniuerso populo id ipsum exigente, iterum Reip. praefuit, magna eorum laetitia, qui eius adolescentiae annos meminerant. Nec verò ille opinionem ciuitatis fallebat, tanta erat illius erga Rempub. & reliquos ciues moderatio atque comitas. Caeterùm bis vertente anno, mutato [1599] planè ingenio, primùm vxorem legitimam, & filium ex ea susceptum dimisit, & Valdradam, Guidonis Italici principis filiam, paternis bonis succinctam, sibi iunxit: quae in paterna aula genita, diu???ue versata, maiores quosdam spiritus marito tacitè ita substituit, vt iam ille tyrannus, non princeps haberi posset. Quum igitur omnes veterum principum bonitatem & prudentiam in eo desiderarent, tandem ita euenit, vt totius ciuitatis conspiratione iure optimo sit oppressus: petitus???; primùm incendio, dum cum paruulo filio tantum discrimen euadere tentat (quod ipse sibi persuaserat) per auersam à tumultu partem fugiens, in infestiorem multò turbam incidit, quae nullis eius precib. flexa, & ipsum & infantem sustulit, eius???; cadauer in macellu̅ exportauit, quod canibus esca foret. quamuis Ioannis Gradonici opera in diui Hilarij aedem clàm sit postea delatum. Egnatius libro sexto, cap. 8. Amici. M. Antonio Triumuiro forma insigni quasi pestem aliquam adhaesisse amicitiam & consuetudinem ferunt Cvrionis, qui sese effraenibus dediderat voluptatibus: & Antonium, quò magis sibi foret obnoxius, in vinum, lustra, & graues profusos???ue sumtus immersit. Vnde hic aes alienum grande & plus quàm aetati suae conueniebat, contraxit sexagies H-S. Id omne intercessit pro eo Curio. Quod vbi resciuit pater eius, interdixit Antonio domo sua. Ita hic paulisper Clodij audacissimi & teterrimi illius seculi tribunoru̅ furori remp. perturbanti appli cuit se. Caeterùm citò insaniam Clodij pertaesus, & timens illorum vim, qui conspirabant in illum, nauigauit ex Italia in Graeciam. Illic corpus ad labores militares exercuit, & dicendi facultatem excoluit. Plut. in Antonio. Mercatores. Cicero in III. de Republica de Phoenicibvs quaeritur, quòd primi mercaturis & mercibus suis auaritiam, & magnificentia̅, & inexplebiles cupiditates omnium rerum, exportanerint in Graeciam. Consiliarij. Hic improbitatem consulentium spectamus, quae in specie considerata, sub alijs alijs???; Titulis collocanda erit. Theodorvs Chius, Ptolemaei regis in arte Rhetorica praeceptor, in consilium adscitus, cùm deliberaretur, vtrum Po̅peius ab Aegypto repellendus esset, an admittendus: censuit receptum occidendum, addens hoc dictum, [Greek words], id est, mortuos non mordere. Plut. in vita Pompeij. Modi. Videlicet Praeceptione. Vide paulò antè, Reges, Praeceptores. Admonitione. Pyrrhvm filij adhuc pueri rogarunt, Cuínam relicturus regnu̅ esset? Quibus respondit Pyrrhus: Qui gladium habebit acutissimum. Plut. in Apophthegmatis. Indulgentia, Permißione. Lotharius Imp. Ludouicum F. ornatissimo in Italiam exercitu iussit contendere, ac regia atq; imperatoria insignia à nouo pontifice Sergio postulare, atque ei Drogonem Metensem archiepiscopum, patruum suum comitem itineris & iuuenilis moderatorem aetatis adiunxit. Ludouicus cùm in Italiam descendisset, Lombardiam liberiore quàm par erat agmine peragrauit, Drogone ipso non solùm non prohibente, sed propè etiam approbante. Bononiam verò vbi aduenit, cùm malè ab oppidanis acciperetur, ira percitus exercitum vrbi admouit: atque imparatam ciuitatem adortus, vrbem leui negotio expugnauit, ac muris ad victoriae monumentum poenam???ue defectionis nudauit. tantas porrò in agro strages edidit, vt finitimi populi hostili atque inusitata Francorum feritate perterrefacti, proprias sedes desererent, atq; abdita latibula incolumitatis causa conquirerent. Neque verò tantam sacro antistite inultam negligentia̅ Deus longiùs siuit. Namque exercitu pari vlteriorum locorum cum vastitate ad pontem Capellae progresso, repentè ex laeta serenitate nimbus obscurissimus ortus, horre̅da procellarum fulminum???; vi secum adducta, multos ex ipsius Drogonis comitibus perculit. Sigonius lib. 5. reg. Ital. Discipvli. Tvm Qvi. Puta Filij. Vide Tit. Filij parentibus similes improstate, f. 1070. Latronis cuiusdam Scoti [Greek words] Filia, quum ob esum humanarum carnium duceretur ad supplicium, conuersa ad increpantes, vultu crudelitatem prae se ferente: Quid, inquit, me obiurgatis ob scelus homine indignu̅? Qui si experti essetis, quàm palatum delectet humana caro, ne à liberorum quidem esu abstineretis. Ita perpetrati criminis impoenitens viua terra obruta est. H. Boëth. lib. 18. Reges, Principes. Dionysivs minor Syracusanorum tyrannus, non fuit natura malus: sed veritus pater eius, ne si animi ei creuissent, & consuetudine vteretur hominum cordatorum, insidiaretur sibi, & dominatu spoliaret: inclusum asseruauit in conclaui. Vbi vsu destitutus alio, parua plaustra, candelabra, sedes ligneas & menlas fabricabatur. Plut. in Dione. Carolvs IIX. Gallorum rex, Ludouici XI. filius, Ambasiae educatus fuit: praeter domesticos ministros à patre rege attributos, nemine eius adeundi visendive copia data. Latinè scire pater eum vetuit, praeter illud vnum: Qui nescit simulare, nescit regnare. Aemilius lib. 10. Qvomodo. Nempe Interna subiectione suijpsius. Medea apud Euripidem Iasonis odio communes interfectura liberos, post longam disputationem inter rationem dissuadentem, & iram tantum facinus suadentem, tandem infert: [Greek words], [Greek words]. Furor verò superior est meis consilijs: qui sanè maximorum auctor est malorum hominibus. Conuersatione, Imicatione. Vxorum. Vide paulò antè, Improbitatis magistri Vxores. Amicorum, Sociorum. Telemachvs absente patre Vlysse ad Troiam, sub matris Penelopes tutela molliter educatus, procorum quinetiam co̅uersatione corruptus, patri dissimillimus euasit. Andronicvs iunior, Michaëlis F. auo Andronico seniori Imp. ita carus, vt ne noctu quidem illius absentiam ferre posset, adolescentiae limen ingressus, libidini habenas laxauit: cùm ij, quibuscum versabatur, aequales eius, se cupiditatum ministros praeberent. Auo autem parcè sumtum praebente, aesalienum ingens contraxit, eum???; tandem per coniuratos imperio deturbauit. Gregoras lib. 8. Peregrinorum. Tyndareus accusans Menelavm, quòd defenderet matricidam Orestem, culpam reijcit in diuturnam conuersationem eius cum Barbaris, apud Eurip. in Oreste, inquiens: [Greek words]. In Hispania, antequam auri argenti???ue venae reperirentur, & bella sunt perpauca gesta, & multi philosophati, & Popvli sanctissimis moribus vixêre securi quieti???;. Singuli populi à magistratu annuo regebantur viris praestantissimis eruditione & probitate: aequo & bono transigebantur res, non legum numero. Arserunt verò quidam montes metallis grauidi, & auro argento???; eliquatis, coeperunt homines nouam atque inusitatam admirari materiam. Hinc Phoenicibus, qui quaestus gratia totum orbem nauigijs peragrabant, ostensis opibus, frequentes ex tota Asia vicinis???; insulis in Hispaniam coloniae missae. Hi rudes malitiae ac vitiorum populos Asiana Graeca???; docuêre scelera. Hinc subitò exorta Hispanis suorum metallorum admiratio & custodia: hinc lites, hinc rapinae: caedes primùm priuatae, & latrocinium paucoru̅, demùm apertum publicum???; gentium intersese concurrentium, quod vocant bellum, ducibus alienigenis, & inprimis Phoenicibus, tantorum non modò in praesens, sed in posterum quoq; malorum auctoribus & magistris. Viues in lib 8. Augustini de Ciuit. Dei, cap. 9. Cleomenes, Spartanorum rex, diuturna conuersatione cum Scythis ipse cùm feritatem tum ebrietatem illorum sic imbuit, vt post multa crudelitatis insolentissimae exempla tandem ad insaniam redactus, in seipsum crudeliter saeuierit plutarchus. Boleslavs, Polonorum rex, Casimiri ex monacho regis F. commixtus gentilibus didicit opera eorum, & seruit immunditijs eorum: intermisso???; virtutum studio, factus est sentina omnium vitiorum. Cranz. lib. 3. Vandaliae, cap. 12. Victoria. Ante Carthaginem deletam pop. & senatus Rom. placidè modeste???; rempub. inter se tractabant: neq; gloriae certamen, neque dominationis inter ciues erat: metus hostis in bonis artibus ciuitatem continebat. Sed vbi illa formido à mentibus discessit, scilicet ea, quae res secundae amant, lasciuia atq; superbia incessêre. Proinde rectè Plinius libro 33. cap 11. Pariter luxuria nata est, & Carthago sublata: ita congruentibus fatis, vt liberet amplecti vitia, & liceret peccare. Helvetiorvm fortitudo & frugalitas & simplicitas bello Lotharingico, quo terrorem illum Galliae Carolum Burgundum ad Nanceium cecidêre, maximè innotuit. Itaq; Ludouicus XI. nil priùs habuit, quàm vt ea̅ gente̅ sibi co̅ciliaret. Franciscus I. bello Mediolanensi quatumuis victor, virtu [1600] tem in hoste admiratus, primores gentis maximis muneribus, priuatos lautissimorum stipendioru̅ spe in suas partes pertraxit. Secutus Henricus II. cum tota gente societatem populariter inijt. Ergo dum socijs mercede annua militamus, cum auro peregrino mores peregrini irrepunt, frugalitatis auitae contemtus surrepit, robur delicijs eneruatur, iustitia atque fides munerum assuetudine labefactatur. Ergo vicimus externos & quidem alienos hostes, vt multo foediore strage ab internis hostibus conficeremur? Abundantia, Vbertate. Subacta à Scotis & Pictis Britannia, à Maximiano tyranno & militibus & incolis in Armoricam traductis exhausta, ciuili item bello inter plebeios & nobiles orto, miserè lacerata est. Secuta fames ingens tres continuos annos, permultos absumsit. Hanc secuta frugum vbertas, quantam nulla retrò acta aetas meminit. Vnde luxuries insolita, omnium???ue scelerum colluuies, inter Britones, delicijs & voracitati, neglecta maiorum virtute, deditos, nata: crudelitas insuper, veritatis odium, amor mendacij, atq; alia innumera hominibus???ue indigna flagitia, adeò vt si quispiam mitiùs se gereret, aut veritati propior videretur, in eum quasi patrij instituti subuersorem, omnium odia tela???ue torquerentur. Et non modò populares (vt refert Beda) ea inficiebantur labe: sed & nobiliores gentis, imò Christi sacerdotes, ac dominici gregis pastores, eo temporis aleatores facti, ebrietati, litigio, contentioni, inuidiae, caeteris???ue huiusmodi facinoribus sua colla impudenter subdiderunt. Perdidit ea lues Britannicam gentem, opibus, virtute & belli gloria olim pollentem, crudeliùs longè quàm antea vnquam gladius. Accessit dira pestis, quae breui tantam vim hominum strauit, vt sepeliendis mortuis, viui non sufficerent. Sed nec pereuntium calamitas, nec mortis timor, quos plaga non percusserat, ab animi morte potuit reuocare: adeò corruptus ille populus flagitijs sese addixerat. Haec fuêre in causa, vt breui gens ea, numinis vltione, suapte culpa Saxonum armis expugnata, amisso regno, nunquam deinceps pristinum suum decus recuperare potuerit. Hector Boëthius libro octauo. BONI VIRI IN GENERE. Popvli Boni. De Priscis hominibus sub Saturno sic scribit Aratus in Phaenomenis: [Greek words], [Greek words]. [Greek words], [Greek words]. [Greek words] [Greek words]. Nondum diras nouerant contentiones, neque disceptationem: querimonijs plenam, neq; tumultum aut bellum: sed simpliciter viuebant: & procul aberat mare periculosum: necdum naues è longinquis regionibus annonam aduehebant. Sed boues, & aratra, & ipsa domina populorum copiosa omnia suppeditabat Iustitia, largitrix iustorum. Notus est Ennij versus ex Cic. libro 3. & 5. de Repub. de Romanis priscis: Moribus antiquis res stat Romana viris???;. Non alia gens laudatior quàm Massiliensivm in Gallia Narbonensi, si Ciceroni credimus, si???; vera memorat Valerius Maximus libro secundo, capite de Institutis, multa commerans de disciplina eius ciuitatis, quae nec mimos vllos in scenam admiserit, ne parum pudicis fabularum argumentis ciuium mores in ficerentur: nec eos, qui religionis praetextu vitam inertem & otiosam sectarentur, intra portas receperit. Alia???; id genus de Massiliensium seueritate referuntur apud auctores. Erasmus in Adagijs. Scythae moderatissimi & abstinentes, & suapte natura probi: quod Romani ac Graeci vix praeceptis ac disciplinis philosophorum consequi potuerunt. Plus enim his profuit ignoratio vitiorum, quàm illis cognitio virtutis. Bonfinius libro 2. Decad. 1. Apud Germanos plus boni mores valent, quàm alibi bonae leges. Cornel. Tacitus de moribus Germanorum. PRIVATI HOMINES. Consule Tit. Praeconiorum & Encomiorum, f. 987. 4518. item, Nomina imposita à Iustitia, f. 683. item, Iudicium prudens de bonis animi, f. 1914. Riphevm Troianum Vergil. li. 2. Aen. commendat his verbis: — cadit & Ripheus, iustissimus vnus Qui fuit in Teucris, & seruantissimus aequi. De Emathione Ouidius lib. 8. Metamorphoseon: Emathion aequi cultor, timidus???; deorum. Lamponem. Aeginetam Pindarus ode 8. Isthmiorum lauda̅s, inter caetera inquit: [Greek words]. [Greek words], [Greek words], [Greek words], [Greek words], [Greek words] [Greek words]. Sed & beneficentia, quam in hospites exercet, commendatur. Moderata enim in animo suo sequens, moderata etiam obtinens, linguam non imprudentem gerit. Dixeris illum inter athletas esse id, quod cos Naxia ferrum domans inter reliquas petras. Atheniensem vrbem verè dicunt Viros, qui virtutem sectantur, optimos: & qui vitia, teterrimos ferre. sicut tellus eorum optimum mel & cicutam edit exitiosissimam. Plutarchus in Dione. Phocion, Procifilius, multis pecunias dedit: & filias alioru̅ elocauit, & omnibus sua remisit. Bonus igitur vocatus est co̅muni suffragio, in concione. Cùm ius dicebat, semper absoluebat. Quod verò de Satyro Demosthenes & Apollophanis filiabus dicit, hoc quidam ad Phocionem referunt: & illum accepisse illas, Athenas???; perductas elocasse tradunt. Suidas. Ennius septimo Annalium, sub Servilii persona, viri optimi munus describit: Ingenium cui nulla malum sententia suadet Vt facinus faceret: lenis, tamen haud malus: idem Doctus, fidelis, suauis homo, facundus, suo???; Contentus, scitus, atq; beatus, secunda loquens in Tempore, commodus, & verborum vir paucorum, Multa tenens antiqua, sepulta & saepe vetustas Quae facit, & mores veteres???; nouos???; tenentem, Multorum veterum leges, diuûm???;, hominum???; Prudentem, qui multa loquive, taceréve posset. Horatius lib. 4. Carminum Lollivm his verbis commendat: — est animus tibi, Rerum???; prudens, & secundis Temporibus, dubijs???; rectus, Vindex auarae faudis, & abstinens Ducentis ad se cuncta pecuniae: Consul???ue non vnius anni, Sed, quoties bonus atque fidus Iudex honestum praetulit vtili, & Reiecit alto dona nocentium Vultu, & per obstantes cateruas Explicuit sua victor arma. Asclepiodoti inuestigatione, qui Athenis iniuit in Syriam peregrinationem, vt mores hominum perspiceret, Viri boni tantummodo tres numero inuenti fuêre. Ilapivs apud Antiochiam philosophus: Laodiceae Mares, omnium eius aetatis iustissimus: & Domninvs philosophus, cognomento Aristides. Caelius libro 14. capite 3. A. L. ex Suida, & Plut. de Socratis daem. PROBITAS ADIVNCTVM HABENS ALIQVOD Bonvm Vel Malvm. Huc pertinent Boni Simvl et Sapientes. Consule Tit. Sapientum, quatenus ijdem & eruditione & practicis virtutibus excelluerunt, quos Graecipraeclara voce [Greek words] vocant, fol. 1187. Quotquot nouêre Socratem, qualis fuerit (inquit Xenophon libro quarto Memorabilium) ex ijs qui virtutis cupidi sunt, etiam nunc eum, perpetuo desiderio exoptant, vt qui ad virtutis studium vtilissimus fuerit. Mihi quidem, quum talis esset, qualem commemoraui (nimirum adeò religiosus, vt sine deûm, consilio nihil ageret: adeò iustus, vt nemini ne in exigua quidem re noceret, prodesset autem ijs maximè, qui ipso vterentur: adeò continens, vt nunquam id quod iucundius esset, meliori anteponeret: adeò prudens, vt in melioribus ac peioribus dijudicandis non erraret, neque alterius ad hoc opera egeret, sed ipse sibi ad cognitionem horum sufficeret, atque etiam oratione proferre ac definire huiusmodi posset: ae caeteroquin etiam aliquem explorare. [1601] delinquentem arguere, ad virtutem ac honestatem hortari) eiusmodi vir esse visus est, qualis esse possit optimus & felicissimus. Quae regna, aut quae victoriae, vel quae doctrina tantum maiestatis in homine aliquo posuit, quantum integritas bonitas???; Zenoni Cittiaeo Cyprio philosopho peperit? Apud eum enim, dum Athenis moratus est, ciues portarum vrbis claues posuerunt: tutiore eas esse loco, quàm quouis in templo putantes: certius illi, quamuis peregrino, communem salutem, quàm vlli conciuium suorum credentes. Cuius virtutem vt populus Atheniensis, quanti à se facta esset, testaretur, aurea statua corona insigni donauit. Fulgosus libro secundo, capite quinto. Xenocrates, carissimus Platoni magistro discipulus, ei fuit comes in Siciliam transmittenti, hebeti ingenio, sed seuero, sanctis???ue moribus. Plato hunc calcaribus, Aristotelem condiscipulum freno dicebat indigere. Eum Plato sic dilexit, vt iurantibus illum de ipso malè dixisse, non crediderit: fieri non posse reputans, quin redamaretur ab eo, quem ipse tantum amaret. Hunc iudices pro testimonio iurare non sunt passi: rati nefas esse tam probo viro fidem non habere, etiam iniurato. L. Viues in librum octauum Augustini de Ciuitate Dei, capite duodecimo. Isocrates Atheniensis tria reliquit praeclarè actae vitae monumenta. Primum perseuerantiae, quòd cùm octo & nonaginta annos vixisset, nunquam discipulos habere desijt. Alterum modestiae, quòd semper fuit à publicis negotijs atque curis seiunctus. Tertium, quòd sibi libertatem rerum omnium carissimam fuisse declarauit. Post acceptum enim de pugna suorum infelici ad Chaeroneam nuncium, prae animi aegritudine voluntariam mortem oppetijt. Pausan. in Attic. Boni simvl et Indocti. Ex Tit. Principum indoctorum, quaedam huc transferri poterunt, fol. 1206. Boni Pontifices, Episcopi. Consule Tit. Doctorum Ecclesiasticorum, fol. 1306. Zacharias I. natione Graecus, inter optimos Pontifices annumeratur. Fuit enim vir mitissimi ingenij, mirae suauitatis & gratiae, omni virtute praeditus, cleri ac populi Romani amator: ad iram tardus, ad misericordiam & clementiam promtissimus, nulli malum pro malo reddens, sed ad imitationem Saluatoris, malum in bono vincens: & adeò quidem, vt quos habuerat aemulos & inimicos, eosdem postea inito pontificatu honoribus & praemijs affecerit. Platina. Pavlvs I. Pontifex, vir mitissimi ingenij, clementiae???; singularis, & adeò Saluatoris nostri imitator, vt nulli vnquam malum pro malo redderet: sed contrà malos, à quibus persaepè iuria afficiebatur, in bono vinceret. Noctu cum duobus aut tribus familiaribus cubicula pauperum aegrotantium circuibat, vnumquenque eorum & verbis & eleemosynis ad recuperandam valetudinem cohortatus. Carcerem frequenter adibat, inde???ue plerosque aere alieno nexos, persoluto creditoribus precio liberabat. Pupillos & viduas circumuentas fraude causidicorum tuebatur, & eleemosynis sustentabat. Platin. Leo III. Pontifex fuit vir castus, integer, pudicus, facundus. Doctorum virorum ita amator, vt eos vndequaque ad se praemijs alliceret, eorum???ue consuetudine mirum in modum delectaretur. Praeterea verò aegrotos visere, eos???ue ad patientiam adhortari, eleemosynas indigentibus praebere, desperatos consolari, errantes in viam rectam deducere, praedicationibus, admonitionibus, quibus plurimùm ob eloquentiam & doctrinam valebat, ei peculiare fuit: ita mitis ingenij, vt omnes diligeret, neminem odio haberet: tardus ad iram, ad miserendum promtus, insignis pietate, fortissimus rerum ecclesiasticarum honoris???ue diuini procurator & defensor. Platina. Sergivs IV. sanctissimae vitae, gratae???; consuetudinis, & ante pontificatum & in ipso magistratu fuit. In pauperes liberalis, in amicos & familiares iucundus, in delinquentes clemens, in contumaces modestus. Tantae praeterea prudentiae, vt toto suo pontificatu nil commissum sit, quo meritò reprehendi gubernantis negligentia posset. In Deum enim omnem mentem conuertens (quod facere Pontifices omnes debere̅t) iustè atq; integrè omnia ex animi sui sententia, bene natura & moribus instituti, gubernabat. Platina. Bonifacivs IX. patria Neapolitanus, Petrus cognomento, Tomacellus anteà vocatus, etsi annorum circiter triginta esset, dum pontificatum inijt: ita tamen vixit in tanta peccandi licentia, vt nulla ei libido, nulla voluptas impingi vel obijci posset. Iuuentutem certè cum ipsa senectute commutasse videbatur. Fuit praeterea tanti animi consilij???ue, vt primus populi Romani vim omnem in Pontificem transtulerit, creatis suo nutu magistratibus omnibus, munita???;, sancti Angeli arce, in mole Hadriani sita, ad Tiberis pontem, quo ab vrbe in Vaticanum itur: munitis???; item pontibus, quibus in Transtiberim Romani commeant. Platina. Pivs II. Ponrifex, Aeneas Syluius priùs dictus, inter posterioris temporis optimos Pontifices referri debet. Cuius virtutes & domi & foris abundè persequitur. Platina. Boni viri Principes, Reges, Imperatores. Hic Bonitatis in genere habetur ratio, quatenus varias virtutes complectitur. At quia, vt Theognis ait, [Greek words], iccirco pleraque exempla Titulo, Iustorum in genere, inseruient, fol. 3276. Auctoritatem autem scriptorem hîc sequimur. Alioqui ad philosophicam trutinam si quaedam examinentur, locum profectò tueri non poterunt. Notum est enim scurrae illud, Omnium bonorum principum imagines in vno anulo exculpi posse. Principio rerum, gentium nationum???ue imperium penes Reges erat, quos ad fastigium huius maiestatis, non ambitio popularis, sed spectata inter bonos moderatio prouehebat. Iustinus lib. 1. ex Trogi Pompeij historijs. Ioas rex Iudaeorum optimus, quandiu Ioiada sacerdos vixit. 2. Reg. 20. Iosiae regis Iudaeorum pietatem, veluti ideam boni principis, ex Biblijs pete. Iosaphatvs Iudaeorum rex pietate & otio florebat. Destinauerat ille praeter caetera iustitiae documenta, quae à principio sui regni posuerat, sacerdotes ex Hierosolymis circa vrbes, quae suo parebant imperio, vt patrias populo leges praedicarent, ad earum???, cultum hortarentur. Quo piè instituto, mirè iustitia & aequitas toto regno creuerat. Huius rei fama moti reges & circumiectae gentes, vltrò Iosaphati amicitiam per legatos poscere, multa???ue & magna vndique illi congregabantur munera. Sed neque solers diuinorum cura studiúmque à reliqua administratione regium auertit animum. Nullus vnquam Hebraeorum regum tot hominum millia habuit in armis. Iosephus auctor nouies centum millia bellatorum sub eius signis militasse: sunt qui duodecies & ampliùs scribant. Hunc felicitatis cursum vnum duntaxat factum deformauit, quòd Ioras eius filius Gotholiam, Achabi filiam, vxorem sibi despondit. Sabellicus lib. 1. Enn. 2. ex 4. Reg. 19. & 2. Palalip. 19. Ex Saturno Vrani F. impio & auaro Ivpiter ortus. Qui quoniam, diuersa à patre vitae institutione, erga singulos mansuetudine atque humanitate vsus est, à populo Pater est nominatus. Regnum is deinde cepit, vel concedente patre, vel (vt quidam volunt) populis à patre per odium desciscentibus. Aduersus quem cùm Satumus Titanum praesidio fisus pugnasset, acie victus est. Iupiter superior imperium assecutus, vniuersum orbem perambulauit, plurimum de genere hominum meritus. Viribus corporis virtutibus???ue excellens, breui totius orbis imperio potitus est. Omne eius studium in puniendis impijs facinorosis???; hominibus, ac in bonorum praemijs, communi???ue populorum vtilitate versabatur. Quibus rebus post vitae finem [Greek words], à viuendo, [Greek words] dixêre, eò quòd bene viuendi causa hominibus extitisset, vt Latini à Iuuando Iouem. Creditus verò Deus in orbe est ab ijs, de quibus benè meritus, sponte illum omnibus & Deum & dominum in sempiternum vniuersi orbis profitentibus. Diodorus libro tertio capite quinto. Homerus Agamennonem, [Greek words], id est, Pastorem populorum appellat: quòd quemadmodum pastorem oportet curare, vt saluae sint oues, ac habeant vnde viuant: sic etiam imperatorem curare necesse est, vt exercitus saluus sit, illud???; perficiat cuius rei gratia militat. Militant verò, vt hostibus superatis feliciores ipsi sint. Cur namque ita laudasset Agamemnonem ([Greek words]) nisi quòd probet illum esse militem fortem, qui non solùm aduersus hostes fortiter luctetur, sed omni etiam exercitui huius causa sit: regem???; bonum, qui non solùm bene regat se, sed etiam illis, quos regat, felicitatis causa sit? Rex namq; eligitur, non vt suijpsius causa agat, & curam habeat: sed vt per ipsum illi, qui eum elegerunt, in felicitate degant. Similiter militant omnes homines, vt quàm optima vita fruantur: imperatores praeficiunt, vt ad hoc eos ducant. Oportet igitur imperatorem prospicere, vt hoc idem eligentibus conferat: nec etiam aliud melius isto facile est reperire, nec contrario turpius. Xenophon de Dictis & factis Socratis. Eadem de causa Iliad, [Greek words] vocat Atrevm. [Greek words] prudentem significat, à diuidendo animo in omnes casus. [Greek words] fortitudinis bellicae argumentum est. Iam quia regem bonum & exemplo omnigenarum virtutum, & consilio prudenti suis subditis praesse oportet: eapropter Homerus passim coniungit, [Greek words] (exemplo bono) [Greek words] (prudenti consilio, à verbo [Greek words].) Eustath. Iliad. [Greek words]. Phryges praeclara & mirifica facta [Greek words] nuncupant: quòd in [1602] priscis regibus Manis quidam vir bonus & pollens apud eos fuerit: quem sunt, qui Masdem dicunt. Plutarchus de Iside & Osiride. Thesevs Atheniensium ciuitatem, quae priùs sparsim & vicatim habitabat, in vnum locum congregatam, Graecarum vtbium amplissimam fecit. Deinde patriam communem omnibus constituit: & liberatis ciuium animis, in contentione honorum parem aditum ad magistratus omnibus esse voluit. Confidebat enim, se non minus fore principem, si sese exercerent, quàm si torperent ignauia. Cùm autem sciret, eos honores, qui à viris magnanimis deferrentur, longè suauiores esse, quàm eos qui à seruitute oppressis haberentur: tantum abfuit vt quicquam ciuibus inuitis ageret, vt & ipse summam rerum penes populum esse vellet, & illi ei soli principatum deferrent: existimantes eius monarchiam fideliorem & aequiorem fore sua democratia. Non enim, quod alij solent, labores ciuibus mandabat, voluptates solus ipse capiebat: sed pericula sibi seorsim vendicabat, vtilitates co̅munes esse omnibus volebat. Quare vitam & sine vllis insidijs, & summa omnium caritate peregit: non peregrino milite imperium muniens, sed beneuolentia ciuium se tuens: potestate rex beneficijs popularis. Isocrates in Helena. Ouid. lib. 6. Metamor. de Erechtheo Atheniensium rege sic meminit: Sceptra loci, rerum???, capit moderamen Erechtheus, Iustitia dubium est validisne potentior armis. Vexores, rex Aegypti, & Tanais rex Scythiae, Nini primi Assyriorum regis temporibus (quorum alter in Pontum, alter in Aegyptum vsque excessit) longinqua, non finitima bella gerebant: nec imperium sibi, sed populis suis gloriam quaerebant, contenti???ue victoria, imperio abstinebant. Iustinus libro 1. Apud Aegyptios Sesostris & Rhampsinitvs reges iustissimi fuerunt. Post eos centum & sex annis sub Cheope & Chephrene regibus, miseris afflicti fuerunt modis. Post Chephrene̅ successit Mycerinvs, Cheopis F. qui paterna perosus facta, & templa reserauit, & populo ad vltimum calamitatis afflicto fecit potestatem res agendi & sacrificandi: quinetiam super omnes reges iustitiam exercuit. Quo nomine ex vniuersis regibus hunc Aegypti maximè praedicant, tum ob alia quae bene iudicabat: tum verò quòd conquerenti de ipsius sententia, de suo donabat, vt indignationi hominis satisfaceret. Herod. lib. 2. Xanthus scribit, Lydorum regno potitum quandoque Alcimvm, & qui praecipua fuerit insignis pietate, ingenio???; mitissimo. Proinde stationis eius tempore vniuerso Lydis altissimam contigisse pacis pinguissimae tranquillitatem, & diuitias quoque affluentissimas: ita quidem, vt intrepidè ageret vnusquisque, omnino???ue citra insidiarum vllum metum, [Greek words]. Caelius lib. 19. cap. 29. A. L. Cyrvs, Persarum rex, non iustitiae solùm, sed omnium etiam regiarum virtutum exemplum fuit, si modò Xenophontis Paediae vera est narratio. Darius Scythen Zanclaeorum regem censuit omnium, quos vidisset, iustissimum. Herod. lib. 5. & Aelianus. Sitalces Thracum rex, cùm angusti admodum agri regnum accepisset, fortitudine & prudentia in diuersas ge̅tes amplum sibi parauit imperium. Namque optimis artibus rem gerendo, subditos benignitate magis & clementia, quàm imperandi iure fastu???ue sibi deuinxit, cuncta???ue beneficijs suis laeta obnoxia???ue reddidit, vir animo inuicto, praestanti???ue in praelijs robore, & natura bellicosa. Diodorus libro duodecimo Olymp. 88. Plistarchus Leonidae filius, cuidam roganti, quam ob causam Reges Lacedaemoniorum posteriores non à priscis regibus cognomen sortirentur? Quoniam, inquit, illi ducere, hi regnare maluerunt. Primus omnium regum Lacedaemoniorum Agis dictus est: & hoc nomen in aliquot posteriores demanauit. Agidis autem nomen deriuatur, [Greek words], à ducendo, quoniam clementer imperabat: & regum est, imperare potiùs, quàm persuadere. Plistarchus autem sonat, plurimis imperantem. Plutarchus. Ariston Lacedaemoniorum rex probatissimus, adeò vt populus pro eo vota fecerit, vt filius nasceretur, ne tam praeclara soboles interiret. Natus est ei filius, cui nomen fecit Demarato, quia populi votis adeptus videretur. Herodotus libro sexto. Polydorvs Alcamenis F. rex Lacedaemoniorum, ex familia Agidarum, Spartanis omnibus carissimus, quòd nihil vnquam aut per vim egisset, aut dixisset cum alterius contumelia, iustitiam???; in tota iurisdictione cum summa humanitate coniunxisset. Ob idipsum quoque in reliqua Graecia florebat. Pausanias in Lacon. Agesilavs Spartanorum rex, omni bellica vrbana???; virture Graecorum longè princeps sua tempestate. Nemo vnquam toto ipsius principatu ab eo spoliatus dicitur. Dicere solebat, optimi imperatoris esse, non se, sed exercitum ditare, venssimum???ue regis officium, quàm plurimos beneficio afficere. Pulcrum, hostium moenia expugnare: sed multò pulcrius, foedas voluptates continere, nec deos magis casta templa, quàm iusta mortalium opera delectare. Neque ille praedicauit haec tantùm, sed & praestitit. Quo contigit, vt iam grandis natu vita defunctus, non minus tamen desiderium sui ciuibus reliquerit, quàm si florenti aetate, medio???ue bellorum cursu, violento aliquo casu, fuisset extinctus. Sabellicus libro secundo Enneadis 4. Philippvm Alexandri genitorem memoriae prodidit Theophrastus, no̅ maiestate modò caeteros reges, sed fortuna quoque & ingenij modestia antecelluisse. Plutarchus in Apophthegmatibus. Cernere in Alexandro Magno est, vim bellicam humanitate conditam, lenitatem virilem, frugi largitatem, placabilem iracundiam, amores castos, animi remissionem non otiosam, labores non irrecreabiles. Quis temperauit bellis festa? quis comessationibus expeditiones? quis vrbium obsidionibus & rerum actibus bacchationes, nuptias, & hymenaeos? Quis ius violantibus infestior, aut mitior aerumnosis? Quis repugnantibus durior, vel supplicibus facilior? Plutarch. orat. 1. de Alexand. fortuna. Theocritus in Encomio Ptolemaei: [Greek words], id est, Ast hominum in numero decantetur Ptolemaeus, Primus & vltimus, ac medius. Philippvs, Herodis Antipae frater, praefuit trigintaseptem annis Trachonitidi & Gaulonitidi, ac Bataneae, vir perpetuò modestus, & amator quietis ac otij. Degebat enim semper in sua ditione. Quoties domo progrederetur, iter faciebat cum paucis selectis comitibus, subsequente sella, in qua sedens solebat iura reddere: & si quis ex occursu opem eius inuocaret, sine dilatione mox ibi sella posita refidens causam cognoscebat, aut sontem damnaturus, aut absoluturus innoxium. Iosephus lib. 18. cap. 6. Nvma Pompilius, secundus Romanorum rex, ciuibus & peregrinis integerrimum iudicem & consultorem se praestitit. Otium quod supererat non ad voluptates, non ad quaestum, sed ad deorum cultum, & suorum salutem conuertebat. Plutarch. in eius vita. Servivs Tullus, Rom. rex, iustus & mitis, in animo habuisse dicitur, liberare patriam, formam???; Reipub. qualis postea secuta est, inducere, ni optimis consilijs domesticum scelus interuenisset. Sab. lib. 5. Enn. 2. Avgvstvs Caesar imperium à C. Iul. Caesare tum propinquitatis, tum haereditatis iure accipiens, vel potiùs pulsis ac interfectis parricidis tyrannis???ue, remp. vsurpare conantibus, monarchiam orbis terrarum in meliorem formam redigens, suis temporibus miram felicitatem praestitit. Nam pacaris rebus tum externis, tum domesticis, tanto in honore non solùm apud suos, verumetiam apud exteros reges fuit, vt eius nomine ciuitates conderent, quas Sebastas vel Caesareas appellarunt. Venêre etiam multi reges ad vrbem visendi eius causa: quos ita comiter & perbenignè suscepit, vt ex amicis sibi amicissimos redderet. Cum ciuibus suis humanissimè vixit: in delinquentes clemens, erga amicos liberalissimus est habitus: in comparandis amicis rarus, in retinendis constantissimus. Platina Drvsvs Germanicus, Claudij Caesaris pater, fuisse creditur non minus gloriosi, quàm ciuilis animi. Nam ex hoste super victorias, opima quoque spolia captasse, summo???ue saepiùs discrimine duces Germanorum tota acie insectatus: nec dissimulasse vnquam pristinum se Remp. statum, quandocunque posset, restituturum. Vnde no̅nulli tradere ausi, suspectum eum Augusto, reuo catum???; ex prouincia: & quia cunstaretur, interceptum veneno. Suetonius. Omnes Germanico Drusi F. corporis animi???ue virtutes, quantas nemini cuiquam, contigisse satis constat: formam & fortitudinem egregiam: ingenium in vtroq; eloquentiae doctrinae???; genere praecellens: beneuolentiam singularem, conciliandae???; hominum gratiae, ac promerendi amoris mirum & efficax studium. Orauit causas etiam triumphaleis: atquo inter caetera studioru̅ monumenta reliquit & comoedias Graecas. Domi foris???ue ciuilis. Suetonius. Rebellione trium principum, & caede Galbae, Othonis & Vitellij, incertum diu & quasi vagum imperium suscepit firmauit???ue tandem gens Flauia: obscura illa quidem, ac sine villis maiorum imaginibus, sed tamen Reip. nequaquam poenitenda. Vt Vespasianvm patrem praeteream, Titvs certè no̅ modò senatorem, quàm diu principatum tenuit, nullum interfici iussit: sed nec alius quisquam sub eius imperio morte affectus est. De crimine laesae maiestatis nunquam cognouit, neque permisit alijs vt cognoscerent. Nemo enim, inquit, iniuria me afficere, aut insequi contumelia potest: propterea quòd nihil ago, quod reprehendi mereatur. Ea verò quae falsò de me dicuntur, prorsus negligo. Xiphilinus, & Suetonius. Nerva Cocceius Rom. Imp. dicere ausus fuit, se nihil omnino fecisse in sua imperij administratione, quo minus posset deposito imperio priuatus tutò viuere. Ciuibus autem Romanis, qui in summa forent egestate, non tantùm agros ad subleuandam pentiriam distribuit: sed vestes suas proprias, vasa argentea atque aurea, reliquam???; supellectilem omnem diuendidit, atque alijs summa beneuolentia erogauit. Cùm sibi strui insidias animaduerteret ab ijs, qui de inuadendo imperio cogitabant, eos nulla poena affecit: sed in Capitolium ascendens, Traianum principem fecit, eundem???ue postea in senatu Caesarem designauit. Neque verò coniunctionem sanguinis (cùm propinqui non deessent) anteposuit publicae vtilitati: neque eum deterruit, quòd Trainanus homo Hispanus erat, quod???ue ante eum nemo alterius nationis imperium Romanum obtinuerat. Censebat enim (vt vir erat bonus, atque iustitiae amantissimus) virtutem cuiusque, non patriam ponderari in eiusmodi rebus oportere. Dion. Traianvs Caesar se nullum vnquam virum bonum interfecturum, aut notaturum ignominia, iureiurando Senatui absens confirmauit. Postquam Romam venit, multa fecit ad emendandum corrigendum???ue statum Reipub. in gratiam bonorum. Ciuitatibus Italiae multa largitus est ad educationem liberorum. Nulli inuidebat, bonos omnes ornabat honoribus & dignitatibus: nullam fidem habebat calumniatoribus, nulla iratenebatur: abstinebat ab aliena pecunia non minus, quàm ab iniquis caedibus. Amari à ciuibus cupiebat magis, quàm honore affici. Cum populo humaniter, cum senatu honorificè versabatur. Eius virtutes copiosè Dion Nicaeus descripsit. Hadrianvm inter bonos principes numerandum censent quidam, quoniam liberalis, splendidus, magnificus ac clemo̅s fuit. Nam & seruum in se gladio furentem medicis curandum tradidit, & aegrotos bis térve in die inuisit, & Alexandriam à Romanis euersam sua instaurauit impensa: Romae Pantheon restituit, ac munera aromatica populo dedit. In senetu frequenter dicere solebat, Se sic gelturum principatum, vt sciret rem populi esse, no̅ suam priuatam: nimirum attigit hoc, quod vnum distinguit regem à tyranno. Erasmus lib. 6. Apophthegmatum, & Platina. M. Antoninvs Pius, è Gallia cisalpina originem trahens, imperauit cum filijs Aurelio & Lucio annos XXII. tanta cum modestia & benignitate, vt meritò Pij cognomentu̅ adeptus sit, ac pater patriae appellatus. Nullus vnquam principum per omne imperij tempus ita omnibus fuit gratus: nemo eius iussu interfectus est. Dicitur maioris Aphrìcani illud semper in ore habuisse, Malle se ciuem vnum seruare, quàm mille hostes perdere. Alterius itaque ductu confecit bella si qua sunt aliu̅de orta. Foedarunt tamen pulcerrimum alioqui principatum multae & variae clades, partim coeli, partim hominum iniuria ortae. Fames dira & terraemotus ingens, quo Rhodus & alia illustria loca horrendè concussa sunt. Incendium vrbis CCCLX. vrbanis insulis perpetua flamma consumtis. Narbo in Gallia, Antiochia, & forum Carthaginis per idem tempus deflagrarunt. Tiberis insolenti auctu omnia loca inundauit. Vnus ferè principum vixit sine vlla ciuium aut hostium strage, quantum ab homine prouideri potuit: & ob eam rem à plerisque dignus iudicatus, qui Numae conferretur. Ob haec merita, quae maxima sunt, populus Romanus mortuo & flaminem & circenses & templum & sodales Antoninianos, lacrymantibus omnibus, constituit. Platina, & Sabellic. libro quarto Enneadis 7. M. Antoninvs Verus cum L. Aurelio Commodo fratre annis decem & nouem imperium aequo iure administrauit, de Parthis triumphauit. Apoplexia sublato fratre, Solus imperium obtinuit. Quem ob eius praestantem in omni genere virtutis animum, mirari faciliùs quàm laudare licet. À teneris annis eiusdem animi eiusdem???ue vultus in quauis fortuna semper est habitus: & quia benignicas naturae cum doctrina in eodem viro certabat, ab omnibus Philosophus meritò appellatus est, Platonis sententia: quam semper (Capitolino teste) in ore habuit saepiùs repetitiam, Tum demùm florere ciuitates, si aut philosophi imperarent, aut imperantes philosopharentur. Germanos, Marcomannos, Squados, Sarmatas superauit, ac triumphum egit. Cùm non haberet vnde stipendia militibus praeberet, exhausto aerario, omnem imperatoriam supellectilem, omnem???ue ornatum vxoris in foro Traiani, hastae subiecit: superato hoste in patriam rediens, emtoribus precia restituit: nemini tamen molestus fuit, qui reddere emta noluisset. Parta victoria, in omnes de rep. meritos liberalis fuit. Tributa quibusdam prouincijs remisit. Fiscalium tituloru̅ monumenta in foro congesta cremari iussit. Leges seueriores nouis constitutionibus temperauit. His rebus gestis factum est, vt ab omnibus ita diligeretur amaretur???ue, vt sacrilegi nomen incurreret, qui eius imaginem domi non habuisset. Platina. Alexander Seuerus vnicum virtutis exemplar, senatus ac militum studio Imperator creatus, ad componendam rempub. vitio superiorum principum labefactatam, animum adiecit. Adiutores ad hanc rem habuit Iulium Prontinum virum doctissimum, Vlpianum & Paulum viros in Iure ciuili praestantissimos. Iustitiam ita coluit, vt nemo vnquam de illata ab eo iniuria questus sit. Procul omni pompa & ambitione vixit: vnde semel tantùm dum consul esset, picta toga vsus est. Si quis inter salutandum caput flexisset, aut blandius aliquid dixisset, vt adulator reijciebatur. Turinum, qui munera accipiebat, quòd magnae esse auctoritatis apud Imperatorem videretur, in foro transitorio ad palum alligatum fumo necari iussit, praecone clamante: Fumo punitur, qui fumum vendidit. Pecunias, quarum mater Mammea vt mulier, studiosa fuit, omnino contemsit. Lenonum vectigal & meretricum & exoletorum, in sacrum aerarium inferri vetuit, id???ue sumtibus publicis assignandum censuit, quo & theatrum & circus & amphitheatrum & stadium instaurarentur. Statuas summorum virorum vndique conquisitas in foro transitorio locauit. Thermas verò Antonini Caracallae, quae hodie Antoninianae vocantur, perfecit & ornauit. Templum Christo aedificare voluit, eum???ue inter deos recipere. Habuit praeterea Christum ipsum, Abraham & Orpheum in aerario suo. Tot igitur virtutibus insignis, iuuenis admodum imperator creatus, bellum statim contra Persas suscepit, ac Xerxem eorum regem constantissimè vicit. Disciplinae militaris adeò seuerus eme̅dator fuit, vt quasdam etiam integras legiones exauctorauerit. Qua seueritate factum est, vt militari tumultu apud Moguntiacum in Gallia occideretur. Platina. Probvs rei militaris gloria insignis, suscepta reipubl. administratione, Gallias à barbaris occupatas ingenti felicitate restituit: quàm fortis bellator, tam bonus rex. Apud Syrmium tamen vir acer & iustus tumultu militari occisus est, anno Imperij sexto. Platina. Sub Galieno Imper. in Gallis interfecto Lolliano, solus Victorinvs imperauit, & filium Victorinum Caesarem appellauit. Sed quum corrumpendis militum matrimonijs vacaret, à quodam actuario, cuius vxorem constuprauerat Agrippinae, cum filio, qui puerulus adhuc erat, est occisus. Vir fortissimus, & praeter libidinem optimus imperator: virtute Traiano, clementia Antonino, grauitate Neruae, gubernando aerario Vespasiano, censura Vitae Pertinaci, & seueritate militari Seuero comparatus à scriptoribus. Cuspin. Decivs Imp. bonitate Traiano adaequatus, nomen???ue optimi principis iudicio Senatus meruit. Ius proconsulatus, tribunitiam potestatem, ac censuram Senatui commisit, eius???; auctoritate Rempub. geri permisit. Senatus eum luxit, & interdiuos retulit, ac eius nomine Decianas thermas in Auentino aedifieauit. Non immeritò laudandus, si à Christianoru̅ supplicijs abstinuisset. Cuspinianus. Corporis ac animi dotibus cum optimo quoque principe compatari Constantinvs Magnus potuit. Militaris gloriae appetentissimus, in bello fortunatus fuit. Pacem petentibus libenter dedit, liberalibus studijs, vbi per otium licebat, delectabatur. Liberalitate & gratia omnium beuolentiam sibi comparabat. Multas leges rogauit ex aequo & bono, superfluas abscidit, seueras nimiùm emendauit. Vrbem in Byzantij ruinis de nomine suo condens: eam Romae magnitudine aedificiorum parem facere conatus, secundam Romam vocauit: vt literae sub equestri eius statua indicabant. Is vbi honestatem Christianae religionis intellexit, qua seruare parsimoniam, paupertate gaudere, mansuetudinem colere, paci studere, simplicitate & constantia vti iubemur: eam ita complexus est, vt iturus ad bellum, non alio quàm crucis signo vteretur. Tyrannos omnes à ceruicibus Christianorum depulit, maximè verò Licinium. Platina ex Eusebio & alijs. Ivlianvs Imp. egregius, si domi, si foris eius ingenium respicias. Nam & Eubolo sophista, & Libanio philosopho praeceptoribus vsus, liberalibus disciplinis ita erat imbutus, tum Graecè, tum Latinè, vt cuiuis optimo principi comparari posset. Multae erat memoriae, ingentis facundiae, in amicos liberalis: prouincialibus iustissimus, gloriae cupidus. Verùm haec omnia ad extremum euertit, dum Christianos persequitur. Platina. Gratianvs adolescens, religione clarus, militia stenuus, apud Argentariam oppidum Galliae, vno praelio ad triginta millia Alemannorum fines Romanorum vastantes, cum minimo suorum incommodo interfecit. In Italiam rediens, pulsa Ariana haeresi, totam prouinciam ad veram Christi fidem redegit. Irrumpentibus Gothis, Theodosium Hispanum, socium imperij delegit. Platina. Fuit Theodosivs Magnus inter omnes Imperatores memorabilis, non solùm quia propria virtute atque eximio Gratiani Imperatoris iudicio ad illius est dignitatis culmen euectus: sed etiam quia in Imperio dignum se tanto fastigio praestitit, rep. non solùm fortitudine (Maximo & Eugenio tyrannis [1604] magna felicitate superatis) sed etiam pietatis Christianae studio subleuata: quibus laudibus proximè ad Constantinum accessit. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Theodosivs Iunior philosophiam ita didicit, vt non eam verbo profiteretur, quemadmodum cathedrarij philosophi, sed opere exequeretur. Sic patientia ac clementia praestabat caeteris hominibus, fic passioncs animi fraenabat, sic iram ac libidinem conculcabat, vt ratione viuere apertissimè à cunctis praedicaretur. Quum olim à quodam interrogaretur, cur se laedentes non morte condemnaret? Vtinam, inquit, mortuis vitam dare possem. Paucos morti adiudicauit, & mox mutato consilio, priusquam ad supplicium producerentur, reuocauit, ob insignem clementiam. Cuspin. Ivstinianvs Magnus, vir inter paucos meritò numerandus, princeps bello pace???ue inclytus, ac veteris Romanae gloriae instaurator eximius, ac sine dubio bonorum simul ac fortium Imperatorum Orientis extremus. Obijt anno imperij trigesimonono, aetatis 82. Christi 560. Sigonius libro vigesimo Imp. occid. Tiberivs II. Imp. à Iustino iuniore electus, natione Thrax, vt corporis statura procera, & facie venusta valde: ita ingenio liberali, comitate, mansuetudine, modestia, humanitate, iustitia, sapientia, liberalitate, clementia in victos, pietate, fortitudine & felicitate nemini Imperatorum secundus fuit. Euagrius libro quinto, capite decimotertio. Paulus Diaconus lib. 17. rerum Rom. Theophilvs Imp. Constantinopolitanus, iustitiae cultor, grauem sese ac inexorabilem delinquentibus praebebat, rerum venalium curam habebat, & quanti quaeque venderentur, curiosè per forum transiens indagabat. Quòd si qua magno venirent, praefecto de ijs interrogato, vel magistratum abrogabat, si peccasset: vel obiurgato eo, quid agendum esset, praescribebat. Zonaras tomo 2. Alexivs Angelus, Byzantinus Imper. neque oculos effodit, nec membra mutilauit, neque carnificina hominum delectatus est: neque vlla matrona, quamdiu imperauit, ob maritum interfectum pullam vestem induit: neque quisquam contumelijs ab eo affectus fortunas suas deplorauit. Nicetas libro tertio. Palatium Andronici senioris Imp. non modò honestae disciplinae & omnis virtutis officina fuit, sed & eloquentiae doctrinae???; optimum gymnasium. Gregoras lib. 8. Baldvinvs, Flandriae Comes, Byzantinus Imp. pius & modestus, ne impudico quidem aspectu mulierem intuitus, vacabat diuinis laudibus, necessitatibus conflictantes subleuabat. Et quod maximum est, bis qualibet hebdomade vesperiproclamari iubebat, ne quis in suo palatio cubaret, qui alienam mulierem attigisset. Nicetas. Hermion Rex Germanorum IV. à quo sunt, etc. fol. 3886. Fuit Carolvs Magnus, si eius res gestas tum domi, tum foris inspicis, vir bello pace???ue summus: iustitiae literarum???ue cultor eximius, atque omnium Imperatorum post Constantinum Magnum, quem vt cognomine, sic virtute aequauit, sinecentrouersia maximus, ac praecipuus Italiae restitutor, & Catholicae ecclesiae assertor habendus. Sigonius lib. 4. regni Ital. & Platina. Lvdovicvs Pius Imp. natura clemens & humanissimus fuit, & iura Ecclesiae & dignitatem semper tutatus est. Instituite ne Christi serui vlli seruituti humanae subiecti essent: & vt vnaquaeque Ecclesia suos prouentus haberet, vnde sacerdotes viuerent, ne ob inopiam rerum cultum diuinum desererent, néve ob necessitatem quaestui sese dederent. Platina. Fuit Lotharivs Imp. non minus pietatis quàm virtutis laude, hominum memoriae commendatus. Virtutis elogium edidit abbas Vrspergensis, homo Germanus. Erat, inquit, strenuus belli ductor, praecipuus in armis, prouidus in consilio, terribilis inimicis Dei & sanctae ecclesiae: qui quandiu vixit, totum Romanum Imperium titubare non potuit. Pietatis testimonium est apud Petrum Diaconum, hominem Italum. Iam verò, inquit, quis tanti Imperatoris animum non admiretur? Sederat (in coenobio Cassinate) ad sedandas dissensiones fratrum in Capitulo à prima diei hora vsque ad vesperam absque cibo potu???; perdurans, dum paci vnitati???ue consuleret: nempe enim sub Imperij chlamyde, coelesti militabat Regi. Nam, vt ipse testis sum, in expeditione constitutus, summo diluculo missam pro defunctis, dehinc pro exercitu, tertiam postremo diei Missam audiebat: demùm viduis & orphanis cum Augusta pedes lauans, tergebat crinibus, & osculabatur: cibum???ue illis & potum largè distribuens, quaestiones???ue & oppressiones ecclesiarum priùs releuans, vltimo in loco Imperium ponebat. Quandiu verò in Cassinensi claustro remoratus est, ita omnes officinas monasterij, ac si abbas, vel decanus, circuibat, scire cupiens quomodo quisque sub beati Benedicti magisterio viueret: facto???; manè orans, monasterij ecclesias nudis pedibus circuibat: & haec agens, nunquam à consortio episcoporum & abbatum auellebatur, & cum sapientibus sermocinabatur. Erat caecorum baculus, esurientium cibus, miserorum spes, lugentium consolatio: atque ita in singulis eminebat virtutibus, vt omnes perfectè haberet. Sacerdotes honorabat vt patres, pauperes fouebat vt filios, viduas vt matres. Erat orationibus peruigil, lachrymas???ue creberrimas contriti cordis Deo offerebat. Sigonius lib. 11. regni Ital. Otho I. Imp. pacauit Germaniam, & suam Saxoniam redegit in ordinem: muniuit vrbes, diuisit in manipulos militiam: iuuentutem per vrbes & agros exercuit ad arma: vrbibus indixit nundinas, agris cultum suum: ornauit ecclesias, instruxit monasteria: amplificauit Imperium, marchiones quasi duces limitaneos constituit, ad Danos in Slesuig, ad Vandalos in Brandenburg, qui hodie permanet principatus. Cranzius lib. 3. Metrop. cap. 9. Omnis Italia post Odoacris Heruli caedem, Theoderici Ostrogothorum regis imperio cessit. Nullus Barbarorum regum libentiùs est Romae visus, maioréve studio & fauore ciuium in vrbem acceptus, nullum rursus in se mitiorem est aut Roma aut Italia experta. Ipse vel quòd suspectam habuerit Romanorum fidem, siue loci opportunitatem secutus, cura vrbis senatui permissa, Rauennam concessit. Tam dextrè autem mansuete???ue regnum administrauit, ciuitates & populos tractauit, vt cum Augusto Caesare. Traianóve, aut alio ex ijs, qui optimi principum iudicati sunt, meritò conferri potuerit. Adeò interdum vel in media Barbaria praeclara proueniunt ingenia, vt in mitissimis etiam gentibus nonnunquam pessima. Rauennae annos fuit cir citer quadraginta, nec absens vnquam destitit Romanum senatum per literas hortari, ne paterentur vrbem multis cladibus alijs super alias deformatam, senio???ue confectam, situ & squalore coopertam iacere: sed publica vrbis aedificia instaurarent, ijdem???ue auctores essent, vt priuata instaurarentur. Neque minùs se venerabilem reddidit externis gentibus, quàm quiuis alius Rom. principum, qui longè potentissimus fuisset: tutatus???ue est regnum non magis gratia & opibus, quàm auctoritate: quae tanta in vno fuit apud Barbaros reges, vt non modò Italia abstinerent, sed ipsi etiam inter se aliquandiu pacatè egerint. Sabellicus libro secundo Ennead. 8. & Platina. Optimis quibusque principibus comparandus, nisi extremo vitae tempore Ariani dogmatis pertinacia Orthodoxos viros carcere & exilio, Boëtium & Symmachum morte quoque affecisset. Procopius. Theodericvs, Vestgothorum rex, in Gallia & Hispania, animi corporis???; dotibus insignis, licèt Romanorum importunis bellis lacessitus: attamen cùm videret extremam ruinam Romano imperio, & toti Italiae ab Atila Hunnorum rege imminere, seipsum & totius Hispaniae vires contra tam formidabilem hostem obiecit. In campis Catalanicis pro Romani imperij libertate cruentissimo praelio dimicans, equo delapsus, pedibus???ue suorum conculcatus, vitam victoriam matura senectute clausit. Ioannes Magnus libro decimoquinto, capit???vigesimo. Rotharis, qui Arioaldo in Longobardorum regnum successit, iustitia & pietate insignis fuit: nisi quòd ad Arianos declinauit, passus???ue est, vt eodem tempore omnibus regni sui ciuitatibus duo Episcopi pari potestate praeessent, alter Catholicus, alter Arianus. Leges, quae sola memoria & vsu retinebantur, in seriem quandam redegit: Codicem???ue ipsum edictum appellari praecepit. Hetruriam omnem & Liguriam cum ora maritima, Massiliam vsque, in suam redegit potestatem. Anno sexto regni moriens, Rodoaldo filio regnum reliquit. Platina. Lvitprandvs, Longobardorum rex, sapientia, prudentia, consilio plurimum valebat: ac ita manu promtus erat, vt nemo veteranus eo pugnacior haberetur. Iustitia & clementia ita insignis, vt difficilè iudicaretur, vtra in re maiorem laudem mereretur. Huic in regno Aldeprandus nepos successit. Quo post menses sex defuncto, Rachis dux omnium suffragijs rex decernitur, pius & religionis amator. Post quartum regni annum spreto regno, vitam monasticam amplexus est: vxorem & filios, vt idem facerent, adhortatus. Platina. In Grimoaldo, Longobardotum rege, multae praeclarae corporis & animidotes. Quaedam Rotharis regis edicto addidit quae postea legis formam accepêre. Corpore validus, animo in rebus agendis promtissimus. Platina. Lamberto, Vidonis F. regi Italiae, inerat honesta morum probitas, sancta & formidolosa seueritas: & quem iuuentus ornauerat in corpore splendida, mentis canicies decorabat sancta. Planè plus ille reipublicae quàm re???publica illi ornamenti tribuerat. Quòd si non immatura morte praereptus esset, post Romanos vnus totum sibi betrarum orbem subiecisset. Sigonius lib. 6. regni Ital. ex Luitprando. Robertvs, Hugonis Capeti filius, regnum Francorum à patre accipiens, fortitudine, iustitia, modestia & religione insignis fuit. Etsi rei militaris admodum studiosus erat, tamen [1605] vbi per ocium licebat, ita Dei templa frequentabat, diuina???ue officia celebrabat, ac si sacrorum omnium mysterijs initiatus fuisset. Ferunt cantum illum eius inuentum fuisse, Sancti spiritus adsit nobis gratia. His artibus non minus quàm armis crediderim ego Robertum conciliasse sibi animos vulgi, eos???ue à prima illa Caroli Magni stirpe ad genus suum nouum transtulisse. Platina. D. Lvdovicvs Francorumrex, virtutis bellicae documentis datis, quietem & tutiorem & gloriosiorem nactus, se totum religioni dedere, publicae vtilitati, decori communi inseruire coepit. Ambitum coërcuit. Decuriae honores???ue in sua cuiusque ciuitate largitionibus parari coeperant: hunc morem graui edicto soluit: sibi primùm imperans, quod virtuti meritísve deberetur, fortunae auróve non dari. Histriones, parasitos aula exegit. Pestilentia simul & fame orta, vt malum malo seritur, cùm nullum consilium, nullam humanam opem non adhibuisset, diuinam etiam implorauit: publicè obsecrationibus, priuatim & arcanè (vt postea compertum est) cilicio interiore vsus, ieiunijs, tergo flagellis lacero. In omnibus vitae partibus sanctus, cuncta ex vsu dignitate???; moderabatur: plebes parentem, nobilitas principem, leges custodem, Francia verum regem, religio vindicem sentire. In alienos maximè pius, in suos etiam liberalissimus. Aemilius libro septimo. Carolvs V. Francorum rex, literarum & liceratorum amator erat summus, & admirator. Iussit sacros Bibliorum libros diligenter & verè transferri (nam Valdenses alij???ue pro libidine eos vertebant) rei ecclesiasticae literarum???ue sacrarum perquàm studiosus. Ius ex aequo vt diceretur, in primis curabat, iudicijs???ue frequenter aderat. In pauperes liberalis ac beneficus: propterea Sapientis nomen meritò assecutus. Togatus omnino fuit, nec ex quo rex creatus est, arma vnquam induit. Quicquid patri Ioanni ablatum erat, id omne fermè ab Anglis recuperauit. Praefecti belli, duces Andium, Burgundiae, Biturigum, eius fratres: Dux Borbonius, & Bernardus Magister equitum, negotia illi feliciter conficiebant. In omni rerum genere lectissimos viros habere voluit. Chronicon Francorum. Sisebvtvs, Hispanorum rex, eloquio nitidus, literarum sapientia doctus, in iudicijs strenuus, ac praestantissimus pietate, mente benignus, gubernatione regni praecipuus, in bellicis documentis & in victorijs semper clarus. Rodericus Toletanus lib. 2. rerum Hispan. cap. 17. Ranimirvs, Petri Aragonensium regis frater, monachus & sacerdos, fratre mortuo à magnatibus apud Oscam in regni solio collocatus, sorore̅ Comitis Pictauiensis in vxorem duxit. Fuit in praelijs fortunatus, erga suos benignus, liberalis, adeò vt ferè omnes villas & castra regalia militibus sit largitus. Suscepit filiam Petronam, quae postea dicta fuit Vrraca, Raimundo Barcinonensi Comiti nupta. Cùm esset nubilis, statim Rex monachus fuit suo monasterio restitutus. Monasterium suum ecclesijs & possessionibus multis ditauit, quae adhuc hodie possidet in Aragonia & Nauarra. Rodericus Toletanus lib. 6. rerum Hisp. cap. 2. Nihil Saladino Sultano Aegyptio ad summi regis gloriam defuit, nisi veritas religionis, quam ille susceptam à patribus falsam, feruentissimè defendit. Et vbi concessit naturae, iussit in hasta circunferri camisiam, praecone clamante: Hanc secum fert mercedem Saladinus, Afiae domitor, gentium victor. Cranzius lib. 7. Metrop. cap 26. In Osvaldo Northumbrorum rege mira fuit sanctitas, mirum pietatis studium, nulli vnquam malum pro malo reddidit: nec immemor illius veteris ac diuini verbi, À fructibus eorum cognoscetis eos, de omnibus iuxtà bene mereri cupiens, identidem aegrotantium cubilia circuire, morbo affectos verbis & muneribus leuare, nexos soluere, aut custodia liberare, alieno aere creditoribus soluto: pupillos viduas???; circumscriptorum fraude pressos ab iniuria tueri alere???ue paterna caritate, ac circumscriptores punire solebat. Polydorus libro quarto. Alvredvs, Anglorum rex, summè fauebat ingenijs, fouebat hominum dignitatem, amplectebatur nobiles, & omnes denique diligebat, in quibus virtus inesset. Memoriae quoque proditum est, eum haud facilè pati consuesse, quempiam in sacerdotum collegium venire, nisi vir probus, atque homo literis institutus esset. Et quoniam perpaucos admodum tales apud se esse cernebat, idcirco vndecunque viros vitae sanctitate & doctrina claros accersebat. Nullo praeterea non virtutis genere claruit: omnibus enim hominibus, praesertim indigentibus, de re familiari sua libens impartitus, ac iustitiam in primis seruauit: quippe qui vt nocentes merita poena semper affecit, ita innocentes mira caritate fouit. Clarissimus item omnium regum bellicis artibus, cùm haud quisquam eorum vnus plurium bellorum victor fuerit. Polydorus libro quinto. Gvlielmvs, Roberti Normannorum ducis spurius, animi magnitudine, ac rei militaris scientia praestans, & fortuna belli secunda felix, vita continentissimus, ac sine suspicione vllius vitij, ingenio sagax, gloriae cupidissimus, laboris omnis, vigiliarum, frigoris atque aestus patientissimus, statura procera, & corpore valde crasso. Caeso Haraldo in Anglia regnum adeptus est, nouis???ue legibus ac institutis in perpetuum, vtapparet, duraturis, firmauit: fic, vt ab eo posteriores seriem regum incoauerint, perinde ac fi deintegrò ille regnum ipsum instituisset, reges???ue qui secuti sunt, vsi similiter sint, vt nunc vtuntur, insignibus regijs, quae dedisset (cùm reges qui ante id tempus fuerant, sua quisque infignia haberet) sunt autem treis insignes leones iubati, cum totidem floribus lilijs. Obijt anno regni vigesimosecundo aetatis septuagesimoquarto, Christi 1088. intestinorum equi saltu laesorum dolore. Polydorus libro nono. Stephanvs, Anglorum rex, statura corporis decentissima, optimo habitu, maximis???ue viribus fuisse traditur. Animi virtutes multae, atque illae quidem egregiae fuerunt: bellandi peritia summa, clementia & lenitas, ac aduersus omnes liberalitas maxima: nam licet in continuis fuerit bellis, parua vel nulla à populo tributa exegit. Vitia verò quibus facilè notatus sit, non reperio, praeter illud, quòd regnandi gratia ius violasset, Mathilde Henrici I. sorore, ad quam ius regni pertinebat, deiecta. Polyd. lib. 12. Edovardvs III. Anglorum rex clementissimus, liberalissimus, sanctissimus, sic vt viuens miraculis claruerit, & moriens in Diuorum sit relatus numerum. Vnus omnium fermè Anglorum regum, qui nullis vel leuibus deditus fuerit vitijs. Polyd. lib. 8. & 19. Richardvs, Anglorum rex, is qui Ioppen instaurauit, & nisi impijs Gallorum armis retractus fuisset, de Saladino triumphum egisset, & Hierosolyma recuperasset, statura corporis fuit iusta, laeta & honesta facie, in qua multum gratiae grauitatis???ue inerat: sed quò pulcrior corpore, hoc animi altitudine praestantior: vnde non immeritò Cor leonis vocatus est. Militibus indulgens, in amicos & hospites munificus, hostis durus & implacabilis, dimicandi cupidus, quietis fugiens, promtus in periculis, ac nullo metu perterritus. Si virtutes, si aetas, si denique quae bella gesserit, ex aequo considerentur, vitia aut omnino nulla vel pusilla in eo fuisse reperientur. Apud vulgus enim notatus est superbia, quae plerunque animi magnitudinem sequitur: item libidine, quam iuuenilis parit aetas: & demùm auaritia, cuius infamiam duces & Imperatores, pro bellis gerendis passim ab omnibus amicis pariter atque inimicis pecuniam, qua maximè opus est, exigendam curantes, haud facilè vitare queunt. Polydorus libro decimoquarto. Henricvs V. Anglorum rex, vnicum decus & lumen patriae fuit. Nemo vir animi celsitate & magnitudine ac virtute clarior natus, nemo pietate praestantior, cuius desiderium etiam nunc apud mortales pariter permanet, atque à principio apud suos fuit. Vbi per vulgus fama mortis eius peruasit, cuncti generatim subito dolore conciderunt: quibus ita moeror omnes fermè mentis partes ademit, vt more insanientium, passim fortunam incusarent, quae tantam gloriam patriae inuidisset. Nam regis immatura mors, quantum spei potiundi Francorum regni Anglis ademit, tantum recuperandae libertatis ipsis Francis fecit. Quocirca fuêre, qui suspicati sint illum interijsse veneno. Regnauit annos IX. vixit annos XXXVI. Obijt anno Salutis 1421. Polydorus libro vigesimosecundo. Henricvs VI. Anglorum rex, statura procera, facie decora, in qua continuè renitebat illa bonitas animi, qua maximè praeditus erat. Abhorrebat suapte natura tam corporis quàm animi vitia omnia, iam inde à puero honestus fuit, integer, mali expers, boni capax, contemtor rerum omnium, quae animos mortalium labefactare solent. Item iniuriarum, quibus identidem affectus est, (bis enim in vincula ab Edouardo IV. regni inuasore coniectus est) sic patiens, vt non vindictam appeteret: sed ob illud ipsum Deo opt. max. gratias ageret, quòd perid sua delicta dilui putaret. Quid quòd vir bonus, gratus, pius, modestus, sapiens, tot sibi mala cùm suis tum suorum maiorum permultis peccatis vitijs???ue venisse praedicabat? Itaque regno exutus, & filio vnico Edouardo occiso, non quam dignitatem, quos honores, quem vitae statum, quem filium, quos amicos amisisset, magnoperè cogitabat, aut dolore torquebatur: sed in qua apud Deum offensa esset, id curabat, id lugebat, id dolebat. Haec & eiusmodi verae sanctitatis officia fecerunt, vt eius nomine, dum viuebat, miracula à Deo edita fuerint. Ex quo Henricus septimus rex eum inter diuos referendum apud Iulium Pont. Roman. curare coepit: sed morte pòst statim obita, id officium praestare nequiuit. Bonarum artium studia mirabatur, & eos diligebat, in quibus eas esse videret. Polydorus libro vigesimoquarto. Ethfinvs, rex Scotorum, vir ad pacem iustitiam???ue colendam natus: foedus quod cum vicinis populis, Britonibus, Anglis, ac Pictis coluerant Eugenius pater & Mordacus patruelis, [1606] ante eum reges, sesuauit. Regnum maleficis purgare, imbellem tueri plebem, & religionem sanctam colere, studuit. Auctae itaque sunt eo imperante per XXX. annos Scotorum opes. Grassatores enim, & qui litem ciere inter nobiles, aut agrestibus quoquo modo infesti esse consueuerant, per eum sunt sublati. H. Boëthius lib. 9. Mainvs rex Scotorum III. pace cum vicinis, fol. 1907. Kennethvs, Scotorum rex, & armis & toga clarus, Pictorum regnum euertit, optimis legibus remp. instituit. Hector Boëthius lib. 10. Gregorio Scotorum regi inerat natiuus quidam pietatis cultus, tanta???ue in sermone sententiarum grauitas, tantum in verbis pondus modus???; ac tam exquisiti mores, vt quicquid diceret, quicquid ageret, aequa trutina examinatum putaretur. Coelebs ei vita fuit: abdicata venere, perpetua castitate insignis, ijs ab adolescentia formata institutis, quae à lubrico retardarent. Cibi potus???ue salubri parsimonia: parcus somni, absque mulierum consortio. Auxit viro decus animus, quem & in vrbanis rebus honestandis, aequi???ue administratione, & in bellicis rebus habuit. Quicquid Scotorum regno ab Anglis, Danis & Britannis ademtum erat, armis feliciter recuperauit: Hyberniam subegit: regnum tamen pupillo restituit. H. Boëthius lib. 10. Kennethvs II. Scotorum rex, vt suo exemplo populum doceret, omne turpitudinis genus perosus, scurras mensarios, adulatores, parasitos???ue in aula versari solitos, regijs prohibuit aedibus: amicitiae cum domesticis & exteris diligens cultor, intestinam seditionem adeò detestatus, vt domesticae litis auctorem, si qua fuisset suscitata, seuera vltione ad necem insectaretur. H. Boëthius lib. 11. David I. Scotorum rex, iustitiam vbique & pietatem, quas à parentibus acceperat, magna cura obseruauit. Regnum suum totum maiorum ritu, iurisdicundi causa, perlustrans, pauperum ipse cum magna comitate audiebat causas: magnatum, ad alios reijciebat iudices. Si quis iniuriam ab aliquo indice passus fuerat, eam protinus iudicis sarciebat iactura. Cupedias atque popinas è regno eiecit. Coenobia quindecim partim in regni initio, partim vbi bellum, quod cum Anglis gessit, sedatum fuit, extruxit, magnis???ue dotauit reditibus, tum ecclesiasticis, tum vrbanis. Hector Boëthius libro duodecimo. Algothvs II. Sueonum & Gothorum rex, nomini suo reipsa satisfecit, pater patriae. Cui, sublato Gostago, tyranno crndelissimo, successit Arthvs filius, quem nonnulli inter nouem praestantissimos principes collocare volunt: quamuis nonnulli sint, qui eum locum Arthvro Britanno assignent, principi quidem ob rerum gestarum magnitudinem incomparabili, cui tamen hic Arthus Sueticus in nullo cessisse videtur. Praefuit ille multis populis & regnis: huius autem imperium fluuio Tanai ad Orientem, & Albia ad Occidentem, longissimo terrarum tractu continebatur. Ille Christianus, hic Ethnicus fuit. Ille circa annos à nato Christo quadringentos septuaginta: hicanno sexcentesimo trigesimo imperauit. Ille imaginem diuae virginis Mariae scuto suo impressam: hic tres coronas Suetici regni insignia habebat. Erat hic Arthus in omni morum honestate adeò co̅spicuus, vt eius nomen apud Gothos excellentissimo & optimo cuique adaptetur. Eius familiares domi non secùs ac agni conuersantes, foris contra hostes leonum ferociam imitabantur. Erat tunc prouerbij vice acceptum, vt Germani proceres eum satis laudasse viderentur, quem Arthi Suetici familia dignum affirmarent. Sunt adhuc nostro aeuo nonnullae domus Arthi, quas illustres appellant, in oppidis Vandalicis secus mare Germanicum (vtpote Gedani & Sundis) in quas honestiores ciues sese laxandi animi causa, perinde ac aliquam summae honestatis scholam, frequenter recipere consueuerunt. Plurima bella in Moschos, Liuones, Curetes, & alias vicinas gentes feliciter gessit, nomen???ue suum cunctis per Europam nationibus formidabile & gloriosum effecit. Absque liberis decedens, in regijs monumentis apud Vpsaliam collocatus est. Ioannes Magnus lib. 8. cap. 41. Carolvs vetustus, Sueonum & Gothorum rex, iustissimus & clementissimus, virtutum amore subditos in officio, hostes externos in timore continuit, sic vt & pacatum & diuturnum habuerit imperium. Ioannes Magnus libro quarto, capite secundo. Sanctus Ericvs, nobilissimi Iaduardi filius, qui circa annum Christi MCL. Suetiae rex creatus est, in terreni regni fastigio constitutus, coelestem & angelicam vitam ducere videbatur. Leges tales ex aequo & bono constituit, vt non à rege in ciues, sed ab indulgentissimo parente in carissimos liberos excogitatae crederentur: quibus etiamnum hodie vtuntur. Floruit sub eo Henricus, Vpsalensis ecclesiae Archiepiscopus, ad cuius consilia pius rex omnem vitae suae cursum direxit. Nemo illo in orationibus ardentior, in vigilijs frequentior, in ieiunijs crebrior: afflictorum consolator, oppressorum adiutor, pupillorum & viduarum tutor. Nullus in eleemosynis liberalior, nullus in conuersatione benignior, nullus in iudicio iustior, in poenitentes clementior. Carnem suam iugi cilicio castigans, rectae rationis imperio obedire coëgit: & vt omnem peccati fomitem ab ea prorsus auferret, praegelidam aquam insilire consueuerat, dum ad libidinis ardorem stimularetur. Habebat coniugem pulcerrimam, Christinam, Ingonis Sueonum & Gothorum regis F. Sed prolis causa non libidinis ad eam accedebat. Tandem à Danis procerum instinctu, quibus pietas eius molesta videbatur, per insidias necatus est anno 1160. & postea Sanctorum catalogo illatus. Io. Magnus lib. 19. Ericvs, Sueonum rex, Balbus dictus (cùm à sanctorum Retum progenie, videlicet à S. Erico abauo, à Canuto auo, & Erico patre descendisset) quamuis impeditioris linguae, & claudi incessus esset, tamen hos naturae defectus tanta morum probitate compensauit, vt à Deo donatus potius, quàm per humanam electionem assumtus videretur. Iustitiam cum clementia ita temperabat, vt in dubio relinqueretur, iustiórne, an clementior esset. Canutus Folchungus, qui Helenam sororem eius in coniugem acceperat, contra eum conspirauit. Ericus à Canuto anno 1229. acie victus, & Suecia pulsus, collectis apud Ostrogothos copijs, regnum caesis coniuratis recuperauit, per vigintiocto annos. Ioannes Magnus libro decimonono. Haqvinvs Ruffus, Gothorum & Sueonum regnum sine caede & sanguine assequutus, nullius vnquam sanguine manus suas contra leges & iustitiam cruentauit: sed omnibus clemens & benignus effectus, ab omnibus suis vt pater amabatur, & vt dominus timebatur: nulla???ue bella totis tredecim annis, quibus regnauit, alijs intulit, nec ab alijs illata sustinuit: sed domestica pace contentus, ostendit se magis curare suorum ciuium salutem, quàm quòd eos hostium gladijs mactandos obijceret. Tandem apud Vestrogothos (apud quos esse, & viuere coeperat) ex graui aegritudine obijt. Ioannes Magnus lib. 18. cap. 8. Stenchillvs, Olaui Schotkonung ex sorore nepos, Sueonum & Gothorum rex post Haquinum Ruffum pijssimus, iustissimus, fortiss. armis patriam defendit contra Danos, legibus praeclaris instituit. Tribuunt huic Sueticae historiae corporis molem giganteam, atque incredibilem sagittariae artis industriam: de qua non minora referuntur, quàm Suetonius Tranquillus de sagittaria arte Domitiani commemorasse videtur. Post multa clarissima gesta apud Vestrogothos, vitam & regnum morte commutauit. Ioannes Magnus lib. 18. capite nono. Ingo post Stenchillum, nulli optimorum regum postponendus, in bellicis rebus strenuus, in Christiana fide propaganda solicitus, sic vt publica voce circumferretur, ipsum nunquam contra leges patriae deliquisse. Bello contra Danos suscepto, Schoningiam subiugatam occupauit, sed nocturnis insidijs trucidatus est. Ioannes Magnus libro decimooctauo, capite nono. Cindasvindvs, qui post Tulgae mortem Gothorum regnum in Hispania occupauit, omni reliquo virtutum genere conspicuus fuit, pietate verò & religione in primis. Eo???ue factum est diuinitùs, vt toto decennio, quo regnauit, nullus hostis domi aut foris Gothorum rempublicam in aliquo molestarit. Vbique syncerus Christi cultus, vbique vera inter homines caritas, nusquam haereses, nusquam in regem aut rempublicam rebellio apparuit. Morte placidissima apud Toletanos defunctus, Ioannes Magnus libro decimosexto, capite vigesimo. Recinsvindvs, Cindasuindi F. paterni regni & virtutum haeres, sub quo tria concilia Toletana celebrata. Ioannes Magnus lib. 16. cap. 21. Ericvs, Sueonum rex, Valerij archiepiscopi Vpsalensis consilio regnum moderatissimè administrauit, ann. 1210. Quamobrem septem illi anni, quibus Gothia & Suetia his duobus luminibus illustrata fuit, tam felices & tranquilli, ac omnium necessariarum rerum affluentia beati fuisse praedicantur, vt vix vnquam diuina misericordia liberalior in illas terras fuisse credatur. Ioannes Magnus libro decimonono, capite duodecimo. Steno Sture Gothorum & Sueonum princeps, totis XXX. annis summa pace & pietate populos rexit, Traiano melior, Augusto felicior. Intestina bella, quibus per totos L. annos procerum ambitiosa inuidia Suecia direpta fuerat, praecauit: sacerdotes summo honore prosecutus est, regium nomen & coronam (quòd ea superiorum culpa odiosa esse cerneret) aspernatus est: patrem se pietate, fratrem omnium beneuolentia haberi voluit. Itaque tot milites habebat voluntarios, quot ciues. Erga hostes repugnantes fortiss. erga captos clementissimus. Christinam Ioannis Danorum regis vxorem captam gratis marito restituit. Obijt anno regni XXXIII. Christi verò MDIII. Ioannes Magnus lib. 23. Skioldvs Danorum rex fortissimus impias leges abrogauit, salutares tulit, & quidquid ad emendandum patriae statum attinuit, summa diligentia praestitit. Sed & regnum patris improbitate amissum, virtute recuperauit. Primus rescindendarum manumissionum legem edidit. Serui, quem libertate donauerat, clandestinis insidijs petitus, acrem poenam exegit, tanquam in omnium libertorum poenam vnius crimen redundare par esset. Omnium aes alienum ex fisco suo soluebat, & quasi cum aliorum regum fortitudine, munificentia ac liberalitate certabat. Aegros fomentis prosequi, remediáque grauiter affectis benigniùs exhibere solebat: se non sui, sed patriae curam suscepisse testatus. Proceres non solùm domesticis stipendijs colebat, sed etiam spolijs ex hoste quaesitis: affirmare solitus, pecuniam ad milites, gloriam ad ducem redundare debere. Saxo lib. 1. Gotricvs Danorum rex, armis simul & liberalitate clarus, incertum, fortior & clementior fuerit, adeo???ue seueritatem mansuetudine castigabat, vt alteram altera rependere videretur. Idem libro 8. Olavvs Noruagiorum rex, virtute & pietate Christiana clarissimus, legibus efferum populum cicurauit, pauperes, pupillos, sacerdotes, calamitosos subleuauit, & protexit. Idem libro decimo. Canvto II. Danorum rege nullus priorum regum, victorijs licet pluribus illustrium, splendidior fuit. Sanctitate ac fortitudine instructissimus, non minùs religionem, quàm regnum proferre curae habuit. Bellicis titulis clarus, Noruagiae insuper & Angliae & Sueciae regnis auctus, ex fisco suo compluribus in locis clericorum & monachorum collegia exstruxit, & locupletauit. Cuius studij industria ad tantum claritatis lumen accessit, vt cùm fortissimorum regum bellica virtus antiquitate exoleuerit, eius famam gloriae quaestu opulentissimam tenacissima posteritatis memoria comprehenderit. Idem. Ericvs III. Danorum rex, quaesitam armis pacem, iustitiae ornamentis excolere cupiens, conditas à maioribus leges, ac tunc penè assiduis bellis subuersas, ad pristini vigoris habitum reuocauit, vt???ue fortitudine fuerat, ita iustitia insignis apparuit. Irrogatas minoribus iniurias superiorum supplicijs pensabat, nihil???ue familiaritati aut necessitudini parcens, aut ferro, aut laqueo inconsultam maiorum auaritam castigabat. Quo studio & principum odia, & plebis obsequia contraxit, euenit???ue vt & potentibus formidolosus, & popularibus percarus existeret. Idem lib. 14. Gvlielmvs IV. rex Siciliae & Neapolis. Vide fol. 1073. Emmanvel Lusitaniae rex, sic religione̅ colebat, vt nunquam studium publici iuris, & Reipublicae rationem intermitteret. Sic Reipublicae constitue̅dae, & moribus atque legibus inuigilabat, vt bellicarum rerum curam nullo modo deponeret. Sic se cum musicis & venatoribus oblectabat, vt in medijs voluptatibus, salutis publicae memoriam retineret. Itaque eodem tempore classes in Mauritaniam & Aethiopiam, in Orientis Solis regiones instruebat: praesidia in varias partes summittebat, iuridicundo operam dabat, hominum querelis aures assiduè praebebat, commissa facinora vindicabat. Osorius libro 12. Rerum Emmanuelis. Polonorvm principum virtutes compendio explanat Martinus Cromerus in Epitaphio Sigismundi: Boleslai Chrobri, solertiam & magnificentiam: Cazimiri monachi, pacis & instaurandae patriae, superiorum temporum iniuria afflictae studium: Vvladislai eius filij mansuetudinem: Boleslai Criuousti victorias, Crispi prouidentiam, Miceslai senis grauitatem, Cazimiri horum duoru̅ fratris iustitiam, Lesci albi excelsum animum, Boleslai pudici religionem ac temperantiam, Lesci nigri moderationem animi: Vvladislai Loctici fortitudinem, & in tolerandis aduersis patientiam: Cazimiri magni, in ornando & muniendo regno studium atque diligentiam: Iagellonis, si non in propagando, certè in amplificando cultu diuino, pietatem, laborem & munificentiam: Vvladislai magnanimitatem & clementiam, Cazimiri facilitatem, & offensarum perbreuem memoriam: denique Ioannis Alberti ad res magnas gerendas, quanqua̅ meliore fortuna, alacritatem, Et has omnes omnium illorum virtutes Sigismundum Augustum no̅ mo dò aequasse, sed superasse etiam contendit. Cazimirvs II. rex, pacis quàm belli artibus & operibus clarior, Magni cognomentum solus inter Polonorum principes non tam virtute bellica & victorijs meruisse videtur, quàm operibus magnificis, & plurimarum artium & oppidorum munitione: & quòd omnium summorum pariter & infimorum hominum erga se beneuolentiam ijsdem, quibus collegerat virtutibus, hoc est, iustitia, facilitate, humanitate, elegantia & clementia, ad extremum retinuit. Cromerus libro duodecimo. Premislvs maioris Poloniae Dux, anno Christi 1257. mitissimus sui temporis princeps, & supra aetatem prudens: iustitia & animi moderatione in iudicando tanta, vt eius iudicium victus atque Victor ex aequo probarent. Ebrium aut iratum eum nemo vidit. Vsqueadeò addictus fuit religioni & cultui diuino, vt per tempus quadragenarij ieiunij cilicina veste super nudum corpus, & vino diluto admodum, aut insipidiore ceruisia vteretur. Nocturnis temporibus cùm dormire putabatur, prolixae precationi vacabat. Qua die coenam Christi vltimam anniuersario ritu colimus, & repraesentamus, duodecim pauperum pedes reuerenter abluere, extersos???ue deosculari, & pauperes ipsos vestire quotannis solebat. Idem lib. 9. Boleslavs Pudicus Polonorum Princeps, benignus & religiosus, & in egentes cultum???ue Dei ac ministros eius munificus. Idem. Lvdovicvs Vngariae & Poloniae rex, moribus ita temperatis fuit, vt foris bella acriter & excelso animo gereret, domi placabilitate & iustitia pacem coleret: vtrobique prudentia & animi moderatione singulari esset: in contumaces seuerus, in supplices clemens: maleficio iuxtà ac beneficio se separari non patiebatur. Studia bonarum literarum coluit: nec ferè quicquam inconsulta astrologia solitus erat auspicari. Pietatis ac religionis ita fuit obseruans, vt in postremis non duceret, Iudaeos & Cunos, falsorum deorum cultores, ad Christianam adducere religionem. Quod quidem in Cunis est assecutus: Iudaeis autem cùm neque minis, neque praemijs propositis persuadere posset, proscripsit omnes. Cromerus libro 13. Vladislavs Vngariae & Poloniae rex, qui ad Varnam ab Amurathe Turcorum Imperatore non inultus caesus est, anno Christi MCCCCXLIV, aetatis suae vigesimo, laboris & inediae patientissimus, iustitiae & religionis cultor eximius fuit: probitate, comitate & clementia etiam in hostes singulari, liberalitate propemodùm nimia: animi verò magnitudine tanta, vt nihil humile cogitaret, nulla difficultate ab eo, quod instituerat consultò, auelli se pateretur. Denique summa in eo fuerunt omnia, quae optimos principes decent. Idem libro vigesimoprimo. Eberhardvs, Virtebergensis Dux, Princeps optimus, & suis subditis acceptissimus, in Principum Germanoru̅ solenni conuentu, alijs alias suarum regionum dotes praedicantibus, hoc vno gloriabatur, Quòd in cuiusuis suorum subditorum gremio, etiam in vastissima solitudine, somnum capere securus posset. Camerarius in vita Philippi Melanchthonis. Maximilianvs II. Imperator, ob singularem erga Austriacos beneuolentiam, Amor & delitiae patriae nominatus est. H. Henninges in Geneal. Boni viri, et Rei bellicae periti. Dvces bellici probi. Moses diuino iudicio populi Israëlitici dux factus, veri regis atque ducis ideam continet. Imperium non nisi coactus à Deo suscepit. Populum à seruitute Pharaonis liberat. Pro populi peccatis precatur. Pugnante Iosua contra Amalechitas, orando victoriam suis parit. Exodi 15. Moriturus Deum pro nouo duce compellat. Iosva [Greek words] (vir probus & timens Deum) [Greek words] (victorijs clarus) quandiu vixit, Israëlitas in Domini timore continuit. Iosue 24. Adrastus apud Euripidem in Supplicibus, Theseo quinque ductores Argiui exercitus, generosè ad Thebas mortuos, ostendens, alijs alios extollit laudibus, sed quae omnes in bono duce bono???ue ciue requirantur: [Greek words], [Greek words] Hic est Capanevs, vir opulentus, sed minimè superbus, nec maiorem animum quàm pauper habens: fugiens eos qui mensas nimis onerant, mediocria colens: neque enim in ventris voracitate id quod bonum est locabat, sed moderata sufficere dicebat. Amicus verus erat, amicus praesentibus & absenribus, cuiusmodi paucos reperias. Moribus minimè fucatis, alloquio facilis, neque erga ciues, neque erga seruos inhumanus. Secundus est Eteocles, virtutis itidem sectator. Iuuenis hic erat retenui, sed honoribus in terra Argiua functus maximis. Neque verò amicis saepè aurum donantibus accepit, ne moribus seruus efficeretur, à pecunia victus. Peccantes oderat, non vrbem: quae ne tum quidem reprehensione digna videtur, quando malè audit propter principem malum. Tertius Hippombdon est, qui etiamnum puer non ad mollitiem Musarum sese abiecit: sed ruri habitans, & austeram vitatn sectans, fortitudinis exercitio gaudebat, agros colens, equos tractans, iacula manibus dirigens, vt corpus suum patriae redderet vtile. Alter verò Atalantae venatricis filius, Parthenopaevs, iuuenis speciosissimus, Arcas genere fuit: veniens autem ad Inachi fluenta, Argis educatus est: ibi??ue commorans, primùm quidem sic vti peregrinos decet hospites, nec grauis, nec inuidiosus erat vrbi, nec verbis contentiosus (quo ipso molestum se quàm maximè & ciuis & peregrinus ciuitati exhibere solet) in acie quinetiam stans, non secus ac si Argiuus esset, regionem defendebat. Felici successu vrbis gaudebat: infelici tristabatur. À multis verò cùm amaretur, etiam à feminis, diligenter tamen castiratem custodiuit. Tydei magnam laudem paucis complectar. Non oratione clarus, sed hasta vehemens erat sophista, multa???ue reperire idoneus: & licèt à studio Meleagri fratris diuersus, aequale tamen nome̅ hastae periria consecutus, exquisitam musicam in hasta inueniens, moribus gloriae cupidus, diues, non verbis, sed sactis ingeniosus. Amphiaravs, vnus è septem ducibus Argiuorum, Thebas obsidentium, in suo scuto nullum habebat insigne (cùm reliqui sex Argiuorum duces & verbis & symbolis armorum insolentissimè superbirent. Quos ipsos tamen sub Adrasti persona Euripides non minùs quàm Amphiaraum laudauit, pro sui instituti ratione) neque enim videri, sed esse bonus atque fortis volebat: profundum sulcum in pectore conserens, è quo praeclara germinant consilia. Huic vni prudentem & fortem ducem vt opponas moneo: timendus enim est vir Deos colens. Verba Chori sunt ad Eteoclem, apud Aeschylum in septem ad Thebas: [Greek words] Epaminondas Thebanus videtur omnibus suae aetatis hominibus antecessisse militari prudentia, aequitate, & animi celsitudine. Floruerunt eius memoria clarissimi viri, Pelopidas Thebanus, Timotheus, Conon, Chabrias, Iphicrates Athenienses, Agesilaus Spartanus. Ante hunc aute̅ Medicis & Persicis temporibus viguerunt Solon, Themistocles, Miltiades, Cimon, Myronides, Pericles, & alij quidam apud Athenienses In Sicilia verò Gelo, filius Dinomenis, & quidam alij. Attamen si quis conferat horum virtutes ad Epaminondae bellandi peritiam & gloriam, inueniet multis spatijs Epaminondae virtutem antecurrere. Nam in alijs singulis tantùm vnius gloriae splendor sese exeret: in hoc verò cumulatim virtutes omnes simul elucescent. Nam & robore corporis, & dicendi facultate, praeterea animi sinceritate, diuitiarum odio & iustitia, ac quod maximum est, fortitudine atque militari scientia reliquos multùm superat; & longè post se relinquit. Proinde dum ipse in viuis ageret, patria summum imperium Graeciae consecuta est. Cùm autem mortuus esset, eo priuata est, sempre???ue ad deteriores conditiones deuoluta: ita vt tandem ob ducum inertiam de libertate atque euersione periclitata sit. Diodorus libro 15. In P. Scipione Africano quid fuerit laudabilius, fortitudóne in bellicis gerendis, an in omni vita continentia, dubium est. Altera enim bis aut ter hostem superauit, altera seipsum semper. Ei certè populus Romanus nihil praeter somnum obijcere poterat. Plut. in Politicis. Prosper Dominus Palliani, egregius militiae dux. Vide f. 2346. Boni et Politici. Aristides Atheniensis, ob insignem iustitiae opinionem Iustus cognominatus, vniuersae Graeciae populis censum descripsit, tanta aequitate & iustitia, vt Graecorum felicitas sit dictus: & quae eum tulit, aurea sit aetas appellata, ac ea quae Saturno quondam rege fuerat. Sabel. lib. 4. cap. 4. Scriptum reliquit Aristoteles, tres extitisse optimos ciues Athenis, qui pari erga populum beneuolentia & amore fuerunt, Niciam Nicerati, Thvcydidem Milesij, & Theramenem Agnonis: verùm hunc quàm illos minús. Etenim ob pudenda natalia, vt hospes ex Cea, perstrictus est: atque ob inconstantiam, quod???ue modò harum, modò illarum partium in Republica esset, Cothurnus dictus. Thucydides fuit illis aetate prior, diu???ue Periclis actionibus populo assentantis pro optimatibus propugnans restitit. Aetatis Nicias inferioris. Habuit nomen aliquod, etiam viuo Pericle, vt collega quoque eius in bello gerendo fuerit, & ipse per se exercitui praefuerit crebró. Defuncto Pericle, statim est in primum locum elatus, à locupletibus potissimùm & nobilitate, qui arcem eum aduersus Cleonis fecero̅t scelera & audaciam. Plutarchus in Nicia. M. Porcivs Cato, homo plebeij sanguinis, sed tam acri ingenio, vt ipse sibi fortunam fecisse videatur. Nulla illi ars defuit publicae priuatae???ue rei gerendae. Plerique eloquentia, alij virtute militari, ad summos honores sibi gradum fecêre: huic adeò versatile fuit ingenium, vt ad id vnum, quod ageret, natus videretur. Strenuus miles, Imperator optimus, peritissimus iuris, orator eloquentissimus. Quinquagies ferè egisse dicitur pro se, pro???ue alijs, aduersus alios. Orationes reliquit quamplurimas, quippe qui non solùm accusando, sed reus etiam fatigauit inimicos, quater ac quadragies accusatus, sempre???ue absolutus. Quo contigit, vt Romanus sit Demosthenes ab omnibus sui temporis dictus. Simultates nimio plures eum exercuerunt, & ipse eas exercuit. Nec est facile dictu, vtrum illum magis nobilitas, an ipse nobilitatem agitauerit. Asperi ingenij, linguae acerbae, & immodicae libertatis. Rigida in eo innocentia, gratiae & diuitiarum contemtus: etsi ipsius est apopthegma illud, Virorum esse rem domesticam augere, viduarum deteriorem facere. Ferrei propè corporis ad laborem, animi adeò vegeti, vt eum ne senectus quidem fregerit. Sex & octoginta natus annos causam dixit. Inde nonagenarius Sergium Galbam ad iudicium populi adduxit. Vbi fuerit natus, parùm perspicuè traditur. Tusculanus tamen fuit genere, Priscus???ue ab initio appellatus, inde à prudentia & animi solertia Catonis est nomen adeptus. Sic enim Romani nominabant, qui multarum rerum vsum & experientiam callerent. Multa ad haec continentia & aequitate, vtpotè qui adolesce̅s Tarenti quu̅ sub Fabio Maximo militaret, Nearcho Pythagorico familiariter sit vsus: ex quo quum multa alia audire sit solitus à Platone vsurpata, tum illud, Voluptatem esse malorum omnium escam. Patientia & labore cum seruitiorum certauit turba, quam diu villicatus est. Sabellicus libro septimo Enneadis quintae. Duorum Catonum, senioris, cui nomen Censorio, & minoris, cui nomen Vticensi, grauitas pariter atque integritas, vulgo celebratissima quondam fuit, adeò, vt è coelo demissi dicerentur, vt bellum cum vitijs gererent. Erasmus in Adagijs. Boni et Milites. D. Martinvs, antequam Christiane religioni initiaretur, anno aetatis XV. sub Constantino & Iuliano, inuitus tamen, à patre ad militiam pertractus, stipendia fecit. Boni Viri Valetvdinarii. BALDVINVS IV. Hierosolymorum rex, Almerico patri vix dum pubertatem egressus & leprosus successit, & contra Saladinum Aegyptium praeclarè rem Christianam defendit. Aemilius libro 5. Boni et Pavperes. Orestes, in laude & admiration Coloni Mycenaei, mariti [1609] sororis suae Electrae, viti quamuis pauperis, tamen optimi & probi, inter caetera etiam haec affert apud Euripid. in Electra: [Greek words] Hic vir neq; inter Argiuos magnus, neq; rursum magnificentia aedium turgidus, plebeius existens, optimus inuentus est. Boni et Opvlenti. Maram ferunt fuisse quempiam apud Beroeam Syriae ciuitatem, ditissimum quidem illum, verùm nihilominùs humanum & officiosum in omneis, tum ciues, tum hospites. Vnde vulgò receptum, vt id vocabuli tribueretur viris, qui ad multorum vtilitatem nati viderentur. Erasmus in Adagijs. Nicias Atheniensis ditissimus, multa???ue ob diuitias & res praeclarè gestas apud suos celebriate, pacis semper suasor, vt Pericles, dum vixit, belli. Ipse talis omninò, qualem se in publico praedicare solebat, illud Agamemnonis semper in ore ha bens: Vitae nostrae turbam praesidem sortiri sumus, multitudini proculdubiò seruire cogimur. Gratia & liberalitate omnes superauit: tanta???ue religione praeditus, vt seruum libertate donauerit, quia Baccho esset similis: & agrum magna pecunia emtum Delio Apollini dedicarit. Nemo ab eo fermè quicquam petijt vnquam, quod non facilè impetrarit. Nec minùs ijs donare, à quibus mala aliqua timeret, quàm gratis & benè meritis. Primus in senatum ventitabat, omnium postremus abibat. Sabel. lib. 7. Ennead. 3. Bonae Mvlieres. Consule Tit. Monacharum, f 2127. item Mulierum doctarum, f. 1199. Abigail in facris mulier optima introducitur. Reiecerat Nabal, maritus stolidissimus, Dauidis legatos commeatu̅ petentes, sua???ue inhospitalitate exules ad vindictam concitarat. At illa Dauidi obuiam cum alimentis profecta, iram hospitis mitigauit, mariti vitam protexit, opes suas, iam direptioniexpositas, conseruauit: digna profectò, quam Dauid Nabale mortuo regij lecti consortem faceret. Conuitium adfert, non connubium mulier, quae fortunam habet, qua insolescat: non habet, qua regatur, virtutem. Alcvmenae apud Plautum haec sunt ad Amphitry onem verba: Non ego illam mihi dotem esse duco, quae dos dicitur: Sed pudicitiam, & pud orem, & sedatam cupidinem, Deûm metum, parentu̅ amore̅, & cognatûm co̅cordiam: Tibi morigera, atq; vt munisica sim bonis, prosim pbis. Ludouicus Viues de Christiana femina, lib. 2. Alcestis Admeti regis Thessaliae vxor, ab Euripide perhibetur: [Greek words] Mulier longè optima earum quae sunt sub lato Sole. Clytaemnestra ad Agameranonem sic ait, apud Euripid. Iphigenia Aulidense: [Greek words] Erga te & domum, ipse testaberis, quàm inculpata fuerim mulier: in venerem verò modesta, & tuam rem familiarem augens, vt siue ingredereris gauderes, foras???ue egrediens beatus esses. Rara est captura, huiusmodi nancisci vxorem: malam verò non rarum est vxorem habere. Demophontem, Pisae tyrannum, multis ac grauibus in commodis Eleos affecisse tradunt. Eo mortuo, quòd ille nihil egerat de publico ciuitatis consilio, facilè Elei adducti sunt, vt de ijs quas acceperant iniurijs, aequo iure cum Pisaeis disceptarent. Ac tunc sanè inter ipsos conuenit, cùm ciuitates id temporis in Elea sedecim vigerent, singulas matronam vnam edere, quae cùm aetate, tum vitea ac generis dignitate caeteras anteire videretur, atque his omnium controuersiarum arbitrium permiti. Sedecim itaque FEMINAE è totidem Elidis vrbibus vtrinque populo pacis conditiones tulêre. Eisdem verò postea & ludos, quae Iunonia sunt appellata, faciendi, & peplum Iunoni pertexendi cura mandata est. Pausanias lib. 5. Fuit quidam Caia Cecilia, mulier cùm eleganti forma, tum probatissimis moribus, antea dicta Tanaquil: quae nupsit vni è filijs Tarquinij, videlicet Tarquinio Prisco. Huic Caiae Romani posuerunt statua̅ aeream in templo Sancti (sic enim scribit Plutarchus [Greek words] is erat deus olim hoc nomine cultus apud Romanos, vnus è numero duodecim selectorum.) Ibidem antiquitùs erant reposita illius sandalia & colus: quorum illa testabantur eam domi manentem familiae curam habuisse: haec industriam significabat, quòd muliebres operas diligenter obierit, lanificij studiosa. Huius ita???; mentio sponsam admonebat, vt talis esset suo marito, qualis in sponsalibus Caia Cecilia fuerat suo. Erasmus in Adagijs. Plautus Poenulo sub Meretricis persona conditiones bonae matronae describit: Bono ingenio me esse ornatum, ??? auro multo, mauolo. Aurum in fortuna inuenitur, natura ingenium bonum. Bonam ego, quàm beatam me esse, nimio dici mauolo. Meretricem pudorem gerere magis decer, ??? purpuram: Magis???ue meretricem pudorem, quàm aurum gerere condecet. Pulcrum ornatum turpes mores peius coeno collinunt: Lepidi mores turpem ornatum facile factis comprobant. Plutarchi Chaeronei vxor, Timoxena restritione circa corpus & vitae austeritate nullum no̅ philosophorum. quibus nota esset, obstupefecit: nulli non ciui in facris, in sacrificijs, in theatris spectaculum praebuittemperantiae. Rursus in aduersis constantiam demonstrauit no̅ vulgarem, cùm maximum natu ex silijs amisit: iterum???uè, quando suauem illum deseruit Charonem. Nam cùm hospites nonnulli, qui Plutarchum à mari prosequerentur, allato pueri excessu, cum reliqua frequentia domum eius ingrederentur: postquam omnia pacata & quieta viderunt, nihil accidisse grauius, sed inanem de Cha rone famam temerè vulgatam existimarunt: adeò moderatè composuerat domu̅, quo tempore magna confusionis licentia conceditur: licet sua ipsius mamma illum nutricasset, sectionem???; vberis tulisset, cùm papilla fuisset contusa. Iam cùm filiam quoque post quatuor filios susceptam amisislet, neque vestem lugubrem sumsit, neq; vllum sibi suis???; ancillis ???quallorem addidit, vel inslixit sugillationem, neq; apparatum secit in exequijs solennis splendoris: sed administrata omnia moderatè & modestè, neque vltrà quàm necesse foret. Plutin Consolatoria ad vxorem. Amalasventa, Ostrogothorum regina, Theoderici filia, Eutharici vxor, teste Cassiodoro & Suida, inter primarias rarissimas???ue annumeranda. Aspectu veneranda, auditu admiranda: Graecis Latinis???; literis egregiè imbuta: omnium gentium nationum???ue, quae Romanum inuaserant imperium, linguas callebat. Tantae grauitatis, tantae in simulando & dissimulando prudentiae, vt quum sontes compesceret, nullam illi ab ea offensam perpessos & dicerent, & sentirent. Tanta auctoritate, vt rem illi ingratam commisisse, etiamsi nulla proposita poena, nefarium duceretur. Cranzius libro 3. Sueciae, capite 23. Athalarico filio per aetatis imbecillitatem ad regni gubernacula tractanda nondum idoneo, ipsa tanta iustitia ac sapientia illud administrauit, vt omnes in summam admirationem adduxerit. Nam non modò Romano cuipiam vitam aut bona non ademit, sed etiam liberis Symmachi & Boëtij, quae fuerant erepta, restituit: in primis???ue vniuersam Romanorum nationem aduersus inhiantem Gothorum libidinem texit. Amalarico, regi Hispaniae, sororis suae filio, Galliae vltra Rhodanum portionem, citeriore sibi retenta, concessit: & res à Theoderico patre Carcassone ablatas reddidit, atque impositum ab eo vectigal remisit. quin etiam ipsius citerioris partem, Theoderico, regi Francorum, arma sibi intentanti tradidit, ad leuandam Francico bello in tanta suorum infirmitate Italiam. Puerum porrò Athalaricum co̅tra instituta Gothorum more Romano rectis ad omnem humanitatem literis ris informandum curauit, ac praeceptorum seniorum???ue, humanitate & prudentia praestantium custo diae seueriori commisit: qui nunquam ab eius latere discedentes, mores vitam???; pueri Romana disciplina imbuerent. Quinetiam Theodericum Francorum regem bello prouocauit, ac victoriam, rege mortuo, nobilem reportauit: teste Cassiodoro. Regem quoque Burgundionum ad obsequium adduxit: sic enim subijcit Ecce felix domina, quod habet eximium vterque sexus, impleuit. nam & gloriosum regem nobis edidit, & latissimum imperium animi fortitudine vindicauit. Sidonius lib. 17 Imperij occidentalis. Theodelinda, Garcoualdae (alijs Garibaldi) Boiorum regis filia Vthari (Autharim alij vocant) Longobardorum regis vxor, singularis prudentiae & rarae pietatis in Christum femina, Longobardoru̅ animos bonis artibus inflexit: & vt religionem Christianam reciperent, cum Rom. Imperatoribus fo??? dus facerent, pacem depositis armis seruarent, sua prudentia atque virtutibus persuasit. Auentinus lib. 3. Annal. Boiorum. Gregorius Magnus Pp. dialogum de Vitis sanctorum, Teudelindae reginae dicauit. Cum Adelualdo filio regno pulsa in exilio prae moerore obijt, anno 627. Sigonius lib. 2. regni Italici. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Tedaldus Marchio, dux Tusciae, relictis filij Bonifacio & Conrado decessit. Ex his Bonifacius, qui Beatricem Conradi I. Imperatoris filiam vxorem duxit, tantas in Italia opes habuit, vt omnium Principum Italicorum fuerit longè illa tempestate clarissimus. Fuit Canussij Comes, Parmae, Mantuae, & Ferrariae Marchio, & Dux Tusciae, perinde ac pater eius Tedaldus: siquidem & is Ducis titulum gessit. Eo mortuo, Beatrix Gozeloni Lotharingiae Duci Henrici III. Imper. inimico nupsit, [1610] ac filiam Mathildem Gothifredo Gozelonis filio fratri. Stephani IX. Papae collocauit, qui Ducis Spoletani & Tusciae titulum tulit, maximarum, quae patris fuerant, in Italia opum haeredem: siquidem à plerisque, & quidem veteribus scriptoribus, Lombardiae & Tusciae Dux, Canussij???ue Comes vocatur. Verùm ipsa semet, Mathilda Dei gratia, si quid est (Christianam humilitatem aemulata) subscribere assueuit. Marito mortuo, vidua vnà cum Beatrice matre vniuersam inde ditionem administrauit. Gregorio VII. Papa contra Henricum III. regem pertinaciss. adhaesit. Azoni inde Marchioni Atestino matrimonio sociata anno MXXC. sed propter detectam sanguinis coniunctionem, Gregorij VII. edicto, ab eo post annum discessit. Pòst Vrbani II. auctoritate, Velfoni Bauariae duci nupsit. Tandem annos sex & septuaginta nata, mortem anno 1115. oppetijt: atque in monasterio S. Benedicti Mutinae ab auo suo inter Padum & Larionem constructo sepulturam accepit: mulier non solùm egregia pietate ac religione omnium & sui, & superiorum seculorum mulieru̅ praestantissima, sed etia̅ publicis operibus, arcibus, pontibus, vijs, templis, monasterijs in Lombardia extructis, bellis???ue assiduis pro tuenda Ecclesiae auctoritate administratis, singularibus laudibus in perpetuum celebranda. Haec gliscente inter Gregorium VII. Papam atq; Henricum IV. regem discordia, Lombardiae Tusciae???ue ditionem testamento S. Petro donarat. Itaque ea mortua non defuêre, qui nuncijs missis Henricum V. ad adeundam ditionis eius haereditatem in Italiam aduocarent. Ita Parma & Mantua ad eum peruenit. Ferraria, quam Tedaldus auus à Ioanne XIV. Pontifice acceperat, Romanam ad ecclesia̅ redijt. Multa preatereà in Lombardia ad Pa dum castra & posselliones fuêre. de quibus posteà magnae inter Imperatorem & Pontifice̅ contentiones extitêre, eae???; modò huic, modò illi diuersorum beneficio Regum cessêre. Sigonius libro 9. & 10. regni Italici. At de ea sic Cranzius lib. 5. Saxoniae cap. 13. Mathilda Comitissa fuit Egberti Marchionis Saxoniae filia, Egberti ab Henrico IV. Imper. victi, & in molendino caesi germana, incomparabilis prudentiae, religionis & pudicitiae femina: quam pater eius Bonifacio in Lombardia Comiti tradidit virginem. Quo mortuo, quum Azoni Estensi tertio gradu consanguinitatis priori marito cohaerenti nupsisset, Pontificis iussu ab illo secessit. Hedvigis, Ludouici Vngariae & Poloniae regis filia, Vladislai Iagellonis, Poloniae regis vxor, singulari pietate & sanctimonia vitae praedita: ab omni fastu, leuitate & iracundia aliena, ocij iuxtà ac alienorum à suo sexu atque dignitate negotiorum fugiens, tempus omne suum vel diuino cultui, vel lectioni eorum, quae ad pietatem mores???ue formandos pertinerent: vel denique audiendis & leuandis viduarum, pupillorum, & aliorum miserabilium hominum querimonijs impertiebat. Facultates verò suas, quas amplissimas è paterna domo secum aduexerat, liberaliter in vsus egentium, in cultum diuinum, & in publicas vtilitates expendit. Cromerus libro decimosexto. IMPROBI HOMINES, IN GENERE. Popvli improbi. Ferrei seculi meminêre Poëtae, Graeci primùm, inde Latini, aurea in argenteam, argentea in aeream, aerea in ferream aetatem sensim degenerante. Sic Ouid. 1. Metam. - de duro est vltima ferro. Protinùs irrupit venae peioris in aeuum Omne nefas, fugêre pudor, verum???ue fides???ue: In quorum subiêre locum fraudes???ue doli???ue, Insidiae???ue, & vis, & amor sceleratus habendi. Lydos improbitatis primas retulisse, adnotatum à Graecis est, Aegyptiis gradu secundo constitutis, Caribvs autem tertio: [Greek words] Lydi improbi, post hos secundi Aegyptij, Tertij???ue Cares perditissimi omnium. Erasmus. Adrianus ad Seruianum consulem, Aegyptvm totam se didicisse ait esse leuem, pendulam, ad omnia famae momenta volitantem. & mox, esse homines eos scribit seditiosissimos, nauissimos, iniuriosissimos. Et Q. Curtius Aegyptios vt gentem vanam infamat, nouandis quàm gerendis rebus aptiore̅. Caelius lib. 16. cap. 3. A. L. [Greek words] ciuitas quaepiam in Libya, vt auctor est apud Suidam Ephorus, apud Stephanum Hecataeus. In hanc si quis seruus lapidem importasser, continuò liber siebat, etiam si peregrinus fuisset. Est & altera, cui nomen [Greek words], quòd seruis dicata sit, in qua vnum duntaxat ingenuum viuere tradunt. Est rursum in Creta [Greek words], id est, Mille viris habitata, vt auctor est Sosicrates in prima narratione rerum Creticarum. Est item alia iuxta Thraciam, [Greek words], id est, improborum ciuitas. In hanc Philippus collegisse dicitur, velutin sentinam, infames ac moribus improbatis, vt sycophantas, falsos testes, praeuaricatores, & id genus alios, ad numerum duûm millium, vt auctor est Theopompus, in rerum Philippicarum libro decimotertio. Testatur & Plutarchus in co̅metario de Curiositate. Est & in Aegypto regio quaedam [Greek words] appellata, teste Olympianico. Non dissimile quod Plinius narrat de gente Essenorum in Syria, ad quos fugitant vsquequaque nocentes. Quae sola toto in orbe, sine vlla femina viuit, omni venere abdicata, socia palmarum, in diem ex aequo conuenarum turba renascitur, longè frequentantibus, quos vita fessos ad mores eorum fortunae fluctus agitat. Erasmus in Adagijs. Stephanus scribit, Bergam esse ciuitatem Thraciae, siue vt Strabo refert, vicum. Eius gentis improbi mores in prouerbium abierunt, vt dicerentur [Greek words], qui nihil sani loquerentur. Tota enim nario Thracum multis nominibus malè audiebat, sed praecipuè, ob morum truculentiam ac perfidiam Thrax erat Polymnestor, qui victricia arma sequutus, Polydorum Priami filium obtruncauit, & auro vi potitus est. Ibidem. Athenienses aut optimi euadunt, aut pessimi: sicuti eorundem terra & mel saluberrimum & cicutam producit exitiosissimam. Plut. in Dione. [Greek words]. Tria pessima cappa. Iactatum hoc olim aenigmatis vice, quo trium gentium mores notati sunt, Cappadocvm, Cretensivm & Cilicvm. Augustinus in Grammaticis, indicat fuisse tortum in Cornelium Syllam, Cornelium Cinnam, & Cornelium Lentulum. Creditum???ue est in libris Sibyllinis horum nomina tribus hisce literis fuisse designata. Est item clausula carminis heroici. Cilices certè ob piraticam quam exercebant, & assiduas hostium depraedationes, infames erant, immanitatis & crudelitatis nomine. Quapropter & Attici vindictas acerbiores ??? appellabant. Erasmus in Adagijs. Leriorvm populus ob infignem morum improbitatem in prouerbium abijt, auctore Strabone libro Geographie 10. Citat???ue Phocylidis nescio cuius verba haec: [Greek words]: id est, Lerij mali, non vt hic malus sit, ille nequaquam, verùm omnes, excepto Procle: & Procles est Lerius. Leria insula est vna ex Sporadibus, contra litora Cariae, quam Plinius Leron appellat, quum alijs aliquot locis, tum lib. 5. cap. 12. Idem. Quod hîc dictum est in Lerios, Graeca epigra̅mata detorquent in Chios, Epigramma fic habet: [Greek words] Hoc quoque Demodoci: Chius malus, haud quidem hic, hic non: Omnes, absque Procle: Chius at ipse Procles. Horatius Romanorvm corruptos mores taxans libro tertio, Ode sexta sic scribit: Foecunda culpae secula, nuptias Primùm inquinauêre, & genus, & domos. Hoc fonte deriuata clades In patriam populum???ue fluxit. Motus doceri gaudet Ionicos Matura virgo, & fingitur artubus Iam nunc, & incestos amores À tenero meditatur vngui: Mox iuniores quaerit adulteros Inter mariti vina: neque eligit, Cui donet impermissa raptim Gaudia, luminibus remotis: Sed iussa coràm non sine conscio Surgit marito, seu vocat institor, Seu nauis Hispanae magister Dedecorum preciosus emtor. Damnosa quid non imminuit dies? Aetas parentum peior auis, tulit Nos nequiores, mox daturos Progeniem vitiosiorem De Iisdem Iuuenalis Satyra 3. aetate multùm posterior: Quid Romae faciam? mentiri nescio: librum, Si malus est, nequeo laudare, & poscere: motus Astrorum ignoro: funus promittere patris Nec volo, nec possum: ranarum viscera nunquam Inspexi: ferre ad nuptam, quaemittit adulter, Quae mandat, norint alij-. Hvnni veterum monumentis leuiter noti, vltra paludis Maeotidis glacialem Oceanum accolentes, omne̅ feritatis modum excedunt. Compactis omnes firmis???; membris, & opimis ceruicibus, prodigiosè deformes & pandi, vt bipedes existimes, bestias, vel quales in commargina̅dis pontibus effigiati stipites dolantur incomtè in hominum figuras. Sic etiam in sua vita visi sunt asperi, vt neq; igni, neq; saporatis indigeant cibis, sed radicibus herbaru̅ agrestium & semicruda cuiusuis pecoris carne vescantur, ??? inter femora sua & equorum terga sub ser [1611] tam, fotu calesaciunt breui. A???disicijs nullis vnquam tecti, sed haec velut ab vsu communi discreta sepulcra declinant. Nec enim apud eos vel arundine fastigiatum reperiri tugurium potest. Sed vagi montes peragrances & syluas, pruinas, famem, sitim???; perferre ab incunabulis assuescunt. Peregrè tecta, nisi adigente maxima necessitate, non subeunt, nec enim apud eos securos existimant esse sub tectis. Indumentis operiuntur linteis, vel ex pellibus syluestrium murum consarcinatis, nec alia illis domestica vertis est, alia forensis: ded semel obsoleti coloris tunica collo inserta non antè deponitur aut mutatur, quàm diuturna carie in pannulos defluxit defrustata. Galeris incuruis capita tegunt, hirsuta crura corijs munientes hoedinis. Eorum???ue calcei formulis nullis aprati, vetant incedere gressibus liberis. qua causa ad pedestres parum accommodati sunt pugnas, verùm equis propè a ffixi, duris quidem, sed deformibus, & muliebriter ijsdem nonnunquam insidentes, fungu̅tur muneribus consuetis. In ipsis quiuis in hac natione pernox & perdius emit & vendit, cibum???|ue sumit & potum: & inclinatus ceruici angustae iumenti, in altum soporem ad vsque varietatem effunditur somniorum. Marcellinus lib. 31. Artifices improbi. Apud Athenaeum Antiphanes, cùm [Greek words] fecisset omnium sceleratissimos, tamen excepit mensarios, his quoque nocentiores. Diogenianus. Erasmus in Adagijs. Familiae improbae. Successorum Alexandri Regvm familiae omnes parricidijs & incestis libidinibus infames fuêre. quando vt Mathematici axiomata habent, quae sibi concedi petunt: sic illis caedes fratru̅ ad securitatem regni axiomatis loco fuit. Extra vnam Antigoni domu̅, in qua nullus, praeter Philippum Macedoniae regem (qui Demetrium F. sustulit) cognato sanguine manus polluit. Plut. in Demetrio. Privati homines. Zenodotus & Suidas scribit duos fuisse ductores, notae vtrunq; improbitatis, Simonem & Niconem. Simonem autem, ??? vitijs antecelleret, alterius famam obscurasse. Vnde prouerbio, Simonem vnum nominant. Tradunt hos duos Telchines fuisse, qui inducta in terram aqua Stygia, Arnon aedificarint. Vocantur autem apud Graecos Telchines, mali genij, siue homines fascinatores & malefici. Strabo libro 10. meminit Telchinum, ait???ue nouem fuisse, qui è Rhodo Rheam sint comitati in Cretam. [Greek words] autem dictos volunt [Greek words], quod est obscurare, siue demulcere, quòd homines illectos cir cumueniant. Hinc & [Greek words], siue [Greek words] dicunt, quicquid insigniter est improbum: & [Greek words], pro co̅tentiosè ac peruicaciter agere. Erasmus in Adagijs. Olim duo quidam fratres era̅t apud Ephesios omni genere ma leficiorum passim in omnes debacchantes, vnde & ex morum atrocitate nomina repererunt. Nam alter Passalvs dictus est, alter Achemon, siue Achmon. Hos mater, nomine Senonis, iussit cauere, ne quando in Melampygum inciderent. Euenit deinde, vt Hercules aliquando sub arbore quadam dormirei, armis in eandem reclinatis. Accesseru̅t Cercopes, siue Perperi fratres (vtrunque enim scriptum inuenitur) & Herculem dormientem ipsius armis aggredi tentarunt. Ille protinùs sensit insidias, & correptos ac vinctos de claua à tergo suspen dit leporum ritu, atq; ad eum modum gestabat. Illi pendentes capitibus deorsum demissis, cùm Herculis posticum nigris pilis horridum arq; hispidum viderent, materni moniti memores, super hac re inter sese confabulaba̅tur. Quod simul ac audisset Hercules, hoc cognomine delectatus, & in risum effusus, eos vinculis solutos dimisit. Alij narra̅t iussu Omphales Herculem illos vinxisse. Idem, ex Suida & Greg. Nazianz. Hinc prouerb. [Greek words], de conuentu improboru̅. Quidam aiunt, quosdam ob imposturas & malas artes, [Greek words], quasi caudatos appellatos suisse apud Ephesios atque Athenienses. Idem. Cleocritvm veteris comoediae maledicta nobilitarunt. Dictus est autem effeminatus, cinaedus, hospes, obscuro foedo???; genere, Cybeles filius, quòd Rheae mysteria ab exectis euiratis???ue peragerentur. Ne forma quidem à moribus discrepabat. Nam facie velut auem referebat, Idem. Phrynondas, cùm esset hospes Athenis, in negotijs Peloso̅ nesiacis versabatur, homo versutus, maleficus, impostos, summus malaru̅ rerum artifex, vt hominis vocabulum in prouerbium abierit. Sic Aristophanes in Amphiareo, citante Suidat [Greek words]. id est, Sceleratetu, ac Phrynonda, & impurissime. Idem. Plutarchus in vita Alcibiadis, Thucydides Peloponnesiaci beslli lib. 8. & Aristophanes in Equitibus ostendunt, Hyperbolvm fuisse hominem modis omnibus improbissimum, nec vlla reclarum aut potentem, nisi vitio linguae. Idem. Epitaphium Timocreontis, Rhodij poëtae, voracis ac bibacis, quod liber Epigrammatum attribuit Simonidi, Athenaerus lib. 10. recenset: [Greek words] Multa bibéns, tum multa vorans, mala denique dicens Multis, hîc iaceo Timocreon Rhodius. In Zoilvm, Martialis Epigr. lib. 11. sic scribit: Mentitur, qui te vitiosum Zoile dixit: Non vitiosus homo es, Zoile, sed vitium. De Grvnnio Corocotta scribit Hieronymus, seu ficto nomine, seu vero, qui luxu & flagitijs intus erat Nero, forìs Cato, ambiguus totus, vt ex co̅trarijs diuersis???; naturis vnum monstru̅ nouam???; bestiam diceres compacta̅: iuxta illud poëticu̅: Prima leo, postrema draco, media ipsa chimaera. Caelius lib. 16. cap. 5. Antiq. Lect. IMPROBITAS ADIVNCTVM HABENS BONVM vel malvm aliqvod. Animi. Hvc Improbi Philosophi, Sophistas. Hegesander in 8. Commentariorum sui temporis Philosophis, epigramma dithyrambicum tale affert, quod huc ex 1. lib. Poëticae Scaligeri transcribere placuit: [Greek words] Quod quidam paribus sesquipedalibus expressêre: Silonicaperones, vibrissasperomenti, Manticobarbicolae, exterebropatinae. Planipedatquelucernitui, suffarcinamicti, Noctlilatentiuori, noctidolostudij, Pullipremoplagij, sutelocaptiotricae, Rumigeraucupidae, nugicanoricrepi. Historici. Insimulatus fuit Sallvstivs à Graeco historico, quòd nullam in partem imitatus fuisset eos, quos in historia sua in coelum tulera???nec virtutes eas vita reddidisset, quas in alijs commendarat. Victorius arbitratur ipsum, postquam ex Africa redijt, quam expilarat, taedio illarum rerum confectum, se historiae scribendae dedisse. Praesertim cùm ipse quoque fateatur, se in via vitae antea errasse, & in vitijs communibus illius aetatis priùs volutatum esse. Victorius lib. 38. Variarum lectionum, cap. 5. Corporis. Hvc Improbi Deformes. Homerus Thersitis soeditatem multis partibus atq; vndequaque effinxit: ingenij verò peruersitatem succinctissimè vnico expressit versu: Aeacidae in primis erat atque infestus Vlyssi. Siquidem inimicitias cum preastantissimis gerere, effusa queadam est improbitas. Plut. de Inuidia & odio. Senes. Cato senior Cvidam improbo: Heus tu, quid senectutem, inquit, multis alioquin obnoxiam malis, oneras insuperimprobitatis nota? Plut. de Non foener. Mvlieres. Inter fortuita mala Vxores improbae censentur, quatenus maritos infelices reddunt. De quibus suo loco, fol. 3916. At hîc Mulieres improbae per se considerantur, quatenus multis vitijs nobilitantur. Consule etiam Tit. Meretricum quando praeter libidinem multis quoque alijs sceleribus excellunt, fol. 2315. Quidam sceleratam & libidinosam feminam esse crediderunt Medeam, quae ob furiosum Iasonis desiderium immoderatam???ue libidinem, parentes & regnum & patriam prodiderit, vt ignotum hominem sequeretur. Hinc Medeam vocata̅ fuisse memorant, quia omnibus artibus conata sit Iasonis amoren in se vertere, vt est apud Diphilum: [Greek words] -Medea vocata est Illa, veneficij quòd fraudes repperit omnes. Haec dicta est senes nonnullos iuuentuti restituisse per herbas & ignem: quia in sui desiderium etiam senes attraxerit per magiam, fecerit???ue vt tanquam iuuenes imprudentes & impudentes essent. Hanc in omnia crudelitatis lasciuiae???ue facinora delapsam aiunt, & idcircò paulò pòst in omnium odium incurrisse, quia nemo impurus diu felix esse possit, cùm solius virtutis opus sit felicitas. Natalis Comes Mythol. libro sexto, capite septimo. Nvmvlisinthis (alij Cysenida vocant) Diogiridis filiae, [1612] Thraciae regis, etsi minùs admirabilem crudelitatem gentis ipsius feritas, narrandam tamen rabies saeuitae facit: cui neq; viuos homines medios secare, neque parentes liberorum vesci corporibus nefas fuit. Val. Max. lib. 9. cap. 2. Andromache in Helenam, propter quam Troiani varijs malis affecti, Hector interfectus, & eiusde̅ filius Astyanax de turri in praeceps datus apud Eurip. Troadib. sic inuehitur: [Greek words]. Ò Tyndarea planta, nunquam eras Iouis filia: ex multis verò patribus assero te natam esse. Ex daemone quide̅ primò, deinde inuidia, & caede, & morte, & quaecunque tellus alit mala. Non enim vnqua̅ dicam Iouem produxisse te ego, multis perniciem Barbaris Graecis???ue. Pereas: nam pulcerrimis tuis oculis turpiter hoc inclytum solum perdidisti Phrygum. Cleopatra, Physconis Ptolemaei vxor, mulier omnium scel???stissima. Vide Tit. Regnandi libido. Conuulsa sunt duo finitima regna, Ptolemaeorum in Aegypto, & Antiochi successorum in Syria, foedissimis caedibus tragicis???ue exemplis ob intestinam discordiam sugillata. Et in his Reginarvm scelera, quae saeuitia & omni monstroru̅ genere ne viris quidam posthabendae sint, sed Cleopatra omnium teterrima. Fuit haec vna ex ijs, quae vetustiore memoria in Aegypto reginae nomen tulerunt. Matrem thoro expulit, filias viduas fecit, alterno fratrum matrimonio virilis stirpis liberos vnum in exilium egit, alterum interficere conata est, cui postea suorum scelerum debitas exoluit poenas. Sabellicus libro 3. capite 10. Tvllia, Seruij Tullij filia, nequissima femina, vt Ta???quinio Superbo nuberet, maritum Tarquinij fratrem, & sororem suam, eiusdem vxorem, necari curauit. Iam cùm furijs eius Tarquinius aequè ferox agitatus, regni cupiditate improba, Seruium Tullium socerum, vt ipse regno potiretur, interficiendum curasset: praeteruehens ipsa carpento, infestis furijs agitata, & muliebri spiritu inflata, supra patris defuncti corpus, vulneribus & plagis affecti & cruentati, incedere non dubitauit. Ob cuius inhumanum scelus & rei foeditatem, loco tanqua̅ nefario & conscelerato, Scelerati nomen factum. Fuerat enim Cyprio nomen vico, in quo haec gesta sunt: postea Sceleratus dictus: Cyprius???ue nuncupatus, quòd cùm locum eum Sabini in sedissent, boni ominis causa, Cyprium, hoc est, bonum appellarunt. Alexander lib. 2. cap. 6. Constantia, Constantij Caesaris soror, Galli Caesaris vxor, maritum suapte natura crudelem, ad omne facinus procliuiorem reddidit. Cuspinianus. Fredegvndis mascula mulier, Chilperici Francorum regis pellex primùm, inde vxor, res magnas, interemto per adulterum Landricum marito, domi militiate???ue gessit: nec tamen vlla bellica siue sua, siue Landrici laude redimere potuit dedecus anteactae vitae Audoueram primam Chilperici vxorem fraude euertit. Absente Chilperico cum fratre Sigiberto rege ad Saxonicum tumultum, Audourae puerpera, morum imperitae, sub recentem foetum persuasit, vt die lustrico ipsa mater siliam, quae nata erat, è sacro delubro exciperet: nullam maioris nobilitatis inueniri posse dictitans, quae regiam sobolem sacra imbueret aqua. Reuersus vir, Fredegundis forma blanditijs???ue expugnatus, vxorem in coenobium sanctarum mulierum ablegauit, velut incesto futuro, deinde matrimonij vsu. Hoc astu. Illud audacia, quòd Galsontam, Athanagildi Visigothorum regis filiam, eandem Brunechildis vxoris Sigiberti regis Mediomatricum sororem maiorem, Chilperico nuptam, ipsa pellex regis potens, iurgijs incessere ausa est. Quam indignitatem cùm noua nupta ferre non posset, noctu in cubiculo mortua inuenta est. Inter multa scelera flagitia???ue incolumis, ac omnium hostium aut victrix, aut superstes, florentem filium Clotharium reliquit. Aemilius lib. 1. Brvnechildis, Athanagildi Visigothorum regis filia, Sigeberto Mediomatricum rege marito Lutetiae occiso insidijs Chilperici fratris, Meroueo Chilperici filio incestis nuptijs sese coniunxit. À quo separata, ad Childebertum filium in Austrasiam abijt. Quem dominandi libidine scelesta mater cum vxore veneno sustulisse putatur eodem die. Statim ergo nepotum tutelam suscepit, Theoderici Burgundionum, & Theodeberti Austrasianorum regum. Inter quos putant quidam, Brunechildim auiam fuisse facem accendendi belli, quòd diceret Theodebertum non ex Childeberto rege, sed quodam olitore procreatum: auertisse item animum Theoderici à colenda vxore Hermenberga, vt vna apud nepotem omnia posset, minùs pellices formidans: oppressum similiter eius insidijs episcopum Viennensem Desideruim, Columbanum???ue exactum: eadem impellente Theodebertum Coloniae occisum. quem tame̅ vita donatum, Cauillonum in custodiam missum ostendit Aemilius. Addunt fabulae, reliquos Theodeberti filios eam necasse: cum???; illius filiam sibi Theo dericus iungere vellet, Brunechildem in scelere piam dixisse, incestum futurum coniugium: illum furore succensum, in eam stricto ferro ruisse, ac subiecisse: Atqui fratrem eum negabas. eandem tunc intercursu optimatium seruatam, paulò pòst veneno Theodericum sustulisse, quem dysenteria decessisse alij tradunt. Ea tamen mulier, praeterquam quod à diuo Gregorio eius temporis aequali Pontifice maximo laudibus effertur ipsa nepotess???ue reges, captiuos sua pecunia redemtos cultos???ue domum remisit: aedes sacras permultas partim nouas condidit, partim vetustate labentes restituit: & tot pòst seculis non temerè venit in mentem Ioan. Boccacio, poëtici quidem ingenij auctori, sed antiquitaris cognoscendae studiosissimo contendere, eam externam mulierem temporibus perditissimis alienorum scelerum flagrasse inuidia. À Burgundionibus Australianis???; ducibus adductam ad se Clotharius, Francorum rex (si vera tragoedia est) supplicio tradidit. Quater fustibus caesa, scelera eius coram exercitu proclamata. Hinc caudae indomiti calcitrosi???ue equi capillo religata perijt, concitato equo exacta aetate mulier distracta, anno Salutis 618. Quod supplicium de Fredegunde matre Clotharij erant sumturi Austrasiani reges, si vniuerso bello vicissent. Idem, ex Sigeberto, Trithemio, Gaguino, Auentino. Cruthlinthus, Cruthnethi, praefecti Angusiae, nepos ex Fenella filia, in arce Delbogin mota rixa, duobus Comitum interfectis, de iniuria apud auum questus, cùm seuerè ab eodem vt auctor seditionis reprehenderetur, & quòd ferociter responsaret à ministris pulsaretur: matris instinctu, Mernianorum facta manu, noctu in arcem pro amico receptus, auum oppressit, arcem euertit, domesticos omnes interfecit, praedam ex Angusia ingentem abegit. Angusiani vicissim in Mernianos agros excursionem fecêre. Kennethus secundus Scotorum rex comprehensum Cruthlinthum cum socijs nobilibus capitali affecit supplicio: plebeijs, quòd inuiti dominos secuti essent, veniam dedit. Aliquot postannos cùm Kennethus apud Fenellam in arce Fetirca hospicaliter exceptus esset, non ignara illa, regem magnifica aedium structura vehementer delectari, eum post epulas in turrim cubibiculo proximam deduxit solum, mira arte contabulatam, preciosa supellectile instructissimam. In medio aenea Kennethi statua erat, pomum aureum gemmis exornatum praetentans, ea arte fabricatum, vt quicunque illud manu tolleret, in eum sagittae balistis post aulaea latentibus violenter actae vndique torquerentur. Eo se pomo regem donare Fenella ait, & mox in angulum, tanquam ex arculis quid aliud prolatura, secessit. Rex pomi pulcritudine captus, illud attrectans, sagittis compluribus transfossus est. Illa per posticum elapsa in Hiberniam euasit. H. Boëthius lib. 11. Vratislaus Boriuorij & Ludmillae filius, Boëmorum princeps Christianus Drahomiram Lucensem, forma & genere illustrem, sed ethnicismo addictissimam in vxorem duxit. Duos illa ex eo filios suscepit, Venceslaum & Boleslaum. Quorum hunc mater ethnicismo, illum auia Ludmilla Christi religione imbuit. Mortuo Vratislao Drahomira imperium inuadit, & aperta etiam vi in Christianos grassatur, tempia vastat & incendit. Ea occasione Boëmi Venceslao principatum deferunt. Drahomira & quòd imperio excidisset, & quòd Ludmillam Venceslao gratiore̅ esse animaduerteret, per sicarios sanctissimam feminam in templo strangulauit. Subinde Venceslaum ad initia sacri filioli inuitatum à marito inter nocturnas preces trucidari curauit, sacerdotes extra Pragam vrbem occidit. Caeterùm biennio pòst eo loci, quo adhuc in sepulta iacebant ossa sacerdotum, terra sua sponte dehiscens, viuam Drahomiram, vnà cum curru, & qui simul vehebantur, absorbuit, auriga solo incolumi, qui ad aram iuxta sitam (nunc haud extat) equo desiliens accurrit, cùm fortè tintinnabulum tinnire audisset, vt corpus Domini adoraret, execrante illum Drahomira maledictis. Quare locum eum etiamnum, vt execratum, funestum???ue declinant viatores, qui arcem Pragensem ab occidentali plaga petunt. Dubrauius lib. 5. Fortvnae. Hvc pertinent Improbi Divites. Quidam Syllae iactanti sese, dixisse legitur: Quomodo vir bo nus esse potes, qui tantas possideas opes, quum à patre nihil tibi sit relictum? Plutarchus in Sylla. Pontifices. Ioannes XIII. Pontifex tantae improbitatis fuit, vt seculo eo, licèt corruptissimo, Monstrum virioriim appellaretur, & ab Othone II. Imperatore deijceretur, suffecto Leone IIX. Luitprandus, & Platina. Bonifacivs VII. Romanus Papa, Dono surrogatus, anno [1613] Christi 976. omnibus inuisus, spoliata priùs omnibus suis thesauris ecclesia, Constantinopolim abijt. Mense octauo Romam redijt, sibi???ue muneribus ciuium & pessimorum quorumque animos conciliare tentauit. Ioannem XV. Pontificem creatum lumine priuauit. Sed paucis diebus pòst subitanea morte corruit, mense pontisicatus sui septímo: vt Sabell. Nauclerus, & Platina recensent. Principes, Reges, Tyranni. Tyrannorum heic rationem habemus, Improbitatis nomine, qui nec honestatis, nec vtilitatis publicae, sed priuatae tantùm rationem habent. Quos ipsos propter Regnandi libidinem, propter Crudelitatem, Auaritiam, Impietatem, ad alios atqueaelios locos referre oportet. Iudaeorum. Alexander, Hircani F. Hierosolymorum rex, à crudelitate Thracida dictus, sex millia ex populo occidit in festo Scenopegiae, in corporis custo diam Persas & Cilies conduxit, Syris parum fidens. Annis sex contra Iudaeos seditiosos pugnans, occidit eorum L. millia. Hierosolymis potitus, dum coenaret, octingentos hostium crucifigi praecepit. Moriens Alexandrae vxori viam stabiliendi principatus ostendit, ne cum liberis propter odium Alexandri à populo regno pelleretur. Iosephus lib. 13. Vide Tit. Prudentiae in regno conseruando. Herodes Iudaeorum rex, expugnatis Hierosolymis ope Rom. M. Antonio persuasit, vt insolito exemplo Antigonum regem, sicut Antiochiae percusserat xlv. primates, qui Antigono fauebant, interfecerit. Aristobulum Alexandri F. degenere regio Pontificem, per lusum in piscina suffocauit. Iosephum patruum & Sohemum amicos summos falsa suspicione adulterij cum Mariamme regina commissi insontes peremit. Hircanum socerum suum, è Parthia magnis pollicitationibus ad se vocatum trucidauit, regni affectati crimen falsò obijciens. Mariammen vxorem amantissimam de veneficio suspectam capitis supplicio affecit immerentem. Mortuae desiderio contabescens, amicorum optimos leuissimis de causis sustulit. Theatrum Hierosolymis construxit, & populum ethnicis moribus corrupit. Iudaeos hanc patriae legis corruptionem aegrè ferentes multis cruciatibus affecit. Aristobulum & Alexandrum filios, praeclarae indolis adolescentes, suspectos tantùm de insidijs, criminationibus Antipatri fratris ex altera vxore, iniustè strangulauit. Antipatrum F. intentati veneficij reum in vincula coniectum interfecit. Iudam & Mathiam, quorum hortatibus iuuenes aquilam auream supra maiorem templi portam dedicatam deiecerant, viuos exussit. Iam moriturus, Iudae orum praestantissimos in theatro Hierichuntio conclusos à morte sua necari praecepit, ne mors sua veris careret lacrymis. Salome tamen soror cum marito Alexandro impium hoc facinus admittere noluerunt. Iosephus libro decimosexto & decimoseptimo Antiq. Persarum. Cambyses, Persarum rex, templa & leges ludibrio habuit, deorum simulacris illusit, reclusis conditorijs mortuorum inspexit cadauera. Amasis regis Aegyptiorum cadauere è monumento euulsum verberibus caedi iussit, & omnibus probris affici, demùm cremari. Fratrem Smerdem virtutis inuidia enecauit. Duodecim Persarum primores nulla penitus causa interfecit, viuos in caput defodiens. Sab. lib. 8. cap. 3. Pamphyliorum. Ardievs, Pamphyliae tyrannus vetustiss. patrem senio confectum, & fratrem natu maiore̅ interfecit. Plato lib. 10. de Rep. Ephesiorum. Pythacoras Ephesius, euerso per insidias eorum qui Basilidae vocabantur principatu, tyrannus acerbissimus extitit, ante Cyrum Persam, vt ait Baton. Ac populo quidem & multitudini & erat & videbatur gratiosus, cùm bona spe illos lactando, tum exigua lucella distribuendo. Dignitate verò & potentia praeditos spoliando & proscribendo, nullo modo erat tolerabilis: ac punire etiam acerbissimè non dubitabat, & crudelissimè interficere nihil commeritos, etiam in ipsis templis, adeò deorum contemtor erat. Virgines quae in templum confugerant, vi abstrahere non fuit ausus: sed perpetua custodia adhibeta, eò vsque illas afflixit, dum prae fame laqueo sibi necem consciscerent. Pestilentia publicè & annonae penuria consecuta, Delphos misit. Pythia respondit: Aedem esse condendam, & placandos manes. Suidas. Aegyptiorum. Bvsyris Aegyptius tyrannus, hospites immolare solitus erat. Propter quam crudelitatem ab Hercule Aegyptioru̅ rege interfectus est, vt copiosè scribit Diodorus Siculus lib. 5. Ad Rhampsinitum regem aiunt in Aegypto viguisse ius omne. Post hunc autem, qui in regno successit, Cheopem in omne flagitium fuisse prolapsum. Omnibus namque templis obseratis, ante omnia Aegyptijs, ne sacrifi carent, interdixit. Deinde iussit, vt in suis ipsius operibus exercerentur. Alij, vt ex lapicidinis Arabici montis saxa exciperent, & illinc ad Nilum vsque protraherent. Alij, vt transmisso flumine, illa acciperent, & ad montem, qui dicitur Africus, traherent. Faciebant autem opus circiter decem myriades, id est, centum millia hominum, ternis semper mensibus singulae. Centum & sex annis sub Cheope & Chephrene regibus Aegyptij in omni calamitate versati sunt: nec templa aperta, sed semper fuerunt occlusa. Hos reges Aegyptij prae odio ne nominare quidem volunt, sed eorum pyramides vocant pastoris Philitionis, qui ea tempestate pecudes per ea loca pascebat. Herodotus lib. 2. Amasis, Aegyptiorum rex, multos praeter aequum poena affecit, alios fortunis spoliauit, in omnes impotens ac superbus fuit. Sed tolerata est eius crudelitas, quum vlciscendi locus non esset, quoad Actisanes, Aethiopum rex, in Aegyptum contra eum descendit: tunc odia occulta erupêre, & quum multi ab eo desciuissent, rege capto Aegyptus in ditionem Aethiopum cessit Actisanes fortunam adepti regni humaniter ferens, summa aequitate Aegyptijs imperauit. Diodorus Siculus. Ptolemaevs Philopator, Aegypti rex, post clarissimam illam victoriam, qua victor Antiochum regem ex Palaestina & Phoenicia eiecit: receptis vrbibus quas eo bello amiserat, in pristinam luxuriam iterum demersus, Eurydice sorore sua, eadem???ue vxore interfecta (Polybius & Iosephus Beronicen, non Eurydicem, vt Trogus, scribunt) meretricio Agathocleae amori addictus, regiae maiestatis immemor, noctes integras & dies in stupris & conuiuijs consumsit. Quin & Agathocles, meretriculae frater, cum Ptolemaeo faciebat stuprum. Qua duplici illecebra ita sibi regem deuinxit, vt regnum suo arbitrio administraret, nemo???ue minus in suo regno, quàm Philopator, posset. In hoc foedo vitae instituto rex vita decessit, paruo filio ex Eurydice, siue Berenice potiùs relicto. Agathocles Alexandrinorum incurso interficitur, cuius soror Agathoclea & mater sunt postea crucibus affxae. Alexandrini, quia constans fama erat Antiochum & Philippum diuisisse inter se Alexandrinum regnum, Ptolemaeum puerum à patre relictum, qui Epiphanes cognominatus est, per legatos Populo Romano commendarunt. Sabellicus lib. 6. Ennead. 5. Afrorum. In Plutarchi Moralibus lectum est, Cyrenaeorum tyrannum Nicocratem post multa crudeliter & nefariè perpetrata, portis quoque custodes apposuisse: qui mortuos, dum esferrentur, gladiolis confoderent, & cauteria admouerent, ne quis per fraude̅ viuus elaberetur. Hinc illud ex Septimij Florentis apologetico: Risimus inter ludicras meridianorum crudelitates Mercurium mortuos cauterio examinantem. Cael. lib. 7. cap. 31. Antiq. Lect. Omnes omnium tyrannorum crudelitates vel adaequauit, vel superauit Gensericvs, Vandalorum primus rex, in Africa, cùm Barbari hominis innatam feritatem haereseos Arianae virulentia contra Orthodoxos magis magis???ue exacerbasset. Gilimer post Hildericum regem à se interfectum, quinque annis Vandalis imperauit, tanta crudelitate, vt nec parentibus parceret. Sigebertus in Chron. Claudianus de bello Gildonico sub Africae prosopopoeia Gildonem tyrannum, qui in Africa rebellarat, sic describit: —pars tertia mundi Vnius praedonis ager. Distantibus idem Inter se vitijs cinctus. Quodcunque profunda Traxit auaritia, luxu peiore refundit. Instar terribilis viuis, morientibus haeres, Virginibus raptor, thalamis obscenus adulter. Nulla quies: oritur praeda cessante libido, Diuitibus???; dies, & nox metuenda maritis. Quisquis vel locuples, pulcra vel coniuge notus, Crimine pulsatur falso: si crimina desunt, Accitus conuiua perit: mors nulla refugit. Artificem: varios succos, spumas???; requirit Serpentum virides, & adhuc ignota nouercis Gramina. Si quisquam vultu praesentia damnet, Liberiúsve gemat, dapibus crudelis in ipsis Emicat ad nutum stricto mucrone minister. Fixus quisq; toro tacita formidine libat Carnifices epulas, incerta???; pucula pallens Haurit, & intentos capiti circumspicit enses. Splendet Tartareo furialis mensa paratu, Caede madens, atrox gladio, suspecta veneno. Vt vino calefacta venus, tum saeuior ardet Luxuries: mixtis redolent vnguenta coronis: Crinitos inter famulos, pubem???; canoram Orbatas iubet ire nurus, nuperq; peremtis Arridere viris—. Graecorum. Cypselvs Eetiones F. Corinthi tyra̅nide potitus, Corinthiorum multos pecunia, longè plurimos anima priuauit. Cui, cùm triginta regnasset annos, bene vita defuncto, successit in tyrannide filius Periander, Olympiad. 38. qui inter initia mitiùs agebat, quàm pater: sed vbi per nuncios consuetudinem habuit cum Thrasybulo, Mileti tyranno, patre crudelior effectus est. Lysidem vxorem (alij Melissam scribunt) in pellicis gratiam interfecit, &, vt Aristippus prodidit, cu̅ Cratea matre concubuit: filium relegauit, & Corcyrensium natos, quantum in se fuit, Alyatti exsecandos praebuit. Sub extremum vitae veritus, ne insepultus iaceret, duobus robustis militibus occultè mandasse dicitur, vt via quadam noctu ingressi, qui primus hominum eis occurrisset, ferro obtruncarent, ac, quàm occultissimè quirent, corus humi conderent. Moxquatuor seorsum missi, qui duos illos, nocturnis exceptos insidijs, interficerent, interfectos humarent. Secuti, qui hos quatuor ex improuiso peremerunt: horum quoque percussores pari fraude à pluribus, oppressi, omnia???; nocte vna, inaequalibúsque interuallis gesta. Ipse primis duobus se ignotum obtulit, à quibus ferro exceptus perijt, ignobiliter???; ex sententia est hu matus. Sabell. lib. 4. Enn. 2. ex Herod. lib. 5. Satellitibus circiter trecentis stipatus vetuit, ne ciues seruos haberent, néve otium agerent. Si qui in foro sederent, multabat, timens ne quid contra se deliberarent. Suidas. Hippiae Pisistrati filio, nocturna species matris, cum qua coire videbatur, sibi per quietem oblata fertur: nec multò pòst Athenarum dominio potitus fuit. Patre impotentior effrenatior???; quum exul solum vertisset, impia contra patriam arma molitus fuit: & cum Dario conspirans, in pugna Marathonia caesus, poenas patriae & penatibus dedit. Alter verò ciusdem Pisistrati filius Hipparchvs, qui multoru̅ tyrannorum saeuitiam antecessit, quum patriam & ciues impotenti dominatu opprimeret, coniuratione in caput tyranni facta, ab Harmodio & Aristo gitone caesus fuit. Tryzvs insignis tyrannus adeò vexauit suos, vt legem etiam ferret, vt nemo cum altero neq; priuatim neq; publicè sermones misceret. Quod subditis fuit grauissimum: qui cùm oculorum manuum???; gestibus, & nutu, animi sensa mutuò significarent, etiam hoc prohibuit. Quidam igitur desolationem illa̅ aegrè moleste???; ferens, in forum progressus est, ibi???; stans cùm multas lacrymas effunderet, reliquam etiam multitudinem ad fletum promouit. Verùm tyrannus cùm & hoc intellexisset, festinans in forum, vt & oculis ac lacrymis hanc naturae libertatem eriperet: ciues arma satellibus extorquentes, tyrannum interfecerunt. Aelian. lib. 14. de Var. hist. Aristippvs, caeso Aristomacho, tyra̅nidem Argis occupans, socius Antigono regi, viuum in vrbe ex inimicis neminem reliquit. Satellites foris in peristylio excubabant. Ipse seruos, cùm coenasset, mones exigebat, & interiorem domum occludens, cum amica in paruu̅ se abdebat cubiculum editum, quod cataracta claudebatur. Scalas amicae mater auferebat, eas???; alio in conclaui recludebat, rursus???ue orta luce euocabat tyrannum, serpentis modo ex lustro erepentem. Hunc, eruptione Cleonis facta, Aratus Sicyonius fudit, Tragiscus Cretensis trucidauit. Tyrannidem Argiuorum Agias & Aristodemus occupauêre, Antigoni subsidio. Plut. in Arato. Polycrates Aeacis F. Samum insulam armis occupatam, cum Pantagnoto & Sylosonte fratribus primò tenuit: mox horum vno interfecto, altero???ue in exilium acto, solus tyrannidem exercuit. Res huius tam celeri cursu creuêre, vt vnius Polycratis felicitas, tota Graecia & Ionia celebri praedicatione extolleretur. Nihil ille tam arduum moliebatur, aut tam difficile, in quo non fortuna eius votis responderet. Aderant Polycrati centum biremes, & in his sagittarij mille: quibus opibus fretus, vtramque Aegaei maris oram cum interiectis insulis suae iniuriae reddidit obnoxiam, eò fiduciae prouectus, vt vulgò praedicaret, Se magis ijs gratificari, quibus ademta restitueret, quàm quibus nihil ademisset. Vicit interim & Lesbios naualipraelio, qui aduersus eum opem Milesijs laturi venerant. Eos captos Polycrates fossam, qua Mileti moenia cingere fuerat adortus, fodere adegit. Haud multò priùs quàm Cambyses Persarum rex perijt, ab Oroete Lydiae praefecto fraude captus, & cruci affixus est. Sab. lib. 7. En. 2. ex Herod. lib. 3. Syloson munificentia Darij, mortuo Polycrate, Samiorum adeptus tyrannidem, cùm acerbiùs exerceret imperium, ita vt ferè solent ij, qui ab humili fortuna repentè ad res amplas prouehuntur, & ob hanc causam insula desereretur ab incolis, prouerbio dici coeptum: [Greek words], id est, Spaciosa regio est Sylosontis gratia. Vnde etiam conuenitin acerbè gere̅tem magistratum, aut in principem malu̅, cuius vitio deseratur ab incolis regio. Erasm. ex Strab. lib. 14. Alexander, Pheraeorum tyrannus, viuos homines defodere, pellibus tectos aprorum & vrsarum venaticis canibus immissis discerpere & conficere iaculis solebat. Meliboeam & Scotusam foederatas ciuitates in concione satellitibus vndique circumfusis, contrucidauit: lanceam, qua confoderat patruum Polyphronem, consecrauit, ei???ue redimitae vt deo immolans, Tychonem appellauit. Cùm aliquando tragoedum Euripidis agentem Troadas spectaret, proripuisse se ex theatro dicitur, misso???ue nuncio confirmasse hominem atque adhortatum, neideò minus prosequeretur ludos: neque idcirco discederese, quòd eum fastidiret, sed quòd erubesceret ciues, si se qui nullius vnquam ab se necatorum fuisset captus misericordia, calamitati illacrymantem Hecubae & Andromaches conspicerent. Plutarchus in Pelopida. Cùm vxorem Thebenadmodum diligeret, ad eam tamen veniens, barbarum, & eum quidem, vt scriptum est, compunctum notis Thracijs, districto gladio iubebat anteire: praemittebat???; de stipatoribus suis, qui perscrutarentur arculas muliebres, ne quod in festimentis occultaretur, telum. Ab ea tandem propter pellicatus suspicionem interfectus est. Cicero lib. 2. Offic. Theopompus lib. 16. Hist. ait: Cùm Hegesilochvs Rhodius ob temulentiam talos???; inutilis prorsus esset factus, neque dignitatem vllam omnino haberet apud Rhodios, sed à socijs omnibus???ue ciuibus ob vitae intemperantiam accusaretur, paucorum principatum cum amicis constituit. Qui multas nobiles matronas dedecore affecerunt, ac non paucos & pueros & iuuenes vitiarunt: in tantum???ue petulantiae processerunt, vt vel talis luderent inter se de liberis mulieribus, dissererent???; intertalorum iactum, quam vrbanarum victus ad victorem adducere deberet. Athen. lib. 10. cap. 15. Demetrivs, Phanostrati F. sapientiae laude praestans, à Cassandro Macedone Atheniensium tyrannus constitutus, à Demetrio Antigoni F. eiectus est. Sed rursus Cassander Lacharim plebeiorum principem in fidem sua̅ recepit, vt???; tyrannidem inuaderet, persuasit. Qui omnes tyrannos acerbitate in homines, in deos impietate superauit. Quem itidem Demetrius subuertit. Pausanias in Atticis. Epirotae post Pyrrhi regis mortem Aristotimi subita tyrannide oppressi sunt, apud Eleos, Antigoni regis auxilio. Erat hic sua sponte ferus, & colluuiei barbarorum, quos stipatores habebat dominatus & corporis, prae metu obnoxius, multas eorum in ciues contumelias & foeda facinora dissimulabat. Octingenti exules ad Aetolos profugisse feruntur. Hi orarunt, vt vxores sibi & liberos concederet tyrannus. Ille paulò pòst per praeconem pronunciauit, permittere se feminis, quaecunque vellent, viros sequi, & quantum ex rebus muliebribus liberet, asportare. Animaduertens fuisse omnibus id decretum gratum (ampliùs sexcentae erant) stata die iussit vno agmine abirent, velut in tutum eas ipse deducturus esset. Constituta die feminae, cùm res suas conuasassent, & paruos liberos partim vlnis ferrent, partim imposuissent plaustris, ad portam se mutuò expectantes conuenerunt. Ibi repentè tyranni satellites eas redire iubent, vehicula & plaustra euertunt, & in ipsas impellunt, per???ue medias crudeliter agunt. Infantes partim plaustris excussi, partim obtriti interibant. Tandem in carcerem coniecerunt cunctas, pecuniámque ad Aristotimum deportarunt. Sacerdotes Liberi patris, quas Sedecim appellant, cum velamentis supplicum & dei coronis Aristotimo in foro occurrunt. Stipatoribus earum reuerentia via decedentibus primùm stabant tacitae, ac velamenta supplicum religiosè porrigebant. Vt intercedere eas pro mulieribus atque iram deprecari cognouit, magno clamore inuectus in satellites, quòd has admisissent, iussit hinc impellendo hinc verberando eas exigi foro. Insuper singulas binis talentis multauit. Hanc tyranni saeuitiam vlturus Helematus, siue Hellanicus quidam (erat is senex & liberis orbus, vitae & rerum omnium securus) fidissimos amicorum domum vocat. Quos quum ad libertatem ferro repetendam, & vltionem patriae hortaretur, nec ciues in sententiam tyranni meto traheret: clausa domo se ad Aristotimum missurum interminatur, vt ad se tanquam ad coniurationem opprimendam accurreret. Quo metu illi adacti, in Helemati verba contra tyrannum iurarunt: cum???ue exules Amymonem occupassent, occasione captata, in templo caesus est tyrannus. Vxor laqueo semetipsam suffocauit. Filiae à populo ad suspendium adactae. Plut. de Virt. mul. & Sab. lib. 9. En. 4. Captis Athenis, & abolita Democratia, Lysander XXX. Tyrannos illis imposuit, qui sese ter mille satellitibus munierant. Ciuium multi libertatis consciuêre. Fauebant interim Lacedaemonij tyrannis, & Lysander inprimis, edicto???ue vetebant quempiam Athenis proficisci, profectum???ue Graeciae vrbibus priuato publicóve hospitio iuuari. Thebani contrà iniquo animo ferentes, ciuitatem clarissimam triginta [1615] tyrannorum saeuitia lacerari, & quod adhuc iniquius videretur, Lacedaemonios esse eius iniuriae auctores, qui liberandae Graeciae titulum bello praetulissent: edixêre, vt capitale esset, siquis Boeotiorum Atheniensem extorrem non hospitio & omni ope iuuisset. Vulgo igitur ex Attica in Boeotiam ab exulibus concessum, erat???ue in his Thrasybulus, homo acri ingenio ac tyrannidi infesto. Huius ductu quadringenti Atheniensium exules Thebis profecti Philam primò occuparunt, & inde Piraeeum. Sab. lib. 9. En. 3. Aristion, tyrannus Atheniensium, obsidentem Athenas L. Syllam dicterij suis exasperauit, homo cui ex petulantia & saeuitia conflatus animus erat, teterrimorum???ue Mithridaticorum morborum & vitiorum collegerat in se colluuiem. Cùm mille drachmaru̅ medimnus tritici in vrbe esset, & homines tunc parthenio, quod in arce crescebat, sustentarent se, calceamentis & lecythis elixis victitarent: vino commessationibus???ue diurnis perpetuò confectus, saltans, & illudens hostibus sacram lucerna̅ extingui olei penuria permisit. Hierophantidi tritici heminam ab ipso mendicanti, aliquantum piperis misit. Senatum & sacerdotes, vt ciuitatis misereretur, & pacem faceret cum Sylla, supplicantes, sagitris disiecit. Vix tandem aliquando misit ad agendum de pace duos aut tres ex compotoribus suis. Quibus nihil salutare postulantibus, sed Thesea, Eumolpum, parta de Medis decora iactantibus: Sylla, Facessite, inquit, beati, atque verba ista referte vobiscu̅. Ego quidem Athenas non discendi gratia sum à populo Romano missus, verùm ad domandos rebelles. Vrbe tandem capta tyrannus in arce, quò confugerat, obsessus est: cuius rei fuit Curioni cura demandata. Cùm obsidionem ille diu tolerauisset, aquae penuria pressus dedidit se. Diuinitùs id accidisse comprobatum illicò est miraculo. nam eodem & die & momento deduxit illum Curio ex arce, & coierunt ex sereno nubes: vnde imber ingentibus fusus procellis arcem aqua impleuit. Eum tandem Sylla veneno necauit, cùm reliquos omnes captiuos Archelao duci Mithridatis facta pace restituisset. Plut. in Sylla. Apollodorvs rempub. gerens apud Cassandrenses, simulata probitate & fide, & libertatis studio, & Antiochi regis odio, cùm maximè omnium popularis haberetur, seruos atque operas concitauit, & correptum adolescentem Callimelem mactauit, eum???ue coquo Leontomeni coquendum dedit: is viscera hominis cocta coniuratoribus epulanda apposuit. Quibus vescentibus, & sanguinem vino permiscendo atrum efficientibus, corpus eis ostendit, sceleris communione fidem coniurationis firmans. His vsus socijs, tyrannidem occupauit, tyrannus???ue truculentissimus euasit omnium, quotquot vnquam vel apud Graecos vel apud Barbaros extitêre. Polyaenus libro sexto. Ponti. Clearchvs Ponticus, Athenas venit audiendi Platonis cupiditate. Eius consuetudine non diu vsus, in somnis vidit mulierem sibi dice̅tem: Excede Academia, & fuge philosophiam: neque enim ea frui tibi fas est, quae te infestissimo vultu intuetur. Dum exul oberrat, peruenit ad Mithridatem regem. Non multò pòst grauis inter Heracleotas extitit seditio. Illi pacificatorem deligunt Clearchum. Is in reditu, in diuersorio quodam rursus in somnis Euopium, Heracleotarum tyrannum, sibi dicentem audit: Oportet te tyrannum esse patriae. Sed & hic philosophiam eum cauere iubebat, renouata somnij Atheniensis memoria. Rerum potitus, diuinos haberi sibi honores postulauit: vestes deorum induit, filium suum Ceraunon, id est, Fulmen, appellauit. Rumores sparserat, se di missurum satellites, & consilio trecentorum Rempub. traditurum. Mox positis ad curiam militibus, trecentos ciues per praeconem euocauit: & singillatim iussit in arcem duci. Alio tempore, delegit è ciuibus eos qui essent ab anno sedecimo vsque ad duodecimum, ad expeditionem sub Caniculae ardoribus, quasi vrbem Astacum oppugnaturus. Postquam ad vrbem appropinquauit, ciues quidem in palustri loco iussit castra ponere, & Thraces incursantes arcere: ipse verò quasi summum periculum oppugnationis toleraturus, cum mercenarijs excelsa loca & vmbrosa, aquis afflue̅tia cepit. Et eò vsq; oppugnatione̅ extendit, donec ciues pestilentia inuasit. Postquam autem omnes perierunt, tunc cum mercenarijs etiam mouit, pestis praetextu. Polyaenus lib. 2. & Sabellicus lib. 8. Ennead. 4. Interfecit eum tandem Chion, familiaris Platonis, & auditor. Suidas. Romanorum. Tarqvinivs Superbus sublato socero rege Seruio Tullo, conuersus inde in caedem, quicunque ex primoribus Tullij rebus fauisse credebantur, ad vnum est omnes crudeliter insectatus: alios vt eorum bonis potiretur, in quodcunque crimen deuocauit, subornatis qui qualibet de causa reos facerent. Quae accusandi licentia multis causam praebuit, priùs quàm in periculum deuocarentur, soli exilio vertendi. Ordine amplissimo per haec exinanito, alios in curiam legit, & eos in primis, quos satis obnoxios se habiturum intelligebat. Alij aut res sunt, nullum in interfectorum locum surrogatum, vt curia insigni paucitate adhuc contemtior fieret. Ratus deinceps, regnum eisdem quibus quaesitum erat artibus obtinendum, corpus armorum circumdedit praesidio, sic???ue terribilior factus, omni instituto priorum regum sublato, capitalia iudicia solus exercebat: solus, quae ex regni potiùs quàm ciuitatis vsu essent, decernebat. Difficiles ad eum aditus, implacabilis vultus, in audiendo & respondendo nihilo mitior, vt iam tyrannidem ex professo exerceret. Foedera bellum, inducias, pacem, non vt caeteri reges publicè sanciebat, sed domesticis consilijs iungere ac dirimere, & quò tutior domi esset, externas sibi gentes studio & arte conciliabat, in primis???ue Latinos. Sabellicus lib. 6. Enneadis 2. C. Marii & L. Syllae ciuiles dissensiones in horrendam carnificinam optimorum vtriusque factionis ciuium erupêre. Triumuirorum postea, Avgvsti, Lepiti, & M. Antonii. Vide Appianum. In Tiberio Imperatore par auaritia ac luxuria. Crudelitas multò adhuc insignior: quam in eo adolescente Theodorus Gadareus, quo ille vsus est dicendi magistro, sagaciter deprehendisse dicitur, lutum identidem appellans sanguine maceratum. Drusum fratrem apud Augustum in apertum vitae discrimen adduxit. Germanicum, Drusi filium, quem Augusti issu adoptauerat, veneno intercepit. Agrippinam eius coniugem, Neronem???ue & Drusum filium iam adultos, varijs calumnijs coopertos senatui damnandos obiecit. Hic in Platio necatus, ita vt subductis alimentis, tomentum è culcitra mandere conatus sit: ille in Pontia insula, quò fuerat relegatus, viso vnco & catenis in carnificis manibus, ratus patrum decreto ad supplicium venire, sibi vim intulit. Nec in Iuliam olim sibi nuptam mitior extitit, quam adulterij à patre damnatam, ac postremò relegatam, omnibus post Augusti interitum priuauit alimentis. Matrem Liuiam, posteaquam Capreas secessit, semel adijt: mox ne mortuam quidam videre voluit. Biennio continuo extra vrbem pedem non extulit: Reipub. curam abiecit, Capreas Campaniae insulam petijt. Hispaniam & Syriam per aliquot annos sine consularibus legatis habuit. Armeniam à Parthis occupari, Moesiam à Dacis Sarmatis???ue, Gallias à Germanis vastari neglexit, non sine magno Imperij dedecore. Constituit Capreis velut carnificinam quandam, vbi miseros ciues per exquisitissimos necabat cruciatus. Ex eminentissima rupe praecipitabat in subiectum mare capitis destinatos, vt semineces excepti remis contis???ue foedè à classiarijs laniarentur. Helium Seianum, quem ad fastigium dignitatis euexerat, subita vi oppressum absens interfecit. Ex omnibus amicis vix duos tandem incolumes praestitit. Multi grammaticae artis aliarúmque disciplinarum periti, aut fama sub eo, aut capite periclitati sunt: quorundam etiam scripta abolita. & iam eò processerat saeuitia, vt omne crimen pro capitali ab eo reciperetur. multi???ue interim viri nobiles leuissima sunt de causa afflicti: odit???ue per haec ille humanum genus, odióque fuit omnibus. Sabellicus libro primo Enneadis septimae. Illud etiam vetus dictum vsurpauit: Me mortuo conflagret terra incendio. Priamum beatum praedicabat, quòd cum patria & regno perijsset. Suidas. Ex viginti viris patricijs (quos elegerat consilij causa) vix duos aut tres incolumes reliquit, caeteros diuersis causis necauit. Seleucum grammaticum ad mortem compulit. Piscatorij, qui sibi secretum aliquid Capreis agenti mullum inopinanter obtulerat, perfricare eodem pisce faciem iussit, & os locusta lacerari. Nullus à poena hominum cessauit dies, ne religiosus quidem acsacer. Multos accusauit & damnauit cum vxoribus ac liberis suis. Interdixit, ne capite abrogauit. Plerique citati ab eo ad dicendam causam, partim se domi vulnerauerunt, partim in media curia venenum hauserunt: quos tamen colligatis vulneribus & semianimes in carcerem rapi imperabat. Puniti omnes in Gemonias vnco tracti sunt. Vigini vno die abiecti tracti???ue, nulla aetatis aut sexus habita ratione. Virgines pleraeque priùs à carnifice vitiatae, demùm strangulatae sunt. Mori volentibus vim adhibebat viudendi. Mortem adeò leue supplicium putabat, vt quum audisset quendam Carmilium eam anticipasse, exclamauerit: Carmilius m??? euasit. Furiatus dolore quem ex morte filij Drusi conceperat, multos nulla causa interfecit. Rhodiensem hospitem, quem benignis literis Romam euocauerat, vbi aduenit, torqueri iussit, & occidi coëgit. Eum qui in aurem Augusti defuncti aliquid susurrauerat, & dixisse ferebatur, Legata quae populo Rom. testamento eius relicta, nondum data esse, statim occidi iussit, vti ipse de ijsdem rebus nuncium ferret Augusto, de quibus mordere se atque reprehendere videbatur. Singulari quorundam equitum certamini cùm interesse nollet, altero occiso, vetuit alteri, ne eo certaminis genere in reliquum [1616] tempus vteretur. Multos etiam interfici iussit, explorata die & hora qua nati fuissent, atque inde animaduersa eorum natura & moribus. Quem enim excellere videbat, aut sperare principatum, eum funditùs perdebat. Gallum, qui vxorem eius duxerat, qui???ue fuerat liberè de principatu locutus: cùm ad eum esset missus legatus, in custodia diu condemnatum retineri voluit, quò diutiùs cruciaretur. Adiecit captiuo custodes, qui animaduerterent, ne sibi ipsi manus inferret. Tantum cibi dedit, ne fame periret. Atque cùm iam de eius supplicio fieret ab alijs mentio, Tiberius nondum hominem sibi reconciliatum dicebat: sed grauiorem accepisse iniuriam, quàm vt bene beate???ue viuere posset. Syrianum nullam aliam ob causam occidi fecit, hominem sanè doctum & eruditum, quàm quòd dixisset, se eius Galli amicum esse, qui tanto odio à Caesare prosequeretur. Tam magna multitudo senatorum eius crudelitate & insania interijt, & reliquorum hominum, vt magistratus prouincias, quas sortiti fuerant, praetorij quidem viri triennium, consulares autem sex annos penuria successorum obtinerent. M. Aemylius Scaurus, nullo scelere admisso, captus sub eodem ob tragoediam, quam composuerat, cui nomen erat Scaurus, in eundem casum incidit. Gladiatores quiperacutis mucronibus decertabant, auidè iugulari perspiciebat, attentiùs ora morientium intuitus: bestijs quoque damnatos, non sine voluptate dilaniari cernebat, paruis???ue de rebus homines feris ipsis opijciebat. In theatro ad spectandum commoratus, etiam cùm populus pransum abiret, feris ipsis crudelior, nisi pudor obstitisset, ab humana carne dentes non cohibuisset. Quamobrem cùm Tyburi secundùm veterem morem, securi quendam feririad palum ligatum cuperet videre, atque absset carnifex eo se loco, vbi res agenda erat, non dimouit, quoad carnifex ab vrbe Roma venit. Dion & Suetonius. Successit Tiberio C. Claudius Caligvla à castrensi habitu ducta appellatione, filius Drusi, Augusti Caesaris priuigni, & Tiberij nepos, ab initio clemens & popularis, omni in matrem & suos iniuriarum memoria abolita: satis constabat alieno impulsu varia???ue delatione, eos à Tiberio afflictos. Matris Agrippinae, cineres & Neronis fratris, ex Pandataria & Pontia insulis aureo vase relatos, Augusti Mausoleo intulit. Mox velut facto agmine, omnia in vno vitia repentè extiterunt, saeuities tanta vel potiùs feritas, vt ex custodia notaret, quorum carnibus bestiae ad munus alerentur: multos etiam his in arena laniandos obijceret. Auiae Antoniae defunctae nullum exhibuit honorem, prospexit???ue siccis oculis è triclinio ardentem rogum. Syllanum socerum ad secandas nouacula fauces compulit. Ptolemaeum regis Iubae filium, consobrinum suum, item Macronem & Ennium (???uos habuerat imperij adiutores) pro meritorum gratia pensauit morte. Multos ex senatoribus interfecit, Quaestorem suum in coniuratione nominatim flagellauit veste detracta. Multos honesti ordinis priùs ftigmate deformatos, ad munitiones viarum, ad metalla, aut ad bestias condemnauit, aut bestiarum more quadrupedes cauea coërcuit, aut medios serra dissecuit: id???ue ob leuissimam culpam, aut nullam potiús. Parentes supplicio filiorum cogebat interesse, quorum vni valetudinem excusanti, lecticam misit. Curatorem munerum & venationum, per continuos dies in conspectu suo catenis verberatum, non priùs occidi, quàm osfensus putrefacti cerebri odore. Comoediographum quendam ob ambigui ioci versiculum igni cremauit in ipso statim amphitheatro. Equitem Rom. obiectum feris, quum se innocentem clamaret, reduxit: abscissa???; lingua induxit rursus. Que̅dam ab exilio reuocatum, quum interrogasset, Quídnam ibi facere consuesset? quum per adulationem respondisset, Semper oraui, vt periret Tiberius, & tu imperares: capta ex eo verbo coniectura, exules suos mortem sibi imprecari, misit qui vniuersos contrucidarent. Dicebat, omnia sibi in omnes licere. Gallis Graecis???ue aliquot vno tempore condemnatis, gloriabatur Gallograeciam se subegisse. Quos torquebat, minutis ictibus plecti iubebat, quo diutiùs languerent addito etiam praecepto, Curate vt se mori sentiant. Iactabat & illud tragicum: Oderint dum metuant. Optauit plerunque, vt populus Rom. vnicam haberet ceruicem. Quaerebatur & dolebat sua tempora nullis calamitatibus publicis insigniri. Optabat exercituum caedes, famem, pestilentiam, incendia, & hiatum aliquem terrae. Puteolis dedicatione pontis multos è litore ad se inuitatos omes praecipitauit. Quosdam gubernacula apprehendentes, contis decrusit in mare. Publico epulo seruum ob detractam lectis argenteam laminam, carnifici confestim dedit, vt manibus abscissis, & ante pectus è litore ad se inuitatos omnes praecipitauit. Quosdam gubernacula apprehendentes, contis decrusit in mare. Publico epulo seruum ob detractam lectis argenteam laminam, carnifici confestim dedit, vt manibus abscissis, & ante pectus è collo pendentibus per coetus epulantium circunduceretur: praecedente titulo, qui causam poenae indicaret. Mirmillonem secum rudibus certantem, sponte prostratum, confodit ferrea sica. Admota altaribus victima, elato malleo cultrarium mactauit. Insistens Iouis simulacro, quum Apellem tragoedum interrogasset, Vter illi maior videretur? cunctantem, flagellis discidit. Vxorem aut amiculam quum osculabatur, addebat: Tam bona ceruix, simul ac iussero, demetur. Tiberium nepotem interfici iussit, quòd diceret, ab eo mortem suam optatam & expectatam fuisse: qua de re & quamblurimos alios occidit. Cùm sanguine nullo pacto impleri posset, curabat vt quàm plurimi inter se dimicarent, eos???ue nonnunquam binos, interdum etiam confertos, tanquam in acie, congredi iubebat, ita vt sex & viginti equires vno die caesi sint. Cùm defecissent damnati ad bestias, nonnullos ex ea turba, quae in tabulis consedebat, corripi iussit, & bestijs obijci: ijs???ue quò minus loqui possent, aut quenquam accusare, linguas praecîdit. Coëgit etiam illustrem equitem descendere in certamen gladiatorium, quasi Agrippinae matri suae iniuriam fecisset: eúmque postea, cùm victor fuisset, accusari & interfici iussit: patrem???ue eius qui nihil commiserat, coniectum in caueam, sicut alios permultos, interfecit. Cùm omnes eas quas congesserat Tiberius pecunias, decoxisset, animum ad rapinas conuertit, noua exquirens atque inaudita vectigalia, testamenta diuitum irrita faciens, reos???ue vna sententia quadraginta condemnans. Turpes auctiones instituens, in aceruis auri volutabatur. Cùm magnum in Gallijs exercitum collegisset, in quo erant militum ducenta quinquaginta millia: eorum magnam partem consumpsit, eos singillatim, nonnunquam etiam confertos occidendo. Cùm conspexisset magnam multitudinem eorum qui erant in vinculis, omnes à caluo ad caluum, vt dici solet, occidi iussit. Congregato populo, magnam vim auri argenti???ue profudit de superiore loco: quam plerique dum colligerent, vulnerati grauiter, mortem obierunt, eò quòd ferramenta quaedam cum ijs commixta fuerant. In Gallijs, cùm diuites ad se vocasset, varijs modis eos occidi iussit, vt ipsorum bona occuparet. Cassium Melinum occidi iussit, coëgit???ue Capitonem patrem eius, virum bonum, nullius accusatum delicti, supplicio filij interesse: qui cùm à Caio peteret, vt sibi oculos claudere liceret, iussus est pariter occidi. Seruorum dominatum instituit, lege lata, vt ijs accusare dominos liceret, si quod eorum peccatum vidissent. Vn de ingens calamitas orbem terarum omnem oppressit, cùm serui maximis poenis dominos subijcerent. Quilibet enim cruciatus ab hero suo illatos vlcisci voluit. Statuas virorum illustrium ferè omnes deiecit: parum???ue abfuit quin carmina Homeri combureret: & Virgilium, quem nullum dixit habere ingenium, Liuiúmque, quem verbosum appellauit, vnà cum iureconsultorum scriptis, deleret, extirparet???ue. Vetustissimis familijs sua eripuit insignia. Libidinis erat inexplebilis, ac luxuriae portentosae, qua in viros & mulieres ita debacchabatur, vt praeter sorores, quibuscum incestum commiserat, & mox exoletis suis prostrauerat, deperiret diobolare scortum, cui Pyralis nomen erat. Ombibus honestis insidiabatur matronis: quas vbi cum maritis ad coenam vocatas vitiasset, palàm de concubitu in conuiuio disserebat, earum has laudans, has vituperans. In hanc crudelem bestiam, conspirationes aliquae detectaesunt: vltima tandem per Chaeream Cassium tribunum, & Cornelium Sabinum facta, felicem sortita est exitum. Nam cùm Caius pueros recognosceret repraesentaturos spectaculum, Chaerea ceruici gladium à tergo immisit, ex aduerso pectus Sabinus traiecit: cadentem XXX. vulneribus confecerunt. Cadauer tumultuario rogo semiambustum, leui cespite in hortis Lamianis obruerunt, donec sorores ab exilio reuersae concremauerunt. Sic mortuus est anno aetatis vigesimonono, cùm imperasset triennio & decem mensibus. Duo libelli in scriptis eius reperti sunt, quorum alteri Pugio, alteri Gladius pro signo erat impressus. Ambo lectissimorum virorum vtriusque ordinis senatorij & equestris nomina & notas continebant morti destinatorum. Inuenta est & ingens arca variorum venenorum: quibus mox Claudio Caesare iubente demersis, infecta maria traduntur, non sine magno piscium interitu, quos enectos in proxima litora passim aestus eiecit. Suetonius, Dion, & Suidas. Clavdivs Caesar (qui interfecto Caligulae successit in imperio) tormenta quaestionum, poenas???ue parricidarum repraesentabat, & exigebat palám. Gladiatores retiarios iubebat interfici, vt expirantium faciem videret. Bestiarijs meridianis???ue gladiatoribus adeò delectabatur, vt à prima luce ad spectaculum descenderet, & meridie dimisso ad prandium populo persederet. Curiam ingredientem senatorem graphijs primò confossum, pòst etiam dilaceratum, inde in membra & artus ac viscera discerptum per vrbis vicos trahi iussit: denique ante se ipsum collecta ea congeri, quò & animus cùm primis & oculi satiarentur aspectu tam foedo, ac voluptate tam nefaria & perdita. Papinium, consularis viri filium, & Bassum quaestorem suum, procuratoris???ue sui filium, alios???ue tum Senatores, tum equites Romanos, eodem simul die & flagellis cecidit & torsit: non quaestionis, sed (vt Seneca ait) animi tantùm & voluptatis gratia. Quinetiam sanguinariae huius voluptatis differendae, mo [1617] rae???ue eius impatiens, cùm inambularet in xysto maternorum hortorum, lucem???ue insequentem sumendis supplicijs expectare neutiquam posset: Senatores quosdam cum matronis decollari ad lucernam iussit. Ne verò saeuitiam suam non ex omni occasione notam faceret, votum exegit ab eo qui pro salute sua gladiatoriam promiserat operam. Spectauit ipse ferro dimicantem, nec dimisit nisi victorem, ac post multas preces. Alterum qui se periturum eadem de causa vouerat, cunctantem pueris tradidit, verberatum infulatum???; votum reposcentes per vicos vt agerent, quo ad praecipitarent ex aggere. Suetonius & Dion. Domitius Nero, Domitij Aenobarbi & Agrippinae filius, quinquennio primo opt. princeps fuit. Eo exacto, sibi dissimillimus euasit. Crepusculo pileatus popinas inibat, circum???ue vicos vagabatur: obuios quosque aut verberibus aut vulneribus dehonestans, cloacis???ue immergens, nunc tabernas effringere & expilare conatus, vt saepe periculum vitae adiret. Die cùm seditiones pantomimorum in theatro orirentur lapidibus & saxis ipse ita in populum iecit, vt praetoris consauciaret caput. Comessationibus ita inseruiuit, vt è medio die ad mediam noctem epulas protraheret, inter scortorum sedens coetus & exoletorum nam & pueris abutebatur, & nuptis. Virgini vestali Rubriae vim intulit: Acten libertam ita deperibat, vt penè sibi matrimonio iungeret. Sporum puerum eunuchu̅, orname̅tis muliebribus excultum, ad sese deferri iussit, & pro vxore habuit. Sic & Doryphorum libertum, quem Tacitus Pythagoram vocat, in coniugem accepit: & maritum suum, quum se mulierem affingeret, fecit: eo???ue progressus est, vt neque suae neque aliorum pudicitiae parcens (testante Aurelio Sexto) ad extremum amictus nubentium virginum specie, palàm conuocato Senatu, dote dicta, cunctis festa ex more frequentantibus nuberet. Agrippinam matrem incestauit, ac contaminauit. Et cùm à Seneca (teste Tacito) admoneretur, vt matris insidias, mulieris atrocis ac imperiosae caueret: meretricem quandam Agrippinae simillimam, inter concubinas recepit. Per cuncta autem flagitia volutatus ac foedatus, nihil flagitij reliquerat: prodigalissimus & effusissimus tàm donando quàm aedificando, vt iam opibus exhaustus ac egens, ad rapinas animum intenderet, sacrilegijs???ue templa deorum spoliaret. Ac tum demùm ad crudelitatem se vertit. Germanicum veneno sustulit. Agrippinam matrem, multis insidijs frustra attentatam, aperta tandem vi aggressus, à Centurione necandam curauit. Amitam Lepidam per medicum pharmaci purgantis specie occîdit. Cassio Longino iurisconsulto oculos effodit. Polyphago cuidam Aegyptij generis, crudam carnem mandere assueto, viuos homines laniandos obijciebat, & absumendos. Iussit etiam suffocari veneno Britannicum fratrem, sola tractus inuidia, quòd Britannicus vocem ad cantandum, se iucundiorem haberet. Domitiam, amitam suam, veneno sustulit: ac bonis eius, quae Baijs & in mari Rauennati erat, ablatis, in ijs magnifica trophaea statuit. Octauiam Augustam propter Sabinam pellicem repudiauit, & postea interfecit. Pluto interfecto, postquam vidit caput eius ad se perlatum: Nesciebam, inquit, hunc hominem magnum nasum habuisse: quasi ei pepercisset, si id cognouisset antea. Pallantem interfecit, quòd magnas opes peperisset. Sabinam Popaeam, à se impraegnatam, seu volens, seu per imprudentiam, calcibus oppressit. Multos praeterea affinitate ac propinquitate sibi coniunctos, crudelissimè interfecit, vt A. Rubellium Plancium iuuenem, priuignum Rusfum Crispinum ex Popaea impuberem, Tuscum Caecinnam nutricis suae filium, Senecam praeceptorem suum, Burrum pariter magistrum suum. Libertos & senes multos veneno sustulit, in quoscunque pro libidine grassatus, nobilissimum quemque exitio destinauit, vt in eorum capita malum depelleret, quod sibi imminebat. Dicente quodam, [Greek words]. Imò, inquit, [Greek words]. Et statim vrbem Romanam multis in locis incendit, eos???ue omnes qui ignem extinguere conabantur, in flammas praecipitari iussit. Deinde in turrim Mecoenatis, in summum palatij, vnde magna pars incendiorum videri poterat, ascendens, caeteris in grauissimo luctu ob amissas diuitias versantibus, excidium Troiae ceninit. Ab eo homines duo, quòd alter eorum habitaret in foro, & tabernas conduceret, amicos???ue in eas reciperet: alter, quòd statuam Cassij haberet, eius qui Caesarem in terfecerat, damnati atque interfecti sunt. Corbulonem, quem praeter caetera patrem & beneficum appellabat, ad se vocatum, absque vlla legitima causa occidi iussit. Paridem saltatorem nullam aliam ob rem occidit quàm quòd eius saltationes imitari nequiret. Cinnam Tuscum mulctauit exilio quòd in Aegypto balneum sibi paratum ingressus esset. Sulpitium Camerinum vnà cum filio trucidauit, quòd Pythici cognominarentur, quasi in Pythicas suas victorias impij forent. Post haec meditatus vniuersum Senatum veneno per conuicia necare, incendere vrbem, feris in populum immissis, quò difficiliùs defenderetur: at desperatione deterritus, nunciata Galliae defectione, expeditionem contra Gallos parauit, cum summis populi exactionibus. Sed cùm annonae quoque caritas esset, omnium inuidiam meruit. Venenum à locusta sumens in aurea pyxide, fugam moliebatur. Sed cùm ab omnibus derelictus esset, amicorum???ue fores omnium conclusae, nec quisquam repertus qui eo petente sibi ceruicem amputaret, praeceps procurrit sese immersurus Tyberi. Retentus à liberto Phaone, in villa inter Salariam & Nomentanam viam circa quartum lapidem, vbi audiuit se hostem à Senatu iudicatum, & ab equitibus inquiri, ferrum iugulo adegit, iuuante Epaphrodito, vel (vt Sextus Aurelius scribit) semet ictu gladij transegit, adiuuante trepidantem manum impuro eunucho Sporo, qui Neroni instar feminae nupserat. Suetonius, Dion. A. Vitellivs Capreis inter scorta Tyberiana primam adolescentiam egit, Spintria cognominatus. Dehinc omnibus probris contaminatus, praecipuum in aula locum tenuit, Caio per aurigandi, Claudio per aleae studium, Neromi per citharae & musicae certamina familiaris. Quorum trium principum indulgentia, non solùm honoribus, verùm & sacerdotijs amplissimis auctus: tandem à legionibus Germaniae Imp. contra Othonem salutatus, cùm arbitrio histrionum ac aurigarum gubernaretur, consilio???ue horum magnam imperij partem administraret, pronus fuit ad necem cuiusque & supplicium, mininam ob causam. Nobiliores condiscipulos & aequales suos ad imperij societatem pellectos blanditijs, occidit vario genere fraudis: vnum qui febre laborauit, veneno in frigidae aquae potione perdidit, plures ense. Nulli publicanorum aut stipulatorum, qui à se debitum olim aut in via portorium exegissent, pepercit. Sed vnum cùm coram in ipsa salutatione interfici iussisset, pascere se oculos dixit. Et cùm alter mactaretur, duos filios pro patre deprecantes supplicio adiecit. Sed neque ordini equestri pepercit. Equitem raptum ad poenam, clamantem audiuit, se esse scriptum ab eo haeredem: vbi & libertum eius cohaeredem legit, vtrunque iugulari iussit. In plebeios desaeuit passim. Mathematicos vrbe Italia???ue submouit. Interfecit plebeios quosdam, qui Venetae factioni maledixerant. Venit & in suspicionem matri venenum porrexisse, quòd audiuisset à Cara muliere vaticina diutissimè se imperaturùm, si superstes parenti extitisset. Praetorio viro, qui in Anticyram secessisset insulam valetudinis gratia, necem cùm machinaretur, iussisset???; illum interimi, iocabundus inquit: Quando tandiu nihil profecisset elleborus, sanguinem ei mittendum esse. Cùm ex Germania Romam rediret, atque haud longè à Bebriaco iter faceret (illic enim cum Othone certamen ei fuerat) & multi tam multorum cadauerum foetorem abhorrere̅t, dixit: Optimè olere hostem mortuum, praesertim ciuem: & vt magis eo spectaculo frueretur, mortuos spectans, laetus largè perpotauit. Suetonius & Dion. Domitianvs ab Augusto nonus, Tito successit, Neroni aut Caligulae similior quàm patri Vespasiano aut fratri. Moderatior tamen primis annis est habitus: mox in ingentia vitia prorupit, libidinis, desidiae, iracundiae, crudelitatis: quibus criminibus tantum odij in se concitauit, vt penè patris ac fratris nomen aboleuerit. Titum fratrem veneno sustulit. Discípulum Pantomimi puberem occidit, nullam aliam ob causam, quàm quòd magistro similis esset forma. Interemit & multos senatores, in his aliquot consulares, vt Ciuicam Cerealem, Asiae proconsulem, Saluidienum, Acilium Glabríonem, Aelium Lamiam ob suspiciosos iocos. Hermogenem Tharsensem, ob quasdam in historia figuras, liberarijs qui eam descripserant crucifixis. Saluium Coceianum, quod Othonis Imperatoris patrui sui diem natalem celebrauerat. Sallustium Lucullum Britanniae legatum, quòd lanceas nouae formae Luculleas appellari passus esset. Denique absque literis animum induxit ad caedes faciendas, ne quot homines interfici iussisset, dici posset. Occidit mulierem quandam, quòd ante statuam Caesaris se exuisset. Metium Pompusianum, quòd Imperatoriam genesim habere diceretur, quod???ue orbis vniuersi picturam in tabula haberet, Liuianas???ue historias euolueret. Maternum sophistam, quòd exercitij causa in tyrannos aliquid dixisset. Rusticum Arulenum, quòd philosopharetur, & Thraseam diuinum hominem dixisset. Herennium Senecionem, quòd post censoriam dignitatem nullum magistratum petiuisset, quod???ue Heluidij Prisci vitam descripsisset. Complures alios nullam aliam ob causam, quàm quòd philosophiae operam darent. Philosophos omnes vrbe Italia???ue summouit. Aretinum Clementem consularem capitis condemnauit. Occidit & Heluidium filium, quòd sub persona Paridis & Oenones diuortium suum cum vxore tractasset: Flauium Sabinum, quòd consularium comitiorum die praeco illum non consulem, sed per lapsum vel errorem ad populum imperatorem declarauisset, morte affecit. Neruam, vt imperio insidiantem, pepulit: & Apollonium Tyaneum, vt Neruae amicum, comprehensum totondit, & vinctum in iudicium adduxit. cùm [1618] verò philosophus illi non cederet, sed eius acta rideret, verecundia motus, eum dimisit. Qui quidem celebrem illum versum dixisse fertur: [Greek words]. Me non occides: nec enim hoc tibi fata dederunt: atque euestigiò euanuisse. Suidas. Tantae desidiae fuit, vt in cubiculo solus muscas praeacuto stylo configeret: vnde quidem prodiens, interrogatus, essétne quispiam cum Caesare respondit per iocum, Ne musca qui dem. Eò dementiae & iactantiae venit, vt se Dominu̅ ac deum vocari, scribi coli???ue iusserit. Exercitum pop. Rom. hostib. de industria obijcebat, quò plures perimerentur ciues, eò pauciores se hostes habere dicens. Secundus post Neronem Christianos persequutus est. D. Ioannes Euangelista in Patmon relegatus. Exquiri quoq; quaestionibus & tormentis genus Dauidis inter Iudae os mandauit, conquifitum???; funditù s perdi ac deleri. Indies ferocior factus, nona genera tormentoru̅, praesertim ignem per obscoena supponendi adinuenit. magis sanguinarius Nerone: qui subtraxit oculos, iussit???; scelera, non spectauit: cùm sub Domitiano praecipua miseriarum pars esset, videre & aspici. Ad rapinas animum adijciens, nihil pensi habuit quin praedaretur omni modo bona viuorum ac mortuorum, qu???cunq; occasione. Omni autem aetate ita libidine furens ferebatur, vt coitus assiduitatem & foedum huius exercitium Graecorum lingua ???, hoc est, lecti palaestram vocaret: inter???; vulgatissimas meretrices diu noctu???ue versaretur. Cùm itaque terribilis cunctis & inuisus esset, oppressus tandem est Stephani liberti & intimorum amicorum, & simul vxoris conspiratione, anno imperij decimoquinto. Cadauer per vespillones elatum, ingnominiosè sepulcum. Dion, Suetonius & Suidas. L. Antoninus Commodvs, Philosophi F. omnibus incommodus, vt Lampridius ait, nil commune cum patre habuit, nisi quòd & ipse contra Germanos adiuuantibus Christianis militibus feliciter pugnauit. Gladiatorijs quoque armis in ludo, Neronem imitatus, depugnauit. In amphitheatro feris sese frequenter obiecit. Gladiatorijs caedibus adeò Romanum attriuit imperium, vt nomen gladiatoris vulgò meruerit. Homines, qui pedibus debiles forent, sagittis solebat conficere. Claua multos etia̅ afflixit, Herculem se fingen. Sacra Mithriaca homicidio polluit. Eum qui Tranquilli librum, vitam Caligulae continentem, legerat, feris obiecit. Eum qui se pro valetudine illius deuouerat, vbi conualuisset, hunc inuitum iussit praecipitari. Obesi corporis hominem medio ventre dissecuit, vt eius intestina subitò funderentur. Balneatorem conijci in ardentem fornacem iussit, quod lauaturus balneum, tepidius inuenisset. Magnum numerum virorum & partim palàm interfecit, partim clàm, veneno sustulit: & eos omnes ferè, qui & patris temporibus & suis florentes erant. Occidit vxorem Crispinam, quam adulterij insimulabat: Martiam, Quadrati cubicularij vxorem, item Seruium. Iulianum & Paternum: quorum ille praeerat magno exercitui, hic verò praefectus erat praetorio: Cardianum & Maximum Quintilios, doctrina, scientia rei militaris, opibus???ue celebres. Vbi expleuerat animum voluptatibus ludis???ue varijs, statim caedes meditabatur nobilium & opulentorum: in quorum numero fuit Iulianus praefectus, quem publicè amplecti atq; osculari, patrem???; appellare consueuerat. Cùm in theatro spectaculis varijs interesset, & deessent animalia, quae telis transfigerentur, tela in aliquot plebeios coniecit, vt Hercules olim in Stymphalidas. Dedit autem spectatoribus spongias, vt in spectaculis iácerent pro lapidibus: eosdem deinde ligatos, omnes claua, ac si Gigantes essent, percussit atque interfe cit. Suae imaginis caput colosso permagno & egregio, priore detracto imponi iussit: & mensem Decembrem ad imitationem Augusti Caesaris, Commodum appellari voluit. Strangulatus in domo Vestalium, duodecimo Imperij sui anno, & mense septimo, è medio sublatus est, & humani generis hostis íudicatus. Platina ex Dione. Bassianus Caracalla, nullum genus facinoris praetermisit. Mortuo patre Seuero, medicos supplicio affecit, quòd sibi parum obtemperauissent, iubenti senis maturarenecem. Occidit item nutricios suos, & fratris Getae, quòd de reconciliatione egissent. Duces exercitus adhortatus est magnis muneribus ac promissis, vt militibus persuaderent, vtisevnum Imperatorem declararent, fratre repudiato. Verùm militibus vtrunque ex aequo colentibus, populo verò Getam ob morum facilitatem magis amplectente, cùm veneno non posset, in gremio matris confodit: & in castra fugiens, militum animos muneribus sibi conciliauit. Continuò coepti occîdi domestici omnes fratris atque amici, sic vt ne aetati quidem parceretur: saeuitum in quoscunque, quaque de causa, qui opibus excellerent, vt bona eorum raperet. Occidit Laetum Pompeianum, Marci nepotem ex filia, Papinianum Iureconsultum, quòd parricidium excusare nollet, percussit securi, cum filio Papiniano Quaestore. Commodi sororem iam anum, atque ab omnibus Imperatoribus vt Marci filiam in honore habitam, morte affecit, quòd necem Getae desseuisset. Coniugem suam, Plautiani filiam, ac consobrinum Seuerum, filium Pertinacis & Lucillae Commodi sororis, & quicquid ex cognatione Imperatoria, aut in Senatu ex patricia nobilitate superetat, planè quasi ab stirpe abstulit. Vestales virgines viuas terra obruit, quasi temerassent virginitatem. Gladiatorum sanguine cùm plurimum delectare̅tur, Batauen praeclarum athletam coëgit, vt eodem die cum tribus certaret: eum???ue occisum à postremo, sepultura affëcit. Itaqueludis Circensibus populus clamauit: Nos viuos perdimus, vt mortuos sepeliamus. Crebrò dicebat, pecuniam sibi soli esse oportere, praeterea nemini, vt eam largiretur iniquissimis hominibus. Iuliam nouercam in vxorem duxit: cum???ue illa ipsum argueret, quòd nimios sumtus faceret, diceret???ue iam sibi nullos redditus iure aut iniuria partos reliquos esse: gladium ostentans euaginatum, respondit, Bono sis animo: nam nobis, quamdiu hic erit, pecunia non deerit. In populum ludis Circensibus desaeuijt. Ex omnibus ducibus Syllam Romanum & Afrum Hannibalem laudabat, in primis vetò Alexandrum Magnum stultè imitabatur. Facinorum conscientia ad ripas Danubij secessit, vbi corpus aurigando exercuit, caedendis???ue belluis operam ded???: Germanos sibi associauit, & corporis sui custodes sortissimum ac pulcerrimum quenque legit, habitu???ue Germanico saepè incessit. Profetus Alexandriam, ciues, quia editis ludis carmina in illum recitauerant, delectus eorum habendi praetextu, omnes interemit, vt non sit ausus numerum interfectorum proferre, sed scripserit ad Senatum, Non referre qui & quot essent occisi, propterea quòd digni fuissent omnes qui interficerentur. Militibus praecepit, vt per noctem hospites suos interficerent. Cùm alia saeuiendi materia deesset, eos interfici curabat, qui carminibus aut alia superstitione remedia quartanae quaesiuissent. Affectans nomen Parthici, ad Orientem festinauit: & per oratores Artabani regis Parthorum filiam vxorem petiuit. Vbi verò rex ei cum vniuersa multitudine occurrit inermi ac floribus redimita, excepturus nouum sponsum ac generum, dum sacra fiunt, dato signo militibus, vniuersos circumuenit & occidit, rege vix elapso. Quod literis Senatui perscribens, Parthicus est appellatus. Posttemò inter Edessam & Carras occisus fuit, septimo imperij sui anno, dum leuandae alui causa ex equo descendisset. Mortuo eo cognitum est, eum magnum, numerum veneni cuiusuis generis, ex superiore Asia asportari iussisse, emisse???; ad aureorum millia CCXX. vt quàm plurimos tolleret. Platina, & Cuspinianus, ex Dione & Herodiano. Antoninus Heliogabalvs, Caracallae F. àsole, cuius sacerdos erat (Phoenices enim Heliogabalum solem vocant) Virgines Vestales incestauit, & probrosas mulieres semper domi habuit: Sabinum consularem Virum (ad quem Vlpianus scripsit) è medio tolli iussit. Adolescentes innoxios, quorum adhuc parentes viuerent, interfecit, vt eorum mors ad plures dolorem extenderet. Dignitates & honores flagitiosis commisit. Primus Romanorum holoserica veste, mensis ac capsis argenteis vsus est. Admonentibus amicis, caueret ne ad inopiam redigeretur, respondit: Quid melius quàm vt ipse mihi haeres sim & vxori meae? Eò vesaniae interdum prouectus est, vt decem millia pondo aranearum collegerit. qua ex re dicebat magnitudinem vrbis Romae comprehen diposse. Exhibuit praeterea decem millia murium, mille mustelas, mille sorices. Tumultu militari cum matre necatus est, quarto imperij sui anno. Platina ex Spartiano. Eum Alexander Seuerus, qui illi successit, in oratione ad Senatum, omnium non solùm bipedum, sed etiam quadrupedum spurcissimum apellauit: teste Lampridio. Macrinvs Opilius Imp. homo superbus & sanguinarius in vita imperatoria asperior videri voluit, vt priora vitia aboleret, cùm laceraudi se potiùs occasionem praeberet. Seuerum se & Pertinacem nuncupari voluit, cùm Senatus cum Pium & Felicem appellasset. Milites seruilibus affecit supplicijs. Ob leues causas multos iussit interimi. Interemtus est saepe filius cum patre, & viuus mortuus alligatus, & lo̅ga tabe mori coactus, quales olim Mezentius exhibuit. Pro Macrino fuit appellatus Macellinus, cum macelli specie domus eius cruentaretur sanguine vernularum. Occisus demùm à militibus, cùm vix annum imperasset. Cuspinianus. Capto à Persis Valeriano, Galienvs F. gaudebat sibi soli imperium obtigisse. Luxui, otio, tabernis, libidinibus, quae vix de impurissimo lenone excogitari possint, deditus, imperium neglexit, & XXX. Tyrannis occasiones dedit Romanum regnum diripiendi, atque inter se partiendi. Cyriades primus in Oriente apud Persas Imperium arripuit. Eum Marcianus sequutus cum fillijs Macriano iuniore & Quieto: Odenatus item cum filio Herode, & consobrino suo Maronio: & aliquot annis pòst, Odenati eiusdem filij Herennianus & Timolaus cum matre Zenobia. In Gallijs imperium sibi sumserunt Posthumus cum filio eiusdem no [1619] minis: Lollianus, Victorinus cum filio nominis eiusdem, Tetrici maior & iunior. Valens in Achaia se Imperatorem, fecit: Piso in Thessalia, Aemylianus in Aegypto & Thebaide. Seuerinus Galieno in publico pernoctanti iratus, ab exercitibus in prouincijs Imp. creatus, Trebellianus apud Isauros & in Cilicia, Celsus in Africa, Ponto, Thracia & Illyrico. Ne quid denique Romano Imperio contumeliae deesset, Zenobia, Odenati vxor, diu regnauit in Oriente, Aegypto, apud Arabes, Saracenos & Armenios: vix tandem victa ab Aureliano, qui eam in triumpbo duxit, & honestè co̅senescere postea Romae permisit. Victoria, seu Victorina, filijs Posthumo, Lolliano, Mario & Tetrico interemtis, in Occidente apud Gallos imperauit. Trebellius Pollio. Praeter has turbationes, etia̅ Germani incursiones in Galliam fecerunt: ea???ue vastata, in Italiam Rauennam vsque peruenerunt. Gothi Graeciam, Macedoniam, Pontum & Asiam populati sunt: Thessalonicam obsederunt, & Illyricum vastarunt. Scythae Bithyniam inuaserunt, & ciuitates multas deleuerunt: peruenerunt & in Cappadociam. Quadi & Sarmatae Pannonias occuparunt, Germani Hispaniam obtinuerunt, & Tarracenam oppugnarunt. Parthi Mesopotamiam tenenres, Syriam incursauerunt. Marcianus & Heraclianus, cùm improbitatem Galieni ferre ampliùs non possent, consilium inierunt, vt alter eorum Imperium caperet. Paratis deinde insidijs, circa Médiolanum cum fratre Valeriano est interemtus à militibus Aureoli ducis Illyrici. Trebellius. Carinvs, Cari Imperatoris filius, acerbissima tyrannide nomen suum factis longè superauit. Pueris nobilibus factae contumeliae, ob assuetudinem contumeliae non habebantur, cùm ea deliba familiaria & quotidiana essent. Crimina etiam comminis cebatur, & ius dicebatijs qui laesi essent, neque litigatorum vllus incolumis euadebat. Nam cùm caedes multae atque ineffabiles perpetrarentur, quidam è beatis obiter consumebantur, sicut in communibus epulis gallinae, in Carini delicias. Meminisse autem se dicebat, quosdam eorum qui mactabantur, non lau dasse formam suam: alios, se adolescentem, cùm orationem haberet, non ita esse admiratos, vt voluisset. Peribant etiam nonnulli, quòd coram ipso risissent: omnia denique eiu facta grauiora erant ostentis, in populum rabie quadam grassantis. Suidas. Maxentivs, Maximiani F. Roma occupata, & Seuero Galerij Augusti F. fugato, Maximiano etiam patre, qui imperium recipere cogitabat, pulso, ad firmandas opes se aequum vniuersis ita exhibuit, vt Christianos etiam suis rectoribus commendarit. Mox Italia, Africa???ue pacata, rebus secundis, vt in prauis euenire animis solet, elatus, mores mutauit: ac tyrannidem Romae, atque in Africa exercere, in primis???ue Christianos lacerare instituit. quippe prolapsus ad omnia scelera, nullum impietatis, nullum intemperantiae genus omisit. Etenim sic se adulterijs dedidit, vt legitimas vxores viris ademerit, eas???ue ignominia affectas, ac corporis ludibria deplorantes, reddiderit. in quo non obscuros solùm homines, sed senatorij etiam ordinis laesit. Rapinas ita exercuit, vt bonorum eripiendorum causa senatores diuites non exilijs solùm, sed etiam morte multarit. À iustitia vsqueadeò auersus fuit, vt paratos, qui aut insidiatos sibi, aut palàm aliquid pro libertate conatos esse criminarentur, habuerit. Quodam etiam die populum Romanum, leui occasione, cruciandum obiecit barbaris, ac satellitibus suis, quibus ad omne facinus conductis Italiam vniuersam oppleuerat. Ea mala cùm ferre Romani vltrà prae atrocitate non possent, nec depellendae seruituti virium ac roboris satis haberent: clam oratores ad Constantinum Magnum miserunt, ex Britannia in Galliam opportunè reuersum, obsecrantes, vt duris rebus suis, quo quo modo posset, consuleret, neque vrbem Imperij caput diutiùs à fera tam immani dilaniari permitteret. Quorum ille precibus ita est permotus, vt se iniurias eorum non neglecturum esse responderit, atque Maxentio arma inferre decreuerit. Huius missae legationis Zonaras & Cedrenus auctores sunt. Posteaquam Romam cum exercitu venit, Maximinus cum CLXXM. pedum, XIIX. equitum ei occurrit, victus???; acie, & per pontem fugiens, in Tiberim submersus est. Sigonius lib. 2. Imp. occid. Maximinvs magicis obstrictus studijs fuit, & saeuiores, quàm maiores sui, in Christianos quaestiones exercuit, & studiosiùs caeteris religionem Gentilium coluit. hinc in locupletum fortunas auidiùs sese intulit. crapulae atque abdomini deditus, saeua multa per vinolentiam & ebrietatem commisit. mulieribus ita studuit, vt nullam ciuitatem adierit, in qua non aut adulteriorum aut stuprorum vestigia impressa reliquerit. atque haec fermè aduersus Gentiles eius libido bacchata est. Christianos autem igne, ferro, clauis???ue cruciauit, immanibus bestijs laniandos obiecit, in mare praecipitauit, membris multauit: famis, metallorum, & vinculorum aerumnis afflixit, vsqueadeò, vt in omni genere flagitij & crudelitatis ipsum etiam in Italia Maxentium superarit. Sigonius libro tertio Imperij occidentalis. Cyclops proinde dictus, Busyris, Chiron, Phalaris, Typhon, & Gyges, quòd alios in crucem sustulisset, alios animalibus inclusos necasset, alios feris obiecisset, alios fustibus elisisset. Omnes amicos, quibus ignobilitatem suam cognitam sciebat, interfecit. Viribus suis confidebat, quasi occidi non posset, ob robur & vastitatem corporis. Sequentibus versibus eius saeuitiae illusum est: Et qui ab vno non potest occidi, à multis occiditur. Tygris acerrimus est, & tarnen occiditur. Caue multos, si singulos non times. Contra salutem suam initas conspirationes multas fingens, quatuor hominum millia occidit. In Germaniam cum exercitu profectus, omnem crudelitatem ferro, flammis, populatione exercuit. Syrmium veniens, lecto Senatusconsulto, quòd Gordiani Impp. creati, ipse cum filio hostis iudicatus esset, vt crudelissima bellua exarsit, & propemodu̅ in proprium filium desaeuit. Accepta morte Gordianorum, à Capelliano interfectorum, in quorum locum Maximus & Balbienus creati erant. Imperat. cum exercitu contra Maximum profectus, dum Aquileiam obsidet, à militibus caesus est cum filio, de pessimo genere ne catulum quidem relinquendum esse, dictantibus, cùm triennio imperasset. Cuspinianus. Gallvs Caesar, à Constantio, contra Magnentium mouenti, Orienti praepositus, generis superbia elatus, atque insolentia aetatis prouectus, Antiochiae tetra ac nefanda facinora est aggressus, cùm sua sponte, tum à Constantina coniuge, Constantij sorore, stimulatus. Iniustae caedes, bonorum publicationes, exilia ac denique iudicia prorsus sublata memorabantur. dimmissi etiam ignoti per vrbem homines, qui quae de illo iactarentur exciperent, aut falsa referebant, aut vera in maius ornabant, aut certè belli praeconia reticebant. Quin etiam ipse noctu cum paucis clàm ferro succinctus, pet tabernas & compita vagati instituit, Graeco sermone quaerens, quid homines de Caesare Gallo sentirent. Constantius Mediolani agens, Gallum cum vxore Constantina ad se vocauit. Gallus amissa vxore in Bithynia, firmo subsidio destitutus, quid sibi facto opus esset, addubitauit. verùm nouis literis à Constantio ad tuendam secum rempublicam inuitatus, in Noricum adijt. Eò vbi aduenit, Barbatio Comes cum Apodemio Agente in rebus Palatium extra muros armatorum corona circumdedit: ingressus???ue, obscuro iam die, ablatis regijs indumentis, ipsum tunica & paludamento communi amiciuit, identidem mandato Constantij iurans, eum nihil detrimenti passurum. Inde carpento priuato impositum in Istriam duxit, prope Polam oppidum. Ibi cùm asseruaretur, Eusebius cubiculi praepositus, Pentadius notarius, & Mellobandes armaturarum tribunus accesserunt, ac iussu Constantij causam dicere iusserunt, quamobrem que̅que apud Antiochiam occidisset. Quibus ille nihil aliud respondit, nisi plerosque se instinctu Constantinae necasse. Qua re audita Constantius eum capitali supplicio condemnauit. Ita Gallus, reuinctis post tergum manibus, tanquam latro, capite truncatus est, anno aetatis nono & vicesimo, Imperij quarto. cuius rei nuncium Mediolanum Apodemius detulit. Interim ministri Galli ex Oriente ducti, Aquileiam venerunt, ac diuersis pro merito poenis affecti sunt. Sigon. lib. 5. Imp. occid. Phocas, praefectus Scythiae, postquam Mauri cium imperatorem cum tribus filijs & totidem filiabus & Constantina vxore Tiberij F. occidit, à scelerato exercitu Imperator dictus est. Bonifacius III. Pp. ipsius imagines recepit. Petrum Mauricij fratrem, & quosuis alios Mauricio sanguine iunctos interfecit, & complures alios, supplicijs exquisitis. Cùm in certamine equestri spectaculum celebraret, acceptis quorundam conuitijs, multos interemit: nec paucíores membris mutilari aut submergi iussit. Cùm in equestri spectaculo prope suam statuam, Prisci generi ac Domentiae filiae statuas positas vidisset: ira concitatus, Tribunis, quos discerpi volebat, aegrè supplicante populo, veniam indulsit. Eapropter, Pris???us contra illum conspirauit. Cuspinianus. Ivstiniànvs II. Imp. crudelissmus, cùm Chagani Turcarum regis & soceri sui, item Trebellij Bulgarorum regis opera imperium sibi à Leontio Patricio, ereptum recuperasset: inuentum in carcere Leontium, quò à Tiberio Absimaro coniectus fuit, post longa tormenta publicè interemit. Cum???ue eo dem modo Philippicum perdere vellet, & Chersonam euertere, quo̅d in ea exulem se contemtum fuisse dicebat: à Cherronensibus atque Philippico armis exceptus, atque insuper ab exercitu proditus, in fuga vnà cum Tiberio filio captus fuit. Fulgos. lib. 6. cap. 11. è Zonara. Quum omnem in Longobardos operam Constans II. Imperator elusisset, ad crudelitatem suorum???ue rapinas animum conuertit. Romam veniens, cùm Vitallianus pontifex cum vniuerso collegio sacerdotum ei ad sextum vsque lapidem officij gratia occurrisset, duodecim tantùm in Vrbe dies fuit: eam ornamentis omnibus & aeneis quàm maximè spoliauit. Pantheon tegulis aeneis, quibus tectum erat, exuit, Constantinopolim???ue transtulit. Repetita Neapoli, [1620] Rhegium contendit. Syracusis moram longam traxit: vt Siciliam, Calabriam, Africam, Sardiniam???ue spoliaret. Maritis saepe vxore abstulit, parentibus filios eripuit, aurea argentea???ue simulacra & preciosa è templis vasa subtraxit: sacrilegia, caedes, rapinas & latrocinia Verre frequentiùs exercuit. Syracusis demùm in ther mis caesus est à suis. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Constantinvs Monomachus, in quo Zoës & Theodorae sororum imperium desijt, ignauiss. stupidissimus, ambitiosiss. prodigentissimus, voluptatis mancipium. Sub illius imperio maximam Orientis partem Sultanus occupauit, & Pazinacae Scythae Thraciam & Macedoniam vastarun??? Cusp. Zeno ex Isauris Ciliciae ignobili villa, à Leone II. F. Imp. creatus, facie turpissima, ingenio multò deteriore, principatum tyrannicè gessit, habens fratrem nomine Conona, seipso longè scelestiorem, qui sanguine & caede hominum mirificè oblectabatur. Berina Augusta socrus, altero eius imperij anno, fratrem suum Basiliscum in regali solio locauit, cùm Imperator Chalcedone abesset. Zeno secessit in Isauriam cum vxore Ariadne, priuatam instituens vitam: sed tandem, cùm Basilisci tyrannidem ferre ciues non possent, reuocatus est. Cuspinianus. Michael, Theophili F. eiecta matre Theodora, imperium solus obtinens, immensas diuitias à matre cumulatas cum mimis, adulatoribus, aurigis???ue abliguriuit. Platanum auream, duos leones aureos, multos???ue gryaeas, caetera???ue instrumenta aurea ad ornatum regium comparata. Negotijs posthabitis, solùm theatris & equorum agitationibus studebat. Nunciante Protonotario, Saracenos irrupisse cum exercitu in Arelangas, obtortis in illum oculis: Stulte, inquit, audes me certamine occupatum appellare, & de Saracenis verba facere? Et ne in suis certaminibus impediretur, sustulit lychnos, qui in Tharso, in Argaeo colle, in Tamo, in Aegaeo, in Mimante, in Cyzico, in Mocylo, in regione S. Auxentij locis editis erecti erant: quibus accensis signifi cabatur Ismaëlitarum, Agarenotum, & hostium aliorum aduentus, vt homines intra loca munita sese reciperent. Cum pueris intra priuatos parietes turpissimè vixit, impurus homo, fatuus, & propè bestia. Basilio Macedoni Protostratori, siue stabuli praefecto, Eudociam filiam Inceris concubinae suae, matrimonio iunxit, eum???ue Caesarem dixit. Inde ad solitum auriga̅di studium & Circenses reuersus, deditus vino ac ebrietati, indies magis magis???ue delirans, tandem à Basilio vino madidus obtruncatus est. Cuspinianus. Leo Armenus, Pardi patricij filius, qui exercitui Orientis praefuit Imperator omnium crudelissimus: eo???ue vitio res multas bene gestas obscurauit. Volaterranus libro vigesimotertio Anthropologiae. Romanvs Iunior, senioris Romani Lacapeni ex filia nepos, qui cum Constantino patre rexerat Imperium, vino & otio deditus, & crudelissimus. Volaterran. lib. 23. Anthrop. Alexio Porphyrogenito post patris Emmanuelis mortem reru̅ potito, puerilibus lusibus dedito, Alexius Sebastocrator omnia pro suo arbitrio regebat, multa cum summorum inuidia. Ergo Andronicvs Comnenus, Emanuelis Imp. patruelis, ex Oenaeo (vbi in spontaneo viuebat exilio, propterea quòd cùm Hunnis contra Graecos conspirasset) per literas Theodosio patriarchae: persuasit, vt ipsorum opera summam auctoritatem ipse obtineret. Quin & Maria Caesarissa, Imperatoris soror, eum incitauit. Concitata itaque plebe, in aedes Alexij saeuitur. Alexius Mariae copias intra vrbis moenia profligat. Interea Andronicus qualicunque exer cituaduolat: ad quem aulae primates deficiunt. Sebastocrator captus, & ad Andronicum missus, oculis priuatur. Andronicus inde palatium magno applausu ingreditur, & rempublicam pro suo libitu administrat: Alexio Imp. venationes quidem indulget, sed tamen custodes ei adhibet, ne cui quam cum ipso secretò colloquendi potestas esset. Optimos quosque palatio eijcit, in multos stupe̅da saeuit immanitate, suos???; amicos ad summos honorum gradus euehit. Tandem aequalem se Alexio facit, Xenem Imperatoris matrem carceri sordidissimo includit, & filio, Andronici impulsu, damnationis chartae subscribente, interimit: pòst dicto concilio, regio diademate se quoq; insigniri curat, populo acclamante: Alexius & Andronicus Comneni, magni Imperatores & principes Romanoru̅, multos annos viuunto. Sed postridie ordine mutato, ijde̅ proclama̅tur summi Imperatores, Androcini nomine ob aetate̅ (is enim praetextus afferebatur) praeposito. Deniq; cùm in sceleratorum quodam co̅cilio, ab Andronico coacto, Homericum illud ab omnibus proferretur: [Greek words]. de Alexio capitalis fertur sententia. Noctu itaque strangulatur, & capite auulso, reliquum corpus plumbeae arcae inclusum in mare demergitur. Annum aetatis Alexius tum agebat decimum quintum, Imperij verò tertium. anno Salutis 1162. Sigeberti Contin. Andronicum cum Alexio matrem & sororem in mari demersisse scribit. Mariam Caesarissam, eius???ue maritum, veneno sublatos, Nicetas prodit. Primogenitum suum, vxorem Imperatoris Alexij Agnetem, sororem regis Francorum Philippi ducere, ac imperij dignitatem vsurpare recusantem, in vincula coniecit: minorem verò coronauit, qui in cestas nuptias cum ea celebrauit. Saeuijt etiam in ciues & in peregrinos passim, potissimùm verò in Latinos. Gulielmus Siciliae rex Alexij mortem vlturus, bellum Andronico intulit: captis multis Graeciae Thraciae???ue ciuitatibus, Byzantio tandem exercitum admouit. Andronicus cùm vndique premeretur, praelio victus, tandem ab Isaacio Angelo imperio deiectus (cui vni ex imperatoria stirpe Comnenorum pepercerat) mutilatus membris, vitam in acerbis cruciatibus finiuit. Cuspinianus. Italorum. Aristodemvs, Aristocratis filius cum duobus millibus Cumanorum in Latium, ad Aricinorum subsidium, qui ab Arunte Porsenae filio obsidebantur, publico Cumanorum decreto venit: praelio???ue circa Ariciam cum Hetruscis conserto, Aruntem interfecit: disiectis???ue Tuscorum copijs, postea quam domum venit, primoribus ciuitatis, in quorum manibus erat res Cumana, in curia obtruncatis, dominatum occupauit: multitudine???ue duabus tyrannicis largitionibus, agri alieni???ue aeris diuisione, delinita, nobilium liberos in agros relegauit, ciuibus arma ademit, corrupta???ue muliebribus illecebris iuuentute, stabilitam his artibus tyrannidem plures annos obtinuit. Nouissimè ab optimatum sobole, quae in agris adoleuerat, nocte???ue vna cum tota domo oppressus perijt. Sab. lib. 8. Enn. 2. Candianus, Venetorum dux, ex tribus liberis virilis stirpis iam adultis medium natu sibi collegam adsciuit Petrvm nomine. Is iuniorum studia complexus, à patre & optimatibus dissidere coepit: eo???ue sensim processit id malum, vt ciuitate in duas velut factiones diuisa, foedum certamen instaret. Candianus auctor fuit, vt magistratu filio iussu populi abrogato exilium illi indiceretur. Sunt qui tradant in viculae abductum, capitali???ue supplicio dignum iudicatum. Caeterùm patre extremam illi poenam deprecante, in exilium actum, vniuerso clero ac primoribus ciuitatibus iureiurando ad strictis, nunquam passuros se Petrum Candianum, hominem seditiosum, in eam dignitatem restitui, vnde esset meritò eiectus. Exul Rauennam ad Guidonem, Berengarij filium se contulit. Sed naues à Guidone instructae, quibus ferox iuuenis fretus, res Venetas hostiliter infestauit: sunt???ue aliquot negotiatoriae naues ab eo interceptae. Id filij latrocinium pater detestatus, dolere simul ac fremere, vltionem???ue meditari. Caeterùm nimio moerore confectus, paucis diebus vita decessit. Sed vt leuia semper fuerunt vulgi studia, (leuiter enim amat & odit) Candiano defuncto filius exul & hostis publico decreto reuocatus, contra cleri optimatium???ue iusiurandum, dux patri surrogatur. Luit ciuitas neglecti numinis poenas tyrannica ducis administratione, publico???ue incendio dux ipse suae in patrem & patriam impietatis. Ferunt officij gratia trecentas illi naues obuiam prodiuisse. Cum vxore diuortium fecit, causatus grauem in illa aetatem, per quam amplius párere non posset: filium quem ex ea susceperat, per speciem religionis abdicauit. Nec ita multò pòst Vvaldertam, Guidonis filiam, duxit vxorem. Qua affinitate auctus, legitimum principatum in tyrannidem vertit. minarum & superbiae plenus, terribilis, non iucundus videri cupiebat populo. Ducarium praesidio firmauit, simul???ue in apertam, prorupit tyrannidem. Populus suae libertatis memor, arreptis armis in eum impetum fecit: igni???ue in propinquas aedes iniecto saeuum conflatur incendium, quo Ducarium primò, inde Marcianum templum deflagrauit. Candianus ancipiti malo perculsus, vrgente flamma, filium, quem ex recentiore coniuge tulerat, complexus, secretiorem viam ingressus, fugam molitus est. Verùm ab infesto armatorum globo cum filio confossus concidît. Sunt qui scribant, filium in nutricis gremio iugulatum. Amborum corpora sunt ad macellum canibus proiecta. Caeterùm Ioanne Gradonico petente, tam foedum spectaculum subtractum est oculis iratae multitudinis, corpora???ue è publico sublata, sepulturae reddita sunt. Incendium circa Ducis sedem primò contractum, non solâm Marcianam, sed Theodori etiam, cum trecentis priuatis domibus, perpetua flamma consumsit aedem. Sabellicus lib. 2. Ennead. 9. Ecelinvs Romanus (Acciolinum alij vocant) à Romano oppido Patauini agri, loco natali dictus (cuius auus cum Othone III. in Italiam gregarius miles venerat) Friderice̅ II. Imper. & Gibellin orum partes secutus, Guelfos pontificios acerrimè oppugnauit. Magnis pollicitationibus Patauinos adortus & inprimis facta spe retinendae libertatis, eò ciuitatem perpulit, vt Friderici partes sequeretur. Quibus honesta seruitutis confessione expressa, co̅tinuò frenum iniecit. Violabat virgines, matronis mammas adimebat, secabat vterospraegnantium, & partus exectos in ignem proij [1621] ciebat. Tertio Mantuanae obsidionis anno Alexander IV. cruce signatos contra eum exiuit. Quorum auxilio Patauini rebellarunt. Haec ille audito, duodecim Patauinorum millia, quos secum habebat, diuersis inclusos carceribus varijs tormentis, atque insuper fame quoque consecir. In Italiam inducto crudelitatis insueto genere, multorum damnatorum ciuium filios castrauit: tam multis quoq; eodem tempore erui oculos iussit, vt ingentem patinam oculis plenam cum voluptate spectauerit. Victus praelio ad Soncinum apud Insubres, & captus dum fluuium tranat, iam octogenarius, vulnus quod in pugna acceperat rescidit, vt tam crudeliter, quàm vixerat, moreretur. Sabell. libro octauo, capite tertio, & Fulgos. libro 9. cap. 2. & Platina in Gregorio nono. Quatuor & triginta annis Tridentum, Feltrum, Taruisium, Paduam, Vicentiam, Veronam, & demùm Brixiam oppressas tenuerat: quae vrbes eo mortuo sese in libertatem Romanae ecclesiae obnoxiam vendicarunt, Taruisina excepta, quam Albericus eius frater obtinebat. Blondus lib. 8. Dec. 2. Franciscvm Nouellum, Carrariensem principem, Patauinum. fama est androphagos canes immanis staturae habuisse quibus miseros ciues laniandos obijcere solitus esset. Visuntur adhuc in eo conclaui, in quo decem viri sedent, scorpiones duo minimi ponderis, quibus ille hospites ad colloquium vocatos, peracutis spiculis transfigere consueuisset. Transeo mo̅strosos concubitus, quibus vsus dicitur. Sabellicus libro octauo, Decad 2. Gabrinvs Fundulus, cuius opera Carolus Caualcabos, Veronensium dominus, multum & belli & pacis artibus vtebatur, spe occupandae tyrannidis elatus, quòd ei non secus ac Carolo magistratus omnes atque arcium praefecti parérent: redeuntem Laude Pompeia Carolum, ad Machasturmam, ab vrbe Cremona decem millia passuum cum fratribus & cognatis obtruncauit. Inde verò properè antequam res in vrbe sciretur, cum aliquot militibus Cremonam properans, occupata arce ac portis omnibus, forum armato ingressus milite, quos videbat conatibus suis obstare posse, aut obtruncauit, aut expulit, nec retinendae tyrannidis causa vilum genus crudelitatis omisit. Platina in Innocentio VII. Galeacivs Maria Sforzia, Francisci F. Mediolane̅sium dux crudelis & libidinosus, leuissimis de causis supplicia suis intentabat, & quouis mortis genere in eos saeuiebat. Itaque aliquando dicitur viuos homines in culeum insuendos atq; humandos curasse, qui quantumuis minima in re illius voluptati obstitissent. Sed quod maximè exilium illi maturauit, in nobiles foeminas, vbi ijs ad satietatem abusus esset, dicax videri & salsus volebat: cùm nulla illi domus, quan quam sanctissina & castissima, esset clausa: aequè & in admittendo flagitio impudens, & in detegendo petulantia ac linguae procacitate singulari. Matrem lectissimam ???oeminam, cùm illam auctoritate administrandi imperij priuasset, veneno sustulisse dicitur. Hac occasione vsus Nicolaus Montanus Bononiensis, nobiles tres adolescentes, suos discipulos, in illius caedem animauit. Brutus lib. 6. histor. Flor. Ex eo foedere quod Alexander VI. Pontifex cum Galliae rege Ludouico in exitium Italiae percussit, Caesar Borgia Pp. F. spes suas enudare, immoderato saeuo???ue animo magnae partis Italiae dominatum affectare coepit, vsqueadeò dira cupiditate, vt in vexillis hunc titulum praeferret, Aut Caesar, aut nihil. quasi nihil animo mediocre, sed immoderata, & longè maxima cupere videri vellet. Ante omnia proceres Romanos Columnios & Vrsinos (quos Rom. pontificum compedes appellare soleba̅t) tollere constituit: postquam inter eos bellum aliquandiu frustra aluisset, vt vtraque pars mutuo ferro concideretur. Nam illi post id ciuile bellum, Borgiae artibus intellectis, sese pace facta conciliarant. Columnij nihil sibi fuga exilio???ue potius rati, paterna oppida Borgiae reliquerunt: Vrsini stipendijs allecti, & in fide tyranni haesitantes, ad vnum ferè omnes teterrimo supplicio necati sunt. Caietanae familiae proceres, qui Sermonetam oppidum in Latio iuxta Priuernum obtinebant, Iacobus, Nicolaus, & Bernardinus, alio atque alio modo interfecti, arces & opes Borgiae concesserunt. Camertes quoque reguli antiquae nobilitatis, Iulius Caesar, Venantius, Annibal & Pyrrhus, principatu exuti strangulati???ue sunt. Astorem Manfredum, Fauentiae principem, sub fide deditum, necatum???ue immaniter Tybris excepit. Catharina Sfortia, quae Foroliuij & Forocornelij vrbibus imperabat, expugnata tormentis, capta???ue, Romam tanquam ad triumphum perducta est. Pandulphus porrò Malatesta, Ioannes???ue Sfortia, & Guido Vbaldus Feltrius, ipsorum ditionis vrbes Ariminum, Pisaurum & Vrbinum inuadenti, relinquere quàm interfici arrepta fuga maluerunt. Cessit & impotenti tyranno Iacobus Appianus oppidum Populonium in Ethruria. Sed dum hac cruenta via in alienos principatus grassaretur, etiam Aragonium adolescentem Beselij principem, ac Alfonsi regis filium (& quod referre pudeat) Lucretiae sororis suae maritum, in atrio Vaticani templi vulneratum: & quoniam spes esset curari posse, in ipso cubiculo lecto???ue nuptiali sororis mactari iussit. Borgiam quoque iuniorem cardinalem, quòd Candiano faueret, veneno sustulerat. Ioannem demùm Cerbellionem, virum domi militiae???ue nobilem, quòd pudorem in femina Borgiae domus seueriùs custodiret, noctu à coena redeuntem crudeliter interfecit. Ab eo quoq; capitali supplicio affectus est Iacobus Sanctacrucius, praeclarae nobilitatis Romanus ciuis, quo nemo ipsi Caesari amicior & familiarior fuit, nec aliam ob causam, quàm quòd validam promptissimorum hominum manum ex factione Vrsina subitò cogere, & ad omne audendum facinus impellere posset. Tandem cùm veneno cardinales locupletes tollere vellet, pincernae imperitia permutatis lagenis, Alexander pater interijt. ipse aetaris robore euadens, captus, & in Hispaniam missus, praelio tumultuario inglorius obijt, Iouius in Consaluo. Ioannes Maria Vicecomes insanae feritatis morbum concepit, vsqueadeo horrendum, vt iracundia in rabiem versa, damnatos aut sibi inuisos voracissimis canibus laniandos obijceret, eo???ue atroci spectaculo magnoperè laetaretur, haberet???ue in delicijs Squarciam Giramum, alioqui honesta ortum familia, inhumanae saeuitiae ministrum, qui ad eam carnificinam ingentes molossos humana carne alendos suscepisset. Eum postridie Idus Maias sacrorum causa in templum diui Gothardi descendentem Andreas & Paulus, Baucij fratres, reliqua coniuratorum manu incumbente, duobus vulneribus confecerunt, discissa vsque ad oculos fronte, & dextro crure ad suram detruncato. Exanimem & aliquandiu ab omnibus desertum pauci ex infimo familiae ordine in templum maximum detulêre. Ibi cùm foedis vulneribus & multo cruore deformatus non sine ludibrio spectaretur, infimae sortis meretrix tempestiuae pietatis officium vsurpans, totum cadauer multa recenti rosa contexit. Inde postea à Philippo successore opulentam dotem, vt honestè nuberet, ingenuae charitatis nomine habere promeruit. Eodem die Giramus, scelestus carnifex concursu populi latebra extractus, quum viuus vnco traheretur, pro ianua damnatae & mox ad solum aequatae domus, horribili merito???ue supplicio affectus est. Iouius in eius vita. Ioannes Vicentinus monachus, eam de se opinionem in hominum animis confirmarat, vt cum eo Deus loqui crederetur, & in eius verbo mortui suscitarentur. Per hanc opinionem captis ciuium animis, in Bononiensis vrbis dominatum se insinuauit: annum???ue in ea egit armis septus, ita vt in vrbe manerent, ea???ue pellerentur, quos ipse aut gratos Deo, aut inuisos, tanquam diuinitùs moneretur, affirmaret. Eulgos. lib. 1. cap. 1. ex Guidone Bonato. Iacobvs Bussularius, cucullatus sacerdos, nefarijs concionibus Ticinensem populum circumducens, miserae vrbis crudelis tyrannus euasit. Eum Galeacius II. Vicecomes, vrbe same domita, cepit. Iouius in Galeacio. Siculorum. Post Thescum tyrannus primus fuit Phalaris Agrigenti, ait Plin. in 7. Astypalensis hic fuit patria, & tyrannidem Agrigenti Sicilia occupauit, imperante Romanis Tullo Hostilio, Olymp. LII. Aeneum is taurum sontibus in eo inclusis admouebat igni, vt recepto aestu mugitus medio cruciatu, non gemitus exaudirentur: vnius ingenitae saeuitiae exemplo verè laudabilis, quòd Perillum Athemensem, nefandi illius operis auctorem, omnium primum tali supplicio affecit: quòd nisi saeuo, truculento, carnifici???ue fuisset ingenio, eam machinam ad hominum cruciatus commentus esset nunquam. Extant & literarum monumenta, epistolae???ue ad Paurolam filium, & alios plerosque Laconica breuitate conscriptae. Ipse subito in cursu populi perijt. Sabellicus libro quarto Enneadis 2. Aelian. dicit, Apollinem & Iouem patrem, moram mortis concessisse Phalaridi, spacium duorum annoru̅, quòd Charitonem & Melanippum cinaedos humaniter tractasset. Suidas. In Sicilia collis est, Sceleratus dictus, quem aiunt praesidium, fuisse Phalaridis. In hoc fertur habuisse celebrem illum taurum aeneum, ad excrucia̅dorum poenas, igne machinae subiecto. Atque hanc ob causam locum Sceleratum, appellatum fuisse. Diod. lib. 19. Dionysivs Syracusanus, cùm duas haberet vxores, Aristomachem & Dorida, neutrius vnquam complexum petijsse, dicitur, misi vestibus priùs excussis. In cubiculum quoque, quod lata cinxerat fossa, ligneo ponte sese recipiebat. Quin & filias, à quibus antè tondebatur, vbia dultas vidit, veritus cultrum illis committere, candente carbone capillum sibi aduri faciebat. Cum???; in suos saeuiret mirum in modum, tandem à Carthaginensibus victus, insidijs suorum interficitur. Marsiam quendam interfecit, ea tantùm causa, quòd is per quietem iugulare se Dionysium existimauerat. Trogus lib. 21. Valer. libro 9. capite 14. & Cic. lib. 2. Offic. Dionysivs filius, natu maior inter fratres, patri militum fauore successit. Initio tyrannidis populum sibi liberalitate conciliauit. Tria millia nexorum ex carcere dimittit: tributa in [1622] super populo per triennium remittit: sublatis???ue fratribus & propinquis, quos metuebat, paulatim in caeteros grassatur. Itaque propter crudelitatem inuisus, à Syracusanis oppugnari coeptus, in arcem se recepit. Legatos etiam Syracusanos de pace ab eo priùs petitos contra ius gentium retinuit. Vi pulsus ex arce, clàm in Italiam profugit, Locros concessit. Abillis verò, ignaris quòd exul, exceptus, solitam in eos quoque exercuit saeuitiam, sex anni, rapinis stupris???ue omnia complendo. Tandem à Timoleonte Corinthio victus, & imperio florentissimo, quod pater ei se adamantinis firmatum vinculis relinquere gloriabatur, amisso, in Graeciam missus, in publico vagari, potare, in ganeis & popinis versari, pannosus & squalidus incedece, postremò ludimagistrum agere, & stipis causa pueros docere visus est. Trogus. Agathocles, Carcini Regini exulis F. in ciuitatem Syracusanam adscriptus, figulinam prae paupertate cum patre exercuit. Corporis flore Damae Syracusano, viro potentissimo conciliatus, Agrigentinorum Tribunatum adeptus, Damae viduam locupletissimam eadem qua maritum forma illectam, vxorem duxit. Diuitijs ergo priuatis auctus, factis quoque bellicis excellere coepit, & optimatum principatui infestus esse. Sosistrato igitur vrbe cum suis eiecto, Agathocles ab exilio reuocatus, sexcentos, qui post paucorum dominatum vrbi praefuerunt, criminari coepit de insidijs sibi factis, eò quòd populi partes tueretur. Sic mota seditione, sexcentorum fortunae direptae, & in tanto tumultu quorumuis aliorum potentum. Ipsemet simulans se magistratu abiturum, liberata iam repub. cùm ciues repugnarent, ac quieturum se dixit, si absq; collega liceret imperare. Eo concesso, sensim tyrannidem inuasit. Messanenses simulata pace deceptos sibi subiecit, & D C. eorum suo aduersantes imperio iugulauit. Geloos de defectione suspectos ad quatuor millia trucidauit, cadauera in fossas vrbis deturbauit. Victus ab Amilcare Carthaginensi ad Himeram in Sicilia, Syracusis firmatis praesidio, in Africam exercitum transtulit, nihil minus expectantibus Carthaginensibus, Classem suam incendit, vt milites spe fugae sublata animosiùs pugnarent. Vrbem Magnam & Tunerem expugnauit. Carthaginenses praelio victos intra vrbem obsedit: vltra CC. Africae vrbes subegit. Ophellam, Cyrenarum principem, socium militiae occidit, vt solus imperio potiretur. Vticam miserè euertit. Relicto in obsidione filio Archagatho, in Siciliam nauigans, Agrigentinos libertatem Siculorum affectantes domuit: Carthaginenses nauali praelio vicit. Reuersus in Africam, & à fortuna destitutus, relicto exercitu, cum paucis conscensa scapha effugit, quarto belli anno. Milites occisis Archagacho & Heraclide fillijs ad Carthaginenses defecerunt. In Siciliam reuersus, ad Aegestanorum vrbem contendit. Cùm pecuniae inopia laboratet, dirissimos quosque ciues maximam suarum facultatum partem conferre coëgit, qua in vrbe decem hominum millia habitabant. Quam rem multis iniquo animo ferentibus, & concurrentibus, Agathocles Aegestanos vt insidiatores, reos egit, & vrbem indignis modis afflixit. Nam pauperrimos ex vrbe eductos ad Scamandrum fluuium interfecit: eos autem qui opibus abundare putabantur, tormentis excruciando, cogebat quantas quisque diuitias haberet, dicere. Aceorum quosdam rotis excruciabat: alios catapultis illigatos sagittis conficiebat: nonnullos execabat, & violentiùs vrgens, diris cruciatibus torquebat. Excogitauit & genus quoddam tormenti, tauro Phalaridis non dissimile. Sedem fieri iussit ferream, quae forma humanum corpus referret, ab omni parte clauis compaginatam. In eam collocatis quos cruciare volebat, viuos comburebat. hac machina tantùm à tauro illo differente, quòd videlicet homines qui in ijs angustijs moriebantur, conspici poterant. Item locupletes feminas ferreis forcipibus cruciando, pedum calcanea lacerabat, quibusdam mammas praecidebat: mulierum autem praegnantium lumbis lateribus impositis, eorum pondere foetus eliciebat. Hoc pacto cùm sibi tyrannus opes quaereret, & magnus in vrbe terror existeret, quidam se vnà cum ipsis domibus comburere, alij suspendio vitam finire. Igitur Aegesta vno die vexata funditùs interijt. Caeterùm Agathocles deportatas in Italiam virgines & pueros Brutijs vendidit: ipsam vrbem, cuius ne nomen quidem reliquit, sed Dicae opolim appellauit, transfugis habitandam concessit. Cognita enim filiorum caede, iratus ijl qui in Africa relicti erant, ex amicis quosdam Syracusas mittit ad Andrum fratrem, cum mandatis, vt omnium qui ad Carthaginem militauerant, consanguineos de medio tollat. Ille celeriter fratris mandata executus, caedes omnium earum quae antea commissae fuerant, maximè varias patrauit, in omnem aetatem atq; sexum. Multis interfectis, & secundum situs abiectis, nemo cuiquam parentare audebat, veritus ne se quoque familiaritatem cum eo habuisse proderet. Propter occisorum in litore multitudinem mare aliquandiu sanguine infectum, facti insignem crudelitatem significabat. Pasiphilus praefectus, audita filiorum Agathoclis morte & cladibus in Africa acceptis, ad Dinocratem exulem Syracusanum tra̅sijt, & exercitum spe & pollicitationibus à tyranno abalienauit. Agathocles omnem spem sibi ereptam cernens, ita animo deiectus est, vt missa ad Dinocratem legatione, eum ad pacem hisce conditionibus faciendam hortaretur. Primùm vt Agathocles imperio cederet, & ciuibus Syracusas restitueret, nec deinceps exul esset Dinocrates. Deinde vt sibi duo castella, Therma & Cephalidum, cum eorum iurisdictione concederentur. In quo quis non iniuria Agathoclem mirari possit, quòd is, qui in caeteris omnibus constans perstitisset, nec vnquam in extremis periculis desperasset, tunc eo metu adactus fuerit, vt hostibus sine negotio tyrannide cederet, pro qua summa pericula sustinuisset. Dinocrates libertatem patriae verbo pree se ferens, reipsa ad tyrannidem aspirans, ab Agathocle oblatas conditiones respuebat, quòd summoto eo, pace???; parta, magistratu sibiabeundum videret. Agathocles legatos ad transfugas mittit, qui Dinocratem apud eos, vt qui eorum libertatem remoretur, accusent. Deinde cum Carthaginensibus missa legatione hac lege pacem fecit, vt omnes vrbes, quibus antea Poeni imperasset, reciperent, pro quibus à Carthaginensibus aurum accepit, & frumenti CCM. medimnum. His subsidijs nixus, Dinoctatem acie victum inter amicos postea intimos habuit: exules verò atque milites ipsius data fide circumuentos, ad VII. millia sagittis confecit. Tandem & ipse numinis vindictam expertus est, viuus candentibus carbonibus combustus, praestantissimis alioqui ducibus omnium aetatum confeferendus. Diodorus lib. 19. & 20. Hieronymvs Siciliae tyrannus, cùm patris Gelonis disciplinam contempsisset, & superbè nimis in ciues sese haberet, à Syracusanis interfectus est. Liuius lib. 4. Dec. 1. Hipparinvs, tyrannus Syracusanus, in delicijs habebat Achaeum puerum. Huic aduersus hostem profecturus mandauerat, si in sui ab sentia quis ei vim inferre pararet, eum ense occideret. At victor reuertens ipse domum, multo vino inebriatus, desiderio pueri ardens, cùm non quis esset indicaret, sed Thessalica simulata voce puerum adoriretur: puer indignatus, Hipparinum in tenebris ferijt. Ille triduo superuixit: & vbi Achaeum à caede absoluisset, è vita decessit. Parthenius in Amatorijs cap. 24. Gvlielmvs III. rex Siciliae. ob tyrannidem Panormi àproceribus captus est, & filius eius Rogerius substitutus. Cuius mox pertaesus populus, cùm eum in palatio obsideret, fortuito ictu vulneratus perijt. Populus infelicis patris misertus, è custodia eductum restituit. Proceres rebelles in exilium abiêre, eò maiore cum infamia regis, quòd filius eiusdem nominis, sed diuersorum morum, patri successit, qui à probitate Boni cognomen meruit. Collenutius lib. 3. hist. Neapol. Hispanorum. Egita, in vxorem ducta Caecilia, Eurigij Gothotum in Hispania regis F. regnum consecutus, crudelissimè imperauit, proceres spoliauit, populum expilauit, chirographos adulterinos subiecit, vxorem repudiauit. Successit illi Vitisa F. qui ante patris feritate̅ mitigare, chirographos flammis abolere, insontes defen dere studuerat, sed regno potitus, libidine, stupris, rapinis omnia turbauit, polygamiam laicis simul & clericis permittens. Ne rebellarent sui, moenia vrbium demolitus est, arma omnia ademit. Tandem à Theofredi filijs (quem vt regni haeredem captum excaecarat) victus, oculísque priuatus, in carcere Cordubae perijt. Io. Magnus libro decimosexto, capite 25. Gallorum. Theodericvs, Burgundionum rex, Childeberti F. auiam Brunechildem expulit: Desiderium Viennensium episcopum lapidibus obrui, Columbanum monachum in exilium eijci curauit: pellicum blanditijs Hermenbergam, Bertrici regis Hispani F. repudiauit: fratrem Theodebertum, Austrasianorum regem, bello petitum atque victum, Cauilloni in carcerem coniecit: & regno potitus, dum eiusdem filiam in vxorem ducere cogitat, dysenteriae morbo interijt. Aemylius libro primo. Britannorum, Anglorum, Scotorum. Gvlielmo Ruffo, Anglorum regi, nihil potius fuit, quàm religionem negligere, quàm aliena rapere, quàm suos generatim persequi, ac exinanire: nihil minus cordi, quàm regis officium facere, quod est populi commoda suis anteponere, amare cum primis bonos, odisse malos: & vt hos poena, sic illos beneficio afficere. Quae equidem mala omnia ex vno duntaxat auaritiae riuulo manarunt: quippe ex altera parte non deerant virtutes, quae ornamento esse potuissent: erat enim militiae peritus, laboris patiens, sui bene gerens negocij, fidei datae obseruantissimus, in obeundis bellis tam diligens, quàm felix, & à principio liberalissimus. Interijt in venitione sagitta percussus, anno Salutis 1101. Polyd. libro decimo. Edgari, Anglorum regis nothus, ex Alfreda concubina fuit E [1623] theldredvs, qui fratre Edouardo legitimo insidijs Alsredae caeso regnum occupauit. Hic dum baptizaretur à Dunstano, Cantuariensi episcopo, sacrum fontem stercore polluit: simul???ue Dunstanus calamitosum eius dominatum pariae fore praedixit. Namque eius imperium fames, pestilentia & Danicum bellum perniciosum excepit. Dunstanus recusabat eum regem sacrare, qui per caedem fratris ad regnum aspirasset: sed cùm id facere coactus esset, tum praedixit futurum, vt populus Anglicus ob luxum & vaecordiam regis amissa libertate, generatim poenas miserabiles daret. Polyd. libro septimo. Ioannes, Anglorum rex, Ricardi optimi principis frater & successor, ignauissimus homo, Normanniam & Aquitaniae bonam partem amisit, pecuniae congerendae intentus, delicijs & luxu diffluens, partum per iniuriam regnum (Arthurum enim Gaufredi fratris F. à Ricardo haeredem nuncupatum interfecit) pessimè administrauit. Ab Innocentio pontifice diris proscriptus, & regno exutus, contra Scotos ducto exercitu, quibusdam imperium regis sequi detrectantibus, nouum genus vastationis excogitauit. Cùm enim iam instaret finis mensis Iulij, quando in Anglia frumenta maturescere incipiunt, omnia septa, quibus cerui atque damae cum primis continentur, sepimentis nudari, atque fossas circumductas oppleri iussisse fertur, quò ipsae ferae arua depascerentur. Propter quod flagitium agricolae passim vociferantes, omnibus precibus regem execrati sunt, cùm aliter vlcisci non licuisset: nam feras ipsas occidere, capitale propè erat. Proceres contra eum conspirarant, eò quòd leges diui Edouardi, prout promiserat, non restitueret, & Ludouicum Philippi Francorum regis F. in regnum vocarunt. Ioannes toto ferè regno exutus, tanta crudelitate in eos qui defecerant grassatus est, vt nunquam grauiora mala vel ab hostibus passi fuerint Angli. Moerore tandem, vel vt alij volunt, veneno perijt, anno regni XVII. Christi 1217. Polyd. lib. 15. Edouardus IV. Anglorum rex moriens, Ricardvm fratrem, Glocestriensem ducem, filio Edouardo regni tutorem reliquit. At ille interfectis optimis quibusque, cùm Rodolfo Shao Theologo agit, vt is pro concione populum doceret, Edouardum non fuisse ex Ricardo Eboracensi duce natum, sed ex quodam alio, qui matris Caeciliae ante nuptias notitiam furtim habuisset. At neminem hominem posse dubitare, quin Ricardus foret verus, ducis silius is???ue primogenitus, qui iure regnum patri debitum, possidere deberet. Haec etsi populus aegrè audiuit, attamen Ricardi tyrannidem, magna stipatorum manu armati, metuens, ne mutire quidem aùsus fuit. Ergo Londini anno 1484. rex inauguratus, Eboratum profectus, nepotes interea in carcere necari curauit: & vt regnum sibi stabiliret, si populus nullam ex Edouardo virilem stirpem superesse sciret, caedem puerorum in vulgus exire permisit. Sed vix dum biennio in tyrannide exacto, omnibus inuisus, ab Henrico VII. vita pariter & regno exuitur. Polydorus lib. 25. Evenvs III. Scotorum rex, optimi patris Ederi scelestiss. F. centum concubinas aluit, lenones, sicarios fouit, optimos quosque sustulit, latronibus impunitatem & libertatem dedit: nobilibus plebeiorum vxores communes esse iussit: virginis nuptae florem domino cuiusq; loci decerpendum sanxit: quot quisque vxores vellet, ducere permisit. Populari conspiratione acie victus, atque captus, in carcere strangulatus fuit. H. Boëthius lib. 3. Lvgthacvs, Galdi Scotorum regis opt. & fortissimi pessimus filius, crudelitate insignis, libidine incesta neptium, sororum, amitarum, filiarum famosissimus, tertio anno imperij, cùm caedem nobilitatis instituisset, populari seditione trucidatus est. Memoriae patris datum, ne in cadauer saeuiretur. H. Boëthius lib. 5. Mogallvs, Scotorum rex, primis annis auitae virtutis Galdi regis sectator, post victoriam de L. Antenoo Adriani Imp. legato partam, securus hostium, in omne genus improbitatis delapsus: cùm coniurationem populi nocte intempesta cum duobus satellitibus nemini alteri fidens fugeret, multis vulneribus confectus est. Caput conto affixum circumlatum. Cadauer feris dilaniandum obijciebatur, nisi Galdi memoria nepotem ex sorore licèt immerentem texisset. H. Boëth. libro quinto. Donaldvs Hebridum insularum tyrannus, rege Scotorum Donaldo caeso, apertè regium nomen vsurpauit. Scotis captiuis nobilibus quotidie mortem est comminatus, si qui eorum necessarij, mali quicquam in se suúmve regnum molirentur. Hinc factum, vt Scotorum proceres tyrannum colerent, tametsi clanculum & capiti & imperio eius insidiarentur. Ille cunctis terribilis, omnes metuens, omnem hominum congressum habebat suspectum: nunquam in apertum prodibat, nisi multis armatis stipatus: edicto fasto, ne quispiam alius arma ferret, oppressa magna nobilitatis parte, extulit complures ex infima fortuna ad opulentam. Risisse eum ferunt, si quando cruentam seditionem (quam ille miris artibus conflabat) inter nobiliores facta̅ audisset: & eò profusiùs, quò plures caesos. In capita inde eorum, qui vel intulissent vel accepissent iniuriam, saeuiebat: saepe inter aulicos testatus, nullum sibi pulcrius videri spectaculum, quàm hominum semetipsos mutuis conficientium vulneribus. Optimorum & opulentissimorum caedem regibus minimè improbandam, quòd id genus hominum regnantibus semper esset infestum. Anno duodecimo regni Enuerlochtheam co̅tendens, in Hebrides transmissurus, noctu paucorum conspiratione interfectus est. H. Boëthius lib. 6. Constantinvs, Scotorum rex, Dongardo fratri multum dissimilis: virginum raptor, stuprator matronarum, detractorum fautor, histrionum & sceleratorum amator, procerum & nobilium osor. Britonibus vix petentibus pacem dedit, vectigal remisit, arcibus nonnullis ad Humbrum fluuium clàm redditis. Tandem à nobili Hebridiano ob raptum filiae noctu strangulatus est. H. Boëthius lib. 8. Fer qvhardvs II. Scotorum rex, priuatus etiamnum, liberaliss. & religiosiss. extitit. At regno potitus, extortor bonorum, religionis hostis, cruentus carnifex euasit. Quod priuatus dono dedisset, perinde atq; mutuo datum impudenter repetebat & exigebat. Sacerdotes quaestionibus adhibitos, in quibus aliquot periêre, argentum fateri cogebat. Ter singulos in dies conuiuabatur: venationibus non voluptatis, sed gulae causa deditissimus: foedis vomitibus stomachum exonerare assuetus. Anathemate percussus à Pontificibus, in scelera maiora ruens filiabus stuprum intulit. Vxorem nefas dissuadentem, proprijs manibus iugulauit. Quosdam de caede illius consultantes prohibuit Colmannus, Lindefarnensis episcopus, diuino spiritu edoctus, breui poenas dignas daturum. Vix mense elapso, Ferquhardus à lupo in venatione morsus est. Inde in phthiriasin incidit. Virulentus humor, lento calòre membra exedebat. Aderat inexplebilis voracitas. Tibiae, pedes, & inguina foetidam emittebant saniem. Venter inflatus, virilia scatebant vermibus. Quum???; duos perpetuos annos his malis afflictus, cruciaretur indies magis magis???;, esset???; omnibus detestabilis: ad se reuersus, à Colmanno peccatorum veniam exorauit & impetrauit. Vili inde sacco inuolutus, à paucis ministris in campum delatus, Colmanno praesente, expirauit, anno regni XIIX. H. Boëthius lib. 9. Evgenivs IIX. Scotorum rex, sub regni initia pacem coluit, religionem amauit, perstetit???; in sancito cum Anglis, Britannis & Pictis foedere. Mox mutato ingenio, virginum nobilium???ue matronarum pudicitiae expugnator, ganeis, popinis, nouarum???; voluptatum ac concubitus repertoribus delectari cepit. Subinde ad deteriora prouectus, auaritiae, crudelitatis & impietatis barathrum extitit. Cùm pro tribunali ciuem opulentum, sed innocentem morte afficeret, coniurati nobiles pugionibus ex composito confossum interemêre: & scelestum comitatum, regi vbicunque assistere solitum, furcis appensum gratum populo exhibuêre spestaculum, postquam tres annos Scotorum regnum corrupisset. Cadauer plerisque in cloacam aut campum abijcien du̅ videbatur: caeterùm magistratuum auctoritate deportatum in Ionam, regum inter monumenta reconditum fuit. H. Boëthius lib. 9. Eganvs Hungi, Pictorum regis filius, Dorstorlorgum fratrem, qui patri in regno successerat, occidit: paternos thesauros, in regni primores profudit: & ne Merchios in se concitaret, fratris caesi viduam, Brennam, Merchiorum regis filia̅, matrimonio sibi iunxit. Nulli vnquam, ne vxori quidem, non priùs praetentato, ne quod sub vestimentis occultaretur telum, sui adeundi fecit potestatem. Tandem ab vxore, mariti necis vlciscendae cupida, noctu ex crapula stertens est strangulatus, posteaquam duos rem Picticam tenuisset annos. H. Boëthius lib. 10. Cvlenvs, Scotorum rex flagitiosiss. Veneris & Bacchi mancipium, nobilium adolescentum corruptor, caedes, rapinas, latrocinia impunè permittebat. Dum ad comitia, quibus regnu̅ ei abrogabatur, tendit, à Cadhardo Sconae vrbis Thano, cuius filiam corruperat, caesus est. H. Boëthius lib. 11. Dvncanvs, Scotorum rex, in coërcendis delictis ignauus, erga hostes timidus & imbellis. H. Boëthius lib. 12. Dardannvs Metellani nepos Rex Scotoru̅ XX. Ante susceptum magistratum multa liberalitatis, temperantiae ac fortitudinis exempla dedit, initio imperij medium se regem gessit, triennio vix exacto, in omnia vitiorum genera praeceps abijt. Prudentes & probos ex aula expulit, adulatores & nouarum voluptatum inuentores in pretio habuit. Cardorum propinquum suum, molestum suarum voluptatum interpellatorem, occidit: plures diuitijs aut virtute praestantes fraude circumuentos interemit. Corbredum Galdum propinquum suum in spem regni liberaliter educatum, cum fratribus dum tollere per Cormoracum studet, ipse à multitudine iam Corbredum ducem nacta opprimitur, corpus in cloacam proijcitur, caput ludibrio exponitur. H. Boëthius. Hardicanvtvs, Canuti II. F. Heraldo fratri in regno Anglorum succedens, superbissimus, & Anglicanae genti in [1624] fensissimus. Effosso fratris Heraldi cadauere, quòd sibi ac matri suae iniuriam intulisset, caput amputauit: conto???ue praefixum in edito loco Londini proposuit: truncum in Tamesin fluuium abijci iussit. Legem tulit, vt quicunque Anglus Dano obuius fieret, aperto capite ac inclinato toto corpore eum vti dominum salutaret: ac si fortè eodem tempore Anglus Danus???ue pontem transirent, consisteret Anglus ad finem pontis, quo ad Danus praeteriuisset. Angli coniuratione clàm facta, eodem die praesidiarios Danos, qui commeatus causa in diuersa oppida distributi fuerant, coena lautè exceptos suae quique domi dormientes trucidauêre. Hardicanutus ad primum Anglorum impetum manus sibi intulit. H. Boëth. libro duodecimo. Roberti II. Scotorum regis primogenitus David, defuncta auia Anna, cuius sub imperio viuebat, in omni genere libidinum volutari coepit. Non virgines, non matronae, non sacratae moniales tutae. Vide fol. 504. Sueonum, Gothorum. Saxo Grammaticus lib. 7. diffusè prosequitur porte̅tosam Iarmerici Danorum regis crudelitatem, à pueritia vsq; in prouectam aetatem. Regem & reginam eorum, à quibus iure belli captus, pòst in numerum amicorum receptus fuerat, incendio clandestino extinxit XL. Teutones captos, applicatis totidem lupis, laqueo strangulauit. Optimates eorum tibias loris traiectos, & feris tauris alligatos, molossis???ue incessentibus, in paludibus ab sumsit: alios equis in diuersa raptantibus, praebuit lacerandos. Vxorem suam, Hunnorum regis filiam, innocentissimam & pudicissimam, humo alligatam, equinis obterendam calcibus praebuit: suis ex sorore nepotibus, eorundem???; tutoribus laqueo spiritum eripuit. Grimmervs, Sueonum & Gothorum tyrannus, templum deorum Vpsalense catena aurea cinctum spoliauit. Proceres, totam???; nobilitatem, liberam hactenus, ad tributa coëgit: caeteris intolerabilia tributa imposuit. Armis Estonum & Curetum pressus, responsum accepit, vt thesauro scelestè parto sese defenderet. Proinde ab hostibus comprehensus, omni???; thesauro spoliatus, in sublimem furcam eleuatus, catena ferrea strangulatus est. Io. Magnus lib. 4. cap. 3. Visbvr, Gothorum rex auariss. nunc mutuo, nunc dono, nunc minis omnia ciuium bona rapuit, praetextu inopiae regiae coronae. In bellicis rebus ignauissimus. Proinde in summum omnium odium adductus, etiam proprijs filijs contemtui fuit: adeo???ue, à duce Domaldro, natu maiore (vt ait Ericus Vpsalensis) cum tota familia combustus est. Io. Magnus lib. 7. Domalder patri similis, ministros similes habuit. Frumentum equi regij deuorabant, subditorum liberi fame peribant. Quum fames inualuisset ob desertos agros, Othini, qui Vpsaliae colebatur, responso, regem Domaldrum, humani generis hostem, vinculis constrictum, apud Vpsaliam deae Cereri immolarunt. & statim fames cessauit. Io. Magnus libro septimo, capite 21. Algotho II. Sueonum & Gothorum principe opt. in expeditione Russica mortuo, Ostanvs patre scurra, matre scorto natus, plebeijs suffultus copijs tyrannidem arripuit. In qua tanta crudelitate vixit, vt pro Ostano Gostagus, hoc est, praediorum raptor, appellaretur. Tandem cùm ignauiam eius erga hostes, rapinas erga suos, stupra & incestus ferre ampliùs subditi non possent: Arthus, Algothi F. eum cum suis captum strangulauit. Io. Magnus lib. 8. Ragvaldvs Knaphofde, Sueonum rex, post Ingonis patris opt. mortem creatus, giganteo corpore, animo ferox, oculis tor???us, aspectu minax, incessu superbus, patrias leges & consuetudines co̅temnens, nunc huc nu̅c illuc velut furijs agitatus ferebatur. Quicquid noctu somniando excogitauerat, hoc pro lege obseruari volebat. Cùm ad terras Vesgothorum descenderet, eo priuilegio ab omni antiquitate donatorum, ne quis regum ad eos accederet, nisi praemissis nuncijs & literis, quibus causam sui aduentus declararet: illi vt patriae hostem in villa Carlaby occiderunt. Io. Magnus libro decimo octauo, capite decimoquinto. Ivsso Ericson Danus ab Erico Pomerano, Sueonum rege auarissimo & crudelissimo, Dalacarlorum regioni praefectus, crudeliss. innumeros fumo putridorum lignorum suffocauit. Vxores occisorum loco iumentorum aratris adhibuit, etiam grauidas, facto???ue abortu rursus aratro admouit, donec collaberentur. Optimi quique in syluis cum feris viuere, quàm tyranni libidinem, stupra, crudelitatem perpeti maluêre. Tandem Dalacarli duce Engelberto sumtis armis, Iussonem securi percussêre, & Ericum regno expulêre. Io. Magnus libro vigesimosecundo. Albertvs Magnopolensis in regem Sueonum electus, Teutonibus officia publica committebat, & tributis exhausto regno, tertium quodque praedium ab incolis per vim extorquebat. Sueones & Gothi de iniuria conquerentes, cachinnis, no̅ rarò etiam verberibus excipiebantur. Nobilissimae virgines & viduae saepe in extraneorum & indignissimorum coniugium consentire cogebantur: quos Albertus suos consanguineos appellabat. Ergo Margaritae, Danorum reginae ope, Albertus capitur, & post septennium tandem liberatus, Margaritae accipiendae auctor Suecis fuit. Idem lib. 21. Birgervs, Gothorum & Sueonum rex, fratres suos Valdemarum & Ericum haereditate paterna priuauerat. Illi non multò pòst regem cum vxore & liberis captum, tertia regni parte contentum esse coëgêre. Caeterùm Birgerus amicè ad se inuitatos in profundissimam turrim praecipites egit, & proiectis in profluentem clauibus, eos viuos se inde dimissurum negauit. Sueci Birgerum regno pellunt, Magnum eius filium occidunt, arcem Micopiensem, in qua fratres interfecti fuerant, sólo adaequant. Itaq; exul apud Danos cum vxore miserrimè perijt. Io. Magnus lib. 20. Magnvs Smeech, Sueonum & Noruegiorum rex, mortuo Mathia Chetebundo regni gubernatore, tyrannus euasit truculentissimus. Blancam Francam vxorem repudiauit, portentosas secutus libidines, regno???; deiectus, Ericum filium, quem proceres regem crearant, Blancae opera veneno sustulit. Regno recuperato, nihilo melior effectus: Valdemaro Danorum regi, vt sibi contra suos adesset, multas regiones donauit. Ab Haquino filio captus, sed mox eiusdem stolida credulitate liberatus, à proceribus regno deiectus. Albertus, Magnopolensis dux, rex creatus, Magnum septennio captiuum tenuit. Liberatus ab Haquino filio, Noruegiae rege, tandem in aquis Bolmfiord submersus est. Io. Magnus lib. 21. Ericvs Pomeranus, Sueonum & Danorum rex, cùm tyrannicè imperaret, & Danorum libidini Sueones obijceret: à Dalacarlorum rustica multitudine, duce Engelberto, regno pulsus, Gotlandiam insulam occupauit, & ex ea piraticam exercuit. Dani Christophorum, Bauariae ducem, ad regnum vocarunt: eundem???; Sueones etiam susceperunt. Eo mortuo Carolus Canutus rex creatus, Ericum è Gotlandia in Pomeraniam expulit, vbi perijt. Io. Magnus lib. 21. & 22. Christiernvs II. Danorum rex, cùm procerum quorundam factione Suetici quoque regni gubernacula suscepisset, anno 1520. contra fidem datam & sacrosancta synaxi firmatam in regia Holmensi, XCIV. proceres ad conuiuium euocatos decollauit: corpora???ue inhumata triduo ante praetorium volutata, tandem extra vrbem cremauit. Magnum praefectum pudendis, deinde corde priuauit. Viduas interfectorum spoliauit. Abbatem cum septem monachis peracto Missae sacrificio in flumine submergi iussit. Abbas autem cùm ruptis vinculis enataret, in ipso litore à satellitibus caesus est. Ribbingorum familiae pueros in suo conspectu trucidari fecit. Tandem Suetica plebs eum regno expulit, nobiles Dani similiter, publico scripto eius testati tyrannidem. Olaus lib. 8. cap. 39. & 40. & Io. Magnus lib. 24. Polonorum, Boëmorum, Vngarorum. Boleslavs, Polonorum rex, Casimiri ex monacho regis F. in recipiendis amissis prouincijs, per annos XVII. rarus in patria, assiduus in castris, versatus est. Commixtus gentilibus didicit opera eorum, & factus est sentina omnium vitiorum. Nobiles Poloni regem secuti, inuito rege, domos repetunt, inuasores familiarum supplicijs excruciant: feminas, quae vltrò seruis consenserant, poenis atrocissimis afficiunt. Rex interim domum victor reuersus, nobiles tanquam desertores accusaret, ad supplicium rapuit: mulieres quibus mariti pepercissent, abiectis infantibus catulos alere coëgit. Ea de causa à Stanislao, archiepiscopo Cracouiense, anathemate perstrictus, cùm sanctum virum ab ara abstractum mactasset, bello ciuili à suis pulsus, in exilio miserè perijt. Cranzius lib. 3. Vandaliae, cap. 12. Vitoldvs siue Vitandus (frater Vladislai, qui cum regno Poloniae Christi fidem accepit) Lituaniae dux, si quem morti destinasset, vrsinis inuolutum pellibus, canibus laniandum obijciebat. Nunquam bellicis expeditionibus non intentum habuit arcum, vt ordine aberrantem, sagitta transfigeret. Multi eius imperium secuti vltrò sine carnifice vitam finiuêre veneno aut laqueo. Cùm legem aute̅ principi subiectam esse pronunciaret, adeò differentem moribus & habitu à suis popularibus sese praebuit, vt illos tonderi edicto iusserit, sibi tanquam maiestatis insigne barbam intonsam retinens. At cùm id non succederet (nam Lituani vitam potiùs quàm barbam parati erant amittere) caput ipse genas???; rasit: capitalem poenam in eos comminatus, qui suo exemplo barbam aut comam deponerent. Sab. lib. 8. cap. 3. & Fulg. lib. 9. cap. 2. & Aeneas Syluius lib. 2. de gestis Alfonsi, & cap. 26. Europae. Venceslavs, VI. Boëmorum rex, à Carolo IV. Imp. patre ad imperij quoq; successionem promotus, viuente etiamnum patre à serijs negotijs auersus, ludos tantùm iocos???ue captabat. Eo verò mortuo, voluptatum turpiss. mancipium, ingluuiei & libidinis barathrum, dum nihil minus quàm imperium curat, ab Electoribus deiectus, ei???ue Robertus Rheni Palatinus primùm, deinde Sigismundus frater successor datus. Hussitarum motibus ab initio delectabatur, quòd anserem hunc [1625] (Ioannem Hussum innuens) multa sibi aurea argentea???; oua in multis exigendis párere diceret. In proceres saeuus & immanis, carnifici adeò familiaris, vt eum perpetuum haberet comitem, eius???; filium è sacro fonte leuarit. Balneas pensiles sub arce Vissegradense extruxerat, in quas inuitare solebat eos quos perditos vellet, vt laxatis primo ingressu tabulis praecipites in Vultauiam amnem ruerent. Bis à procerib. captus, bis miro fortunae Boëmis iratae successu euasit. Magicis superstitionibus deditiss. Tandem inualescentibus Hussitis cùm virium satis ad illos coërcendos non haberet, inter prandendum pocillatoris verbo irritatus, in illum inuolans, caeterùm à caede prohibitus, apoplecticus corruit, nec multos post dies expirauit. Dubrauius lib. 23. Stephanvs II. Hungariae rex, nullum crudelitatis genus omisit. Christianam mulierem, ob minimam noxam incendio damnauit. Multos equino fimo infossos enecauit. Plerosq; adactis per obscena facibus, aut ardentissima cereorum destillatione iniecta, immaniter cruciauit. Ducem Almum patrum excaecatum, nullius mali conscium, relegauit in Thraciam. Bonfinius lib. 6. Dec 3. Inauditae crudelitatis Dracvlam, Transalpinae Hungariae praefectum fuisse memorant. Hunc aiunt, Turcarum legatis, pilea Phrygia ex patriae instituto deponere recusantibus, confirmandi moris gratia tres capiti clauosaffi xisse, ne ampliùs amoueri possent. Innumeros palis Turcas praefixisse, & inter eos cum amicis lautè discubuisse. Mendicos insuper omnes deperditae ignauiae, miserabilis???ue valetudinis & fortunae lautissimo conuiuio excepisse: deinde cibo vino???; repletos, iniecto igni absumsisse. Item, Turcis saepe captiuis cute pedes exuisse, contuso???; sale praefricuisse: mox lingentes salsis pla̅tis capras adhibuisse, quae linguae asperitate cruciatum augerent. Mercatorem Florentinum de asseruandis pecunijs sollicitè percunctantem, in media deponere via iussisse, & nil de numerata nocte pecunia mentientem, incolumem dimisisse. In Barbara regione tanta seueritate vsum, vt in media quisq; sylua cum rebus tutissimus esse posset. Bonfinius lib. 10. Decad. 3. Stephanvs, Valachiae tyrannus, filium Maniaci Tartarorum ducis captum, cùm per centum legatos à patre minaciter peteretur, praesentibus legatis dissecari: & mox ipsos quoq; legatos palis susfigi iussit, vno excepto, quem truncato naso & auribus, nuncium rei gestae ad Maniacum remisit. Cromerus libro 27. Moscorum. Princeps Moscouiae, Ioannes Basiliades, imperio, quod in suos exercet, omnes facilè vniuersi orbis Monarchas superat, de omnium vita & bonis pro arbitrio constituit. Proceres, consiliarij, & totus equestris & spiritualis ordo, fatentur publicè, voluntatem sui Principis, voluntatem Dei esse: & quicquid Princeps, quamuis perperàm egerit, ex voluntate Dei agere, eum???ue clauigerum & cubicularium executorémque voluntatis diuinae credunt. Princeps ipse ad preces consiliariorum respondere solet, Cùm Deo placuerit, vel Si Deus iusserit faciam. Ita quoque si de re aliqua incerta & dubia Moscouitas interrogaueris, respondere solent, Deus nouit & Magnus Dux: vel, Deus sic voluit, & magnus Princeps. In co̅potationibus alter alteri praebibens, salutem magno Duci, omnia fausta & felicia, nomine proprio eum appellans, & titulos regionu̅ enumerans, precatur: idem ante & post prandium omnes & singuli optare solent. Etsi aliquid peruersè pessime???; Princeps fecerit, ab omnibus laudatur. Explebeijs equites, Palatinos & Consiliarios facit, ex consiliarijs & equestris ordinis hominibus plebeios: Metropolitas, Episcopos, Abbates, Priores???; monasteriorum suo iudicio eligit & deponit. In eo certè Alexander Guagninus Veronensis in descriptione Moscouiae tyrannidis idea̅ statuere videtur, singillatim eius facta recensendo, vt tanto praeclariùs de Stephano Batorio, Polonorum rege sentire debeant omnes, qui tam horrendum monstrum domuerit. Stabiliendae tyrannidis causa Principes viros è medio sustulit, familias extirpauit, cùm sub praetextu monasticae vitae instituendae, arcem propè Moscouiam extruxisset, Alexandroua dictam, & in ea facinorosorum satellitum manu coacta ijs ad opprimendos ex improuiso optimos quosq; vteretur. Petrum, ducem Rostouiensem, Nouogrodiae inferioris praefectum, in templo orantem capi, traheae imposito caput securi amputari iussit. Capiti allato insultans: Multum sanguinis effudisti viuus, inquit (dux enim bellicosiss. fuerat) quantulum nunc mortuus? & pede in profluentem egit: familiam omnem funditùs sustulit. Kozarinum Dubrouiscium cancellarium falsò accusatum, quòd equis & curribus suis tormenta bellica vehere recusasset, domi per satellites prandentem oppressit cu̅ duobus filijs, cadauera in puteo demersit: filium tertium à fuga retractum, quatuor rotis discerpsit, an. 1568. Borisius Titovu, Palatinus Staricienfis ad magnum Ducem post prandium mensae cubito innixum assidentem venit honorem???ue secundùm morem caput inclinando exhibuit. Cui magnus Dux quasi congratulans dixit: Salue mi fidelissime serue, dignus es aliquo munere, accede propiús. Accedenti caput inclinare iussit, & cultello euaginato auricula̅ ei manu propria abscidit. Ille humiliter gratias egit, dicens: Saluus tu sis celeberrime Rex, Dux & Domine magne, quòd me seruum tuum secundùm placitu̅ tuum castigare digneris. Cui magnus Dux, Accipe nunc hoc exiguum munusculum libenter, donec tibi aliud melius offeretur. Habuit coryceos plurimos circumambulando obseruantes, quid mulieres ciuium, matronae???; nobilium de se loquerentur. Eas à maritis violenter abstractas, si complacuerint, per aliquot hebdomadas pro explenda libidine detinet: sin minùs, satellitibus stuprandas exponit, & tandem ad maritos ablegat. Si verò virum quoque è medio tollere proposuerit, eas iugulat, vel aquis obruit. Miessoiedouisclij scribarum suorum praefecti vxorem in porta domus mariti cum pedissequa laqueo suspendit. Post duas demùm hebdomadas depositae fuêre. Maritus interim subtus vxorem suspensam exire & intrare cogebatur. Alterius cuidam notarij vxorem constupratam priùs remisit, & in habitatione propria, vbi solitus erat cibum capere, super mensam suspendit: in illa???; mensa desuper vxore strangulata pendente, tamdiu ille notarius cibum capere cogebatur, donec iussu Principis cadauer auferretur. Iter faciens, si fortè obuiam viderit matronam quamcunque, sciscitari iubet, cuias sit, & vnde proficiscatur. Quòd si eam alicuius, cui infensus sit, vxorem esse intellexorit, tunc eam ex curru descendere, & culorenus pudenda detegere iubet, donec omnes satellites, equites & aulici ipse???; magnus Dux praeterierint. Cùm Nouogrodiam proficisceretur, Nobilis quida̅ fortè praecessit illum. Dux ad latus sinistrum iussit deflectere hominem, & frustulatim dissecari, & segmina membrorum in altissimo coeno demergi. Quando tempore hyemis ex sua arce videt homines turmatim incedentes in lacubus & fluminibus gelu concretis, in confertam hominum multitudinem tres aut quatuor vrsos immittere pro ludo habet. Quòd si pater filij, aut vxor mariti laniationem quaestum veniat, aureo numo vno vel altero donato dimittuntur, praedicaturi Ducis benignitatem, à quo in conspectum sint admissi. Consiliarij addunt, magnum Ducem & eius filium magnam ex hac re percepisse voluptatem: & propterea nullum peccatum esse commissum. Anno Domini 1570. cùm ex Moscouia legati Regis Poloniae discessissent, die Eliae Prophetae (qui dies festus apud Ruthenos est celeberrimus) & Dux accumberet mensae, velut furore correptus, satellitibus sequi iussis cu̅ mille quingentis catapultarijs equitibus celeri cursu pergit ad arcem: Petrum Serebrinu̅ viru̅ bellica arte clariss. securi in dicta causa percutit, fortunas eius diripit: Miessoiedum interficit: è carceribus productos Polonos & Lituanos nobiles hastis transfodit: cadauera in tres digesta tumulos. Vxor Molski Poloni ex vulnere cùm sese recollegisset, à pollinctoribus viua fuit terra obruta. Die sancti Iacobi, mense Iulio, anni 1570. in vrbe Moscouia, iussit erigi octodecim palos grandes, & supra illos totidem trabes in transuersum apponi, in formam furcarum. Satellites ad maiorem terrorem incutiendum, in medium forum adferebant varia genera tormentorum. Deinde excitato igne, vas ingens aeneum apposuerunt aqua plenum. Venit in de Tyrannus cum mille & quingentis catapultarijs. Ad ducti sunt trecenti nobiles Moscouitae, qui prae nimio quaestionum cruciatu vix pedibus stare poterant. Caeterùm cùm perspiceret ciues omnes prae timore sese abdidisse in domos suas, obequitare cepit per omnes vrbis plateas: & clara voce euocare ciues, impunitate promissa, & minis additis, ni venirent. Cùm iam conuenissent, CXXC. ex illo damnatorum numero nobilibus qui aderant, donauit, & liberos abire iussit. Primus secretarius damnatorum album explicat. Io. Michaëlouicius Viscouatus, Cancellarius, falsis criminibus proditionis triplicis insimulatus, flagello ter caput percussus, sese frustra excusans, & ad tribunal diuinum prouocans, furcis prono capite alligatus est, & aulicis omnibus dilaniandus propositus, ita vt singuli particulam aliquam cultris abscinderent. Cùm primus Maluta, satellitum praefectus, auriculam ei amputasset, ad extremum quidam Secretarius principis abscidit illi pudenda. Magnus Dux dira imprecatus est Secretario, cùm crederet commiseratione motum hoc fecisse, vt citò è viuis discederet. Tum Satellites in cadauer saeuire mcipientes, frustulatim illud consciderunt. Subinde produci iussit suum Thesaurarium, Michaëlem Tunichouv, virum ingenij acerrimi, amicum Cancellarij: iste suam innocentiam testatus, Ducem ad tribunal Dei euocauit. Iussu proinde Ducis, Maluta praefectus satellitum haurit ex lebete aquam feruidissimam, alter equorum magister aquam frigidissimam, & alternis capiti infundebant, donec pellis capitis contraheretur in modum serpentis, se in spiras contorquentis. Tertius Cocus, qui membratim dissectus est, amputatis illi pudendis. In Georgium inde Czapkinu rabies conuersa, inter Secretarios non postremum. Basilius Themkim exul Lituanus, iussu [1626] Principis caput illi abscidit, vxori item ac liberis. Alter Secretarius Ioannes Bulhakouv, vnà cum vxore & liberis capite truncatus est, à Palatino Chirnouiensi, Pietrouicio. Tertius item Secretarius Basilius Stepanouv, eodem modo laniatus. Ducenti postea nobiles captiui, à singulis aulicis ordine capite truncati fuêre. Qua caede peracta prodeunt in conspectum Principis manibus & gladijs cruentis, cum hac voce laetitiae, Hoyda, Hoyda. Venerandum quendam senem, è carcere productum, arrepta hasta transfixit: in cadauer porrò sedecim vulneribus saeuijt. Et haec intra horas quatuor designata. Cadauera iacebant in terra. Ea cùm lustraret quidam ex Principis satellitibus, caput Michaëlis Thesaurarij ense in duas dissecuit partes, hisce verbis additis: Recorderis quid mecum egeris. In Palatium à laniena rediens, deflectit ad aedes Michaëlis Thesaurarij, & vxorem illius, suspirantem, ob mariti necem, apprehendi iussit, & supra funem extensum diuaricatis cruribus nudam vltrò citro???ue trahi, donec detegeret mariti thesauros: filiam eius quindecim annorum, eiulantem quoq; rapi iussit. At filius Ducis maior natu, commiseratione motus: Pater, inquit, dona me hac puella. Accipe ergo, respondit, sed matri illam reddas. Vtramq; pòst in monasterium relegauit: mater ob magnitudinem, cruciatuum non diu superstes fuit. Filium Thesaurarij in vincula coniecit, & omnes fortunas publicauit. Ioannes Vviskouvaty vxorem in coenobium detrusit: filium eius relegauit in arcem munitissimam. Triduò pòst producti in forum ex carceribus aliquot egregij nobiles, capite truncati sunt à praefecto satellitum: in cadauera ipse Dux aliquot ictibus securi saeuijt, ea???ue nuda in medio foro iacuêre septem dierum spacio, à canibus deuorata, ossa hinc inde dispersa. Postridie octoginta feminas nobilium ad flumen deduci, ibi???; aquis submergi curauit. Cùm Lituani eximprouiso cepissent arcem munitissimam Borsko: Palatinum & vxorem eius captiuos ad Regem Poloniae miserunt. At magnus Dux paulò pòst eum redemerat. Cùm redijsset in Moscouiam, cum alijs duobus nobilibus Moscouitis: iussu principis tria ligna sunt defixa in medio foro, & ijs medio corpore appensi. Ipse cum filio sagittis eos confecit. Exemplum Principis imitati satellites, tot sagittis illos impetierunt, vt iam prae segete sagittarum non viderentur ampliùs corpora. De summis aliquando viris supplicium sumturus, obuolutos pelle vrsorum ad spestaculum eduxit, & incitauit in ipsos aliquot molossos, & canes Britannicos efferos. Theodorum legatum suum, è Polonia redeuntem, ad prandium inuitarat: preciosis vestibus zibellinis donauerat. Dum laetus cum suis reuertitur, in satellites principis incidit, à quibus spoliatur atq; nudatur. Multi comitum propter frigoris vehementiam auriculas, nares, digitos amisêre: ipse diphthera caprina à pastore redemta, vix tandem Moscouiam peruenit. Haec ex Guagnino. Plurima alia sub certis Titulis Crudelitatis recensebuntur. Turcorum. Mahometvs II. Amuratis F. is qui Constantinopolim cepit, non in hostes tantùm, sed & in suos crudeliss. fuit. Mortuo patre Thursinem & Calepinum fratres, in cunis adhuc vagientes, interfecit. Habebat ab ineunte pueritia morum vitae???; magistrum Chalin seu Chalibassam, quem ei pater moriens tutorem reliquerat, quasi patrem, cuius etiam maiores Othomannis superioribus carissimi fuerant. Capta Constantinopolim Chalin strangulauit, exquisitissimis tormentis excruciatum, ipsius diuitijs inhians, praetextu autem quasi semper sensisset cum Christianis, eius???; persuasionibus pater Amurates nunquam fuisset ausus Constantinopolim bello vrgere, quam nullo quasi labore ipse occupasset. Chalis certè satiùs arbitrabatur, Orientale imperium velut aetate & longo morbo confectum, paulatim dissolui, quàm omnium Christianorum principum vires in Turcos prouocare. In eius locum Mahometus suffectus, non modò exercitui Occidentali (qui colligitur ex Europae prouincijs) praefectus fuit: sed omnia maxima & periculosissima gerebat. Is vt se aliquando ex infami onere seruitutis redimere, excepit tyrannum magnifico conuiuio. Profert aureûm numûm quinquaginta millia, & ampliùs: verbis submissis libertatem supplex petens, vt se libero quàm famulo vti malit. Quo audito, ita excandescere cepit, vt vitae morum???; socium, ducem praeterea victorijs illustrem, humi prostratum, tanquam fugitiuum seruum pedibus calcauerit: fuste vlmeo ad lassitudinem vsque tamdiu pulsauerit, donec repetita saepiùs voce clamaret: Gratias ago tibi, mi here. Pueros quosdam exoletos, quos pluris facere videbatur quàm vitam ipsam, celebri co̅uiuio obtruncauit omnes, quòd vini quippiam ebibissent, quod superfuerat. Hac immani crudelitate se cunctis terribilem praebuit. Multos ob opes, quas longo tempore comparauerant: alios, vt vxoribus illorum potiretur, mactare iussit: carnifex si deesset, ipse suis manibus carnificis obibat munus. Cusp. Dvces. Lysander Lacedaemonius, victis Atheniensibus, captis Athenis, Rebuspub. passim amicos suos praefecit, & crudelissimè per totam Graeciam vagatus est. Nempe repraesentabat non ex proprijs tantùm offensionibus necem: sed frequentibus odijs, frequentibus cupiditatibus amicorum, quos passim habebat, ea donabat facinora, illorum???; in his erat suffragator. Vnde celebrata vox est Eteoclis Lacedaemonij, Graeciam ferre duos Lysandros non potuisse. Idem de Alcibiade Theophrastus Archistratum auctor est dixisse. Caeterùm acerbissimum in hoc petulantia erat, & cum procacitate coniunctus luxus. Lysandri verò potentiam efficiebat amaritudo morum horrendam & atrocem. Plut. in Lysandro. Albinvs Iudaeae praefectus, qui Festo successit, rapinis & caedibus omnia miscuit, ita tamen vt malitiam suam tegere posset. Ioseph. Gessivs, vel Cestius Florus, Clazomenius genere, Albino successor missus in Iudaeam, anno Neronis duodecimo, vir iniustissimus, crudelissimus, rapacissimus, paris improbitatis vxore̅ habens Cleopatra̅, Iudaeos iniurijs suis ad bellu̅ Iudaicu̅ concitauit. Iosephus lib. 20. cap. vlt. Antiq. Cùm latronib. immunitatem daret, praedae parte ab illis accepta, vrbes integras depopulabatur: omni???ue ratione studebat Iudaeos ad defectionem à Romanis cogere, ne apud Caesarem accusaretur, sed bello exorto scelera priora occultaret. Iosephus lib. 2. cap. 13. belli Iudaici. Plavtianvs, militum Seueri Romanorum Imperatoris praefectus, cuius magna auctoritas & potentia apud Caesarem erat, non tantùm priuatos & optimates pecunia temerè exhausit: sed nullam gentem, nullam ciuitatem reliquit, qua̅ non praedaretur. Equos furatus est centurionibus, centum ciues Romanos clàm domi suae interfecit: excidit non solùm pueros & adolescentes, sed etiam viros, quorum nonnullis vxores erant. Xiphilinus, Dionis Nicaei abbreuiator, in Seuero. Nobiles. De Catilina & Cethego sic scribit Iuuen. Sat. 8. Quis Catilina tuis natalibus, atq; Cethegi Inueniet quicquam sublimius? arma tamen vos Nocturna, & flammas domibus templis???; parastis. MORVM SIMILITVDO, SIVE BONORVM, sive Malorvm. Similitudo & Dißimilitudo morum comparatè in diuersis spectatur, qui moribus vel similes sunt vel dißimiles: siue iam similitudinis causa aliqua subsit, vtputà patria, parentes, educatio, conuersatio: siue nulla subsit. Quae ipsa consideratio respectu Rerum, quoniam circa Mores versatur, huius esset loci: At respectu Personarum, quibus inest, ita vt alter alterius similitudine quodammodo afficitur, & eorundem morum particeps est, lib. XI. Vol. III. sub loco communi Participationis explicata fuit vniuersim, non mores tantùm, verumetiam quasuis alias actiones paßiones??? humanas complectente, fol. 1071. QVI VARIIS VIRTVTIBVS SIMVL ET VITIIS EXCELLVERVNT. Mores mixti. Non hîc Mutationem morumratione aetatis dignitatísve factam (quae ad Inconstantiam pertinet) sed morum contrariorum miscellam ferè naturalem consideramus. Consule Tit. Versatili ingenio praediti, fol. 3732. Illic Ingenijvolubilitas, hîc Habituum diuersorum posseßio consideratur. Aeneas obiurgat Hectorem, quòd noctu contra hostes pugnaturus se obijcere periculis vellet, apud Eurip. in Rheso, inquiens: [Greek words]. [Greek words], [Greek words] [Greek words]. Vtinam esses vir tam bonus in dando confilio, quàm promtus [1627] manu. Sedenim non vnus idem???ue, omnia vt sciat, hominum natus est: alij aliud additum est donum: tibi quidem pugnare, alijs bene consultare. Sententiam eandem in penultimo libro Iliadis Homerus his verbis protulit: [Greek words] [Greek words]. Demetrivs Poliorcetes, pace omnibus voluptatibus addictus erat, bello omnibus vitae illecebris abiectis, vitam & mores tempori accommodabat. Id???; in causa fuit, vt aequiore animo Antigonus pater illius libidines & intempestiuas potationes ferret. Sabellicus lib. 7. En. 4. Pavsanias, rex Lacedaemonius, vt virtutibus plurimùm eluxit, sic & vitijs est insigniter adobrutus. Huius victoria ad Plataeas, Persicum imperium, duce Mardonio, in Graecia accisum concidit. Sed ea elatus, maiora ampliora???; concupiscere, & cum Persarum rege clàm de proditione agere cepit. Quum in suspicionem recidisset, pecunia rem transegit. Detecta proditione, in Mineruae templum Chalciaecum confugiens, fame interijt. Plutarchus, & Diodorus. In Alcibiade Cliniae filio Atheniense, natura, quid efficere possit, videtur experta. Natus in amplissima ciuitate, summo genere, omniu̅ aetatis suae formosissimus: ad omnes res aptus, consilijs???; plenus. Namq; imperator fuit summus mari & terra: disertus, ita vt nemo ei dicendo posset resistere. Laboriosus, patiens, liberalis, splendidus in vita atque victu, affabilis, blandus, temporibus callidissimè inseruiens. Idem simulac se remiserat, luxuriosus, dissolutus, libidinosus, intemperans: vt omnes mirarentur, in vno homine tantam morum dissimilitudinem. Probus. De eodem sic Plutarchus: Alcibiades magnis virtutibus prudentiae & eloquentiae immiscebat luxum, comessationes, amores, proteruiam, mollitiem vestium, insolentem profusionem, incisuras in triremibus fororum, quo molliùs cubaret, cùm iniecta haberet fascijs, non asseribus, stragula: clypeum deauratum, in quo Cupido fulmen tenens erat sculptus. Quae principes cùm viderent, tum execrabantur, tum extimescebant, velut tyrannica. Nec malè Archestratus dixit, Duos Graeciam Alcibiades non potuisse ferre. In Agathocle, Pisistrato, & reliquis tyrannis, nisi ingentes virtutes internam dominandi libidine̅ texissent, nunquam ad tantas opes peruenire potuissent. Consule Tit. Tyrannorum. L. Sylla fuit natura varia, vt ipse secum saepiùs discrepare videretur: rapere, multò plura largiri: contumelia dignos colere, supplices ludibrio habere: nunc leuibus de causis in puniendo grauis, nunc in magnis sceleribus plectendis dissolutus. Plutarchus in Sylla. In L. Catilina ingentibus virtutibus ingentia vitia nexu quodam indissolubili copulata fuisse, Sallustius tradit. Mithridates rex Ponti fortiss. & opt. varijs vitijs deditus fuit. Vxorem enim, tres filios, & filias totidem interfecit: occidit & fratrem & sorores duas. Vino insuper & veneri supra modum deditus fuit. Annos circiter quadraginta cum Romanis bellauit. Vir alioqui inuicto animo & statura ingenti. Adeò natura interdum in vno vitia virtutibus miscet. Sabellicus libro quarto En neadis sextae. M. Antonivs Triumuir, in re bellica abstinentia, labore & fortitudine in otio verò luxuria, temulentia & libidine omnes superauit. Sabellicus lib. 8. cap. 8. ex Plutarcho. Nero primis imperij annis tam fuit laudatus princeps, vt in prouerbium abierit, Etiam optimos principes longè abesse à primo Neronis quinquennio. Postea verò adeò sui dissimilis euasit, vt monstrum, non homo dici mereatur. Sueton. Domitianvs Imp. circa administrationem imperij aliquandiu se varium praestitit, mistura quoque inaequabili vitiorum atque virtutum, donec virtutes quoq; in vitia deflexit: quantum coniectàre licet, super ingenij naturam, inopia rapax, metu saeuus. Suetonius. In Qvendam habentem varios mores, Martialis Epigrammatum lib. 12. sic ludit: Difficilis, facilis, iucundus, acerbus es idem: Nec tecum possum viuere, nec sine te. Manvel Comnenus Imp. Graecorum, quum tempus postulabat, patientissimus erat laborum, frigoris, aestus, inso??? cùm à bellis vacabat, iucunditati se dabat, & genio indulgebat. Nicetas lib. 7. Galienvs Imp. ignauissimus, sed oratione, poëmate, atqu??? omnibus artibus clarus, & in plerisque ingeniosisiimus: si non abdomini & voluptatibus deditus, dies ac noctes in vino & stupris volutatus, orbem terrarum penè perdidisset. Cuspinianus ex Trebellio. Offa, Merciorum rex, in primo aetatis flore laborabat fiti inexhausta diuitiarum, imperij???ue amplificandi: qua de causa finitimis regulis modò bellum inferebat, modò insidias faciebat. Contrà virtutem nullam non magnoperè exercuit, militarís disciplinae studiosus, tanto???ue animi robore in rebus agendis fuit praeditus, vt quisquis per id tempus magnus esset, attamen nihil ad eum. Caeterùm in aetate iam matura, cùm morum probitate atq; modestia, tum vitae innocentià maxim??? floruit. Polydorus lib. 4. In Alexandro VI. Pp. Max. solertia & sagacitas singularis, consilium excellens, vis ad persuadendum admirabilis, & ad res graues pertractandas, diligentia ac dexteritas incredibilis fuit. Sed has virtutes longo interuallo vitia mores???ue foedissimi superabant. Non sinceritas in homine, non pudor, non veritas, non fides, non religio: sed insatiabilis auaritia, ambitio immoderata, crudelitas plusquam barbara, & sitis ardentissima, suos (qui non pauci erant) filios quo iure, qua iniuria euehendi: in quibus aliqui, ne ad praua consilia praua deessent instrumenta, erant nulla in parte minùs detestabiles patre. Eius certè electio terrore atque horrore compleuit bonos omnes, atque inter caeteros manifestum est, regem Neapolitanum Ferdinandum, etsi palàm conceptum animo dolorem dissimularet, reginae vxori suae cum lacrymis, à quibus vel in filiorum morte abstinere consueuerat, significasse, eum creatum esse Pontificem, qui non Italiae modò, verumetiam toti Christianae reipublicae perniciosissimus esset futurus. Guicciardinus libro primo. PROBITATIS EXERCITIVM. Hvc Pertinet Frvctvs vel Dignvs. Vide singularum Virtutum locos, Praemia, Honores virtuti habiti, fol. 3378. & seqq. Nerua Imp. M. Vlpium Traianvm, virum Hispanum, nulla sibi cognatione iunctum, ob virtutem hominis in filium adoptauit, & partem imperij assignauit, Caesarem???ue in curia appellauit, Imperij???ue & iura & insignia in Germaniam vsquo transmisit. Cuspinianus. Indignvs. Mycerinus rex, cùm ex vrbe Buti oraculum accepisset, fore vt sex omnino annos viueret, septimo defuncturus, aegrè tulit: vicissim???ue misit ad oraculum contumeliosas querimonias, quòd cùm pater suus & patruus, qui deorum immemores templa clauserant, homines???ue perdiderant, tamdiu vixissent, ipse piè faciens tam citò foret vita defuncturus. Rursus ei oraculum respondit, propterea eum properè vitam finiturum, quòd non id faceret, quod deberet. Oportere enim Aegyptum centum quinquaginta annis affligi: id???ue, qui ante eum fuissent reges fecisse, ipsum verò nequaquam. Herodotus libro secundo. Horat. lib. 2. Epistolarum epist. 1. sic scribit, de inuidia comitante Viros non nisi praestantissimos: Romulus, & Liber pater, & cum Castore Pollux, Post ingentia facta deorum in templa recepti, Dum terras hominum???; colunt genus, aspera bella Componunt, agros assignant, oppida condunt, Plorauêre suis non respondere fauorem Speratum meritis. Diram qui contudit hydram, Nota???; fatali portenta labore subegit, Comperit inuidiam supremo fine domari. Vrit enim fulgore suo, qui praegrauat arteis Infra se positas: extinctus amabitur idem. Certamina. Ex singulis Virtutum locis generalis hic locus Certaminum virtutis illustrari potest, fol. 2274 pudicitiae 1628. probitatis 1208. Sapientiae 1656. prudentiae 2835. veritatis, & c. Cleombrotus Pausaniae Cvidam cum Patre de virtute contendenti: Hactenus te pater est melior, inquit, quando sibi similem reliquit alium. Plut. in Apoph. IMPROBITATIS EXERCITATIO. Frvctvs vel Dignvs. Consule locum Infelicitatis ex sceleribus, fol. 3719. & seqq. Ex singulorum quinetiam vitiorum supplicijs illustretur. Claudianus in Eutropium I. Inventores & auctores malorum suis ipsos artibus irretiri per epagogen docet: Quàm bene dispositum terris, vt dignus iniqui Fructus consilij primis auctoribus instet. Sic multos fluuio vates arente per annos Hospite qui caeso monuit placare Tonantem, Inuentas primùm Busyridis imbuitaras, Et cecidit saeui, quod dixerat, hostia sacri. Sic opifex tauri, tormentorum???; repertor, Qui funesta nouo fabricauerat aera dolori, Primus inexpertum Siculo cogente tyranno Senfit opus, docuit???; suum mugire iuuencum. Alcibiades supra omnes in repub. fuit industrius & dux inuictus: eum tamen vitae dissolutio & ferocitas euertit, neque fructum capere ciuitati ex reliquis eius virtutibus permisit luxus & lasciuia. Plut. in Praeceptis politicis. Indignvs. Ex loco Felicitatis exempla eorum qui per scelera ad opes & dignitates peruenêre, fol. 3891. & seqq. Certamina. Generalis locus ex particularibus Vitiorum certaminibus illustrandus, fol. 3478. iniustitiae. ƒ. 2342. auaritiae, &c. MORVM INCONSTANTIA, De Inconstantia Morum sub Inconstantiae loco agetur, fol. 3871. 3874. Illic vt Instrumentum consideratur: hîc vt accidens ipsorum Morum: siue iam mutatio fiat bonorum morum in deteriores, siue econtrá. VIRTVTVM ET VITIORVM CVLTVS, In Genere. Ingenere hîc de Virtutum & Bonorum virorum cultu, studio, obseruantia agimus. Exempla in specie ex Distributiua iustitia, vbi de Prudentiae, Fortitudinis, Temperantiae, & reliquarum Virtutum praemijs singillatim agetur, desumi possunt, fol. 3378. & seqq. Honestatis et Probitatis Stvdivm in Seipso. Agis, Archidamifilius, interrogatus, quam disciplinam potissimùm Spartae commententur: Scire, inquit, imperare & parêre. Plutarchus in Apophthegmatibus. Pittacvs per decem annos princeps Mitylenaeorum, sponte sua se abdicauit magistratu: id vnum causatus, [Greek words]. Laërtius, & Suidas. Alijs. Themistocles ex illis, qui filiae suae nuptias ambiebant, probum cùm pecunioso praetulisset: ait, Virum se quaerere potiùs, pecunia qui egeret, quàm pecuniam, quae viro. Plutarchus in Apophthegmatibus. Odivm, Contemtvs, Neglectvs. Ephesii Hermodorum virum frugi eiecerunt, dicentes, Nemo nostrûm frugi esto, alioqui cum alijs eijciatur. Hic vir leges quasdam videtur Romanis conscripsisse. Strabo libro. 14. Eius facti insimulat Heraclitus ciues suos in V. Tuscul. apud Ciceronem. Improbitatis et Improborum Stvdivm, Amor. Consule locum Iniustitiae Distributiuae simplicis, item Correctiuae Iniusititiae, quatenus iniustitiam aliorum non corrigendo, eidem videntur patrocinari, fol. 3478. & seqq. 3614. Inprimis verò Titulum Tyrannorum, qui quò sunt sceleratiores, eò magis aliorum delectantur sceleribus, fol. 1613. Tum etiam Tit. Amor principum malorum, fol. 3300. & seqq. Caivs Caesar Caligula in curiam homines introduxit probrosissimos & turpissimos, quòd per eos suam se diceret dignitatem recuperasse. Similes nimirum habent labra lactucas, & quod prouerbio circumfertur, [Greek words]. Sed & illud fortè studebat, vt scelestissimorum conuersatione ipsius scelera minùs conspicua essent. Sic nostra etiam aetate Principes quosdam stultis & morionibus non aliam ob causam ad insaniam vsq; delectari videmus, quàm quòd illorum co̅paratione videntur sibijpsis sapientés, qui comparatione cordatorum hominum, prouerbio fidem faciunt, Aut stultum aut regem nasci oportuisse. Heraclitvs Ephesius, vir magno alioqui ingenio, suorum ciuium taedio ad phanum Dianae primò secessit: vbi aliquando irrisus, quòd cum filijs luderet astragalis: Malo hoc, inquit, quàm rempublicam vobiscum administrare. Abijt inde hominum odio in montes, herbarum & aquae victu contentus, ferarum ritu soliuagus. Sabell. lib. 2. cap. 2. Odivm. Vide Tit. Tyrannicidarum, fol. 2125. item Odium tyrannidis, fol. 62. 3412. & seqq. Samuelis prophetae filij, quibus Iudicum dignitatem concesserat, ob improbitatem occasionem dedére Israelitis regis petendi. Deliberabant Lacedaemonij de summa rerum. Exurgit quidam turpitudine vitae defamatìssimus, sed facundia insigni, & consilium prudens proponit, omnibus???; persuadet. Tum Vnvs Ephororum stomachabundus: Et qúaenam haec dementia est, ô ciues, qúaeve spes, remp. hanc diutiùs incolumem fore, si huiusmodi consiliarijs vtemur? Quòd si proba isthaec & honesta sententia est, non sinamus eandem dehonestari turpissimi auctoris contagione. Hoc vbi dixit, viro forti atque insto, sed insacundo, praecepit eandem sententiam quibus posset verbis dicere. Sic bona sententia mansit, turpis auctor mutatus est. Gellius libro decimooctauo, capite tertio, ex oratione Aeschinis contra Timarchum: & Plutarchus in Laconicis. VOLVMINIS SEXTI FINIS.

Theatri Hvmanae Vitae

Volumen Septimum qvo Habitvs Intelligentiae Practici, Prvdentia scilicet, cum suis extremis, Calliditate & Stvltitia. SEX LIBRIS comprehenduntur. HEROI Toga pariter & Armis Illustri, Caes. Maiestati à Militia & Consilio Rhetiae atq. Helvetiae Lumini Rodolfo a Salicib. Baroni nobiliss. Theod. Zving. Bas. de tali tantóque Ciue Patriae suae co̅gratulans Septimum hoc Theatri Volumen Sex Libris descriptum Qvorvm I. De Habitibvs Intellige̅tiae Practicis in genere. II. De Prvdentia Politica in Jnueniendo. III. De Prvdentia Bellica, de Stratagematis. IV. De Prvdentia in Judicando. V. De Calliditate, Astutia, Versutia. VI. De Stvltitia & Jmprudentia disserit. priuatae Obseruantiae & Officij MON. TOMI SEPTIMI LIBRORVM Dispositio. PRacticorvm Habituum vis omnis in Affectuum moderatione consistit. Haec à recta Ratione, per quam Homo est, esse???ue dicitur, Appetitum homini cum belluis ferè communem moderante prouenit. Homo naturae instinctu & suijpsius & conuersationis amans est. Suijpsius, vt Perficiatur: Conuersationis, vt Prosit. Perficitur: secundùm animae vim [Greek words], simul & [Greek words]. Illam Prudentia excolit: hanc Virtutes reliquae: Fortitudo scilicet [Greek words]. Temperantia [Greek words]. Prodest denique & maximè & ex professo Iustitia. Has vulgò Virtutes Principes vocant, ad quas caeterae videntur omnes referri posse. Vocant edam Cardinales, quòd in his tanquam cardinibus Ianua vitae beatae versetur. Inter hasce porrò, vt ordo, sic dignitatis gradus dantur. Prudentia Aurigae, Fortitudo & Temperantia Equis, Iustitia Currui non ineptè videtur respondere. Iam si perfectionem spectes, nota est à Philosophis allata Habituum & Dispositionum distinctio: nota quinetiam Heroicae & Humanae Virtutis atque Vitiositatis significatio. Ex Actionibus externis Habitus in animo latentes coniectandi, adeo???ue ab Actionum similitudine Habitus quoque similes, perfectione licet dispares, constituendi. Sic in exemplis ad eundem locum Abstinentiae & Heroica Mosis & Eliae, qui XL. dierum ieiunium sustinuerunt: & Humana quorundam exempla, qui per duos plurésve dies inediam honestè pertulerunt, referentur. Ad eundem pariter locum Intemperantiae tum humana exempla, quae scilicet terminos humanae improbitatis non superant: tum ea quae superant, & vt Heroicae Temperantiae opponuntur, sic Daemoniacae Ingluuiei & Libidini tribui debent, puta eorum qui obscena libidine belluina daemoniacáve, aut humanis epulis sese polluerunt. Idem de reliquis virtutum atque vitiorum locis iudicium esto. Verum enimuerò Theologi longè compendiosiùs ternario numero Virtutes omnes sunt co̅plexi, Beatitudinis aeternae quosdam veluti proxenetas. Quando enim Vita humana & animae in primis cum corpore Connexionem, & qua̅dam huiusce connexionis [Greek words] in conuersatione mutua luculenter apparentem denotat: respectu profectò Suijpsius ita caducam hanc vitam vel solius naturae ductu mortales amabunt, vt immortale̅ longè vehementiùs sint desideraturi: quod quidem desiderium Spei nomine Theologi efferu̅t. Iam si societatis mutuae obiecta perpendantur, co̅uersationem cum Deo Fides, cum Hominibus reliquis Caritas instruet, confirmabit, promouebítque. Hinc Ternarius ille Beatitudinis humanae, diuinae beatissimae???; Tria [ID00086] dos expressum simulacrum. [Greek words]. At si species Virtutum Practicarum singillatim co̅sideremus: vt distinctior, sic illustrior Virtutum partitio erit amplectenda, vltra Vitae quaternarium ad denarium vsque, perfectionis notam, excurrens. In quo primum locum non iniuria sibi vendicat Prvdentia, veluti oculus quidam practicus, praesenti explicanda Volumine. A'qua Calliditas per excessum, Stvltitia per defectum exorbitat. Id quod è subiecta Tabella patebit. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? Voluminis Septimi Liber I. De Habitibvs Intelligentiae Practicis in genere. PRVDENTES HOMINES. Nempe Popvli. Veneti homines in vniuersum consilio sunt graues, seueri in iudicijs, & in aduersa rerum fortuna constantes, in altera nunquam immodici. Omnibus quum idem sit conseruandae libertatis & augendi imperij incredibile studium, in senatu liberè & saepiùs acerrimè sententias dicunt: nec quenquam temerè ex optimatibus, qui vel insigni virtute, vel spiritu in gerendis rebus caeteris antecellat, nimio plus crescere, vel collecta gratia potentem & clarum fieri patiuntur. Itaq; vim illam inueteratae reipublicae non caduci alicuius hominis ingenio atq; industria regi, ficuti caetera imperia, quae à virtute vel ignauia principum fortunam sortiuntur, sed vno atq; eodem immortali perpetui Senatus consilio gubernari, manifestè perspicitur. Iouius lib. 1. Hist. SINGVLI. CONSIDERATI SEcundùm bonum malúmve aliquod Animi. Prvdentes Philosophi. Vide Titul. Docti Politici, quatenus philosophi fuêre, folio 1202. Oratores. Ex Tit. Eloquentiae fructus, huc quaedam, fol. 1129. Medici. Consule locum Medicorum, quateruis prater artis peritiam in praecognoscendo operandúve à morali Prudentia subsidium mutuantur, folio 1232. & seqq. Item paulò pòst Tit. Prudentiae, in Morbis abigendis ??? qui specialis est, respectu Rei subiectae: as hic vniuersalis, respectu Efficientis, folio 1715. Galenvs, venenorum compositiones minimè publicari oportere existimauit: per manus autem tradi amicis, optimis duntaxat, & aetate iudicio???ue maturis voluit. Philtrorum (inquit de Simpl. med. facult. lib. 10. cap. 1.) & eorum, quae [Greek words] ac [Greek words] vocant quidam, planè, nec si abundè illa forem expertus, mentionem facere in animum inducerem: sicuti nec lethalium medicamentorum, aut, vt ipsi loquuntur, [Greek words]. Nam illa sanè ridicula sunt, constringere ac vincire aduersarios, vt in iudicio nihil possint eloqui, aut grauidae abortum afferre, aut vt ne vnquam deinceps concipiat efficere, & quaecunq; eius sunt generis, vel impossibilia, vel certè mortalium vitae noxia, &c. Legis latores. Post antiquam Aegyptiorum vitam, quam deûm heroum???ue tempore fuisse fabulantur, tradunt persuasisse primu̅ multitudini scriptis vti legib. Menam, magni animi virum, vitae???ue inter omnes probatae. Finxisse autem eas Mercurij data??? prae [1635] cepto, tanquam magnorum bonorum causam futuras: quemadmodùm apud Graecos aiunt in Creta quidem Minoem, apud Lacedaemonios Lycvrgvm fecisse, quorum alter Iouem, alter Apollinem suarum legum auctorem extitisse dixit. Plures quoque nationes eo modo traduntur leges suscepisse, quae obtemperantibus multorum bonorum causa fuêre. Arianis na̅q; scribunt Zatrastem simulato numine dedisse leges: Getis eodem modo Zamolxis Vestam auctorem habens leges tulit: apud Iudaeos Moses à Deo, qui vocetur Iao, acceptas leges dare prae se ferebat. siue putantes rem miranda̅, ac diuinam, maxime???; mortalibus vtilem leges esse, siue vt citiùs populi ob rei excellentiam deûm timore legibus obtemperarent. Diod. lib. 1. c. 8. Minos Cretensium rex nono semper anno in praealtum, & vetusta religione consecratum specus secedere solebat: & in eo moratus, tanquam à Ioue, quo se ortum ferebat, traditas sibi leges praerogabat, quò plùs auctoritatis apud subditos haberent. Historiam ex Strabone recitat Val. Max. lib. 1. c. 3. & Volat. lib. 34. Anthrop. Lycvrgvs post longam peregrinationem domum reuersus, cùm mutare remp. conaretur, primùm Delphos est profectus, consulto???; deo & sacris peractis, regressus domum est cu̅ celebrato illo oraculo, quo dijs charum eum, & deum potiùs quàm hominem vates appellauit: rectam reip. institutionem petenti, concedere & annuere respondit deum, eam quae longè omnium esset rerump. futura excellentissima. His erectus, conciliauit sibi principes ciuitatis, eos???; ad vnà capessendam remp. excitauit. Plut. in Lycurgo. Idem laetus specie & maiestate legum suarum, quae iam eductae in opus erant & progrediebantur: studuit, quatenus effici humana prouidentia posset, immortales eas & stabiles relinquere in futurum. Igitur accitis in concionem omnibus, caeteris partibus remp. satis rectè demonstrauit ad felicitatem & virtutem comparatam: potissimum verò & antiquissimum caput priùs, quàm consuluisset oraculum, non editurum se ijs. Darent itaq; operam, vt praesentibus legibus inhaererent, neque variarent vel inflecterent quicquam, dum esset ipse Delphis regressus: cùm recepisset se, quod deos iussisset, id se acturum. Spondentibus cunctis, atque eum ad suscipiendum cohortantibus iter, vbi iureiurando adegit reges & senatum, deinceps reliquos ciues, obseruaturos se & vsurpaturos, dum remeasset Lycurgus, formam illam reip. contendit Delphos. Vt venit ad oraculum, sacris Apollini factis, consuluit eum, Satisne leges rectè, vt feliciter & cum virtute viueret ciuitas sua, essent latae? Responso à deo accepto, praeclarè leges latas esse, & ciuitatem, quousque Lycurgi legibus viueret, permansuram clarissimam: sortes descriptas Spartam misit. Instauratis autem hostijs, amicos & filium complexus, statuit ciues nunquam religione soluere sacrame̅ti, & conciliare sibi mortem ibi voluntariam: id aetatis tum, qua neque viuere neque vitam poeniteret deponere, & cùm res suae abundè laetae essent. Igitur mortem sibi inedia consciuit. Aristocrates Hipparchi filius hospites Lycurgi memorat, cùm in Creta esset absumtus, rogatu eius corpus combussisse, cineres???ue dissipasse in pelagus: quo caueret, ne si quando reliquiae suae essent Lacedaemonem delatae, tanquam ipse reuertisset, & soluti essent iureiurando, rempub. immutarent. Idem. Quia perlatis legibus adibant in dies aliqui Solonem, qui vel laudarent eas, vel obterérent, vel monerent, vt tabulis intexeret vel demeret, quod cuiq; in mentem veniret: plurimi verò quaererent & percunctarentur, peterent???ue quemadmodum accípiendum quidque esset, quam???; haberet sententiam, vt explanaret & enodaret: confiderans, ni faceret ea, rem insolentem fore, & si faceret, inuidiosam: atq; eas ambiguitates statuens omnino declinare, importunitatem???ue subterfugere & querimonias ciuium: ad specie̅ peregrinationis munus naucleri praetexens, impetrato à populo Athenie̅se, vt abesse sibi decennium liceret, nauem co̅scendit: interea fore sperans illis leges suas familiares, priùs tamen iureiurando adactis, nihil de legibus in suum vsque reditum mutatum iri. Herod. lib. 1. & Plut. in Solone. Charondas Thuriorum legislator à legis scripto iussit ne vllo pacto discederetur, licèt omnino malè scripta foret: sed corrigi permisit, si qua correctione egeret. Ne cui (quod fieri solet in iudicijs rerum capitalium) licentia occasióve pateret per argutias interpretandi leges, varias???ue pro ratis verbis sententias inducendi prohibuit, ne cauillationib. interpretum, legum feueritas & maiestas distraheretur. Nam cùm perspexisset in plerisque ciuitatibus pro suo cuiusq; commodo leges interpretando distrahi, iam???ue totum propè prisci iuris columen concussum labare, deflexam???ue prorsus variè legum seueritatem haud posse consistere, inde saeuas in vulgo excitari seditiones, varios???ue tumultus: singulare quiddam, quo tali flagitio occurreretur, excogitauit sanxit???ue: Si quem cuiuspiam legis abrogandae libido seu necessitas adduxisset, is collo laqueum primùm circumdaret: tum in concionem ad postulandam à populo legis emendationem prodiret, ibi???ue expectaret, donec à populo, de legis mutatione quid sentiret, decerneretur. Vbi comitia mutan dam probassent, tum ille nouae legis auctor solueretur. Sin hanc legis correctionem concio repudiasset, tum mox ibidem nouo rogatori laqueo, quo vinctus accesserat, guttur perfringeretur. Hac ratione factum, vt multis annis tres tantùm leges abrogatae fuerint. Diod. lib. 12. Nvma Pompilius, Romanorum rex, vt populum sacris obligaret, & legibus suis auctoritatem conciliaret, cum dea Aegeria nocturnos congressus se habere singebat: eius???; instinctu & monitis eas leges, quae mortalib. acceptissimae essent, se instituere affirmabat. Liuius lib. 1. Dec. 1. Lactant. lib. 1. c. 22. August. lib. 7. c. 1. & 35. Ciuitatis. Cic. lib. 1. de Legib. Valer. lib. 1. c. 3. Sab. lib. 3. En. 2. Polyaenus lib. 8. Illam hauddubiè praerogatiuam habet Nvma Rom. rex, Lycurgo alioqui per multa similis, insignem & diuinam, quòd hospes ad regnum vòcatus fuerit, omnia cum beneuolentia mutauerit, & moderatus sit ciuitati nondum consentienti: nullis ad id armis vsus vel vi, quomodo aduersus populum optimates duxit Lycurgus: sed sapientia & iustitia, non temeritate, omneis conglutinauerit & colligauerit. Pluti in Lycurgo & Numa. Politici. Pericles Menippo est ad res foris gerendas vsus. Ephialtis opera consilij Areopagitici auctoritatem fregit, Charini legem contra Megarenses pertulit. Lamponem ad coloniam Thurios ducendam legauit. Quippe non modò opum, quae in multos videntur distractae, minùs inuidiam sentit amplitudo: caeterùm etiam officiorum munera expediuntur rectiús. Plut. in praeceptis Polit. Tutam & tranquillam viam ad Rempubl. multi clari viri ceperunt, Aristides, Phocion, Pammenes Thebanus, Lvcvllvs Romanus, Cato, Agesilavs Lacedaemonius: quorum quisque hederae more, quae robustis arboribus circumplicata vnà cum ijs assurgit, assectando virum seniorem etiam num iuuenis, & obscurus illustre̅, senfim subuectus & amplificatus, illius opibus ful ciuit se radicauit???ue in rempub. Siquidem Aristidem extulit Clisthenes, Phocionem Chabrias, Lucullum Sylla, Catonem Fabius Maximus, Epaminondam Pammenes, Lysander Agesilaum: hic gloria luxurians rerum gerendarum praeceptorem citò abiecit: caeteri rectè atque ordine ad extremum vsque vitae coluerunt & cohonestauerunt, sicut Soli obuersa corpora id, quod ipsos collustrabat, ex sc vicissim amplificantes eos illustrantes???ue. Quippe Scipionis obtrectatores histrionem eum dicebant actionum, amicum eius Laelium poëtam. Non sustulit ideo Laelius tamen animos, nec destitit Scipionis virtutem & gloriam semper alere. Idem. Themistocles & Aristides, quoties in legationem vel in expeditionem proficiscere̅tur, deponebant ad fines simultatem, quam reuersi resumebant. Idem. Idem descendente in Graeciam ingenti classe Xerxe, metuens, ne si Epicydes concionator, homo vaenalis & ignauus, praetor creatus e???et, perditum iret ciuitatem: auro eum redemit, vt petitionem ???oneret. Plut. in Apophtheg. Cretinas??? Magnes, cùm aemulus in repub. administranda Hermiae esset, viri non multùm pollentis, generosi tamen & celsi animi, ac bello exorto Mithridatico expositam cerneret ciuitatem periculo, egit cum Hermia, vt summu̅ magistratum caperet, rem???; publicam regeret, discessurum se de medio. Quòd si vellet, vt ipse imperaret, facesseret ille: ne mutuis certaminibus ciuitatem perditum irent. Placuit Hermiae conditio: qui ostendens bellatorem Cretinam se meliorem esse, excessit cum coniuge & liberis vrbe. Eum Cretinas prosecutus est, ac de suo necessaria largitus, quae fugae consulentibus quàm obsessis erant commodiora: ciuitatem???ue saluberrimo imperio suo, quae penè perierat, praeter omnem expectationem tutatus est. Plut. in Politicis. Aristides Iustus remp. semper suis opibus gerebat, ac sodalitia defugiebat: quòd collecta ex amicis potentia ad iniuriam impellat. Plut. in Apophtheg. Phocion & Cato nullo modo in dissensionibus de rep. inimicitias suscipiebant, sed erant in publicis certaminibus pro bono publico acres & rigidi: in priuatis placidi & lenes erga secum dissidentes. Plut. in Politicis. M. Cato, in quibus diffi debat se, quòd occupatus esset gratia vel studijs populus, obtinere posse, totum diem dicendo rem tempore excludebat. Idem. Erat cum Ludouico XI. Gall. R. Ludaeus homo, fol. 2346. Deferentibus quibusdam M. Brutum apud Caesarem, & vt caueret ab eo monentibus, manu corpus attingens: Quid vobis, inquit, ánne Brutus videtur hoc corpusculum expectaturus? quasi nemini secundùm ipsum alteri, quàm Bruto, tanta potentia conueniret: Tanti faciebat viri illius prudentiam: quem etiam; cùm à coniuratis interficeretur, [1636] filium appellare voluit, Et tu fili? inquiens. Plut. in Bruto. Consiliaerij. Multum herclè positum est saepe in vnius, &c. fol. 3246. Characvx Saracenus, prudentissimus fuit. Cuius consilio vsus Saladinus, ad tantas quas possedit opes peruenisse dicebatur. Interrogatus à custodiae Philippi Francorum regis praefecto (à quo in expugnatione Ptolemaidis capt??? fuit) qua ratione Latini terram Sanctam occupare tueri???; possent? id consilij dedit: Si Aegypti imperio euerso Aegyptiorum spiritus ferociam???; coërcerent, Nilum frenarent, nec in equitatu peditatúve omnem virtutis spem reponerent, sed naualem gloria̅ terrestribus copijs ad dere̅t: Damiatam???; arcem inprimis domarent. Cui consilio si paruissent Latini, Oriens omnis Christi iugum postliminiò magna cum Latinorum gloria subijsset. Aemilius lis. 6. Cambyses Persarum rex, cùm incestis nuptijs sororem sibi iungere decreuisset, conuocauit septem Persarum Principes, & an lex aliqua esset, quae cum sorore matrimonium facere permitteret, interrogauit. Illi re deliberata, prudenter respo̅derunt: Nulla quidem lex est, quae matrimonium cum sorore contrahere permittat: sed est tamen consuetudo quaedam apud Persas, quae regi pro arbitrio omnia facere concedit. Videbant sapientissimi viri, non hoc regem agere, vt, quid iuris esset, cognosceret: sed potiùs vt eos, qui incestis nuptijs aduersaturi essent, exploraret, & è medio tolleret. Quare prudenti responso & veritati sunt patrocinati, & vitae suae consuluerunt. Herodotus. Aduocati, Causidici. Ex Oratorum loco huc plura. Illic Artis, heic Prudentiae eidem famulantis habetur ratio, fol. 743. Cùm vetarent Demostheni aliquando Athenienses in concione verba facere: pauca habere se, ait, quae ipsis referret. Quibus conticescentibus: Adolescens, infit, sub aestatis tempus afinum Athenis Megaram conduxit. Flagrante meridie sole, vterq; eorum asini vmbra quaerebat se tegere, repellebat???; alter alterum: atq; hic locasse praeten debat se asinum, non eius vmbram: qui eum conduxerat, omnem eius vsum suum esse. Quae postquam narrauit, recedebat. Retinentibus cum Atheniensibus, atq;, vt absolueret sermonem, roga̅tibus: Itáne verò de asini vmbra, inquit, vultis audire: dicentem de rebus serijs non vultis? Plut. in vita Demosth. Ancilla quaedam pecuniam depositi nomine à duobus hospitibus acceperat, ea conditione, vt illam simul vtrisq; red deret. Horum alter interiecto tempore, tanqua̅ mortuo socio, squallore obsitus, deceptae omnes numos abstulit: superuenit deinde alter, & depositum petere cepit. Haerebat misera in maxima pariter & pecuniae & defensionis penuria. Sed opportunè ei Demosthenes patronus adfuit. Qui vt in aduo catione̅ venit: Mulier, inquít, parata est depositi fidem soluere: sed nisi socium adduxeris, id facere non potest: quoniam, vt ipse vociferaris, haec dicta est lex, ne pecunia alteri sine altero numeretur. Iudices pro rea prudenter pronunciarunt, & prudenter momenti Demostheni paruerunt. Valer. Max. libro septimo, capite 3. Phryne, amica Hyperidis, cùm Athenis de impietate causam diceret, & Hyperidi proxima damnationi videretur: ea in medium producta, discissa veste mulieris, pectora iudicibus oste̅dit. Admirati iudices eximiam eius pulcritudinem, qua̅ Plato naturae priuilegium appellat, Socrates tyrannidem, dimittendam esse censuerunt. Plut. in Hyperide. Cùm aliquando Respublica Parauina inuidia praediorum, quibus Patauinus clerus affluenter abundat, statuisset capitalem poenam, si quis de restituenda aqua monachis diuae Iustinae semel interceptis ampliùs in Senatum referret: Beldomandvs Bobius I. C. & aduocatus Patauinus, requisitus à Galbertino Musato, abbate D. Iustinae coenobij locupletiss. vt in tali negotio sibi aliquid idoneae opis suo patrocinio praestaret: ipse conuocato de more Senatu, impetrata???ue dicendi venia, fretus sua eloquentia, è suggestu maxima facundia cepit auditorum beneuolentiam captare. Laudans primùm supra modum Patauinae vrbis pietatem erga Deum & sanctos eius, valde extollens Prosdocimum, Danielem Leuitam, Iustinam, & Antonium, tutelares diuos, patriae patronos: quorum ope ab imminentibus & manifestis periculis Patauini saepiùs fuerant liberati: mox eorum bona ac fortunas in hoc seculo illis accuratè commendans: atque hoc pacto artificiosè & rhetorico more insinuando, finxit Iustinam poscere à populo Patauino, cui toties in afflictis rebus praestò fuerat, ius aquae, quod sibi iniquè interceptum aliqua̅do fuerat, iustè aliquando restitui. Et interim super his nulla de monachis facta vnquam mentione, ita co̅cinnè, ita eleganter apte???ue disseruit, vt sententia de aqua restituenda, absque contradictione, protinus fuerit ab omnibus approbata. Atque ita callidè poenalem constitutionem pia cauillatione delusit, cùm non monachos in sua intercessione (quoniam edicto publico vetabatur) sed diuam Iustinam, restitui se ad ius suum pristinum poscentem, introduxerit. Bernardus Scard. libro 3. histor. Pat. Oeconomi. Pericles quamuis animum haberet à pecunijs inuictum, non tamen rei familiaris fuit negligens. Quippe annuos fructus simul omnes distrahebat: inde necessaria quaeque mercabatur ex foro, atq; ita vitam victum???; quotidianum procurabat. Vnde parum iucundus erat filijs iam adultis, nec splendidè mulieres habebat: quae aegrè ferebant, quòd ita viueret in diem, & sumtus ita ad vnguem circumcideret: vbi, vt par erat, ampla in domo & opibus affluentibus, nihil efflueret: verùm omnes impensae, omnia emolumenta certo essent numero & modo constituta. Huius tam exquisitis rationibus vnus seruus moderabatur Euangelus, praeclara supra caeteros indole praeditus, & à Pericle ad domesticam institutus disciplinam. Plut. in Pericle. Albertvs Magnus, philosophus doctiss, episcopatum Ratisponensem consecutus, aes alienum superiorum Pontificum luxu contractum breui dissoluit, parsimonia loco amplissimi vectigalis vsus. Hier. Ziegl. de Viris illust. Ger. Lacaena captiua, cùm ex ea quaereretur, quid sciret? Domui, inquit, rectè praeesse. Plut. in Lacaenis apoph. Carolvs IV. Imp. in re familiari constituenda valde prouidus fuit, ne quem arcibus, vectigalibus, aurarijs argentarijs???ue, agris denique suis procurandis praeficeret, nisi eum, qui diligenter, porspectè, vtiliter fungi sciret officio suo, ne quid per vllam socordiam aut imprudentiam eorum omitteret, quae ad tuendam rem familiarem, eandem???ue amplificandam deseruirent. Horum solertissimus habitus est Theodericvs Cagelvuidus, qui monasterium Cisterciense, in quo oeconomus fuit, plurimis debitis multo tempore impeditum atque exinanitum, sic sua dispensatione expeditum refertum???ue reddidit, vt nunquam antea vberius fuerit. Hunc Carolus ad se accersitum adeò tenui arci praefecit, vt qui priùs illi praefuerant, ex annuis illius prouentibus nec se ipsos, nec familiam alere potuerint, sed necesse erat ex vicinis arcibus commeatum suppeditare. At Theodericus breui ostendit, in sterili quoq; arce, nihil aequè copiae, largitati???; frugum & pabulorum conferre, ac ipsum praefectum: si laborem, sedulitatem & curam propriam, non autem alienam, fideliter adhibuerit. Dubrauius lib. 22. Moriones, Fatui. Stultorum bona consilia veliudicia. Narrat Suetonius dictum à Qvodam, qui mente parùm constabat, in Pompeium & Iulium Caesarem: Salue rex, salue regina. Cùm Pompeius affectati regni laboraret inuidia, Caesarem rumor esset Nicomedi regi vxoris vice fuisse. Vopiscus in Aurelio refert apophthegma Scvrrae cuiusdam, qui dixerit, In vno anulo bonos Principes sculpi omneis posse. Sentiebat, esse magnum Imperatorum numerum, sed in ijs perpaucos bonos. Leopoldus I. Austriacus contra Heluetiorum III. pagos confoederatos, magno conscripto exercitu, Tugiae de inuadenda Suitensium regione cum suis deliberabat. Intererat consilio Ioannes Stockensis, Ducis morio, vt aliàs saepe, quòd illum propter stultitiam & ingenij tarditatem rebus serijs animum adhibere non posse sciret. Is praeter morem & expectationem, exclamauit, De inuadendo cogitatis omnes, nemo de euade̅do. Ominosam vocem eam fuisse, exitus declarauit. Nam ad Morengardam montem iniquo loco circumuentus equitatus turpiter ceasus est. Leopoldus dux cum peditatu vix effugit, anno MCCXV. Stumpfius. Alfonsus, Aragonum rex, Scvrram in aula habebat, qui censoria virgula singulorum dicta facta???; notabat, & tabellis descripta Principi stato tempore offerebat, suo ascripto iudicio, quódnam sibi ex omnibus stultissimum videretur. Accidit, vt rex Maurum, seruum fi delissimum, cum magna vi auri ablegaret, equorum comparandorum causa. Id factum scurra literis mandatum, nil minùs expectanti regi in haec verba recensuisse fertur. Alfonsus rex Christianus, Mahumetanum Poenum aliquot aureorum millibus onustum, ornatum, ad Mahumetanos dimisit. Exitus acta probabit. Ego verò, si bona fide reuertatur, Maurum stultissimum, Alfonsum sapientiss. si no̅ reuertatur, quod probabilius est, Alfonsum stultissimum, Maurum sapientissimum, pro ea, qua polleo, censoria auctoritate, pronunciare non verebor. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memor. Nicolavs morio Saxoniae ducum (quem ob miros iocos octoginta Talerorum millibus in familia herciscunda aestimasse dicuntur) cùm inter fratres de diuidenda regione ageretur, veste principali indutus in consessum proceru̅ venit, & ecquid placeret, Fridericum duce̅ interrogauit. Laudante cu̅ Duce, in cubiculum exiuit, & forfice vestem dissecuit: mox altera̅ parte̅ indutus Principi se obtulit, & nunquid placeret, rogauit. Prin [1637] cipe verò factum illius virgis coërcendum minitante: Vt libet, exclamauit, modò & te vicissim virgis caedant, qui diuisione cum fratre inita, pulcriorem hac vestem dilacerare conaris. Mediolani Qvidam furiosos domi in lacunam aquae foetidissimae demergere, & tamdiu inedia & balneo macerare consueuerat, donec resipiscerent. Adductus est inter caeteros quidam, quem vsque ad femur in aquam posuit: qui post 15. dies coepit resipiscere, ac curatorem rogare, vt ex aqua reduceretur. Ille hominem exemit à cruciatu, ea tamen conditione, ne domum egrederetur. Stans aliquando super ostium (neque enim ingredi audebat, timore lacunae) equitantem vidit iuuenem cum accipitre & duobus canibus. Eum ad se vocauit, rei motus nouitate, cùm omnium rerum, quae antè vidisset, oblitus foret. Expiscatur singula, quid equus, quid canes, quid accipiter. At vbi accipitris, canum & equi expensas lx aureis constare, auium verò, quae caperentur, precium vix ad quinque aureos quotannis excrescere audiret, admiratus stultitiam iuuenis: Abi hinc ocyus, inquit, antequam medicus domum redeat. Nam si te hîc compererit, veluti insanissimum omnium, qui viuant, in lacunam suam conijciet curandu̅ cum caeteris mente captis, atque vltra omnes vsque ad mentu̅ in aquam summam demerget. Poggius in Facetijs. Lvco quidam Vallesianus, natiua moria laborans, hoc vno videbatur sapere, quòd homini ad pastum instar bruti abiecto vxorem minimè conuenire, ludicro hocce facto demonstrare solebat. Edulij delicatioris copia facta solus illud domi deuorare consueuerat. Interea tamen velut ad irritandam gulam fingebat assidentes sibi vxorem atque liberos, tam feminas quàm mares, certis locis distributos, suis quinetiam nominibus insignitos: ferculo???ue in partes diuiso, singulas singulis mazanomi loco apponebat, vt nihil reliqui fieret. Tum verò contracta fronte: Quàm bellum est inquit, ô Luco vxorem & liberos habere, quas dum alere studes, tute ipse fame pereas. Nec multò pòst: At meliora duint superi, exclamabat: subinde???ue partes singillatim repetens. Haec vxoris Toniae, illa Tonnili vel Luculi, ista Elsulae vel Gretulae pars erat, eadem???ue ad te redit, Luco, iure haereditario. Hinc eiulatu & lamentis veluti mortuos paruo prosecutus tempore, exporrecta demùm fronte, Gratias Deo agito, Luco, qui te à talibus liberarit pedicis. Tu si sapis à nuptijs abstine, & panem tuum tibi ipse conseruare potiùs, quàm alijs distributum recipere malis. His dictis, in effusum cachinnum solutus, solus deuorabat omnia. Thomae Plateri, praeceptoris nostri, acroama. Mechanici. Horum exempla ex singulis Mechanicorum Titulis, ad generalis huius loci illustratione̅, afferri possunt, ex Pictura, Coquinaria, Venatoria: quatenus Artes istae praeter praecepta etiam peculiari Prudentia opus habent, f. 3667. 3672. 3698. Veteres Pictores & Statvarii, vt inuidiam operum suorum declinarent, & reprehensiones aliorum cùm euitarent tum emollirent, plerisque suorum operum inscribebant, Phidias vel Apelles vel quiuis alius Faciebat: vt hac voce opus incoatum, nondum vltimam manum adhibitam indicarent, esset???; adeò liberum ipsis, si qua viderentur, ad dere, demere, emendare, corrigere. Duobus tantùm magna cum inuidia perfectionis titulum verbo Fecit inditum asserit Plinius in praefatione Hist. naturalis. Theon cùm pinxisset virum armatum, qui excursionem ex vrbe repentè faceret, & furore quoda̅ correptus in hostes irrueret: non priùs exhibuit picturam, quàm tibicinem iuxtà collocasset, qui carmen orthium caneret, quod ad praelium animaret. Aelianus lib. 2. Corporis. Hvivs svnt loci Mulieres prudentes. Consule Tit. Mulierum, quae populos rexerunt, f. 750. Ob prudentiam enim huius sunt loci: ob dignitatem, ad fortuita pertinent. Ex seq. praeterea Prudentiae Inuentricis titulis consilia, quaedam mulierum petantur. Rebecca Iacobo F. primogeniturae ius prudenter obtinuit. Gen. 27. Noemis Ruthae nuptias cum Boozo conciliauit. Abigail Nabalem maritum stolidum seruauit. 1. Regum 26. Cùm Ioabus Polemarchus Dauidis, Abelmaacham oppidum, in quod Seba Bochris F. confugerat (qui defectionis Israëlitarum decem tribuum à Dauide auctor fuerat) oppugnare aggrederetur: Mvlier quaedam prudens de muro cum Ioabo collocuta, cùm no̅ vrbem, sed Sebam peti intellexisset, suis ciuibus persuasit, vt illi abscissum Sebae caput de muris proijcerent. Quo facto, patriam suam seruauit, & perfidiam Sebae vlta est. 2. Regum 14. Thecvana, mulier prudens, Absalomum reconciliauit Dauidi patri. 2. Regum 14. Eleganter apud Euripidem Troadibus, Hecvba affirmat, se sciuisse in quibus vincere maritum, & in quibus vicissim à marito sinere se vinci deceret: [Greek words] Semiramidem Diodorus filiam fuisse ait Dercetonis nymphae, patre incerto, quae ín lacum, Ascaloni vrbi proximum, praecipitem se dedit, quòd virginitatem amisisset: foetum???ue feminam Semiramidem inter saxa relictam: infantem à feris alitibus???ue enutritam: matrem ipsam pro dea habitam, cultam???ue capite tantùm humano, reliquo corpore piscis forma: nec gustant Syrij ex piscibus lacus illius, ceu deae sacris. Semiramidem in potestatem venisse Simmae regij pastoris, adoleuisse???; ïn maximam pulcritudinem, ac denupsisse satrapae Memnoni: tum in notitiam & gratiam Nini regis venisse, dato consilio, quo Bactrae, quae tunc à rege obsidebantur, capi possent. Ita Nino Semiramis coniuncta est, & formam & ingenium mulieris admirato. Ex his natus est Ninus minor. Illa post mariti mortem regnum Asiae cepit, filio puero adhuc, rexit???ue annos duos & quadraginta. Sunt qui tradant à marito relictum ei regnum: alij, vt Athenienses, & hos secutus Dion, cùm petijsset à marito, vt quinque tantùm dies regni ius sibi concederet, id???ue impetrasset, in regno illo iussisse maritum occidi, vel, vt alij narrant, perpetuae custodiae tràdi. Iustinus lib. 1. & Diod. lib. 3. Celtae intestina seditione laborantes cùm ia̅ arma sumpsissent, Vxores eorum se inter medias acies oppone̅tes, ita transegerunt, vt viri in gratiam redeuntes, litem deponerent. Et vicatim oppidatim???ue in posterum, si quando Celtae consilium ineunt, de bello, de pace, aut etiam alijs, quae communiter ad ipsos aut ad socios pertinent, singula de mulierum sententia administrantur. In foederibus certè cum Hannibale factis continebatur, ne Celtae Carthaginensibus exprobrent, Carthaginensium hipparchos atque duces esse iudices: neque Celtis Carthaginenses obijciant, Celtarum mulieres iudicare. Poliaenus lib. 7. Lacedaemonij publicis consilijs adhibuerunt Mvlieres, illas???ue frequenti curia in exequendis negotijs socias assumebant, feminarum???ue arbitrio decernebantur multa. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 11. Mortuo Demophonte, Pisae tyranno, Elei, quos multis incommodis affecerat, de acceptis iniurijs cum Pisaeis disceptàrunt. At conuenit inter eos, cùm sedecim ciuitates id temporis in Elea vigerent, singulas matronam vnam edete, quae cùm aetate, tum vitae ac generis dignitate caeteras anteire videretur, atque his omnium còntrouersiarum arbitrium permitti. Sedecim itaque Feminae vtrinque populo pacis co̅ditiones tulére. Pausanias lib. 5. Troglodytis tantae auctoritatis fuêre Mvlieres, vt in conflictu bellorum, matronae intercursu suo infestas acies dirimerent, adeo???; quidem, vt ipsis intercedentibus praeliari ducere̅t nefas. Alex. lib. 4. c. 11. Apud Germanos priscos frequenter Feminae, quas plurimas in castris habebant, labentem aciem restituerunt, aut infestissimos animos conciliarunt. Ibidem. Plutarchus libro primo [Greek words], vbi de morbis animi disserit, virgines ait Milesias repentè, sine vlla euide̅ti causa, volu̅tatem cepisse obeundae mortis, ac deinde plurimas vita̅ suspe̅dio amisisse. Id cùm accideret indies, suasu Matronae cuiusdam, decreuêre Milesij, vt virgines nudae cum eode̅ laqueo, quo essent praeuinctae, efferrentur. Post id decretum, virgines ab ea insania cessarunt, pudore solo deterritae tam inhonesti funeris. Gel. lib. 15. c. 10. & Polyaen. lib. 8. Theano, Pausaniae mater, dubitantibus Spartanis, quomodo illum, religione templi Chalcioeci sese tuentem, ob tentatam proditionem punirent: latere in limine templi posito, tacita ciuibus ostendit, obstructis muro foribus fame proditorem necandum. Diod. lib. 1. Pythes, qui regnante vixit Xerxe, cùm fortè reperisset auri metalla, totus???ue in opibus esset ex ijs parandis, nullo modo, sed intemperanter & assiduè in his versabatur, studio???ue omni alio relicto & opere, cunctos ciues pariter fodere, aut egerere purgaréve aurum compellebat. Oppressis multis, omnib. fatiscentibus, mulieres ad fores aedium Conivgis Pythij supplices accesserunt. Has illa, bona spe ostensa, remisit domum. Mox nonnullos ex artificibus, quorum fidem praecipuè probatam habebat, accersit: inclusis imperauit, vt aureos panes, bellaria varia & poma, esculenta???ue ac poculenta, quib. maximè Pythen delectari sciebat, facerent. Paratis omnibus, cum reuersus domum esset Pythes (nam peregrè erat profectus) coenam poscenti, auream mensam vxor, atq; in ea nihil, quod edendo esset, verùm aurea omnia proposuit. Primùm oblectarunt illum simulacra: caeterùm satiàtis oculis, cibum postulauit. Apposuit illa, quod concupierat aurum. Indignabundo & esurire clamanti, illa: Atqui horum, inquit, nullius praeterea nobis copiam parasti. Quippe industria & artes exoleuerunt omnes. Nemo agrum colit: sed semente, plantatione, & pascendi cura neglecta, effodimus & quaerimus ea, quae nulli vsui sunt, enecantes nosipsos & ciues. Quibus Pythes motus, metallorum opus non prorsus reliquit: sed quintam [1638] partem ciuium incumbere ei voluit, reliquos agriculturam & artificia tractare. Plut. de Virtutib. mulierum. Artemisia, Cariae regina, apud Xerxem in tanta fuit auctoritate in expeditione contra Graecos, vt illius consilio semper vteretur: ea prudentia, vt optima semper suaderet, quibus si Xerxes paruisset, cladem ad Salaminem non accepisset. Herodotus lib. 8. Cyrus minor, Persarum rex, Aspasiae Hermotimi Phocensis filiae formosissimae & optimè educatae captus amore, cùm eam in vxorem duxisset, saepenumerò eam de rebus arduis in consilium adhibuit: & quotiescunque sententiam eius secutus est, nunquam poenituit. Aelianus libro 12. de Varia historia. Phila, Antipatri F. Cassandri soror, quae priùs Cratero, pòst Demetrio Antigoni filio nupsit, prudentia excellere videbatur. Si qui erant in castris turbulenti, eos sedabat, erga vnum quemque sic sese gerens vti conueniebat, & sorores filias???ue Pauperum elocabat suis sumtibus, multos etiam calum nijs appetitos liberabat à periculis. Fertur & Antpatrum ipsius patrem (qui videtur prudentissimus fuisse eorum, qui post Alexandrum Magnum potentatu functi sunt) cùm puella esset adhuc Phila, solitum cum ea de maximis consultare negotijs. Diodorus lib. 19. Tradunt nonnulli, capta Troia quosdam profugos, cùm naues essent nacti, ad Hetruriam vi ventorum expulsos, circa Tiberim anchoras iecisse: vbi vxoribus eorum fatiscentibus, pelagi???ue pertaesis iactationis: Vnam, qui & genere clarior caeteris esse & praecellere mente videbatur, Romam nomine, vt classem incenderent, suggessisse. Id viros primùm aegrè tulisse. Deinde cùm necessariò sedes circa Palatium posuissent, & breui supra spem succedere̅t omnia, quòd agrifertilitatem miram sentirent, reciperent etiam ipsos accolae, praeteralios Romae honores, eius etiam vt auctoris vrbi nomen indidisse. Caelius lib. 24. cap. 5. A. L. Hersiliae consilio, quae Romulo nupsit, vel, vt alij aiunt, Hostilio, Sabinae praelium diremerunt, & patres maritis conciliarunt. Quidam eam feminam grandem natu fuisse arbitrantur, Romae???ue cum filia, quae inter caeteras virgines fuit rapta, materno affectu subsedisse. Dionyfius eam scripsit Seculliam appellatam, siue Seruiliam. Huius consilio inter Sabinas agitatum ferunt, virorum permissu, ad Tatium regem & parentes, aliquot feminas ex suis popularibus mitterent, quae suppliciter de pace cum his agerent. Missas itaque triginta numero matronas, à quarum no minibus sint totidem in vrbe Curiae nominatae. Alij quingentas habent. Sabellicus lib. 3. Enn. 2. Coriolano infestis Volscorum signis Romam properante, & legatos omnes, etiam Pontifices pace̅ petentes auersante, mulieres praesenti periculo perculsae templa agminibus complerant, deorum???ue simulacris cum lacrymis obuolutae, pacem precabantur. Ibi Valeria, Poplicolae soror, femina singulari prudentia, caeteras matronas hortata est, vt Veturiam Coriolani matrem, & Volumniam vxorem vnà omnes adirent (Plutarchus Virginia̅ pro Volumnia scripsit) eas???ue precibus compellerent, vt in castra ad Marcium contenderent, vrbis excidium deprecaturae. Sab. lib. 9. En. 2. Augusto Caesari Cn. Cornelius, Pompeij Magni ex filia nepos vnà cum alijs insidiatus est. Quos cùm nec occidere vellet Augustus (neque enim securitati suae interitu illorum quicquam consuli videbat) nec absoluere auderet, ne plurium ea lenitate contta se audacia confirmaretur: neque interdiu securus, neque noctu quietus esse poterat. Quae cùm Livia videret, rogabat, qua de causa noctu no̅ dormiret? Cui ille, Quísnam, inquit, mulier, inter tot hostes vel minimam capiat quietem, & in tam frequentibus insidijs? Tum illa, multis ea de re verbis factis, denique consuluit, ne quem insidiatorem occideret: sed alio quouis modo eos castigaret, ne quid eiusmodi deinceps conarentur, venia imprimis & benefaciendo. Nunquam, inquit, gladius cuiquam sui amorem persuadere aut extorquere potuit: sed eum, qui punitur perdit, caeterorum animos ab eo, qui poenas sumit, alienat ob metum sibi quoque impendentem. Paruit Liuiae Augustus, & reos verbis castigatos dimisit: Cornelium etia̅ consule̅ designauit. Zonaras Mesa Varia, Heliogabali auia, in senatum Romanorum admissa sententiam dixit, & omnia senatorum munia obiuit. Alex. lib. 4. cap. 11. Heliogabalus primus Caesarum fecit Symiamiram siue Soenidem matrem suam in Senatu consulum occupare subsellia: licèt & in colle Quirinali mulierum Senatum extruxisset. Senatusco̅sulta ridicula admodum, de legibus matronalibus, quo ad vestitum & ornatum, tulit plurima: & sententiam dixit. Occiso Heliogabalo cum matre, cautum fuit deinceps, ne vnquam mulier Senatum ingrederetur. Cuspinianus Ivlia Mammea, Aléxandri principis mater, laudatissima femina Syra genere, cuius auspicijs filius puer orbem terrarum sapientissimè rexit. Volat lib. 16. Anthrop. Dominica Valente Imp, marito à Vestgothis caeso, hostes Constantinopolim obsidentes prudentia sua sustinuit, ciues & precibus & auro confirmauit. Bonfinius lib. 2. Dec. 1. Theodora Imperatrix, cùm ei Rex Bulgarorum mortuo Theophilo marito per legatos bellum denunciasset, Fore ipsi ignominiosum respondit, siue vincat siue vincatur, propterea, quòd cum femina pugnasset: Eo???ue responso Bulgarus & à bello abstinuit, & paulò pòst Christianam fidem amplexus est. Zonaras tomo 3. Theodora, mortuo marito Constantino Monomacho Imp. sola potita rerum, quoad vixit omnia in sua potestate habuit: id???ue co̅silio & opera ministrorum suoru̅, quos summis magistratibus praefecit. Ipsa verò pro tribunali praesedit, legatis respondit, magistratus creauit, ius dixit, susfragia tulit, sententiam suam in rebus priuatis & communibus interposuit. Ac fortunata fuit eius gubernatio. Neque enim quisqua̅ illi se opposuit, neque subditi decreta eius neglexerunt, neq; vlla gens cum Romanis bellum fecit: sed & anni partes suam temperie̅ habuerunt, & terra vberes fructus tulit. Zonaras. Pipinus, Caroli Magni F. expeditione co̅tra Venetos suscepta, cùm per stagna exercitui aditus nullus esset, neque nauibus propter vadum ambiguum tutò vti liceret: tandem consilio vnius Vetvlae, quae sola Medoaci deprehensa fuerat ab hoste, ponte ex dolijs constructo, equites in Riuuma altum immittere voluit magno conatu, sed ob Venetorum virtutem infelici successu. Sabellicus tamen lib. 2. Dec. 1. fabulosum hoc esse suspicatur. Ingenti fame Dania premebatur. Snio rex de procerum consilio decernit, senes, mulieres, impuberes in exilium pellendos: solos, qui patriam sua vita defendere possent, relinquendos. Femina primaria, duorum, qui consilio illi interfuerant, mater, crudelitatem & immanitatem decreti huius per filios regi detegit, & ad saniorem mentem reuocat. Non personarum imbellium, sine quibus ne fortes quidem viuere possent, sed familiarum integrarum sortes ducendas. In quas exilij sors incidisset, illae cum viris, liberis & vxoribus patria emigrarent. Placuit regi & Senatui humanum feminae commentum. Itaque ductis sortibus exules nauibus in Scandiam, hinc in Gotlandiam emigrarunt, vbi deae Frigae monitu Lo̅gobardorum nomen adsciuêre. Cranzius lib. 2. Daniae, cap. 20. ex Saxonis Grammatici lib. 8. Berengaria, Ferdinandi Legionensis regis vxor, sed ab eo propter consanguinitatem repudiata mortuo Alfonso IX. Castellae rege, patre, Henrici patris, qui patri successerat, tutelam suscepit. Eo mortuo, cùm Castellani regnum illi deferrent, acceptare illud noluit, sed in Ferdinandum F. XI. annorum transtulit: Ferdinandum patrem, qui aliam vxorem duxerat, id indignè ferentem, armis repulit: ea prudentia omnia administrauit, vt Alfonsus IX. Reuixisse putaretur. Mortuo quinetiam Ferdinando, qui regnum legauerat filiabus ex Tarasia regina susceptis, mira dexteritate filio suo regnum asseruit, vt licèt regnorum vnio ferè omnibus displiceret, tamen eam sine sanguinis effusione procurarit. Rodericus Toletanus lib. 9. rerum Hisp. Veneti magnificè Vngariae regina̅ Beatricem Aragonia̅, Mathiae Coruini sponsam, excepêre. Cùm huic in occursum senatus Venetus cum vniuerso patriciorum ordine obnauigasset: eam congratulantibus patribus, ingenuis???ue matronis vsqueadeò cunctis appositè ac eleganter respondisse, & in Senatu tam grauiter & ornatè orasse memorant, vt supra sexum sapere praedicarent. Bonfinius lib. 4. Dec. 4. Femina Graeca maritos à Theobaldo, Camerinorum principe, captos, ne castrarentur, sua obtinuit prudentia. Secuta enim virum captum magnis eiulatibus, interrogabatur, quid peteret? Illa confi dentiùs: Quid est, inquit, quòd viri fortissimi bellum feminis indicitis: quid in vos deliquit sexus infirmior? Ad quam Camerinus: Et quis malum feminis, nisi Amazonibus, bellum inferat? Tum mulier: Quando, inquit, ideo pugnatis, vt victos°emasculetis, non cum alijs, quàm cum feminis bellum geritis. Omnis licèt substantia auferatur, dummodo viros relinquatis, habent vnde consolationem accipiant feminae. Hac verò parte truncatos si remittitis, non viros, sed feminas spoliatis. Promeruit libertas dicacis feminae, vt virum cum omni praeda reciperet. Luitprandus Ticinensis libro quarto, cap. 4 & Cranzius libro 3. cap. 9. Metropoleos. Alionora Maltrauersa, vxor Papafauae Carrariensis (à quo postea familia sortita est cognomen Papafaua) vltra morem feminarum tantum prudentia valuit, vt eam nobiles viri certatim consulerent. Sed vt in rebus agendis, sic etiam in curandis aegritudinibus, consilio & experientia praestabat. Bern. Scard. lib. 3. hist. Pat. Pueri, Iuuenes prudentes. Consule Tu. Indoles Prudentiae, quatenus rudimentum Habitus est Indoles. f. 3734. Cyrvs puer prudens, in Astyage auo luxuriara ciborum, & vinolentiam reprehendit. À Mandane matre rogatus, vt [1639] secum in Persiam rediret, quòd iustitiam apud Medos discere non posset (apud Persas enim [Greek words], apud Medos verò [Greek words] iustum esse: illic libertatis communis, hîc tyrannicae libidinis rationem haberi) respondit: Atqui pater tuus Astyages, ô mater, peritior est [Greek words] docere, quàm [Greek words]. Docuit enim ille Medos omnes minùs habere. Itaq; neque me docebit plus caeteris habere. Puerili libertate quamuis inscius tyrannidem aui sugillauit. Docuit ille non volentes, sed inuitos Medos, hoc est, coëgit per vim & rapinam. Xenophon lib. 1. Paediae. Cùm Aristagoras Mileti tyrannus, Spartanos ad societate̅ contra Darium inducturus, sumto oleae ramo ad domum Cleomenis se contulisset, in???ue praesentia Gorgvs Cleomenis filiae octo vel nouem annos natae, in cepisset polliceri illi vndecim talenta, si precibus suis annueret: id???ue abnuente Cleomene subinde repeteret: puella astans: Pater, inquit, hospeste corrumpet, nisi hinc abis. Cleomenes delectatus puellae consilio, in aliud conclaure abijt: & Aristagoras è Sparta protinus discessit. Herod. lib. 5. Arcesilai principis Cyrenaeorum iuuenis prudentiam, Pindarus ode 5. Pythiorum extollit. P. Scipio minor, iuuenis etiamnum, tantam habebat opinionem fortitudinis & prudentiae, vt Cato senior interrogatus de his, qui apud Carthaginem militarent, in quibus erat & Scipio, Homerico versu ex Odyss. [Greek words]. responderit: [Greek words]. Ille sapit solus, volitant alij velut vmbrae. Plutarchus in Rom. apoph. Plinius lib. 7. refert, Catonem Ce̅sorium velut ex oraculo prodidisse, senilem inuentam praematurae mortis esse signum. Et apud Senecam libro Controuersiarum secundo, controuersia prima, Cestius de ingenio Alfii Flauij praedicare co̅sueuit, tam maturè magnum ingenium non esse vitale. Talem puerum Sophocles [Greek words] vocat. Erasmus. Scribit Iosephus Briuius Mediolane̅sis in suo Panegyrico, cùm Franc. Petrarcha esset Mediolani in aula Vicecomitum, inter multos purpuratos & nobiles viros Galeacius praecepit Filio, qui primus postea dux Mediolani fuit, tunc puero adhuc, vt sapientissimum ex astantibus ostenderet. Puellus oculis hinc inde volutis, Franciscum adijt, & manu apprehensum patri cum omnium admiratione monstrauit. Hieron. Squarzaficus in vita Petrarchae. Senes prudentes. Graecis, qui duce Agamemnone Troiam obsidebant, vescentibus & potantibus senex Nestor Texere sermones ante omnia cepit: fuit???; hic & inuitationis & optimorum consiliorum regi auctor. Plut. lib. 7. Quaest. conuiuial. 9. In Odyssea Homerus de Aegyptio heroe̅ iam sent sic meminit: [Greek words]. Qui iam incuruus erat senio, sed plurima norat. Ioscelinvs Comes Edessanus à Latinis in Syria creatus summus bello dux, veteranus???ue imperator, cùm aeger in cubili iaceret, immensas???ue Barbarorum copias appropinquare haberet exploratum, iussit filium eodem nomine Ioscellinum in eos ducere. Iuuenis tergiuersabatur, multitudinem hostium horrens. Pater senex aeger???ue lectica latus, aciem instruxit tanta arte, ac ita milites acuit, vt de victoria non dubitaretur. Hostis senem ipsum imperare vbi primùm accepit, quem aetate valetudine???ue infirma esse crediderat, discessit. Aemilius lib. 5. Fortvnae. Hvc pertinent Pontifices prudentes. Martinvs V. Pontifex inconsultationibus mirae prudentiae vir est habitus. Nam & quid agendum, & quid vitandum esset, statim re proposita, acutissimè dijudicabat. Breuis in dicendo, cautior in agendo, adeò vt priùs rem factam cernerent homines, quàm ab eo excogitatam putarent. Eius autem sermo plenus sententijs erat. Platina. Leo X. Pont. in deliberationibus grauissimarum reru̅ diu cuncta excutiebat pensitabat???ue: ita tamen, vt decernendi tarditatem mira exequendi celeritate compensaret. Iouius in eius vita, libro quarto. Reges, Principes, Magistratus prudentes. Salomon Dauidis F. sapientiae nomine in sacris commendatur: vt non tantùm theoricam illam, sed & practicam prudentiam in regendo populo, quam ille vnicè prae omnibus diuitijs à Deo opt. max. efflagitauit, intelligamus. Duodecim annorum erat, quando suscepit imperium: & tamen quia habebat sapientiam, propterea non est appellatus iuuenis. Erat enim in eo latitudo cordis & amplitudo sapientiae, quanta arena est in maris littoribus. Hieronymus Com. libr. 2. in Esaiam, cap. 3. Ianvm Italiae regem bifrontem fuisse referunt quidam, quòd fuerit prudentissimus, viderit???ue procul ventura, & respexerit praeterita. Sicut de cordato Homerus inquit: [Greek words]. Plutarchus in Problematis duas causas affert: alteram, quòd Ianus fuerit Perrhaebus Graecus, qui postea quàm in Italiam venisset, linguam simul cum moribus mutarit. alteram, quòd Italos populos Ianus & agros colere docuerit, & rempublicam administrare. Viues in lib. 7. de Cui. Dei, cap. 8. Poltys Thracum rex, cùm legatos ad eum bello Troiano pariter Troiani & Achiui misissent, iussit Paridi, redderet Helenam, & duas ab se formosas mulieres caperet. Plutarchus in Apophtheg. Argvs rex fuit Peloponnesi, longè ante Pelopem, qui prudentiae nomine fabulae locum dedit, vt [Greek words], diceretur, & totó corpore oculos habere fingeretur, qui non simul, sed alternatim somnum caperent. Hunc Iuno Iô in vaccam mutatae custodem dedit, ne à Ioue liberaretur. Eum tamen Mercurius sua voce sopitum interfecit: quoniam fucatae eloquentiae etia̅ solida prudentia saepe manus dare cogitur. Eustath. Ilad. [Greek words]. Petevm Mnesthei, qui ad Troiam militauit, patrem, cùm esset Aegyptius, postmodum Atheniensium ciuem & regem factum, duplicis naturae extitisse aiunt: quoniam duplicis politiae, Graecae scilicet & Barbarae, quarum alteram partem ferae habet, hominis alteram, particeps suerit. Diod. libro primo, capite 2. Amasim Aegyptiorum regem prudentem fuisse scribunt, iusti aequi???ue amatorem. Qua ex re ab Aegyptijs est rex constitutus, cùm regio genere ortus non esset. Cùm Elienses circa Olympiacum certamen occupati, legatis ad eum missis quaesissent, quo maximè modo id certamen iustè fieret: Si nullus Eliensis certaret, respondit. Polycratem Samiorum principem, qui se cum societatem inierat, cùm & ciues & externos eò nauigantes violentiùs tractaret, per legatos ad modestiam hortatus est. Eo autem consilium respuente, per epistolam societatem diremit, scribens, Cùm sciret illmn breui impiae tyrannidis poenas daturum, nolle ex amici casu dolere. Ad mirati sunt Graeci plurimùm viri prudentiam; cùm Polycrati breui, quod praedictum fuerat, euenisset. Diod. lib. I. cap. 8. M. Antoninvs Pius Imp. seditiones vbicunque factas, non crudelitate, sed modestia & grauitate compressit. Capitol. Alexander Mammeae F. imperium adeptus, matre & auia auctoribus, primum omnium à senatu petijt, vt sexdecim ex eo ordine legerentur, qui auctoricate & innocentia caeteros anteirent, quibus in cognosce̅do & decernendo vteretur consiliarijs. Sab. lib. 6. Enn. 7. Ferdinandvs & Isabella Hispaniae reges (ab his enim Hispania communibus auspicijs regebatur) fama prudentiae admodum celebres & clari fuerunt: quòd ex maximis motibus sua regna in summam tranquillitatem atque obedientiam reduxissent: quod???ue bello decem annos continuato, Granatae regnum, à Mauris annos circiter octingentos possessum, àd Christianam religionem compulissent. Guicciardinus libro 1. Lavrentio Medice anno Sal. 1492. extincto, pacis Italiae, quae illius prudentia ceperat atq; steterat, fun damenta labefactata sunt. Is enim quamdiu vixit, veluti sequester & fraenum erat moderandarum cupiditatu̅ Ferdinandi Aragonij, & Ludouici Sforciae Mediolanensis. Quorum simultates, eo sublato, Italiam in grauissimas calamitates, euocato Carolo IIX. Gallorum rege, praecipitarunt. Idem. Alfonsvs Aragonum rex, perabsurdum sibi videri dicebat, reges ab alijs regi, & duces ab alijs duci. Notauit autem principes & magnates, qui quum imperij & principatus titulos sibi vendicent, alieho tamen consilio regantur, etiam nolentes. Panorm. lib. 2. de reb. gestis Alsonsi. Apud Venetos pro nefarijs ciuibus propè habeba̅tur, qui agro??? in continenti possiderent. Extant adhuc aliquot conciones in Senatu habitae à Thoma Mocenico, duce clarissimo: quibus suadet, abstinere omnino publicè & priuatim continentis possidendae. Egnatius lib. 8. cap. 6. Duces militares prudentes, stratagematis excellentes. Exempla ex Stratagematum Titulis particularibus mutisari poterunt, quatenus vnus & idem in varijs Stratagematum speciebus excellit, f. 1754. Iosva Nunis F. plena afflatus sapientia scribitur, quia Moses ei Domini iussu manus imposuerat, ei???ue Israëlitae mortuo Mose paruerunt. Deuteron. Vlysses, quem sapientiae nomine celebrat Homerus, dolo & calliditate gloriatur, non malo, sed quo iustè contra hostes vti possumus. Inquit ergo: [Greek words]. Eidem ob prudentiam Pallas assistere fingitur Odyss. [Greek words]. [Greek words]. Heroës etiam victoriam ei acceptam retulerunt: [Greek words]. Primùm enim fuit auctor, vt Achilles, inter filias Lycomedis virginali habitu latens, ad bellum pertraheretur: deinde sagittas Philoctetis, quas is ab Hercule ceperat, ad Troianum bellum attulit, sine quibus Troia capi non potërat, vt monuerat oraculum. Cineres Laomedontis clàm è Scaea porta rapuit. Palladium caesis arcis custodibus sustulit. Explorator cum Diomede missus, Rhoeso Thraciae rege caeso, abduxit equos, antè quim Xanthi aquam bibissent. Haec autem omnia nisi, fierent, Troia omnino erat inexpugnabilis. Sed & [Greek words], transfugit ad hostes. Equus insuper ligneus, quem Epeus fabricatus est cum Pallade, fuit Vlyssis stratagema. Rectè etiam Nemo & Vinum, Torris???ue & Aries, stratagemata possunt appellari, contra Cyclopem adhibita. Atq; etiam cera sociorum auribus illita, & ipse rectus ad malum alligatus. Nam & haec excogitabat contra perniciosam Sirenum musicam. Quid verò de pera mendici dicas, & quaecunque erga Eumae um aut Penelopem finxit? [Greek words] Quid referam pugillationes, & arma iuuenum ebriorum è fumo eximere, atque à ianuis intendere iaculum? Annón haec omnia fuerunt aduersus hostes stratagemata? Ex Homero. Polyaenus lib. 1. Bacchvs, cùm aduersus Indos expeditionem faceret, vt eum ciuitates reciperent, perspicuis ac manifestis armis exercitum non armauit, sed vestimentis exilibus, & pellibus ceruinis: hastas autem hedera cinxit, summam cuspidem occupabat thyrsus. Cymbalis & tympanis pro tuba signu̅ dabat. Et hostes vino inebrians, ad saltationem impulit. Et quaecunq; alia sunt orgia Bacchi, omnia fuerunt ipsius stratagemata, quibus Indos, alias???ue terras in suam potestatem redegit. Polyaenus libro primo. Aristomenes Messenius, suae tempestatis homines eximia quadam astutia & calliditate longè superasse dicitur: cuius defuncti cor, cùm exectum esset, pilis refertum fuisse ferunt, teste Plinio libro vndecimo. Valerius Maximus libro primo, cap. 8. Nicias Atheniensis si quando dux esset, securitati studebat, atque ideo nimirum succedebant ei res plerunque, quas nulli, suae sapientiae vel consilio vel virtuti asscribebat, verùm eas, quò gloriae declinaret inuidiam, contentus de ea decedere, ad Fortunam referebat, atque ad deos confugiebat. Et res ipsae astipulabantur. Nam cùm saepiùs id temporis ciuitas Atheniensis & grauiter cespitaret, in nullius venit ille consortium cladis. Plut. in Nicia. Pericles in expeditionibus suis ex securitate summam est laudem consecutus. Neque enim praelio, cuius valde dubia alea & periculum esset, decreuit libenter: neque eos qui ceptis ex praecipitibus praeclaros succcessus habuerant, & celebrabantur, vt claros duces duxit sequendos aut, imitandos: semper???ue vox haec eius audita ad ciues est, quatenus facere ipse posset, mansuros ipsos in perpetuum immortales. Plutarchus in Pericle. Quotiescunque praeturam erat initurus, cùm sumeret chlamydem, apud se dicebat: Attende tibi Pericle: liberis imperaturus es, Graecis, & Atheniensibus. Plutarchus in Apophthegmatibus. Postulante classem Alexandro Macedone, cùm euocaret Phocionem nominatim populus Atheniensi vt adesset, & sententiam suam expromeret: exurgens, Consulo igitur, inquit, vobis, vt aut vincatis ipsi, aut amici sitis victorum. Plutarch. in Apophtheg. Teribazvs, Persarum regis Artoxerxis duxfortissimus, in consilijs ea est vsus dexteritate, vt quoties rex consilijs illius vsu, est, nunquam aberrarit. Diod lib. 1. Fama est, Philippvm Macedonem magis de prudentia, astu imperatorio, & successu, quem in conciliandis hominibus habuisset, quàm de copiarum & auxiliorum viribus gloriari solitum: quòd rerum bene in praelijs gestarum laus sibi cum his, qui secum militassent, communis esset: sed eorum, quae orationis comitate rectè transegisset, titulum sibi vni retineret. Diodorus lib. 16. Iphicrates Atheniensis singulari quadam militaris rei scientia & industila polluit: & ad omne bonum institutum suapte natura, quasi duce, vsus fuit, & in diuturno illo Persico bello, multa ad bellum vtilia excogitauit: praesertim verò ijs, quae ad armaturam spectant, diligenter prospexit. Diodorus lib. 15. Duces saepenumerò adhortare solitus erat, vt bellaturi milites ita instituerent, vt non tantùm in acie consisterent, sed peritissimè quoque disponerentur ad quosuis hostium insultus. Aciem enim siue ordinationem exercituum humano corpori assimilabat. Pectus phalangem appellabat, manus laeuis armaturae milites, pedes equitatum, caput ducem: reliquorum aliquod si desit, claudum & mancum exercitum esse: sin deficiat dux, totum inutilem discedere. Idem, quoties vates dehortarentur, non statim morem gerebat: sed aut multitudinem tra̅sponebat, aut terram seu locum mutabat, atq; iterum sacrificia redintegrabat. Polyaenus lib. 3. Aratvs Sicyonius, vt consilijs & astu mirificè polluit, ita in aperta acie timidus fuit. Plut. in Arato. Pyrrhvm Aeacidae F. regem Epiri, Procles Atheniensis fortuna & rerum gestarum splendore Alexandro Magno inferiorem fuisse testatur: at in disponendis in acie copijs, & capiendi consilij, quo hostis caperetur, arte praestantiorem. Pausanias in Messenicis. P. Val. Poplicola Sabinos quarto suo Coss. maxima strage affecit. Eam victoriam, quamuis omnia magna Romaniasscribere dijs soliti sint, vnius consilio attribuerunt ducis: primum???; haec fuit post praelium vox militum, Claudos, caecos, & penè vinctos Poplicolam hostes ipsis obiecisse trucidandos. Etiam pecunia populus ex praeda & captiuis corroboratus est. Plut. in Poplicola. In nullo imperatorum maior viguit solertia, quàm in Hannibale: quae tanta in vno extitit, vt quum tot annos in hostili terra exercitum ex omni colluuione gentium mixtum rexerit, quibus non lex, non mos, non lingua vna fuerit, alius quidem habitus, alia vestis, alia arma, alij ritus, alia sacra: ita tamen arcto vinculo omnium animos copularit, vt in summa stipendij & rerum omnium penuria, nullam sit expertus seditionem. Sab. lib. 5. Enn. 5. Cum Q. Fabio & M. Marcello vel praetoribus, vel consulibus, vel proconsulibus bellum gessit: fuit enim vterque horum quinquies consul. Marcellum in quinto consulatu circumuentum insidijs occidit. Fabio lusit operam saepiùs dolum & technas machinatus: semel duntaxat eum in leuem induxit errorem. Misit ad Fabium cum literis fictis nobilium & principum Metapontinorum, si accessisset, vrbem prodituros: eos???ue, qui hoc consilij cepissent, dum ille mouisset propiùs, expectaturos. His motus liteteris, cum parte copia???um constituit Fabius nocte illuc proficisci: verùm auspicanti cùm aues non ad dixissent, mutauit sententiam: nec multò pòst intellexit scriptas ad se fraude Hannibalis literas, locatas???ue ab eo prope illam vrbem insidias. Plut. in Fabio. Deleta Carthagine à Scipione Aemyliano consule, idem quoque in Hispaniam aduersus Numantinos profectus, vti insolentissimos Numa̅tinorum animos, superiorum Romanorum ducum culpà auctos, contunderet: quum reperisset exercitus voluptatibus corruptos: praecepit, vt omnià, quae ad voluptatem atque lasciuiam aderant, de castris abijcerentur, & confestim scortorum multitudo de castris amota est. Itaque coquorum & scortorum vltra duo millia expulit: adire culinas & tabernas inhibuit, atque iumenta exonerantia fessos venum dari iussit, militem???ue quotidiano laborè exercuit: & sic à turpi libidine purgatus est exercitus. nam tantae est exercitus virtutis, quanta imperator. Igitur Scipio non illicò cum hostibus pugnauit, vt quasi incautos circumueniret: sciens, nunquam Numantinos otiosos, sed iugiter ad bella paratos & expeditos. Vnde milites suos in castris tanquam tyrones exercuit in ludis, & sic totam aestatem hyemem???ue sine pugna transegit: ac deinde ad praelium cum Numantinis descendit. 10. Gerund. lib. 7. Paralip. Hispan. Q Sertorivs in Hispania exul contra Romanos mirus fuit artifex in breui momento diuersis locis se ostendendi, ab alijs???ue ad alia certamina traducendi. Ita enim dilabebantur milites illius, confluebant???ue, vt crebrò Sertorius palaretur solus, crebrò rursus instar torrentis repentè intumescens C L. armatorum millibus ingrueret. Plut. in Pomp. In obeundis expeditionibus dubiu̅ cautior ne fuerit Ivlivs Caesar, an audentior. Exercitum neq; per insidiosa itinera duxit vnquam, nisi perspeculatus locorum situs: neq; in Britanniam transuexit, nisi antè per se portus, & nauigationem, & accessum ad insulam explorasset. At idem obsessione castroru̅ in Germania nunciata, per stationes hostium Gallico habitu penetrauit ad suos. À Brundusio Dyrrhachium inter oppositas classes hyeme tra̅smisit: cessantibus???; copijs, quas subsequi iusserat, cùm ad accersendas frustra saepe misisset, nouissimè ipse clàm noctu paruulum nauigium solus obuoluto capite conscendit: neque aut quis esset antè detexit, aut gubernatorem cedere aduersae tempestati passus est, quàm penè obrutus fluctibus. Praelia non tantùm destinatò, sed ex occasione sumebat: ac saepe ab itinere statim, interdum spurcissimis tempestatibus, quum minimè quis moturum putaret: nec nisi tempore extremo ad dimicandum cunctantius factus est. Quò saepiùs vicisset, hoc minùs experiendos casus opinans: nihil???; se tantum acquisiturum victoria, quantum auferre calamitas posset. Suetonius. Philes Palaeologus in aulica Palatij vmbra semper versatus, cùm Andronicum Palaeologum Imp. propter bellum Turcicum aestuantem videret, ab eo petijt, vt sibi vel paruum exerci [1641] tum colligere liceret. Quem cùm ex animi sententia accepisset, primùm humanitate, & omnis generis officijs ac muneribus militum animos ad bellicam fortitudinem excicauit, eodem???ue victu, summa???ue comitate vsus est. Deinde monuit, vt ab omniflagitio sibi temperarent: & sacerdotibus magnam pecuniam distribuit, vt Deum pro se atque exercitu deprecarentur. Pòst, antequam vrbe egrederetur, castra hostium exploranda esse censuit, ne temerè progrederetur. Tandem post ancipites pugnas hostes deleuit. Gregoras lib. 7. Magnvs Sfortia eum prudentiae iudicij???ue militaris tenorem ad vitae exitum constantissimè tenuit, vt non temerè quicquam in rei bellicae negotio decerneret, nisi accito vel infimo quoque centurione & milite veterano, vt exquisitis separatim omnium sententijs, quod patrandum foret, multorum iudicio probaretur. Sed id tanta dissimulatone expetebat, vt semper alienis exordijs & fabulis animi propositum celaret, atque aptè demùm ad id quod vellet, instituto nouo sermone deferebatur: quoniam eo pacto nunquam prolato interiore animi decreto, auctoritatem suam egregiè retineret: nec ob id persuasione prudentiae animi minorum ducum inflarentur: quando ij alia semper de causa vocatos, & fortuito demùm sermone in grauiorem consultationem incidisse, humanitate ducis facilè existimarent. Verùm illos confecto negotio iucundè potiùs quàm grauiter in corona laudabat, qui feliciter in disputatione diuinassent: & id quidem iucundiore gratia, quòd liberaliter, & nullo fastu gloriam communicare videretur. Iouius in vita eius. Legati, Oratores prudentes. Ismenias Thebanus legatus ad regem Persaru̅ missus patriae causa, cùm more solito regem adorare iuberetur, antequam sermonem cum eo conferret, anulum, quem manu gestabat, detraxit, atque clàm ad pedes regis abiecit: confestim??? procumbens, tanquam adoraret, sustulit eum iterum. Et sic honorem quidem adorationis Persarum regi praestitit: nil tamen commisit, quod ignominiosum aut indecorum foret Graecis. Aelianus lib. 1. de Var. hist. Aristides alienus cu̅ esset à Themistocle, & mitteretur cum eo legatus peregrè: Placétne, inquit, Themistocle, vt ad fines simultatem deponamus, resumturi, si videbitur, eam reduces? Plutarchus in Apophthegmatibus. Megacles Messenius Siculus, Agathocli Syracusiorum tyranno omnibus in rebus aduersabatur, multos???ue Sicilienses contra eum concitabat, ijs, qui eum de medio sustulissent, amplissima munera promittens. Quibus iniurijs irritatus Agathocles, Messanam oppugnaturus, misso praecone, Megaclem à ciuibus exposcebat. Megacles vltrò se ad tradendum tyranno obtulit, si legatus mitteretur. Decernentibus haec Messenijs, accedens in castra Agathoclis: Ego verò, inquit, & legatus ciuitatis nomine venio, & moriturus, sed antè de legatione cum amicis audias. Quibus conuocatis, in eorum con sessu Megacles patriae iura percensens, ad extremum inquit: Si ad excinden das Syracusas expeditionem Messenij suscepissent, vtru̅ pro Syracusis, an pro Messenijs omnia faceres? Subridente ad hoc Agathocle, amici praesentes eum hortabantur, legato verba facienti parceret. Ille deposito bello, Megaclem saluum & incolumem domum remisit, amicitiam???; cum Messenijs fecit. Polyaenus lib. 5. Polistratidas legatus ad regis praefectos inter alios missus, ijs rogantibus, Priuatim an publicè missus esset? respondit: Si compotes voti fuerimus, publicè: sin tulerimus repulsam, priuatim. Plutarchus in Lycurgo. In Apophth. Polycratidas dicitur. Leo Byzantius, auditor Platonis, cùm missus legatus ad Athenienses ob miram ventris pinguedinem inter perorandum derideretur: Quid ridetis, inquit, ô Athenienses? Scitote mihi vxorem esse longè pinguiorem. Tales tamen tantos???ue vnus tantùm & admodum breuis lectulus capit: discordes ne tota quidem Byzantiorum vrbs. Philostratus in Sophistis: & Plut. in Politicis. Suidas. Tisaphernis accusandi gratia, Conon Atheniensis à Pharnabazo ad regem Artaxerxem missus, cùm ex chiliarcho Tithrauste intellexisset, sibi absq; [Greek words] ad regem no̅ concedi aditum: Mihi verò, inquit, non est graue, quemuis honorem habere Regi: sed vereor, ne ciuitati meae sit opprobrio, si cùm ex ea ciuitate sim profectus, quae caeteris gentibus imperare consueuerit, potiùs Barbarorum, quàm patrio more fungar. Itaque quae huic volebat, scripta tradidit. Probus in Conone. À Sexto memoriae proditum est, Sostratvm, doctum & acutum virum, cùm missus esset à Ptolemaeo ad Antigonum, vt rem si posset, regi illi suo accommodatam, ab eo extorqueret: negante ipso, obtinuisse quod volebat, statim his tantùm Homericis versibus pronunciatis: [Greek words] Auditis enim illis, consilium mutasse Antigonum. Cùm plebs Romana aere alieno pressa in montem Sacrum secessisset iuxta ripam Anienis: Patres ex maioribus natu moderatissimum quemque, & maximè popularem miserunt ad plebem. Princeps legationis fuit Menenivs Agrippa. Hic partim obsecrans, partim senatum defendens, in extrema oratione ad figuram peruulgatam fabulae delapsus est. Nam omnes hominis partes coniurasse ait contra ventrem, questas solum ignauum in homine & immunem quiescere, omnia???ue illius quaeri auiditati, ingenti suo labore & ministerio: ventrem verò stultitiam earum derisisse, ignorantium recipere quidem alimentum intra se omne, sed reddere id ex se, & distribuere in alias. Eadem, inquit, ratio, Quirites, patru̅ est vobiscum. Nam rectè atque ordine deliberata apud eos consilia coepta???; omnibus vobis adferunt & dispertiunt vtilitatem atque fructum. In concordiam deinde concessum est, postulauerunt???ue à senatu, & obtinuerunt, vt quinque viri crearentur, quibus auxilij latio esset, qui nunc Tribuni plebis voca̅tur. Plut. in Coriolano, & Val. Max. lib. 8. cap. 9. Legati ad Pyrrhum de captiuis redimendis venerunt, atque inter eos C. Fabricivs: cuius apud pop. Rom. ingens nomen esse vt viri boni, & bello insignis, sed admodum pauperis, ostendit regi Cineas. Hunc Pyrrhus cùm priuatim benignè haberet, contendit, vt aurum acciperet ab se, nullam quidem ob rem turpem: verùm amicitiae id & hospitij appellauit pignus. Abnuente illo, tacuit in praesentia. Postero die, quò eum exterreret, quòd nunquam vidisset elephantem: imperauit, vt maximam belluam colloquentibus ipsis à tergo admouerent post aulaeam. quod factum est. Tum signo dato remota est aulaea, & proboscidem bellua repentè sublatam suspendit super caput Fabricij, vocem???; emisit horrendam & asperam. Ille verò sensim conuersus arrisit, & ad Pyrrhum ait: Neque heri aurum tuum me, neque bellua hodie commouit. Super coenam, cùm varius sermo haberetur, maximè de Graecia & philosophis, incidit fortè Cineas in Epicuri mentionem: recensuit???; quid de dijs & de Republica censeant, summum bonum eos in voluptate collocare: Reipublicae procurationem, quasi ea vitae noceat beatae, eam???ue perturbet, deuitare: deos remotos à beneficentia & ira & cura nostri in otiosam & affluentem delitijs vitam relegare. Adhuc disserente eo, exclamans Fabricius: Papae, inquit, Pyrrho haec praecepta & Samnitibus, dum nobiscum bellum gerunt, cordi sint. Vnde admiratus animum & grauitatem huius Pyrrhus, multò impensiùs amicitiam iungere cum Romanis diremto bello studebat. Illum verò inuitauit priuatim, vt comitaretur se pace perpetrata, viueret???ue secum, offerens ei primum locum inter omnes amicos suos & duces. Cui submissè fertur Fabricius respondisse: Atqui non fuerit id rex è re tua. Nam illi ipsi, qui nunc venerantur & suspiciunt te, si me probauerint, me praeoptent regem tibi. Hoc dictum Pyrrhus non infenso neque tyrannico animo accepit. Imò verò amicis quoque Fabricij praedicauit animi celsitudinem, captiuos???ue vnius illius fidei credidit hac lege: Si pacem abnuisset senatus, vt salutatis propinquis & Saturnalibus celebratis ad se remittere̅tur. ac peracto festo remissi fuêre. Si quis remansisset domi, in eum sanciuit senatus mortem. Plutarchus in Pyrrho. Q. Fabivs Iurisconsultus ad Carthaginenses legatus Cornel. Sempronio Coss. quum essent duae tesserae positae, vna pacis, altera belli: arbitrio sibi dato, vtram mallet referre Romam, vtramque sustulit, & ait: Carthaginenses petere debere vtram mallent accipere. Pomponius. Plvtarchvs iuuenis etiamnum in legationem cum alio ad Proconsulem missus: cùm ille casu quodam restitisset in itinere, solus conuenit Proconsulem, & negotium transegit. Vt iam reuersus domum erat renunciaturus legationem, exurgens pater seorsum, praecepit ei, ne diceret, Discessi, sed Discessimus: neque Dixi, sed Diximus: reliqua???ue cum collega participans & communicans, vt referret. Plut. in Politicis. Maiorianvs (qui pòst Rauennae Imperator designatus est, Auito mortuo) à Valentiniano Imperatore legatus missus in Africam ad Vandalos, pacis causa: exploratorem insuper egit, & ne ab hostibus agnitus circumueniretur, nomen mutauit, & capillos flauo colore tinxit. Cuspinianus. Berengarius, Adelberti Eporediae Marchionis filius Hugonis Italiae regis insidias metuens, anno 940. ad Othonem Magnu̅ Imperatorem confugerat. Sexennio pòst mittitur ab eo in Italiam Amedevs quidam explorandi causa. Is mutato ornatu ijs, qui Romam religionis causa petebant, se iungit: atque in Italiam profectus, singulos principes conuenit, &, quid eorum sit consilij ac voluntatis, exquirit: neque tamen omnibus se eodem habitu offert, verùm alijs atrum, alijs album, alijs alius coloris se ostendit. Hoc vbi fortè ad aures Hugonis accidit, iubet hominem diligenter conquiri, & statim comprehendi. Verùm ille, qua erat versutia praeditus, omnes eius insidias facilè elusit. quin etiam barba, quam nitentem alebat, pice foedata, & capillis fuluis atratis, & facie polluta cùm se debilem simulasset, nudus inter pauperes in conspectu re [1642] gis vescentes obuersatus, neque agni???s, ab eo vestem tulit, & quidquid de se & Berengario loqueretur, excepit. Quibus actis, quòd claustra Alpium custodiri ab eo, atque viatores excuti accepisset, per inuia atque aspera loca traiecit, atque ad Berengarium cum legatione saluus peruenit. Ita Berengarius cùm se desiderari ab Italicis cognouisset, cum paucis per Venustam vallem in Italiam transijt. Sigonius libro 5. Regni Italici. Hvgo Caesariensis, Gallus eques, ab Almarico Hierosolymorum rege legatus ad Elhadechum Calypham Cayri missus, vt aduersus Calypham Baldacensem cum eo foedus iniret: cùm è more data vtrinque dextra, res stabilienda esset: vt vidit Hugo Calypham non dignari eum dexterae suae contactu, & idem Sultanum Suar & Ad miratos facere, dicenres Calyphae personam humanam excessisse conditionem, & ceu sacram fas non esse ab homine contingi, praesertim qui diuersa coleret numina: denunciauit se infectis rebus inde abiturum, nisi Calypha eo modo, quo ipse Almarici regis nomine, dextera data ac iureiurando foedus sanciret. Coactus igitur Calypha, dexteram Hugoni, sed sericeo velatam panno porrexit. Contingere autem eam Hugo abnuit, nisi cùm ipse nudam porrigeret dexteram, nuda etiam à Calypha porrigeretur. Itaq; Hugonis grauitas extorsit, vt nudam ipse quoque dexteram Calypha daret. Fulgosus lib. 6. cap. 4. & Egnatius. Ob Ferrariam occupatam Clemens V. Venetis aqua igni???ue interdixerat. Franciscvs Dandulus ad eam culpam deprecandam à Senatu missus, & serò tandem ad conspectum Pontificis ad missus: catena ferrea collo iniecta, ad eius mensam tamdiu canis instar prostratus iacuit, donec expugnata Clementis ira, ignominiosam notam patriae ademerit. Atque ex eo fuit illi postea Canis cognomen inter suos. Sabellicus libro 7. Ennead. 9. & Egnatius lib. 7. cap. 2. & lib. 3. cap. 3. & lib. 6. capite 2. & 4. Exemplorum. Cùm Rodolfum Imperatore̅ duo insignes Oratores, quorum alter barbam canam & capillos nigros, alter verò capillos canos & barbam nigram habebat, in arduo negotio accessissent: Rex eos audire noluit, nisi priùs rationem diuersitatis barbae & capillorum exposuissent. Hi deliberandi spacio accepto, altero die Regem adeuntes: Ego, inquit primus, canam habeo barbam, quia omnis mea cura fuit, vt ori satisfacerem & gulae de nulla alia re cogitans. Idcircò caput mansit cum suis capillis nigris, & mentum vestitum est barba cana. Alter inquit: Capilli mei simul cùm egressus sum vterum matris meae creuerunt: post vigintiquatuor annos demùm erupit barba: quae cùm eandem assequetur, quam nunc capilli habent, aetatem, eundem quoque colorem sortietur. Rex argutiam vtriusque laudans, remisit honestè expeditos. Cuspinianus. Cùm grauissima essent dissidia apud Anglos, inter Edouardi IV. & Henrici VI. quem Edouardus regno Angliae deturbarat, posteros: & Ricardus, Edouardi frater, nepotibus interfectis, regnu̅ scelestè inuasisset: contra eum conspiratio facta est, inter Elizabetham viduam Edouardi, & Margaritam matrem Henrici VI. Ea???ue conspiratio per Lvdovicvm natione Vualum, vtriusque reginae medicum, facilè processit. Margarita enim cognita caede filiorum Edouardi, coepit benè sperare de fortuna filij sui Henrici, si illi filia Edouardi Elizabetha natu maior daretur in matrimonium: & Henrici VI. & Edouardi sanguis per affinitatem misceretur. Id???ue consilium aperuit Ludouico medico, eum???ue orauit, vt cum regina vidua Edouardi ea de re secretò ageret. Hac enim ratione Ricardum, vt patriae hostem, facilè à regno deturbari posse. Ludouicus absque mora reginam conuenit, ac rem non vt mandatam sibi, sed tanqua̅ ab se excogitatam narrat. Placuit consilium reginae adeò, vt iusserit Ludouicum ad Margarita̅ adire, quae Londini morabatur, atque verbis suis promittere, se daturum operam, quò omnes amici Edouardi viri sui, partes Henrici eius filij sequerentur, si modò ille iuraret, se post adeptum regnu̅ ducturum in matrimonium Elizabetham filiam, aut Caeciliam aetate minorem, si illa priùs moreretur, quàm ipse potiretur regno. Ludouicus actutùm officio functus, inter mulieres facilè negotium confecit. Statim inde Principes Ricardi ferocitatem perosos in societatem pertraxère, & Henrico exuli consilia sua detexêre. Henricus Caroli IIX. Francorum regis subsidio acie Ricardum vicit, regno???ue potitus Elizabetham duxit. Polydorus lib. 25. Cùm Florentini missis legatis non semel frustrà de mittendis auxilijs aduersus Philippum Vicecomitem Mediolanensein Venetos sollicitassent: tandem Nicolavs Vsanus vltrò Venetias profectus, patrum tamen consensu, & in conspectum Ducis Senatus???ue Veneti introductus, enumeratis cladibus Florentini populi, & egestate aerarij, alienatione insuperanimorum vicinorum: nouissimè addidit, Nos, quandoquidem à vobis repellimur, Philippum regem facimus. Vos postea Caesarem vel inuiti facietis. Ea verba cùm indignantis & praeceps consilium capientis esse viderentur, inflexerunt tandem Venetorum animos, foedus???ue contra Philippum cum Florentino populo ictum est, anno 1425. Bracellus libro primo Belli Hispanici. Franciscvs Marchesius Iureconsultus à Genuensib. ad Galeacium Mediolanensem ducem orator missus, cùm dissicilem ad eum haberet aditum, die S. Ioannis Galeacio munus basilicae herbae vas plenum misit. Dax Franciscum statim acciuit, vt missae herbae causas intelligeret. Franciscus omissis ijs, quae à Genuensibus mandata erant, paucis explicauit: Ego, Princeps, Genuensium ad te orator veni: quoru̅ ingenia basilicae herbae persimilia sunt: leuiter tacta, suauem perfundunt odorem: contrita, scorpiones procreant. Hac parabola adeò Principis animum permouit, vt qui anteà nullis flectebatur rationibus, tum aequas aures in posterum praeberet. Fulgosus libro 8. capite 10. ASTVTI HOMINES. Famulatur huie vitto Mendacium & Dolus, quem malum vocant, quando aliud agitur, aliud simulatur. Astutia veluti efficiens est, Mendacium velut instrumentum. Eapropter Mendaciorum quoque exempla aliquot huc referri possunt, fol. 2835. 2859. Stellionem Plin. esse scribit animal lacertae simile, quo nullum fraudule̅tius homini inuideat. Inde???; Stellionvm nome̅ aiunt in maledictum translatu̅. Haec ille libro 30. cap. 10. Vlpianus libro 3. ff. de Crim. stel. Vbicunque titulus criminis deficit, illic stellionatus obijciemus. Quod enim in priuatis iudicijs est de dolo actio, hoc in criminibus Stellionatus persecutio. maximè autem in his locum habet, si quis fortè rem alij obligatam dissimulata obligatione per calliditate̅ alij distraxerit, vel permutauerit, vel in solutum dederit. Hotoman. de Verbis iuris. Bispellionis nomine hominem duaru̅ pellium fignificari constat. Eius autem appellationis origo in Arcadum fabula posita est, quam Plin. lib. 8. cap. 22. exponit: Ij certos homines stagnum quoddam transmissos in lupos transfigurari tradu̅t, & postannos nouem eo in habitu confectos, idem stagnu̅ remeantes pristinum habitum recipere. Vnde Versipelles dicti. & apud Fabium, Eandem recipere vestem. Idem. Popvli fravdvlenti. Suidas scribit, iactatum vulgò, [Greek words], Triplex cappa pessimum: quo gens deformatur triplex, Cretvm, Cilicvm (nam inde etiam frequens Graecis verbum est [Greek words], quod est asturè malefice???ue circumuenire) denique Cappadocvm. Caelius lib. 18. cap. 30. A. L. Aegyptios, praesertim verò Alexandrinos, astutos esse & fal laces, multis auctoritatibus probat Caelius lib. 16. A. L. cap. 3. [Greek words] dicebantur astuti & impostores. Theocritus [Greek words]. id est, —laedit sceleratus Astu Aegyptiaco obrepe̅s ia̅ nemo, nocêtve. Aeschylus: [Greek words]. id est, Aegyptij miri struendis artibus. Erasmus in Adagijs. Incessitur Syrorvm gens, vt mortalium auidissima, sicuti Hicronymus inquit, néc non vafricia nimis solers, attestante idipsum adagio ex Suidae monumentis, [Greek words], hoc est, Aduersum Phoenices Syri: vbi versuto imponere satagit versutus. Sunt enim in Syria Phoenices quoque. Caelius lib. 18. cap. 24. Antiq. Lect. Aeolicum pro fraudulento vsurpant priores, ac [Greek words] decipere est apud Hieroclem: quoniam eiusmodi fuerint Aeoles. Veniunt autem in decuriam eandem, quos passim modò Ceretanos nuncupamus: nam olim Cerete oppido ab Romanis solo aequato, inopes inde Ceretani per Italiam disiecti, vt sibi vitae necessaria corradere̅t, multarum scientiam reru̅ commenti, ac pleraque consarcinantes, quibus apud inscitam plebem & pullatum circulum facilè sibi fidem doctrinae multiuariae facerent, omnibus qui eadem grassarentur via, celebre ad posteros dedêre nomen. Caelius lib. 11. cap. 8. A. L. [Greek words], id est, Ars Megarensis dicitur, cùm dolo & astu res agitur, non sincera fide. Olim enim Megarenses vulgò malè audiebant, tanquam fraudulenti ac ficti, quòd aliud sentire solerent, aliud loqui, vt indicat Aristophanis interpres in Acharnanibus. Citatur apud Suidam hic senarius: [Greek words]. Sed enim ars adest mihi quaepiam Megarensium. Erasmus in Adagijs. Andromache in sui nominis Tragoedia apud Euripidem ita describit Spartanorvm mores: [Greek words]. id est, Heus omnium mortalium inuisissimi, Spartam incolentes, fraudulenti consilî, Mendaciorum principes, & opifices Tecti malorum, tortiles, sani nihil. Idem. Sicvli pollent acumine & vafritia. Propterea Maternus eos acutos vocat, & Apuleius lib. 11. trilingues. Vnde Sicilisitare verbum Plautinum, est astutè loqui. Rauisius. Cercopes populi in Epheso notae fraudulentiae, qui conati sunt ipsi etiam Ioui imponere. Hincadagium, Cercopum coetus: de impròborum conuentu. Gens Moscovitica caeteris omnibus Ruthenis astutior, callidior & fallacior est. Si autem cum externis aliquando commercia habent, tunc non se Moscouitas, quò maiorem fidem obtinea̅t, sed aduenas, id est, Nouogardenses, vel Plescouienses esse simulant. Singvli homines. In genere. Archytas dicebat: Quemadmodum si etiam summam diligentiam adhibeas, tamen piscem sine spinis non inuenias: sic neq; Hominem, qui non dolosum spinosum???ue quiddam habeat admixtum. Aelianus de Var. hist. lib. 10. Avtolicvs Mercurij filius, in furtis secundas ab eo habuit. Et id quoque testatum facit Homerus Odys. [Greek words]. Vbi inter reliqua sic de eo scribit: [Greek words]. Polyaenus lib. 1. Pyrrhander sycophanta quispiam fuit, insignitè versutus, notae???ue malitiae. Itaque in prouerbium abijt. Aristophanes in Equitibus: [Greek words]. id est, Ac per Iouem fuit quidem Pyrrhandrica ista techna. Erasmus in Adagijs. Dercyllidam scribit libro 3. Rerum Graecarum Xenophon, fuisse sagacis ingenij virum, & ad excogitandum promti, ac [Greek words], inde???; cognominatum Sisyphum. Phrynondas sua versutia in prouerbium abijt. Sic apud Aristophanem: Scelerate tu, ac Phrynonda & impurissime. Theagenes, quòd esset garrulus ac stupidus, more anserum, & versipellis more vulpium, vulgari ioco dictus est [Greek words], voce composita ex ansere & vulpe. Quanquam Didymo magis probatur anseris nomen ad ditum, quòd auitio ac praesertim anserinis supra modum delectaretur, videlicet vulpium more. Erasmus in Adagijs. Ammianus XIV. refert, Pavlo cuidam, qui plurimos admira̅dis technis deferebat apud Constantium, vulgò cognomen inditum cathenae, quòd in complicandis delationibus nodos necteret insolubiles. Zoticvs sub Heliogabalo Imp. tantu̅ valuit, vt ab omnibus officiorum principibus sic haberetur, quasi domini maritus esset. Idem hoc familiaritatis nomine abutens, omnia Heliogabali dicta ac facta vendebat, alijs alia pollicebatur, omnes fallebat, dicens: De te hoc locutus sum, hoc de te audiui, hoc de te futurum est. Lampridius. Mechanici. Vt Pictores. Pictor quidam, qui gallos gallinaceos pinxeratinscitè, puero iussit, quàm longissimè vt veros gallos abigeret à tabula. Plut. de Dignosc. adul. Cavpones. Zenodotus ait, Athenis cauponem fuisse quempiam nomine Cantharvm, que̅ ob maleficia & imposturas ac proditiones, capitis affecerint supplicio. proinde vulgò receptum, vt in versutos acimpostores diceretur, Cantharo astutior. Mihi verò propiùs videtur, si referatur ad animantis naturam, & ad apologum Aesopicum, quo narratur, quemadmodum scarabeus tanto aquila inferior viribus, tamen ingenio superarit auium omnium reginam. Erasmus in Adagijs. Mvlieres. Gotvara vxor Colonis, qui Frothonis Danorum regis patruus erat, eximiae procacitatis facundia quantumlibet disertos eneruare solebat. Pugnabat siquidem verbis, non modò quaestionibus freta, verumetiam peruicacibus armata responsis. Imbellem nemo feminam debellare poterat, à lingua spicula mutuantem. Quosdam verbositatis petulantia refellebat, veluti quibusdam cauillationum nexibus implicatos, fallaciarum laqueis strangulabat. Oris aculeo frangere foedera, ac sociare callebat. Saxo lib. 5. Pontifices. Alexander VI. antequam ad Pontificatum ascendit, per trigin taseptem annos (id quod in eo ordine perrarum est) Cardinalis fuit, & naturalem astutiam longa experientia Pontifi ciorum negotiorum ita exercuit, vt omnes Pontifices calliditate superarit. Garimbertus lib. 4. de Vitis Pontificum. Reges. Dicitur Promethevs Iapeti filius, aliquando duos tauros Ioui immolasse, atque eorum carnes ab ossibus diuisisse: tum in alteram pellium carnes, in alteram ossa inclusisse, deinde Ioui dedisse optionem, vtrum mallet taurum eligendi. Iupiter capta optione, cùm dolos eius viri grauiter ferret, vt iustam opportunitatem vltionis nactus videretur, ossa elegit, atque illa fraude irritatus, ignem mortalibus eripuit, vt testatur Hesiodus in Theogonia. At Prometheus Mineruae auxilio ascendit in coelum, ibi???ue ferula ad currum Solis admota, ignem rursus in terras detulit. Id cùm resciuisset Iupiter, Vulcano imperauit vt feminam è luto componeret. Quae omnibus artibus à dijs donata, vocata fuit Pandora. Neque ante illam extitisse femineum sexum crediderunt. Pausanias in Atticis. Ha̅c fabulantur missam fuisse à Ioue ad Prometheum cum omnibus malis in vasculo inclusis. Quod munus cùm spreuisset Prometheus, illa ad Epimetheum fratrem contendit, qui demto vasculi operculo omnia mala euolare sentiens, vix vltimam, & in imo residentem Spem occlusit, cum qua vas illud seruauit. Cùm verò Prometheus Iouis munus reiecisset, quòd insidias formidaret, dicitur à Mercurio Iouis iussu ad Caucasum montem in spelunca, quae erat apud Paropamissadas, vinctus. Strabo lib. 15. Quantum eius iecinoris per diem ab aquila consumebatur, tantundem per noctem excrescebat, ne vnquam doloris materia deficeret. Hesiodus in Theogonia. Duris Samius scriptum reliquit, non ob ignem raptum, sed quia Palladem amauerit, Prometheum coniectum fuisse in vincula. Eapropterad montem Caucasum habitantes populi, soli Ioui & Mineruae no̅ sacrificant, vt illius supplicij auctoribus, cùm eximiè colerent Herculem, qui Prometheum è vinculis liberasset. Natalis Comes Mythol. lib. 4. cap. 6. Protei Dei marini, Aegyptiorum certè regis (quem illi sua lingua Caetea dixêre) tra̅smutationes variae ad varias eius fallacias referendae sunt, quòd dolis quoscunque vellet superare posset. Eum tamen Menelaus diuino auxilio, vir vtique prudens atque sapiens, superauit, & vera dicere coe̅git. Diodorus libro 2. Sisyphvs Corinthiorum rex, ob astutiam in prouerbiu̅ abijt. De eo Homerus: [Greek words]. id est, Sisyphus, in terris quo non astutior alter. Rursus Iliad. [Greek words]. [Greek words]. Ab hoc genus duxit Vlysses, quem Homerus vbique vafrum & callidum facit. Erasmus in Prouerb. [Greek words]. Iupiter rapuerat Aeginam, filiam Asopi Boeotiae regis, illam quaerebat pater. Venit ad Sisyphum: is indicat raptorem. Ea re indignatus Iupiter, Sisypho Mortem mittit. Sisyphus, qui & callidus admodum, & fortis esset, Mortem corripit, & arctissimè vincit. Vincta Morte, videt inferorum deus neminem ad se ampliùs descendere: quare prodit indignabundus, Sisyphum occidit, ac Mortem liberat. Cùm ergo hoc modo ad inferos descendisset Sisyphus, non minùs vafer iam mortuus, quàm cùm viueret, effecit eloquentia & calliditate, vt persuasi Pluto & Proserpina, eum ad superos redire siuerint: quò se venire cupere dicebat, vt vxorem Meropem obiurgaret suam, quòd iusta, quae ipse mandauerat, cùm è viuis excederet, non persoluisset: qua re peracta, mox regressurum. Sed ille, vbi resumta anima Corinthum reuersus est, de reditu no̅ potiùs cogitauit, quàm senium eò detruserit. Alij tamen scribunt, à Theseo interfectum fuisse, cùm Atticam latrocinijs infestaret. Addunt poëtae, eo supplicij genere apud inferos plecti, ob fidem non seruatam, vt saxum ingens in montis cuiusdam verticem cogatur peruoluere: quod quum ad summum penè extulerit, repentè deorsum relabitur. Homerus Iliad. 6. & Odyss. 11. Virgilius Aeneid, 6. Ouidius 3. Metamorph. & 13. item 4. Fastorum. Cleomenes Spartanus rex astutissimus fuit. Ex vno disce reliqua. Dierum septem inducias, quas [Greek words] vocant, cum Argiuis inierat: mox consopitos pactionum fiducia, nocte ab illis tertia, inuadens, alios quidem contrucidauit, alios captiuos abduxit. Quum perfidiae insimularetur, noctes iureiurando minimè additas est cauillatus. Quin & quicquid calamitatis hosti sit illatum, à dijs hominibus???ue comprobari. Caelius libro 11. cap. 7. A. L. Lvdovicvs XI. Gallorum rex acri & versatili ingenio fuit: quod consistere & conquiescere non poterat. Hoc enim potitus, mox aliud affectabat cupiebat???ue. Occultus, vehemens, atque omnium impatiens. Verùm id in primis cauebat, ne fortunae quicquam committeret, si vel astu, vel simulatione, vel alia quauis arte posset euadere. Omnia scire cupiens, humilis [1644] fortunae hominibus facilis, habitu modicus, conciliandi peritissimus, quos sibi aut prodesse aut nocere posse intelligebat, ad ea quae cautè moliebatur nulli sumtui parcens, in caeteris pecuniae negligens & contemtor. Chronicon Francorum. Dvces. Lysander Lacedaemonius picturabat perpetrabat???ue magna ex parte res bellicas dolis, & innocentiam compendij gratia celebrabat: alias pro recto vtebatur vtili, nec verum falso ducebat per se potiùs, sed vtrunque metiebatur emolumento. Illos verò, qui turpe ducere̅t Herculis progeniem in bello adhibere dolu̅, ridiculos existimabat. Quò enim pertingere leonina nequeat, ibi assuen dam vulpina̅. Dictum eius commemoratur ab Androclide (etsi alij Philippo Macedoni tribua̅t) quo consulebat, puerostalis, viros iureiurando decipere: Polycratem Samium subsequens, parùm rectè tyrannum dux. Plutarchus in Lysandro, & Aelianus lib. 7. Legati. Athenaeus ait, Lacedaemonios, quum sentirent barbaros Asiaticos omnia dolis agere, loco Thymbronis eò legasse Dercyllidam, quòd is nihil haberet sinceritatis Laconicae, sed ingenium subdolum ac ferum, existimantes huic no̅ posse dari verba: quem ob id [Greek words] appellarunt Lacedaemonij, quasi [Greek words]. Erasmus in Adagijs. STVLTI HOMINES. De Stultis primo Volumine egimus, respectu Efficientis, ipsius nimirum Rationis, deficientis in vniuersum, fol. 14. At hîc in specie, respectu Rationis practicae in quotidianae vitae actionibus delinquentis, propter, habitum dispositionémve similem, siue is natura sit insitus, quae [Greek words] propriè dicitur, siue aduentitius, quae [Greek words] fortè appellari posset. Atque vt omnia [Greek words] practica quarumcunque virtutum rectae rationis sunt [Greek words]: sic omnia quorumcunque vitiorum delicta vel peruersae, vel auer saerationis edicta sunt. Nos hîc vniuersim de ijs, qui velsaepè, velinsigniter à statu mentis deijci sunt visi, agamus. Popvli stvlti. Atlantes Africae populi Solem transcendentem execrantur, ei???ue omnia conuitia ingerunt, quòd torridus & ipsos & regionem perdat. Herod. lib. 4. Stobaeus sermone 42. ex Nicolao vocat Apharantes. Nulla gens tam populariter desipuit vnquam, nec magis temerè induit arma quàm Psylli, qui in Africa circa maiores Syrtes sedes habuerunt. Hi, si vera sunt quae à Graecis scriptoribus produntur, qui Austrum ventum plus nimio habere̅t inuisum, vt sibi & suae terrae noxiu̅, sumtis armis hostiliter in eu̅ profecti sunt, ceu vnum aliquem hominem, & non rem incorpoream peterent. Et illi qui tam stultè bellum ventorum vni intulerunt, magno humanae mentis ludibrio, sed fortunae adhuc maiore, victi sunt: turbatis enim Austrino flatu arenis, ad vnum omnes perierunt. Sabel. lib. 4. cap. 9. Herod. lib. 4. & Gel lius lib. 6. cap. 11. Thraces, quorum tanta perhibetur vaecordia, vt vltra quatuor numerare nequeant, cùm viderent ducem suum plurimas scalas fabricare, quibus minabatur se ad Iunonem ascen surum, illos???ue accusaturum, metu perculsi, ea quae imperauerat, fecerunt. Troiani pariter & Graeci, ob vnius Menelai & Paridis stultos amores, pro Helena adultera decennali bello contendentes, manifestae stultitiae, ab Horatio in Epistolis damnantur, vbi de Iliade Homeri scribit: Fabula, qua Paridis narratur, propter amorem Graecia Barbariae lento collisa duello, Stultorum regum & populorum continet aestus. Hinc prouerbium ex vetustissima tragoedia Liuij, Andronici mutuo sumtum, quae inscribitur, Equus Troianus: Serò sapiu̅t Phryges, in eos, quos stultè factorum serò poenitet, Erasmus. Qui priscis temporibus Boeotiam regionem incolebant, [Greek words] appellabantur, gens barbara & agrestis. Proinde quidam deprauata voce, pro [Greek words], id est, sues appellabant. Id???; scom ma cessit in prouerbium, vt primùm in BOEOTOS diceretur: ab his in quosuis indoctos, inconditos, moribus???ue rusticanis homines torqueretur, [Greek words]. Interpres Pindari in Olympicis. Plutarclius Chaeroneus & ipse Boeotus, in commentario [Greek words] indicat, Atticos stupidi, bardi, insulsi, denique & suis cognomen indidisse Boeotis, potissimùm ob edacitatem. Cuí adstipulatur Athenaeus lib. 10. refere̅s hos versus ex Eubulo: [Greek words]. id est, Sumus ad bibendum atque ad yorandum strennui, In his valemus: Athenienses dicere Promti, edere pauca, multa Thebani solent. Atque hinc Herculem quoque Thebanum edacem faciunt, sed eundem à literis alienissimum, adeò vt praeceptore̅ suum trucidarit. Fuit autem & hic Boeotus, nimiru̅ Thebis natus. Boeoti certè magis studuerunt exercendis corporibus, quàm animis excolendis. Vnde teste Stephano, quidam putauerunt nomen regioni inditum. Idem citat Ephorum, qui scripserit Athe nienses rei nauticae fuisse studiosos, Thessalos equestris, Boeotos corporum exercitamentis, Cyrenaeos curribus valuisse, Lacedaemonios circa leges fuisse diligentes. Erasmus in prouerbio, Boeoticum ingenium. Sunt qui scribant, olim Antimachu̅ recitantem apud Thebanos librum Thebaidos, cùm vidisset attentum neminem, clauso codice dixisse, [Greek words]. id est, Iure vocamini Boeoti, qui quidem aures habeatis boum: videlicet allude̅s ad etymolo giam nominis. [Greek words] enim bos, & [Greek words] aures, atque ex his Boeotorum nomen videtur compositum. Quin Homerus Iliad. [Greek words]. Boeotorum gentem pinguem appellat: [Greek words]. id est, —sed rura tenebant Proxima Boeoti, quorum crassissima gens est. Notauit & Horatius Boeotorum tarditatem in epistola ad Octauium Augustum: Boeotum in crasso iurares aëre natum. Simonides rogatus, cur solos Thessalos suis non deciperet carminibus? Stupidiores enim sunt, respondit, quàm qui decipiantur. Plut. in lib. de Audiendis poëtis. Arcades olim malè audierunt ob stupotem ingenij. De quoru̅ immanitate multa Athenaeus lib. 14. qui primi musicam omnem in ciuitatem recipere noluerunt, nec vllas liberales disciplinas, quarum cultu mansuescunt hominum ingenia. Vnde & coeli vitio, & neglectu disciplinarum, in summam morum immanitatem efferati sunt. Lucianus in libello de Astrologia tradit, Arcades ob eam causam stupidos habitos, quòd caeteris omnibus amplectentibus astrologiam, soli contem serint, sese???ue fecerint antiquiores ipsa Luna. Vnde & [Greek words] dicti. Erasmus in prouerbio, Arcadicum germen. Lesbii & Cvmani in Aeolide supra Lesbum notati sunt stoliditatis, vt indicat Stephanus. De ijs talis narratur fabula. Asinus quispiam pertaesus seruitutem, abrupto loro in syluam aufugerat. Illic fortè repertum leonis exuuium corpori applicabat suo. Atque ita pro leone se gerebat, homines pariter ac feras voce cauda???ue territans. Nam Cumani leonem ignorant. Ad hunc igitur modum regnabat aliquandiu personatus hic asinus, pro leone immani habitus, ac formidatus. Donec hospes quispiam Cumas profectus (qui saepenumerò viderat & leonem & afinum, atque ob id non erat difficile dignoscere) aurium prominentium indicio, neq; non alijs quibusdam coniecturis asinum esse deprehendit, ac probè fustigatum reduxit, domino???; agnoscenti reddidit. Interim autem risum no̅ mediocrem concitabat omnibus. Cumanis asinus iam agnitus, quos dudum creditus leo metu propemodùm exanimauerat: sic vt prouerbio locum fecerit, Cumanus asinus. De ijsdem aliud circumfertur prouerbium, Serò sapiunt Cumani. Strabo Geographiae lib. 13. putat, eos vulgò malè audisse, tanqua̅ stupidos atque insulsos, ob hanc causam, ??? ducentis annis portus vectigalia exegerint, hoc nomine, vt vrbem aedificarent, quae dare tamen non desierunt, cùm iam vrbs esset extructa. Adijcit & aliam fabulam: Cumanos publica pecunia mutuò accepta, porticus construxisse: deinde cùm pecuniam eam ad diem praescriptum non reddidissent, à deambulatione fuisse prohibitos. Aliquanto pòst cùm ingens esset pluuia, creditores ludibrij causa praeconem misisse, qui publicarent edictum, vti Cumani porticus subirent. Atque ita voce praeconis admonitos subijsse: inde natum adagium, Serò sapere Cunmànos, qui non nisi moniti senserint, defugiendam esse pluuiam. Notat & Stephanus, Cumam ac Lesbum malè vulgò audisse stupiditatis nomine. Prouerbium autem non sentit de Cuma Italiae, sed Aeolidis, quae eadem dicta fuisset Amazonium & Phriconitis, aut, vt Herod. lib. 1. Phriconis. Erasmus. Agesilaus apud Nectanabim in Aegypto merebat. Mendesius quidam rex contractis c M. hominum infestus instabat. Cùm autem Nectanabis Agesilaum confirmaret, allegaret???ue numerosos quidem Aegyptios hostes esse, sed collectitios & opifices, atq; vt tyrones floccipendendos: At non horum numerum, inquit, horreo: verùm ruditatem & inscitiam, vt quae [1645] imposturis non sit opportuna. Quippe doli hos, qui suspicaces & praeuidentes moliuntur occurrere, praeter opinione̅ circumueniunt. Nihil qui praeuidet, neque suspicatur, hic non dat captanti ansam: sicut nec luctanti momentum ille qui stat immotus. Itaque non priùs cum hoste signa conferre voluit Agesilaus, quàm circumuallatus in oppido, per angustum aditum erumpens, cùm à tergo non posset ab hostibus circumueniri, hostes à fronte cecidit, & superauit. Plut. in Agesilao. [Greek words], id est, Cescum habitas. In stupidum & bardum dicebatur. Cescos Pamphyliae ciuitas, cuius ciues ob vecordiam stultitiam???ue vulgo malè audiebant. Iuxta Cescum vrbem fluuius erat, cui nomen [Greek words] id est, amens. Quanquam Suidas, qui & ipse prouerbij meminit, Cescum ponit in Cilicia non in Pamphylia. Vnde & vulgari sermone iactatum est: [Greek words]: id est, Cescus ciuitas mentis inops. Quadrat in coetum, aut conciliabulum hominum stultorum. Erasmus. Arbela Siciliae ciuitas, auctore Stephano, cuius ciues malè audiebant olim, vt stupidi, & quibus facilè imponeretur. Apud hos igitur etiam contemtus alibi, magnum aliquid esse poterat. vnde prouerbium, Quid non fies Arbelas profectus? Erasmus in Adagijs. Cùm Graeci praeclara de Xerxe Persarum rege victoria in libertatem sese asseruissent, Eleutheria sacra Olympio Ioui facere instituerunt. Sed ambitione & auaritia Atheniensium & Spartanorum, dum hi Aristocratiam, illi Democratiam tuentur, & reliquos Graecos, specie quidem in socieratem, reuera autem in seruitutem pertrahere nituntur, libertatem multo sanguine partam, tandem amisêre. Extat apud Stob. serm. 39. hac de re drama Heniochi, in quo etiam haec leguntur: [Greek words]. Vniuersae autem variae sunt vrbes, quae longo iam tempore desipiunt. Aduenerunt (Olympia) immolatum Eleutheria, libertatis causa, postquam à tributis semel propè liberatae sunt. At ab illo sacrifi cio perdidit ipsas hospitio accipiens indies Imprudentia, multo iam tempore ipsos occupans. Caeterùm duae quaedam mulieres ipsam perturbarunt semper conuersantes: Democratia alteri nomen est, alteri verò Aristocratia: quarum culpa iam frequenter deliquerunt, & debacchatae sunt. Atheniensis populi stultitiam ipsorummet poëtae & oratores perstrinxêre. Sic Aristophanes in Nubibus: [Greek words]. id est, Laeua consilia ferunt huic adesse ciuitati. Quo loco interpres adscribit fabulam huiusmodi: Cùm Neptunus à Minerua victus, non posset Attica regione potiri, iratus immisit illis [Greek words]. id est, laeua stulta???ue consilia: hoc deinde vitium Atheniensibus [Greek words] hoc est, vernaculum fuisse, Id???ue Mineruam non mutasse: caeterùm quòd illi malè statuissent, illa in bonos exitus vertebat. Eadem de causa oues illos vocat in Vespis: [Greek words]. id est, In concione pecus ouillum considet. Eupolis apud Suidam & Athenaeum libro decimo in cosdem sic inuehitur: [Greek words]. id est, Quos antehac necpraefici conuiuio Quisquam tulisset, nunc videmus scilicet Belli duces. O' ciuitas, ô ciuitas, Fortuna vt es feliciore, quàm sapis. Item Aristophanes in Ranis: [Greek words]. Ciuium quos quidem scimus ingenuos, modestos, iustos, honestos ac probos viros esse, in palaestra???; & choris enutritos, & musica, illos expellimus: fabris autem, & peregrinis, & Pyrrhis (id est, seruis) & malis, malo genere natis, ad omnia vtimur, quipostremi aduenerunt, quibus ciuitas antehac ne propiaculis quidem temerè & facilè vsa esset. At nunc saltem, ô stolidi, moribus immutatis, vtimini denuò bonis viris. Nam & si quid prosperè egeritis, non praeter rationem erit, neq; si quid erratum fuerit. Abderitae in stuporis insaniae???ue fabulam abire, quod perspicuum est ex epigrammate Martialis lib. 10. Abderitanae pectora plebis habes. item ex Cic. de Nat. deor. Plinius lib. 25. cap. 8. docet, huic vrbi vicina esse pascua, in quibus equi pasti inflammantur rabie, quemadmodum apud Potniam asini. Erasmus in Adagijs. Lapi, vel Lapones, populi Septentrionales, ab in nata vaecordia in prouerbium Germanis abieru̅t, vt vulgò stupidi & inepti homines Lappi dicantur. Quandiu nulla commercia cum vicinis habuêre, ignorarunt domesticarum pellium precium, earum???ue magnam copiam leuium rerum repensione commutare solebant. Zieglerus in Scondia. Singvli homines. in Genere. Nabal Ziphaeus ex posteris Calebi, homo diues, at stultus fuit, respondente ingenio nomini. 1. Reg. 26. Elpenor Vlyssis socius, in Circes aedibus vino somno???ue grauatus, per scalas decidit, & ceruices fregit. De eo sic Vlysses Odysseae [Greek words]. [Greek words]. Sannas fatuus à Cratino comoedo introducitur, vnde & Latini subsannationem, & Graeci stultos Sannas vocant. Eustathius Odysseae [Greek words]. Achaevs, Callicôn cognomine, fictile vas puluinaris loco capiti supponebat. Verùm quia duritie illius offendebatur, paleis impleuit, vt mollius haberet cubile. Cognomen Calliconis obtinuit, [Greek words], hoc est, [Greek words], per antiphrasin. Eustathius Odyss. [Greek words]. Margites, euersa Troia, Priamo suppetias laturus venit. No bili & locuplete patre natus fuit. Vxorem duxit virginem, neque tamen illi commisceri voluit. Astuta virgo se vulneratam in pectine asserit, & virili licinio curari petit. Margites, dum chirurgum se praestare cupit, mariti officio functus est. Vox ficta à [Greek words], quòd ad nullam actionem esset vtilis. Erat autem Margites titulus operis, quod à quibusdam tribuebatur Homero. Ex Aristotele libro Nicomachion 6. sic describitur ab Homero: [Greek words]. id est. Hunc neque fossorem voluerunt numina diuûra Esse, nec agricolam, nec in vlla praeterea re Scitum aut egregium. Erasmus in Adagijs ex Eustathio. Plutarchus in libello de Facie, quae apparet in orbe Lunae, de Phanace quodam narrat, qui metuerit, ne Luna decideret in terram, qui???ue comiseratus sit eorum vicem, qui Lunae forent subiecti: cuiusmodi sunt Aethiopes & Taprobani, si tantum pondus in eos rueret. Idem veritus de terra coelo???ue, nisi columnis Arlanticis fulcirentur. Amphistidem tradunt magno labore vsque ad quinque numerare didicisse, vltrà verò progredi non potuisse. Etsponsam suam attingere non fuisse ausum, veritum ne à puella apud matrem accusaretur. Ignorabat, ex vtro parente natus esset. Suidas. Xenophantvs stultus, quò magis risum cohibere nitebatur, hoc ridebat profusiús. Rauisius. Cuius Aristoteles in 7. Ethicorum meminit. Bagas quispiam stupidae mentis & attonitae. Plut. in Collectaneis. Vnde ortum adagium, Vt Bagas constitisti. Mammacvthvs sola insignis fatuitate. Vade Mammacuthi dicuntur, hiantes & stupidi. Aristophanes. Melitides vltra quinque numerare non potuit. A' quónam parente, patre an matre editus in lucem esset, ignorauit. Vxorem ducere noluit, ne se apud matrem accusaret. Eustathius in Odys. [Greek words]. Suidas. Aelianus lib. 13. euersa Troia auxilium Priamo tulisse scribit. Comicorum notus est co̅uitijs, sic vt in prouerbium abierit, [Greek words], Stultior Melitide: felicismus interim, quòd eum Homerus suo nobilitarit carmine. Erasmus in Adagijs. De Melitidis sodali Coroebo, Pausanias admonuit, Coroebu̅ vnà cum Butalione ac Melitide ab Aristophane inter fatuos numerari. Eadem Suidas. Maris vndas numerare conabatur, cùm tamen no̅ posset vltra quinque prosequi supputarionem. Eustathius in 10. Odyss. & Lucianus in Amorib. Addunt quidam, Coerebum hunc Mygdonis Phrygis fuisse filium, temporibus belli Troiani. Meminit & Virgiliius Coroebi cuiusdam: —iuuenis???ue Coroebus Venerat insano Cassandrae captus amore, Et gener auxilium Priamo Phrygibus???ue ferebat. Seruius indicat sumtu̅ ex Euphorione. Aelian. lib. 13. Var. hist. Caecvlio quidam fluctus prae nimia stoliditate numerare conatur. Idem. sannyrionem adeò stupidum fuisse ferunt, vt in lecytho scalarum gradus quaerere & numerare voluerit. Idem. Polemon apud Zenodotum tradit, Praxillam. fuisse Sicyoniam poëtriam, quae in suis cantionibus Adonidem inducit ab inferis interrogatum, Quid apud superos pulcerrimum reliquerit? respondere, Solem, cucumeres, mala. Quod cùm vehementer insulsum videretur, cucumeres & mala cum Sole componere, prouerbio dici coeptum in homines nullius iudicij, [Greek words]. id est, Stultior Praxillae Adonide. Erasmus in Adagijs. Aiunt Corythevm quempiam fuisse hominem insignitè stultum ac vae cordem, ad hoc forma infelicissima foedissima???;, cui liberi item fuerint omnes patrem referentes: vnde vulgaris di ctus est iocus, in hominem bardum, ac perinde deformem, Co rytheo deformior. Ex Zenodoto. Idem. Lucianus in Dialogo quodam, ex comico quopiam citat hunc versiculum, dictum in Cleonem, quòd serò, nec nisi confecto negotio saperet: [Greek words]. id est, Rebus peractis est Cleon Prometheus. Timon Misanthropus Cleanthem ob ingenij, tarditate̅ appellat [Greek words]. id est, Pistillum, siue mortarium ignauum. Erasmus in Adagijs. Polydorvm quendam stupidissimum fluctus numerare & metiri conantem, Comici poëtae referunt cutem illaesam ab incendio alijs???ue periculis habuisse. Aelian. lib. 13. Var. hist. Ivnivm Bassum, hominem cùm primis dicacem atq; diuitem, vulgus Afinum albu̅ appellabat, quòd feliciter esset stupidus, ac ridiculus. Alba enim veteres felicia vocabant. Erasmus lib. 6. Apophthegmatum. Morio quidam cùm morderetur à pulicibus, extinxit lucernam, putans ab eis no̅ ampliùs posse videri. Gilbertus Cognatus lib. 1. Narrat. Devdervs morio nanus, Theophilo Imperatori in delitijs erat Is cùm aliquando ad Reginam veniret, inuenit eam sacras imagines adorantem clàm marito, qui vehementer eas detestabatur. Interrogat Reginam, Ecquid id esset? Respondit illa, Thalami esse Ninia. Homunculus ille interrogatus à Rege, Vnde veniret? À Mana inquit (sic enim Reginam appellabat) quae pulcra & plura habet Ninia. Rex statim imagines suspicatus, Reginam idololatram appellat, verba stulti repetèns. At haec cauta virum pulcrè elusit. Deuderus (inquit) non simulacra apud me vidit, sed me coram speculo comantem, reuerberatas imagines red dente, quas Minia ille suspicatus, credidit. Quo commento mariti iram sedauit. Cuspinianus è Zonara. Nigniaca Florentinus stultus, persuasus ab adolescentibus se primùm grauiter aegrotare, mox etiam mortuum esse credidit Elatus per vrbem, clausis oculis, cùm plerique ludendi causa mortem eius se grauiter ferre simularent, & ille immotus persisteret, tandem tabernarius quidam: Benè habet, exclamauit, furem hunc pessimum & suspendio dignum perijsse. Tum stultus, erecto capite: Nisi mortuus essem, respo̅dit, dicerem te per gulam mentiri. Oborto risu omnium, depositus ab adolescentibus, & relistus est. Poggius in Facetijs. Fuit Morio Qvidam, qui in heri culinam ex more ligna ferebat Is solebat ex infima strue ea reuellere, quae moueri sine magno negotio non poterant. Interrogatus???; cur id faceret? respondit: Se diffi cilimam laboris partem primùm confecturum summa illa faciliùs moueri: nec vidit quantum referret, singula ordine tollere. Gilb. Cognat. lib. 1. Narrat. in Specie. hvc Sapiente, viri, qui aliquando impegerunt. Bacchus ad Penthevm Thracum regem, apud Euripidem in Bacchis sic ait: [Greek words]. Sapiens, sapiens es, praeterquàm in quibus oportebat te esse sapientem. Philosophi stulti. Callisthenes philosophus Alexandro comes ad ditus pro Aristotele, inter pocula iussus Macedonas laudare, tamprofluenti oratione hoc tractauit argumentum, vt exilientes ei plauderent, & coronas ingererent. Alexander verò ibi dixit ei: Ostende facultatem tuam vituperandis Macedonibus, quo emendentur auditis delictis suis. Ita ad retractanda illé priora versus, multa in Macedonas magna libertate disseruit Acerbam inde inuidiam in eum & grauem concepêre Macedones: ac dixit Alexander, Non eloquentiae suae Callisthenem, sed maleuolentiae dedisse Macedonibus documentum. Callisthenes animum ab se alienatum regis cùm percepisset, digrediens bis aut ter ad seipsum dixit, [Greek words]. Non absurdè igitur dixisse apparet Aristotelem (ex cuius consobrina Hero editus, ab illo educatus fuerat) facundum esse & magnum in dicendo Callisthenem, verùm mentem non habere. Plutarchus in Alexandro. Iureconsulti. Passienus Paulus, splendidus eques Romanus, & in primis eruditus, scripserat elegos (gentilitium hoc illi. erat enim municeps Propertij, atq; etiam inter maiores suos Propertium numerarat) Eos cùm recitaret, ita coepit dicere: Prisce iubes? Ad hoc Iavolenvs Priscus I. C. Ego verò non iubeo. Cogita qui risus hominum, qui ioci, quòd est omninò Priscus dubiae sanitatis. Interest tamen officijs, ad hibetur consilijs, atque etiam ius ciuile publicè respondet: quo magis, quod tunc fecit, & ridiculum, & notabile fuit. Interim Paulo aliena deliratio aliqua̅tum frigoris attulit. Tam solicitè recitaturis prouidendum est, non solùm vt sint ipsi sani, verùm etiam vt sanos adhibeant. Plinius lib. 2. Medici. Menexenes magis demens an ambitiosus, an ex ambitione stultissimus fuerit, qui magnam ex arte opulentiam consecutus, gratis medebatur, sed ea lege, vt se tanquam Iouem personatum sequerentur ij, quos sanitati restituerat aegri, deorum habitu, iudicent ij, qui in medicis etiam Christianis, vt promissa superba, sic iactabundas curationes perfecto odio prosequuntur. Tibicines stulti. Athenaeus libro Dipnosophistarum octauo, prouerbio iactatum scribit apud priscos, tibicinibus nihil esse mentis. [Greek words]. id est, Dictum enim est peruetustum, quòd Dij tibicinibus nunquam mentem inseruêre, Sed simul ac flarint, auolat ilicò mens. Erasmus in prouerbio, Tibicinis vitam viuis. Formosi. [Greek words] elega̅ter Euripides in Electra vocauit HOMInes, qui cùm magnum formosum???ue corpus habeant, nullius consilij sunt, nec studio opera???ue sua prosunt quicquam Reipublicae, quasi ad ornatum tantùm fori aptos, oblectandis???; oculis spectantium à natura factos. [Greek words]. Victorius lib. 17. Var. lect. cap. 24. Mulieres. Peliam, dum FIliae à Medea persuasae student ad iuuentam reuocare, lebeti feruenti impositu̅ occiderunt. Hinc adagium, Laues Peliam, vbi quis salutem pollicitus, ad fert exitium. Fortassis no̅ intempestiuiter dicetur, vbi quis falsa spe ductus inanem sumit operam. Erasmus in Adagijs. Scribunt Acco mulierem fuisse quampiam notae stultitiae, quae solita sit ad speculum cum imagine sua, perinde atque cum alia muliere confabulari: vt hinc vulgò, quae stultius aut ineptius aliquid agerent, [Greek words], Accissare dicerentur, & Accus nomine compellarentur. Apparet illud etiam moribus huius mulieris adfuisse, vt recusaret, quae tamen cupiebat: vnde & Accismus ficta huiusmodi recusatio dicatur. M. Tullius ad Atticum libro Epistolarum 2. Hoc, opinor, certi sumus, perisse omnia. quid enim [Greek words] tam diu? id est, quid dissimulamus? Idem ex Suida. Diuites stulti. Nabal quàm locuples, tam stultus, se sua???ue omnia temerè irritato Dauide perdidisset, nisi Abigaëlis vxoris prude̅tia con deruatus fuisset. Midas Phrygum rex ditissimus, caeterùm stolidissimus, vt qui auri fame excaecatus, quaecunque tangeret, in aurum verti optasset. Divitvm stultitiam atque potentum Rhianus his versibus explicat: [Greek words] Pontifices. Caelestinvs V. ex eremo ad pontificatum vocatus, cùm à priore vita nequaqua̅ declinaret, adeò benignus & facilis omnibus petentibus erat, vt eadem diuersis concederet, atq; adeò pontificatui parùm idoneus. Hanc ob rem abrogatus est ei pontificatus, mortuo Latino Cardinale viro optimo, cuius auctoritate Caelestinus tantum pondus sustinebat. Platina. Reges, Imperaetores stulti. Siulta Regum consilia iudiciáve ex sequentibus Titulis petenda. De Regibus, aetate pueris, vide fol. 723. 750. Roboamvs filius Salomonis, consilio senum spre???o, iuue [1647] nibus acquieuit: ideo magnam populi sui partem amisit. Lib. 5. Reg. 12. Ideo rex iuuenis dicitur in sacris, quia secutus est iuuenum consilia: non quòd aetate esset iuuenis, sed sapientia: nam quadraginta & ampliùs annorum, regnum accepit. Hieron. lib. 2. comm. in Esaiam cap. 3. Midae Phrygiae regi cùm Bacchus optionem dedisset petendi à se quicquid vellet, petijt vt quicquid tangeret, aurum fieret. Annuente Baccho, Midas vt rem experiretur, attigit ligna, lapides, poma, & mox omnia erant aurea. Sed cùm cibus & potus quoque aurum fierent, tunc tandem sensit, se stultè petijsse: & poenitens, Bacchum orauit, vt hoc munus auferret. Bacchus iussit, vt in Pactolo flumine sese lauaret, vt liberaretur. Ouid. lib. 11. Metamorph. & Erasmus in Prouerb. Midaeaures quis non habet? & Volaterranus lib. 17. Mycerinvs Aegypti rex cùm ex vrbe Buti oraculum accepisset, Fore vt fex omnino annos viueret, septimo defuncturus: lucernas fecit permultas, atque ijs per noctem accensis, venationibus & alijs exercitijs studiosè inuigilabat, totus???ue in eo erat, vt ex noctibus dies faceret, vt oraculi terminu̅ prorogaret, & ex sexannis duodecim efficeret. Nam si sex continuis annis perpetua dies esset, his totidem noctes respondere oportere putabat. Herod. lib. 2. Penthevs, rex Thebarum, iuuenis, stultus & superbus, Bacchum contemnens. Propterea sic eum alloquitur Tiresias vates apud Eurip. in Bacchis: [Greek words]. Tu mobilem quidem linguam tanquam sapiens habes, in verbis verò non insunt tibi mentes. Cyrvs rex Persarum contra Babylonem tendens, vbi venit ad Gyndem amnem (qui in Mantienis ortus montibus, per Dardanios in Tygrin amnem fluit, hinc Rubro infunditur mari) conabatur hunc fluuium pedes traijcere, cùm non posset nisi nauibus traijci. Interim quidam è sacris equis candidis, petulante ingressus fluuium, transire conabatur. Hunc fluuius vorticibus abripuit. Cyrus aegrè ferens hanc iniuriam, illi comminatus est, se sic redditurum eum tenuem, vt posthac facilè vel à mulieribus transiri posset, ne genua quidem tingentibus. Adeo???; expeditione in Babylonem intermissa, copias suas bifariam diuisit. Dehinc alueos ad funiculum designauit centenos & octogenos vtrinq; ad Gyndis labra omnino conuersos, quos distributis oppijs effodi iussit, atque ita Gyndem in trecentos & LX. alueos diuisit. In eo opere perficiendo totam aestatem triuit stultissimè, rex alioqui prudentissimus. Herodotus libro primo. Xerxes Persarum rex Hellesponto stigmata & verbera inflixit, atque ad montem Athon misit epistolas: Noli, diuine Atho, qui nubes attingis vertice, operibus meis praebere lapides vastos & parùm tractabiles: alioquin ipsum te excindam, & in altum proijciam. Plut. de Non irascendo. Cotys, qui luxum caeterorum Thraciae regum supergressus est, nuptiale epulum aliquando apparauit, tanquam Mineruam in vxorem ducturus esset: adornato???ue thalamo, cùm ebrius ipsius aduentum aliquandiu exspectasset, tandem furore percitus, vnum ex satellitibus, num dea in thalamum venisset, videre iussit. Quem reuersum, & neminem in thalamo esse respondentem, sagitta transfixit: mox???; secundum à se missum, ob idem responsum itidem interfecit. Tandem missus tertius, re animaduersa, illum à dea iam pridem in thalamo exspectari retulit. Theopompus. Antiochvs Epiphanes, Asiae rex, ob stultitiam Epimanes dictus est. Regali veste deposita vilem togam induebat, ea???; indutus ad forum sese conferebat, in quo obuium quenq; prehensabat, vt aedilis aut tribunus plebis crearetur, & quem magistratu̅ adeptus erat, eo tanquam plebeius fungebatur. Subin de à suis se subducens, aurifabrorum aut aliorum artificum officinas adibat, vt cum illis confabularetur: aut certè qui primus è plebe atque adeò è faece plebis ei occurreret, illum congerronem habebat: per compita plenis loculis vagans, numos temerè spargebat, Cui dat fortuna, capiat, inclamans. Sertis caput redimitus per vrbem incedebat, lapides occultè in sinu circumferens, aulicos, qui ipsum sequebantur, petebat. Balneis publicis & ad quas plebs confluebat, vtebatur: vbi quum aliquando plebeius aliquis ei preciosis vnguentis se perfricanti dixisset, Beati estis vos reges, quibus harum rerum vsus suppetit, ex quibus tam bene oletis: At ego te istis (respondit) ad satietatem vsque explebo. Cuius promissi memor, postridie ad locum, in quo is lauabat, accedit, & magnum vas vnguento preciosissimo, stacte appeliato, plenum in eius caput effudit. Quum autem multi è plebecula (qui non procul & ipsi lauabant) accurrentes, in vnguento illo in terram effuso se volutatent, mox???; in loco illo, quia lubricus redditus erat, multi labentes risum spectantibus mouerent, tandem & rex ipse ex illis, suo lapsu risum excitantibus, vnus esse voluit. Idem fontem quendam apud Antiochiam, Midae imitatione, vino perfudit. Athenaeus. Aridevs Philippi filius, illegitimo thoro natus, & semistultus fuit. C. Caesari Caligulae valetudo neque corporis, neque animi constitit. Puer comitiali morbo vexatus: in adolescentia ita patiens laborum erat, vt tamen non nunquam subita deuexione ingredi, stare, colligere semet ac sufferre vix posset. Mentis valetudinem & ipse senserat, ac subinde de secessu, de???ue purgando cerebro cogitauit. Creditur potionatus à Caesonia vxore, amatorio quidem medicamento, sed quod in furorem verterit. Expeditione Germanica directa acie in litore Oceani, ac balistis machinis???ue dispositis, nemine gnaro ac opinante, quidnam coepturus esset, repentè vt conchas legerent, galeas???ue & sinus replerent, imperauit: spolia Oceani vocans Capitolio palatio???ue debita. Et in indicium victoriae altissimam turrem excitauit: ex qua vt ex Pharo, noctibus ad regendos nauium cursus, ignes emicarent: pronunciato???ue militi donatiuo, centenis viritim denarijs, quasi omne exemplu̅ liberalitatis supergressus: Abite, inquit, laeti, abite locupletes. Suetohius. Clavdivs Caesar disciplinis liberalibus ab aetate prima non mediocrem operam dedit, ac saepe. experimenta cuiusq; etiam publicauit. Verùm ne sic quidem quicquam dignitatis assequi, aut spem de se commodiorem in posterum facere potuit. Mater Antonia portentum eum hominis dictitabat, nec absolutum à natura, sed rantùm inchoatum: ac si quem socordiae argueret, stultiorem aiebat filio suo Claudio. Auia Augusta pro despectissimo semper habuit: non affari, nisi rarissimè: non monere, nisi acerbo & breui scripto, aut per internuncios solita. Soror Liuilla, cùm audisset quandoq; imperaturum, tam iniquam & tam indignam sortem pop. Roman. palàm & clarè detestata est. Tiberius patruus petenti ei honores, consularia ornamenta detulit. Sed instantiùs legitimos flagitanti, id solùm codicillis rescripsit, Quadraginta aureos in Saturnalia & sigillaria se misisse ei. Tunc demùm abiecta spe dignitatis, ad otium concessit, modò in hortis & suburbano, mudò in Campaniae secessu delitelcens: atque ex. contubernio sordidissi morum hominum super veterem segnitiae notam, ebrietatis & aleae quoque infamiam subijt. Vbi ad imperium peruenit, non tam suo quàm vxorum libertorum???ue arbitrio illud administrauit: talis vbique plerunque, qualem esse eum aut expediret illis, aut liberet. Sermonis rerum???ue tantam saepe negligentiam ostendit, vt nec quis, nec inter quos, quóve tempore, ac loco verba faceret, scire ac cogitare existimaretur. Cùm de lanijs, aut vinarijs ageretur, exclamauit in curia: Rogo vos, quis potest sine offula viuere? Descripsit abundantiam veterum tabernarum, vnde solitus esset vinum olim & ipse petere. De Quaestore quodam candidato inter causas suffragationis suae posuit, quòd pater eius frigidam aegro sibi tempestiuè dedisset. Inducta teste in Senatu: Haec, inquit, matris meae liberta & ornatrix fuit: sed me patronum semper existimauit. Hoc ideo dixi, quòd quidam sunt adhuc in domo mea, qui me patronum non putant. Sed & pro tribunali, Hostiensibus quiddam publicè orantibus, cùm excanduisset, nihil habere se, vociferatus est, qua re eos demereatur: si quem alium, & se liberum esse. Nam illa eius quotidiana, & planè omnium horarum & momentorum erant, Quid ego tibi Theogonius videor, & [Greek words] ? multa???ue talia etiam priuatis deformia, nedum principi, neque infacundo, neque indocto, imò etiam pertinaciter liberalibus studijs dedito. Nullis hominum magis indulsit, quàm libertis suis, quorum Felicem trium reginarum maritum Iudaeae prouinciae praefecit. Polybius à studijs saepe inter duos consules medius ambulauit. Narcisso ab epistolis, & Pallanti à rationibus, quaestoria praetoria???ue tribuit ornamenta, tantum???ue diuitiarum ingessit, vt inter mortalium ditissimos C. Plinij testimonio censeantur. Nero in stultitiam illius subinde iocabatur productione syllabae, quum diceret: Posteaquam desijt inter viuos morari, prima syllaba producta. Moros enim Graecè fatuum sonat, inde finxit Morari, quasi [Greek words], stultum agere: quemadmodum nos à poëta poëtari, à iuuene iuuenari. Suetonius. Heliogabalvs Imperator ad decem millia pondo aranearum collegit, ex his se intelligere testatus, quàm magna esset Roma. Exhibuit & decem millia murium, mille mustelas. Parasitos rotis alligatos, atque in orbem circumactos, aquis interna parte mergebat, Ixionios appellans. Ridebat tam incompositè, vt theatro pleno vnus omnium ridens dignosceretur. Sabell. lib. 6. Enn. 7. Honorivs Imp. ignauiae suae signifi cationem saepe aliàs, sed tum potissimùm dedit, quando Romam ab Alarico Gotho captam à quodam suorum audiuit. Attonito enim similis, vbi ad se redijt, cum lacrymis exclamauit: Et quis gallinam dilectissimam (habebat enim in delicijs auem illam Romae cognominem) hosti prodidit? At cùm alter vrbem Romam, non gallinam, ab hoste excisam ingeminaret, susque de???ue ferre visus est nobiliss. vrbis casum. Zonaras. Theodatvs ab Amalasuenta Theoderici F. post mortem Atalarici F. ex Eutharico suscepti, consobrina sua, in regni thori???ue consortium acceptus, vir doctus, & in philosophia [1648] versatus, sed natura imbellis, & ad res gerendas ineptus fuit: nisi quòd reginae virtus multas regis ineptias prude̅ter omnia administrando tegebat. At posteaquam eam perfidus homo necandam curauit, in omnium odiu̅ incidit. Iustinianus Imp. armis necem Amalasuentae persecuturus erat. Theodatus dama timidior imperium se spontè depositurum, & in otio literario victurum promisit, si sibi in annuu̅ sumtum aurei mille ducenti ab Imp. numerarentur. Iam???ue per legatos pacta rata erant, cùm Theodatus intellexit, Gothos suos magna clade Graecorum exercitum in Dalmatia affecisse. Ergo pactis neglectis, armis Iustiniano resistere voluit. Caeterùm amissa Sicilia capta???; à Belisario Neapoli, cùm suis opem trustrà implorantibus Romae in pecunia aggerenda desideret, desertus à Gothis, Vitige rege creato, immisso Optare percussore, in fuga interfectus est, anno regni tertio, & Theodisclus F. in carcerem coniectus. Procopius, & Aemil. lib. 1. Philippicvs Bardanes Imp. disertus & prudens, ad res aute̅ gerendas ineptissimus, & ingenio planè sinistro. Zonaras. Romanvs III. Constantini Imp. F. puer ad huc voluptatibus deditus, curam reipub. Iosepho primario suo cubiculario co̅misit: ipse in aliam nullam rem incubuit, quàm vt cum esoletis ac impuris homuncionibus, scortis, mimis atque scurris vitam transigeret infamem. Cedrenus. Ranimirvs nothus Sanctij maioris, è coenobio à Tarraconensibus primus è Gothoru̅ prosapia sub annu̅ Christi 1017. rex constitutus, contra Saracenos suscepta expeditione, cùm sinistro brachio scutum, dextro lanceam adaptasset, mox frena equi apprehendere iuberetur, Quî possum, inquit, vtraque manu occupata, nisi dentibus haec retinenda quis porrigat? Hîc risu solutis proceribus, tantam concepit indignationem, viralioqui minimè malus, vr Oseam euocatos primarios XI. securi percusserit, id vnum vernacula dicens lingua, No sabe la volpeiia, con quien troppeiia, Nesciebat vulpecula cui illuderet. At vbi sese propter imperitiam rerum magis magis???ue ludibrio esse vidit, regni & filiae Hurracae tutela Alfonso VII. Castulonensi co̅missa, ad monachos redijt. Collenutius lib. 1. hist. Neapolitanae. Premislaus Boëmorum dux successorem habuit filium Nezamislivm, quasi tu dicas, hebetem, nulli???ue cogitationi idoneum. Quicquid ageret, id alieno praesidio agebat. Proinde vaticinati visus est Premislaus, qui filio nomen Nezamislij indiderit. cùm ipse ob prouidentiam Prometheus fuerit. Etenim Prometheum Boiemi sua voce Premislaum appellant. Epimetheum verò, Nezamislium. Dubtauius lib. 2. Mordacvs, Roberti Stuart F. Roberti III. regis nepos, capto ab Anglis Iacobo I. rege patruele, in Scotia regni gubernator in patris locu̅ dictus, ad nullam rem minus erat quàm ad eam prouinciam aptus, adeò in eo multa contraria???ue vitia inrant. Interdum enim adeò visus est animo deiectus, pauidus, timore???ue perculsus, si qua nunciarentur aduersa, vt à nemine erigi posset. Interdum maiore quàm res poscebat crudelitate ferox. H. Boëthius lib. 16. Carolvs V. Francorum rex, & re & cognomine Sapiens habitus, parum sapienter tamen egisse visus est, quando amori plus quàm Reipub. consulens. spreta Margarita Flandriae comitis vnica filia, comitatum illum ad Burgundiae ducem dotali iure delabi passus est. Inconsultissimè verò, quando decretum promulgauit, vti regis filij quantumuis impuberes in regno succederent, coronarentur & sacrarentur, tutorum subiecti arbitrio. Mox enim sub filio ipsius Carolo VI. Gallia varijs ob aetatem regis agitata fuit seditionibus. Aemilius libro nono & decimo. Carolvs VI. Gallorum rex mente captus, solo nomine rex. Ludouicus Aurelianensis dux, frater, regnum gubernabat. Ei inuidens Ioannes Burgundiae dux, interficiendum curauit. Hinc aemulatione factionum Gallia intestinis agitata bellis, Angli à Burgundione euocati, regnum occuparunt, & rege in suam redacto potestatem, quas voluerunt foederis conditiones scripserunt. Polyd. lib. 23. Carolvs IIX. Gallorum rex, qui magno cum Italiae probro Neapolitanum regnum subegit, quamuis fortunae donis praeclarissimè esset cumulatus, tamen omnibus ferè naturae animíque dotibus vacuus erat. Certum enim est, eum à puero constitutione admodum infirma, corpore???ue malè affecto fuisse: statura breui, vultu verò, excepto vigore, atque oculorum dignitate, turpissimo: reliquis autem corporis partibus ita compositis, vt monstro similior quàm homini videretur. Neq; solùm notitia bonarum artium prorsus caruit, verumctiam communium literarum notas ignorauit. Imperandi quidem cupidissimus fuit, sed ad quidius potiùs quàm ad imperandum aptus, propterea quòd à suis perpetuò circumactus, cum eis neque maiestatem, neque auctoritatem vllam retinebat: à laboribus & negocijs omnibus alienus: in ijs tame̅s quibus operam accommodabat, omni prudentia iudicio???ue destitutus: quòd si fortè quid in eo laude dignum apparebat, si quis penitùs introspiceret, à virtute quàm à vitio id remotius esse comperisset. Erat in eo quaedam ad gloriam propensio, verùm impetu magis quàm consilio: liberalitas quoque, at inconsulta & sine modo ac delectu: immutabilis interdum in deliberationibus, verùm ita vt pertinacem potiùs quàm constantem diceres: ac quam alij bonitatem appellant, ea veriùs stupor atque animi remissio quae dam erat appellanda. Guicciard. lib. 1. Lvdovicvs XII. Gallorum rex talis erat, vt potiùs rectore indigeret, quàm ipse alijs regendis aptus esset. Itaque apud eum Georgius Amboysius, Cardinalis Rotomagensis, in tanta fuit auctoritate, vt ferè nunquam ab eius sententia discederet. Quamobrem ille sua potentia fretus, saepe de rebus deliberare, & per se negotia expedire audebat. Guicciardinus libro nono. Magistratus quiuis alij stulti, inepti. Iunium Syllanvm Asiae proconsulem, adeò fuisse desidem, adnotatum annalibus est, & principibus fastiditum, vt eum C. Caesar pecudem auream appellare sit solitus. Caedius libro vndecimo, cap. 1. A. L. Dion in XXXVII. libro historiaru̅ narrat, Cn. Pompeium magna cum infamia sua curasse L. Afranivm cum Q. Metello fieri consulem, vt acta sua confirmaret: at nihil inde opis tulisse. Ille nanque, inquit, meliùs saltare didicerat, quàm res publicas administrare ac regere. Meminit Cic. in epistolis ad Atticum persaepe, quas eo consule perscripsit. Victorius lib. 16. Var. lect. cap. 12. Duces exercituum stulti, & imperiti. Ex Stratagematum titulis locus hic illustrari potest, respectu Ducum, qui decipiuntur ab alijs, quocunque doli genere, fol. 1834. & seqq. Cùm ponte Hellespontum apud Abydum & Sestum iunxisset Xerxes Persarum rex, expeditionem contra Graecos parans, atque is oborta ingenti tempestate dissolutus fuisset: indignè ferens stupidissimus rex hanc iniuriam, iussit trecenta verbera Hellesponto infligi, & in pelagus par compedum demitti. Misit quoque qui stigmata Hellesponto inurerent, & colaphos incuterent Barbaris, hisce verbis: Ò aqua amara, dominus hanc tibi irrogat poenam, quòd eum laesisti, qui de te nihil malè meritus erat. Tetamen rex Xerxes, velis nolísve, transmittet: merito???ue nemo hominum tibi sacrisicat, vt doloso pariter & amaro flumini. Illos autem, qui pontem fecerant, capite multauit. Herod. lib. 7. Philopoemenes in tyrannum Lacedaemoniorum Nabidem dux designatus, cùm praelio nauali aleam iaceret, in idem ac Epaminondas visus est impegisse, magnam???ue ex eo, quòd minus prosperè mari decertasset, virtutis & existimationis suae fecisse iasturam. Caeterùm Epaminondam referunt, quòd nollet ciuibus suis gustum praebere commoditatum maritimarum, ne pro statarijs militibus, vt apud Platonem est in quarto de Legibus, imprudenti sibi nautae euaderent & vitiosi, vltrò re infecta ex Asia & insulis domum repetisse. Philopoemenes verò scientiam terrestrem sibi ratus sufficere, vel in pelago ad rem bene gerendam, didicit quantum momenti ad virtutem, & quantum in omnia adferat ponderis exercitatio meditatis, Non modò enim marte nauali ob imperitiam succubuit: verùm etiam nauem, veterem illam quidem, sed celebrem, post annos quadraginta deduxit & co̅pleuit: quae cùm onus non ferret, adducti ciues in periculum fuêre. Plut. in Philopoemene. Aristocrates Rhodiorum dux, aspectu venerando, & penè terribili. Quare Rhodij eum ex omnibus planè parem imperio, & dignum principatu iudicarunt. Sed spe sua frustrati sunt. Nam cùm ad res gerendas tanquam ad ignem ventum esset, instar adulterini numismatis, expectationi hominum de se non respondit. Suidas. Debellatis Veijs captus est illorum DVX: qui cùm esset prouectae aetatis, visus est rem imprudentiùs gessisse quàm pro aetate. Vnde mos inoleuit, vt quoties Romani ob parta̅ victoriam immolarent victimam, senem purpura indutum per forum in Capitolium inducerent, bulla???ue ad collum appensa, quod tum erat puerorum insigne, praeco Sardianos venales pronunciaret. Hetruriae enim caput Veij sunt, & Hetrusci Sardianorum coloniputantur. Plut. in Romulo. Cn. Pompeius bello ciuili, relicta Italia, classem stulta Themistoclis conscendit imitatione. Themistocles enim Xerxem in Asiam turpi fuga redire coëgit: Pompeius Italiam Caesari diripiendam impunè reliquit, & dum patriae incolumitati consuluit, eam in peregrino solo victus cum vita amisit. Idem in acie Pharsalica quietos suos hostium impetum excipere monens, magnum victoriae momentum, vel ipso Caesare teste, amisit. Plutarchus. Otho Caesar ad Bebriacum cum Vitellio pugnaturus, in eo primùm peccauit, quòd legiones ex Mysia & Pannonia iam aduentantes non expectauit. Secundò, quòd retrò Brixillum concedens, conspectus sui reuerentiam & studium eripuit certantibus. Tertiò, quòd validissimos atque impigerrimos stipandi corporis sui causa, secum abducens equites pedites???ue, quasi corpori vires detraxit. Plut. in Othone. Isaacivs Sebastocrator, gener Alexij Angeli Imperatoris, cum exercitu contra Blachos missus, recenti Victoria elatus, hostes in Serranum agrum incursare cùm audiuisset: statim signo tuba dato, primus in armis equo co̅scenso hastam in hostes vibrauit. Et cùm laxis habenis circiter XXX. stadia processisset, equitatum & peditatum ita fatigauit, vt pugnae tempore inutiles essent. Ergo vt medijs cassibus irretitus, multis suorum amissis, tandem & ipse à Scythis captus est. Nicetas libro primo. Carolo IIX. Gallorum rege Pisas veniente, Pisani, regis permissu, Florentinorvm iugum excussêre: & mox Florentini, regis id factum perosi, Petrvm Medicem expulêre. In his motibus vulgò iactatum illud elucere potuit, homines appropinquantibus fatis, prudentiam inprimis, cuius ope imminentes vitare calamitates potuissent, amittere. Nam & Florentini omni tempore de Pisanorum fide maximè ancipites, bellum???ue tam periculosissimum in foribus habentes, Pisanorum praecipuos, quemadmodum ad suam securitatem in quouis leuissimo motu solebant, Florentiam non euocarunt: nec Petrus Medices tot imminentibus periculis, externo milite forum curiam???ue muniuit, vt in multo leuiore suspicione saepenumerò aliàs fuerat factum. Quae prouisio magna iniecisset hisce mutationibus impedimenta. Guicciard. lib. 1. Ciamontivs Gallus anno 1511. Ludouici XII. regis contra Iulium II. Pp. dux, propter summam Rotomagensis Cardinalis Georgij Amboysij patrui sui potentiam, & propter penè liberam Insubriae, omnium???ue regiorum exercituum potestatem, magnae in Italia auctoritatis, virtute tanto oneri admodum impar fuit. Nam in tanto honoris gradu constitutus, nec bellicas artes ipse per se norat, nec scientibus fidem habebat: vt cùm post patrui obitum imperitia ipsius non iam subleuaretur à gratia, tandem à militibus tantùm non contemneretur: quibus, ne se apud regem deferrent, maximam licentiam permittebat. Quare Triuultius dux in antiqua disciplina educatus, saepiùs se nunquam in posterum Gallorum castra, nisi aut rex adesset, aut ipse cunctis praeesset, aditurum, sacramento confirmabat. Guicciard. lib. 9. Franciscvs Condelmerius Cardinalis ab Eugenio IV. legatus contra Turcas Hellespontum supera̅tes cum classe missus, sua imperitia Turcas tranfire permisit, neque Christianos de illorum aduentu admonuit. Itaque memorabilis illius cladis ad Varnam sua stupiditate auctor fuisse videri potest. Garimbertus lib. 6. de Vitis pontificum. Iulius II. Pont. Alfonso Atestino Ferrariensium duci vehementer infensus, magnam copiarum partem in Ferrariensium sines immisit, ijs???ue Antonivm Orphaeum Calenulae antistitem, ducem praefecit. Is cum copijs ad fossam Zeniolam veniens, inter rusticanas, casas positis castris consedit, sacerdotali otio, ac intempestiuis voluptatibus deditus, vt duces obliti omnis disciplinae militaris, nec vllo munime̅to castra vallarent, nec vigilias de more obirent. Hac tanta incuria epulantium hostium explorata, Alfonsus ponticulo è lintribus confecto noctu fluuium superans, pontificios fudit fugauit???;. Iouius in Alfonso. Erici Haquini F. Danorum regis expeditiones Sclauis non tam timori quàm ludibrio fuêre. Insimi cuiusque in soluenda militia arbitrium sequebatur. Saepe lixarum clamorem secutus, classem dimisit. Eius mollitie animati Barbari, non solùm eum foris contemsêre, sed etiam domi inuasêre. In Fyoniam è Sialandia nauigans, piratas post tergum imminere conspiciens, auidè petito litore, armamentis???ue omnibus in praedam relictis, non sine rubore & metu nauigio cessit. Saxo libro decimoquarto. Reliquerat Carolus IIX. Gallorum rex Neapolitanum regnu̅. Ferdinandus illud ductu Consalui Magni, sibi in auxilium à Ferdina̅do & Isabella Hispaniae regibus missi recuperaturus, quantumuis remige & militibus destitueretur, & iam semel infeliciter cum Gallis pugnasset, è Sicilia soluit cum LX. maioribus & XX. minoribus nauibus quarum pleraeque propugnatoribus carebant. Mompenserivs Gallorum dux, repudiato illorum consilio, qui Aragoniorum naues militibus malè instructas conijcientes, classe, quae in portu stabat, repleta in hostem incurrere suadebant, pulcerrimam Victoriae occasionem è manibus elabi passus est. Non multò pòst, cùm Ferdinandus ad D. Magdalenae fanum, militem in terram exponeret, Mompenserius haud minus ad audendum quum erat timendum, quàm ad timendu̅ vbi pridie erat audendum promtus, ex vrbe cum omnibus ferè suis copijs, vt eius in terram descensum prohiberet, sese effudit. Neapolitani malleo aeneis machinis in turribus templorum percussis, populo ad arma concitato, mox???; portis occupatis, palàm Ferdinandi nomen conclamarunt. Gallos hic repentinus tumultus sic perterrefecit, vt inter vrbem iam rebellantem, & inimicum exercitum esse parum tutum rati, neque eadem qua exierant via se posse reuerti sperantes, circa vrbis muros via sanè longa, montosa, valde???; difficili circumductis copijs in vrbem redire per proximam arci Nouae portam decreuerint. Ferdinandus Neapolim interea ingressus, totam vrbem incredibili omnium laetitia & plausu inequitauit. Guicciard. lib. 2. Belli Germanici, quo Carolus V. Pro testantium spiritus fregit, infeliciter administrati, praecipua fuisse causa putatur, quòd non ex vnius arbitrio res ageretur. Cùm enim aequali essent potestate praediti Io. Fridericus Saxo, & Philippvs Hassiae Lantgrauius, non semel accidit, vt in disceptando peropportunae dilaberentur occasiones. Sab. supplement lib. 28. ex Sleidano. Legati. Praeco missus à Creonte Thebanorum rege ad Theseum Athenas, persuasum ne opem ferret supplicibus Argiuis, iuuenis & stultus, antequam exponeret ad quid missus venisset, in Atheniensis Reip. statum multis inuectus est citra occasionem. Proinde Theseus vbi argumentis eius primùm respondit, & Democratiam tyrannide potiorem esse ostendit, inquit apud Eurip. in Supplicibus: [Greek words]. Flens sanè redisses, si te non misisset ciuitas, superuacua loquens. Nuncium enim conuenit, dicentem quaecunque quis imperauerit, quamprimùm à cluitate abire. In posterum verò in meam ciuitatem Creon minus garrulum te mittat aliquem nuncium. Aristion Atheniensium tyrannus à L. Sylla obsessus & victus rerum omnium inopia, Dvos in castra ad Syllam misit, qui ex tyranni sententia, non humili oratione, praesentíve fortunae accommodata sunt vsi, sed à Thesei laudibus & Eumolpi exorsi, memoriam inde rerum aduersus Medos & alias gentes ab Atheniensibus gestarum, stultè & insolenter executi, non modò non flexerunt aliquo modo hostem, sed ijs multò insestior factus, quàm antea fuisset, beatos abire iussit, retro???; secum totam illam laudationem ferre: se à populo Romano Athenas missum, non capiendae disciplinae causa, sed vt insi dam vrbem bello captam euerteret. Nec ita multis inde diebus interiectis, noctu Athenas occupauit. Sabellic. lib. 3. Ennead. 6. ex Plut. Sylla. Muza ab Vlita Miramomenino praefectus Mauritaniae constitutus, Roderico rege Gothorum à Taric duce suo interfecto, & Hispania occupata, vt ipse quoque in gloriae partem veniret, nono exercitu bello reliquias persecutus, Emeritam vrbem munitissimam obsedit. De deditione missi Legati, cùm Muzae canitiem animaduertissent, spe quòd citò moriturus esset, nullam deditionis mentionem fecêre. Postero die Muza capillos fuco denigrauit. Admissi denuò legati, quasi pro libito ex sene iuuenis factus esset, fatali stultitia vrbis dedendae auctores fuêre. Rodericus Toletanus libro tertio rerum Hispan. cap. 23. Perusini Oratores miserant ad Vrbanum V. morbo confectum. Exijs vnus, nulla habita ratione valetudinis pontificis, oratione prolixa vsus est. Alter, qui dicentis stultitiam aegrè ferebat: Hoc quinetiam in mandatis habemus, inquit, vt nisi nobis euestigiò responderis, eandem orationem denuò repetamus. Cui dicto arridens pontifex, ocyùs eos expediri iussit Poggius in Facetijs. Praetor quidam Florentiam Roma accersitus, quo die vrbem ingressus est, habuit de more in summo templo oratione̅: qua inter alia inepta, diuersoria quoque sua, quibus in eo itinere vsus esset, ad fastidium vsque inculcans, vrgente iam vespera, nondum Senas peruenerat. Quidam ergo in aurem insusurrans: Domine (inquit) hora iam tarda est, festinetis iter oportet. Nam nisi hodie Florentiam intraueritis, cùm hodiernus dies si vobis co̅stitutus ad veniendum, officium hoc amittetis. Hoc intellecto, stultus homo ac loquax tandem intulit, se Florentiam venisse. Poggius in Facetijs. Bello, quod inter Gregorium XI. & Florentinos gestum est, Racanatensium Legatvs Florentiam missus, gratias illis egit ob restitutam libertatem, multis verbis in Pontificem & tyra̅nos, fiue principes vrbium Pontificis ministros inuectus, nulla ratione habita Rodolphi, Camerinensium domini, qui tum Florentinorum polemarchus erat. Tum Rodolphus petens ab oratore illo, cuius facultatis aut artis esset? cùm ille Doctorem Iuris ciuilis se diceret, quaesiuit, Quanto tempore legibus operam dedisset? cùm ille, Ampliùs decennio, respondisset: Quàm vellem, inquit, vt saltem annum discretionis studio vacasses. Stultum illum iudicans, qui tam multa se presente contra principes effutisset. Pogg. in Facet. Veneti Legatos duos iuuenes ad Fridericum III. Imp. miserant: quoru̅ aetate offensus Caesar, in conspectum eos prodire vetuit. Illi extra ordinem priuatim aditu impetrato: Si sapientiae & prude̅tiae vis in barba & canis sita esset, inquiunt, Senatus Venetus tibi, Imperator, loco nostro duos hircos egregiè barbatos misisset. Superbo responso suspicionem Imperatoris co̅sirmauit. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis memorab. Iudices stulti. Clavdivs Caesar peregrinitatis reum, orta inter aduocatos leui contentione, togatúmne, an palliatum dicere causam oporteret, quali aequiratem integram ostentans, mutare habitum saepiùs, & prout accusaretur, defenderetúrve, iussit. De quodam etiam negotio ita ex tabella pronunciasse creditur: Secundùm eos se sentire, qui vera proposuissent. Propter quae vsque eò euiluit, vt passim ac propalàm contemtui esset. Excusans quidam testem è prouincia ab eo vocatum, negauit praestò esse posse. Dissimulata diu causa, ac post longas demùm interrogationes: Mortuus est, inquit, puto, licuit. Alius gratias agens, quòd reum defendi pateretur, adiecit: Et tamen fieri solet. Proclamante quodam, praecidendas falsario manus: carnificem statim acciri cum machaera, mensa???; lanionia flagitauit. Gessit Censuram intermissam diu post Paulum Plancum???ue Censores inaequaliter, vario???ue & animo & euentu. Recognitione equitum iuuenem plenum probri, sed quem pater probatissimum sibi affirmabat, sine ignominia dimisit, habere dicens censorem suum. Alium corruptelis adulterijs???; famosum, nihil ampliùs quàm monuit, vt aut parciùs aetatulae indulgeret, aut certè cautiùs. addidit???;: Quare enim ego scio, quam amicam habeas? Et cùm orantibus familiaribus demsisset cuidam appositam notam, Litura tamen, inquit, extet. Splendidum virum, Graeciae???ue prouinciae principem, verùm Latini sermonis ignarum, non modò albo iudicum erasit, sed etiam in peregrinitatem redegit. Nec quenqua̅ nisi sua voce, vtcunque quis posset, ac sine patrono, rationem vitae passus est reddere. Notauit???ue multos, & quosdam inopinantes, & ex causa noui generis, quòd se inscio, ac sine co̅meatu Italia excessissent: quendam verò, & quòd comes regis in prouincia fuisset: referens, maiorum temporibus Rabirio Posthumo, Ptolemaeum Alexandriam crediti seruandi causa secuto, maiestatis crimen apud iudices motum. Plures notare conatus, magna inquisitorum negligentia, sed suo maiore dedecore innoxios ferè reperit, quibuscunq; coelibatum, aut orbitatem, aut egestatem obijceret, maritos, patres, opulentos, se proba̅tibus: eo quidem, qui sibimet vim ferro intulisse arguebatur, illaesum corpus, veste deposita, ostentante. Fuerunt & illa in Censura eius notabilia, quòd essedum argenteum sumtuosè fabricatum ac venale ad sigillaria redimi co̅cidi???; coràm imperauit: quod???; vno die XX. edicta proposuit: inter quae duo, quorum altero admonebat, vt vberi vinearum prouentu bene dolia picarentur: altero, nihil aequè facere ad viperae morsum, quàm taxi arboris succum. Suetonius. De Ivdicis surdi inter surdos duos iudicio, Nicarchus in secundo Epigram. [Greek words], sic scribit: [Greek words] Id Thomas Morus vertit in hunc modum: Lis agitur, surdus???ue reus, surdus fuit actor, Ipse tamen iudex surdus vtroque magis. Pro aedibus hic petit aes, quinto iam mense peracto: Ille refert, Tota nocte mihi acta mola est. Aspicit hos iudex: & quid contenditis? inquit, An'non vtrique est mater: vtri???; alite. In agro Bononiensi oppidum est, Medicina dictum. Missus eò Praefectvs, litem audiebat duorum. Creditor pecuniam creditam exigebat. Praefectus truculento vultu: Quin ergo reddis, debitori inquit. Debitor, At verò reddidi, respondit. Iudex ad creditorem, An'non ergo te mendacij pudet? Creditore probationes se allaturum affirmante, debitorem summoperè obiurgauit. At debitore contrarias pollicente, creditorem modò non diris deuouit. Tandem multis vltrò citro???ue verbis co̅mutatis, Vtraq; pars, inquit praefectus, & victrix est, & victa: proinde abeatis licet. Poggius in Facetijs. Filij hominum Sapientum. Apud Homerum Odysseae primo, Telemachus rogatus, Num Vlyssis esset filius, respondet ad hunc modum: [Greek words]. id est, Esse quidem illius mater me ait: ast ego sanè Nescio: nemo suum patrem vnquam nouerit ipse. Erasmus in Adagijs. Orphei caput vnà cum lyra in Hebrum fluuium proiectum, ad Lesbum peruenit. Lesbij lyram in Apollinis templo suspenderunt. Quam post multum tempus Nearchvs, Pittaci tyranni Mitylenensium filius, sacerdote multis pecunijs corrupto, clàm abstulit, & aliam similem substituit, sperans se diuina quaedam carmina, quibus syluae atque ferae mulcerentur, cantaturum. Verùm cùm interdiu se in ciuitate parum tutum esse arbitraretur, noctu in suburbio citharam inconditè pulsans, canes exciuit, qui infelicem citharoedum discerpserunt. Itaq; Orpheum non modulis, sed mortis genere imitatus est, nisi quòd is à mulieribus, hic verò à canibus laceratus est. Lucianus [Greek words]. Herodes Atticus sophista, quum ingenio & eloquentia nulli secu̅dus haberetur, filium Atticvm habuit adeò hebetem, vt ne prima quidem perciperet eleme̅ta. Philostratus in eius vita PRVDENTIAE POLITICAE MAGISTRI. Ex singularibus Prudentioe in Inueniendo titulis huc exempla accommodari poterunt, eorum quirectè consulunt, tanquam Magistrorum alienae prudentiae: & vicißim eorum, quiparent, tanquam Discipuli. fol. 1665. 1754. & seqq. Qvi pvta Vates. Proditum est memoriae, ex Getarum gente quempiam, nomine Zamolxin, seruisse Pythagorae, & coelestium rerum cognitionem ab eo didicisse: cum???; ad Aegyptios vsque peregrinatus errasset, quaedam etiam illorum accepisse: cum???; suam reuertisset in patriam, magna in charitate ac studio apud principes nationem???; illam habitum, quid portenderent figna praesagientem. Denique persuasum regem, animum induxisse vt illum in regni societatem acciperet, vt qui ad deorum arcana annuncianda foret idoneus. & ab initio quidem eius, quem maximè venerantur, dei sacerdotem constitutu̅, postea verò Dei appellationem comparasse. Inde speluncam nactum subterraneam, caeteris quidem inaccessibilem externis, excepto rege, eius???ue ministris, eo in loco degere solitum, colloquia rara facientem: adiutasse etiam regem, cùm homines longè magis, quàm prioribus annis sibi cerneret obedientes, tanquam deorum consilio cuncta agenti. Is mos deinceps durauit, vt semper aliquis eiusmodi praeditus institutis inueniatur, qui regi consiliarius adsit, & inter Getas Dei nomen assequatur. Augusto imperante Boerebistas Getarum tenebat imperium: Decaeneus verò siue Ceneus magus, consiliarius erat. Strabo lib. 7. Boerebista, Ariouisti Germanorum regis successor, vsus est. auito more gentis, sacro consultore, vate???; fatidico Diceneo quodam mago, qui diu Aegypti oras peragrarat, sacerdotes???; audierat. Huius persuasione vites excisae sunt, vitam???; abstemiam sine vite agere decretum est. Denique Boerebistas his bonis suorum artibus fretus, latissimum intra paucos annos imperium peperit. Auent. lib. 1. Annalium Boiorum. Iureconsulti. Domitius Vlpianvs iureconsultus, praetorio praefestus sub Alexandro Mammeae, omnium???; eius consiliorum particeps, sua prudentia principem, atque adeò totum rexit imperium. Propterea quaerenti Constantino Magno, quo pacto Alexander & adolescens & Syrus in talem euasisset principem, cùm Tiberij, Caligulae, Nerones, Domitiani, Commodi, Iuliani, ante illum principes Romani sanguinis, imperatorium nomen dignitatem???; foedarint? responsum fuit, id potissimùm moribus ac probitati eorum accepto esse fere̅dum, quos ille princeps in consilio habuerat, Vlpiano, Iulio Paulo, Pomponio, Fabio Sabino, Iureconsultis praestantissimis. C. Rutilius in vita Vlpiani. Leo 43. Rom. Pont. Theoderico Gothorum regi à secretioribus fuit co̅silijs, antequam sacrarum literarum studio sese addiceret. Sidonius ad Leonem lib. 4. Praeceptores. Chalis seu Chalibassa, praeceptor Mahometi II. ab ineunte pueritia, ab Amurate, qui Constantinopolim cepit, moriente, tutor eidem relictus fuit: quem ob prudentiam amorem???ue eius erga se atque suos omnes, non secus & audire & obseruare deberet, quam si pater esset. Repetijt enim aetates vsque septem superiores, quibus maiores ipsius Chalis primarij semper fuerant in Othomannorum tyrannide, & Turcis omnibus dilectissimi. Cuspinianus. Principes. Persarvm septem principes, & inter eos praecipuus Mumachan, Artaxerxi regi consilium dedêre, de repudianda ob inobdientiam regina Vasti, & altera superinducenda. Eslerae 1. & Iosephus lib. 11. cap. 6. Antiq. Servivs Tullius Rom. rex, cùm consideraret fortunae mome̅tum exiguum multum semper pollere, & quia factum quid penè est aut non est, subinde id quibusdam fuisse causam, vt assecuti summa vel ludificatisint: Breuis fortunae aedem Ro [1651] mae construxit: quò intendendum praeciperet rebus, nec quantumuis modicae sint, eas, quae accidunt, esse contemnendas. Plut. in quaest. Rom. Consiliarij, Senatores. Consiliarij & Senatores, Dignitatis merito inter fortuita referri debent, fol. 747. Hîc solius Prudentiae in consulendo ratio habetur. Sin Theoricum habitum consideres, ad Philosophiae morum locos pertinent, & praesertim ad Iurecoß. Histiaevs Milesius tyrannus, qui ratem in istro fluuio custodiuit, quando Darius contra Scythas profectus fuit: cùm sidei ergô à Dario potestatem haberet, Myrcinum vrbem in Thracia condendi, tandem à Dario in Persiam reuocatus est, hac specie, vt consiliarius regius existeret, at reuera, ne loci opportunitate à rege aliquando rebellaret. Herodotus lib. 4. Cùm Lescus Albus non aliter Poloniae principatum obtinere posset, quàm si Govoricivm consiliarium suum fidissimum relegaret: cunctantem ille vltrò hortatus est, ne sua causa tan ta commoda negligeret. Malè enim sibi suis???ue posteris Lescum consulturum esse, si propter se vnum seniculum, & pauculos atq; eos incertos dies vitae suae, in aliam familiam transferri principatum sineret. Libenter se pro eius commodis atque honore in exilium abiturum, pro quo vitam quoque ponere deberet, atque cuperet. Commouit Lescum ea Gouoricij oratio, vt illicò negaret, tanti se facere principatum, vt eius adipiscendi gratia tam sidum consiliarium proderet, immerentem???; magistratu simul & patria eijceret. Proinde alium sibi Cracouienses proceres istis legibus quaererent: se in paterna ditione sua quieturum potius, quàm per scelus principatu potiturum. Cromerus lib. 7. Legati. Metrodorvs Scepsius, quo Mithridates in magnis rebus vtebatur, colebat???ue vt patrem, ab rege ad Tigranem missus, vt eum in societatem belli contra Romanos traheret: rogatus à Tigrane Armenio, An in partes belli oporteret se descendere? respondisse fertur (incertum Mithridatis odio, an vt ex sententia consuleret) Ego rex, inquit, vt legatus tibi, vt opem feras, suadeo: vt consiliarius, petitam vt neges moneo. Id responsum quum non tacitum tulisset Tigranes, causa fuit vt Metrodorus confestim sit à Mithridate interfectus. Doluit Tigranes suo indicio tantum virum exitio deditum: sed quem viuum prodidit, extinctum magnisicè funerauit. Sabell. lib. 4. Enneadis 6. Captiui. Croesvs, rex Lydorum, victus à Cyro Persarum rege, illi postea in rebus gerendis semper optimè consuluit. Itaque Cyrus contra Massagetas expeditionem suscipiens (in qua etiam perijt) filio suo Cambysi Croesum commendauit, vt???; illius consilio vteretur monuit. Herod. lib. 1. & 3. Qvales. Apti, Inepti. Ex Prudentiae bellicae & Stultitiae bellicae particularibus Titulis generalis illustretur, fol. 1758. & seqq. 2026. & seqq. Sacerdotali fraude, Syriae & Aegypti imperiu̅, à legitimis principibus ad seruos translatum est. Mos erat apud Aegyptios ex quo illa gens in Mahometanam sectam concessit, è cohorte eorum, qui literis eruditi, & inprimis legum consulti essent, Caliphem, ita summum antistitem appellant, constituere. Hic & sacra & politica cognoscebat, maiestate???; imperio, & potentia secundus à Rege habebatur. Reges igitur Aegypti, quos Mahometani Solidanos vocant, pulsis è Syria Christianis, luxui & desidiae cùm essent dediti, Caliphes, vt sunt plaeriq; Sacerdotes ad fallendum, & captandam dominationem callidi, totas imperij vires ad se trahendo, eò magnitudinis deuenit, vt regia auctoritas indies despectior, breui ferè extingueretur. Adempta regibus vi, imperij Equites quoque quorum opera res Aegypti stabat, modò in commeatus mittendo, atque in varios militares vsus ablegando, modò tanquam emeritos, in agros deducendo, propè exauctorauit, nullo eoru̅, vacationis & otij dulcedine, astum Caliphis sentiente. Caeterùm cùm circumspectus homo crederet, nullum imperium sine militari manu posse consistere, adiecit animum ad milites ex seruis instituendos, quos à longinquis regionibus conduxit, quando ciues & finitimos metuebat. Itaq; Pontica gens, quae inter Moeotim & Phasim incolit, vulgo Cercassos vocant, ad hanc militiam delecta, certis???; hominibus armorum & equitandi peritis, à quibus militiae artes edoceretur diuisa. Caeterum imperium, fraude quaesitum, haud altas radices egit, quum praesertim non suis, sed alienis viribus niteretur. Nam seruiles animi, posteaquam vires regni ex se pendere viderent, reputantes perfidiae praemium regnumfore. inito inter se consilio, aduersum Caliphem coniurant. Cur enim sacerdos, curandis sacris constitutus, qui in ocio aetarem agit: quippe qui nusquam è cubiculo prodit: verùm in sella aurea residens, puluillis purpureis innixus, ne hyberni quidem Solis patiens, quasi animal epulis destinatum, sese intra saginando, regnum potius temperaret quàm milites: sine quorum armis, sudore, & sanguine, neque imperium ampliari, neque tutum reddi queat? Itaque misso ad Caliphem nuntio, iubent, illum sacra duntaxat capessere, vetito eo, pro imperio quicquam de caetero agere. Extorto Caliphi regno, quum seruorum imperium ad ducentos ferè annos durasset, tandem à Turcis deletum est. Ludou. Tubero lib. 10. Comment. Qvomodo. Viua Voce. Ex seq. Titulis Consiliorum priuatorum Titulus hic generalis illustrari potest. Scripto. M. Varro edito commentario docuit Cn. Pompeium, quid facere dicere???; deberet Senatum consulens, rogatus à Pompeio ad hoc genus officij. Gellius lib. 14. cap. 7. Dignitate, Magistratu. Romani pueros patricios cum parentibus in Senatum duci permittebant, vt consilijs sapientum iam inde à teneris assuescerent. Durauit ille mos vsque ad Papyrium Praetextatum. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 6. & Gellius lib. 1. cap. 23. Avgvstvs Caesar liberis Senatorum, quò celeriùs Reip. assuescerent. protinus virilem togam, latum clauum induere, & curiae interesse permisit. Idem, quo plures partem administrandae Reipublicae caperent, noua officia excogitauit: curam operum publicorum, viarum & aquaru̅, aluei Tiberis, frumenti populo diuidendi, praefecturam vrbis, Triumuiratum legendi Senatus, & alterum recognoscendi turmas equitum quotiescunque opus esset. Censores creati desitos longo interuallo creauit, numerum Praetorum auxit. Exegit etiam, vt quoties consulatus sibi daretur, binos pro singulis collegas haberet: nec obtinuit. reclamantibus cunctis, satis maiestatem eius immmui, quòd honorem eum non solus, sed cum altero gereret. Sueton. Apud Venetos leguntur quotannis in Senatum certo numero iuuenes patricij, qui XX. annum attigerint, cùm alioqui ante XXV. nulli in Senatum venire liceat. Sabel. de Magist. Venet PRVDENTIAE BELLICAE MAGISTRI. Disciplina militaris latißimè patet. Ea??? propter Magistri eiusdem partim in genere considerari possunt, partim in specie. In genere quidem, qui huius vel instituendae, vel conserua̅dae, vel restituendae auctores fuêre. In specie verò, secundùm causas singulas. Sic Magistri militaris disciplinae dicuntur respectu Materiae subiectae illi, qui vel animos militum ad fortitudinem, ad temperantiam, ad iustitiam hortantur (exempla è Tit. militum fortitudinem temperantiam, alacritatem. iustitiam accendere, petenda, fol. 1796. & seqq. 1785. 1807. 1800.) vel corpora eorundem ad laboris, vigiliarum, famis, itineris tolerantiam excitant (de qua re sub Tit. Robur militum tam actiuum quàm paßiuum firmare, fol. 1769.) simul etiam dextrum vsum Aarmorum instituunt. Iam respectu Formae, hoc est, ipsius modi institutionis, vel Praeceptis fit, vel Exemplis. Praeceptis inquam & monitionibus tum blandis, suadendo, hortando, orando: tum seueris, interminando, cogendo. Denique respectu Efficientis, Magistros alios Publicos, vt Reges, Duces: alios Priuatos, vt Parentes, Praeceptores constituere possumus. Fontes hi sunto subdiuisionum, in quas exempla sequentia methodicè diduci possunt atque debent. Disciplinae nos hîc exempla in genere congerimus. Qui Temperantiam, qui Fortitudinem, qui Iustitiam prudenter docuêre, in speciali enarratione Stratagematum recensebantur. Qvi. Reges, Principes, Duces. Ivda Machabaeo mortuo, animum quoque amisêre Iudaei, & partim fame, partim ferro à Bachide domiti sunt. 2. Macha. 9. Cùm Artaxerxes Aegyptio regibellum inferre statuisset Iphicratem ab Atheniensibus petiuit ducem, quem praeficeret exercitui condusto, cuius numerus duodecim millium fuit. Quem quidem sic omni disciplina militari erudiuit, vt quemadmodum quondam Fabiani, milites Romani appel [1652] lati sunt: sic Iphicratenses apud Graecos in summa laude fuerint. Probus in eius vita. Cleomenes Leonidae F. magister fuit disciplinae militari Spartanorum. Docuit enim eos pro lancea sarissam ambabus manibus tractare, & clypeum ferre amento non appensum. Plut. in Cleomene. Pyrrhvs, Epirotarum rex, in auxilium vocatus à Tarentinis contra Romanos, posteaquam incolumes ex mari adfuerunt naues, & exercitus maxima ex parte conuenit: multitudinem aduertens nisi acriter compulsam neque seruari ipsam neque seruare posse alios, sed tanquam ipso propugnante domi residere balneis indulgentem & conuiuijs: gymnasia ambulationes???ue, in quibus spaciantes dispensabant res gerendas verbis, occlusit: compotationibus, comessationibus & ludis intempestiuis interdixit. Ad arma eos vocauit, in delectibus???; iuuentutis seuerus & durus fuit. Vnde reliquerunt vrbem multi, qui insolentia parendi, quòd non liceret in delicijs viuere, seruitutem vocabant. Plut. in Pyrrho. Philopoemenes Achaeorum magister equitum, primùm ordinum militarium apud Achaeos atque armaturae correxit vitia. Scuta enim habebant ex tenuitate expeditiora & restrictiora, quàm vt tegere possent corpora, lanceas longè sarissis breuiores: vnde ob leuitatem ad eminus petendum strenui erant & bellaces, cominùs non perinde valebant. Modus & forma aciei in orbem non erat in vsu: sed quia quadratam aciem, qua vtebantur, nec fronte muniebant nec strue, vt moris erat Macedonum, ex facili impellebantur, disijciebantur???;. Vbi haec Philopoemenes digessit, induxit eos, vt pro scuto & lancea clypeum & sarissam caperent: simul vt galeis, loricis ocreis???ue tecti, loco cursoriae & velitaris pugnae stataria̅ meditarentur & sirmam. Vbi iam pubem ad ita se armandu̅ impulit, primùm vt inuictos confirmauit, deinde delicias & luxum eorum optimè inuertit. Neque enim eripere semel potuit vanum & inane, quod perdiu infecerat animos eorum, desiderium circa amoeniorem vestium cultum, strata purpurea, sumtuosas coenas, mensas???ue: sed cùm institisset à non necessarijs cupidos elegantiae ad necessaria deflectere & honesta, breui omnes mouit atque inflammauit, vt quotidianis repressis in corpus sumtibus, gestirent in militari & bellico ornatu ostentare se splendidos & comtos. Quippe prosusio alijs in rebus voluptates producit, & animos eneruat vtentium, quasi per stimulos & titillationes animum sensu infringente: contrà impensa in huiuscemodi res roborat eum, extollit???ue: sicut Achillem induxit Homerus nouis armis propè sub oculis positis quasi exultantem & ardentem, vt ea in opus educeret. Cùm equites accepisset, qui prauos & exiles equos subitarios???ue instante expeditione arriperent, atque ipsi ferè militiam defugerent, alios???; delegarent vicarios, esset etiam singularis omnium cum ignauia inertia: ea???; dissimulassent antè magistratus, quòd inter Achaeos plurimùm equites pollerent, ac praecipuè arbitrium haberent honorum & poenarum: non summisit animum, neque elanguit: sed cùm oppida lustrando, tum singulos iuuenes seorsim ad laudem excitando, & castigando ignauos, exercitationibus???ue & transuectionibus atque mutuis inter ipsos concertationibus, vbi spectandi à plurimis essent, miros neruos breui, alacritatem???ue impressit cunctis, & quod in disciplina erat militari caput, agiles reddidit atque expeditos. Itaque turmatim in latus conuertere, & in terga obuertere aciem, singulos item equos ita conuertere & flectere edocuit & consuefecit, vt totius circumagendi globi dexteritas vnum corpus repraesentaret, suo se contorquens nutu. Plutarchus in Philopoemene, & Pausanias in Arcadicis. Dvcibvs, Centurionibus & Tribunis apud Romanos praecipuè curandum erat, in locis vbi statiua habebant, cogeretyrones milites, cùm primùm merere coepissent stipendia, ne sine consilio, sine imperio in hostes tenderent: per turmas hinc inde crebrò concurrere, decurrere, clamare, locum tenere, imperium seruare, iussa exequi, se???; in orbem colligere, cuneum facere & phalangem, vt sequi signa, & pati taedium aestus & vigilias assuescerent. Alexander ab Alexandro lib. 1. cap. 20. & lib. 5. cap. 2. P. Scipioni ad Numantiam misso fuit ab initio maius certamen cum suo milite, quàm cum hoste, dum corruptum exercitum ad seueriorem militiae disciplinam reuocat, qui seruilibus operibus, priorum ducum ignauia, assuetus, multò aptius vallum circumferebat, quo suam imbelliam tueretur, quàm scutum & hastam, mallet???; fossa & congesto luto se, quàm hostium cruore inquinari. Sustulit igitur dux solertissimus omnia desidiae instrumenta, scortis & institoribus numero bis mille extra vallum eiectis: militem quotidie decurrere, aut militare opus aliquod obire, septenos???ue vallos ferre cogebat, vt sui opprobrij aliquando pigere inciperet, crebro militem onere degrauatum incessens, Quum gladio rectè vallare didiceris, vallum ferre desinito. Quendam scutum nimis aptè ferentem, aliud amplius grauius???ue iusto ferre coëgit: reddita etiam causa cur id faceret, quando scuto meliùs quàm gladio vteretur. Si quem extra ordinem deprehendit, si Romanus esset vite, si extrarius virgis cecîdit, vendidit???; iumenta omnia, ne nimiùm exonerarent militem. Militia???ue per haec in integrum restituta breui apparuit illud verè dici: Tanti quemlibet exercitum esse, quanti sit is, qui in eo imperet. Sabellicus lib. 9. Ennead. 5. Q. Caec. Metellvs contra Iugurtham missus, vbi primùm in prouinciam venit, pro magno habuit negotio militiam corrigere, partim superiorum ducum negligentia, partim ignauia corruptam. Imbellis ibi exercitus erat, neque periculi, neque laboris ampliùs patiens: non vigiliae, non stationes circa castra. Milites lixis permixti, vt cuique libitum erat, ab signis aberant. Frumentum acceptum vendere, panem in diem mercari, multa???ue prouincialibus adimere, cum vino & alijs peregrè aduectis commutare. Nullum ignauiae luxuríaeve probrum esse, quod in exercitu illo ignominioso non reperiretur. Hanc militum intemperiem consul paucis diebus emendauit proposito edicto, Ne quis panem obsoniúmve vllum coctum in castris venderet. Ne lixae exercitum sequerentur. Ne gregarius miles in castris aut itinere, seruum habetet aut iumentum. Ipse quotidie transuersis itineribus ductare, castra, velut holtis in proximo esset, vallo & fossa munire, nunc in primis, nunc in postremis, nunc in medio versari: atque ita magis prohibendo à delictis, quàm delicta vindicando, breui exercitum confirmauit. Iugurtha Metelli prouidentia simul & integritate perculsus, tum demùm ad veram deditionem animum adiecit. Sabell. lib. 1. Enneadis 6. Plin. cap. 62. de Viris illust. Front. lib. 4. cap. 1. Valer. Max. lib. 2. cap. 2. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 12. Cùm haberentur Numantini inuicti bello viri, multos???ue duces profligassent, ad bellum illud gerendum P. Scipionem Africanum iuniorem populos consulem creauit. Cùm autem frequentes ad eam expeditionem se voluntarij offerrent: veritus, ne vacua relinqueretur Italia, impediuit id senatus: nec stipendium vt caperet ex aerario concessit, verùm assignauit à publicanis, cuius pecuniae nondum cesserat dies. At Scipio non requirere ait se pecuniam, suppeditaturam domo & ab amicis: verùm de militibus est questus. Quippe graue esse bellum, si virtute hostium fuissent toties superati, quòd aduersus tales: si ciuium ignauia, quòd cum talibus gereretur. Postquam in castris sub aduentum suum ingentem licentiam, lasciuiam, superstitionem, & luxum offendit: extemplò fatiloquos, ariolos & lenones exegit, instrume̅tum omne edixit vt dimitterent, praeterquam ollam, veru, & poculum figlinum. Ex argenteis calicem permisit, quibus liberet, non amplius dupondio, balneis interdixit. Qui vngi vellet, vt se quisque ipse fricaret. Namque iumenta manibus carentia habere opus alio, qui ipsa fricent. Prandium praescripsit vt pedibus insistentes caperent incoctum: coenarent accumbentes panem vel pultem simplicem, & carnes assas vel elixas. Ipse sago amictus pullo, in publico versabatur, lugere serens se exercitus insamiam. Plutarchus in Apophthegmatibus, & Polyaenus lib. 8. M. Cato minor Trib. mil. creatus, in Macedoniam missus est ad Rubrium praetorem. Comitabantur eum serui quindecim, duo liberti, & quatuor amici: quibus equo vectis ipse pedibus incedens, applicabat se vicissim cuique, colloquebatur???ue. Vt in castra venit, ex pluribus legionibus vni à praetore praefectus suam vnius virtutem exiguum opus nec regium ducebat explicare, sed milites sui reddere similes maximè enitens: non formidinem detraxit imperio, sed adiecit admonitionem per rationem: qua singula probans ijs, docens???; adiuncto honore & poena, difficile erat dicere quietiores, an bellicosiores, an alacriores, an iustiores milites reddiderit. Adeò praebuerunt se hostibus formidabiles, mansuetos socijs, timidos ad malum, & acres ad laudem. Vnde quod minimè Cato morabatur, id est inprimis assecutus, gloriam & beneuolentiam, & eximium honorem, & studium militum. Nam quae alijs imperabat, ea quia vltrò praestabat ipse: vestitu autem & victu itineris???ue labore comparabat se illis magis quàm ducibus: grauitate verò, prudentia, facundia, omnibus antecellebat, qui nomen obtinebant imperatorum & ducum: simul his artibus deuinxit clàm sibi animos eorum. quippe germanus virtutis amor non influit, nisi per summum imprimentis cum studium & reuerentiam. Sine amore qui celebrant bonos, eorum gloriam reuerentur, non suspiciunt neque imitantur virtutem. Expleta militia, non votis eum, quod translatitium erat, neque praeconijs: sed lacrymis complexibus???ue prosecuti sunt, substernentes in via, qua pergebat, vestes, manus???ue eius deosculantes: quae vix paucis imperatoribus praestabant illius temporis Romani milites. Plut, in eius vita. Q. Sertorivm Hispani ob bellicas virtutes habebant in admiratione, & amore prosequebantur: praerea quòd Romanis armis, ordinibus, fignis, detrahens ipsis speciem virium insanam & beluinam, pro magna latronum manu in formam exercitus redegisset copias suas. Argento affatim [1653] praebito, & auro galeas eorum exornauit, & scuta varijs distinxit ornamentis, chlamydes???ue pictas & tunicas vsurpare eos docens, atque in id suppeditans & seruiens illorum gloriae, influebat in eorum animos. Praecipuè cepit eos puerorum disciplina. Nam ex parentibus sibi gentibus nobilissimos Oscam amplam vrbem contraxit, ijs???; doctores praefecit literarum Graecarum & Latinarum. Ita illos reuera obsides habebat, verbo erudiebat: ostendens, vbi creuissent, ciuitate Romana eos donaturum se, atque ad honores prouecturum. Quorum genitores delectabantur, quòd filios conspicerent praetextatos, decorè ad Iudum literarium commeantes, pendentem pro his salarium Sertorium, crebrò sumentem specimen, praemia???ue meritis tribuentem, & aureas bullas donantem. Plut. in Sertorio. C. Ivlivs Caesar, militem neq; à moribus neq; à fortuna probabat, sed tantùm à viribus: tractabat???; pari seueritate atque indulgentia. Non enim vbique ac semper, sed cùm hostis in proximo esset, coërcebat: tum maximè exactor grauissimus disciplinae, vt neq; itineris, neq; praelij tempus denunciaret: sed paratum & intentum momentis omnibus, quò vellet, subitò educeret. Quod etiam sine causa plerunq; faciebat, praecipuè pluuijs & festis diebus. Ac subinde obseruandum se admonens, repentè interdiu vel nocte subtrahebat: augebat???; iter, vt seriùs subsequentes defatigaret. Fama hostilíum copiarum perterritos non negando, minuendóve, sed insuper amplisicando ementiendo???; confirmabat. Itaque quum expectatio aduentus Iubae terribilis esset, conuocatis ad concionem militibus: Scitote (inquit) paucissimis his diebus regem affuturum cum X. legionibus, equitum XXX. leuis armaturae c. millibus, elephantis CCC. Proinde desinant quidam quaerere vltrà, aut opinari, mihi???; (qui compertum habeo) credant: aut quide̅ vetustissima naue impositos, quocunq; vento, in quascunq, terras iubebo auehi. Suetonius. Avgvstvs Caesar, in re militari & communicauit multa, & instituit: atq; etiam ad antiquum morem nonnulla reuocauit: disciplinam seuerissimè rexit: ne legatorum quidem cuiquam, nisi grauatè, hybernis???; demùm mensibus, permisit vxorem interuisere. Equitem Rom. quòd duobus filijs adolescentibus causa detrectandi sacramenti, pollices amputasset, ipsum bona???ue subiecit hastae: quem tamen, quòd imminere emtioni publicanos videbat, liberto suo addixit, vt relegatu̅ in agros pro libero esse sineret. Decimam legionem contumacius parentem cum ignominia totam dimisit: item alias immodestè missionem postulantes, citra commoda emeritorum praemíorum exauctorauit: cohortes, si quae cessissent loco, decimatas hordeo pauit: Centuriones statione deserta itidem, vt manipulares milites, capitali animaduersione punijt: pro caetero delictoru̅ genere varijs ignominijs affecit, vt stare per totum diem luberet ante Praetorium: interdum tunicatos, discinctos???ue, nonunquam cum decempedís, vel etiam cespitem porrantes. Idem. Piberivs Caesar in Germania militarem disciplinam acerrimè exegit, animaduersionum & ignominiarum generibus ex antiquitate repetitis: atq; etiam legato legionis, quòd paucos milites cum liberto suo trans ripam venatum misisset, ignominiam notato. Idem. Galba, postridie quàm ad legiones venit, solenni fortè spectaculo plaudentes inhibuit, data tessera, vt manus penulis continerent. Itaq; statim per castra iactatum est, Disce miles militare: Galba est, non Getulicus. Pari seueritate interdixit commeatus peti. Veteranum ac tyronem militem opere assiduo corroborauit: mature???; barbaris, qui iam in Galliam vsque proruperant, coërcitis, praesenti quoq; Caio Caesari talem & se & exercitum approbauit, vt inter innumeras contra???s???; ex omnibus prouincijs copias, neq; testimonium, neq; praenia ampliora vlli perciperent: ipse maximè insignis, quòd campestrem decursionem scuto moderatus, etiam ad essedum Imperatoris, per viginti passuu̅ millia cucurrerit. Posteaquam Imp. salutatus in vrbem venit, ad officium remigandi eos redire coëgit, quos Nero olim ex remigibus legitimos milites classiarios fecerat. Germanorum cohortem, à Caesaribus olim ad custodiam corporis institutam, multis???; experimentis sidelissimam, dissoluit, ac sine vllo commodo remisit in patriam. Plutarchus tradit, remiges illos clamantes in itinere obtriuisse, ac per multam caedem, tot???ue cadauera, in vrbem, haud fausto auspicio, ingressum: horribilem???; omnibus ac for midabilem factum, quanquam senem infirmum???;. erat enim annos natus tres & septuaginta. Cuspinianus ex Suetonio. Cornel. Tacitus prodit, Vespasianvm consuesse anteire agmen, locum capere, cibo fortuito, veste habitu???ue vix à gregario milite discrepante, legiones habuisse exercitas bello, noctu stetisse in excubijs, milites stragematibus dolis???; bellicis instruxisse. Adrianvs Imperator, militari disciplina post Octauium Caesarem valde corrupta, in Germaniam prosiciscens, etsi in pacato erat, tamen haud secus, quàm si propinquus esset hostis, milites exercuit, adeò vt equites eius armati Danubium transnatauerint. Tabernacula frondibus facta, aut in subterraneis locis ad minuendam caloris vim inuenta, subuertit: atq; vt ex ipsius patientia ferendi laboris exemplum alij haberent, interdum pedibus viginti passuum millia peragebat. In propatulo vescebatur, lardo caseo???; tantum in structa mensa: nec alio vino, quàm posca siue lora, vtebatur, quemad modu̅ antea Scipiones Marcelli???; factitârant: vt aliorum seuerus esse, reprehensor posset, exemplo???; suo ferendi laboris excusationem adimeret. In caeteris quoq; expeditionibus no̅ modò ca, quae ad vniuersum exercitu̅ pertinent, vt sunt arma, machinae, fossae, aggeres, sed etiam qualis sit cuiusq; & militum & ducum ipsorum vita, stario & mores, diligenter animaduertit: mores indulgentia deprauatos correxit, ad omne genus pugnae milites exercuit, atq, omnem militarem disciplinam eos docuit. Sab. lib. 4. En. 7. & Auentinus lib. 2. ex Dione. Antoninus Caracalla, qui Seuero patri in imperio successit, praeter quàm quòd saepe se cum militib. exercebat, pedibus iter armatus faciebat, ac magnu̅ spaciu̅ militaria signa ipse ferebat: ne tum quidem, cùm lassus in tentoria se receperat, delicatiore cibo reficiebatur, sed cum alijs militibus eo pane vescebatur, quod ipse libi pinserat, & in ardenti cinere decoxerat. Scypho quoq; ligneo habebat. Pescennivs Niger, qui sua virtute ad imperium conscendit, nunquam alio quàm militari cibo vsus, militibus, cùm vinum poscerent, respondit, debere eis fluuialem aquam sufficere. Nisi reliquus exercitus sub tecto mansisset, tentorium aut frondea tabernacula non subibat: sed sub dio manens, suo exemplo docebat alios vitae militaris austeritatem. Vlpivs Marcellus, Commodi Romahorum Imperatoris contra Britannos dux, vt milites in disciplina optima contineret, viucbat aliorum militum more. Dion Nicaeus. Alexander Seuerus Imp. vix annos viginti natus, in summa rerum affluentia, egregium militaris disciplinae exemplum seipsum praestitit. Non alio quàm militari cibo vtebatur: apertó que tentorio, vt omnes conspicerent, vescebatur. Si quis, dum agmen incederet, in priuatoru̅ possessiones se immisisset, plagis multabat: vociferando, An ita calcari agrum tuum velles? Quod tibi fieri non vis, alteri nefeceris. Stipendia militi largè persoluebat: neq; ferebat, vt vel legati, vel aliorum ordinum ductores supendia decimarent. Militem enim bene vestitum, caligatum???; ac saturum esse oportere aiebat: si quid praeterea numorum in baltheo secum gestaret, semper dicto audientem fore, quia inopiae plerunq; desperatio co̅iuncta esset. Haec cùm ipse praestaret, à militibus contrà seuêrè exigebat, vt diligenter militarem disciplinam seruarent. Antiochiae equites nonnullos, balneis conuiuijs???; deditos, comprehendi, atq; in custodia haberi iussit. Qua re motus exercitus cùm tumultuaretur, ipse in tribunal conscendit, ac perpetrati erroris grauiter milites increpuit. Caeterùm cùm ipsi penè minabundi fremerent, solus inermis???; toruo vultu grauiter???; sonante voce omnem exercitum exauctorauit, iussit???; vt statim arma dederent. Mira res profectò, sed tamen vera fuit, vnam principis vocem tam multos iratos???ue exarmasse milites. Nam ad primum eius verbum eodem omnes momento arma in terram abiecerunt, que vnà cum signis per populum Antiochenum ad palatium Alexander ferri iussit. Nec verò multò pòst, cùm eos in pristinum militiae honorem recepisset, adeò obseque̅tes habuit in Parthica expeditione, vt non milites, sed senatores ire dicerentur. Lampridius. Aetivs ex Moesia prouincia, inter Romanas legiones ascitus, patricius Romanus ab Honorio Imp. factus, disciplinam militarem penè collapsam omnem restituit. Vandalos, Alanos???; in Romani imperij sines irrumpentes, coërcuit. In Hispania praeclaras res gessit. Atilam cum quingentis armatorum millibus in Gallias irrumpentem, in Catalanicis campis memorabili praelio vicit. Egnatius lib. 2. c. 2. Theodosivs Magnus Imp. disciplínae militaris exemplum, modico & castrensi cibo contentus, ab omni alienus luxu vixit. Alex. ab Alex. lib. 5. c. 21. Hermion quintus rex Germaniae magnae, qui vixit post diluuium anno 411. disciplinam militarem apud Germanos primus instituisse, leges???; militandi sanxisse legitur: sic vt quotannis aliquot millia armatorum bellandi causa è finibus educerentur: qui domi remanerent, se atque illos alerent. Hi rursus inuicem anno pòst in armis essent, illi domi remanerent. Sic neque agricultura, neq; vsus belli intermittebatur. Auentinus lib. 1. Annalium Boiorum. & Hieron. Zieglerus de Illustribus viris Germaniae. Totilas Gothorum rex, vti erga hostes clementissimus erat, ita à suis disciplinam militarem seuerissimè exigebat. Rapere aliena, aut vim inferre, capitale erat, sequebatur???ue supplicium bonorum publicatio: quae quidem bona violentiam passo tradebantur. Itaq; & castra, & ingressus Gothoru̅ per amicas ciuitates & gentes, omni scelere carebant. Io. Magnus lib. 13. ex Procopio. Carolvs Magnus militarem disciplinam seuerè exercuit: militibus, qui nauiter fecerant, praemia constituit, negligen [1654] tes ignominia notauit: vbique virtutis spectator extitit. Auentinus lib. 4. Henricvs I. Imp. disciplinam militarem denuò reuocauit: latrones expulit: ex agrarijs militibus nonum quemque vrbibus imposuit, vt caeteris octo cum familiaribus suis habitacula construeret, frugum???; omnium tertiam partem custodiret, caeteris octo seminantibus ac fruges colligentibus. Concilia & conuentus in vrbibus instituit, vt tempore pacis discerent, quid in bello esset agendum. Ruri autem rara domicilia aedificari iussit. Cuspinianus. Albericvs Balbianus, seu Barbianus, Cunij comes, circa annum Christi 1376. indignitate permotus, quòd externae gentes mercenarijs armis. Italiam quaterent, multae???ue passim immani rabie baccharentur: Italorum animos, quitum per socordiam amissam???ue libertatem vetere belli gloria decidissent, in spem recuperandi no minis erexit, disciplinam militarem reuo cauit, equitem cataphractum instituit. Fuêre sub eius imperio ingentes alae cataphractorum equitum, qui auspicijs diui Georgij militantes, sacramento adacti, nunquam se terga daturos externo hosti, coniurarant. Ab his demùm non vno in loco Britones profligati, caesi Galli, pulsi deuicti???ue Germani, Hispanisusi, Allobroges Angli???ue deleti, apud Italos non omnino extinctum antiquae virtutis decus iusta confessione docuerunt. Hinc Sfortianus Braccianus???ue miles, hinc tot clarissimi Imperatores, Franciscus Sfortia, Nicolaus Picininus, & innumeri alij per ea tempora, postremò verò Bartholomaeus Coleo, Federicus Vrbinas dux, Robertus Santoseuerinas, etate verò nostra Nicolaus Petilianus, florueru̅t. Egnatius lib. 2. cap. 2. ex Platinae Bonifacio IX. & Fulgosus lib. 2. c. 2. & Iouius in vita Magni Sfortiae. Milites. Phocion Atheniensis adolescens sub ducemeruit Chabria, eum???ue est assectatus, à quo fuit in scientia militari institutus egregié. Non nihil vicissim illius ingenium correxit varium & impotens. Nam cùm segnis aliàs Chabrias & tardus esset, ipsis in certaminibus gliscebat & exardescebat animo, atque cum ferocissimis proruebat praecipitantiùs: quomodo sanè in Chio quoque vitam proiecit, cùm triremi sua ante caeteros prouectus descensionem vrgeret. At Phocion iuxtà cautum & impigrum praebens se, quà cunctationem excitabat Chabriae, quà contra calorem impetus intempestiuum detrahebat. Vnde candidus & probus Chabrias dilexit eu̅, ad negotia???; & imperia prouexit, eius???; arduis in rebus vsus est opera, atque ex pugna nauali apud Naxum insigne nomen & gloriam Phocioni conciliauit. Plut. in Phocione. Praeceptores. Apud Persas rei militaris Magistri grandioris aetatis erant, nec infra annum l. Sub his instructa acie, parcè primùm & modicè, mox exactissima cura militiam ediscebant. Iuuentus à vigesimo ad quinquagesimum annum militare cogebatur, vlteriùs arma tractare vetabatur. Alexander ab Alex. lib. 1. cap. 20. Tyronibus Romanis ad militiam admissis, primo anno Cvstos, sub quo disciplinam ediscerent, & magister, sub cuius imperio tyrunculi acuerentur, publicè dabatur, ne expertes operum militarium, arma tractarent. C. Iulius equites Romanos, aut senatores armorum peritos, sub quibus militiae nescij erudirentur, magistros dedit: quorum praeceptis imbuti, perstando & peruigilando, militare rudimentum deponerent, leges???; pugnandi & praelij normam ac dictata internoscere̅t, Primus???ue Pub. Rutilius consul, collega Cn. Manlij, è ludo Cornelij Scauri doctoribus accersitis, plagas vitandi & inferendi militibus praecepta dedit. Inde ne temerè & sine arte pugnarent, vt???ue tyrones sub disciplina essent, & militaribus imbuerentur praeceptis, Tribunis datum negotium fuit. Quos optimis disciplinis institutos, tandem militiae adscribebant. Idem. Alfonsus. Neapolitanus rex, bello ab Galliae rege Carolo IIX. petitus Ferdinandum silium, in quo mirisica indoles militaris virtutis eminebat, terrestribus copijs praefecit. Caeterùm Nic. Petilianus, Alfonsus Daualus Piscariae Marchio, & Ioannes Iacobus Triuultius, qui tum peregregij duces erant, & postea omnibus bellis cum summa imperatoriae virtutis laude claruerunt. Ferdinando attributi sunt, vt alacriores in iuuene spiritus maturo consilio temperarent. Iouius lib. 10. Hist. Consaluus Agidarius ab Inico Mendocio Tendiliae comite, viro grauissimo, duce omnibus cùm ciuilis tum bellicae laudis numeris absoluto, non minùs quàm ab ipso antea Alfonso Cadene primo solertissimo???ue magistro, exactae militiae documenta praecepta???ue, quibus postea suo cognomine Magnus euasit, accepisse fatebatur, vsqueadeò gratè studio se???;, vt eum no̅ secus ac parentem, singulari cum veneratone percoleret. Iouius in Consaluo. Poêtae. Tyrtaevs poëta Atheniensis, per contemtum Lacedaemonijs ducem petentibus ex oraculo, cùm claudus & luscus esset, missus, suis versibus Spartanos belli Messenci diuturn itate iam propè attritos reaccendit: vt tandem Messenam expugnarint. Quapropter & ciuitate donatus est, & in tanta porrò fuit existimatione, vt cum hoste congressuri, eius poe̅mata canerent, & domi Trichoriam saltationem ex eius praescripto exercerent. Suidas. Patres. Aegyptijs in more fuit, vt Calasiries (qui praecipui habentur milites) à nullo doctore, sed à patre solùm militiae praeceptis erudire̅tur. Alexander ab Alexandro lib. 1. cap. 20. ex Herodoti lib. 2. Magnvs Sforcia, sub moderata disciplina educatum filium Franciscum, cùm ab se in Brutios ad dotales vrbes ex Polyxena Ruffa vxore profecturum dimitreret: ei attribuit eximiae virtutis duces & milites, qui bello pace???; aetatem eius regere̅t: diu iuuenem cohortatus, vt pietatem & iustitiam coleret, nobili???; animi decreto existimaret, virtute potiùs, quàm malis artibus ad opes & gloriam contendendum. Illud etiam grauissimis praeceptis adiecit, vt etiam atque etiam caueret, ne amici aut imperio subiecti vxorem vnquam impudicis oculis intueretur. Neminem vulnere aut duro verbere puniret, aut si id casu aut ira praecipiti accidisset, extemplò lenitum, donatum???; digno munere, longiùs ablegaret. Postremò nunquam indomiti oris equum ascenderet: nunquam eo vteretur, qui ab vngula molliore facilè soleam excutere consuesset. Iouius in vita Sforciae. Mulieres. Magno Sforciae, Ioannis Attenduli F. Cotignolae antiquo Togatae Galliae oppido nato, mater fuit Elisa, virilis animi mulier, ex Petracina factiosa gente. Ea erat feruidis admodum asperis???; moribus, sed pudicitia & foecunditate mirabili. Peperit enim alterum & viginti liberos, quos veluti ad arma natos ita educauit, vt facilè comtiora indumenta exquisitas???ue epulas, & mollia & strata contemnerent: verterentur autem robusto quodam corporis atq; animi vigore ad tuendum familiae decus, & id saepiùs armis, quando grauissimas simultates cum Pasolinis aequè potentibus exercerent, quum Martinus Pasolinus eius samiliae princeps, puellam nobilem Bartholo, Sforciae fratri ex chirographo desponsatam, quòd in eius dotem perampla haereditas veniret, arroganter intercepisset. Ob id saepiùs iusta propè acie dimicatum est, magnae???ue caedes editae. Iouius in eius vita. Daemones. Ingo rex Sueonum, proferen di imperij gratia Danis bellum indixerat. Cuius euentum Haraldo Danorum regi explorare cupienti, Senex gigantea statura, orbus oculo, obuius factus, hispido amiculo, Othinvm se dici, bellorum???; vsum callere testatus, praecepit, vt terrestri praelio vniuersam acie̅ in tres turmas diuideret, quarum vnamquamque vicenarij ratione densaret, mediam verò viginti virorum numero reliquis porrectiorem extenderet, quam etiam in coni siue pyramidis acumen digerens, alarum recessus vtrinq; secus discretis ambagib. obliquaret. Cuiuslibet verò turmae seriem hac ratione co̅texeret, vt à duobus frons inchoans, consequentibus locis vnitatis duntaxat incrementa reciperet, & quidem in secunda linea tres, in tertia quatuor, eodem???; modo posteriùs ordina̅dos, habita congressione statueret, sic???; consequentes gradus idem proportionis tenor instrueret, donec coniunctionis extremitas alas aequaret: Cornu verò quodlibet denis ab eo ordinibus formaretur. Post has item turmas instructam'iaculis iuuentutem collocaret, à tergo veteranorum cohortem adhiberet, quae labantes sociorum vires firmaret. Deinde funditorum alas narus locoru̅ supputator annecteret, qui post sodalium agmina consistentes, eminus hostem tormentis incesserent. Post quos cuiuslibet aetatis aut ordinis homines absq: conditionis aestimatione passim adscisceret. Caeterùm postremam aciem ternis ad instar primae cornibus interstinctam, simili???; graduum proportione digestam explicaret: cuius tergum superiori coniunctum agmini, ipsum auersae frontis obstaculo tueretur. At si nauale fortè praelium incidisset, partem classis secerneret, quae eo propositos inchoante conflictus, multiuola rates hosticas reflexione circumdaret. His disciplinae militaris rationibus instructus, Ingonem, Olaum???ue fratrem bellum parantes, anticipatis apud Sueciam rebus, oppressit. Saxo lib. 7. Qvales. pvta Apti. Ex Stratagematum Titulis illustretur, quatenius recte & feliciter, quid agendum sit, ipsi Duces suos docent milites, fol. 1769. & seqq. Gobryas vnus ex septem, qui Magos sustulerunt, vir prudentia insigni, cuius consilio in Scythica expeditione vsus [1655] Darius, tutò effugit, alioqui cum toto exercitu periturus. Herodotus lib. 4. Inepti, Mali. Disciplinae militaris dissoluendae auctores. Cambyses rex Persarum ineptum militaris disciplinae Magistrvm silij sui Cyri esse rationibus ostendit, qui [Greek words] hoc est, instruendae aciei rationem tantum doceat, earum rerum, sine quibus acies nulla instrui, aut instructa praeclarè rem gerere potest, penitùs ignarus: nimirum quomodo hosti insidiandum, quomodo consilia eius exploranda, nostra occultanda: commeatus & stipendia quomodo conficienda: militum corpora quomodo exerceri, animi verò accendi, & in officio retineri debea̅t: castra quo loco ponenda, & similia multa. Xenophon lib. 1. Paediae. Pyrrhus rex audiens Qvendam promittentem, se traditurum ei aciei instruendae artisicium, qui tamen in acie nunquam fuerat. dixit, Non opus esse sibi Imperatore, vel belli duce, cuius aures tubae sonus nunquam circumierit. Stobaeus serm. 52. Eudamidas, cùm Philosophvs quidam solum sapientem bonum esse imperatorem asseruisset, dixit: Mirabilis quidem oratio est: is verò, qui loquitur, nunquam classicum tubar sonum expertus est. Idem. Cùm Hannibal in Chalcide apud Antiochum Asiae regem esset, atq; coram eo Phormio philosophus, vt doctrinae magnitudinem ostentaret, varijs de rebus copiosè disseruisset: postremò eò descendit, vt de militari arte loqueretur. De qua cùm permulta dixisset, Antiochus ingenij & facundiae magnitudinem admiratus, posteaquam nominem laudauit, ad Hannibalem co̅uersus, qui silebat, quaesiuit, Quid ei de Phormione videretur? Subridens Hannibal, liberè respondit: Multos se senes deliros vidisse, sed neminem, qui Phormione magis deliraret. Nam cùm ne tubarum quidem clangorem vnquam exaudiuisset, aut stringi gladium vidisset, se praesente de militari scientia loqui ausus esset, qui quindecim annos graui bello Romanos vexasset, tot???; eorum exercitus ac Consules occidisset. Plut. in Annibale. Severvs, tribus Imppp. breui temporesublatis, Iuliano Romae, Pescennio in Syria, in Gallia Albino, Romam reuersus est. Laureatus populus venientem excepit. Ipse congiariu̅ populo dedit, militibus pecunia̅ largitus est, frume̅ti mensuram adauxit, & domi mulierem habere permisit. rem neq; priùs vsitatam, neq; in futurum militiae conducibilem. Hic omnium primus duritiem asperitatem???; militaris victus, laborum tolerantiam, veterem???ue disciplinam sustulit. Tum milites, neglecta ducum reuerentia, & opibus supra modum inhiare, & munditias colere ceperunt. Sab. lib. 5. En. 7. Ingemarus Gothorum & Suecorum rex, Haraldo Danoru̅ regi, quòd Schoningiam Gothici regni partem occuparet, bellum indixit. Haraldus Othinvm (qui apud Vpsaliam colebatur) rogabat, Ne sibi in tantis periculis deesset. Tum illi visa est astare imago monoculi senis, hispida veste induti, qui Othinum se nominabat, venisse???;, vt futuri belli euentuiri denunciet, rationem???; struendae aciei ostendat. Quae tamen tam insulsa fuit & inepta instructio, vt malus ille daemon non seruare, sed funditùs Danos perdere voluisse sit visus. Priùs tamen vxoris insidijs sublatus est Ingemarus, quàm praelium sit commissum. Ioan. Magnus lib. 8. c. 1. Imperator Manvel Comnenus, stipe̅dia militaria in siscum, tanquam aquas in cisternam coëgit: & exercituum cupiditatem donatiuis, quae incolarum dicuntur, leuauit, abusus re à veteribus Imp. vsurpata in eos tantùm, qui hostes saepe ceciderant. Qua quidem prodigalitate milites in vniuersum eneruati, voluptatibus succubuêre: & qui strenui antè fuera̅t, cùm nihil eximij prae caeteris re fortiter gesta se habituros sperare̅t, animos demisêre: & vicissim multi opisices, bellicarum rerum imperiti, ad castrenses dignitates ascendêre. Perturbationis huius, Romanae prouinciae graues poenas dederu̅t, quarum aliae à barbaris spoliatae, & occupatae sunt: aliae ab ipsismet militibus tanquam alienae vastatae & euersae. Nicetas li. 7. Post regis Mathiae Coruini obitum, Vngari, quod ad bella pertractanda attinet, semper inglorij extitêre. Etenim Ladislavs rex militarem disciplinam, atq; à rege Mathia institutos militum ordines, adeò labefactari permisit, vt Vngari nullam bellandi peritiam, sed solummodò quandam temeraria̅ audaciam ac ferinum furorem haberent, quo se posse Turcas omnes in primo congressu deuorare praesumerent, Iouius in vita Solymanni. Qvomodo. Nempe Exercitatione. Spartani furandi vsum pueris concedebant impunè, non ob turpia lucra, ncque ad sumtum libidini praebendum, comparandámve opulentiam, sed pro exercitio, disciplina???ue rei bellicae: quòd & furandi solertia, & assuetudo acueret animos adolescentium, & ad insidiarum astus, & vigilandi tolerantiam & obrependi celeritatem, aptos procliues???ue redderet. Plut. in Laconicis. Iphicrates Atheniensis varijs modis milites exercebat, fictis excursionibus, falsis insidijs, fictis proditionibus, simulata transitionibus, fictis aggressionibus, & panicis: vt si quando tale quid eueniret, non terrerentur. Polyaenus lib. 2. Apud Rom. milites in castris militiam edocti, hyeme pariter atque aestu dieb. singulis manè & post meridiem, locum tenere, signa sequi, ordiné seruare, fossam fodere, figere vallum, militari gradu incedere, & alia militaria facere, quotidiano vsu ediscebant Nam ducibus, centurionibus & tribunis, praecipuè curandum erat, in locis vbi statiua habebant, cogese tyrones milites, cùm primùm merere cepissent stipendia, ne sine consilio, sine imperio in hostes tendere̅t, per turmas hincinde crebrò concurrere, decurrere, clamare, locum tenere, imperium seruare, iussa exequi, se???ue in orbem colligere, cuneum facere & phalangem, vt sequi signa, & pati taedium, aestus ac vigilias assuescerent, ne pulsi loco cederent, & in acie quisq; agnosceret ordines suos: ita vt vsu quotidiano no̅ minùs ipsi sibi praescriberent, quid facto opus foret, nec hoc incitante vllo, nec imperante, quàm ab alijs ediscerent. Alex. lib. 1. c. 20. Germani prisci iumentutem omnem, praecipuè tamen pueros, non molliter educabant: sed laboriosis semper exercitationibus, pugnae etiam simùlacris assuefaciebant: vt cùm ad viridem aetatem peruenissent, nihil tam difficile, tam arduum, tam durum esset, quod non remoto omni corporis dolore subire auderent. Alex. lib. 2. c. 25. P. Rvtilivs Rufus, Consul cum C. Mallio, anno Vrbis 651. primus ex ludo C. Aurelij Scauri doctores gladiatorios accersiuit, qui iuuentutem in armis erudirent. Haraldvs, Danorum rex, victorijs clariss. prouincijs principibus???ue perdomitis, quinquaginta annos in otio exegit, & ne militum animi in desidiam resoluerentur, assiduè eis caue̅di inferendi???ue ictus rationem à gladiatoribus perdiscendam constituit. Quorum quidam insigni arte, aduersae frontis supercilium infallibili ictu ferire solebant. Quòd si quis ictu recepto oculis conniueret, aula eiectus, stipendijs defungebatur. Saxo lib. 7. Idem quaerens exitum vitae per arma, exercendae iuuentutis gratia bellum indixit Ringoni Sueciae regi. Septem annis continuis arma parauêre, naues cum bellicis instrumentis communiuêre. Non facilè alia in gente similem aut multitudine pugnantium, aut varietate auxiliorum, aut diuturnitate apparatus expeditionem reperias. Cranzius lib. 1. Noruegiae, c. 31. Othocarvs, boëmorum rex, offensus inertia iuue̅tutis nobilioris, quam viderat vino, somno???ue & lustris magis, quàm equis & armis intentam, ad exercitium equestre iuuenes nobiles, laude praemijs???; & honorib. inuitabat, praepositis veteranis, qui per ludicra pugnae equestris ad serium certamen ineundum tyronés consuefacerent. Atq; ista re breui consecutus est, vt externo haud multum indigerete quiter: nam pedite abundabat. Dubrauius lib. 17. Cùm Hungari, mortuo Conrado I. Caesare, Saxoniam foedè depopularentur. Henricvs I. qui ei successit, leuibus praelijs eos sustinens, vnum ex principibus illorum ceperat. Quem cùm illi magno auri pondere redimere poscerent: rex captum reddere pollicetur, si aliquot annorum inducias paciscantur. Conuenit inter eos de annis nouem: quibus co̅stitutis, rex militem facit instrui omni genere necessariorum ad bella armórum, exerceri ad pugnam, armari quoque promté. Constituit deinde vt in agris octo nonum, & in vrbibus quatuor quintum que̅q; in militiam profectum alerent. Praesidijs firmauit vrbes: in agris nihil reliquit, quod hostibus praedae esset. Conuiuia nuptiarum & alias comessationes iussit in vrbibus solis apparari, non in praedijs vrbanis. Sicexercitatum militem duxit in Vandalos, hostem (vt putabat) molliorem. Brandenburgum expugnauit, prouinciam subiecit. Inde in Dalmatas agmen vertit, ciusdem gentis & linguae nationem: vrbem Grona vicesimo die cepit, militi diripiendam dedit, omnibus???; puberibus peremtis, victorem reduxit exercitum. Pragam quoque Boëmorum metropolim, ex eiusdem gentis societate oppugnauit, regem???; illius in eam perduxit necessitatem, vt se dederet. Cùm iam constitutae Vngaris induciae finem haberent, mittu̅t illi pro more nuncios, dona solita postulantes. dederat enim rex per singulos annos nonnihildonatiui nomine, quò obaeratos haberet sibi. Id quum sibi perpetuum Vngari sperarent, rex pernegauit, iam exercitato milite animis auctior. Indignabundi illi Thuringiam inuadunt. Rex licèt graui aegritudine laboraret, tamen exercitu mediocri quatuor dierum spacio collecto, hostes, ad vrbem Mersborg castra metentes, assecutus est. Clamor exoritur, à Christianis quidem Kyrieeleison, ab Vngaris autem tartareus stridor, Hui, hui, hui. Insigni clade Hungari profligati. Cranzius libro 3. Saxoniae, cap. 8. Conuersatione. Q. Metellvs Consul, quamuis nulla lege impediretur, quin [1656] filium contubernalem perpetuum haberet: maluit tamen eum in ordine merere, ne filium plus aequo amare diceretur. Frontinus lib. 4. c. 1. Stratagematum. P. Rvtilivs consul, Cn. Manlij collega, cùm secundùm leges in contubernio filium suum posset habere, in legione tamen militem fecit. Ibidem. Honore. Lacones, quando hostem superarunt consilio, bouem Marti immolant: vbi aperto marte, gallum gallinaceum: exercituum ductores, vt non tantùm bellaces, verùm etiam astuti callidi???; sint, assuefacientes. Plut. in Laconicis. Imaginibus. Theodatvm, Ostrogothorum rege̅, in Italia scribit Cassiodorus Romae elephantos ex aere, via Sacra, ad naturalem bestiae magnitudinem extantes, qui ruinam minabantur, instaurari iussisse: quòd populi Romani conduceret animorum seruandae generositati, si pueri adolescentes???; bestias intuere̅tur, in quas maiores eorum pugnare no̅ horruissent, decori inseruientes. Cranzius lib. 5. Sueciae, c. 23. Poenis. Scoti veteres arma magna cum cura colebant, praecipuas clarissimas???ue in illis opes ponentes. Nam si quispiam gladium oppignerasset, ex aucto ratus mox co̅ militij consortio, vt indignus, prohibebatur. quae periuro quoque poena erat, ea???ue longè maxima ignominiosissima???;. Qui verò metu aut aciem deseruisset, aut castris quopiam non obtento à duce commeatu profugisset, impunè à quouis necabatur, omnes???; eius fortunae sisco ascribebantur. H. Boëthius in Scotia. Scriptis. De Pyrrhi Epirotarum regis scientia & arte instruendae acici, atq; rei militaris documentum accipias excomme̅tarijs, quos de his reliquit. Plut. in Pyrrho. Ex epistola Avreliani, Augusti ad Tribunum suum scripta, vetus militaris disciplinae ratio comprehendipotest, quae talis est: Si Tribunus esse vis, aut potiùs si tibi, vt viuas, curae est, fac militum manus ab alieno contineas. Nemo alienum pullum accipiat, alienam ouem tangat, ab aliena vinea vuam decerpat, aliena sata calcet, oleum, salem ac ligna petat, taxato ei commeatu contentus maneat: praeda???ue hostium, non lacrymis subditorum alatur: nitida habeat arma, ferramenta???; omnia paratateneat, calciamenta sint firma, veterem vestem noua excludat, stipendium???ue eius in baltheo, & non in culina maneat: torquem, armillam atq; anulum ferat: equum suu̅ maiorem ipse perfricet, animal ex hoste captum non vendat. Mulum, qui eius ac comitum impedimenta gerit, diligenter curet. Mutuò sibi milites, vt serui auxilio sint. à medicis sine praemio curentur. Aruspici & sagis nihil dent, honestè in statiuis suis viuant, & qui rixabitur vapulet. Ò miram disciplinam, non modò antiquis militibus, sed religiosis quoq; viris dignam. Fulg. lib. 2. c. 2. PRVDENTIAE OECONOMICAE MAGISTRI. Qvi. Nempe Principes. M. Antoninvs Pius salaria multis subtraxit, quos otiosos videbat accipere, dicens: Nihil esse sordidius, imò crudelius, quàm si remp. ij arroderent, qui nihil in eam suo labore conferrent. Vnde etiam Mesomedi lyrico salarium imminuit. Rationes omnium prouincalium apprimè sciuit & vectigalium. Patrimonium priuatum in filiam contulit: sed fructus reip. donauit. Species imperatorias superfluas & praedia vendidit: & in suis proprijs fundis vixit variè ac pro temporibus. Capitolinus. Hermion quintus'Germanorum rex, qui vixit post diluuium anno 411. oeconomiam sic instituit, vt ne militibus necessaria deessent. Quotannis enim aliquot millia armatorum bellandi causa è finibus educi iussit: qui verò domi remanere̅t, se atque illos alerent. Hi rursus in vicem anno pòst in armis essent, illi domi remanerent. Sic neq; agricultura, neq; vsus belli intermittebatur. Auentinus libr. 1. Annalium Boiorum, & Hieron. Zieglerus de illustribus viris Germaniae. Eberhardvs I. dux Virtenbergensis, prudentia singulari subditorum suorum fortunis cognitis, prouinciam florentissimam reddidit. Vnde subditi, quasi nume̅ quoddam eum coluerunt, dicentes: Si Deus non esset Deus, nemo iure malore Deus esset, quàm dux noster. Reinhardus Hadamarius in Institutione principis. Cuncta sub Ioanne Galeacio Vicecomite officia, quaetanti imperij administrationem respicerent, admirabili ordine constabant: imperia iussa???; in maximis minimis???ue rebus de scripto exibat. & rerum omnium sumtuariae rationes amplissimis codicibus mandaba̅tur: ex quib. ministrorum sidem & diligentiam exigebat, & per censores quidem spectatae probitatis, qui singula pro meritis ad poenam & praemium reuocare̅t. Erant autem in eius aula insiniti propè librarij, amanuenses, atq; notarij, qui per singula officia rationum praefectis operam nauarent, tanta cura religione???;, vt no̅modò totius imperij vrbium???; stati redditus, & custodiarum sumtus, sed si quid in publica ludorum spectacula impenderetur, & quot fercula figillatim in solennibus conuiuijs venirent, & quid claris hospitib. donaretur, ad exemplum atq; ad memoriam scriberentur. Iouius in Ioan. Galeacio. Qvomodo. Scriptis. M. Cato non deterior videtur domus rector, quàm ciuitatis fuisse. Etenim & amplisicauit facultates suas, & praeceptor extitit alijs oeconomiae & agriculturae, multa???; de his & frugisera in scriptis suis collegit. Plutarchus. PRVDENTIAE ALIORVM DISCIPVLI. Tvm Consvlendo. Vocatus à Cyro iuniore Xenophon ad militiam, Socratem in consilium adhibuit. Socrates metuens, ne offen deret Athenienses, quòd amicitiam Cyri quaereret, qui auxilijs adiuuerat antea strenuè Lacedaemonios, suasit vt Apollinem Delphicum consuleret. Cicero lib. 1. de Diuin. ex libro 1. [Greek words] Xenophontis. Apud Plavtvm in Sticho, Act. 1. Sc. 1. Pater in consilium adhibet filias duas de nouerca ducenda. Prudenter consulunt filiae. Cn. Pompeius à m. Varrone rationem eorum, quae in Senatu proponenda & agenda essent, petijt. Quam ille peculiari com. ei communicauit. Gellius lib. 14. c. 7. Alexander Mammeae Imp. nullam legem sanxit sine viginti viris Iuris scientiae peritis, quos in consilio habuit, & in his Fabium Sabinum Sabini viri insignis filium, Domitium Vlpianum, Iulium Frontinum, Pomponium, Alphenum, Aphricanum, Martianum, Callistratum, Hermogenem, Venuleium, Tryphonium, Metianum, Proculum, Modestinum, omnes Romani iuris scientia insignes, & qui operam Papiniano dederant. Affuit illi & Venatus, orator ea tempestate nobilis. Sab. lib. En. 7. Parendo. Vnde locum Prudentiae [Greek words] Qui aliorum bonis consilijs paruêre, f. 1927. CER TAMINA PRVDENTVM. CONSILIA de eadem re diversa. Politica. Nempe de Rep. constituenda. Cùm Persarum septem proceres Magos interfecissent, nimiru̅ Otanes, Intaphernes, Gobryas, Megabyzus, Aspathines, Hydarnes, & Darius Hystaspis praefecti Persaru̅ F. de summa rerum postea consultarunt, & quódna̅ genus politiae Persismaximè conueniret, deliberarunt. Otanes vt populare̅ persuaderet gubernatione̅, à Monarchia quantu̅ potuit dehortabatur, quòd pro libidine vnus omnia impunè ageret, ac insole̅tia caeteros ex peccandi licentia contemneret, vim nonnunquam inferret, leges corrumperet, patriae iura labefactaret, indemnatos interimeret, feminas pro voluntate sua constupraret. Quod in multitudine fieri non posset, vbi iuris aequabilitas ea prohiberet, quae Monarcha violentia sibijpsi vendicaret. Megabyzvs contrà, vr optimatium paucorum???; statum populari praeferret, Otani contrarius, dixit populari multitudine nihil esse neq; insipientius, neq; insolertius. Cu̅???; pleb: indocta nihil sciat, nihil sapiat, neq; iustu̅, neq; honestu̅ inteligat, instar torrentis praeceps sine consilio ruit. quod pauci & optimi, quorum & consilia sunt optima, non faciunt: quae omnia maturè agenda obeunt, ratione duce, nil perperam agentes. Tandem Darius Persis pro virili persuadere nitebatur contra popularem gubernationem, quae neq; ratione, neque consilio, neq; diligentia vtitur, & contra Aristocraticum statum, Monarchiam vnam longè omnium esse optimam. Na̅ vnius viri, qui optimus sit, imperio, nil melius esse co̅stat. Vnus sit, qui imperet, vnus rex, vnus dominus. Imperatorum enim multitudo bona est: cùm inter animalia quoq; videamus in apib. rege̅ vnum, in gregib. & armentis duce̅ vnum, grues ordine literato vnu̅ sequantur duce̅, mundi rectorem credamus vnu̅. Nihil ergo melius Monarchia, qua facilè & seditiones, quae inter paucos & optimates suboriu̅tur, sopitae extingui, in vulgo tumultus (quando quidem turbuientu̅ est & mente caret) [1657] sedari possunt, vbi pleru̅q; malitia remp. vexat. Vicit ergo Darij sententia: vt Monarchiam Persae caeteris statibus praeferre̅t. Mox???; ipse Darius astu equisonis solertis rex creatus, Persis imperitauit. Ex Herodoti Thalia Cuspinia us. Octauius Caesar, rerum potitus, pace???; per totum terrarum orbem parta, consilium de armis pone̅dis, & Rep S. P. Q. R. reddenda cum M. Agrippa & C. Mecoenate duobus intimis amicis cepit. Prior Agrippa principatum ei dissuasit, & vt Remp. Romanis redderet, suasit. Mecoenas contrà consilium de retinendo principatu dedit: sed ita tamen, vt eum optimum principem, non tyrannum esse vellet. Caesar vtriusque audito consilio, vtrunq; laudauit. Mecoenatis tame̅ setentiam secutus, imperium retinuit: Agrippa, nihil ominus summa co̅plexus est beneuolentia. Vt tamen vtriq; satisfaceret, & principatum suum hominum voluntate potiùs & decretis, quàm vi & armis tenere videretur, septimo Consulatu suo dispositis in senatu senatoribus, ijs qui ad eam rem apti viderentur, se Reipub. imperium velle red dere simulauit: atq; id quod voluit obtinuit. Nam partim metu, partim amore principatum postrularunt, atq; ad Imperatoriam maiestatem accipiendam eum coëgerunt. Orationes Agrippae & Mecoenatis contrarias pete ex Dione, libro quin quagesimosecundo. Zonaras. At de eo Suetonius sic scribit: Augustus de reddenda Rep. bis cogirauit: primò post oppressum statim Antonium, memor obiectum ab eo sibi saepiùs, quasi per ipsum staret, ne redderetur: ac rursus taedio diuturnae valetudinis, cùm etiam magistratibus ac Senatu domum accitis rationarium Imperij tradidit. Sed reputans, & se priuatum non sine periculo fore, & illam plurium arbitrio temerè committi, in retinenda perseuerauit: dubium, euentu meliore, an voluntate. Quam volu̅tatem cùm praesidens identidem prae se ferret, quodam etiam edicto his verbis testatus est: Ita mihi saluam ac sospitem Remp. sistere in sua sede liceat, atque eius rei fructum percipere, quem peto, vt optimi status auctor dicar: & moriens, vt feram mecu̅ spem, mansura in vestigio suo fundamenta R. P. quae iecero. Legumlatione. Referunt historici, derisisse Anacharsim, molitiones Solonis, qui Atheniemsium se iniurias & cupiditates putaret refrenaturum scriptis legibus, quae nihil à telis araneorum different, sed sicut illae, imbecillos tenues???; essent, quos comprehendissent, retenturae: validos verò & pecuniosos transmissurae. Quibus Solonem ferunt occurrisse, stare homines etiam pactis conuentis, quae neutri parti expediat violare: ac leges ita se temperare ciuibus, omnibus vt futurum perspicuum esset, antiquius esse colere iustitiam, quàm ius violare. Verùm horum quidem euentus, Anacharsis coniecturae potiùs, quàm spei respondit Solonis. Plut. in Solone. Imperio propagando. Thomas Mozenicus Venetorum dux, semper aduersatus fuit Francisco Foscaro, suade̅ti vt bellum pro Florentinis, pro???; augendis imperij Veneti finibus contra Philippum Mediolanensium principem in continenti susciperetur, publicum???ue hoc studium rei maritimae deponeretur. Rem namq; Venetam in Adriae Iacunis ortam & auctam, maritimo potiùs / quàm terrestri imperio conseruandam esse contendebat. Is moribundus iam, conuocatis intra cubiculum suum aliquot ciuitatis principibus, quos certò nouerat creando principi intra quadraginta viros praefuturos, ita locutus est. Ego, inquit, patres, non multò pòst moriar. De patriae autem salute etia̅ post meafata sollicitus, vos singulos seorsum rogatos velim, vt no̅ grauemini clàm sententiam promere vestram, quem mihi successorem daturi fitis. Cùm singuli ad eum venissent, & maior corum pars in Franciscum Foscarum pronior appareret: Video, inquit, plurium sententias in Foscarum propensiores. Scitis, quo semper in Foscarum animo fuerim, nunquam???; in illum odio laborauerim, sed pro patriae charitate eius sententiae de bello suscipiendo semper aduersatus sim. Quare Deu̅ immortalem precor, vt opinionibus vestris faueat, patriae???; dignitas & incolumitas perpetuò vobis haeredibus???ue nostris aeterna extet. Egnatius lib. 7. cap. 2. Liberanda patria. Persarum rex Darius, ex Asia in Europa̅ exercitu traiecto, Scythis bellum illaturus, po̅tem fecit in Istro flumine, quâ copias traduceret. Eius pontis dum ipse abesset, custodes reliquit prin cipes, quos secum ex Ionia & Aeolide duxerat: quibus singulis ipsarum vrbium perpetua dederat imperia. Sic enim putauit facillimè se Graeca lingua loquentes, qui Asiam incolerent, sub sua rete̅turum potestate, si amicis suis oppida tuenda tradidisset: quibus, se oppresso, nulla spes salutis relinqueretur. In hoc fuit tum numero Miltiades Atheniensis, Chersonneso praefectus. Hîc cùm crebri afferrentur nuncij, malè rem gerere Darium, premi???ue ab Scythis: Miltiades hortatus est pontis custodes, ne à fortuna datam occasionem liberandae Graeciae dimitterent. Nam si cum his copijs, quas secum transportauerat, interijsset Darius: non solùm Europam fore tutam, sed etiam eos, qui Asiam incolerent Graeci genere, liberos à Persarum futuros dominatione & periculo. Id & facilè effici posse. Ponte enim rescisso, regem vel hostium ferro, vel inopia paucis diebus interiturum. Ad hoc consilium cùm plerique accederent, Histiaevs Milesius ne res conficeretur, expedire & multitudini, quòd Darij regno ipsorum niteretur dominatio. Quo extincto, ipsos potestate expulsos, ciuibus suis poenas daturos. Itaque adeò se abhorrere à caeterorum consilio, vt nihil putet ipsis vtilius, quàm confirmari regnum Persarum. Huius cùm sententiam plurimi essent secuti, Miltiades non dubitans, tam multis conscijs, ad Regis aures consilia sua peruenura, Chersonnesum reliquit, ac rursus Athenas demigrauit. Probus in Miltiade. Tyrannide retinenda deponendáve. Dionysius tyrannus obsessus à ciuibus Syracusis, cùm se exclusum pabulo, rebus???; necessarijs prohibitum cerneret, à mercenarijs quoq; desertum: conuocat amicos, & vnà cum illis de rerum summa deliberat. Nam tantùm prorsus à retinendae dominationis spe desciuerat, fiduciam???; sui omnem amiserat, vt non iam quo pacto Syracusani debellare̅tur sibi quaerendum postularet, verùm potiùs consulendum, quód nam mortis genus subiret, ne tam ignauè tyrannide cessisse videretur. Eloris igitur vnus ex amicis, eum ad persistendum hortatus est, dicens dominationem esse honestissimum sepulcrum. Polyxenvs socer ad fugam accendit, velocissimum conscendat equum, & quàm raptissimè intra Carthaginensium fines ad Campanos se recipiat. Eos namque Himilco reliquerat ad defensionem & praesidia locorum, quae ceperat in Sicilia. Caeterùm Philisto, qui postea historias conscripsit, contraria sententia visa est. Haud expedit tibi, Dionysi, inquit, equo vectum, sponte extra dominationem euolare: sed contrà per crura, quoad vires suppetunt, reluctantem extrahi. Cui Dionysius sassensus, statuit omnia priùs subire, omnia perpeti, qua̅ vltrò relinquere dominium. Legatos igitur ad defectionis principes mittit postulatum, vt sibi permitteretur cum suis vrbe discedere. Parte alia ad Campanos nuncium ire iubet, qui sponderet eis, quantamcunq; postulassent se pecuniam daturum, cuncta???ue ad obsidionem suppeditaturum. His compositis tyranno permittitur vt cum quinq; nauibus abnauiget. Interea ciues tanquam iam parta libertate securi, negligentiùs omnia agere, & sociorum auxilia dimittere. Superuenientibus Campanis, Dionysius tyrannidem, de qua iam desperarat, recepit. Diodorus lib. 14. Bellica. de Militari disciplina. Magni Sforciae & Braccii Montonensis de militari licentia cohibenda contrariae fuerunt sententiae. Siquidem Sforciae praecipua cura semper fuit, paganos agricolas ab auaritia militum defendere, hospites tueri, licentiam militarem in hybernis & in agmine, indicta graui & inexorabili poena, cohibere, ac demùm deditis conseruatis???ue, quàm expugnatis atque deletis vrbibus, laetari. Braccius verò Montonensis contrà in colloquio ad Saccomaniam syluam post multa de bellicis ac abstinentiae laudem quaerendam putaret, quando id prorsus à toto militaris consilij proposito alienum esse videretur: quòd promereri studia militu̅ vel cùm iniuria generis humani oportere censeret, si ad ingentia imperia & opes, vti ipsi ab humili fortunae loco prosperè creuissent, foret euolandum. Ad ea Sforciam respondisse ferunt, nihil esse gratius dijs immortalibus aequitate & iustitia: qua vna maximè quaesitae bello opes, positis demùm armis, cùm insigni gloria firmarentur. Iouius in vita Magni Sforciae. Bello suscipiendo. Mardonivs Xerxi regi suscipiendae contra Graecos expeditionis suasor: Artabanvs dissuasor fuit. sed vicit ille, vt vinceretur. Herod. lib. 7. Audita Memnonis Rhodij, cui rerum summam co̅miserat, morte, Darius Persarum rex deliberauit de bello Graecis inferendo cum amicis. Quibus suadentibus, ipsum rege̅ in aciem prodire, quòd Persae omnes cupidissimo animo decertaturi essent: Charidemvs Atheniensis, virtute & omnib. artib. imperatorijs praestantissimus, Darium admonuit, ne temerè imperiu̅ suum aleae committeret: sed illud ipsum, quod longè & latè patebat, in officio contineret: ducem autem, cuius prudentia explorata haberetur, co̅tra Macedones mitteret. Ad quam expeditionem centum milium peditatum sufficere dicebat, vt eorum tertia pars essent Graeci stipendio conducti Et vt maior dictis fides haberetur, pollicebatur sese bellum illud confecturum. At non tantùm praeualuit amicorum Darij consilium, quamuis stultius: sed etiam Charidemus in suspicionem proditionis incurrit. Eo???; nomine zona comprehensus ab appa [1658] ritoribus interfectus est. Diod. lib. 17. & Sab. lib. 4. Enn. 4. Aegestani Siculi victi à Selinuntijs, Atheniensium opem implorabant. Missi legati, Aegestranorum opulentiam renunciant. Comitijs habitis de ea re, populus consulitur. Relata in mediu̅ co̅sultatione de exercitu in Siciliam traijciendo: Nicias Nicerati filius, vir ad mirabili inter ciues virtute & auctoritate, contrariam habuit sententiam, minimè esse traijciendu̅: haudquaquam eam adesse Atheniensib. opum vim, vt simul cu̅ Lacedaemonijs, potentissimo Graecorum populo bellum sustinerent, & magnas procul in exteram expeditionem copias trans maria traijcians: temerarij???; consilij par videri, qui Graeciae imperiu̅ sibi, quod saepe tentassent, integris coactis???; viribus ve̅dicare non valuissent, eosdem mox vana spe magis quàm vlla ratione adductos, parte copiarum velle rem grauiorem aggredi, bello???; subigere te̅tare maximam totius orbis terraru̅ insulam opulentissimam???; quam Carthaginenses, gens in ter ris potentissima, cuius pollens admodum late???; patens imperium porrigeretur, persaepe multa bello moliti, varijs???; conati artibus suae ditioni subigere, nihil prorsus adhuc vsq; vel viribus consilijs???; omnibus proficere potuissent. In contrariam sententiam nitens Alcibiades, hortari populum pergít, vt illud bellum confidenter adoriatur, & insula tanquam arce occupata, imperium etiam extra Graeciam promoueat. Persuasus itaq; illius sermone, assensus???; populus, extemplò classem ad id idoneam extrui iubet: triginta à socijs triremes missae, centum ipsi suis opibus instruunt, rebus???; muniunt ad bellum necessarijs: quina deinde armatorum millia eis imponuntur. Eo delectu ex ciuib. habito, duces eius expeditionis tres creati, Alcibiades, Lamachus & Nicias. Senatus cum ducibus in secreto consuluit, Selinuntios & Syracusios in praedam dari, abduci???; prorsus in seruitutem: reliquas vrbes vectigales omnes Atheniensium facere, stipendia???; annua singulis imponenda. Verùm longè aliter res cecidit. Na̅ Alcibiade profugo, Lamacho occiso, Nicias solus tantae rerum moli impar, auxilia noua Athenis euocauit. Missus Demosthenes cum magna nauium & pecuniarum vi. Qui cùm in ipso limine in feliciter pugnasset, domum redire suadebat, impeditis praesertim Atheniensibus bello Peloponnesiaco. Nicias econtrà turpissimu̅ id asserere. Cuius sententiae cùm maior pars subscripsisset, amissa tandem classe, partim caesi, partim viui in hostium potestatem peruenêre. Diodorus lib. 13. Leosthenes, mortuo Alexandro, pop. Atheniensem ad bellum Lamiacum excitabat. Ei Phocion inquit: Oratio tua, adolescens, cupressorum similis est. Hae enim grandes sunt & excelsae, sed non ferunt fructum. Vbi adortus cum Hyperides quaesiuit: Quando igitur consules Phocion populo Atheniensi, vt arma capiat? Cùm iuuentutem, inquit, videre, seruare ordines velle, diuites conferre, oratores aerarium non expilare. Cùm multi copias ab Leosthene conscriptas stuperent, rogarent???; Phocionem, quemadmodum in structas putaret: Rectè, infit, ad stadium: at dolichon exhorresco belli: quòd neq; stipendium ciuitati aliud, neq; naues, neq; milites sint. Astipulata est autem ei res ipsa. Primùm enim rebus gestis Leosthenes, superatis acie Boeotijs, & intra Lamiae moenia redacto Antipatro, splendidus effloruit. Quo tempore ciuitatem memora̅t magnifica gustata spe quotidie ex laetis nuncijs festos dies egisse, atq; dijs honorem habuisse: Phocionem verò ad illos, qui se redarguere ipsum putantes posse requirebant: Num haec non optaret se fecisse? Omnino sanè, dixisse, verùm consuluisse illa. Alijs rursus super alia laetis nuncijs ex castris scriptis & allatis dixisse: Quando tandem desinemus vincere? At posteaquam ad Crannonem victis Graecis & dissipatis, Antipatri praesidium accipere, & pacem ab eo petere coacti fuêre, tunc tandem Phocionis prudentiam serò cognouêre. Plutarchus in Phocione. Hanno Carthaginensis, senator nobilis, Barchinae???; factionis aemulus, secundi belli Punici euentum suae ciuitati calamitosum praeuidit: qui Magone, Annibalis Poenorum ducis fra tre, in curia referente, caesa intra biennium c c. millia hostiu̅, ab Annibale quatuor consulares exercitus deletos, magnam Italiae partem à Rom. ad Poenos defecisse: & vt maior fides ijs, quae dicerentur, accederet, cùm treis annuloru̅ modios in curiae vestibulo effudisset, interrogatur Hanno ab homine Barchinae factionis: An belli, quod in Italia gerere̅t, adhuc poeniteret: percunctatus Magonem Hanno dicitur, Ecquis ex vrbe Roma post tot clades acceptas ad Annibalem venisset pacen petiturus? an Romae vlla pacis mentio facta diceretur? Cùm ille vtrunq; negasset: Bellum, inquit Hanno, tam integrum & periculosum hodie, quàm à principio fuit, cum Romanis habemus. Variatum est diu cirea Siciliam priore bello: verùm qualis fuerit exitus, nemo est vestrûm, qui non aut viderit, aut fando audiuerit: & nu̅c maximè vereor. Nam si (quod nolim) fortuna variare ceperit, frustra pacem imploremus, quam nobis vincentibus nemo detulit. Sab. lib. 4. c. 8. Alphonsvs Aragonum rex, cùm Senex quidam & natura & aetate audacior, & ex patrum numero, eum argueret, quòd contra patrum ferè omnes sententias bellum capesseret: respondit, Regum consiliarios, aut reges essc, aut regum animos habere oportere. Plurima enim interdum consiliarijs & priuatis conuenire, quae regem non decerent. Anton. Panor. lib. 1, de rebus Alphon. Statu belli. Achitophel Gilonius, Dauidis regis consiliarius, vir astutissimus, tantae existimationis, vt omnia eius consilia pro oraculis haberentur, ad Absalomum defecit: ei???; suasit, vt ad declarandas apertas & aeternas inimicitias erga patrem suum cum concubinis eius, quas Hierosolymis ad domus custodiam fugiens reliquerat, tenso tabernaculo in conspectu rotius populi congrederetur, ad confirmandos Israëlitarum animos, metuentes, ne facilè patri filius reconciliaretur, ipsi verò tanquam defectores poenas luerent. Paruit Absalomus. Alterum deinde consilium dedit Absalomo: vt lectis XII. millibus Dauidem noctu imparatum aggrederetur. Cui si Absalomus paruisset, Dauide̅ opprimere potuisset. At Chvsaevs Archita, summus Dauidis amicus, qui defectionem ad Absalomum simularat, id dissuasit, Dauidis eius???; militum 600. fortitudine̅ exaggerans: quin potiùs omnes Israe̅litas ad praelium conuocaret, & iusto exercitu Dauidem aggrederetur. Absalomus Chusaei consilium secutus est. Interim Dauid Iordanem traiecit. Achitophel, desperatis rebus seipsum domi suae, datis familiae praeceptis, laqueo necauit, Dauidem victorem fore videns, & quid ab illo sibi expectandum esset, satis intelligens. 2. Reg. 16. & 17. Post funestam illam victoriam ad Thermopylas, cùm Xerxes rex Demaratvm Spartanum exulem consuleret: Quánam ratione reliquos Spartanos minimo cum negocio subigere posset? suasit Demaratus, vt classe sua insulam Cytheram, Laconiae adiace̅tem, occuparet, & ex ea Spartanos territaret. Sic enim futurum, vt Lacones domestico bello occupati, reliquae Graeciae subsidium ferre non possent. Qua subacta, Lacones per se inualidos futuros. Praeuidisse hoc Chilonem Lacedaemonium, qui conducibilius esse Lacedaemonijs dixerit, eam insulam obrui mari, quàm extare. At Xerxis frater Achaemenes, classis praefectus, classem non diuidendam censuit, praesertim cum illa eadem naufragio ad Chalcidem passo debilior esset, & timendum foret, ne distracta superaretur. Cuius quidem sententiae Xerxes acquieuit. Si Demarato paruisset, Graeciam totam sine negocio subegisset. Herod. lib. 7. In dissidio illo Mantineensium & Tegeatarum, cùm Tegeatas Boeoti duce Epaminonda, Mantineenses Spartani, duce Agide defenderent: Lacedaemonij habitantes in vicinia, impressionem in Arcadiam fecerunt. Epaminondas Boeotarcha procedens cum exercitu, cùm iam prope ad vrbem Mantineensiu̅ accessisset, audiuit ex incolis eius terrae, Lacedaemonios toto populo effusos depopulari regionem Tegeatarum. Proinde existimans Spartam vacuam esse militibus, magnum facinus edere conabatur, sed fortunam habuit aduersam. Nam cùm ipse noctu versus Spartam iter direxisset, rex Lacedaemoniorum Agis, suspectam habe̅s Epaminondae solertiam, prorsus in tempore decreuit prudenter sequi, & in praesentia Cretenses mittere praecursores, per quos praeueniens Epaminondam, relictos in vrbe certiores fecit, Boeotios breui venturos Lacedaemonem, vrbem direpturos: se verò, quàm fieri possit, celerrimè affuturum cum exercitu, & opem patriae laturum. Proinde iussit vrbem sine terrore custodirent: se enim statim compariturum ad ferendas suppetias. Cùm igitur Cretenses mandata velociter essent executi, Lacedaemonij subactionem patriae, praeter expectationem, effugerunt. Nisi enim proditae fuissent insidiae, Epaminondas clàm & illis imprudentibus Spartam inuasisset. Itaq; vtriusq; ducis industriam no̅ immeritò quis laudibus vehat, maiorem tamen prudentiam Lacedaemonio tribuat. Diod. lib. 15. Amurates, Turcorum rex, cùm in armis aduersus Vladissaum Vngariae regem esset, in magnas redactus difficultates, conuocatis ducibus praecipuis, in medium consulere iubet. Chasanes Europae dux praeliandum dicit. Id ex re esse, negat Tvrachanes, Thessaliae dux, pugnam???; dissuadet. Iosvae, Breneris egregij ducis F. placet bellum extrahi, monet???ue, vt angustias diligenter praecludant, & tam diu sedeant, cunctando tempus terentes, donec hostibus Pannonibus retrocedendi necessitas inijciatur: deinde cedentibus in standum esse, vniuerso equitatu in eos emisso. Id quod paulò pòst euenit. Nam Pannones, quòd Turcis vias & angustias obsidentibus, nihil commeatus aduehi posset, fame coacti necessariò pedem referre compulsi sunt. Chalcocondylas lib. 4. Mathias Coruinus Vngariae rex, quum ad Vratislauiam Silesiae metropolim Casimiro Poloniae regi hosti cum exercitu occurreret, anceps diu tractus est, ánne cum exercitu intra vrbem serciperet, an extrà metaretur, cùm hosti numero multò foret inferior: Procervm nonnulli in vrbe persisten dum censebant: contrà alij, castra vallo carro rum munienda suadent, ne prouincialibus metum augerent, & sibi dissidere viderentur. Gabriel Brixiensis, Agriensis episcopus, cùm inter coenandum [1659] de re ista fortè dissereret, Thomas scriba eius, acerrimi ingenij adolescens, vtrunque faciendum esse dixit, intùs & extrà ponenda castra. Quod cùm episcopus fieri posse negaret, adiecit, castra in suburbijs pro moenibus habenda: quae ab vrbe propugnari possent, & in suburbano loco sita, intùs & extrà esse viderentur. Episcopus per accensum accitus, sui scribae co̅silium recitauit. Quod vsqueadeò principi gratum fuit, vt insequenti die castra moenibus admouerit: & ne qua vrbem militari molestia afficeret, aditum ciuitatis militibus inhibuit. Bonfinius lib. 3. Dec. 4. Fr. Almeida successorem habuit in Indiae praetura Alfonsvm Albuquercium, & propter dispar studium aemulatio inter ipsos excitata, omnes Lusitanos in factionem adduxit. Vterque eorum cùm essetanimo maximo, & singulari virtute praeditus, idem sibi proponebat: sed non idem consilium sequebatur. Vtrique enim erat propofitum, pro Christi religione, & pro regis Lusitanorum Emmanuelis amplitudine vitam profundere: sed alter ab altero in hoc dissentiebat, quòd Almeida minimè tutum putabat, vrbes expugnare, ne videlicet distractae Lusitanae vires, imbecillae redderentur: hoc autem erat illi decretum, mare tenere. Id enim statuebat, eum, qui maris imperium possideret, Indiae totius potestatem assequutu̅. Itaque maris erat illi antiquissima cura, & dum vnam tutissimam stationem nauibus haberet, reliqua omnia contemnebat. Fieri enim non posse existimabat, vt tantum militum in supplementum è Lusitania singulis annis mitteretur, vt firmis praesidijs arces multas munire liceret. At Albuquercius non praesentis tantum securitatis, sed futuri etiam imperij, quod amplissimum fore confidebat, consilia intimis animi sensib??? agitabat: nec vt piperis magnus numerus annis singulis in Lusitaniam importaretur, sed vt imperij fundamenta iacerentur, eceogitandum censebat. Et quò auxilia magis longinqua erant, eò colonijs pluribus oras Indiae occupandas statuebat: vt varijs Lusitanae gentis seminarijs passim institutis. exercitus in India conscribipossent. Mare verò minimè tutum arbitrabatur ijs, qui terra simul opes suas nequaquam stabilirent. Classem maximam vnica tempestate deleri posse: at opibusín terra comparatis classes refici, & maris imperium recuperare, non esse difficillimum. Itaque condendam esse ciuitatem statuebat, quae sobolem multiplicem procrearet, vt non semper esset necesse temporibus difficilimis, ex auxilijs è Lusitania missis pendere: quae saepenumerò in longissima & difficillima nauigatione vel morbi multiplices imminuunt, vel fluctus & tempestates exhauriunt, vel hyemes intercludunt. Quod quàm prudenter ab eo fuerit excogitatum, rerum exitus multis post illius obitum annis facilè comprobauit. Cùm enim Solymannus Turcarum Imp. Aegypti rectorem cum maxima classe in Indiam misisset, vt Lusitanos possessione pelleret, & is arcem Die̅sem obsessam teneret, multis???; diebus maxima tormentorum & armorum contentione vehementer oppugnaret: quamuis plurima detrimenta à nostris, qui in arcis praesidio manebant, accepisset, no̅ tamen tam citò obsidionem soluisset, nisi certior factus esset de magnitudine classis, quae contra illum Goae (quam Albuquercius bis expugnauerat) comparata, Dium petebat. Neque rursus cùm rex Cambaiae eandem arcem cum maximo Turcarum auxilio sex me̅sibus obsessam tenuisset, tam facilè à Ioanne Castrensi, qui tunc in India Ioannis Regis nomine imperium administrabat, victus atq; superatus fuisset, nisi Goa maximum ad eam victoriam atq; multiplex instrumentu̅ suppeditasset. Ad eam namq; magnitudinem ciuitas peruenit, vt facillimum sit, in ea iustos exercitus conscribi, & classes magnas aedificari. Osorius lib. 7. rerum Em. Pugnae loco. Cùm Graeci ad Salamine̅ Xerxis classem operirentur, & audita Athenarum expugnatione, Salaminem relinquere, & in patenti pelago ante Isthmum hostem expectare vellent: Mnesiphilvs Atheniensis clàm Themistoclem Atheniensium ducem monuit, auctor esset Evrybiadi Spartano, classis imperatori, vt naues ad Salaminem contineret, alioqui futurum, vt in suas quinque vrbes remearent. Themistocles id non nisi magna contentione ab Eurybiade obtinuit, caeteris contrarium suadentibus. Quae res Graeciae victoriam attulit. Herod. libro 8. Cùm Xerxes ad Salaminem cum Graecis praelium nauale co̅mittere vellet, & caeteri omnes regis voluntatem in id inclinare videntes, pugnare iuberent: sola Artemisia Cariae regina dissuasit, eo quòd in loco angusto cum Graecis in re nautica exercitatissimis, quamuis numero inferioribus certare, & classe afflicta pedestrem quoq; exercitum in periculum conijcere, minimè consultum videretur: quin potiùs classem in statione continendam, & pedestri exercitu in Peloponnesum traijciendum. Verùm Xerxes consilio feminae saluberrimo non acquiescens, turpissimè ad Salaminem superatus fuit. Herod. lib. 8. Hostibus victis. Syracusani Athenienses circumuentos vicerant, Niciam & Demosthene̅ duces ceperant. In concione Diocles inter populi principes clariss. censuit, Duces ipsos virgis verberibus???ue primùm caesos cum probro necandos: reliquam captiuorum turbam per officinas ad lapides caedendos distribuendam: sociorum nominis Atheniensis capita, nudatis corporib. sub hasta vendenda: ipsis Atheniensibus ad opera in vinculis prosequenda traditis, duas farinae mensuras in cíbu̅ dandas. Quod decretum cùm recitatum esset, Hermocrates praetor in concionem prodiens, intercedere atq; impedimento esse, nesciretur à plebe nitebatur: multa???; proclamando asserere, victoria clementer ac humaniter vti scire, longè quàm ipsum vincere, satius esse. Tumultuante nihilominùs populo, atque ipsi concionanti varijs vndique clamoribus obstrepente, Nicolavs quidam, duobus praestantiss. liberis in pugna caesis orbatus, in suggestum profertur, à domesticis propter membra iam aetate labantia sustentatus. Quem vbi populus concionabundum conspexit, arrectis in senem auribus, inte̅ti adsistere, rati parentem ob cladis acceptae iram contra captiuos, velut in necis filiorum vltionem, saeuum aliquod atrox???; dicturum conuitium. Silentio passim facto, senior ille Atheniensibus parcendum, & clementia eos ex hostib. amicos facie̅dos suasit oratione pulcerrima. Gylippvs verò Laconum Imp. implacabili in Athenienses odio flagrans, captiuos omnes, & inprimis duces, necandos censuit. Cuius oratione, permota turba, sanxit Dioclis sententiam. Quare duces illicò ad supplicium rapti, necantur: socij???; omnes in praedae locum ducti, sub hasta venduntur. Athenienses per officinas lapidum distributi, tenebantur in vinculis sub custodia: quorum pòst magna pars, quicunq; videlicet disciplina arte???; aliqua praediti fuissent, liberantur, inde exemti ab adolescentibus. Reliqui fermè omnes in vinculis & carcere tetram laboriosè vitam sustenta̅tes, miserè interiêre. Diod. lib. 13. Herennivs Pontius Samnitum dux, ad furcas Caudinas duos consulares exercitus incluserat. Ad patrem Cn. Pontiu̅ miserat sciscitatum. Quid sibi agendum putaret? Respondit senex, Incolumes cum suis ducib exercitus mitte̅dos. Quod co̅silium cùm vulgo displicuisset, secu̅dò misit sciscitatum. Tum ille, Romanos ad vnum interficiendos. Anceps Here̅nius, patrem in castra plaustro perduci curat, & causam tam diuersi consilij explicare iubet. Tum ille, Per summum beneficium cu̅ pop. potentissimo pacem firmandam ce̅seo. Id si displicet, per summum malesicium neruos illius amputare praestat, vt ne facilè ad pristinas vires redire queat. Media via nec amicos parabitis, nec hostes tolletis. Sed spreto consilio patris, mediam amplexus viam Herennius, hostes sub iugum misit. Quod dedecus tandem patriae exitio luit. Sab. lib. 5. En. 4. Arcibus occupandis. Philippus Macedoniae rex Aratu̅ Sicyonium Achaeoru̅ praetore̅ Messene è theatro duxerat Ithomatam ad sacra Ioui facie̅da, & contemplandum locum. Est enim non secus atque Acrocorinthus munitus: ex quo, si praesidio firmat??? sit, multum vexari accolae possunt, atq; est inexpugnabilis. Vt ascendit eò & sacrificauit, exta bouis, quae ei porrexit aruspex, manib. ambabus excepta monstrauit Arato & Phario Demetrio (qui pulsus è Pharo insula opposita Illyrico aderat) protendens ea vicissim ad vtrunq;, quaerens???, Quid in viscerib. animaduerteret? teneret arcem ipse, an redderet Messenijs? Ibi arride̅s Demetrivs: Si aruspicis, inquit, mentem habes, relinques hunc locum: sin regis, tenebis ambobus cornibus bouem: aenigmate significans, Peloponnesum, si Acrocorintho adiecisset Ithomatam, fore ei prorsus obnoxiam & infractam. Diu obticuit Aratvs. At orante Philippo, vt sente̅tiam suam expromeret: Multi, inquit, Philippe, ex Cretae solo & vasti montes, multae ex Boeotiae & Phocidis rupes exurrexêre. Sunt item in Acarnania multa, hinc terra, hinc ad mare mirum in modu̅ septa loca. Atqui nullum horum tenes, & sunt tamen tibi dicto audie̅tes omnes. Latrones enim nidulantur in petris, & abruptis incubant. Regi nihil est fide & beneuolentia firmius vel munitius. Hae tibi pelagus pandunt Creticum, hae Peloponnesum, his subsidijs ista tu aetate horum dux illorum iam euasisti dominus. Nondum finierat, cùm exta Philippus aruspici tradit, atq; illum manu trahens: Huc igitur, inquit, eadem pergamus via: quasi expugnatus ab illo, & oppido isto spoliatus. Piut. in Arato, & Strabo lib. 8. & Polybius lib. 7. Vrbe euertenda. Anno ab Vrbe condita DC. cùm legati Rom. qui Carthaginem iuerant, renun ciassent, ingentem se naualis materiae vim Carthagine inuenisse: consultatum est in senatu de bello Carthagini ex suspicione in ferendo. M. Cato censorius, vt securus aliquando tande̅ viueret pop. Rom. non modò bellu̅ Carthagini faciendum esse censebat, sed omninò excindendu̅ terrore̅. P. Scipio Nasica, nolebat nimio otio pop. Rom. luxuriari, & diffluere: volebat aliquid esse, quod velut frenum esset effusae multorum virorum libidini ideo non modò non esse delendam Carthaginem, sed ne bellum quidem sine legitima & magna causa in ferendum ducebat. Liuius. À Venetis & Francis, pulso Murziphlo, & Alexio tyra̅nis, anno [1660] Sal. MCCIV. pridie Idus Aprilis, Byzantium receptum est. Duces Latini de summa rerum consultabant. Victoria nobilissima parta, non euertenda vrbs nobilissima visa, quae felicissimo loco opportunissimo???; coërcere Barbaras gontes posset: imperio potiùs legibus???; Latinis firmanda, ac assuefacienda, vt Rommum pontificem agnosceret pare̅tem generis humani. Erant Qvi suaderent, vnum oportere esse nominis Christiani Imperium, vt vnum Pontificatum maximum. Id ius tempora???ue postulare. Isaacij iusti legitimi???; Graecorum Augusti filiam Irenen, Augustam Latinorum esse, ad quam leges paternam haereditatem, summam???; rei Graecae deferrent, quòd vna reliqua illius soboles foret. Philippum Imp. virum eius fuisse huius belli auctorem: eundem Francici nominis amantissimum, nec à Venetis alienum. Maiori Dvcvm parti visa est res Graeca praesenti Augustae maiestatis moderatore indigere, qui ex propinquo ferre opem Latinis sacro bello posset. Haec vicit sententia. Itaque Balduinus Flandriae comes Imp. creatus. Aemilius lib. 6. Francisco I. Gallis imperante, Mediolane̅si expeditione suscepta, Mvltis Mediolanum funditùs euertendum suadentibus, Antonivs à Prato Cancellarius, Momi consilium secutus: Minimè verò illud rectè, inquit. quin potiùs vti pharmaco vitiosi è corpore pelluntur humores, ita bello Mediolanensi Gallia ab improborum faece purgabitur. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorab. VITIORVM PRVDENTIAE CONTRARIORVM CERTAMINA. Astvtiae, calliditatis. In Rhodo insula Phoenices duce Phalantho contra Iphiclvm ducem Graecorum pugnabant. Caeterùm oraculi ambagibus deceptus Phala̅thus cum Iphiclo egit, vt sibi cum suis exire liceret. Vbi ille assensit, Phalanthus victimas interficie̅s, earum???; ventres purgans, in his aurum & argentum exportare conabatur. Quod vbi sensisset Iphiclus, prohibuit. Afferente iusiurandum Phalantho, quòd iurauerat se sinere exportari, quidquid in ventre ferre̅t: contra hic captiosè egit, nauigia nuda ipsis trade̅s absq; gubernaculo, remis, & velis: Nauigia, inquie̅s, se iurasse daturum, aliud praeterea nihil. Cùm ita perplexi essent Phoenices, multos numos humi defoderunt, vt aliquanto pòst accedentes eos caperent, multos etiam reliquerunt Iphiclo. Athen. lib. 8. c. 11. Lysandrvm Lacedaemonij missa scytala domum reuocarant. Is metuens accusationes Pharnabazi satrapae, qui gratiosus erat Lacedaemonijs, dedit operam, vt cum illo veniret in colloquium. Ab eo multis precibus impetrauit, vt scriberet magistratui, se nullis ab ipso laesum iniurijs. Pharnabazus cum Cretensi, quod aiunt, cretissans, conscripsit epistolam ex Lysandri sententia, quam illi legendam tradidit, sed clàm scripserat aliam ex sui animi sententia, sigillo & inscriptione tam simili, vt dignosci non quiret altera ab altera, eam???ue tradidit Lysandro. Is nihil suspicans, reddit. Quam lectam, cùm illi commonstrassent Ephori, Lysander intellexit, non solùm Vlyssem versutum fuisse. In hanc fermè sententiam Plutarchus in Lysandro. Romani cùm in Tarpeio fodientes delubro fundamenta, eaput humanum inuenissent, missis ob id à Senatu legatis, Hetruriae celeberrimus vates Olenvs Calenus praeclarum id fortunatum???; cernens, interrogatone in suam gentem tra̅sferre tentauit, scipione priùs determinata templi imagine in solo ante se: Hoc ergo dicitis, Romani, hic templum Iouis opt. max. futurum est? hîc caput inuenimus? constantissima annalium affirmatione, transiturum fuisse fatum in Hetruriam, ni praemoniti à filio vatis, Legati Romani respondissent: Non planè hîc, sed Romae inuentum caput dicimus. Iterum id accidisse tradunt, cùm in fastigium eiusdem delubri praeparatae quadrigae fictiles in fornace creuissent: & iterum simili modo retentum augurium. Plinius libro vigesimooctauo, cap. 2. Stvltitiae. Quicquid delirant reges (inter se pugnando) plectuntur Achiui: inquit ille. Ipsoe docent historiae, non pauciora bella ex principum stultitia, quàm ex legitima inimicitia ortum duxisse. Mathias Coruinus Hungariae, & Georgivs Pogiebrachius Boëmiae reges, pace facta, in solenni conuiuio moriones duos, Boëmum alterum, alterum Hungarum, commisêre, vt vter pugnis vicisset, eius religio sanctior haberetur: multum licèt repugnante legato pontificio. Dignus vterque, qui suum hîc cum dignitate locum sortiatur. Bonfinius libro 2. Dec. 4. FRVCTVS, PRAEMIVM INTELLIGENTIAE Practicae. Ex seq. locis secundi libri Titulus hic illustrari potest, quatenus Prudentiam, Astutiam, Stultitiam vel digna vel indigna comitantur praemia. Prvdentiae Frvctvs Dignus. Vide Tit. Prudentiae habiti honores, f. 968. Phryne meretrix, cùm à Praxitele optionem habuisset eligendae statuae omnium quas haberet pulcerrimae, nec tame̅, quaénam illa esset, expiscari posset: Praxiteli bene poto nunciari iussit, officinam eius conflagrasse. Hîc permotus Praxiteles, Saluúsne esset Cupido, percontatus est. Dictum imprudenti exciderat. Phryne verò operis praestantia cognita, Cupidinem petijt, & abstulit. Pausanias lib. 1. Indignus. Huc ij, quib. pro bono consilio mala repensa fuit gratia. f. 3597. Astvtiae vel Dignus. Vide Tit. Calliditatis poena iusta. Tyrannidis astutè occupatae poenam legimus, fol. 3415. 3430. Indignus. Huc ij, qui astu & dolo ad Tyrannidem & Opulentiam peruenêre, f. 602. 1717. 2003. Stvltitiae, Frvctvs Dignus. Propter stultos Paridis amores, quos stulti Troiani, Helenae forma dementati, fouêre, Troia perijt, ipse quinetiam, vt Horatius ait: Graecia Barbariae lento collisa duello est. Indignus. Atheniensivm stultitia popularis Comicorum insectatione nota est: & eadem tamen, bene fortunante Minerua, felicem sunt consecuta persaepe exitum. Vide Tit. Populi stulti. PRVDENTIAE CVLTVS. in Aliis. Quidam Indus cùm potiretur saxo, quod inexuperabile habebatur, in deditionem se cum saxo & copijs suis permisit Alexandro Magno. Hunc praefecit illis, adiecit???; regionem, dicens sapere videri sibi hominem, qui viro se bono permittere quàm munito loco maluisset. Plut. in Apoph. Vt Porus à conflictu rogatus ab Eodem, quemadmodum de ipso esset statuturus: Regaliter, inquit. Insuper requisitus, Nu̅quid praeterea? Omnia, inquit, in verbo regaliter insunt, Admiratus tum prudentiam viri tum virtutem, latiorem regione̅ illi ea, quam antea possederat, adiecit. Plut. in regum Apoph. in Seipsis. Studium in Deliberando, Ivdicando. Solomo, mortuo patre Dauide, duodecim annorum regnum inijt. Et Gabaonem profectus, mille victimas in ara aerea, qua̅ Moses extruxerat, immolauit. Ob id Domino acceptus, in somnis iussus est petere quicquid vellet. Solomo dormiens no̅ diuitias, non regni incrementum, non vitam longaeuam, sed sapientiam petijt, vt populum rectè posset regere. Deus vicissim & sapientiam sese daturum, & caetera omnia bona, quae externa vocantur, adiecturum promisit. Somnium ipsum euentus confirmauit. 3. Reg. 3. De Vngarorvm moribus in hunc modum Otho Frisingensis scribit: Sunt Vngari facie tetri, profundis oculis, statura humiles, moribus & lingua barbari & feroces, vt iurè fortuna culpanda, vel potiùs diuina patientia sit admiranda, quae, ne dicam hominibus, sed talibus hominum monstris tam delectabilem exposuit terram. In hoc tamen Graecorum imitantur solertiam, quòd nullam rem magnam sine crebra & longa consultatione aggrediuntur.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? ??? Voluminis Septimi Liber II. De Prvdentia extra bellum, Inueniente, Consulente. INventio consilij [Greek words] siueco̅sultatio, Consilium ipsum [Greek words] dicitur, tanquam effectus consultationis. In consultando autem cùm plura occurrant, cum??? inter eaid, quod iudicamus optimum esse, eligamus: Iudicium certè occultum & internum in co̅sultatione locum habebit, licet à consilio, tanquam ab effectu & fine, species ista Prudentiae nom en accipiat. [Greek words] igitur Prudentia respectu finis [Greek words] est: at per accidens ratione scilicet eorum, quae ad finem tendunt, quae??? sub discursum & ratiocinationem, bonum à malo separante̅, cadunt, [Greek words] videri potest. Et propterea mirum esse non debet, eadem exempla interdum vtri??? loco accommodari posse. Quicun??? enim de aliorum suísve rebus rectè iudicauerit, idem rectiùs & sibi & alijs co̅sulere poterit. Est igitur quando [Greek words] modò Inuentionis, modò Iudicij ratio habetur: est quando vtriusque simul: sic vt ad vtrunque locum idem referatur exemplum. PRVDENTIA EXTRA BELLVM CONSIDERATA secundùm Personas. Nempe quo ad eos Qvi invenivnt, consvlvnt. Horum ex generali Prudentium recensione Libro primo facta petantur exempla, fol. 1634. Qvibvs, sive Pro qvibvs. Rebuspublicis liberis. Aristophanes in comoedia introduxit remissum ab inferis Atheniensem Periclem, vaticinantem, Non oportere in vrbe nutriti leonem: sin autem sit alitus, obsequi ei conuenire. Monens, vt praecipuae nobilitatis & concitati ingenij iuuenes refrenentur: nimio verò fauore ac profusa indulgentia pasti, quò minus potentiam obtineant, ne impediantur. quòd stultum & inutile sit cas obtrectare vires, quas ipse foueris. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Harpagus Ionas praelio vicerat. Conuenerant omnes ad Panionium. Illis Bias Prienaeus saluberrimum ded it consilium: cui si paruissent, felicissimi viuere potuissent. Suasit enim, vt communi classe soluentes, Sardiniam peterent: ibidem???ue vna quadam ciuitate omnium Ionum constructa, absque seruitute liberi feliciter???ue viuerent: nimirum insulam inter omnes maximam habitaturi, alijs???; imperaturi. Sin autem manerent in Ionia, nullam, inquit, sibi apparere libertatis spem. Haec Biantis sententia ipsis Ionibus iam periclitantibus data fuit. Sanum quoque Thaletis Milesij, qui à maioribus Phoenix erat genere, consilium fuit, iam ante suba???tam Ioniam datum. Iussit enim Ionas vnam quandam communem curiam habere, eam???ue esse in Teio, propterea quòd Teios in media esset Ionia. Alias autem ciuitates habitatas nihilo minus huic parituras, quàm aliarum ciuitatum tribus legibus parérent. Herod. lib. 1. Pyrrhvs rex, quum Athenas venisset, & ingressus arcem Palladis, rem diuinam fecisset, eodem die descendens ex arce, collaudauit quidem Atheniensium erga se fiduciam: caeterùm admonuit, si saperent, ne posthac cuiquam regum portas aperireht. Significans, omnibus regibus naturâ inuisam populi libertatem. Eras. libro 4. Apoph. ex Plutarcho. Meton Tarentinus, quo die decretum de Pyrrho rege Epirotarum vocando sciri per populum Tarentinum debebat, & multitudo in concione sederet: accepta corona & lampade, quasi ebrius, tibicine ducente, ludibundus in concionem peruenit: &, vt fit, in turba populari alijs applaudentibus, alijs ridentibus, vt???; procederet in medium inuitantibus, processit ille, & quasi cantatuturus astitit. Sed vbi silentium nactus est: Viri, inquit, Tarentini benefacitis, quòd iocari & ludere volentibus, dum licet, permittitis: antequam Pyrrhus adueniat, libertate̅ vobis erepturus, Nec fuit mendax. Nam quamprimùm aduenit Pyrrhus, ludis & tripudijs Tarentinis interdixit. Brusonius lib. 3. cap. 32. Veneti dum seruitutis metu, aliena virtute quàm sua, terrestri in bello vti longè vtiliùs & tutiùs putant, togati omnes per octingentos ampliùs annos Rempublicam nullis ferè intestinis seditionibus exagitatam, administrarunt. Caeterùm ipsa nobilitas totius maritimi negotij & naualis disciplinae munera nauiter implet, exutis???ue togis arma desumit. Iouius lib. 1. Historiarum. Episcopis, Sacerdotibus. Senex quidam, inquit D. Hieronymus, eremi cultor, & Spiritu sancto plenus, nepotem suum quaerentem, vtrum episcopus electus munus accipere deberet, super disco satis altè à terra erecto diu fecit volutati. Cum??? ille postremò casum se timere dixisset, iussit vt descenderet, atq; itidem super latam mollioris soli planiciem sese agitaret. Ex multa volutatione sudanti ac defesso: Surge, inquit, & iam facere perge, quod tibi tutius factu putas. Itaque edoctus de praeeminentiae periculo iuuenis, electioni renun ciauit. Iuuenem vita defunctum seni apparuisse ferunt, & postquam gratias egisset, dixisse: Scio quia nunc essem de numero damnatorum, si fuissem de numero episcoporum. Marul. lib. 1. cap. 5. Principibus. Cùm Moses in desertis ad montem Sina populo ius redderet sedens, ei???; populus à mane ad vesperam astaret: Iethro socer eius Madianitarum pontifex, qui ad Mosen officij causa venerat, eum monuit, vt cùm solus tot negotijs sufficere non posset, eligeret ex omni populo viros fortes, pios, fideles, auaritiae inimicos, quos tribunos faceret, centuriones, decuriones, qui populo ius dicerent: res grauiores ad Mosem deferrent, qui Dei oraculis tantùm vacaret. Soceri consilium secutus Moses est, eum???; in patriam dimisit. Exodi 18. Philippvs Macedo Alexandro filio subiecit, vt ad conciliandas sibi vulgi vires, blandiretur Macedonibus, quandiu esse regnante alio liceret humanum. Consulebat, vt pollentium in ciuitatibus pararet amicitiam, tam malorum quàm proborum: inde his vteretur, illis abuteretur. Plut. in regum Apophtheg. & Politicis. Calanvm Gymnosophistam referunt exemplum imperij Alexandro Magno ob oculos posuisse. Corium in medium coniecit, siccum & cretorridum, cuius oram calcauit. Id vno loco pressum, caeteris partibus extulit se. Idem circulans vndiq; & pedibus stringens, in quaq; parte ostendit euenire: quoad medium pedibus occupauit, tunc omnes partes quieuêre. Ea imagine signifi cauit, media regni maximè premenda, neque procul ab ijs vagandum Alexandro esse. Plut. in Alexandro. Apollonivs Tyaneus, Vespasianum Imp. ita hortabatur, Quae ad imperium attinent, tanquam rex administra: quae ad corpus, tanquam priuatus. Philostratus. Ludouicus XI. graui bello à Carolo fratre natu minore, qui cum Carolo Burgundo & Francisco Britanno foedus percusserat, pressus, licêt omnium regum callidissimus haberetur: Francisci Sforciae Mediolanenfium ducis consilio vsus, tempori cessit, & quamuis graues duras???ue pacis conditiones suscepit: aequiore animo dignitatis, quàm regni iacturam ferri debere persuasus, donec foederis inani specie elusos, disiectis ac dissipatis corum viribus hostes opprimeret. Brutus lib. 1. Hist. Florent. Lvnovicvs XI. Carolo IIX. Delphino filio consilium dedit, ne antiquos magistratus, amicos, familiares, ministros commutaret. Hocenim sibi perquàm incommodè accidisse. Auctor Chronici. Carolus V. Imp. cùm Neapolim venisset, fama Avgvstini Niphi Suessani, summi ea aetate philosophi (cuius eruditi in Arist. plerosque libros extant commentarij) motus, cum ad le venire iussit, & inter alia, cum Qua ratione princeps optimè regnum administraturus sit, interrogasset: respondit Niphus, Si tales, qualem tu me esse putas, Imperator, co̅siliarios & administros habuerit. Responsi acumen admiratus Carolus, encomijs ornatum à se dimisit. Caelij Secundi Curionis acroama. Iudicibus. Amasis Aegyptius rex, cùm Elienses circa Olympiorum certamen occupati, legatis ad eum missis petijssent consilium, quo maximè id certamen iustè fieret: Si nullus Eliensis certaret, respondit. Diodorus Sic. lib. 3. de Rebus antiq: At Herod. libro 3. hoc tribuit Psammi filio Psammetichi. Vide Tit. Iudicium vrbanum prudens extra forum. Tres nebulones interuersis patroni mercibus, Senas confugerant, & trapezitae ad octo millia aureoru̅ commiserant, quos non nisi praesentibus tribus, cùm vellent, numeraret. Vnus illorum socios pecunia omni exuere studens, trapezitam adit, & de emendo praedio consilium suos cepisse ait: Hinc socios monet (quos animi causa rus profec???uros summo mane sciebat) opus esse LXX. aureis in communes expensas. Illi cùm tempore vrgerentur, manè trapezitam offendunt, & pecunias socio tertio depromere iubent, de LXX. intelligentes: cùm trapezita de tota summa intelligeret. Accepta omni pecunia, profugit ille. Socij duo redeunt, in ius trahunt trapezitam, qui contra pacta socio tertio, ipsis non praesentibus numerasset pecuniam. Pendebat ille miser animi, & modò non desperabat, duabus iam sententijs inferior, cùm Arlottvs plebabat, duabus iam sententijs inferior, cùm Arlottvs plebanus Florentinus, homo facetissimus & ingeniosissimus superuenit, & librum rationum coram iudicibus praelegi curauit, in haec verba: Octo millia non nisi tribus istis, à quibus deposita essent, reddi debere. hinc ad iudices conuersus: Nulla, inquit, mora erit. Trapezita hic amicus meus summam, quam petunt, totam, quam tertio priùs numerauit, iterum numerare paratus est, si modò tres simul compareant, quemadmodum ex pacto comparere debent. Haec argutia à nullo ante Iurecoss. animaduersa & laudem Arlotto, & trapezitae liberationem peperit. Auctor vitae. Nisi fabula est, vel imitatus est, quod fando legendóve acceperat, Demosth. exemplum: vel certè bonitate ingenij per se ipse inuenit. Legatis. Plutarchus, iuuenis etiamnùm in legationem cum alio ad proconsulem missus: cùm ille casu quodam restitisset in itinere, solus conuenit proconsulem, & negotium transegit. Vt iam reuersus domum erat, renunciaturus legationem, exurgens Pater, seorsum praecepit ei, ne diceret, Discessi, sed Disce ssimus: neq; Dixi, sed Diximus: reliqua???; cum collega participans & communicans vt referret. Plut. in Politicis. Ciuibus. Lycvrgvs quaerentibus, Quare Syssitia instituisset, vt pauci ciues simul seorsum ab alijs in armis discumberent? Vt, inquit, promtè edicta accipiant, & si quid nouauerint, peccatum haereat apud paucos, portio???; cibi & potus aequa fit: neq; in poculentis aut esculentis, imò nec in lecto & supellectili, vel in revlla alia, quicquam praecipui prae paupere habeat locuples. Plut. in Apophthegmatibus. Subditis. Narrant, Philippvm Burgundiae principem, quum mutato habitu, Quid de se vulgò iactaretur? inquireret, compotori in caupona consuluisse, vt ne vnquam de principibus verba faceret. Nam si laudaret, mentiretur: sin vituperaret, periclitaretur. Ludouicus Viues de Concordia & Discordia lib. 1. Senibus. Cato maior senes monebat, ne aetati per se turpi adiungerent à vitio turpitudinem. Plut. in Apophtheg. Potentibus, Opulentis. Cato maior monuit potentes, vt cohiberent potentiam, si ea perpetuò frui vellent. Plut. in Apophthegmatib. Pocillatoribus. Agesilavs, in compotatione magister conuiuij sorte creatus, cùm requisisset ex eo pocillator, Quantum cuiq; vini ministraret? Si multum, infit, vini suppeditat, quantum quisque petit: si parum, ex aequo omnibus. Plut. in Apophthegmat. Contra qvos. Prvdentia contra Tyrannos. Tyrannidem Auertere, Praeuenire. Temperata per Lycurgum Reip. procuratione, cùm adhuc tamen, qui ei successerunt, nimiam & validam paucorum potentiam animaduerterent luxuriari & ferocire: tanquam frenu̅, vt ait Plato, iniecerunt ei Laced ae monii Ephororum auctoritatem, atq; infra Lycurgum, annis circiter triginta supra centum, primum Ephorum designaueru̅t Elatum, rege Theopompo. Quem dicunt, cùm exprobraret ei vxor, Quòd regnum filijs minus, quàm accepisset, esset relicturus: imò respondisse, eò maius, quò diuturnius. Et nimirum abiecta enormitate cum inuidia deuitauit scopulum, in quem Messeniorum & Argiuorum reges apud suos ciues impegerunt: qui fraenum dominatus nihil remittere ad popularitatem voluerunt vel laxare. Plut. in Lycurgo. Summum praesidium esse ostendit Demosthenes aduersus tyrannos ciuitatibus, diffidentiam. Haec enim potissimum animi pars, qua fidem habemus, exposita est circumuentionibus. Plut. in praeceptis Politicis. Syracusijs à tyrannide Thrasybuli liberatis, non multò pòst Tyndarides quidam, inopes plerosq; sustentans alimentis, sibi maximè obnoxios fecerat, adeò vt ad occupandam tyra̅nidem fidos aopromtos adiutores haberet. Re comperta capitis damnatur. Clientes eius, qui ab eo ali & nutriri consueuerant, stipato agmine adoriuntur eos, à quibus abducebatur. Tumultu excitato, primores ciuium in vnu̅ conueniunt, eos???; rerum innouatores vnà cum Tyndarione raptos ad supplicia, necant. Cùm haec persaepe pericula emergere coepissent, ac iam multos ambitio mortales, libido???; occupandae tyrannidis inmultos ambitio mortales, libido???; occupandae tyrannidis indies stimularet: Syracvsanvs populus Atheniensium instituta imitari ac sequi compulsus est, legem???; ferre persimilem, qualem illi de suffragijs olim & ostracismo tulerant. Apud Athenienses vnumquemque ciuem oportebat nomen illius ciuis [Greek words], hoc est, testae in scribere, qui per opes & potentiam tyrannidem arripere velle visus fuisset. Apud Syracusios verò in folio oliuae potentissimi cuiusque ciuis nomen scribi iubebatur. Dinumeratis deinde huiusmodi folijs, in quem plurima conscripta comperissent, eum quinquennio exulare iubebant. Eo namque exilij spacio existimabant plurimorum potentum repressum iri insolentiam. Athenienses Ostracismum, & Exostracismum: Syracusij Petalismum, [Greek words], vocarunt. Haec lex per multum tempus seruata apub Athenienfes valuit. Syracusij breui pòst eam abrogauêre. Nam cùm initiò potentissimus quisque & opulentissimus calege ex vrbe pelleretur: caeteri ea lege purculsi, Republica relicta vitam priuatam agere, & in otio securam vitam degere maluêre. Tum demùm destituta bonis viris ac defensoribus Repub. pessimus quisque audacissimus???; fibi magistratus deposcere coepit. Itaque seditionibus grauissimis ciuitate laborante, Syracusrj legem Petalismi abrogarunt. Diod. lib. 11. & Plut. in Aristide. Stesichorvs poëta Himere̅ses Siculos Phalaridem ty [1667] rannum ducem eligere volentes, deterruit equi apologo, qui ad debellandum ceruum opem hominis implorauit, frenúmque recepit. Eius meminit Arist. in Rhet. & Horat. lib. 1. Epist. Ceruus equum pugna melior communibus herbis Pellebat. Donec minor in certamine longo Implorauit opes hominis, fraenum???; recepit. Sed postquam victor violens discessit ab hoste, Non equitem dorso, non frenum reppulit ore. Hanno è Poenorum clarissimis, primus hominum, leonem manu tractasse ausus, & mansuefactum populo Carthaginensi ostendisse traditur. Hoc certè argumento damnatus est: quoniam nihil non persuasurus vir tam artificis ingenij videbatur: & malè credi libertas ei, cui in tantum cessi sset ipsa etiam feritas, tam superbum, tam saeuum, tam crudele animal. Val. Max. lib. 8. cap. 16. Besserstein, arx munitissima Rauracorum ad Arolam sita, ab Eqvite aurato aedificata est. Is cùm filios duos etiamnum impuberes seriò inter se colloquentes audiuisset, post patris obitum se hac sede munitissima ad opprimendas vicinas regiones vsuros: supellectilem omnem ex arce deportari curauit, & filios ob tam nefaria consilia verbis primùm seuerè correptos, faces arci inijcere, & funditùs exurere coëgit, ne ansam tyrannidis vllam haberent. Dignus certè, cuius nomen ob hoc factum memoriae foret mandatum. Stumpfius libro duodecimo Heluetiae. Galeacius Sforcia, Mediolanensium princeps, cùm per causam, vt ferebatur, voti dissoluendi, Florentiam cum vxore veniret, regio apparatu, & penitùs insolito liberae ciuitati, in qua summa parsimoniae laus & frugalitatis haberetur: Lvcenses aduenientem magnificentissimè exceperunt, portam, qua in vrbem erat inuecturus, & turrim, quae è portae fornice in ingentem altitudinem perducebatur, demoliti: nomine, vt eo honore afficeretur, qui magnis regibus haberi consueuerat: reuerà, quòd illis ambitio hominis suspecta metum iniecisset, ne turri occupata, loco arcis, vbi res succederet, ad vrbem expugnandam vteretur. Brutus lib. 5. hist. Flor. Euertere, Tollere. Ex Tit. Tortitudinis erga tyrannos, huc quaedam, fol. 2125. Aodvs, Gerae F. scaeua erat, quia laeua manu pro dextera vtebatur. Is Israëlitas liberauit ab Eglone Moabitarum rege, cui octodecim annis seruierant, hoc modo. Cùm munus Israëlitarum nomine Egloni regi offerret, sicam ancipitem breuem sub veste occultauit. Et oblato munere, sese diuinum mandatum ad regem habere dixit. Remotis ergo arbitris, cùm rex de solio surrexisset, Aodus sica ventrem illius (erat autem valdè obesus) capulotenus transuerberat, ita vt stercus erumperet. Mox clauso coenaculi ostio, ipse per ambulacrum elabitur. Eo egresso, cùm custodes coenaculi ostium obseratum animaduerterent, regem in conclaui coenaculi aluum purgare arbitrabantur. Tandem pertaesi morae, aperta ianua humi confossum inueniunt. Aodus verò fuga elapsus, vbi ad Seiratham peruasit, tubam in monte Ephraimitico sonat, deuocatis???ue de monte Israëlitis, Moabitarum circiter decem millia trucidauit, & subegit. Itaque pax fuit inter Israëlitas annos 80. Iudicum 3. Quum multi subditorum Aristotimi tyrannidem fugientes in Aetoliam confugissent, missi ab Actolis legati, vt exulibus suas necessitudines tyrannus remitteret. Annuere ille Aetolorum postulatis visus est, liberis???ue extorrium & vxoribus potestatem fecit abeundi: inde vrbem longo agmine egressos, preciosissima quaeque secum asportantes, rebus omnibus spoliatos in carcerem coniecit. Ibi tyranni iussu pueri in matrum complexibus sunt crudeliter interfecti, virgines ad stuprum raptae. Hanc tyranni saeuitiam vlturus Helematvs quidam senex, & liberis orbus, fidissimos amicorum domum vocat. Quos quum ad libertatem ferro repetendam hortaretur, nec ciues in sententiam, tyranni metu, traheret, clausa domo se ad Aristotimum missurum interminatur, vt ad se tanquam ad coniurationem opprimendam accurreret. Quo metu illi adacti, in Helemati verba contra tyrannum iurant, ea???ue conspiratione nefarius Aristotimi dominatus est extinctus. Sabellicus lib. 9. Enn. 4. Cùm à Spartanis occupata Cadmea, Archias tyrannus Thebanos premeret, exules Thebani nobilissimi, qui Athenis degebant, auctore Pelopida, tyrannos interficiendi, & patriam liberandi consilium cepêre, id???ue Charoni, Epaminondae, & reliquis, qui in vrbe manserant, communicauêre. Athenis profecti cum lacernulis duodecim numero, traxerunt secum canes venaticos, & varos ferebant, ne cui in via suspicionem mouerent, sed venari & vagari aliàs viderentur. Hinc vestitu assumto rusticano, dispertiti alij alia parte vrbem luce adhuc occultè ingressi sunt. Ventus niuem effundebat, incipiente se conuertere coelo: quo magis tecti fuêre, quòd plerique procellae causa recepissent se domum. Quibus autem cura incumbebat, quid ageretur, cognuscendi, hi illos exceperunt ex itinere, & confestim domum deduxerunt ad Charonem. Fuerunt cum exulibus duodequinquaginta. Scriba Philidas, qui consiliorum exulum erat particeps, adiuuabat conatus eorum. Hic multò antè in eum diem ostenderat Archiae & Philippo compotationem, & conuiuium, & mulieres nuptas: in eo???; erat, vt quàm maximè luxu & vino confectum praeberet ad caedem insidiatoribus. Non admodu̅ merso crapula Archiae indicium delatum est obscurum, occultari in vrbe exules. Misit ergo apparitorem Archias ad Charonem Thebanorum nobiliss. qui eum confestim accerseret. Sed is incerto tantùm rumore nitentem facilè à suspicione deduxit. Philidas interim abduxit Archiam, rursus???ue multo vino immersit, ac compotationem illa de mulieribus spe traduxit. Cùm iam matura res videretur, è Charonis aedibus bipertitò eruperunt, Pelopidas & Damoclidas in Leontidam & Hypatem, qui vicinas aedes habebant: Charon & Melon in Archia̅ & Philippum, inducta thoracibus veste muliebri, atque ad inumbra̅dam faciem densis coronis redimiti abiegnis & piceis. His confectis, signifi cauerunt rem in Attica exulibus, ciues ad libertatem vocauerunt, eos???ue qui se aggregauerant ipsis, detractis à porticibus spolijs, & ergastulis, quae erant circa domum Charonis, vbi hastae & gladij parabantur, ruptis armauerunt. Auxilio eis armati venerunt Epaminondas & Gorgidas, qui non contemnendam ex flore iuuentutis & senum optimorum centuriauerant manum. Posteaquam aduentarunt exules, Pelopidas cum Melone & Charone creatus Boeotarches, extemplò circumuallauit & corona oppugnauit Cadmiam arce̅, quam MD. praesidio Lacedaemonij tenebant: eam???; priùs recepit, quàm ex Sparta superueniret exercitus. Hac ratione Pelopidas Thebas à tyrannide liberauit, & Spartam simul terra mari???ue exuit imperio. Probus in Pelopida, & Plut. de Socr. daemon. Cleomenes Leonidae F. de Achaeis victor, cùm iam diu Ephororum insolentiam tollere, & Spartam ad veterem aequalitatem à Lycurgo institutam reducere vellet: Lacedaemonios ex praelio & itinere fessos in Arcadia reliquit. Mercenarium autem militem secum trahens, Spartam contendit, atque in itinere illis, quos maximè fidos sibi credebat, aperuit consilium suum. Lento agmine progrediebatur, vt coenantes occuparet Ephoros. Vt propè vrbem venit, Euryclidam praemisit ad conuiuium Ephororum, quasi certa mandata ab ipso haberet ad eos de bello. Hunc subsecuti sunt Thericion, Phoebis???ue, & duo, qui cum Cleomene fuerant educati, quos Samothracas vocabant, cùm modica militum manu. Hi, colloquente adhuc cum Ephoris Eury clida, districtis irrumpentes gladijs conciderunt eos. Cleomenes vbi diluxit, proscripsit octoginta ciues, quos solum vertere imperauit, & Ephororum sellas sustulit, demta vna, qua sedens ius dicturus erat. Hinc aduocata concione excusauit acta, simul???ue patrimonium suum primus in medio posuit, inde Megistonus vitricus eius, & caeterorum amicorum quisque, tum reliqui ciues cuncti. Diuisus agerest: Sortes etiam cuique eorum, quos exegerat in exilium, attribuit: reuocaturum???ue omnes se rebus pacatis ostendit. Suppleta ex optimis finitimis ciuitate, effecit peditum quatuor millia, quos vbi docuit pro lancea sarissam ambabus manibus tractare, & clypeum ferre amento non appensum: ad iuuentutem formandam conuertit animum, & ad disciplinam Laconicam: qua fermè in omni re constituenda praesens Sphaerus philosophus fuit adiutor. Citò ordine̅ exercitationes & conuiuia conuenientem receperunt: redacti???ue sunt in generosam illam & Laconicam vitam pauci necessitate, plerique sponté. Ne nomen tamen quenquam offenderet dominatus, regem sibi cooptauit fratrem Euclidam, ac tunc solùm habuerunt Spartiatae vna ex domo duos reges. Plut. in Cleomene. Hippia tyrannidem Athenis obtinente, & infenso eis propter caedem Hipparchi fratris à Gephyraeis peracta, Alcmaeonidae, qui genere sunt Athenienses, profugi patria propter Pisistratidas, quoniam ipsis vnà cum caeteris exulibus res de redeundo tentata, omni ope frustrata fuit, conati???ue Athenas reuertendo liberare, vehementer deciderant: Lipsydrium super Paeoniam communierunt. Dehinc omnia aduersus Pisistratidas comminiscendo, mercede conduxerunt ab Amphictyonibus templum Delphis aedificandum: & cùm bene numati essent, extruxerunt templum exemplari pulcrius. Deinde auctore Clisthene, qui postea rerum potitus est Athenis, Pythiam pecunia persuaserunt, vt, quoties viri Spartiatae venirent, siue priuato, siue publico agmini petentes oraculum, proponeret ipsis liberare Athenas. Lacedaemonij postquam sibi idem semper diceretur, religione moti mittunt Anchimolium, Asteris F. cum exercitu, ad expellendos Athenis Pisistratidas, tametsi hospites suos, & in primis amicos. Anchimolius ad Phalerum expositis copijs à Pisistratidis caesus est. Non multò pòst Cleomenes missus, Athenas cepit. Herod. libro quinto. Laarchvs Arcesilai Cyrenaeorum tyranni amicus, cùm qui oculum adiecisset tyrannidi, Cyrenaeorum primores exter [1668] minant, vel interficiens, in Arcesilaum causam conijciebat: deniq; morbo tabifico & graui illum propinato lépore marino implicatum necauit. Ipse cum imperio erat quasi filij eius Batti tutor: at puer, quòd claudus esset & immatura aetate, contemnebatur. Matri adhaerebant pleriq;. Erat enim modesta & benigna, multos???; amicos & potentes habebat. Quare eam colebat etiam Laarchus, eius???; nuptias ambiebat: Battum ostendebat adoptaturum se contractis nuptijs, & co̅sortem regni facturum. Eryxo (id nomen fuit mulieri) re cum fratribus deliberata, Laarcho, velut nuptiae sibi placerent, iussit, vt illos appellaret. Vt fratres conuenit Laarchus, ac rem illi de industria producunt & extrahunt: mandat ei per ancillam Eryxo, fratres, qui nunc aduersentur, vbi concubuerint, non vltra reiecturos, sed assensuros: consulere, vt nocte, si videatur, ad se accedat: eo facto initio, reliqua rectè fore. Erant haec Laarcho iucunda, atq; ob eam mulieris in se comitatem exultans, quando illa iuberet, ad eam pergere co̅stituit. Haec struebat Eryxo cum sratre natu maximo Polyarcho. Statuto ad co̅gressum tempore, Polyarchus duos secum ducens gladijs accinctos iuuenes, qui patris necem persecuturi erant nuper ab Laarcho interemti, in cubiculum sororis clàm intromissus est. Accitus ab Eryxo ille, remotis satellitibus est ingressus. Ibi adolescentes in hunc coorti, gladijs eum occiderunt, corpus exanimum trans moenia proiecerunt, Battum in medium produxerunt, ac parentis loco designarunt regem. Sic pristinam reip. formam Polyarchus Cyrenaeis reddidit. Plutarchus de Virt. mul. Tempore Mithridatis regis, Nicocrates oppressis tyra̅nide Cyrenaeis, cùm alios multos interemit, tum sacerdote Apollinis sua interfecto manu Menalippo inuasit sacerdotium. Adhaec Aretaphilae virum Phaedimum necauit: qua̅ sibi matrimonio iunxit inuitam. Supra sexcenta alia scelera custo des ad portas disposuit, qui exanima corpora, quae efferebantur, ne quis ciuis pro mortuo clàm exportaretur, ensibus pungendo & cauteria imprimendo sugillabant. Caedes aliae super alias cumulabantur ciuium: exules inopes planè & metu suspensi dissipati era̅t. Vnam igitur spem Aretaphila reip. seipsam proposuit. Sed cùm fidis & familiaribus, quales illi fortuna conciliauerat, deficeretur, veneno tollere statuit virum. Dum id struit & parat, dum multorum experitur efficaciam, detecta & delata fuit. Cùm indicijs premeretur: Nicocratis mater Calbia, truculento mulier ingenio & implacabili, extemplò Aretaphilam probris afficiendam & de medio censuit tollenda̅. Iram Nicocratis amor morabatur & molliebat. Ergo medicamentum confessa est parasse quidem, caeterum non noxium, & amatorium, contra insidias pellicum. Cùm tormenta adhiberentur, Calbia quaestioni immota & rigida astante, Aretaphila tanto in periculo inuictam se praestitit: donec & Calbiam satietas inuitam cepit. Nicocrates, cùm ei esset satisfactum, hanc noxa soluit, poenitentia???; ductus, quòd eam torsisset, non longo interposito interuallo redijt amore compulsus ad priorem consuetudinem, iterum???; cum ea co̅cubuit, honoribus & blanditijs beneuolentiam etiam reconcilians. Illa iuncta cum honesti studio peruicacia, alia vi eum est aggressa. Filiam habebat iam nubilem & forma honesta. Hanc obiecit Leandro tyranni fratri escam. Edocta à matre puella, persuasit ei, vt ciuitate̅ in libertatem vindicaret. Nam ne ipsum quidem, sub tyranno qui viueret, liberum esse, neque in ipsius esse potestate vel nuptias conciliare vel retinere. Amici quoque in Aretaphilae gratia̅ semper materiam aliqua̅ ei aduersus fratrem praebeba̅t querelarum & suspicionum. Itaq; serui, que̅ induxerat, opera Nicocratèm interficit, & tyra̅nidem occupat. Aretaphila mutationem dominij indignè ferens, bello Africano eum implicuit, summisso dynaste quodam Anabo, qui agrum popularetur, vrbemq; infesto exercitu peteret. Deinde amicos & duces apud Leandrum insectabatur, quòd abhorrerent à bello, pacem???; & quietem praeferrent, contrariam tyrannidi. Se arbitram interpretem???; offert pacis conciliandae. Ipsa cu̅ Afro in sermone̅ venit: postulat, vt in congressu co̅prehendat tyrannu̅. in id ingentia praemia & pecunia̅ ostendit. Quod cu̅ suscepisset Afer, cunctabatur Leander primùm: post veritu̅s Aretaphilam, quae comite̅ se offerebat, inermis & incustoditus perrexit. Vt propè fuit, & in conspectu habuit Anabum, rursus fluctuans animo satellites operiri volebat. Aretaphila praesens nunc confirmando hominem, nunc castiga̅do, deniq; cùm res extraheretur, manu protrahendo, perquam ferociter & constanter, adduxit hunc ad barbarum, illiq; tradidit. Mox manus ei iniecerunt, prehenderunt???ue at vinctum barbari custodierunt, dum Aretaphilae amici ac reliqui ciues cum pecunia adessent. Hi Calbiam viuam cremauerunt, Leandrum culeo insutu̅ submerserunt: decreuerunt etiam, vt vnà cum optimatibus Aretaphila magistratus capesseret, & remp. gereret. Illa, vt vidit redditam libertati ciuitatem, ilicò inclusit se gynaeceo, texendo???; reliquam vitam cum necessarijs & familiaribus omni ambitione reiecta traduxit quietam. Virt. mul. Domitianus Imp. oppressus est conspiratione vxoris & amicorum Et quidem princeps facinoris aggrediendi Stephanvs breuem gladiolum sinistro brachio occultans, manum tanquam fractam multis fascis circum ligauit. Inde Domitiano dixit: Opus est mihi secreto, vt nouas atq; incredibiles res percipias. dato???; colloquio, tradidit libellum, ac legenti suffodit inguina, vulnere lethali quidem, sed quod per cruciatus cum lentitudine illum conficeret, adiectis verbis inimicissimis. Domitianus autem, cùm esset robusto corpore, primo vulnere nequaquam deiectus, apprehendit Stephanum, ei???; superincumbens eruere oculos nitebatur, faciem???; aureo calice pertundens, ac auxilia à custodibus corporis implorans. Accurrerunt Clodianus Cornicularius, Parthenius, Maximus & Saturius liberti & cubicularij: qui septem vulneribus saucium contrucidarunt. Tandem frustrà aftuerunt serui, cum penè exanimatus esset. Sic perijt Domitianus, anno aetatis XLV. Imperij 15. Cuspinianus. Syluanus Agrippinae purpuram sumserat. Ea res eo ipso die Mediolanum nunciata est: consilio???ue statim in regiam secunda vigilia conuocato, Constantius Imp. nuncium ad eum misit, vt accepto Vrsicino successore, cum potestate intacta rediret credebat enim, Syluanum nescire, ea sibi nota esse, quae gesserat. Vrsicinvs licèt magna festinatione vsus esset, tame̅ famam rerum Agrippinam praecessisse inuenit. Itaq; cùm nihil palàm tentaret, comiter à Syluano exceptus est. Postridie verò Bracari & Cornuti (ordinum militarium haec nomina erant) clàm ab Vrsicino solitati, prima luce in regiam irrumpunt, ac Syluanum extractum aedicula, in qua̅ exanimatus confugerat, multis ictibus confodiunt. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Insidiatores vitae, Imperii prudenter circumuenire. Artabanus apud Xerxem regem Persarum, cùm plurimum posset, illius???ue custodiae ac militibus Praetorianis praeficeretur: inijt tandem regis occidendi, regni???ue in se transferendi consilium. Ergo re communicata cum Mithridate quodam eunucho, clàm noctu istius opera intra cubiculu̅ regium ingressus, Xerxem interficit: nec non Artaxerxi filio persuadet, vt fratrem Darium maiorem natu maturè aggrediatur, quem patrem apud eum falsò occidisse accusat, vt citiùs regno potiretur. Artaxerxes deceptus, Darium interficit: parricidium parricidio vindicat. Tum ratus Artabanus praeclarè sibi coepta consilia succedere, rem septem filijs suis robustissimis aperit: hortatur vt simul omnes Artaxerxe̅, qui vnus ex regijs filijs superest, feriant. Sed proditis insidijs, Artaxerxes timens Artabani numerum filiorum, in posterum diem, paratu̅ exercitum armatum???ue esse iubet, recogniturus & numerum militum, & in armis industriam singulorum. Itaq; cùm inter c???teros & ipse Artabanus armatus assisteret, rex simulat se breuiorem loricam habere: iubet Artabanum secum commutare. exuentem se ac nudatum gladio traijcit: tum & filios eius corripi iubet. ita praeclarè & caedem patris, & necem fratris, & se ab insidijs Artabani vindicauit. P. Aerodius ex Diodoro Siculo, lib. 11. & Iustino lib. 3. À Cinadone insidias strui aduersus Agesilaum atque Rempub. Lacedaemoniorum, ad Ephoros delatum est. Igitur ab indice tota coniuratione perspecta, & vbi post dilige̅tem inquisitionem vera sibi afferri existimarunt: censuêre non paruum concilium (quod appellabant) sed omnes seniores conuocari oportere. Hi decreuerunt, Cinadonem cum quibusdam validis iunioribus Aulonem mittere, vt Aulonitas quosdam cum Helotis in Scytala descriptis, comprehenderet, & Lacedaemonem adduceret: inter quos & mulierem quandam, quae cùm pulcerrima esset, Lacedaemonios omnes, qui illuc appulissent, corrumpere ac peruertere dicebatur: item & tres currus Cinadoni dari, ne custodiaae pedibus iter facere cogerentur. Ita enim sine suspicione ac sine tumultu, re cum ijs ipsis, quos secu̅ deduceret, ab Ephoris composita, extra vrbem Cinadone̅ capi posse. illíc satiùs esse reum in conscios interrogari, quòd ij interim ignari quid de Cinadone accidisset, neq; in vrbe seditionem agitarent, aut certè detecta coniuratione non aufugerent. Itaq; Cinadon in itinere à suis ipsius comitibus comprehensus, conscios indicauit: quorum nomina cùm in vrbem statim allata essent, iussi sunt apprehendi: inter quos fuit Tisamenus vates. Habita quaestione, cùm Cinadon nihil non confessus esset, atq; interrogatus, cur tantum facinus molitus erat, nihil aliud respondisset, quàm voluisse se nulli Lacedaemonum concedere siue opibus siue potentia: is socij???; manibus post tergum reuinctis, per ciuitatem vndiq; traducti, atq; flagris caesi interfecti sunt. P. Aerodius ex lib. 3. Xenophontis. Polychus lib. 2. Pisistratvs Atheniensium tyrannus, simultate inter le & filios orta, cùm sciret ea re inimicos laetari, & noua agitare consilia, in magno ciuium coetu dixit, Se à filijs quaedam exegisse, quae bona esse arbitrabatur: & cùm duros, vt patri obsequerentur, inuenisset, se tandem ne cum eis sine amore viueret, suam in filiorum voluntatem mutasse. Sapienter prouidit, ne ex domestica discordia tyranni, publica aliqua conspiratio contra se orriposset. Fulgosus lib. 7. cap. 2. & Caelius libro vigesimonono, capite decimo quarto. Milites, qui cum Eteonico duce Lacedaemoniorum in Chio relicti erant, cùm penuria coepissent laborare, inierant tacita consilia, Chios, qui socij ac foederati erant, cum bonis ac facultatibus omnibus occupandi. Quibus haec coniuratio placeret, vt sese inuicem agnoscerent, singulos arundinem ferre manu aut pileo conuenerat. Eteo nicus huius rei certior factus, sapientissimè iudicauit, non aperta vi agendum esse: quia magna esset frequentia coniuratorum, & sumtis armis periculum erat, ne Chij è socijs acerrimi hostes euadere̅t. Itaq; hanc rationem secutus est. Quindecim assumtis militibus per vrbem ambulando, qui primus ei arundinem habens obuius factus est, hunc protinùs obtruncari iussit: at???; sciscitantibus, Quam ob causam interfectus esset? nihil aliud responderi, quàm quòd gestasset arundinem. Ita factum est, vt reliqui factiosi arundinem continuò proijcerent. Sed & Eteonicus conuocatis Chijs, ac perpetuò militum dissimulata coniuratione, pecunias imperauit, quae militib. ne quid noui molirentur, distribuerentur. Illi quamprimùm paruêre. & ita co̅sultissimè vnius supplicio, magnae seditioni occursum est. Xenophon lib. 2. rerum Graecarum. Avgvstvs, quum iam quadragesimum excessisset annum, ageret???ue in Gallia, delatum est ad illum, L. Cinnam, adolescentem nobilem, ac Pompeij nepotem, insidias illi struere: dictum est, vbi, quando, & quomodo aggredi vellent: decreuerant enim sacrificantem interficere. Dictabatur proscriptionis sententia. Sed Augusto interim varias edente voces, ingressa Liuia vxor: Fac, inquit, quod medici solent, qui vbi vsitata remedia non procedunt, tentant contraria: seueritate nihil adhuc profecisti, ignosce. Cinna deprehensus vitae tuae nocere non potest, famae tuae prodesse potest. Protinus iussit accersi solum ad colloquium: venienti alteram cathedram poni iussit. Hoc, inquit, Cinna primùm abs te peto, ne me loquentem interpelles: dabirur tibi loquenditempus. Hîc commemoratis pluribus in Cinnam beneficijs, quòd seruasset repertu̅ in castris hostium, quòd patrimonium omne co̅cessisset, quòd insuper ornasset sacerdotio: rogauit, quare putarit ipsum occidendum? Perturbato Cinna, sic finijt obiurgationem: Vita̅ tibi, Cinna, iterum do, priùs hosti nunc insidiatori ac parricidae. Ex hodierno die inter nos incipiat amicitia: contendamus, vtrum ego meliori fide vitam tibi dederim, an tu mihi debeas. Et consulatum obtulit. Vis exitum? Cinnam habuit perpetuò amicissimum, solus illi fuit haeres, nullis ampliùs insidijs ab illo petitus est. Suetonius in eius vita. Vespasianvs, cùm admoneretur ab amicis, vt caueret à Metio Pompufiano, quòd de hoc rumor increbuerat, fore vt aliquando regnaret: non solùm sibi non metuit ab illo, sed & consule̅ fecit. Id admirantibus amicis: Erit, inquit, olim memortanti beneficij. Erasm. lib. 8. Apophtheg. Brana Alexio, duce perfido, Isaacium Angelum Imp. Constantinopoli obsidente, vt illum imperio exueret: Imperator ijs monachis, qui nudis pedibus incedunt, & humi cubant, in palatium congregatis, Deo supplicabat, vt ciuile bellum propulsaret, nec alteri traderet Imperium: rem verò bellicam penitùs negligebat, omni spe sua in armis spiritus collocata. Erat tum temporis in vrbe Conradvs Caesar, Montisferrati Marchio. Is Imperatorem excitabat, monens, ne in mendicis omnem fiduciam collocaret, sed rei miliraris etiam rationem haberet, & armatis phala̅gibus seditioso occurreret, nec dextris duntaxat armis religiosorum, sed sinistris etiam militum hostes vlcisceretur. Quibus Conradi verbis socordia excussa, auxilia contraxit, Branam???ue aggressus, illustrem victoriam reportauit. Nicetas lib. 1. Carolvs IV. Rom. Imp. hominem. qui sibi necem parasset ad se vocauit, ei???; aureos mille dono dedit, quibus nubilem filia̅ nuptui collocaret: eius se misereri dicens, cui filia natu grandior domi clausa esset. Homogratias egit regi, & ad conspiratores reuersus: Nesciebam, inquit, Carolus qualis esset: nunc liberalem & clementem principem ferire nullo pacto possum. Aen. Syl. lib. 4. Com. de Alfonso. Cùm Baiazethes II. Turc. Imp. iam grandaeuus, imperij onus partaesus id filio Achimati delegasset: Selimus minor natu, se praeteritum dolens, in patrem arma sumit. Is militibus, ad reprimendam audacem filij impietatem, euocatis, Duces regij in suos quisque ordines confestim se recipiunt, mox clamore sub lato, equis???ue admissis ruunt in Selimum. Quibus cùm ille impigrè occurrisset, ita eorum impetum sustinuit, vt aliquandiu neutro sit pugna inclinata. Tandem equites regij adiunctis sibi turmis, quae ex nobilibus adolescentibus confectae, regem semper comitantur (Spachioglanos Turcae vocant) aduersam multitudine superante impellunt aciem, atque ingenti edita strage in fugam conijciunt. Lud. Tubero lib. 9. Commen. Seditiosos. Henricvs VII. Anglorum rex, cùm assiduis rebellium insidijs regnum turbaretur, vt coërceret improbos, qui conspiratione non succedente, in diuersa asyla se recipiebant, expectaturi dum melior facultas daretur: per literas & legatos cum Alexandro VI. pontifice egit, vt sua auctoritate omnes Anglos exules, religionis hostes decerneret, velut populi turbatores concitatores???ue turbarum, & asyla non ampliùs eis receptaculo fore, qui ex illis semel exissent. Sic metu eius ignominiae multi ad sanitatem redierunt, & qui in tuto erant, minùs ausi sunt se periculo obijcere. Polyd. lib. 26. Henricvs VII. Anglorum rex de conspiratione improborum certior factus, edicto tota Anglia diuulgato, cunctis generatim sontibus etiam capitalium rerum condemnatis parci, poenam???; remitti iussit. Polyd. lib. 26. Erphordiae Thuringorum grauis erat tumultus populi contra Senatum. Rodolfvs I. Caesar indixit principibus conuentum in eam vrbem, tanquam ob publica imperij negotia Aderant cum Imperatore Saltzburgensis, Magdeburgensis, Moguntinus, archiepiscopi: Bambergensis, Halberstadensis, Hisdesemensis, episcopi: Saxoniae, Brunsuici, Luneburgenses duces: marchiones & comites multi: iussit quoq; ciues non imperatos esse. Tandem euocauit tumultus auctores, vt causam dicerent in conspectu principum. Conuicti, in medio foro gladio caesi, senatui & patribus auctoritas sua reddita Cranzius lib. 8. Metrop. cap. 43. Gedani circa ann. Sal. 1458. bello Prussico contra fratres Teutonicos populus contra Senatvm tumultuabatur. Erat vnus ferocior, cuius ductum plebs sequebatur. Eum sub honoris specie rogant, vt reipublicae causa custos esset vicinae arcis per aliquot dies, quòd viro fortissimo & prudentissimo opus esset. Homo ambitiosus id cupidè amplectitur. Statuerunt interim sub capitis periculo (quod sciebant illum non seruaturu̅) ne quis literas ab ordine allatas aperiret, sed senatui clausas perferret. Ille quum accepisset literas, aperuit. Ergo vbi constitit, illum praeuaricatum esse in legem, hominem euoca̅t, opus esse illius praesentia. Iterum ille honori suo id delàtum arbitratus venit. Accusatus damnatur capitis, priusquam rescirent populares. Deinceps obsequentiorem habuêre patres plebem, subducto homine tumultuoso, qui multitudini praestaret audaciam. Cranzius lib. 12. Vandaliae, cap. 23. Permulti nobilium, non ferentes imperium ducis Glocestriae, cui ad maturam aetatem regis Anglorum Henrici VI. regni co̅missa fuerat administratio, in publicam eum custodiam coniectum, laqueo strangularunt. Eius cognati & amici, miserrimo bello regnum dilacerarunt, & Normanniae recipiendae occasionem Gallis dederunt. Interea populares ascito quodam Henrico Hyberno, ac rebus praefecto gerendis, cum ingenti exercitu Londinum contendunt: nobilitatem, qua̅ impensè exosam habebant, vlturi, regis copias fundunt. Londinum venientes, tres procerum deditos strangulant. Nihilominus vrbis sequuta est direptio, ac caedes. Qvi regni gubernationem habebant, spe impunitatis plebeios & summae insuper dignitatis Henricum lactare coeperunt. Plebeij securitate data ad sua redeunt. Henricus, à suis desertus, capitur, & capite multatur. Mox ad regni seditiones tollendas, per Cumbros & Northumbros Scotiam infestare sunt aggressi, vt externo bello ad pacem populares reuocarent. H. Boëthius libro decimooctauo. Sub Iacobo II. Scotorum rege, Gulielmus Douglas potentia inflatus gubernatoris Alexa̅ri Leuysto̅, & Gulielmi Crictho̅ Cancellarij auctoritate contemta, pro libidine omnia agere, facinorosos fouere solebat. Illi literis humaniter Comitem cum fratre Dauide ad communem regni gubernatione̅ Edimburgum inuitant. Illic hospitaliter primùm excepti, cum plerisq; factionis suae socijs, regiae mensae accu̅bentes, inermes armata multitudine circumdantur, atq; amotis epulis, taurinum illis caput apponitur, supplicij capitalis apud Scotos symbolum. Quo conspecto conturbatus Comes, exilire atq; effugere conabatur. Sed à satellitibus regijs comprehensi, & in campu̅ arcis foribus adiacentem deducti, capitali supplicio affecti sunt, ann. Sal. 1440. Ferunt regem vix decennem, dum Comiti ac fratri Dauidi manus loris stringerentur, fleuisse, supplicémque ab illis deprecatu̅ esse supplicium: & ob id duriter à Cancellario obiurgatum fuisse. H. Boëthius lib. 18. Sigismvndvs Imp. pacata Boëmia, suspectam habe̅s fidem aliquorum, quos facilè ad rebellionem redituros praeuidebat: ad militiam Turcicam eduxit suspectos, vt qua fortiudine priùs in Christianos abusi essent, eadem nunc in Turcos vterentur. Hungari ea manu aucti, alacres ducunt in Turcos: magnam???; in eos stragem peregerunt. Multi ex Boëmis ibi perierunt, bono Imperatoris instituto, vt vel vincentes, vel caesi prodessent. Cranzius lib. 12. Vandaliae, cap. 4 Martinvs V. in Constantiensi concilio Pp. creatus, vbi intellexit Ioannem XXIII. Pontificem è custodia lapsum aufugisse, veritus, ne rursum aliud concilium inchoaretus, decretu̅ fecit, vt à fine concilij Constantiensis non nisi ad quinquennium vsq; concilium denuò celebraretur: atq; à quinquennali in septennium aliud transferretur: ab hoc verò in decenniu̅ res protracta, legis haberet locum, vt singulis quibusq; dece̅nijs generale concilium idoneo haberetur in loco, vbi de rebus omnibus ad fidem & rempublicam Christiana̅ pertinen [1670] tibus mentio fieret. Profuit id sanè Martino. Nam dum elapso quinquennio Senis concilium celerat, Alfonsus Aragonum rex Martino infensus, qui titulum regni Siciliae & Neapolis Aloisio regis Francorum Lodouici filio concessisset, oratorem ad concilium misit, qui & concilium in longum duceret, & causam Petri Lunae adhuc superstitis restitueret, largitione, pollicitationibus ambiendo vnumquenq; ex his, qui in concilio auctoritatem haberent. Martinus mandauit concilium statim dissoliu, approbatis decretis in concilio habitis, quae ad fidem pertinebant. Et ne subterfugere conuentu̅ Christianorum videretur, insequens septennium concilio adiudicauit, quod Basileae Rauracorum celebraretur. Atq; hoc modo schismatis & discordiarum semina à quibusdam concilio Senensi iacta sublata sunt. Platina. Lvdovicvs Hungariae & Boëmiae rex, posteaquam Pragam venit, vt seditiones & turbas omnes tolleret, suasu Ladislai Vaciensis episcopi, qui in manu regis, cum primu̅ regnum auspicaretur, omnia sita esse iudicia, tabulas???ue publicas, & quosius summos magistratus docebat, ideo???; occasionem equosuis summos magistratus docebat, ideo???; occasionem egregiam adesse, quos oporteret ex dignitate & vtilitate regni tam iudices quàm magistratus derigendi creandi???;, cùm antea per gratiam aut factiones priuato cuiusq; compe̅dio crearentur: omnes magistratus mutauit, ne cu̅ pudore & verecundia pauci reijcerentur. Ac quò cum minore inuidia summa arcis Pragensis praefectura ad alium transferretur, nullus ad illa̅procerum, sed Carolus dux Minsterbergensis, natione Boëmus, delectus est, nouo Capitanei nomine. Dubrau. lib. 33. Ad famam expugnatae ab Caroli V. Caesaris exercitu Romae, capti???; Pontificis Clementis VII. ex Medicea familia, Florentini in spem libertatis erecti Mediceos patria expulerunt: populari???; reducto statu, optimatium auctoritate̅ infringere conabantur: ac tanta fuit iuuenum vaesania, vt à Balthasare Carduccio 1. c. concitati, concessionem armorum gestandorum, & custodiendae curiae munus ab senatu efflagitarint. Sed callidis seniorum & optimatiu̅ artibus frenandae iuuentuti salutare remedium repertum est, Nicolao Caponio vexillifero auctore: scilicet, vt in vniuersum ciuitati capiendorum armorum iura lege lata traderentur. Pari quoq; prudentia Decuriones ijsdem iuuenibus vexillum Reipub. deposcentibus, cùm negare turò non possent, moderata atque seuera conditione concesserunt, lata scilicet salutari lege, qua cautum est, vt id datum vexillum intra curiam ad columnam porticus defixum sisteretur, capitale???ue esset his, qui iniussu summi magistratus reuellissent, & extra limen curiae extulissent. Eo temperamento magistratus insole̅tem turbam opportunè pacasse, & publicae saluti cauisse visus est. Iouius lib. 25. Hist. Spectabat Caesar Carolvs V. in Hispania equestres ludos. Mendocius Infantasiorum regulus praefectum rerum capitalium, sceptro turbam superbè dimouente̅, quòd nec sibi parceret, sceptro turbam superbè dimouente̅, quòd nec sibi parceret, discissa gladio facie violauet. Is conspectus cruor proiecti ad pedes ac iniuriam deplorantis vsqueadeò Caesare̅ commouit, vt quum in reum lege acturus videretur, vniuersi Hispani proceres spectaculo, ac ipso denique Caesare deserto, ad Mendocij domum accurrerent, vel contra praetorianos, si vis afferretur, ianuam defensuri. Sed Caesar graui iudicio totum iustae vindictae impetum ad dissimulationem reuocauit. Hispania enim eo tempore, quanquam non infida Caesari, aliena tamen ab eius consilijs, quibus bella ex bellis serebantur, videri poterat: quòd perpetuis pecuniae collationibus varijs???; delectibus per tot annos grauissimè fatigata, magnum incommodu̅ publicè sentiret. Sab. supplem. lib. 25. ex Iouio. Cereuisiae conficiendae priuilegium Antverpiensis Senatus certis quibusdam hominibus an. Christi 1554. demandarat, vicinis interdixerat. Plebs indignata, ad arma concurrebat. Ciues nobiliores tumultum veriti, suos quique vicos & plateas armata manu obsedêre, & plebeios ad areas vrbis co̅currere studentes partim precibus partim minis, vt domum redirent, coëgêre. Itaq; plebs in diuersas partes distracta, cùm in vnum coire non posset, elanguit: quae alioqui sine dubio grauissima̅ excitasset seditionem. Lud. Guicciardinus in Topographia inferioris Germaniae. Fvres prvdenter Deprehendere. Consule Tit. Explorare prudenter Fures, fol. 1695. Lex de furibus apud solos Aegyptios haec erat. Iubebat eos, qui furari volebant, nomen suum apud principem furum scribere, atque euestigiò furtum ad eum deferre. Similiter quibus res furto erepta erat, apud eundem rei sublatae tempus, diem & horam scribere tenebantur. Hoc modo facilè inuento furto, quirem amisisset, quarta multabatur parte, quae daretur furi. Satiùs lator esse legis duxit, cùm impossibile esset furta prohiberi, potiùs alicuius portionis quàm totius rei amissae homines iacturam pati. Diod. lib. 1. cap. 6. Khampsinitvs Aegyptiorum aedificium pro thesauro suo exstruxit lapidcum. At cùm Architectus vnum è lapidibus sic posuisset, vt è pariete facilè tolli à duobus viris, atq; adeò ab vno posset: vita excessurus duobus hoc filijs indicauit: omnia???; vt aggredie̅da essent manifestauit. Filij patre functo vita, rem aggressi, multas pecunias expilarunt. Rex cùm integra signa cerneret, & aerarium obseratum, laqueos aptè disposuit, vt, si quis manus immitteret, caperetur. Fures redeunt: immissa manu capitur vnus: qui cùm alterum rogasset, vt sibi caput abscinderet, à fratre obtruncatus est. Herod. lib. 2. Trophonius & Agamedes, Ergini Minyarum regis filij, in aedificandis deorum templis & hominum regalibus tectis solertissimi, Hyrico aerarium erexerant. At in eius pariete lapidem vnum ita collocarunt, vt extrorsum eum, cum velle̅t, adductum eximerent. Quoties itaque libitum esset, clàm introëuntes, aliquid repositae pecuniae auferebant. Quae res Hyricu̅ vehementer solicitum habebat: praesertim cùm & claues & signa caetera incorrupta cerneret, pecuniae tamen numeru̅ quotidie imminui animaduerteret. At vasorum igitur ora, in quibus erat reposita pecunia, laqueos disposuit, vel aliud quid eiusmodi, quo simulac pecuniam quis esset attingere conatus, captus teneretur. Ingressus itaq; Agamedes, in vinculis haesit. Trophonius fratris caput statim praecidit: veritus ne̅pe, ne cùm illuxisset, per tormenta quaestione habita, & ipse ab illos, quòd furti fuisset socius, indicaretur. Pausanias in Boeoticis. Inter reliquas lapidis Aetitis facultates, &c. fol. 4069. Coërcere. Plutarchus in 7. lib. [Greek words] 4. dum more̅ quendam veteru̅ Romanorum explicaret, meminit nouae cuiusdam & callidae rationis, quam cu̅ frustra multa alia tentasset, excogitauit Polycharmvs quidam, ad cohibenda furta seruorum, quos domi haberet. Cùm enim saepe cognosset illos è lucernis extinctis oleum surripere, non poterat furti illos conuincere: dicebant enim, aut nihil aut paru̅ olei reliquum illic fuisse tunc, cùm illae extinctae fuêre. Coepit igitur ipse, ne possent ed co̅fugere, statim vt extinctae lucernae forent, ipsas implere: ne dicerentur, quae plenae inuentae forent, inanes relictae fuisse, cùm lumen extinctum est. Victorius lib. 22. cap. 9. Var. Hist. Q. Cicero in epistola ad Tironem testatur, Matrem suam lagenas inanes obsignasse, ne dici postea possent inanes fuisse, quae furtim essent exsiccatae. Cymansibvs mos erat, vt ad ea quae furto fuissent ablata, omnes vicini conferrent. Itaq; paucissima perdiderunt, omnes enim simili diligentia custodiebant. Ex quo videtur Hesiodus dicere: Ne bos quidem perierit, nisi vicinus malus sit. Heraclides in Politicis. Frotho III. Danorum rex, victis Noruegis, vt vniuscuiusque rem familiarem à furum incursu tutam praestaret, otium???; regnis post arma conciliaret, armillam vnam in rupe, qua̅ Frothonis petram nominant, alteram apud Vuig prouinciam, defixit, edictae à se innocentiae experimentum daturas: sub ductis ijsdem, in omnes regionis praesides se animaduersurum minatus. Statuit etiam, ne quis domum vel arcam seris obfirmatam haberet, aut rem vllam claustrorum custodia contineret, triplicem amissorum restitutionem promittens. Saxo lib. 5. Thomas Ranulfus, Scotici regni sub Dauide rege octenni gubernator, edixit, vt vniuersum equorum ornatum, rustica???ue instrumenta pro foribus sub dio tam noctu quàm interdiu relinquerent: ac si quid forte perditum aut furto sublatum esset, id praefectus eius loci restituendum curaret, aut ipse damnum repararet, summa interim cura furem perquirens: inuentum autem extremo afficeret supplicio. Ea re sic cupidos alienaru̅ rerum animos compescuit, vt res propalam propositas rapere non audentes, ad occultarum furta rerum ne aspirarent quidem. Rusticus quidam, quoniam aliena suffurari non audebat, propria quaeda̅ instrumenta abscondit, & à praefecto precium, rapta esse ae simulans, poposcit. At post paucos dies, quum eadem apud ipsum fuissent inuenta, patibulo suspensus, poenas insolentis dedit cupiditatis. H. Boëthius lib. 15. Eludere. Ancilla quaedam pecuniam depositi nomine à duobus hospitibus acceperat, ea conditione, vt illam simul vtrisq; redderet. Horum alter interiecto tempore, tanqua̅ mortuo socio, squallore obsitus, deceptae omnes numos abstulit. Superuenit deinde alter, & depositum petere coepit. Haerebat misera in maxima pariter & pecuniae & defensionis penuria. Sed opportunè ei Demosthenes patronus adfuit. Qui vt in aduocationem venit: Mulier, inquit, parata est depositi fidem soluere: sed nisi socium adduxeris, id facere non potest: quonia̅, vt ipse vociferaris, haec dicta est lex, ne pecunia alteri sine altero numeretur. Iudices pro rea prudenter pronunciarunt, & prudenter monenti Demostheni paruerunt. Val. Max. lib. 7. cap. 3. Latrones, Grassatores Explorare, Deprehendere. Conranvs Scotorum rex, improbos grassatores, sanguinis nullo habito discrimine, diris affecit supplicijs. Et cùm animaduertisset agrestes à nobilibus iniuria affectos, non ausos [1671] fuisse iniuriae auctores regijs ministris prodere: sanxit omnium regum primus, vt sontium nomina, exploratoribus ad rem delectis, tabulis regijs, simul cu̅ delictis, quae in publicam aut priuatam commisissent salutem, in singulos annos clàm inscriberentur: quorum si per regios ministros postea accusati conuincerentur, iustas pro criminis modo darent poenas. Mansit exinde genti ea tabulis inscribendi ratio (Indictum vocant indigenae) ad hanc vsque aetatem. Conranum ferunt, quum iuri administrando alicubi daretur opera, vel adesse (quò ob regis praesentiam iudices populo metum quendam ac reuerentiam incuterent) vel proximo nemore, ne longè abesset, feras venarisolitum. H. Boëthius lib. 9. Circumuenire. Frotho Danorum rex, subacta Vandalia, edixit, vt qui in aliquo scelerum genere excelleret, pura latrocinio, aut piratica, aut furto, prodiret, magnis à rege premijs afficiendus, quòd in hostes tali genere militu̅ indigeret, latrocinium vlturus in hostes latrocinio. Credidêre multi, se???; prodideru̅t. Ille eos iussit secedere in vnu̅ locu̅. Tum co̅uersus ad proceres & reliqua̅ multitudine̅: Ab hac, inquit, ô Vandali, pessima hominu̅ colluuie patriam vestra̅ exonerare co̅uenit. Hi sunt, qui inter nos pacem turbant, qui vtrisq; creant labore̅: hos, si pace̅ quaeritis, de medio tollite. Illi sceleratos homines in altissimas cru¬ces egêre: quorum scelere patria in seruitutem redacta fuerat. Cranzius lib. 1. Vandaliae cap. 10. ex Saxone. Kennethvs II. Scotoru̅ rex iuris dicundi negotio suscepto, ad nobilium grassationes & latrocinia, quibus sub Culeno rege assueuerant, cohibenda, cùm propter affinitatis & cognationis ius proceres neglige̅tiores esse videret in perseque̅dis & co̅prehendendis sontibus co̅silio in annum dissimula¬to. Sconae comitia indixit, tanqua̅ de alijs rebus co̅sultaturus. Proceres ibi deliberantes armatorum manu circu̅dedit, sacramento adactos, in facinorosos animaduerte̅di sese regiadiutores fore. Soluta inde concione, Bertham oppidum, traiecto Tao amne, primores secu̅ duxit. Est id oppidu̅, dum rex in eo fuit, noctu vigilib??? interdiu excubijs ita munitu̅, vt nulli mortalium inscijs magistratibus regia auctoritate ad id delectis, ingressus egressúsve pateret. Sollicitare interea crebris internuncijs amicos necessarios???;, vt sontes, eos maximè, qui rusticis iniuriam intulissent, caperent, vinctos???; adducerent. Ad quingentos propè, & ex his plurimi haud obscurae inter Scotos familiae, manibus post terga reuinctis, Bertham ad regem paulò pòst sunt pertracti: quos omnes, iudicibus ad id dictis proceribus, capitalium damnatos, in crucem egit. Vetuit rex strangulatorum cadauera de crucibus aliquandiu deponi, vt spectantibus exemplo forent, Secundu̅ haec nobilitatem pro concione laudauit & muneribus affecit. H. Boëthius lib. 11. Maccabaevs, Scotorum rex, cùm Duncani regis lenitate multitudo latronu̅ increuisset, ne conglobati motum aliquem excitarent, hanc in eos technam machinatur. Per quosda̅ amicos curat, vt vicini eorum, qui palàm infames erant, conducti precio illos ad singulare prouocarent certamen, publico foro decernendum, id???; ferè vno die vt fieret vbiq; prouidebatur. Itaq; vbi in foru̅ descendissent, à satellitibus regijs cu̅ armis in insidijs ad id positis comprehenduntur, qui aduenerant, om¬nes. Postea insontibus dimissis, reliqui omnes in cruces acti sunt, numero ferè bis mille. H. Boëthius lib. 12. Boseius & Mutina Versouicenses, à Bretislao II. Boëmorum re¬ge ob proditione̅ in exilium missi, reditu̅ ab exilio aliquoties sibi denegatu̅ pertinaciter obtinere contendebant, non per propinquos & affines suos modò, verumetia̅ per aulicos insigniores. Aegerrimè id Boriuorius, qui fratri in regno successerat, ferre, quòd cu̅ paulò antè clamarent ferè omnes, crucifige̅dos esse principum parricidas (eoru̅namq; dolo Bretislaus in venatione caesus fuerat) nunc extare non paucos, qui cum pa¬tria, bona quoq; illis reddi postularent. Ibi ex intimis Qvidam propiùs accedens: Tu igitur, ait, Princeps, vt lupu̅ circu̅ errantem plagis irretias, vltrò illum cibo oblato inescabis: vt verò hostes tuos in potestate̅ tuam redigas, non illis patriam cu̅ patrimonio restitues? Ijs tandem victus, reuerti vtrumq; ex Polonia in patriam permittit, alteri???; eoru̅ oppidum Mutha̅, & alteri Lithomeritium restituit. Iam cùm Bretislao Boriuorius frater successisset, eundem???; Suatoplucus patruelis ope Versoulcensium expulisset: mox verò de Boriuorio reduce̅do Mutina Versouicensis occulta agitasset consilia: à Suatopluco grauiter primum in coenobio procerum accusatus, mox cu̅ filijs capite plexus. Boseius, qui Vratislauiae aberat, immissis pereussoribus caesus. Pauci reliqui superstites in Poloniam, vetus suu̅ asylum, perfugêre. È quibus ipsis Gesco, Tista cognomine, Versouicensis, Suatoplucu̅, Glogouiam Silesiae vrbem cum Henrico V. Caesare obsidentem, à coena Caesaris redeuntem, persicarium sagitta transfigi curauit. Dubrauius lib. 10. Pulsis ex Aquitania Anglis à Carolo VII. Francorum rege, metu???ue hostili sublato, consueuerant milites passim vagari, res???ue miserorum agere ferre???ue. Auaritiae ac libidini eorum nihil clausi nihil sancti esse. Militare igitur vectigal rex instituit, vnde quinq; millia peditum alerentur, ac mille quingenti equites delecti cataphracti, cum suo iusto comitati, vt horum virtus caeteros ab iniuria maleficio???; prohiberet, hi???; in praesidijs quaru̅ videretur vrbiu̅ collocati, fine̅ licentiae facerent: si quis quicqua̅ secus auderet, in eum animaduerteretur. Hac ratione disciplina militaris sanctè coli coepta fuit, nullum???; tutius fuit quàm cum milite commercium. Aemilius lib. 10. Dum Rex Ferdinandvs Catholicus & Isabella regina duos magnos Portugalliae Franciae???; regis exercitus è suis finibus propulsarent, complures Hispaniae ciuitates & populi à latronibus, raptoribus, grassatoribus, crudelissimè vexaba̅tur. Ergo nouum iustitiae genus, quod Hermandatum, vel (vt alij volunt) Hermanatum dicitur, inuenerunt, quò faciliùs improbi capi puniri???; possent. Co̅uo catis itaq; ciuitatibus & populis eorum???; procuratoribus statuerunt, vt aduersus delinque̅tes & homines sceleratos vnusquisque pecunias contribueret. Ex collatis pecunijs exercitus equitum duorum millium magnus???; peditu̅ numerus co̅paratus est: quibus Alphonsum Aragoneum Villae Formosae Duce̅ praeseceru̅t: qui breui tempore multos rebelles & grassatores omnes deleuit, castella multa recuperauit, populos???; qui Regem & Reginam contemserant, omnes imperio regio subegit: iustitiae praefectos, iudices, & satellites extraordinarios constituit, qui querelas audirent, & reos persequerentur, deprehensos, palis in campo defixis alligatos, sagittarijs interficiendos exponerent. Marineus lib. 19. rerum Hispan. Carolvs IV. Imp. contra praedones & latrones hanc salutis omnium inijt rationem, vt Regnu̅ in duodecim regiones diuiserit, singulis???ue idoneos viros praefecerit, inter alias iurisdictiones permissa illis potestate inquirendi, & puniendi quoslibet latrones. Ipse ad eò illis infestus, vt saepiùs de via ad receptacula illorum deflecteret, nec nisi loco expugnato, ad solum??? diruto, ipsis verò raptoribus tum nobilibus tum ignobilibus in sublime per arbores suspensis, inde abiret. Dubrauius lib. 22. Duo in Transsyluania ius dixerant praefecti, Bartholomaeus Dragfius, & Ladislaus Lossontius. Qui vt diuerso inter se era̅t ingenio, sic diuersam in iure dicundo rationem sequuti, atque propterea apud omnes contemti, no̅ veteres solùm factiones aluerant, sed nouas etiam alias excitarant. Vnde foeda quaeda̅ in potentioribus latrocinandi rapiendi???; libido, quòd id impunè omnibus liceret, erat exorta. Quibus detrimentis vt mederetur rex Hungariae Vladislavs, Ladislao ad Magistri curiae honorem euecto, Bartholomaeum solum in praefectura retinuit: ratus, si penes vnum iurisdictio esset, eum co̅modiùs animaduertendi seueritate prauam ipsam peccandi licentiam repressurum. Id???; Bartholomaeus mox latronibus & sicarijs omnibus aut palis ligneis infigendis, aut in crucem agendis, autigne comburendis, aut capite multandis, facilè ex regis sententia consequutus est. Bonfinius lib. 4. Decad. 5. Proditores. Bellicae exempla suo loco tractabuntur. f. 3574. 3580. Cùm Darius rex Oroetem praefectum Sardium, qui res nouas moliri videbatur, è medio tollere vellet, è triginta, qui sese offerebant, sors Bagaevm Artontis filium co̅tigit. Hic complures literas varijs de rebus vbi scripsit, sigillo???ue Darij impressit, posteaquam in conspectum Oroetis venit, dedit separatim recitandas regio scribae, explorandi gratia animos satellitum, Nunquid annuerent ad rebellandum ab Oroete? Quos animaduertens magnopere venari literas, & ea quae in illis dicerentur etiam vehementiùs, reddidit aliam epistolam in haec verba: Persae, Darius rex interdicit vobis, ne apud Oroetem fungamini satellitum officio. Hoc illi audito, lanceas deposuerunt. Tunc Bagaeus cernens illos obtemperantes epistolae, sumta reddidit scribae vltimum libellum, in haec verba scriptum: Rex Darius mandat Persis, qui in Sardibus sunt, vt Oroetem interimant. Id vbi audiêre doryphori, eductis acinacibus sine mora Oroetem interemerunt. Herod. lib. 3. Carolvs IV. Imp. Philippum Austriae ducem hostem suu̅ copijs multò maioribus instructum, falsa trium ducum militarium persuasione, qui exercitum Imp. triplo maiorem esse auro inescati asseruerant, in fugam coniecerat. Redeunt illi ad Imperatorem, proditionis praemia accepturi. Prouiderat Imperator adulterinam aureorum monetam, quae in valore vicesimam non haberet: eam iussit numerari. Illi alacres tanto aere ditati, redeunt in sua: & iam expendere conati, repererunt esse falsam monetam. Redeunt ad Imperatorem, argentarium & monetarium eius incusantes. Imperator toruis oculis illos intuens: Adulterinum aurum adulterino debetur operi: abite in malam crucem. Illi protinus confusi ex omnium oculis in latibula abierunt. Cranzius lib. 9. Saxoniae, cap. 37. Magos. Pharmacidas, id est, Veneficas mulieres Thebani missas à Iunone aiunt, quò parturienti Alcmenae impedimento essent: sed eas, dum Alcmenae partum cohiberent. Tiresiae fi [1672] liam Historidem tali astu elusisse. Ex eo namq; loco, vnde ipsae facilè audire possent, clamauit, Peperisse iam Alcmenam. illas ea voce deceptas statim abisse: Alcmenam illicò puerum enixam. Pausanias in Boeoticis. Fvgitivos. Idibus Ianuarijs circuire in vestitu muliebri concessum est tibicinibus hanc ob causam. Magnos honores obtinebant tibicines, quos eis tribuerat rex religiosissimus Numa. His pòst spoliati à Decemuiris, qui consiliare imperium obtinebant, reliquerant vrbem. Quos cùm requirerent, & nonnulla religione tenerentur sacris operantes sine tibicinibus sacerdotes: neque accersentibus illi auscultarent, verùm Tybure haererent: libertinus homo ostendit clàm magistratibus reducturum se illos, apparato???; magnifico epulo, vt si rem diuinam dijs fecisset, acciuit tibicinas. Adiunxerat conuiuio mulieres; peruigilium???; plausibus agitabatur ludentium & saltantium. Inde homo repentè iniecto sermone, quasi patronus ipsi superueniret, perculsus induxit tibicines, vt conscendentes plaustra pellibus vndiq; tecta, Tybur veherentur. Impostura ea erat. Siquidem circumacto curru imprudentes ob vinum & noctem clam deportauit omnes summo mane Roman. Erant multi ex peruigilio & crapula stolis pictis & muliebribus vestiti. Vt igitur à magistratibus blanditijs inducti & placati sunt, receptum est, vt Idib. Ianuarijs vestitu muliebri amicti per vrbem discurrant. Plut. in Quaest. Rom. Aleatores, Collvsores. Leo X. Pont. Max. singularum ludum (vulgus Primeram vocat) exercens, cùm aliquando summos numeros nactus esset, neq; alia ratione, nisi quia posterior ordine Iudi fuerat, deperdere symbolum posset, ex magna auctione, quam prior faciebat, praesentiens animo quod res erat, eosdem illum summos numeros nactum esse: tum dubitabundus, indignum ratus, maximo cum numero (quod nemo solet) forti cedere: Punctum, inquit, mihi concede, &, quod vrges, precium omne conferam. Quod cùm alter (nunquam fore putans, vt summus Pont. non solùm cum maximo numero, sed ne cum ijs quidem, qui maximo proximi sunt, quicquam addubitaret) libenter etiam concederet, omnem pecuniam amisit. Quam quidem si, vt corrasit, mox restituisset, atq; illam illi manum remisisset, laudari potuisset. Pascasius Iustus lib. 1. de Alea. Brvta qvaliacvnqve prudenter Comparare, Acquirere. Consule Tit. Venatorum, f. 3672. & seqq. Aucupum, f. 3674. Piscatorum, f. 3675. Cicurare, Domare. Cùm Iacobvs patriarcha Labani socero, eidem???ue auunculo, diu seruiuisset, pro mercede sua petijt omnes pecudes versicolores & pullo notatas, quae posthac in toto grege nascerentur. Segregauit autem inprimis omnes pecudes versicolores Laban, & suis liberis tridui itinere à Iacobo pascendas dedit. Reliquum gregem, qui albus esset aut niger, Iacobo commisit pascendum, integro sexennio. At Iacobus ex populeis & colurnis, & castaninis virgis vire̅tibus parte̅ corticis detrahebat & earu̅ albu̅ nudabat, deinde eos ponebat in canalibus aquarioru̅, eregionè pecoru̅, vt cùm eò potu̅ venissent, in aspectu virgaru̅ inirentur. Quòd cùm fiebat, varios, & maculosos, & versicolores foetus edeba̅t: quos deinde segregabat, & quicquid maculis & fusco in Labanis pecore distinctum erat, id in pecoris aspectu collotabat, sibi au̅t separatim lacinias constituebat, quas à Labanis pecore seponebat. Ac quoties generosiora iniebant pecora, virgas in eorum aspectu in alueis deponebat, vt ad eas salirentut, in admissura au̅t parum generosorum non ponebat. Id fiebat, vt parum generosa Labanis, generosa autem Iacobi essent. Hoc pacto homo rem suam plurimùm auxit, & numerosum pecus ouillum & caprinum, seruitia???; & camelos atq; asinos comparauit. Gen. 31. Corrigere. Ex mulis, quisalem supportabant, vnus flumen ingressus for¬tè procubuit, ac liquescente sale exurgens expeditus, animaduertit causam, mandauit???; eam memoriae. Itaq; semper, cùm transiret amnem, demittebat se, ac demergebat vala in vtranque partem inclinans nutans???ue. Quo ad Thalem delato praecepit, vt salis loco vasa implerentur lana & spongijs, eis???ue oneratum mulum agerent. Qui vt solitus erat cùm sarcinas aqua implesset, commentum suum percepit sibi inutile esse. Quare in posterum attentè & cautè flumen traijciebat, vt ne vel inuito se contingeret liquor onus. Plutarchus de Animantium comparatione. Interficere. Vide Tit. Fortitudinis contra belluas, f. 2131. Ad Poloniae imperium euocatus Cracvs, nepos Cechij, Boe̅morum Principis, deserta loca solitudines???; agricolis freque̅tauit, ciuitate̅ celebrem cu̅ arce in scopulo, Vauel dicto, ad Vistula̅ fl. condidit, qua̅ à suo nomine Craconiam appellauit. In eo scopulo draco ingens tunc temporis delitescebat, qui cùm esuriret, de antro prorepens multos inficiebat, & omnia obuia deuorabat. Quam ob causam incolae ciuitatis ordine tria iumenta per diem ei ad antrum offerre cogebantur. Cracus princeps pellem vituli excoriati, sulphure, nitro, pice infarciri iussit, illud???; hora consueta ad antrum draconis abiecit. Bestia illud deglutiens, cùm materia ignem concepisset, eius restinguendi causa Vistulae aquam tam copiosè hausit, vt creparet. Guagninus in vitis regum Polonorum. PRVDENTIA EXTRA BELLVM CIRCA RES PER SE CONSIDERATAS OCCVPATA. Circa Religionem. Prvdentia in religione Docenda, vel Propaganda. Pavlvs apostolus & Silas Philippis die Sabbato extra vrbem ad fluuium, vbi supplicatio fieri solebat, egressi sedebant, & feminas, quae conuenerant, alloqueba̅tur. Quo in loco absq; omni tumultu Lydiam purpurariam conuerteru̅t. Actoru̅ 16. Idem Lystrae Timotheum circumcîdit, propter eos qui erant in ijs locis, Iudaeos: virum alioqui pium & verè Christianum, ne illi offenderentur, quia patre Graeco natus esset, quamuis matre Iudaea. Actorum 16. Idem summa modestia in deastris Atheniensium reprehende̅dis vsus, occasionem sumit ad ara Ignoto deo dedicata, quem se praedicare asserit. Cuius prudentiam vtinam multi nostro tempore imitarentur: Reip. certè Christianae meliùs prospiceretur. Actorum 17. Idem sibimet in Cenchris Nazaraeorum more caput tutondit, & Hierosolymis, Iacobi apostoli & seniorum consilio atque persuasu, ne videretur discessionem docere à lege, Iudaeis???; fidelibus prohibere circumcisionem, quibusdam Nazaraeis secum assumtis vnà purificatus, templum ingressus est: ac tandiu cum illis fuit, donec tonsis de more crinibus, vota perficerent sacrificium???; offerrent. Act. 21. Hoc quidem multi pae simulationi ascribunt: sed magis Augustino assentior, qui ait: Diebus illis intermedijs, qui inter Christi ascensionem & Euangelij vulgationem fluxêre, veniam hac Iudaeis ad fidem venientibus datam, vt simul etiam legalia tenerent, si vellent: non aute̅ ita & conuersis ex gentilitate, ne sibi circumcisionem quoque necessariam esse suspicarentur. Ne verò lex ipsa cum idololatria pariter execrabilis videretur, noluerunt vtramque eodem tempore relinquendam iubere. Lex igitur paulatim osten dente se gratiae plenitudine est euacuata. Idololatriam verò statim repellendam iudicarunt, vt constaret alteram Dei opus fuisse, alteram diaboli. Sic Paulum non simulatè, sed licenter, vt Iudaeum inter Iudaeos egisse credimus, omnibus???; omnia factum, vt omnes lucrifaceret. In tantum autem gentiles à legis obseruatione prohibuisse, vt ad Galatas scriberet: Ecce ego Paulus dico vobis, Quoniam si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit. Et de Tito discipulo: Sed neque Titus, inquit, qui mecum erat, cùm esset gentilis, compulsus est circumcidi. Quinetiam principem aposto loru̅ Petrum aliquando ausus est reprchendere, quòd ex gentibus fideles sua simulatione Iudaizare fecisset. Cùm, inquit, venisset Petrus Antiochia̅, in faciem ei restiti, quia reprehensibilis erat: priùs enim quàm venissent quidam à Iacobo, cum gentibus edebar, cùm autem venissent, subtrahebat & segregabat se, timens eos, qui ex circumcisione erant, & simulationi eius consenserunt caeteri Iudaei, ita vt Barnabas duceretur ab eis in illam simulationem. Sed cùm vidissem quòd non restè ambularent ad veritatem Euangelij, dixi Cephae coram omnibus: Si tu, cùm Iudaeus sis, gentiliter viuis, & non Iudaicè, quomodo gentes cogis Iudaizare? Ergo Petri simulatio vt reprehensibilis est, ita venia digna tunc extitit, cùm adhuc Mosis lex apud Iudaeos in Christum credentes non illicitè vigeret. Postea verò neq; propter gentiles in fide quicquam simulandum fuit, neq; simulatio, sed error dici debuit, quicquid iam peruulgatae officeret veritati. Marul. lib. 4. cap. 4. Pontifices Hierosoly mitani Apostolos in carcerem coniecerant, & quid cum illis agerent, deliberabant. Gamaliel legisperitus consilium dedit ijs, vt quiescerent. Nam si hoc opus à Deo esset, impium fore, illud impedire: sin ab hominibus, stulcum cùm suapte sponte breui dissolueretur. Actorum 5. Constantinvs Magnus militum ethnicorum armis crucis symbolum affixit, vt paulatim & cruci & religioni assuescerent: eos???ue non solùm Deum verum inuocare sedulò monebat, sed etiam catechistae munere quasi fungi non veritus, formalam illis certam precandi praescripsit, quam Eusebius recitat lib. 4. de vita Constantini. In palatio Imperatorio aedem construxit, vbi de religione & cultu Christiano exercitus & aulici docerentur. Ad expeditiones verò bellicas, tabernaculum ad templiformam aedificari curauit, quod militans [1673] circumuexit, vt neque in solitudine orandi & colendi Deum occasio & locus deesset. Eusebius in eius vita. Carolvs Magnus vt Saxones, populum liberum & tributo conferendo minimè assuetum, in officio pietatis retineret, tributa nulla alia illis imposuit, quàm decimas ecclesiasticas, quas episcopis à se constitutis darent: atq; ita religionis praetextu iugum ferre discerent: quarum ipsarum deinde patrem Episcopi, vt armis contra rebelles defenderentur, principibus dedêre. Neque verò principes genti liberae dedit profanos, sed quasi solus religionis studio arma co̅tra eos mouisset, episcopatus varios, Osnaburgensem, Salingstedensem, qui postea Halberstadensis factus, Mimingrodensem, qui pòst Monasteriensis dictus, & Conendensem, qui pòst Verdensis, instituit, & episcopos ipsos regionis dominos constituit: cùm longè facilitiùs religioso principi, & persuasione potiùs quàm coactione imperanti, parituros homines feroces & bellicosos, rectè iudicaret. Cranzius lib. 1. Metropoleos. Henricvs II. Imp. vt Christi religionem propagaret, Gislam sororem suam Hungarorum principi dedit co̅iugem, vt optima femina Christo virum suum lucraretur. Itaque baptizato principe (qui in sacro fonte nomen Stephani induit) adeò in religione profecit gens illa, vt regem illum inter sanctos ecclesia assumtum numeret, miraculis prodentibus vitae sanctitatem. Cranzius lib. 4. Saxoniae, cap. 29. Andreas Hungarus, quò regio nomine faciliùs potiri posset, Hungaris petentibus, vt sibi ad paganismum redire liceret, indulsit. Verùm iam voti sui compos factus, sententiam mutauit, graui proposito edicto, vt omnes eam, quae per Stephanum olim regem plantata fuisset religio, amplecterentur: templa, basilicae, alia???; sacerdotum collegia in vniuerso repararentur regno. Sub annum 1047. Bonsinus Decad. 2. lib. 2. Ioannes Vngenad, Baro in Sonneg, ante aliquot annos fidelem co̅tra Turcos opera̅ Ferdina̅do Rom. regi, atq; adeò vniuerso orbi Christiano in Hungaria praestitit. Mox castris relictis, & quietiare̅ vita̅ secutus, ne cu̅ haereditario Christianoru̅ hoste pace̅ fecisse videretur, Dei opt. max. gloriae cupidissimus, cùm no̅ magis armis quàm scriptis Christiana̅ religione̅ propagari, & Turcoru̅ tyrannide̅ aboleri posse videret: maximis sumtibus vtrunq; Testamentu̅ multos quinetiam verae religionis commencarios lingua Dalmatica & Croatica (quae per vniuersam Turci ditionem latissimè extenditur) excudi curauit. Et sapienter ille quidem, atq; pié. Nam quod in Occidente vsuuenit, vt plures librorum ope, quàm doctorum viua voce edocti, Christo nomina dederint: illud idem per diuina̅ benignitatem in Oriente etiam continget, vtad quos Apostoloru̅ viua vox penetrare non potest, ad illos mutus Euangelij sonus pertypographicam palingenesiam perueniat. Amplectenda, Discenda. Edelbertvs Cantuariensis rex, gentilia numina colens, audito sacro Augustini monachi praeconio, que̅ ad eu̅ Gregorius pontifex miserat, dixit: Etsi age̅dae ei gratiae essent, quòd à tam longinqua regione venisset, vt Britannoru̅ bono consuleret, eos???; illa doceret, que profutara eis arbitraretur: eum tamen religionis cultu̅, que̅ Britanni à maioribus acceptu̅, vsq; ad id tempus seruassent, temerè relinqui non debere, nisi antè quae proponeba̅tur, dilige̅tiùs essent inspecta. Id quod postea cu̅ egisset te̅poris interiectu ad Christiana̅ fidem tra̅siuit. Fulg. lib. 1. cap. 7. At Polyd. l. 4. hoc tribuit Edvino, regi Northumbriae institue̅te Paulino antistite, ab Honorio pontifice misso. Cranzius in Metropoli lib. 1. c. 9. narrat, Viterindvm Saxonum duce̅ reconciliatu̅ Carolo Magno, cùm adhuc esset catechumenus, venisse Vvolmerstadiu̅ ad Oram fluuiu̅, vbi castra erant regis, circa Pafcha: & inter me̅dicos sedisse, & sacra spectasse, ac stipe̅ accepisse, & agnitu̅ interrogatum???;, Cur id fecisset? respondisse: Se voluisse sacros ritus Christianorum hoc modo contemplali, cu̅ aliàs sibi interesse non licuisset. Regem aute̅ interrogasse, Quidnam vidisset? eum dixisse: Se vidisse in templo pulcrum puerum, à manu sacerdotis desce̅dere in ora accipientium: qui alijs quiden arriserit, ad alios verò auersa sacie ingressus sit. Et postea de his mysterijs edoctum, maiori fide amplexum esse religionem Christianam. Conseruanda. Phylacteria vestibus assuere Dominus Israelitas iussit, ne lex vnquam excideret ab eorum memoria. Erit quasi signum, ait, in manu tua, & quasi monumentum ante oculos tuos, vt lex Domini semper sit in ore tuo. Exod. 33. Pythagoras, Parmenides, Heraclitvs, Plato & alij veterum, si quid sibi de diuinis vel abstrusis in natura rebus viderentur assecuti, occultabant sedulò: vel si edere̅t, paucis admodum communicabant, ijs???; amicissimis & adiuratissimis, non committebant monimentis literarum: aut si id facerent, obuelaba̅t verbis raris, exquisitis, obscuris. Plato scribens Dionysio de quibusdam sacris mysteriolis, iubet, vt epistolam euestigiò concerpat, ne deueniat in manus indignoru̅ Lud. Viues de Veritate fi dei, lib. 2. Lvcvrgvs tenuissima & nullo paratu Lacedaemonijs sacrificia instituit, ex herbis & his, quae parabilia in promtu sunt, ne quando difficultate parandi omitterentur sacra. Plutarchus in Lycurgo. Avgvsvs, cùm Romae pro tribunali de priuilegio sacerdotum Atticae Cereris cognosceret, & quaedan, secresiora proponerentur, dimisso concilio, & corona circumstantium, solus disceptantes audire voluit. Suetonius. Defendenda, Confitenda. Agrippa duarum Tetrarchiarum rex, cùm Caium Imp. apertè monere non auderet, ne statuam suam Hierosoly mitano templo inferret, omni genere obsequij & liberalitatis eum prosequi coepit. Caius Agrippae munificentia & epularum apparatu delectatus, liberum ei fecit, quicquid vellet, petendi. Agrippa primùm dissimulare, & gratia illius se contentum dictitare. At Caio improbiùs vrgente: Rogo igirur, dixit, vt ma̅ datum reuoces, quod Petronio Syriae praefecto dedisti, de statua in Iudaeorum templo ponenda. Imperator simul officiosa liberalitate delinitus, simul pudendam Vanitatem ducens, si coram tot testibus vltrò ad petendum prouocato, repentè mutatus denegasset gratiam: suspiciens etiam virtutem hominis, qui pluris faceret pietatem, suae???; gentis tranquillitate̅, quam increme̅tum dommationis aut redituum, fecit eum voti compotem. Iosephus lib. 18. cap. 11. Chaldaei (sub Constantino Magno) totum terraru̅ orbem circinbant, vt deum suu̅, quem sub ignis specie colebant, omnibus dijs praestantiorem esse reipsa conuincerent. Et quide̅ omnes deorum statuae, ignis vi dissoluebantur. Ventum erat in Aegyptum, & certamen propositum. Aegvptii sacerdotes Nili ingentem statuam producunt, (Suidas Canopum vocat) intus, magna̅ aquae copiam continentem: vn diq; au̅t foraminibus plena̅, quae subtili artificio cera obliniebantur ita vt aquam continerent, Ignis tamen vim minime sustinere possent. Chaldaei exultabundi certame̅ intunt, igni Nilum circundant: cùm repentè reseratis ob liquefactam ceram foraminibus maxima vis aquae profundi coepit: quae & ignem extinxit, & Chaldaetorum deum omnium ludibrio exposuit. Kuffinus lib. 2. hist. Ecclefiasticae. Suidas paulò aliter, in voce Canopus. Evsebivs Vercellensis episcopus, cùm in catholica ecclesia, & doctrina & moribus in magna existimatione haberetur, à Co̅stantino Imperatore Ariano Mediolanu̅ ad conciliu̅ vocatus fuit. Cùm au̅t accepisset, arte multos catholico, episcopos, inprimis verò Dionysiu̅ episcopu̅ Mediolane̅sem eò co̅pulso esse, vt da̅nationi Athanasij, & Niceni concilij derogarioni subscribere̅t: perspiceret etia̅, quàm grauiter per eam scripturam vera Christi fides laederetur: quae etsi ab ijs, qui subscripserant, reuocari poterat: tame̅ ostensa, dubia̅ factura erat catholicam fide̅: nouo astu euertere eam cogitauit. Itaq; nome̅ suu̅ inscribere no̅ recusauit. Postquam au̅t codicillu̅ inspexit, & in principio Dionysij nome̅ scriptum vidit, se veheme̅ter ommotum esse finxit, quò primariam locum iunioritradidissent, dice̅s Vos Ariani affirmatis filio pattem maiorem esse, & Dionysium qui aetate atq; doctrina me minor est, mihi praeposuistis Idcirco peto, vt noua scriptura conficiatur, & in ea seruato gradu, omnes suum inscribant nome̅: quod si à vobis fiet, ego vobis morem gerere non recusabo: vt tandem, quae inter vos esse videntur contentiones finiantur. Ariani vera hominem locutum arbitrati, superbia???; impulsum requirere, vt in scriptura Antistitum aetatis atq; dignitatis gradus seruarentur, exusta prima scriptura, cui iam pleriq; subscripserant, nouam confecerunt. Quae cùm ad Eusebium perlata esset, vt nomen suum apponeret, rem magni esse momenti asseruit: exigere???; eius magnitudinem, vt antè diligenter super ea disputaretur. Fulg. lib. 7. cap. 3. Amphilochivs Iconij in Lycaonia episcopus orthodoxus, cùm à Theodosio Imp. petijsset, vt Arianos ex vrbibus eijceret, & Imp. id fieri absq; periculo non posse diceret: quodam tempore cum alijs episcopis in regiam venit, vt Arcadio Imp. filio, recens Imperatori designato, gratularetur. Reliqui episcopi Imperatori primò, deinde & filio Arcadio gratulantur. Solus Amphilochius Theodosium salutat, neglecto filio. Id cùm Theodosius obliuione eum facere arbitraretur, monuit eum, vt filium quoque salutaret. Respondet Amphilochius, Satis esse quòd honorem habuisset ei, tanquam patri. Theodosius in dignatus, eum expelli iussit. Tunc ergo Amphilochius: Siccíne Imperator grauiter fers contemtum filij tui: Reuoca tibi in mentem quaeso, odisse & Deu̅eos, qui per blasphemiam honoris aliquid adimunt vnigenito suo filio. Hanc senis conscribit, vt ex vrbibus Ariani (qui Christum verum Deum esse negabant) eijcerentur. Theodoretus lib. 5. cap. 16. & Cedrenus. Valens Imp. Arianus, cùm Antiochiae belli vacuus curis sederet, eos persequi, qui Consubstantiale tuebantur, perrexit. Quod cùm Themistivs philosophus cerneret, re improbata, placare ipsum oratione aggressus est: docens, multò plures apud Gentiles de deo dissensiones esse, Deum???ue velle tam dispari opinionum ratione gloriam suam illstrari, vt singuli [674] eò maiore maiestatis suae veneratione ducantur, quò minus eius notione sruantur. Sigonius lib. 7. Imp. occid. Oannes in locum Heliae episcopi Hierosolymitani orthodoxi substitutus ab Olympio Palaestinae duce, tanquam Seuero Antiocheno episcopo Nestoriano & impietati Anastasij Imp. faueret: postquam orthodoxus esse deprebensus est, in carcerem conijcitur, & palinodiam canere iubetur. Ibi tum Ioannes, re communicata cum Zacharia Caesareae Palaestinae episcopo, simulat se id facturum: ea tamen conditione, si elalapsis duobus diebus libertati restituatur, ne vi, sed voluntate id egisse videatur. È carcere ergo liberatus, monachorum gregem in templum diui Stephani conuocat, & contra Anastasij praefecti (qui Olympio successerat) impetum, plebem armat, & apertè Eutychem, Nestorium & Seueru̅ anathemate damnat. Anastasius fuga fibi consulit. Niceph. lib. 16. c. 34. Cum Agarenis, qui Orientis loca populabantur, pacem Anastasius Imp. Manichaeus firmauit. Quorum phylarchus per ea tempora Alamvndarvs, fidem & baptisma suscepit. Seuerus haereticus volens ipsum ab orthodoxa fide abducere, duos episcopos ad ipsum misit. qui duas Christi naturas in vnam confusas docerent, vt ex eo diuinitatem iuxtà ac carnem, passam sequeretur. Alamundarus subornauit familiarem quempiam suum, qui impijs illis episcopis praesentibus, in aurem sibi aliquid diceret. Quo facto, Alamundarus frontem contraxit, ingentem???; tristitiam simulauit. Illis verò tristitiae causam percunctantibus, respondit: Nunciatum sibi, archangelum Michaëlem decessisse. Cùm episcopi multis comprobassent, angelum non posse mori, Phylarchus suscepit: Si angelus igitur mori nequit, quomodo vos sentitis, diuinitatem & passam & mortuam fuisse: quandoquidem carni commixtam ea̅ & confusam, atq; ita naturam vnica̅ extitisse opinamini? Prudentiam hominis episcopi admirati, abiecta omni spe traducendi eum in suam sententiam discesserunt. Cuspinianus ex Cedreno & Zonara. Maximvs Planudes, monachus Co̅stantinopolitanus doctissimus, cùm ab Imperatore cogeretur contra Latinam ecclesia̅ scribere, tres libros scripsit, tam enerues & ineruditos, vt tacitè Latinam fide̅ magis co̅firmare voluisse videatur: teste Bessarione Card. du̅ libros eos perlegeret Vol. ex lib. 17. Anthrop. Legibvs. Leges prvdenter Ponere, Ferre, Promulgare. Vide Tit. Legislatorum prudentum, f. 1634 Mirum in modu̅ fuisse ferunt Locris Zalevci probatas leges: quòd Mineruam oculis ipsius se offerre assiduè, suggerere???ue leges & docere referret: sui verò nihil in eis, quae ferret, esse inuenti vel confilij. Plut. de Sui laude. Leges Plato iussit quàm paucissimas esse. Nam si suo iure fungantur magistratus, nihil opus esse multiplici lege putauit: vbi verò horum improbitate alio detorque̅tur, ex legum multitudine perniciem afferri dicebat. Cn. Pompeio, cùm solus consul creatus esset, aduersus eos, qui pecuniam in populo pronunciauerant, nouas multas & poenas graues paranti promulgare, omittere consuluit Cato minor praeterita, & prouidere in futurum. Haud enim, vbi praeteritis peccatis subsisteret excutiendis, procliue futurum statuere. Et si recentiotes sanciantur multae offensis, iniuriam passuros hos, si quam non violarunt neq; perruperunt legem, ea puniantur. Plut. in Catone. In Basiliensi concilio disputatum fuerat, Papa supra concilium esset, nécne. cùm plerique omnes id negarent, at in gratiam Eugenij IV. Pontisicis quidam, quorum Achilles erat Panormitanus, hanc conclusionem. ne promulgaretur, impedirent, iam???ue magnus tumultus esset exortus, vt cùm causa non possent, strepitu saltem vincerent Eugeniani: Lvdovicvs cardinalis Arelatensis concilio praefectus, simulauit nouos se ex Gallia nuncios habere, turbarum illic plena esse omnia, si paterentur, sese narraturum. Assentientibus vniuersis, silentio???; impetrato, historiam seu fabulam potiùs narrauit. Et sensim ad causam accedens, Eugenij legatos noua doctrina Galliam perturbasse dixit, auctoritatem Pontificis concilio potiorem esse asserentes, eos???; multis fi dem facturos, nisi citò occurratur. Interesseigitur concilij, vt ea, quae verè dispu tata fuissent, concludantur. Sese igitur pro ea, qua fungeretur, auctoritate, in nomine Trinitatis concludere, Papam concilio subijci. Hoc pio astu Gallus homo Italos & Hispanos, quamuis nasutissimos, & in conclusione impedienda pertinaces, elusit. Iam cùm Eugeniani eius publicationi interesse nollent, in cathedrali ecclesia: Ludouicus omnes sanctorum reliquias tota vrbe perquiri iussit, ac per sacerd otum manus in sessionem portatas absentium episcoporum locum tenere. Quae res maximè deuotionem adauxit, in tantum, vt inuocato postea de more Spiritu sancto, nemo lacrymas continuerit. Aen. Syluius lib. 1. hist. Basiliensis concilij. Non ferre. Solon cùm interrogaretur, Cur nullum supplicium constituisset in eum, qui parentem necasset? respondit, Se id neminem facturum putasse. Sapienter fecisse dicitur, cùm de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat: nenon tam prohibere, quàm admonere videretur. Cicero pro Roscio. Tiberivs Caesar, quum de coërcendo luxu legem ferre vellet, nec coërceri immodicos sumtus videret posse: satius duxit omittere quod assequi nequiret, quàm tentare turpiter, quod postea non efficeret. Alex. lib. 3. cap. 11. Docere. Cretenses iusserunt liberorum filios cum quodam conce̅tu & melodia leges perdiscere, vt ex musica voluptatem caperent, & faciliùs ea memoria complecterentur: & ne, si quid contra leges admisissent, per ignorantiam se secisse possent defendere. Aelianus de Var. hist. lib. 2. Conseruare. Lycvrgvm Lacedaemonium, filium Eunomi, Ephorus dicit, in exilio fame perijsse. Aelianus lib. 13. de Varia hist. Alij valu̅tario in exilio eum abstinentia cibi obijsse scribunt: & cineres in mare proijci iussisse, ne quando Spartam relati, ciues sacramento liberarent, qui ad eius vsque reditum leges suas se inuiolatas conseruaturos sacrosanctè polliciti fuerant. Iustinus lib. 3. & Plut. in eius vita. Cùm eos, qui ex acie Leuctrica fugissent, extrema ignominia notati solitos, & quia multi & quia potentes erant ciues, proijcere in ciuitate, quae no̅ paucos quaereret milites, graue esset: legis latorem Agesilaum regem crearunt. Ille nulla litera nec adiecta, nec detracta, nec correcta, in concionem Lacedaemoniorum progressus: Sinendum, ait, leges illo die dormire, atq; ex eo vim suam recipere in posterum. Itaq; simul & ciuitati leges, & ciuibus illis conseruauit famam. Plut. in Agesilao. Fuit opinio Cleonis apud Thucydidem, satius esse malis legibus assuetam ciuitatem non facile mutari, quàm bonis inconstanter vti. Alex. lib. 6. cap. 14. Abrogare. Athenienses & Megare̅ses longo tempore bellum de Salamine gesserant. Victi Athenienses, legem iusserunt: Qui suaserit nauigandum esse ad repetendam Salaminem, mortis reus esto. Solon nihil perterritus morte, elegis Martijs populum commouens, legem abrogauit. Polyaenus, & Laërtius. Thasum oppugnabant Athenienses. Legem iusserant Thasij. Qui scripserit, foedus cum Atheniensibus faciendum esse, mortis reus esto. Hegetorides Thasius videns multos ciues perire diuturno bello ac fame, laqueum inijciens collo, venit in concionem: &, Viri, inquit, ciues, me quidem, vt vobis libet, & quemadmodum vobis prodest, vtimini. At reliquos & superstites ciues mea morte conseruate, legem???ue antiquate. His auditis, Thasij & legem abrogarunt, & Hegetoridem incolumem seruarunt. Polyaenus lib. 2. Thvrii in seruandis Charondae: legibus constantissimi, tres tantùm longo annorum curriculo emendarunt. Prima fuit haec, Si cui quis oculum eruerit, oculum reo pariter eruito. Monoculo quis oculum effodit: tractus in iudicium, cum lege in eum ageretur, altero priuatus oculo satis fecisse iuri se arbitrabatur. At qui excaecatus erat, haudquaquam par illato damno reum pendisse supplicium asserens, impetrauit à populo, vti legem hanc iniustam emendarent. Altera lex erat, qua ins vxori permittebatur à viro, vbi visum esset, discedere, viro???ue alteri, cuicunque collibuisset, consuescere. Cuiusdam aetate prouecti coniux iunior cùm esset, eo relicto, alteri iure legis iuncta, consueuit. Ille facti indignitate percitus, populo Thuriensi consuluit, legem emendari, & hoc adijci, vt quae virum reliquisset, nuberet cui vellet, mudò ne iuniori quàm prior esset: pariter???ue si coniugem vir eiecisset, nullam dehinc eiecta iuniorem sibi iungere liceret. Qui cùm in consultando sapientissimè ac eloquentissimè pro re disseruisset, impetrata legis emendatione, laquei periculo sese exemit. Quo facto coniunx eius iuniori prohibita iungi, rursus ad relictum virum redire coacta est. Tertia lex emendata, scita quoque à Solone quae iubebat puellam haeredem proximo cognato debere adiudicari, qui cùm consuesceret, aut quingentas exponere drachmas gratis, dotis nomine dono dandas inopi haeredi. Orphana quaedam honesto loco nata, haeres???ue relicta, cùm summa rerum omnium penuria vrgeretur, nec propter inopiam rei familiaris nubere posset, ad populum confugit: multis???ue cum lacrymis solitudinem deplorando suam, extremam???ue inoplae conditionem, ob quam cunctis despectui esset, multis conquesta: mox orare supplex, ac postulare coepit, vti legis seueritas mitigaretur, scribi???ue pro quingentarum contributione drachmarum, lege nubere oportere proximo addictam cognato virginem, in spem haereditatis relictam. Lege, prout petebatur, emendata, populi suffragijs misericordia victi, puella quoque orphana laquei supplicium, quod ob legis correctionem illi imminebat, hac ratione effugit. Qui verò proxima necessitudine ducebatur, vir locuples, inopem [1675] mulierem extrema sorte haeredem, lege coactus, vxorem duxit nuptijs indotatis. Diodorus lib. 12. Apud Sveones lex est, quaetyrannorum gesta publico senatus edicto irrita & inania decerni iubet, vt tyranni ea lege reprimantur, ne quid temerè contra leges & instituta maiorum constituant, quod postea cum dedeccore constituentium sit abrogandum. Ioan. Magnus lib. 21. cap. 21. Oracvlis. De his voluminis quinti libro quarto fusè egimus. Hic solius Prudentiae extra Diuinationem positae in ijs interpretandis, exequendis meminimus. Approbare, Rata facere Oracula. Codrvs Melanthi Messenij filius fuit: quo rege Heraclidae, qui in Peloponneso imperabant, bellum mouerunt Athenien. quòd abundante ibiexulum multitudine, & regnante Codro Melanthij filio, timere coeperunt & Corinthijs propter vicinitatem loci (nam Megara Isthmum contigit, in quo est Corinthus) & Messenijs, quorum rex fuerat Melanthus Codri pater. Consultum igitur à Laconibus oraculum, respondit, victoriam & mortem regis eandem in partem inclinare. Heraclidae hoc audito, simul dissimulandam dei vocem curabant, simul edictum in castris proposuerunt, Ne quis Codri corpus violaret. Verùm diuiniresponsi rumor ad Athenienses peruenit. Codrus, vt erat & patriae amans, & gloriae appetens, pofito regio cultu, castra Laconum ingressus, prouocatis iurgio militibus, se interfi ciendum praebuit. Ita Lacones praelio fusi, reliqua exacti Attica, solam Megaricam terram tenuerunt. Ita Seruius redditum oraculum tradit. Trogus scribit responsum esse, Superiores fore Lacones, ni regem Atheniensem occidissent. Cicero primo Tusc. quaest. Si rex interfectus esset, victrices Athenas fore. Tachos rex Aegyptiorum vrbem Leucam propè mare in loco quodam sublimi aedificarat, in qua templum fuit Apollini sacrum. Mortuo illo, Clazomenii, & Cylliraei de vrbis eius possessione contendêre. Oraculum consuluerunt, Vtra ex ciuitatibus ijs Leucae deinceps dominari deberet. Quibus responsum fertur, Hanc Leucae praeficiendam, quae prior in ea sacrificasset: sed ex suo cuique oppido proficiscendum esse, si- mul oriente Sole, die eodem communi consensu constituto. Die igitur ad id praescripto, Cumaei quidem victuros se credebant, eò quòd vrbs eorum propior esset. Clazomenij autem, quia longiùs à loco distabant, tali ad vincendu̅ dolo vsi sunt. Electis sorte quibusdam ex se colonis oppidum prope Leuca̅ extruxerunt: ex quo simul oriente sole profecti, sacrificio suo Cumaeos anteuerterunt. Hoc dolo Leucae domini facti, nominis eius festum quotannis celebrandum instituerunt, nominantes id Praeuentum. Diodorus lib. 15. Aeatvs sororem habens Polycleam, ambo ab Herculis stirpe genus ducebant. Oraculum extabat: Quiprimus ex hoc genere tran smisso Acheloo terram attigerit, vrbem cum imperio tenebit. Cùm exercitus flumen transiturus esset, Polyclea pedem obligauit, inquiens: Plantam sibi vulneratam esse. Rogat fratrem Aeatum, vt se trans fluuium portet. Ille nihil mali suspicatus, sed, tanquam sorori inseruire volens, scutum armigeris tradidit: sublata???ue in humeros Polyclea alacriter per fluuium vestigia ferebat. Qui cùm ad ripam appropinquasset, illa praeuertens exilijt, & conuersa ad fratrem inquit: Mihi regnum debetur ex oraculi sententia: nam prima omnium, terram ingressa sum. Aeatus intellecto dolo, nequaquam aegro animo tulit: sed puellae solertiam amplexus, eam in vxorem duxit, simul???ue imperij gubernacula tenentes, filium Thessalum genuerunt, à quo ciuitatem etiam Thessaliam nuncuparunt. Poliaen. lib. 8. Seruio Tullo Rom. imperante, bos in Sabinis apud Antronium quendam nata est, miranda specie, magnitudine???ue enormi. Bouis Cornua diu postea in Auentinae Dianae templi vestibulo, vt miraculo posteris essent, pependêre. Cecinerant vates, Ibi fore imperium, vnde is esset ciuis, qui eam Dianae immolasset. Peruenerat fortè rumor huius carminis ad eius phani antistitem, quum Antronius bouem prae se Romam agens, ad Dianae aram immolaturus statuit. Tum Sacerdos bouis magnitudinem miratus, nec fatidicae sortis immemor, consestim inclamat: Quid tu, inquit, hospes impurus Dianae sacrificium paras facere? quin viuo priùs perfunderis fluuio? subiecta valle, ne quid excuses, fluit Tyberis. Sabinus religione tactus, ritè enim fieri volebat omnia, vt oraculo euentus responderet, ex templo ad Tyberinum descendit amnem. Arripuit interim antistes oblatam occasionem, ac tantisper dum ille it properè redit???ue, Dianae bouem immolat. Fuit ea res Tullo & ciuibus mirè grata, quòd Sabinum hominem sacerdos ludificatus, eam fati necessitatem ad Romanos traxisset. Sabellicus lib. 5. Ennead. 2. ex Val. Max. lib. 7. cap. 3. L. Iunius Brvtvs, simulata vaecordia regiorum duorum Tarquiniorum iuuenum comes Delphos, cùm oraculo didicisset, eum in vrbe summum dignitatis locum habiturum, qui primus matri osculum dedisset: in reditu spontè prolapsus, Terrae osculum fixit. Pulsis inde Tarquinijs, primus Consul designatus est. Liuius. Frogervs Noruegiorum rex, Othino patre natus, à dijs muneris loco obtinuit, non ab alio vinci, quàm qui certaminis tempore subiectum pedibus eius puluerem manu conuellere potuisset. Frotho Danorum rex in singulari certamine imperitiae simulatione ab ipso modum dimicandi flagitat, multum experientiae illius blandiens. Ille hostem professioni suae non solùm cedere, sed etia̅ supplicare gauisus, sapere eum asseruit, senili industriae iuuenilem animum subijciendo, quòd ei facies cicatricibus vacua, frons???; nullis armorum vestigijs exarata, tenuem huius rei notitiam habere testetur. Itaque bina quadratae formae spacia cubitalibus figurata lateribus humi describit, à locorum vsu documenti initium editurus. Cum???, vterque locum suum occupasset, Frotho Frogerum arma secu̅ ac locum permutare petit. Nec ille auersatus est, ferrea aureis permutaturus. Igitur Frotho loco, quo Frogerus excesserat puluere correpto, omen victoriae cepit. Saxo lib. 4. Explicare. Chaerephon Delphos profectus, deum Sciscitatus est, Ecquis Socrate esset sapientior? Respondit Pythia, Neminem. Socrates, qui neque parum neque multum se sapientem esse sciebat, dei tamen oraculum verum esse ratus, eos qui sapientiae nomine celebres habebantur adijt. Anytum quidem inter mechanicos & politicos insignem, Melitum inter poëtas, Lycum inter rhetoras: & cum singulis illorum conferens, deprehendit, eos tum ab alijs, tum verò quàm maximè à seipsis haberi sapientes, nullo tamen modo esse: id???ue ipsum cùm illi ostendere conaretur, incidit in illoru̅ offensionem, sic vt tandem ab illis impietatis postulatus & condemnatus fuerit. Illud autem discedens secum colligebat: se illis sapientiorem esse hoc vno. quòd licèt nec praeclarum nec pulcrum quicquam prae illis nosset, sciret tamen, se haec ignorare, cùm illi persuaderent sibijpsis, haecsire. Adeo???ue oraculi Delphici hanc sentetiam esse, haec scire. Adeo???ue oraculi Delphici hanc sententiam esse, Sapientiam humanam nihili planè aestimandam esse: id???ue cognoscentem Socratem, sapientissimum ab eodem iudicari. Plato in Apologia. Confutare Cùm Branchidarum oraculum Pactyam Lydum, qui à Cyro Persarum rege defecerat, & magnam vim auri secum habebat, Tabalo praefecto regio Sardis tradendum asseruisset: Aristodicvs Cumaeus, Heraclidae F. cùm graue putaret supplices Barbaro regi ad certum exitium tradere, oraculi vanitatem refellere volens, templum vndiq; circumiens, passeres alias???ue auiculas, quae fortè in templo isthic nidulabantur, è nidis exemit. Quae cùm ille faceret, memorant vocem ex adyto auditam, quae ad Aristodicum ferretur, atque huiusmodi quaedam sonaret: Hominum scelestissime, quaenám libido te incessit, vt audeas meos supplices è templo diripere? Aristodicum nihil dubitasse ad hunc modum respondere: Et tu, inquit, rex, huiusmodi auxilium fers supplicibus, quum Cumaeos iubeas supplicem suum tradere Persis? Cui deus respondens: Equidem, inquit, iubeo, vt impiè agentes malè pereatis, neque deinceps oraculum hoc de reddendis vestris supplicibus lacessatis. Porrò vbi responsum hoc postremum retulerunt Cumaei, neque volentes Pactyam Persis tradere interimendum, neque eundem penes se detinendo Cyrum ad ciuitatis suae expugnationem irritare, hominem ablegarunt Mitylenam, inde in Chium. Chij eum hostibus tradiderunt. Herod. lib. 1 Conivgio. Conivgivm Prvdenter Suadere. Noemis, vidua Elimelechi Bethlehemitae, cum Rutha Moabitide nuru, itidem vidua, è terra Moabitarum in patriam reuersa, cùm fames iam in Iudaea cessasset, videns Boozum Elimelechi gentilem, virum potentem atque diuitem, Ruthae bene velle, eo solo nomine, quòd socrum tam longo itinere secuta esset, & eius senectutem placido leniret obsequios, suo???ue spicilegio iam aleret: suasit Ruthae, vt quandoquidem in Boozi agro spicas legeret, noctu probè lota & vnguentis delibuta clàm ad Boozi cubiculum accederet (qui cibo & potione in coena exhilaratus fuerat) & ad pedes illius cubaret. Media nocte exterritus Boozus, cùm mulierem ad pedes adiacentem comperisset, & Quaenám foret, interrogasset, respondit illa, Rutham se esse, & ab eo petere, vt propinquitatis iure (quandoquidem pullos ab Elimelechi filio liberos suscepisset) se duceret, & Noëmi socrui suae filium genararet. Boozus delectatus Ruthae sermone, eam in diluculum vsque intactam quiescere iussit, & manè, nemine conscio, dimisit, praefatus, esse quendam sanguine illi propinquiorem: qui nisi eam duceret, se ducturum. Boozus igitur in curia propinquum illum conuenit: &, Fundum Elimelechi [1676] consanguinei nostri Noëmis reuersa ex agro Moabitico venundatura est, inquit. Quòd si tu eum iure propinquitatis redemturus es, vnà cum Rutha Moabitide, vt defuncti eius mariti nomen in eius haereditate suscites, esto sanè: fin minùs ego redimam atq; ducam. At illo renuente, vt qui vxorem & libros haberet, Rutha calceo exiut propinquum illum, & in faciem eius inspuit (Sic enim lege cautum erat, Deuteron. 25.) Cum???ue hoc modo propinquus Boozo in iure cessisset. Boozus Rutham duxit in vxorem & ex ea suscepit filium, cui Noëmis, consilio mulierum vicinarum, nome̅ inposuit Obed, qui fuit pater Isaei, auus Dauidis regis, è qua stirpe Messias benedictus pater Isaei, auus Dauidis regis, è qua stirpe Messias benedictus natus est. Ruth cap. 3. & 4. & Iosephus Antiq. lib. 5. cap. 14. Pittacvs Mitylenaeus consulenti amico, Diuitémme, an sibi parem duceret vxorem, pueros in triuio ludentes conspicatus, eos consulere lussit, qui trochos scuticis in orbem agitantes acclamabu̅t [Greek words]. — Tu tibi sume parem. Laërtius lib. 1. Extat de hoc ipso elegans Callimachi epigramma apud eundem. Vnicae filiae pater, Themistoclem consulebat, Vtrum eam pauperi, & ornato, an locupleti, sed parum probato collocaret? Cui is, Malo (inquit) virum pecunia, quàm pecuniam viro indigentem. Quo dicto patrem monuit, vt generum potiùs, quàm diuitias generi legeret. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Lycvrgvs roganti, Quarepuellas elocari indotatas sanxisset? Ne quid, vel per inopiam vllae illocabiles sint, vel opum causa ambiantur seb spectans quisque virginis mores, ex virtute delectum faciat. Quare etiam elegantiam cultus vrbe pepulit. Plut. in Apophtheg. M. Furij Camilli Censoris recensetur vnum eo in magistratu eximium factum: quòd celibes partim blandè appelando, partim denuncianda mulcta viduis, quae ob bella erant multe, matrimonio copulauerit: necessarium alterum, quòd qui antè immunes fuerant, censuerit pupillos. Plut. in Cam. Paphnvtivs, vnius vrbis earum, quae sunt supra Thebas Aegyptias, episcopus, cùm visum episcopis esset in concilio Niceno legem nouam in Ecclesia constituere, vt initiati (episcopos dico, presbyteros, diaconos, subdiaconos) cum vxoribus rem non haberent, quas laici duxissent, ea???ue res ad deliberandum proposita esset: in medio conuentu episcoporum stans, clara voce clamabat, Non esse graue iugum imponendu̅ viris initiatis: honestum esse coniugium: cauendum, ne nimia seueritate magis Ecclesiam laederent. Non enim omnes ferre posse continentiae exercitationem: neque fortè vxoris cuiusq; incolumem fore pudicitiam: & continentiam appellauit, legitimae vxoris congressum. Et satis esse, qui clericus esset factus, non ampliùs matrimonium contrahere, secundùm antiquam Ecclesiae traditionem: non tamen disiungendum ab ea quenquam esse, quam cùm laicus esset, duxisset. Et haec dixit celebs, & omnino mulieris notitiam non habens. Nam à puero inter monachos versatus, laude pudicitiae, si quisquam alius, fuit illustris. Itaq; Paphnutij verbis omne episcoporum concilium obtemperauit, & huius rei quaestionem reticuit: iudicio ijs relicto, qui consuetudine vxorum abstinere vellent. Suidas. Contrahere. Vide Tit. Coniugij electio, quatenus cum Prudentia iungitur, f. 868. Cùm tribus Beniamitica, ob stuprum Leuitae vxori à Gabaënfibus illatum, tota, ex ceptis 600. viris, excisa esset: & Israelitae iuramento impediti feminas Beniamitis dare non possent: ne tribus ista interiret, primò Iabenses Galaaditas adorti sunt, quòd in castris ad Maspham non fuissent, omnes???; viros, pueros, & mulieres virum expertas, ferro trucidaru̅t: virgines tantùm 400. in castra ad Siluntem adductas, 400. Beniamitis nuptui dederunt. Verùm quia ducenti supererant, qui vxores non habebant, cùm comperissent festu̅ Iouae quotannis agi Silunte à Septentrione Bethelis: praeceperunt 200. illis, vt ipsi dispositis insidijs prodirent è vineis, & singuli singulas in matrimonium raperent, atq; in agru̅ Beniamiticum discederent: sibi deinde curae futurum, vt parentum ira placaretur, illos enim, cùm sponte non dedissent, extra culpam fore. Atq; hac ratione Beniamitica tribus reparata fuit. Iudicum cap. 21. Electra apud Eur. indicat, qualem cupiat maritum, his verbis: [Greek words]. Mihi contingat maritus non virgineo vultu praeditus, sed virili ingenio, moribu???ue. Nam liberi eorum ad martem propendent: formosi verò choreas tantùm ornant. Cùm feminas ad coniugium non posset à vicinis populis impetrare Romvlvs, ex consilio Numitoris aui & senatus, ludos se facturum simulauit Neptuno equestri. Ita euocatis feminis vicinarum gentium, eas omnes, potissimùm sabinas, medio spectaculo Rom. rapuerunt. Et raptae sunt, vt Dionysius tradit, sexcentae & octoginta. quod in agis credendu̅, quàm quod de triginta scribunt alij, vnde manarit Curiarum numerus, Iuba tres addit ad numetum. Diony sius Antias Valerius quingentas viginti septem prodit. Sic enim inter Romulum & suos conuenerat, quarto mense post conditam Romam. L. Viues in August. lib. 2. de Ciu. Dei, cap. 17. Franciscvs Ioannis V. ducis Britanniae F. Isabellam Scotam ducturus, vbi formam eius laudari, sed linguae impeditioris esse audiuit: Talem volo, dixit: posteritatis causa, non eloquentiae, ducitur. Satis prudens est vxor, si penulam & interulam mariti dignoscere possit. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Non contrahere, Repudiare. Dolon, quantumuis agricola ab Hectore ad naues Graecoru̅ explorandas mittendus, Priami filiae respuit. [Greek words] quia nobilior esset. Aiacis item Oilei filiae, quia serua licèt futura, fi caperetur opens tamen rustici imperita esset: [Greek words]. solos Achillis equos explorationis praemium pactus est, apud Eurip. in Rheso. Fouere amorem, Concordiam. Solon rerum connubialium intelligentissimus legislator, vt non rariùs quàm ter mense coniugem suam quisq; complecteretur, sanxit: non voluptatis gratia (quî enim) sed vt ciuitates per interualla renouant inter se foedera, sic quò hac comitate & oblectatione nuptias ex ijs, quae coliguntur quotidie, offensionibus refricarent. Plut. Sermone amatorio. Lvcvrgvs, Lacedaemoniorum legislator, quodam admirante, quamobrem vetuisset sponsum cum sponsa simul dormire: sed statuisset, vt vterq; cu̅ suis aequalibus maximam diei parte̅ versaretur, cum???; his totas noctes quiesceret: cu̅ sponsa verò furtim ac verecundè co̅grederctur? Primùm, inquit, vt corporibus, sint validi, si non vtantur congressu ad satietate̅: dein vt illis amor mutuus semper maneat recens ac vigens: deniq; vt foetus edant robustiores. Plutarchus in Laconicis. Romanis Legislator interdixit munera dare & accipere inuicem connubio iunctis: non ita, ne quid ab altero alter caperet: verùm cuncta vt communia censerent. Plutarchus in Praeceptis con. Dirimere. Moses permisit dari libellu̅, repudij odiosis vxoribus Iudaeorum: quia libellu̅. Deut. 24. Matthaei 5. & 19. Soboli prvdenter Prospicere. Lycvrgvs exclusit celibes gymnicorum ludorum spectaculo, suggillauit???ue. Qua re liberis quaerendis multum consuluit. Adhaec honore eos & obseruantia, quam praestabant maioribus natu iuuenes, orbauit. Atque id, quod Dercyllidae exprobratum fuit, quantumuis inclyto duci, nemo reprehendit: cui accedenti adolescentior quispiam subsellio non cessit, adijciens: Neq; enim tu mihi, inquit, qui cessurus sit, sustulisti. Plutarchus in Apophthegmatib. Idem cùm nuptiarum viris & feminis praestituisset tempus, quaerenti, Cur id fecisset? Vt foetus, inquit, ex adultis validi procreentur. Plut. in Apophthegmatib. Tvisco primus Germanorum rex, à paruulis duritiae ac labori studere sobolem praecepit, vt qui diutissimè impuberes permanerent, maximam inter suos ferrent laudem: hoc ali staturam, ali hoc vires, neruos???ue confirmari putabat. Intra annum vicesimum feminae notitiam habuisse, in turpissimis haberi iussit rebus: quò sera iuuenum aetas, eo???ue inexhausta pubertas foret: nec virgines festinarentur, sed eadem iuuentus, similis proceritas, pares validi???ue miscerentur: ac robora parentum liberi referrent. Auentinus lib. 1. Annalium Boiorum. Petrus Aragoniae rex septimus, multarum mulierum captus amore, à Mariae coniugis suae, Gulielmi Montispessulani F. concubitu pertinaciùs abstinebat. Maria prolis cupida, egit cum Regis cubiculario, vt clàm pro puella, quam Rex concupiuerat, ad eum adduceretur. Cum ea igitur hac conditione supposita Rex vna nocte concubuit. quam iam grauidam factam cùm manè ante diem dimitteret. Non à te, inquit illa, discedam, nisi nos priùs in lecto coniunctos aliqui viderint: quorum testimonio si, quod vehementer opto, pepererim, me tecum simul in lecto cubuisse probare possim. Rex, quamuis delusus, industriam eius commendauit, & duobus accitis nobilibus, actus illius noctis publice notari seruari???ue iussit. Concepit igitur Regina Illa nocte, & post nonum mensem Iacobu̅ peperit, in Montepessulano, anno MCXCVI. Marineus lib. 10. retum Hisp. Partvi prvdenter Consvlere Constantia Rogerij II. filia, soror Gulielmi II. Siciliae regis, virgo annum iam agens tricesimum, nupsit Henrico VI. Germanorum regi, vt scribunt Viterbiensis, Vrspergen [1677] sis & Otho de sancto Blasio. Alij quidam tradunt, & inter hos Paudulfus Collenutius, eam in sacro Parthenone educatam votiua virginitate: quòd Ioachimus fatidicus vir cecinisset, ex ea, fi nupsisset, funestam Italiae facem exorituram. Postea verò plus quinquaginta annos natam auspice Pontifice Maximo, ne regnum Siciliae ad nothum recideret, Henrico Caesaris nupsisse. Exin cùm praegnans esset, suspicio???ue exoriretur, eam vterum mentitam, partum???ue supposituram, medio in Messanae foro, tabernaculum illi virum iussisse statui. vbi ventre custodito, nulla matronarum exclusa páreret. Ita editum Fridericum secundum Caesarem. Sed ha̅c fabulam Aemilius irridet, & Iacobus Spiegelius in Scholijs super primo libro Ligurini disertè confurat. Ioanna, Aragonum regis Ioannis vxor, grauida, Sangosae Nauarrae oppido iura administrans, rege apud Valentinos absenre, cùm pariendi tempus instare sensisset, etsi tunc temporis imbrium tempestas crat horribilis, vt tamen in Aragonia páreret, lecticam statim conscendens, Sosium, quod erat Aragoniae oppidum, Nauarrae propinquius, deferrise properè iussit. Itinere toto per passuum millia ferè septemdecim, vt erat fortis & prudens, & suae dignitatis atque salutis non oblita, dolores supprimens ac dissimulans, deo preces & orationes fundere nunquam destitit. Vbi tandem Sosium peruenit, filium peperit Ferdinandum Catholicum, anno millesimo quadringentesimo quinquagesimo. Marineus libro 19. rerum Hispan. Coloniis. Prvdenter Non deducendo. Phoenices per Oceanum mare iuxta Libyam nauigantes, complures dies tempestatibus acti, cùm ad insulam permagnam delati essent, animaduersa eius natura felicitate???ue, notam caeteris fecêre. Qua ex causa cùm Tyrrheni, qui classe potentes erant, in eam insulam coloniam mittere decreuissent, à Carthaginensibvs sunt prohibiti, veritis, ne loci bonitate allecti ciues eorum, ad eam se conferrent: & sic, si qua forsan aduersa vrbi sortuna incidisset, volebant ignotum, ad quem facilè confugerent, locum esse. Diodorus libro quinto, capite 7. Deducendo. Ex loco Coloniarum huc quaedam. f. 623. Testamentis. Godofredvs Andegauensis Comes moriens tres reliquit filios, Henricum, Gaufredum, & Gulielmum: ac testamento constituit, vt posteaquam Henricus assecutus esset cum Normannia regnum Angliae (quod ei tanquam nepoti Henrici I. Anglorum regis debebatur) tunc comitatus Andegauensis Gaufredo cederet. Cui interim tria oppida, Chynonem, Laudunum, & Mirabellum dedit, vt cùm illi haereditas eius comitatus obuenisset, ne facilè possessione deijceretur. At veritus, ne Henricus, qui aberat, testamentum rescinderet, episcopos nonnullos ac nobiles adegit, vt promitterent se non priùs passuros eius corpus humari, quàm fi lij iureiurando recepissent, se patris facturos imperata. Henricus, ne corpus inhumatum remanens sibi dedecori foret, in id consensit. At regno Angliae potitus, ab Hadriano IV. Pp. ea promissi obligatione absolutus, fratre deuicto, Andegauenses in deditionem recepit. Dedit tamen praedia quaedam Gausredo, vt ne egêret: quihaud multò pòst, mortem obijt. Polydorus libro 13. Cadavere. Ne Surripiatur. Lvitprandvs Longobardorum rex D. Augustini cadauer, ne Saracenis aliquando praeda fieret, transtulit è Sardinia Papiam ad D. Petri: & ne facilè rescire posset, quo loco conditum esset, tribus locis effossis structis???ue sepulcris, & noctu clàm occlusis, alio loco corpus condi iussit: vt certo corporis loco ignorato, minus promta eius rapiendi occasio foret. Bern. Sac cus lib. 9. Ticinensis hist. Negligatur. Alexander Macedonum rex, cùm Babylone animam egisset, & propter regni contentionem triginta diebus inhumatus carens???ue sepulcro relictus esset: Aristander Telmissensis, vt vel inuitos ad sepulturae honorem cogeret, in medios Macedone irruit, & omnes omnium seculorum reges Alexandrum felicitate superasse tam viuum quàm mortuum asseruit. Etenim deos immortales sibi notum fecisse, in quacunq; terra requiem ipsius cadauer esset habiturum, eam felicitate abundantem, & ab omni hostili vastatione in perpetuum libera̅ fore. Haec cùm audiuissent principes, pro se quisq: summo studio annitebatur, vt in suum regnum transferret, quasi obsidem stabilitatis imperij. Ptolemaeus tamen maxima festinatione raptum, in vrbem Alexandri sitam in Aegypto deportauit. Perdiccas verò cùm Alexandri corpus Ptolemaeo vi eripere conaretur, Ptolemaeus clàm facto simulacro, Alexandri effigiem referente, veste regia eam exornauit, & entaphiis honorificentissimis. Deinde in Persicum currum imposuit, ac feretrum magnificè auro, argento & ebore instruxit. Sed verum Alexandri corpus apparatu tenui praemisit per vias occultas & inuias. Perdiccas igitur cùm currum tam instructum vidisset, veri Alexandri corpus inesse ratus, rapuit, nec diu pòst, se fallacijs circumuentum esse, cognouit. Aelianus lib. 12. de Varia historia. Ignominia afficiatur. Iadone vate Hierosolymitano, ob inobedientiam, quòd contra Dei praeceptum Bethelis apud pseudoprophetam comedisset, in reditu à leone interfecto, Psevdopropheta corpus eius sepulcro suo intulit, & vt cum eo post fata humaretur, filijs suis praecepit, ossibus commixtis: vt si quando pseudoprophetarum cadauera è sepulcris eruta dissiparentur, propter hospitis reuerentiam, suo parceretur. Iosephus lib. 8. cap. 9. Antiq. Amasis rex Aegypti, cùm ex oraculo percepisset, quòd post suam mortem Cambyscs Persarum rex Aegypto potiturus esset, & cadaier suum indignis modis tractaturus: hominem quendam facie libi simillimum in primo sepulcri aditu collocari iussit: suum verò in occultiore recessu. Victo Psammenito, Amasis F. Cambyses in hominis cadauer saeuijt, Amasis illud esse ratus. Herod. lib. 3. Alexander Hierosolymorum rex, cùm se auarè crudeliter???; in populos grassatum esse sciret, liberis???; Hircano & Aristobulo timeret, ne post suum obitum regno à popularibus pellerentur: vocatam ad se Alexandram vxorem monuit, vti animam cùm ipse egisset, Pharisaeorum beneuolentia & consilio vsa, confestim cadauer in publicum efferendum curaret: conuocatis???ue illicò ciuibus, in eum priùs inuecta, quòd iniustus, rapax, impius, nefarius, perditissimus omnium fuisset: inde quasi illorum faueret vindictae, palàm diceret, se tradere Alexandrum iam defunctum dilaniandum ciuibus, vt quam in viuum nequissent, in mortuum saltem iram exercerent. Haec cùm egisset Alexandra, ita vniuersae multitudinis animum mouit, vt non solùm liberis, regno???ue salubriter consuluerit, verùm mariti etiam funeribus. Siquidem regio more iusta Alexandro persoluêre. Pontanus lib. 5. cap. 1. ex Iosephi lib. 13. cap. 23. & 24. Antiq. L. Sylla Dictator primus apud Rom. corpus suum post funus cremari voluit, ne vt ipse Marij cadauer exhumari curarat, & in Anienem proijci, ita & suum ab inimicis effoderetur. Alex. ab Alex. lib. 3. Alaricvs Vestgothorum rex post direptam Romamanno vixdum exacto, Consentiae moritur. In eius locum Gothi Athaulphum defuncti regis propinquum substituerunt. Alarico, ne locorum accolae refossum cadauer laniarent, Bussento amne ad tempus corriuato, in fluminis alueo sepulcrum condidêre, opificibus interfectis, ne vbi loculus cum ossibus multis???ue diuitijs defossus esset, sciri posset. Cuspinianus & Auentinus lib. 2. & Io. Magnus lib. 15. cap. 12. & Sabellicus lib. 9. Ennead. 7. Haereditate. Solon donationes ratas esse morientium sanciuit, nisi quis vi astrictus vel vxoris inductus esset blanditijs: necessitarem vt cogentem excepit, voluptatem vt circumuenientem. Plutarchus in quaest. Rom. Alimentis. Affinis huic est Tit. Exercicum per regiones desertas & siticulosas incolumem ducere, f. 1773. itam, Commeatum parare, f. 1823. Illic Bellica, hîc extra bellum Politica tractantur exempla, scopo tamen eodem. Comparare prvdenter Alimenta. Nempe Cibos. Famem tollere, mitigare. Ex Tit. Venatorum, omnis generis, huc quaedam, f. 3672. Iosephi mirifica fuit prouide̅tia in Pharaonis somnio, quod famem portendebat, interpretando: nec minor prudentia in cogendo frumento, quo per septem annos famelica aleretur Aegyptus. Gen. 41. Graecis Ilium obsidentibus, fames maxima exercitum inuasit, propterea quòd vicini agri depopulati non colerentur. Palamedes igitur Nauplij F. vt solamen aliquod tantae calamitati afferret, animos Graecorum in iucundis redus occupando, latrunculorum ludum siue tesseras & talos reperit. Et teste Polemone, prope Ilium adhuc extat lapis, in quo Graeci luserunt. Sophocle in Palamede, & Eustathius Iliad. ß. Tempore Atyis, Manis regis filij, annonae difficultas per vniuersam Lydiam valdè grassabatur, adeò vt Lydi varia [1678] huic malo remedia quaerentes, etiam tunc aleae tesserarum???;, caeterorum???ue omnium ludorum genera, talis exceptis, inuenerint Porrò ad famem discutiendam, alteram quidem dierum totam lusibus occupabantur, ne videlicet ciborum quaerendorum sollicitudine distorquerentur: altera verò à lusibus abstinentes, pascebantur. Atque hoc modo vixerunt annis circiter duodeuiginti. Caeterùm malo non remittente, rex Lydos bifariam diuisit: & hos quidem ad permanendum in suis sedibus destinauit: illos verò, aliquò colonos ablegauit. Herod. lib. 1. Abydeni propter seditionem regione exhausta, & accolis nihil eis porrigentibus, quia adhuc deberent, statuerunt; vt quicunque vellent, foenerarent agricolis, quò terram colerent, sic vt ipsis primis allantio ex frugibus fieret, alijs autem ex reliquis. Aristot. in Oecon. Avgvstvs Caesar Aegyptum in prouinciae formam redacta̅, vt feracriorem habiliorem???ue annonae vrbicae redderet, fossas omnes, in quas Nilus exaestuat, oblimatas longa vetustate, imlitari opera detersit. Suetonius. Bello, quod Veneti cum rege Galliae Ludouico XII. gerebant, latum, vt quae leges prohiberent, ne aduenarum nauibus frumenta reliqui???; commeatus Venetias afferrentur, quò ciuium naues maiora lucra facerent, eae leges abrogarentur, dum de bello decernatur, liceret???; quibuscumque hominibus suis cum nauibus commeatuum causa ad vrbem sine anchorario accedere. Bembus lib. 8. Ven. hist. Cùm anno 1512. annonae caritas Venetijs atque in reliquis Venetorum oppidis magnoperè creuisset: Decemuiri legem sciuerunt, quicunque se receperit ex maris Adriatici à laeua regionibus, atque ab Epiro, Acarnania, Aetolia, frumenti aliquem numerum ad vrbem aduecturum, ei in singula frumenti staria viginti solidos Rempub. dono daturam, atque, vt is tertiam vniuersi frumenti pàrtem venundare in omni sua extra vrbem ditione possit, permissuram. Bembus libro 12. Historiae Venetae. Theodericvm Cagelvvid, Cisterciensis ordinis hominem, in re oeconomica industrium, Carolus IV. Imp. praefecerat arci, quae tenui erat prouentu. Transiens è vicino, experiri constituit, si ex tempore consulere posset, necessitati. Nihil antè praemonito superuenit cum regio comitatu: iubet apparare mensam. Ille subitum accepit consilium. Mittit, qui ad proximam villam cogant omnes sues, quàrum aures caudas???ue praecisas iubebat intrò ferri. Paruum erat detrimentum villanis, quibus suus numerus in pecudibus constabat. Acceptas aurès cum caudulis, mox iubet coquum vario genere impiperare, & quanto potuit celeriùs ac promtiùs, regi ad mensam importati. Delectatus rex hominis ingenio cum vrbanitate (nam ridicula re pauit regem cum tota familia) eum deinde maioribus rebus praefecit. Cranzius libro 8. Vandal. cap. 32. Potum. Sitim prudenter amoliri. Ex omni Graecia, & praeterea ex Phoenice, portatur in Aegyptum bis quotannis vas fictile vini plenum: & tamen ibi ne vnum quidem numero (vt sic dicam) vas vinarium fictile aspici vacuum potest. Praefecti prouinciarum necesse habent ex sua quisp; vrbe colligere vasa testacea, quae Memphim portentur: eade̅ è Memphi alij aqua impleta portare in arida Syriae loca. Ita hydriae superuenientes in Aegypto sumtae, ad vetetes in Syriam portantur. Hoc???ue modo Mercatoribvs per siccanca Syriae penetrare datur. Herod. lib. 3. Per Libyae deserta, è Fessa Cayrum contendentibus, propter aquae penuriam periculosissima est profectio. Cùm extrema sititorquentur, vnum è camelis mactant, è cuius intestinis aqua̅ premunt, hanc potant, hanc circumferunt, donec puteum inuenerint. Ioannes Leo lib. 1. cap. 27. Africae. Praeparare alimenta. Ex Titulo Coquorum huc qisaedam, quatenus Prudentiam in condiendo iunctam habent, f. 3667. 3719. Conservare alimenta. Quidam Philippvm Macedoniae regem ruri, paucis comitatum ratus, ad coenam inuitarat: inde cum videret, magnam cateruam secum trahentem, perculsus fuit. Quod sentiens Philippus, admonuit per internun cium singulos amicos, vt placentae locum relinquerent. Id illi cùm crederent, & expectarent, ferculis appositis parcebant. Ita affatim coenae omnibus fuit. Plut. in Praeceptis salubribus. Henricvs VI. Anglorum rex, vt populo gratum faceret, priuilegium irrogauit vt cùm quarterius (est mensurae genus) triciti non venditur ampliùs sex solidis, & octo denarijs, & siliginis quatuor, hordei???ue tribus solidis, tum vnicuique liceat emere, & exportare eas fruges ad alias transmarinas partes, dummodò ad hostes Anglotum non deferantur. Hanc postea legem Edovardvs IV. approbauit. Polydorus lib. 23. Vestitv. Feminis Aegyptiis, quò domise continerent, non erat moris vti calciamentis. Plut. in Praeceptis connubialib. Aedificiis. Sabacvs Aethiopum rex, Aegyptiorum capite damnatos nequaquam mortis affecit poena, sed opus facere vinctos co̅pedibus per vrbes coëgit. Quae res non paruo extitit vectigali: multas enim ex eo seruitio pecunias contraxit, eorum opera multos aggeres construxit, fossas varijs locis opportunas fecit. Ita & poenae acerbitatem leniuit, & inutilem poenae asperitatem in magnum commodum vertit. Diodorus lib. 1. cap. 5. Anno 1362. fames ingens Poloniam inuaserat. Erat in regijs praedijs atque horreis ingens vis frumenti è superiorum annorum vbertate reliqua. Id frumentum Casimirvs II. rex, externis quidem ac ditioribus iusto precio vendi iussit: plebs verò egena, partim commutatione rerum frumentum accipiebat, partim opus saciendo merebat. Quo quidem tempore complure, arces & oppida muris, vallis, atque fossis munita sunt: piscinae, aggeres, & aquaeductus multis in locis facti. Cromerus lib. 12. Literis. Literas prvdenter Communicare. Alexander epistolam aliqando matris arcanam cùm peruolutaret, assidentem fortè Hephaestionem, atque vnà aperta simplicitate eam legentem, non interpellauit, sed anulum suu̅ ori eius admouit, consignans amici fide silentium. Plutarch. orat. 1. de Alexan. fortuna. & in Apoph. Munire cantra falsarios. Aduersus falsarios sub Nerone Caesare repertum, netabulae nisi pertusae, ac ter lino per foramina traiecto obsignarentur. Cautum, vt in testamentis primae duae cerae, testatorum modò nomine inscripto, vacuae signaturis ostenderentur: ac ne quis alieni testamenti scriptor legatum sibi adscriberet. Suetonius. Coarguere falsitatis. Terrae cuiusdam, qua pro cera vtebanrurin literis obsignandis Asiae populi, meminit Cicero: illus???ue argumento amoliri crimen à. L. Flacco, quem defendebat, conatus est: quòd sciptum testimonium, quo reus valde premebatur, ceram haberet, non cretam, qua omnes illi homines & in publicis & in priuatis literis, vti consuessent: vnde argumentabatur, illud fictum & adulterinum esse. cretam autem Asiaticam appellat. Corrumpere, Abolere. Cn. Pompeius Perpennam ad se adductum occidi iussit, maxima arte ad omnium salutem vsus. Perpenna enim, quum in potestate literas omnes caetera???ue Sertorij à coniuratis per proditionem interfecti monumenta habuisset, epistolas quorundam clarissimorum virorum, ciuium Romanorum indicauit, qui ad res vrbís innouandas studebant, in Italiam???ue Sertorium vocabant. Pompeius ergo timens, ne ex his maiora suscitarentur bella, quàm quae iam restinxerat, Perpennam trucidauit, & epistolas omnes à nemine inspectas incendio tradidit. Io. Gerund. lib. 8. Paralip. Hispan. Ponderibvs. Basilivs Macedo Imp. animaduertens, occasionem maleficij prauis hominibus eò dari, quòd numeri, quibus (verbi gratia) semissis, sextans, vncia, & similia defignantur, per notas, recepta antiquitùs consuetudine, scriberentur: loco notarum literis vti iussit, quas etiam rustici legere possent: & de suo sumtus in cartas, literas, atque scribas ipse suppeditauit. Cedrenus. Rvmoribvs. Praeclarum institutum fuit Gallorvm, vt si quis quid de Republica à finitimis rumore aut fama commimi accepisset, id ad magistratum deferret, néve cum vllo alio communicaret: quia certè homines temerarios atque imperitos falsis rumoribus terreri, & ad facinus impelli, & de summis rebus consilium capere, solenne atque ordinarium est. Quod ad magistratus attinet, vt quae visa essent, occultarent: quae ex vsu esse iudicauissent, ea multitudini proderent. Caesar libro 6. Commentariorum. Igne ignem prvdenter Fouere. Cùm Scythica regio lignorum sit admodum inops, hoc à Scythis ad carnem coquendam excogitatum est. Vbi victimam in sacroficio pelle denudant, denudant quoque ossa carnibus: dehinc illas in lebetes inijciunt, & subiectis atque succensis ossibus hostiatum coquunt. Si autem non adfuerit lebes, omnes carnes hostiarum in aluos, illarum conijciunt, & cum aqua commiscent, atque ossa succendunt Quibus [1679] pulcerrimè ardentibus, & aluis facilè capientibus carnes, ossibus separatas. Ita fit vti bos se ipse coquat, & item caetera pecora immolata. Herodotus lib. 4. Arcere. An. 1105. cùm vrbs Mediolani rursus arsisset, ad arcenda, quae indies eueniebant, incendia, lege sanctum est, ne quis flante vento ignem in aedibus haberet: sed in templis duntaxat accensae lampades seruarentur: aedes ex trabibus, cratibus???ue repentè refectae. Sigonius libro nono regni Italici. Terraemotv. Mortuo Traiano ad Selinuntem Ciliciae, Tyberis inundauit, magna clade aedium, & terraemotus grauis per prouincias multas. Traianus ergo statuit ne domorum altitudo sexaginta superaret pedes, ob ruinas faciles & sumtus (si quando talia contingerent) exitiosos. Cuspinianus ex Aurelio. PRVDENTIA EXTRA BELLVM CIRCA ANIMI habitvs Theoricos bonos promovendos, malos amoliendos occupara. Putain Stvdiis literarvm. Verrivs Flaccus, libertinus, docendi genere maximè claruit. Nam???ue ad exercenda discentium ingenia, aequales inter se committere solebat, proposita non solùm materia, quam scriberent, sed & praemio, quod victor auferret. Suetonius capite 16. Apollinaris, lector Laodiceae (qui postea à fide defecit, & haeresim Apollinaristarum exorsus est) cùm Iulianus Imperator Christianos literis Graecorum instituere prohibuisset, sperans, se hac ratione omnem ingenij cultum illis ablaturum, ne tam acres in defendenda religione essent: ipse veteris Instrumenti historias, Homerum imitatus, versibus elegantissimis exposuit, ad Saulis vsq; tempora: Euangelica verò & Apostolica dogmata, Platonem imitatus, dialogicè conscripsit, & pueris Christianorum discenda proposuit: vafri Imperaroris astutias sancta prudentia irritas faciens, atque vincens. Eius Psalmi adhuc extant. Sic quoque Gregorivs Nazianzenus sacras historias & pia argumenta iambicis ac heroicis versibus complexus est, atque pueris discenda proposuit, vt impiam Iuliani calliditatem pio astu eluderet. Socrates lib. 3. cap. 16. Sozomenus lib. 5. cap. 18. Orosius lib. 7. & Eutropius lib. 11. Lingvis addiscendis. Consule Tit. Grammaticae Discipuli, Studium, f. 1088. 1104. Literis. Herodes Atticus filium stupidum, inditis XXIV. condiscipulis literarum Graecaru̅ nominibus, literas docuit. Philostr. Didymvs Alexandrinus caecus, vt literarum formas assequeretur, in aenea tabula characteres foratos exarari curauit, eorum???; ductus digitis subinde pertentans, quas oculis non poterat, mentis acie percepit literarum notas. Peosi. Franciscvs Petrarcha in Valle clausa prope Auinionem Lauretam ita deperijt, vt omnium ferè poëmatum argumentum faceret. Benedictus Pont ne tantus amor vacuus haberetur, vt illam in vxorem duceret, suasit: & vt faciliùs adduceretur, concedebat beneficia ecclesiastica ab eo teneri posse, & alia insuper erogari. Sed Petrarcha vim tanti amoris pro coniugio amittere non debere, respondit. Nam quae de ea indies dicere cogitabat, cùm vsus illa fuisset, omnia peritura. Hier. Squarzaficus in vita Petrarchae. De Rodolfo Agricola v. d. idem memorant, excitandi ingenij causa puellarum fictis amoribus indulsisse. Mathematis prvdenter Inueniendis. Consule Inuentores Mathematum, f. 1254. Conseruandis. Ab Setho Adami filio iustissimo prognati, rerum coelestium rationem primi mortalium indagasse traduntur: duae???ue ab his columnae diuersa materia constitutae: lateritia vna, altera lapidea, in quibus totum de consummatione mundi arcanum exscripserint: dubium, literis, an animalium caeterarum???; rerum figuris, quas postea sit Aegypt??? imitata. Persuasum (quod satis constat) habuerunt: fore aliquando, vt nunc humor, nu̅c ignis, omnia esset vi sua consumturus. Quod mysterium vt ad posteros manaret, diuersa est materia in columnis quaesita, vt alterutra fuisset clades secuta, lateritia vi ignea, lapidea aquis resisteret: atque vtra pars iniuriae expers fuisset, rem omnem posteritati traderet. Sabel. lib. 1. Ennead. 1. Theologia. Infrà sub Rerum consideratione quae de Religione afferentur, huc quoq; accommodari possunt, f. 1686. PRVDENTIA CIRCA ANIMI HABITVS PRACTICA. Prvdens inventio eorvm, qvae pertinent ad Virtvtem vniversam ingenerandam, promovendam, conseruandam, Institutione, Praeceptione, Admonitione. Cerdias quidam legislator, & quaedam aliae vrbes statueru̅t, vti pueri Catalogum nauium Homeri memoriter ediscere̅t, & veras genealogias & chorographias iam inde à pueris perciperent: quòd ad virtutis studium no̅ paruos stimulos esse crederet, maiorum suorum nomina, Homericae Musae buccina decancata, memoriter recitare posse. Eustath. Iliad. [Greek words]. Ornarires ipsa negat, co̅tenta doceri, inquit Horatius. Sed tame̅ [Greek words], eloquentiae condimentum postulat philosophia. Eapropter Lvcretivs ait, Sephilosophiam versibus esse persequutum: Sed veluti pueris absinthia tetra medentes Cùm dare conantur, priùs oras pocula circum Contingunt mellis dulci flauo???; liquore, Vt puerorum aetas improuida ludificetur Labrorum tenus, interea perpotet amarum Absinthi laticem, decepta???; non capiatur: Sed potiùs tali facto recreata, valescat. Sic ego nunc, quoniam haec ratio plerunq, videtur Tristior esse, quibus non est tractaca, ideo???; Vulgus abhorret ab hac, volui tibi suaueloquenti Carmine Pierio rationem exponere nostram, Et quasi Musaeo dulci contingere melle. Hispani quidam iuuenes profligatissimi, ad meliorem frugem amicarum cohortationibus rediêre: cùm illae repudiatis leuissimis quibusque probos, moderatos, sobrios, comiter ac beneuolè exciperent: hos laudarent tanquam futuros aliquando columen & tutelam patriae: vituperatene illos, vt nequam & perditos adolescentes, nullius frugis, & patriae futuros dedecori atque exitio. Id???; fecerunt consilio Vnivs è senioribus, ob hoc factum aeterna digni memoria, qui ex istis peruersorum morum initijs, grandem suae Reip. iacturam augurabatur. Lud. Viues lib. 1. de fem. Christ. Rectè quibusdam in Monasteriis constitutum legimus, vt iuniores, quicquid mente conceperint, repentè praepositis manifestum faciant: nihil ipsi dijudicent, nihil sibimetipsis credant, sed semper seniorum regantur arbitrio, seniorum sententijs stare assuescant. Ita fiet, vt in eis neque prauae cogitationes moram faciant, neque dubiae errorem inducant, neque vllus vnquam aduersario supersit fallendi locus. Marul. lib. 4. cap. 11. Obseruatione, Inspectione. Diogenes, Saluus vt esse queas, inquit, cura, vt aut bonos amicos aut inimicos habeas flagrantes. Quippe culpant hi, illi docent. Plut. de Discernendis adulatoribus. Plato, quoties apud homines fuisset, qui se turpiter gerere̅t, regressus apud se dicere solebat: Nuncubi ego talis? Plut. de Emolumento ex inimicis capiendo. Romae, cùm facinorosi homines clàm grauissima scelera patrarent, & in salutem quoque Reipub. & principum conspirarent: lege Papia, certa delatoribus praemia fuerunt constituta, dimidia videlicet pars bonorum aerariorum. Sed quia spe tam ampli praemij proposita multae iniustae caedes fiebant, Nero ad quartam partem reuocauit: & hinc Quadrup latores dicti sunt delatores. Alex. lib. 4. cap. 22. Ivlii Drusi aedes, quae P. Val. Poplicolae fuerant, pluribus ex partibus patebant vicinorum prospectui. Hoc incommodum faber se quinque talentis correcturum pollicebatur, effecturum???ue ne pars aliqua esset obnoxia inspectorum prospectui. Tum Drusus: Decem, inquit, dabo, si talem reddas domum meam, vt vndiquaque pateat omnium oculis, quò non vicini tantùm, sed omnes ciues perspicere possint, quomodo domi meae viuatur. Erasmus lib. 6. Apoph. Acacivs Berrhoeae in Syria episcopus, aedes suas somni, cibi, [1680] quouis alio denique tempore omnib. patere volebat: vt cùm plures spectatores haberet, nihil nisi quod honestum esset & pium, vel ageret vel meditaretur, veritus semper ex improuiso aduentantium turbam. Nicephor. lib. 12. cap. 47. Imaginibus, Notis. Socratis praecipiebat adolescentibus qui se intuerentur in speculo, ijs, qui deformes erant, vt emendarent foeditarem vultus virtute: qui pulcri, ne formam vitijs de???ormarent. Plut. in Praeceptis connubialibus. Lycvrgvs, vt Spartanos ad virtutis exercitium traduceret, catulos duos exeodem susceptos patre & matre eduxit: atq; hunc domi relictum, gulae assuefecit, alterum secum trahens ad venationem exercuit. Inde produxit eos in concionem, positis???ue spinis piscium & gulae irritamentis, emisit simul léporem. Hic cùm vterque consueta petevet, & cepisset alter léporem. Cernitis, inquit, ciues, hosce, licèt eadem stirpe sint, vitae tame̅ disciplina longè inter se euasisse diuersos, atq; efficatiore̅ ad recta esse natura exercitationem. Alij memorant, non produxisse catulos cum, qui ex???sdem essent geniti, sed fuisse vnum ex domesticis, alterum ex venaticis: hinc illum deterioris generis venationibus excoluisse, hunc melioris ad ingluuie̅ tantùm exercuisse: mox vtroque ad solita contendente, cùm subiecisset oculis, quantum disciplina ad meliora vel deteriora momenti ad ferat, dixisse: Nec nobis igitur, ciues, natalium apud vulgus celebrata claritas, nec quod stirps sumus Herculis, prosit, nisi sectemur ea, per quae mortalium omnium ille nobilissimus & generosissimus euasit, meditantes & condiscentes per totam vitam honesta. Plut. in Apophthegmatibus, & Suidas. Romanis pueris bulla cordis figura appe̅sa, vt corde praestare discerent: item praetexta, vt ex purpurae rubore ad pudorem inuitarentur. Macrob. lib. 1. cap. 6. Conuersatione, Exemplo aliorum. Aegyptiorvm regum olim cultui obsequio???; nullus deputatus erat neq; emtitius, neq; domi genitus seruus, sed nobilium sacerdotum filij, tum vltra viginti annos nati, tum doctrina prae caeteris eruditi: vt horum corporis ministrorum die noctu???; astantium conspectu motus rex, nil turpe committeret. Diod. lib. 1. cap. 6. Fugaimproborum. Massilienses nullum aditu̅ iuuentuti in scenam vel theatrum dederunt, ne obscoenos motus illic obseruantes, impudicitia lasciuirent. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 16. Lacones Comoedias & Tragoedias non audiebant: quo neque in re seria neq; ludicra aures praeberent ijs, quae legibus reclamarent. Plut. in institutis Laconicis. Spartana ciuitas seuerissimis Lycurgi legibus obtempera̅s, aliquandiu ciuium suorum oculos à contemplanda Asia retraxit, ne illecebris eius capti, ad delicatius vitae genus prolaberentur. Audierant enim lautitiam inde, & immodicos sumtus, & omnia non necessaria voluptatis genera fluxisse: primos???; Ionas vnguenti, coronarum???ue in conuiuio dandarum, & secundae mensae ponendae consuetudinem, haud parua luxuriae irritamenta reperisse. Quod eos non frustrà timuisse, dux ipsorum Pausanias patefecit, qui maximis operibus editis, vt primùm se Asiae moribus permisit, fortitudinem suam effeminato eius cultu mollire non erubuit. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Post Agin bello superatum, Antipatro postulant obsides Pveros quinquaginta, Eteocles, qui tum Ephorum agebat, respondit: Se pueros non daturum, ne si licenter vixissent, fierent indociles patriae disciplinae, itaq; ne ciues quidem ellent. caeterùm senes ac mulieres se duplo numero daturum. Verùm Antipatro dira mimitanti, ni acciperet postulata, populus vna voce respondit: Si imperas acerbiora morte, faciliùs moriemur. Plut. in Laconicis. Affines Illyrijs Epidamni cùm aduerterent eos, qui cum illis versarentur, ciues deprauari, elegerunt quoque anno ad ea commercia & permutationes vnum ex probatis ciuibus suis: qui ad barbaros concedens, mercatum & distractionem reliquorum ciuium nomine obibat. Hic à nundinis est Poletes dictus. Plut. in quaest. centuriatis Graecis, & Arist. l. 3. Polit. Aemulatione. Vt opinantur Physici, si contentionem & litem segreges ab vniuersitate, fore, vt corpora coelestia consistant, omnium item generatio & motio conquiescant, propter mutuum mundi cum his concentum: ita Lycvrgvs Laconicus legislator videtur virtutis facem Reip. subiecisse ambitionem & concertationem, aliquod semper inter bonos certamen & pugnam machinans: illam verò mutuò conniuentem in non coarguendo gratiam, quae iners sit & ignaua, parum rectè dici concordiam censens. Nempe vidisse id Homerum quoq; Odyss. [Greek words]. nonnulli arbitrantur. Neque enim facturum fuisse, vt Vlysse & Achille & conuitia prouectis, verborum asperitate laetum finxisset Agamemnonem, nisi magnoperè censuisset Reipub. interesse mutuam principum aemulationem & dissensionem. Hoc tamen non ita simpliciter probes: quippe sunt noxiae contentiones cinitatibus, si sint immodicae, grauia???ue pericula secum trahunt. Plut. in Agesilao. Reprehenstone. Socrates ita submissè reprehe̅debat adolescentes, quasi nec ipse vacuus esset ignorantia, sed vnà cum illis incumbendum putaret sibi esse in virtutem, & inuestigandam veritatem. Plut. de Discernendis adulatorib. Philippvs Macedo dicebat concionatoribus Atheniensium, Gratiam se habere, quòd obterendo ipsum redderent tum dicendo tum moribus meliorem. Elaboro enim eos iuxtà oratione & factis mendacij arguere. Plut. in Apophth. reg. Hostium insectatione. Dominus per Iosuam non omnes impios è terra sancta exterminauit, vt ne deesset ad virtutem stimulus Israelitis, Iudicum cap. 3. Quum Lacedaemoniorum rex polliceretur, se funditùs euersurum ciuitatem quandam, quae saepenumerò Lacedaemonijs exhibuerat negotium: non permiserunt Ephori, dicentes: Nequaquam subuertes iuuenum cotem. Plut. in Laconicis. Agebatur Romae occultè inter patres de Carthagine funditùs delenda, exijt???ue ea consultatio in longam & difficilem disceptationem: maiore Porcio Catone, cui antea Prisci nomen fuit, censente Carthaginem esse delendam, vt Roma incolumis esset. Et cùm multi pedibus irent in eam sententiam, tum P. Scipio Nasica identidem testatus dicitur, viderent illi, qui cupidè vellent Carthaginem excisam, ne populus Romanus aemulae & inimicae vrbis metu liberatus, intermisso virtutis exercitio ad luxum conuersus, in ciuiles incideret discordias. Quod malum multò priùs prospexit Nasica, ac praedicauit: sed fatali necessitati ire obuiam non potuit. Sabellicus lib. 4. cap. 8. Florus lib. 49. & lib. 3. cap. 15. Appianus in Libyco, Plutarchus in vita Catonis Censorij, Oresius lib. 4. cap. 22. Otijfuga, Occupationibus, Negotio. Hoc Athenis celeberrimum fuit institutum (sed à Solone, vt Herodotus ait, traductum ex Aegyptiorum moribus) quòd otium & inertia in iudicium vocavencur, singulis???; annis omnes omnino ciues adesse coram magistratu tenerentur, responsuri, qua arte, quibus opibus ipsi sui???ue vitam transigerent. Atque Areopagitarum haec inprimis cura ac solicitudo fuit: qui morum atque disciplinae publicae custodes tum meritò ab Isocrate appellari potuerunt. Eos Cleanthem Menedemum & Asclepiadem nouos Philosophos, & qui in nullis erant facultatibus, euocasse atque interrogasse, memoriae traditur, quî fieri posset, cùm toto die operam Philosophiae nauarent, ac nihil penitùs possiderent, eorum corpora nihilominùs tam bene se haberent, ac tam robusta essent. Caeterùm Philosophos iussisse adduci molitorem quendam, & alium item hortulanum, victus sui optimos testes, qui dicerent, vti apud se singulis noctibus aqua nunc haurienda, nunc volutatione rotae, atque pistrini, pro opera duas drachmas ???rifacerent. Itaque magnopere̅ admiratos Areopagitas, non solùm Cleanthem, Menedemum & Asclepiadem innoxios dimisisse, sed & ducentarum drachmarum munere donauisse. Cleanthes accipere noluit. Narratur, & apud Corinthios hunc morem fuisse, vt si quem cernerent splendidiùs obsonari, hunc interrogarent, Vnde ille sumtus ei competeret, quídve ageret? Quòd si huic vitae generi sumtus suppeterent, frui sinebant: sin autem sumtus facultates excederent, iubebant imposterum moderatiùs vti: ni parérent, multa̅ imponebant: quòd si nihil cùm haberet, attamen ita splendidè & opiparè viueret, necandum carnifici tribuebant: quia aut hunc furem esse, aut noctibus spoliare, aut cum furibus participare, aut falsa testari, aut accusare necesse esset. P. Aerodius ex Athenaeo lib. 4. cap. 20. & lib. 5. cap. 2. & Laërtio lib. 7. Sarron, Gallorum rex, cùm eius popoli ferociamn aliter compescere, & in officio retinere non posset, publica gymnasia introduxit. Berosus lib. 5. Mammea Alexandmm Seuerum Imp. filium suum & crebrò & longissimè ius dicere voluit, vt his serijs occupatus, à voluptatibus abstineret. Suidas. Profeßione. Cùm Iacobus patriarcha cum vniuersa familia sua in Aegyptum descenderet, Iosephvs F. veritus, ne Pharao fratribus suis vteretur in re militari: adduxit quinque de fratribus suis postremis ad Pharaonen, qui imbelliores minus???ue generofi videbantur esse, eos???que instruxit, vt Pharaoni quaerenti, Quaenám esset eorum conditio? responderent, Pastores & se esse, & patres suos fuisse: venisse autem in eam terram ad co̅morandum pastionis causa, cùm vigeret in Chananaea fames: & petere, vt sibi liceret Gossenem incolere. Res annuit. Ea???ue ratione effecit Iosephus, vt simplicissima & innocentissima vita pastoritia contenti fratres, optimam & fertilissimam regionem obrinerent, & interim tamen ab Aegyptijs remoti [1681] (nam à pastoribus omnibus abhorrent Aegyptij) eorum sceleribus rebus minùs assuescerent. Gen. 47. Cn. Pompeivs piratico bello confecto, captos ex dedi ione praedones ad Coracesion Ciliciae plus viginti millia neque interficere statuit, neque vt dissiparentur, aut coirent de integro inopes & bellatores multi, sinere existimauit securum: sed deliberauit illos à mari in continentem transferre, & vita tingere humaniore, assuescentes vrbes & agros colere. Itaque hinc inde eos per vrbes & oppida distribuit. Plut. in Po̅peio. Inopia. Phocion, cùm à rege Philippo munera magna repudiaret, legati???ue hortarentur accipere: simul???ue admonerent, si ipse his facilè careret, liberis tamen suis prospiceret, quibus difficile esset in summa paupertate tanquam paternam tueri gloriam: his ille: Si mei similes erunt, idem hic (inquit) agellus illos alet, qui me ad hanc dignitatem perduxit. Sin dissimiles sunt futuri, nolo meis impensis illorum ali augeri???ue luxuriam. Probus in eius vita. Regionis asperitate. Quum Persae, quoniam regionem habebant montuosam asperam???ue, cuperent eam ca̅pestri ac molliore commutare, non passus est Cyrvs, dicens: Quemadmodu̅ plantas ac semina, sic hominum mores ad regionis habitu̅ immutari. Fertilis regio, molles & ignauos gignit homines. Plut. in Reg. Apoph. Dignitate concessa. Avgvstvs Caesar liberis Senatorum, quò celeriùs Reip. assuescerent, protinùs virilem togam, latum clauum induere, & curiae interesse permisit: militiam???ue auspicantibus, no̅ tribunatum modò legionum, sed & proefecturas alaru̅ dedit. Acne quis expers castroru̅ esset, binos plerunq; Laticlauios praeposuit singulis alis. Suetonius. In Tvrcia suos quisque natales, &c. vide fol. 2036. Dignitate non concessa. Ioannes Ducas Imp. Constantinopolitanus filium consortem Imperij viuens facere voluerat, quod diceret, Te̅pus multa nouare solere, nisi quisq, ita res administrasset, quemadmodum oporteret. Nam adolescentiam suapte natura mobilem & contumacem, temerè ad omnia ferri, quae co̅cupisset. Quòd si spes ac nomen Imperij accessisset, ob quas res delicatoru̅ adolesce̅tum comitatus accederet, ac omnium acclamationibus aures complerentur: idem accidere quod homini ebrio, cuius neq; pes neque me̅s suum satis officiu̅ facit, si ad magnae gubernacula nauis adhiberetur: cùm nec ij à quibus eligeretur, rectè iudicare̅t: nec is qui electus esset, quò ferretur, quídve agendum esset, intelligeret. Gregoras lib. 3. Hist. Dignitate deposita. Pittacvs Mitylenaeus, cùm voluntate suorum ciuium iam per decennium regnasset, diffisus de animi suijpsius constantia, magistratum deposuit, relicto???ue imperio in exilium abijt. Percunctantibus deinde quibusdam, Qua gratia fugisset imperium? respondit: Quòd admodum esset arduum, probum esse. propter mutatum Periandrum Corinthium, qui cùm initiò populariter ac moderatè gessisset imperium, postea versis moribus tyrannicè agere coepit. Erasmus in Prouerbijs, ex Laërtij lib. 1. Prvdentiam conciliandam. Libro primo de Magistris prudentiae egimus, fol. 1650. Hic verò prudentiam Magistrorum prudentiae consideramus. Tobias seníor iam moriturus, suasit filio inter alia, vt semper à sapiente consilium peteret. Tob. 4. Fortitvdinem prvdenter excitandam confirmandam: siue, id fiat, Imaginibus. Charlilavs percontanti cuidam, Quamobrem omnium deorum statuae apud Lacedaemonios ponerentur armatae? Ne, inquit, probra, quae ob ignauiam iaciuntur in homnies, ad deos referatnus, néve iuuenes nisi armati deos comprecentur. Eo commento ciuium animis hanc opinionem infigere studebant, dijs gratam esse fortitudinem, armis ferendis debere assuescere. Plut. in Lacon. Saepè audiui, inquit Sallustius in Iugurthinis, Q. Maximvm, P. Scipionem, praeterea ciuitatis nostrae praeclaros viros, solitos ita dicere, quum maioru̅ imagines intuerentur: Vehementissimè sibi animum ad virtutem accendi, scilicet non ceram illam, neq; figura̅, tantam vim in sese habere, sed memoria rerum gestarum eam flamma̅ egregijs viris in pectore crescere, neq; priùs sedari, quàm virtus eoru̅ famam atq; gloriam adaequauerit Quare Athenienses primi statuas publicè posuisse Harmodio & Aristogitoni tyrannicidis dicuntur. Theodatvm regem Gothorum scribit Cassiodorus elepha̅tes ex aere Via sacra, ad naturalem bestiae magnitudinem extantes, quae ruinam minabantur, instaurati iussisse, vt adolescentes Romani, visa bestiarum magnitudine, in quas eorum parentes pro patria & decore pugnauissent, magis ad fortitudinem maiorum imitandam accenderentur. Exercitijs. Plura sub Stratagematis, quatenus scilicet in ipsis castris militum fortitudo acuitur, fol. 1785. Lacedaemonii non praeficiebant pueris paedotribas, qui eos ad luctam exercerent: vt virtutis esset certamen, non artis. Vnde & Lysander interrogatus, Quo pacto à Charonte victus esset? respondit, Vario artificio. Plut. Conuitijs. Bello inter Chios, qui Leuconiam occuparant, & Erythraeos, quorum ea tempestate maximae inter Ionas opes erant, coorto: cùm hi infestum exercitum in Leuconiam induxissent, neque eos illi valerent sustinere: hac conditione deditionem fecerunt, vt cum singulis laenis & tunicis abirent, nec quid asportarent praeterea. Hîc Feminae conuitijs eos incesse runt, quòd medios per hostes amissis armis nudi abituri essent. Quibus iuramentum praetendentibus, iusserunt, ne arma deponerent, sed dicerent hostibus, viro forti hastam pro laena esse, & clypeum pro tunica. Hoc consilium secuti Chij, ferociter cum Erythraeis agere, arma ostentare. Quorum Erithraei perculsi audacia, ac nihil contrà hiscere vel repugnare ausi, praeclarè putabant secum agi, si illi abirent. Ita hi à feminis ad audendum accensi fuerunt seruati. Plutarchus de Virtutibus mulierum. Continentiam, Pvdicitiam tuendam, libi dinem refraenandam. Exempla quaedam ex Tit. Virginitatis studium. item, Stupri fuga, petantur: quando ingeni???sè Castitatem tuentur, fol. 2263. 2265. Simvlatione qvalicvnqve Obtrectiationis, Insectationis. Diuus Hieronymus ad Rusticum monachum scribens: Dicam, inquit, quod in Aegypto viderim. Graecus adolescens erat in coenobio, qui nulla continentia: nulla operis magnitudine flamma̅ poterat carnis extinguere. Hunc periclitante̅ Pater monasterij hac arte seruauit. Imperauit cuidam viro graui, vt iurgijs atque conuitijs insectaretur homine̅. Is pòst irrogatam iniuriam primus venit ad querimoniam. Vocati testes, pro eo loquebantur qui contumelia̅ fecerat. Flere ille coepit contra mendaciu̅, nullus alius credere verae veritati, solus pater defensionem suam callidè studuit opponere, ne abu̅dantiori tristitia absorberetur frater. Quid multa? ita annus ductus est. Quo expleto interrogatus adolescens super cogitationibus pristinis, An adhuc aliquid molestiae sustineret? Papae, inquit, viuere mihi non licet, & fornicari libet? Marulus lib. 4. cap. 4. Consensus. Fingunt Penelopen per viginti annos, absente marito Vlysse, contra blanditias, solicitationes, minas, atque alias id genus corrumpe̅di procorum mille artes, se suam???; pudicitia̅ magna solicitudine custodisse. Tradunt aute̅ eam procos iam vrgentes, quibus nihil cordi erat praeter conuiuia, citharam, choream, talos, discum, parasitos, atque id genus alias voluptates, ac conditione delusisse, vt tum se promitteret nupturam, vbi telam quam habebat in manibus, absoluisset. Quam conditionem postquam illi accepissent, mulier astuta, quod interdiu texuisset, noctu retexebat. Itaque Tela Penelopesin prouerbium abijt. Cognatus lib. 2. Narrat. Evbatas Cyrenensis, cùm eum Lais meretrix vehementer amaret, insidias eius veritus, simulauit se eam ducturum post ludos Olympicos. In quibus cùm victor extitisset, pictam Laidis imaginem secum auexit, vt & pactis stetisse videretur, & nihilominùs à meretrice liber esset. Aelianus libro 10. de Varia historia. Vidva locuples à tribus ambiebatur. Quorum fidem exploratura, seu potiùs amorem insanum cohibitura, consilio matronae & castae & prudentis vsa talem dolum comminiscitur. Singulos singulis horis ad se venire remotis iubet arbitris. Et cùm vicini sui cadauer in proximi coemiterij crypta, vbi ossa mortuorum asseruantur, in loculo reco̅ditum esset, primo imperat, vti amoris declarandi causa ipse in loculum, cadauere exemto ad matutinas vsque preces descendat. Eo igitur fidei attestandae ergô iussa faciente, (nam quid Amatore stultius?) secundum ad se vocatum, angelicis indutum vestibus ad loculum asseruandum cum cereo ardente dimittit. Tertius paulò pòst superueniens, furiali habitu è pheretro mortuum eximere, & ad se deferre iubetur. Qui cùm parére vellet, asside̅tem loculo angelum conspicatus, metu primùm, mox religione motus aufugere parabat: verùm amoris stimulo agitatus, angelum aggreditur. Angelus cereo ardente sese defendit. Qui in loculo latebat, per rimam sui causa angelum & diabolum concertantes conspicatus, ne fortè vinus loco mortui ab vtrouis abriperetur è pheretro ma [1682] gno impetu prosilijt. Tum duo illi inopinata mortui resurrectione territi, qua data via ruunt, & coelum questubus implent. Hoc astu stultos amatotes ingeniosa repulit femina. Io. Paulus in Spudopaedia Morbi. Virgo quaedam Christiana sub Diocletiano libidini quotumuis prostituta, putrido vlcere pudendi se laborare simulauit: eo curato se illorum libidini sponte sua parituram asseuerauit, quòd explendae veneris causa se Christianam professa esset. Interea iuuenis quidam Christianus sub libidinis praetextu ad eam ingressus, vestitu commutato eam exire iussit: ipse vestibus illius amictus deprehensus, capite poenas luit. Marul. lib. 4. cap.4. Metv Insidiarvm. Insano alienarum vxorum amori indulgebat Caesar Augustus, adeo???ue ipsi flagitio eius mariti inseruiebant. Cùm enim aliquis senatorum ad eum veniret, cui vxor esset formosa, ad hunc Caesar suum misit anulum, postulauit???ue vt vxoremm in lectica ad se mitteret operta obsignata???ue, & vnà anulum remitteret: itaque mulierem in lectica accpiens, expleta libidine eam obsignatam marito remittebat. Petierat aliquando idipsum à quodam Caesar: qui cùm recusare non auderet, suam calamitatem deplorabat. Athenodorvs philosophus causa cognita, se cum stricto gladio in lecticam abdi, ita??ue obsignata ea ad Caesarem mitti iussit. Caesar cùm senatoris vxorem sibi allatam putans, ianuam lecticae aperuisset, exiluit gladium strictum tenens Athenodorus, subito???; visus admodum perterruit Caesarem, metuentem???; sibi consirmauitrursum, iuramento???ue adegit promittere, nihil se in posterum tale acturum. Id adeò gratum Caesari fuit, vt conuocato senatu Athenodorum multis verbis laudauerit: addiderit???ues cùm turpem ageret, turpem ab eo fuisse correctum. Cedrenus in Histor. comp. Translatione Libidinis vel Legitima. Iosephus Tobiae F. qui Ptolemaeo Euergeti carissimus fuit, & Iudaeorum princeps extitit, cùm aliquando venisset Alexandriam cum Solymio fratre, ducente secum filiam nubilem, vt eam ibi alicui nobili Iudaeo nuptum traderet: coenans cum rege, ingressam in conuiuium formosam saltatriculam adamauit, soli???ue fratri hoc indicauit, rogans, vt quandoquidem lege vetaretur habere rem cum femina alienigena, subseruiret ei, vt clàm ea potiri posset. Frater verò libenter operam suam pollicitus, ornatam filiam suam noctu ad eum adduxit, & in lectum eius collocauit: atque ita parum sobrius per errorem cum fratris filia congressus est: & cùm hoc saepiùs fecisset, magis etiam in amorem accensus, conquestus est apud fratrem, quod periculum esset, ne posset escutere amorem saltatriculae, quam fortè rex nollet ei cedere. Tum Solymius ait, Non esse opus, vt hac de re sit anxius: licere enim ei frui amata muliere, atque etiam vxorem eam ducere, fassus quòd maluerit filiae fieri, iniuriam, quàm fratrem tale dedecus in se admittere. Iosephus collaudala tara fraterna beneuolentia, vxorem duxit eius filiam: ex ea???ue Hyrcanum progenuit. Iosephus lib. 12. cap. 4. Antiq. Illegitima. Prudentia haec ect, sed parum religiosa. Non minus enim scortatores quàm adulteros iudicabit Dominus. Venetae ciuitatis more introductum olim fuit, vt singulis annis certi quidam nuncij in Germaniae fines mitterentur, qui iuniores feminas ex locis illis stipendio certo conducerent, quae iuxta carnificinam publicam, vbi nunc diui Matthaei fanum est, prostarent, vulgi???ue libidini inseruirent, certa mercede persoluenda. Egnat. lib. 6. cap. 1 Solonem pimum, scribit Philemon, emtas, iuuentuti meretriculas comparasse, vt effuso illic egesto???ue libidinis impetu, quid turpius cogitare desisterent. Quin Veneris, quam Pandemu̅ vocant, primus item (Nicandro auctore) substruxisse templum memoratur, ex prostitutaram capturis: vnde liquere cognomenti rationem arbitror. Nec me fallit tame̅, esse qui Pandemi Veneris in veteri foro sacellum putent co̅stitutum, appellatione deflexa, quòd illuc populus co̅flueret vniuersus. Cael lib. 14. cap. 4. A. L. ex Athenaei lib. 13. cap. 9. Crates Thebanus, cùm filium Pasiclem in meretricis domum perduxisset, dixit: Hoc tibi est patrium coniugium. Nam moechi tragici praemia referunt exilia ac caedes: Comici autem scortatores ex luxu & temulentia lucrifaciunt insaniam. Sensit homo ethnicus, quasi tragicam esse rem adulterium: propterea quòd plerunque crudelis sit eius exitus. Scortari autem esse comicum. scortatio enim non mortis damnatur supplicio: nihilominus tamen, qui depereunt in meretricem, in comoedijs inducuntur insanis similes. Laërtius lib. 6. cap. 5. Amantissimus Qvidam filij, cùm eum inconcessis ac periculosis facibus accensum ab insana cupiditate pater inhibere vellet, salubri consilio patriam iudulgentiam temperauit. Petijt enim, vt priùs quàm ad eam, quam diligebant, iret, vulgati ac permissa venere vteretur. Cuius precibus obsecutus adolescens, infelicis animi impetum, satietate licentis concubitus resolutum, ad id quod non licebat, tardiorem pigriotem???ue afferens, paulatim deposuit. Val. lib. 7. cap. 3. Labore, Exercitio, Negotio. Monasterij Thebaidis Antistita, Euphraxirae Deo sacratae virgini, & adhuc puellae, praeter communes cum alijs labores hoc iniunxit, vt quotidie magnum lapidum aceruum de loco ad locum transferret, & translatos rursum restitueret. Quamuis enim ieiunijs vigilijs???ue haud parum illam fatigari cerneret, timebat tamen, ne si quicquam paulò remissius egisset, aliqua residens iuuenili in corpore turpis cogitationis scintillula, incendium excitaret peccati. Marulus libro 3. capite 9. Formae corrvptione. Alpheus fluuius amore captus Dianae, posteaquam ad nuptias eius conciliandas nihil se aut gratia, aut precibus profecturum intellexit, vim ei afferre conatus est. Verùm cùm illa fugiens, insequentem amatorem Letrinos vsque oppidum Elidis ad nocturnos choros pertraxisset, (interesse enim Nympharum lusibus consueuerat) ibi sibi suisque comitibus coeno os obleuit. Quare cùm Alpheus à Nymphis Dianam discernere nequisset, elulus abijt. Ab hoc Alphei amore Alpheiam Dianam Letrinaei nuncuparunt, ei???ue templum aedificarunt. Pausanias lib. 6. Gisulfo Foroiuliensium duce ab Hunnis occiso, Romilda vxor, Cacani Hunnorum regis amore accensa, vrbem hosti prodidit, & dignas sua libidine poenas persoluit. At filiae Appa & Gaela, ne à Barbaris polluerentur, ingeniosè sibi consuluêre, pullorum crudae carnis foetore: quae sub fascia pectorali mamillas cohibente à virginibus ob castitatem seruandam posita, calore computruerat. Barbari natura foetere ita Longobardorum mulieres opinati, intactas reliquêre. Ipsae venditae Boijs & Sueuis postea sunt. Appa Sueuorum, Gaella Boiorum regulo nupsit. Auentinus lib. 3. Annalium Boiorum, & Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Dolore corporis. Monachvs quidam sub Diocletiano ligatus in lecto mollissimo & amoenissimo prato collocatur. Accedit elegans scortum, quod omni illecebrarum genere eum ad venerem sollicitare conabatur. Ille tandem cùm carnem voluptate aliqua titillari sentiret, linguam mordicùs sibijpsi abscidit, & in faciem meretricis expuit. Sic sele à nefando concubitu liberauit, & paulò pòst martytio vitam finiuit. Marul. lic 4. cap. 4. Alij hoc Nicetae martyri tribuunt. Caecitate. Videru̅t Syracusae in Lvcia indigena puella praeclarum prudentiae exemplum. Sensit haec à pulcritudine oculorum suae virginitati periculum intendi, qui praeter caetera expeterentur ab insana tyranni libidine. Satius igitur rata, parte corporis vna, etsi nobilissima, quàm aninia, quae multò sit nobilior, periclitari: hos sibi spontè euulsos deferendos dedit insano regi, vt sciret nihil in se esse ampliùs, propter quod ab eo timenda esset iniuria. Sab. lib. 4. cap. 8. Fibvla. Nigri ad Mare rubrum populi, bellicosi & piobi, filiabus suis, vbi primùm natae sunt, pudenda consuunt, sed tamen vt vrinae meatus non impediatur. Illae autem vbi adoleuerint, sic consutae nuptum dantur: & sponso ea relinquitur cura, vt ferro ceruicis vteri labra secet diuidat???ue. Tanto est in honore apud Barbaros illos in coniuge ducenda virginitatis certitudo. Petrus Bembus lib. 6. hist. Ven. vbi de Lusitanorum nauigatione loquitur. Morte. Evphrasia Antiochena virgo, cùm sub Diocletiano propter Christum ad prostibulum duceretur: Anthimus Nicomediensis Antistes illi obuiam factus eam manuit, pulcerrimum quidem esse castitatis donum, sed maius praestantiusq; fidei praeceptum: itaq; potiorem puri animi quàm corporis curam haberet, si vtrunque seruare non posset. Illa in cubiculo cum luxurioso iuuene conclusa, veneficam se esse profitetur, mercedem???ue ingentem conseruatae pudicitiae pollicetur, pharmacum quoddam, quo illitus vulnerari non posset. Accipit ille conditionem, & statim parare iubet. Tum illa ceram oleo liquefactam manibus subigit, & collo suo circumlinit, atque vt in seipsa periculum faciat, iuuenem hortatur. Ille gladio arrepto, primo ictu virginis caput amputauit imprudens. Sic illa & corporis castitatem & religionis puritatem integram conseruauit. Nicephorus lib. 7. cap. 13. & Cedrenus. Alij hoc Brasillae Dyrrachinae virgini tribuunt, quae succo herbae illito iugulo, militem victorem suae insidiantem pudicitae ita deceperit. D. Hieron, & Lud. Viues lib. 1. Instit. fem. Christ. Capta ab Attila Hunnorum rege Aquileia, quum victor Hun [1683] nus non cruentè solùm, sed libidinosè etiam exerceret victoriam, passim???ue virgines matronae???ue ad stuprum traherentur: vna imminentem sibi hostem in altiores aedium partes vitabunda quum fortè euasisset, instarétque intemperans Hunnus blandienti potiùs quàm minanti similis, tum illa, in lacrymas & preces versa, vim deprecari est adorta. Caeterùm quum nihil proficeret: Age, inquit, & me, quando ita libet, sequere, vt optato potiaris. ac cum his, ne hoste quidem tale facinus expectante, in subiectum sese flumen praecipitem dedit. Dicuntur & aliae pleraeque ne vim paterentur, sibi pectus & ora soetidae carnis contactu coinquinasse, vt ad primum co̅gressum pro fastiditis intactae dimittere̅tur. Sab. lib. 1. En. 8. Nicolaus Olahus in Atilae vita Dvgnam vocat, Rodericus Toletanus cap. 7. Vandalorum historiae Dignam, digna̅ sanè cuius nomen aeternum celebretur. Vladislao Loctico Brandeburgensem Marchiam vastante circa ann. MCCCXXVI. cùm Virgo sacra Polonum suae pudicitiae insidiantem anima duerteret, in vitae donatae precium sese illi priùs arcanum carmen communicaturam simulauit, quo inuulnerabilis redderetur: eius???ue in semetipsa periculum fieri constante vultu petijt. Ergo cùm; carmen admurmurasset, simul???ue iugulum suum ferire iussisset, creduli militis gladio vt pudorem conseruauit, sic vitam amisit. Ioachimus Cureus in Silesiae Annalibus, & Cromerus. Vestitv. Charillus requirenti, cur, virgines retectas, matronas in publicum velata facie ducant Spartani? quòd virginibus, inquit, quaerendi viri sint, feminis seruandi illi, quos habent. Plut. in Apophthegmatibus. Cvstodia. Phemius musicus & poëta siue vates, custos ab Vlysse vxori Penelope relictus, Odyss. [Greek words]. introducitur reditum Graecorum à Troia canere procis. Interrumpit Penelope argutè admodum. Veretur enim ne Vlyssis quoque mentio fiat. Si viui, ne procis detur occasio ei insidiandi: si mortui, ne alteri nubere cogatur. Sciebat enim prudens mulier, auctoritate Phemium plurimum posse in vtramque partem. Hippocrates Cous accersitus ab Ab deritis ad curandum Democritum, quem putabant insania laborare: Dionysio Halicarnasseo amico interea negotiorum domesti corum administrationem commisit, & inprimis vxoris custodiam, quam etsi in sua absentia apud parentes commorari iussisset, scirétque & bonis prognatam, & pudicis praeditam moribus: ???, inquit, [Greek words]. Sobrietati et abstinentiae in victv prvdenter consulere. Pythagoraei meditationem & co̅mentationem continentiae talem instituebant. Post exercitiu̅ excitato appetitu, splendidis mensis & varijs dapibus assidentes, seruis suis eas ad epulandum concedebant, ipsi tenuibus & frugalibus vescebantur, coërcitis iam cupiditatibus. Plutarchus de Socratis daemonio. Socrates discipulos suos admonebat, vt se ebrios in speculo contemplarentur. Sic enim fore, vt dum faciem suam furibundam & phrenetico similem intuerentur, in posterum ab ebrietatis vitio abhorrerent. Plutarchus. Idem sitibundus, aqua de puteo hausta, siticulam primam effundebat: de altera demùm bibebat. Dionysivs senior, quum sceleris conuictos grauiùs plecteret, eos qui vestes suffurarentur, quos vocant [Greek words], permittebat illaesos: non quidem, vt impunitate cresceret audacia, & aleretur augescerétque flagitium, sed vt ea ratione Syracusanos à commessationibus & ebrietatibus, quibus nimio plus distinebantur, abduceret. Caelius lib. 22. cap. 17. Antiq. Lect. M. Cato Censor Romanos vxoribus & filiabus domum reuertentes osculum dare instituit, vt scirent an temetum olerent. Plinius libro decimoquarto, capite decimotertio, & Plutarchus in Problematis. Vini autem vsus mulieribus à Romulo interdictus fuerat, castitatis seruandae causa. Sabellicus lib. 6. cap. 1. Carolvs Magnus ad luxum Ecclesiasticorum in victu reprimendum, edixit, vt templa splendidè aedificarent. Mutius libro octauo. Parsimoniam prvdenter promovere. Lvxvm amouere, moderari. Invictv. Lycvrcvs vt omnem tolleret luxum, publica conuiuia instituit, vt diuites promiscuè & inopes vni adhiberentur conuiuio, vnis???ue vescerentur epulis. At ne lautorum quisquam coenatus in publicum veniret, siquis minus cupidè & hilariter vesceretur, vt parum frugi à proximè accu̅bentibus obiurgabatur. Quo planè instituto omnis vetus è medio luxuria sublata est. Is conuiuandi ritus videtur mihi à Cretensibus sumtus, qui eiusmodi conuiuia à viris Phratrias dixerunt, Lacones ipsi Philias, haud dubio publicae amicitiae & humanitatis argumento, vel quòd quasi Phiditia dicerent, quòd ita conuiuando Pheidoni, id est, parsimoniae assuescerent. Qui sacrificij aut venationis causa conuiuio non occurrissent, ijs domi coenare permittebatur, caetera multitudo aderat. Proditum memoriae est, Agim regem, Atheniensibus victis, in vrbem reuersum quum domi apud vxore̅ coenaret, misisse, qui portionem suam ex publico peterent, nihil???ue fuisse ab eo impetratum, Ephoris dari prohibentibus. Qua ille contumelia instinctus, quia nihil ex hostiarum carnibus, vt moris fuit, in publicum misisset, ab eodem magistratu publicè mulctatus est. Frequentabant pueri id conuiuium velut temperantiae omnis???ue ciuilis disciplinae Gymmasium. Assuescere ibi vrbanis sermonibus, iocari???; comiter discebant, ac sine scurrilitate cauillari. Sab. lib. 1. Enn. 2. In Vestitv, Svpellectile, Comitatu. Cùm apud caeteras gentes mulieribus delicta cunctis argentea multa redimendi ius fiat, Zalevcvs Locrensis argutissima quadam poenae pensione, earum compressit intemperantiam. Quibus sic praescripsit: Mulierem, inquit, liberam vna non plus pedissequa comitari debere, nisi cùm temulenta fuisset: nec vrbem noctu egredi, nisi cùm moechos adire pararet: neq; aureis circumponi ornamentis, neq; contextis indumentis, arte???ue laboratis venustari, nisi cùm scortari atq; amatorem sibi moliri studuerit: neq; viros anulis aureis splendescere, neque Isomilesia veste contegi, nisi cùm lenocinari; aut adulteria committere niterentur. Atque ita facillimo poenae genere, vituperio scilicet probri, perniciem deliciarum omnem atq; intemperantiae labem coërcuit, exsculpsitq; licentiae procacitatem, maxima impudentiae irritamenta. Diod. lib. 12. Haec Syracvsanis quoque tribuit Caelius lib. 7. cap. 10. Antiq. Lect. M. Cato Censor plurimos potissimùm offendit praeciso luxu, quem apertè extorquere laboranti & infectae multitudini non poterat, At per ambages id agens praecepit, vt vestes, vehicula, ornamenta muliebria, vtensilia, quoru̅ singula pluris quàm quindecim millium aeris essent, aeslimarentur: voluitque vt à maiori censu maius tributum pendere̅t, ternos???; in millia aeris asses assignauit, vt inferrent: quò ijs adiectionibus pressi, cùm viderent astrictos & frugales à paribus facultatibus minus tributi ferre, luxum deponerent. Igitur infensos habuit, qui id tributi tolerabant ob luxuriam: infensos alia ex parte, qui luxuriam ob tributum deponebant. Pro diuitiarum enim ereptione habet vulgus earum prohibitionem ostentationis: ostentari autem superfluis, non necessa rijs. Plut. in Catone. Lvdovicvs XI. Francorum rex, cùm luxurie peregrinarum vestium, sericarum puta, pellium???ue preciosarum, regni opes exhauriri videret: suo exemplo subditos ad frugalitatem vestitus traduxit. Cl. Seisselius in hist. Lud. XII. Hvidricvs dux Virtenbergensis, patrij moris co̅stans censor atque vindex, cùm sub Carolo V. Hispani in Germaniam frequenter commearent, atq; vt nouitatis stultus admirator est populus, vestitum illorum pleriq; aulici imitarentur: suis ille domesticis curtas tunicas seuerè interdixit, & cùm quidam pallium subductius solito fieri curasset, re priùs à sarctore explorata, centonem versicolorem assui iussit, & vestis defectum hac ratione sarciri, ea lege, vt nisi hac veste sibi semper appareret, principis indignationem incurreret. Illud saepè repetens, Peregrinae vestes peregrinos mores, peregrini mores peregrinos hospites Germaniae inducent. Neq; falsus fuit vates. Christophorvs, qui patri in principatu successit. cùm caligarum laxarum tam turpis quàm inutilis & insanus vsus passim inter Germanos milites inualesceret, carnificem eodem habitu personatum incedere voluit, omnibus???ue spectandum proposuit: vti ne quis eo vestitus genere ineptiret, in quo carnificem haberet aemulum. Hieremiae Mederi hypomnema. In Aedificiis. Lycvrgvs quaerentibus, Cur fastigium securi factum imponi aedificijs sanciuisset: fores serra sola, nec instrumento vllo alio? Quò moderati, inquit, sint ciues in omnibus, quae in aedes inferant, neq; quicquam eorum, quae apud alios indignatione sunt, habeant. Proinde Leontychidas rex, quum coenaret apud quendam, cerneret???ue tectum domus, sumtuoso apparatu factum, ac lacunaribus ornatum, rogauit hospite̅, Nu̅ ligna apud eos quadrata nascerentur? adeò luxu̅ [1684] esse putabat, naturam artificio corrumpere. Plutarchus in Laconicis. Liberalitatem prvdenter exercere. Macarius ciuis Alexandrinus, qui postea inter sanctos relatus est, magnis opibus à patre relictis, libidinem secutus, breui temporis spacio ad inopiam redactus est. Hoc cùm Apollinaris patriarcha Alexandrinus rescijsset, nouisset???ue Macarium non facilè aliquid eleemosynae nomine ab Ecclesia prae pudore accepturum esse: nouum inuentum, vt eum iuuaret, excogitauit. Finxit in antiquis Alexandrinae ecclesiae scripturis vetus instrumentum esse inuentum, quo ostendebatur, superioribus temporibus Alexandrinam ecclesiam contracto nexu quinquaginta auri libras annuas eius patri debuisse. Ergo Macarium ad se accersiuit, orauit???ue, vt vnius anni pensione contentus pro reliqua summa Ecclesiam liberare vellet. Laetus Macarius conditionem accepit. Prudenter igitur patriarcha & Macarij pudorem, & suam largitionem texit. Fulgosus lib. 4. cap. 8. Hiero afflicti Romanorum rebus Thrasymena clade, XXX millia modiorum tritici, CC ordei, auri CCXL. pondo muneri misit. Et ne pro sua modestia ea recusarent, in habitum Victoriae efformauit, vt religione moti, ominis causa ea recipere cogerentur. Val. lib. 4. cap. 8. Carolvs Magnus, mendicis palantibus vetuit quicquam tribui, suos quamque regionem inopes alere: sanos, validos???ue labore victum quaeritare, ac desiderio sufficere manus iussit. Iccirco opes Ecclesiasticas in locup letioribus templis in tres diuisit partes, duas egenis, tertiam sacerdotibus attribuit. In aedibus augustioribus donaria, aequa lance inter egenos & sacerdotes partitus est. Auentinus libr. 4. Annalium Boiorum. Avaritiae prvdenter obstare. Divitiarvm contemtvm inducere. Sordes euitare. Lycvrgvs cùm inductis nouis tabulis debitores aeris alieni liberasset, iam & ea quae quisque priuatim in aedibus habebat, ex aequo partiri tentauit, quò funditùs è ciuitate tolleret discrimen opum, & inaequalitatem. Sed quum cerneret eos aegrè laturos manifestam rerum ablationem, idem occultiore via facere aggressus est. Monetam auream simul & argenteam abrogauit, instituit???ue vt ciues ferreo duntaxat numo, ex ferro igni corrupto vterentur: & quatenus postulabat vsus ad huius permutationem, totius substantiae modum praescripsit. Hac ratione non soluit eos oeconomia: verùm praeciso luxu, putrida sanie & tumore diuitiarum, vt rerum copia necessariarum & vtilium omnibus suppeditaret, supra omnes alios legislatores prouidit: inopem, nudum, pauperem ciuem in reipubl. communione, prae diuite & circumfluente opibus formidans. Plutarchus in Catone & Aristide, & in Laconicis. Solon, lege in filios prodigos lata, foeneratorum auaritiam coërcuit. Cauit enim, patre viuente, filio, qui sub patris iure est, credi pecuniam non licere: & qui credidisset, petitionem non habere: ne filiusfamiliâs aere nexus alieno, vt creditum redderet, vel necem patri machinaretur, aut aliunde eam inhonestiùs quaereret. Ipsius senatusconsulti verba haec sunt: Placet, ne cui, qui filiofamiliâs mutuam pecuniam dedisset, etiam post mortem parentis, cuius in potestate fuisset, actio petitio???ue detur. Vt scirent, qui pessimo exemplo foenerarent, nullius posse filijfamiliâs bonum nomen inde, expectata patris sui morte, fieri. Alex. lib. 1. cap. 7. Fuit Pythio siue Pythi, singularis prudentiae Vxor. Quum is totam ferè ciuitatem refodiendis thesauris attereret, adeò vt plerique laboribus victi interirent: iussit sagax mulier omniuaria, quibus duci inprimis maritum sciebat, conflati cibaria ex auro. Aduenienti aurea apponitur mensa. Is elegantia rerum oblectatus, mox quae forent esui, flagitabat inferri. At proba vxor aurea item obsonia pergit inferre. Stomachanti iam & esurire se ampliùs inclamanti: Quaeso, inquit illa, ne excandueris, & pax sit rebus. Annón sentis Pythi, prae vnius auri studio in ciuitate omnia iam perire, agri???ue colendi studium penitùs destitutum? Quin intereunt item homines. Quod si pergis, quid aliud in escam cessurum sit, non video. Salubri commento Pythius resipiscens, auri quidem studium non remisit omnino, sed quintam modò ciuitatis partem in opere continuit. Caelius lib. 19. c. 18. Antiq. Lect. ex Polyaeni lib. 8. Auaritiae prudenter obstitit Tvisco primus rex Germanorum. Nulli enim certum modum agri, aut fines proprios habere permisit. Sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus cognationibus???ue hominum, qui vnà coierant, quantum eis & quo loco visum erat, attribuebant agri, atque anno pòst aliò transire cogebant, ne latos fines parare studerent, potentiores???ue humiliores possessionibus expellerent: néve accuratiùs ad frigora atque aestus vitandos aedificarent: ne qua oriretur opum cupiditas, qua ex re factiones, dissensiones nascerentur: vt animi aequitate plebem co̅tinerent, cùm suas quisque opes cum potentissimis aequari videret. Auentinus lib. 1. Annalium. Dionysivs senior, quum audisset quendam è ciuibus aurum habere domi defossum, id ad se deferri iussit. Verum postea quam is suffuratus auri paululum, in aliam vrbem commigrasset, ibi???ue mercatus esset agrum, reuocato Dionysius totum aurum reddidit: vt qui iam diuitijs vti coepisset, desijsset???ue rem vtilem inutilem reddere. Satis declarauit, se non aurum alienum appetisse, sed hominis morbum sanare voluisse: simul vsum auri legitimum demonstrauit, si in agricolationem impenderetur potiùs, quàm in vsuram. Plut. in Regum & Imperatorum apoph. Tiberivs Caesar, cùm interrogaretur, Cur no̅ tam facilè magistratus & praefecturas suas mutaret? respondit, Natura omnes, qui rerum administrationi praesint, pecuniae cupidos, si diutiùs in magistratu, versentur, segniores ad quaestu̅ faciendum fieri. Muscas pariter, si diutiùs corporum vlceribus insideant, minus molesta sentiri, sanie vlcerum ad satietatem vsque expletas. Nicephorus Callistus Ecclesiasticae historiae lib. 1. cap. 17. Olim apud Graecos institutum erat, vt quae ciui non à patria, sed ab extraneis corona donaretur, quam Hospitalem appellatant: ea ademta ciui consecraretur: vt nullius animus alienam beneficentiam praeferendo, corrumperetur. Athen. lib. 6. cap. 5 Innocentivs VI. sacri palatij auditoribus salaria instituit, ne muneribus corrumpi in decernendis litibus ob inopiam possent. Dicebant enim famelicos non facilè etiam ab alieno cibo abstinere, sisit oblata quouis modo edendi facultas. Platina. Apud Scotos, Maccabaei regis lege, nemo fundum, agrum praedium, aut magistratum, alia quàm regis auctoritate possidebat. Primogeniti in haereditate succedebant cuiuscunque sexus. Femina primogenita si alterius agri domino nupsisset, haereditate sua cedebat. Capitis damnabantur primates regionis, si inter se affinitatem contra herent. Praefectus si agrum in suae ditionis territorio, dum praefecturam agit, comparasset, agrum ac precium amittebat. Sin intra ditionis suae fines filium filiámve elocasset, praefectura abdicabatur: nec ipsi nec filio vnquam deinceps adire eundem magistratum fas erat. H. Boethius lib. 12. Prodigalitatem Prvdenter tollere, corrigere. Àgesilavs Spartanorum rex, vt ciues suos ab inani sumptu sacrorum certaminum ad vera roboris exercitia transferret, sororem Cyniscam in Olympijs curru certare fecit. Plut. in Agesilao. Mos apud Gnosios obtinuit, vt foenore accipientibus eriperent nummos: quò decoctores obnoxij raptoribus, atque ita moderatiores essent. Plutarchus in Quaestionibus centuriatis Graecis. Lavrentivs Medices, Cosmi F. prodigalitatem ingeniosè correcturus, quaestori mandat, obsequeretur filij donationibus, ea tamen conditione, vt ipse suapte manu pecuniam numeraret, numeratam largiretur. Ergo cùm octo mille aureos muneris loco erogaturus esset Cosmus, quaestorem ea lege habuit obsequentem, si ipse eosdem dinumerare vellet. Laetus hac facilitate Cosmus, conditionem accipit. Vix bis mille numerarat, cùm & temporis iacturam aegrè ferre, & doni magnitudinem [Greek words] inspectione coepit agnoscere. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Ambitioni prvdenter occvrrere. Gloriam fvgere. Hvmilitatem promouere Praeceptione, Admonitione. Hercvles Antisthenius praecepit filijs, necui, qui ipsos laudibus ferret, gratias haberent. Quod nihil erat aliud, quàm ne aut erubescerent, aut inuicem blanditentur illis, qui ipsos celebrarent. Plutarchus de Immodica verecundia. Dioni scripsit Spevsippvs, Ne ideò, si incoetu puerorum & muliercularum celebraretur, sustolleret spiritus: verum hoc agreret, vt religione, iustitia, & optimis legibus exornata Sicilia, Academiam redderet illustrem. Plutarchus de Discernendis adulatoribus. Posteaquàm apud Chaeroneam Màcedo Philippvs; Atheniensium profligauit opes, felicitate nimia efferri aliquantulum coepit, sed ita, vt rationis tame̅ limites nec transce̅deret, [1685] necproculcaret, & proinde ad iniustitiam aut victorum ludibria & subiectorum iniurias non dilaberetur. Ergo ex pueris vni muneris id iniunxit, vt ad Solis exortum ingressus ter inclamaret, Meminisset hominem esse se, [Greek words]. Caelius lib. 19. cap. 33. Eadem de causa Ioannes Eleemosynarius, Patriarcha Alexandrinus sepulcrum suum imperfectum quidem reliquit, sed voluit, vt de eo perficiendo quotidie à famulis interpellaretur. Marulus lib. 5. cap. 9. Reprehensione, Irrisione, Redarguitone. Socrates, cùm videret Alcibiadem ob diuitias elatum animum gerere, & ob agrorum multitudinem superbire, adduxit ad locum, in quo tabula quaedam ambitum rerrae complectens suspensa erat, & eum rogauit, vt Atticam ibi requireret. Quam cùm inuenisset, suos fundos eum iussit ostendere. & cùm responderet, Nusquam ibi pictos esse: Horum, inquit, possessione te effers, quae nulla pars sunt terrae? Aelianus libro tertio. Quidam adolescens curarat sese ex aere sculpendum, & ad eam imaginem sese conformabat. Huic Antisthenes: Si aes posset vocem edere, qua de re potissimùm gloriaretur? De pulcritudine, inquit adolescens. Non, inquit, igitur erubescis, qui cum inanimo gloriaris? Laërt. lib. 6. cap. 1. Menecrates medicus cùm seipsum Iouem salutarem appellare non erubesceret, Philippvs rex tacitè illius vaesaniae consulere cupiens, lautissimum co̅uiuium instruxit. Ad quod cùm Menecratem quoq; inuitasset, seorsim mensam ei iussit apparari, & apponi acerram, suffitum???ue fieri: reliqui verò epulabantur admodum opipara coena. Menecrates primùm quidem ferebat, gaudebat???ue honore: postquam verò paulatim fames obrepere coepit, manifesto insaniae suae elencho indignabundus abijt, sese???; iniuria affectum querebatur, festiuissimè Philippo inertiam eius redarguente, & in lucem proferente. Aelianus de Varia historia lib. 12. Canvtvs Daciae & Angliae rex, animi causa aliquando secundùm Oceani litus, haud procul à Suthantonensi portu, ambulabat: ibi???; à milite appellatus, rex regum omnium potentissimus, qui hominibus, qui mari, qui terrae latè imperitaret: vt suorum assentationes coargueret, veste̅ exuit, ac ex ea globum fecit, super???ue sedit quamproximè aquam, aestu tum fortè ex alto se incitante, ac inquit: Vnda tibi impero, ne pedes meos tangas. Vix ea protulerat, & vnda insurgens totum madefecit. Tum ille conuersus: Quo iure ergo, inquit, me regem potentiss. vocatis, qui hanc paruulam vndam meo imperio cohibere nequeo? Nullus mortalium est tali nomine dignus: est rex vnus pater Domini nostri Iesu Chrisiti, cum quo ille regnat, cuius nutu cuncta reguntur: hunc veneremur, hunc regem appellemus, hunc regum, hunc populorum omnium dominum, hunc coeli, terrae, maris rectorem non solùm confiteamur, sed etiam profiteamur. Inde Vintoniam profectus, coronam, quam gestabat, capiti fimulacri Christi crucifixi, quod in templo apostolorum Petri & Pauli pendebat, suis manibus imposuit, nunquam posthac eiusmodi ornamento capitis vsus. Polyd. lib. 7. Occasionis ablatione. Victis ad Plataeas Persis, cùm Spartiatis non tribuerent Athenienses palmam, nec eis permitterent, vt erigerent trophaeum, res Aristidis consilio delata fuit ad arbitros. Dum ea de re deliberant Graeci, Theogiton Megarensis in aliam ciuitatem censuit, nisi bellum ciuile vellent excitare, hoc decus conferendum: Plataeensibus videlicet, praesertim cùm isti sponte sua agri partem magnam Atheniensibus dono dedissent: Et horum honori neutri inuisuri essent. Postquam dicendi finem fecisset, Aristides Atheniensium nomine, inde Lacedaemoniorum nomine concessit id Pausanias. Plutarch. in Aristide. Apud Rom. praeclarè fuit institutum, quemadmodum Cic. Verrina VII. scribit, vt qui triumpharent, eo???; diutiùs viuos hostium duces seruarent, vt his per triumphum ductis pulcerrimum spectaculum fructum???ue victoriae populus Rom. percipere possit: tamen cùm de foro in Capitolium currum flectere inciperent, illos duci in carcerem iuberent, nimirum vt idem dies & victoribus imperij, & victis vitae finem faceret. Iosephus lib. 7. cap. 24. Belli Iud. id de Simone Iudaeorum ducefactitatum scribit, & populum hostium ducis mortem expectare solitum tradit. Arthvrvm Britanniae regem, pugilum certamine delectatum, athletas plurimos familiares habuisse ferunt: quos vel in epulis vel in publicis alijs consessibus in coronam sedere iubebat, ne quis alteri praelatus videretur. Sessionis locum, rotundam Arthuri tabulam vulgò appellant. Hector Boëthius libro nono. Lvdovicvs Hungariae & Boëmiae rex, cum Maria sponsa sua Pragam venit, & conceptis verbis inter sacra iurans, libertates illorum confirmauit. Praeibat iuramentum, Zdenco Leo, arcis Pragensis Praefectus, vicissim???ue cum omnibus ordinibus obsequium Regi debitum stipulata manu exhibuit. Sequi postridie coronatio Reginae debuit. Huic moram in octauam vsque diem Procerum & Equitum de insignibus Regijs gestandis, nempe corona, sceptro, malo, ense, dissensio obtulit, vtrisque ad se decus illud trahentibus, tanta Procerum pertinacia, vt ne vel vnum ensem gestandum equitibus permittere voluerint. Cùm nullus contentionis finis appareret, Rex de consilio suorum coronam capiti suo imponit, dextra???ue sceptrum, ac leua manu aureum malum gestauit, ensem verò Marchioni praeferendum tradidit. Mox Stanislaus, Olomucensis Praesul celebritatem coronationis ritè peregit. Dubrauius lib. 33. Christophorvs Bauaras, Gothorum & Sueonu̅ rex, cùm animaduerteret proceres regni mutua inuidia flagrare, vt etiam filij viuentium patrum praefecturas inuitis parentibus & ignora̅tibus à rege postúlare no̅ erubescerent: vt huic aemulationi mederetur, curauit omni poscenti feuduin, confestim, & sine quocunq; praeuio examine concedi, literas???; in promtu expediri, vt imprudens nobilitas tam temeraria concessione disceret, non decere gratiam alteri collatam praeripere, aut reuocare. Sed cùm neque ea industria posset hoc malum compesci, voluit vt literae super concesso feudo conscriptae, tanto auro à cancellaria redimerentur, quantum vix à toto feudo corradi posset: nec diutiùs ea gratia duraret, quàm alter, data maiori, aut pari auri summa, in idem feudum induci postularet. Itaque saepe vno eo dem???ue tempore complures, data ingenti pecunia, in idem feudum instituti, nihil frustus ex eo reportabant: donec magna eorum pars nec aurum, nec feudum, imò nec vllam possessionem reliquam habuit. Ioannes Magnus lib. 22. cap. 21. Fuit olim in Hispania inter Burgensem & Toletanam ciuitatem, quae reliquis anteire videbantur, de dignitate summa contentio, cùm Burgenses ciuitatem suam esse Castellae metropolim co̅stanter assererent: Toletani verò Hispaniae principatum ad ciuitatem suam reuocarent. Neque lis vnquam dirimi potuit, nec vlla conditione fieri, vt vna ciuitas alteri quidquam de iure suo remitteret. Itaque periculum erat, ne quoties Reges concilium euocarent, ij, qui ciuitatis vtriusque nomine conuenerant, ad manus venirent. Alfonsvs igitur XI. Hispaniae rex, cùm Compluti indictum concilium haberet, vt hanc controuersiam aliqua ratione tolleret, in omnium conuentu, antequam litis vlla mentio fieret, inquit: Toletanos scio imperata libentissimè facturos, loquantur Burgenses. Hac Regis oratione conquieuêre, cùm vtrique se praelatos existimarent: Toletani quidem, quòd Rex ante omnes, eorum nomine locutus esset: Burgenses verò, quòd primi omnium perse sententiam dixissent. Hanc deinde consuetudinem Reges omnes Castellae sequuti sunt, quoties concilium est ab illis indictum. Cùm Emmanuelem & Isabellam Lufitaniae reges coram Ferdinando socero Toleti omnes Hispanorum ordines pro haeredibus regni susciperent, & manus deoscularentur, contentionis vitandae gratia, noluêre Toletani in illo conuentu illud officium facere: sed postquam à templo discessum est, antequam Reges in aedes Archiepiscopi, vbi paratum & instructum erat conuiuium, peruenirent, in ipsa via, ad Emmanuelem & Isabellam suppliciter adeuntes, eorum manus osculati sunt. Osorius libro primo rerum Emmanuelis. Obtrectatione, Insectatione. Franciscvs, pater Minorum, cùm se inter homines fama sanctitatis efferri percepisset, ne quam ex eo voluptatem caperet, alteri negotium dedit, vt econtrà probris petulantia???; ipsum incesseret. Et cùm ille rusticanum, idiotam, ignauum, inutilem???ue eum appellasset, calumnianti gratias agebat: affirmans veriùs de se sentire oblocutores suos, quàm laudatores, qui opinione decepti, supra id quod esset, se aestimarent. Marulus lib. 1. cap. 4. Labore, Negotio. Thomas, Cantuariensis archiepiscopus, vbi primùm dignitatem inijt, inanis gloriae cogitatus, carnis macerationibus reprimere coepit, instantiùs orauit, frequentiùs ieiunauit, cilicium induit. Marul. lib. 1. cap. 6. Evphraxia, Christo dicata virgo, in Thebaide cùm puerum quendam paralyticum mulierem???ue fanaticam sanitati restituisset, ne miraculorum magnitudine insolesceret, laboribus cumulum addidit: crebriùs vtens ieiunijs, vigilijs, precationibus, caeteris???ue corporis exercitijs: nullum otio tempus remittens, ne desidiosa aliqua̅do cogitaret, se alicuius, momenti esse, cùm nihil aestimari mallet. Corpus in seruitutem redigendo, consentire coëgit spiritui, semper humilitatem affectanti. Idem cap. 4. Religione. Servivs Tullius, Paruae Fortunae aedem consecrauit primus. In qua aede signum sua praetexta ornatum dedicasse, & longo tempore mansisse incorruptum, auctores tradunt. Cau [1686] sam fuisse crediderim, quòd tenuis ipse & parui cultus, vt tum res erant, quod???ue ex captiua natus, Fortunae beneficio regnu̅ assequutus foret, propterea templo illam sacrasse, pro???; dea coluisse, tanquam gratiam meriti ferret: quam quidem ita cumulatissimè retulit, vt non vna aede illam recepisse, aut consecrasse satis fuerit. Siquidem regnum assequutus, Fortis Fortunae, Primigeniae & Masculae, mox Prosperae & Virilis Fortunae templa eundem erexisse, fama vulgauit. Alex. libro primo, cap. 13. Cadaueris inspectione. Maximilianvs I. moriens iusserat. vr suum cadauer cu̅ctis vel infimae sortis hominibus spectandum proponeretur: vt vel suo exemplo discerent cogitarent???; cuiuscunq; status forent, sese mortales esse nec vlla diademata, vilas opes, regna & imperia à morte hominem praeseruare posse. Reinardus Hadamarius. Vestitu. Apud Romanos, auctor Plutarchus est, omnes qui nobilitate praestarent, lunulas in calceis solitos gestare: vnde & lunata pellis Martiali, & apud Satyricum poëtam: Appositàm nigrae lunam subtexit alutae. In id argumentum rationes afferuntur plures: interim arrisit plurimúm. Etenim huic instituto affuisse videri potest nobile antiquitatis documentum, tacitis velut ambagibus commonentis, non insolescendum, nec prosperiore successu efferendos animos, inconstantiae reium semper memores, quà humana conflictantur: cui argumèntu̅ praebeat luna, quae primò quidem ex obscuro prodeat, mox splendido refulgens nitore, visenda consurgat facie. Sed quum iam clarissimam praeferat candoris speciem, rursum consenescens deflorescit, donec ratione quadam reciproca in nihilum denuò redest. Illud non praetereundum, videri aliarum quoq; gentium fuisse instituti, lunulas in calceis gestare, quando Esaiae 3. ita legimus: In die illa àuferet Dominus ornàmentum calciamentorum, & lunulas & torques. Sunt tamen, qui lunulas inibi, aureas accipiant bullulas, collo circumiectas. Cael. lib. 20. cap. 28. Antiq. lect. Premislavs, Boëmorum princeps ex rustico factus, morti proximus, proferri ex arcula sua sagum rusticum, & carbatinas, quasi infignem aliquam supellectilem, atq; in loco religioso seponi iussit, non temerè aliâs promendam, palam???uè spectatoribus ostendendam, nisi in comitijs, creando principi habendis: Custodita???; est solenniter extrema eius haec voluntas, non solùm à profanis principibus, sed deinceps etiam à Christianis regibus, vt eo videlicet die, quo inaugurabatur Rex, vnà cum ipsa corona & sceptro aureis, villa haec quoque insignia, sacrorum minister ad aram inferret, Regi illa ob oculos commonendi gratia offerens, vt primae suae originis memor, fortunam reuerenter hàberet. Sed hic mos paulatim exoleuit. Dubrau. lib. 2. & Aen. Sylu. Lescvs II Polonorum princeps, in victu cultu???ue corporis singulari parsimonia fuit: rudibus & crassis pannis aulaeorum loco vtebatur, nisi si quando in publico dare aliquid splendori atque maiestati principatus, maximè propter externos homines, cogebatur. Quin ibi quoq; crassos pannos, quibus ante adeptum principatu̅ vsus esset, ob oculos poni sibi iubebat, quibus admoneretur assiduò, fortunae pristinae, & vnde ad tantum honoris fastigium euectus esset Cromerus lib. 2. Saladinvs, potentissimus Aegypti sultanus testamento iussit interulam, cui inuoluendus esset post mortem, perticae appensam per castra circumferri, cum hoc praeconio, Ex tantis opibus tanta virtute partis, Saladino terrori gentium nihil quod se comitetur reliqui esse. Platina in Caelestino III. Supellectile. De Agathocle tyranno Agrigentino, figuli F. Ausomus: Fama est fictilibus coenàsse Agathoclea regem, Atq; abacum Sàmio saepe onerasse luto. Fercula gemmatis cùm poneret horrida vasis, Et misceret opes pauperiem???; simul, Quaerenti causam, respondit: Rex ego qui sum Sicaniae, figulo sum genitore satus. Fortunam reuerenter habe, quicunq; repentè Diues ab exili progrediere loco. Aethiopvm Christianorum maioris ordinis antistitibus no̅ crux modò, sed vas etiam aureum terra refertum praeferri solet, vt hoc inspectum euntem suae admonèat mortalitatis, illa Dominicae passionis. Sabel. lib. 8. Ennead. 10. Pontifici Rom. electo genitalia olim attrectare in sella, iccirco Stercorea dicta vitandae causa superbiae, consueuerant. Platina, & Sabel. lib. 4. c. 4. Imaginibus, Notis, Insignibus. Meminit Florens Septimius in Apologetito, Romae olim triumphantibus à tergo huiuscemodi commonitionem (quam Plin. lib. 28. obscuris verbis Medicum iniudiae appellasse videtur) ingeri solitam, Respice post te, hominem esse te memento. Meminit historiae consolatoria ad Paulam epistola D. Hieronymus. Caelius lib. 3. cap. 7. A. L. Amicvs episcopus Aquilae & cardinalis creatus à Paulo II. patris imitatione opilio fuit: verùm doctrinae excellentia ad tantos honores peruenit. Et vt natalium obscuritate humilitatem suàm perpetuò conseruaret & exerceret, insignia familiae finxit, agnum capite librum gestantem, quorum hic virtutis, ille natalium index esset. Hieron. Garimbertus lib. 2. de Vitis Pontificum. Villegisvs primus Vangionum archiepiscopus, Elector, plaustrarij fabri filius, vt suorum natalium humilitatem semper ob oculos haberet, passim per omnia conclauia depingi & affigi rotas curauit, saepe illud repetens: Villegise quis sis, quis fueris, memento. Nauclerus, Hermannus Gigas, & Bruschius de Episcopatibus. Clementiam promovere. Consule sequentes Titulos, Iram prudenter sedare, fol. 1690. Item Reconciliare prudenter, fol. 1725. Croesvs, cùm Cyrum victorem Sardis infensum esse cerneret propter rebellionem, veritus, ne vrbem penitùs excinderet, consilium dedit Cyro, ne vrbem deleret: sed Pactyam seditionis auctorem capite plecteret, ipsos verò ciues ad bellandum redderet inutiles, hac ratione: imperaret illis, ne arma bellica possideant, vt supra tunicam pallium gestent, induant cothurnos, cithara cantu???ue ludant, deniq; cauponentur. Paruit Cyrus, & ex bellicosissimis ignauissimos reddidit Lydos. Sic Croesus & Cyri imperio, & suorum (quibus olim imperauerat) saluti consuluit. Herod. lib. 1. Pythagoras, in animantibus ratione carentibus assuefecit suos crudelitate & fraudatione temperare, aucupijs interdixit, emto???ue retium iactu dimitti imperauit pisces, atque animantis mitis caede penitùs abstinuit. Plutarchus de vtil. ex inimicis. Cùm desciuisset quidam à rege Persarum, qui Demarati impulsu erat ad eum reuersus, esset???; hunc Persem rex peremturus: Turpe est, inquit, rex, cùm hostis esset tuus, non potuisse te poenas ab eo rebellionis persequi: cùm verò factus amicus est, eum necare. Plut. in Apophthegmatibus. Porvs à conflictu rogatus ab Alexandro, Quemadmodum de ipso esset statuturus? Regaliter, inquit ([Greek words]) Insuper quisitus, Nunquid praeterea? Omnia, inquit, eo in verbo regaliter sunt. admiratus tum prudentiam viri, tum virtutem, latiorem regionem illi ea, quàm antea possederat, adiecit. Ibidem. Mihi idem accidit, inquit Fvndanvs, postquam bis vel ter occurri irae, quod Thebanis. Qui vt semel impulerunt eos, qui inuicti habebantur, Lacedaemonios, nulla post in pugna eis succubuerunt. Quippe consilio intelligebam me obtinere victoriam posse. Plut. de Non irascendo. Acacivs patriarcha Constantinopolitanus, animaduersa Imp. Leonis Macellae in eos à quibus offensus esset, crudelitate, eius???; ingenio exquisitè deprehe̅so, quòd id à solis laudantibus capi posset: operam dabat, vt omnia eius & dicta & facta miraretur. ltaq; saepe eius iracundiam facilè repressit: & multis, quibus princeps offenssus erat, saluti fuit, & perpetuo exilio damnatos in patriam reuocauit. Suidas. Popvlaritati consvlere. Monuit Alexandrum Philippvs pater, vt amicos sibi, quo ad liceret, regnante pararet alio, obsequijs & festiuitate illos demerendò. Plut. in Praeceptis polit. Ivstitiam religiosam prvdenter promovere. Videlicet Idololatriam, Superstitionem prohibendo, abolendo, confutando. Daniel propheta sub Cyro rege, cum LXX. Babylonijs sacerdotibus certauit, & Belum deum non esse ostendit. Nam cùm Belo quotidie siliginis artabas XII. oues XL. vini metretas sex proponerent: clauso inde & obfignato templo per occultum adytum sub ara noctu ingressi omnia cum suis liberis & vxoribus absumebant, & manè omnia à Belo absumta esse? dicebant. Daniel igitur diuini spiritus reuelatione technas daemonis eius???ue ministrorum cognitas, idololatriae causa profligandae detecturus, inscijs sacerdotibus, praesente rege, templi pauimentum cinere conspersit, atq; ita vestigia sacerdotum regi manè ostendit. Rex comprehensis sacerdotibus, sceleris conuíctos interfecit, & Beli delubrum euertit. Praeterea draconem aereum Babylonij colebant, qui edebat & bibebat, quem Cyrus à Daniele adorari postulabat. At Daniel offas ex pice, adipe & pilis, fimul coctis draconi deuorandas obiecit, & statim draco medius crepuit. Dan. 14. Athentenses fabulam de deorum iurgio cùm absurdam finxissent, absurditatem eam non mala correctione interpolauerunt. Siquidem diem secundum eximunt mensi Boëdromioni, quòd illo cum Minerua Neptuno controuersia intercessisset. Plut. de Piet. in fratres. Petilivs praetor vrbanus, cùm sub Ianiculo à terrae fossoribus arca lapidea inuenta esset, plena libris, qui aliqua ex parte, quae ad religionis contemtum spectabant, continebant: ex auctoritate senatus in conspectu populi cremauit, ne quicqua̅ asseruaretur, quo animi hominum à deorum cultu auocarentur. Liuius lib. 10. de Bello Macedonico, Plinius lib. 14. cap. 13. Lactantius lib. 1. Val. Max. lib. 1. cap. 1. Confirmando Pios. Archebivs sanctissimus vir, in quadam Nili insula inter solitarios & ipse solitariam vitam ducens, si quis eò accessisset, eiusdem propositi cupiditate accensus, ei suum ipse domicilium cum vtensilibus cedebat, ne qua cellulae construendae quaerendaeúe supellectilis difficultate victus abiret. Ac ne fortè illum, quod offerebatur, accipere pudor impediret, certum sibi ac deliberatum esse ad alia transmigrare loca mentiebatur. Et tantisper inde secedens, donec impensas compararet: reuersus alteram sibi cellam non paruo cum labore ponebat. Hac ille si mulatione vsus, officio fungebatur verae charitatis. Marulus lib. 4. cap. 4. Simeoni monacho ex Italiae partibus in Nili insulam sese conferenti, cùm nullam artem calleret praeter Latinarum literarum (quarum illic vsus nullus erat) scriptionem: à Qvodam seniorum prouisum est, ne ociosus esset. Finxit enim pijssimus simulator, habere se fratrem in Italica cohorte militantem, Latinis literis instructum: & à Simeone petijt, vti sibi apostoli Pauli codicem Latinè conscriberet fratri mittendum, quo ille legendo animi virtutibus proficere posset. Sub tali praetextu & ipsum ad scribe̅di exercitium excitauit, & quasi mercedis loco cuncta eius victui necessaria obtulit, veritus, ne vel propter rei inopiam, vel otij copiam, nouus homo illis in locis diutiùs perdurare nequiret. Marulus lib. 3. cap. 9. & lib. 4. cap. 4. ex Cassiano. Evgenia, Philippi consulis filia, Eugenius credita, etiam abbatis officio defungi Alexandriae meruit. In eadem vrbe Evphrosyna virgo sub Smaragdi nomine latens, monachi vitam duxit. Sic Marina Marinus, Theodora Theodorus, Pelagia Pelagius creditae, inter viros praestiterunt sanctitate, sexu occultato. Finxerunt ergo se esse, quod non era̅t, vt essent, quod esse debuerunt, nihil omittentes, quod ad perfectae religionis cultum pertineret. Marul. lib. 4. cap. 4. Conuertendo Ignorantes, Impios. Constantinvs Magnus, militum qui vetusti erroris tenaciores essent, arma crucis symbolo signauit, vt paulatim ad veri Dei agnitionem & cultum eos hac ratione deduceret. Eusebius in eius vita. Multi sancti Viri impudicitiae crimen & suspicionem falsam incurrerunt, dum meretrices conuertere student. Vide sub Tit. Impios religiosè complecti, exemplum Abrahami eremitae, Paphnvtii abbatis, Vitalis monachi. Serapion quidam, Aegyptius eremita, oppidum quoddam Infidelium ingressus, cùm publicè praedicantem de medio pellerent, paruo se precio vendidit, vt seruus estectus, dominum suum ex vinculis idololatriae solueret, arq; ad veram libertatem reduceret. Petrarcha libro 2. Dial. 7. de Remed. fortunae. Marul. lib. 3. cap. 2. Ingo, regulus Venedorum (qui ad fontes Draui & Saui habitant, Carinthij hodie dicti) multos ex suis satrapis hac ratione Christianos fecit, anno Salutis DCCXC. Conuiuium lautè instruxit, & vilem plebeculam simul cum equestris ordinis proceribus inuitauit, atq; prae foribus nobiles recumbere iussit, pane duntaxat cibario & caruncula rancida pauit, vinúmque fictilibus propinauit austerum. Sed agricolas suae mensae adhibitos, coena lauta pauit, & vinum poculis aureis & argenteis & gemmatis proposuit. Cùm nobiles id indignè ferrent, ac in sui contumeliam fieri stomacharentur: respondit, Se ideo rusticos ad mensam suam admisisse, quia essent sacro lauacro abluti: illos verò nobiles foris reliquisse, quòd sordibus ethnicis squalentes, hircum impietatis olerent, nauseámque sibi facerent. Castigati ea re nobiles, breui tempore, sub Vergilio & Annone Iuuaiuensibus episcopis, Christi fidem accepêre. Hinc honos inuéstiendi principis rusticis datus. Auentinus libro 3. Annalium Boiorum, & Sabellicus lib. 3. Enneadis 10. ex Aen. Sylu. cap. 20. Europae. Corrigendo, Puniendo, Excludendo, Terrendo Impios. Iehv, qui Iezabelem & Achabi regis Israëlitatum filios interfecit, vt ab Elia propheta dictum fuerat, totius exercitus multitudine congregata, dixit: Achabus quidem parùm Baali inseruijt, Iehu autem miltum illi seruiet. Nunc igitur omnes ad me vocate prophetas & sacerdotes Baalis, quia magnum sacrificium Baali faciam. Quisquis abfuerit, non viuet. Omnibus congregatis, & idoli aede completa, coràm edixit: Inquirite num quis Domini seruus intersit? nullo???; reperto, interfecit omnes, Baalem???; cremauit. Suidas Ioannes patriarcha Alexandrinus, populo post auditum Euangelium mox dilabi solito, ipse intermissa celebration, sequi egredientes coepit, dicens: Vbi oues, ibi & pastorem adesse oportet. Hoc modo Alexandrinis pudorem iniecit, vt nunquam postea priùs ab altari discederent, quàm sacerdos peracto sacrificio benedictionem daret. Marul. lib. 2. c. 1. Archebivs monachus, adolescentes qui deliquerant no̅ segregabat, sed eos qui profecerant. Dicebat enim, Adolescentem segregatum fieri contemtorem: eum verò qui profecerit, maturè sentire segregationis dolorem. Suidas. Anastasivs Pontifex statuit, ne peregrè venientes, praesertim trans mare, in clerum reciperentur, nisi quinque antistitum haberent chirograph. sic???ue Manichaeorum fraudi itum est obuiam, quorum haeresis latè ad meridiem inoleuerat. Ad orthodoxam enim fidem corrumpendam quoquo versum ex Aphrica mittebantur, qui religionis praetextu occultè suae impietatis venenum piorum animis infunderent. Sabellicus lib. 9. Euneadis 7. Magdervrgenses in electione noui episcopi, sanguinem Vdonis imipij episcopi à Deo ob libidines nefandas in templo Mauricij ad altare percussi, in pauimento ostendentes, episcopos nouos ad pietatem cohortantur. Fulgosus libro nono, capite duodecimo. Senatus Venetvs, episcopis aut inquisitoribus minimè permittit iudicium haereseos, sed adhibet semper locorum praefectos & iurisconsultos, qui testimonia cognoscant, & prouideant, ne quid improbè vel auarè committatur in suae ditionis homines. Legem hanc tulerunt anno MDXXI. quum in agro Brixiano quaesitores illi valde saeuirent in miseros homines, quasi veneficos, & cum Sathana commercium habentes Nu̅c autem, postquam longè late???; radices egit Lutheri doctrina, eandem legem seruant. Sabel. Supplem. lib. 29. Orestes caede matris pollutus, Athenas veniens, ad Lenaea Liberi partis sacrificia fuit admissus. Rex Pandion cùm choam vini dari singulis conuiuis iussisset, imperauit singulis, vt suum biberent, neque alij de suo cuipiam infunderent, ne ex eodem cratere biberet Orestes, è quo initiati: neq; rursus grauiter ferrer, quòd ipse solus seorsum ab alijs biberet. Atq; inde Choum solennitas manasse credita est. Natalis Comes lib. 9. cap. 2. Mythol. Ivstitiae profanae prvdenter consulere. In genere. Lycaon Pelasgi filius, rex Arcadum, patris instituta tuebatur, iustitiae studiosus. Qui cùm & populum suum arcere vellet ab iniurijs, aiebat Iouem subinde ad se accedere, homini peregrino similem, ad intuendos iustos & iniustos. Aliquando autem cùm deum suscepturus esset, se rem diuinam fecisse aiebat. Filij eius è diuersis nati mulieribus, explorare vole̅tes, Quínam sacrificio interessent, & veréne deum hospitio suscepisset? immolato puero, carnes eius cum victimae carnibus permiscuêre: quòd id futurum non esset, si verè deus interesset. Sed cùm diuinitùs, magnae te̅pestates & fulmina extitissent, aiunt, omnes pueri interfectores perijsse. Suidas. Lycvrgvs Spartanorum legislator, iam lata de nouis tabulis lege, aggressus etiam est ea, quae rerum mouentium sunt ex aequo diuidere: quo semel disparitatem & inaequalitatem sustolleret. Qui verò videbat, si eis extorquerentur apertè, aegrè laturos, monetam auream & argenteam antiquauit, solius ferri vsum sanciuit, definiuit???;, quatenus censendum ad huius valorem totum patrimonium foret. Ea re exterminata Lacedaemone omnis est iniustitia. Plut. in Apophthegmatibus. In Specie. Putà Fidem, Officium exigere, excitare. Absalomvs ab exilio reuocatus, biennio tamen integro in patris Dauidis conspectum venire non fuit ausus. Eius morae pertaesus, Ioabum (quo priùs intercessore apus patrem fuerat vsus) ad se vocandum curauit. At ille, quamuis saepè monitus, venire noluit. Absalmus seruis suis imperauit, vt vicinam Ioabi segetem incenderent. Ioabus properè ad Absalomum cucurrit, eius rei causam petens. Tum Absalomus: Et rectè sanè, qui inuitatus venire noluisti, nunc sponte tua accedis. Causam meam apud regem age, vt in illius conspectum venire audeam. Ioabus annuit, & pro eo apud regem intercessit. 2. Reg. 14. Aegyptio Bocchoridi homini saeuo ingenio, aspidem perhibent ab Iside, quo iudicaret iustè, immissam, caput???ue eius circumiectam supernè inumbrasse. Plutarch. de Immodica verecundia. Atheniensivm magistratus varijs modis conati sunt efficere, vt populus quàm maximè frequens ad concionem ven [1688] titaret. Obiectis enim repagulis quibusdam vias reliquas occludebant, quae non ducerent ad forum: tum merces tolleba̅t ex mercatu, ne quid hac gratia ibi cessaretur: denique funem pararant, rubro colore, quem [Greek words], id est, minium vocant Latini, nonnulli cinnabarim appellant, oblitum. Hoc duo ministri publici populum cingentes, agebant in concionem. Studebat quisque funiculum effugere, propterea quòd quisquis colore notatus appareret contagio funis, is multam péndere cogebatur. Vnde qui notam metuunt, eos eleganter dicemus [Greek words]. id est, Fugere funiculum miniatum. Erasm. ex Suid. & Aristoph. interprete. Cùm propter assiduas bellorum expeditiones Athenienses à rebus vrbanis distracti, vix foro assuescerent, & per infrequentiam comitia cogi nequirent (quippe cùm ex omni populo in quouis arduo negotio, vltra quinque millia non conuenirent) vt posthabitis negotij ad rempublicam accederent, & de publicis consultarent: singuli suffragatores numos aliquot accepêre, ex Callistrati instituto. Alexand. libro quarto, capite tertio. Ipsum perhibent Anaxagoram, aetate decrepita neglectum, occupato Pericle, iacuisse, atque obuoluto capite vitam finire inedia statuisse. Periclem, ea re ad se delata, perculsum, aduolasse confestim ad illum, & enixè orasse, lamentasse???ue non illum, sed seipsum, qui talem in Rep. gerenda consiliarium amitteret. Ibi Anaxagoram aperto capite ei dixisse. Etiam ij quibus lucerna Pericle opus est, infundunt oleum. Plutarchus in Pericle. Rodolfvs Habspurgensis, cùm à principibus in regem Rom. eligeretur, Basileam obsidebat, Stelliferoru̅ factionem à Psittacis episcopo adhaerentibus pulsam, in integrum restituturus. Per Noribergensem Burgrauium accersitus, & Aquisgranum ductus, coronatur, & duas filias nubiles duobus Electoribus in vxores collocat. Sed cùm iuramentum à principibus exigeret, quidam absentiam quorundam causati, recusarunt. Tum arrepto crucis signo dixisse fertur: Ecce signum, in quo saluatus est mu̅dus, hoc sceptri loco vtemur. Moti hac re principes, crucem exosculati, fi delitatis iuramentum praestiterunt: auxilia contra rebelles, & qui Imperij loca violenter sibi vsurparent, promittentes. Cuspinianus. Antonivs Leoninus Genuensis ciuis, graui valetudine iam senex laborans, vt seruorum & famularum fidem erga se acueret, si vim morbi euasisset, omnes liberos fore pronunciauit: si aliter contigisset, omnes eodem seruitutis iugo obnoxios esse voluit. Fulgosus lib. 7. cap. 8. Pater quidam locuples filias honestissimè elocarat. Persuadent illae misero seni, vti viuus ijs opibus sibi liberos deuinciat, quas mortem ipsius auidè expectantes post obitum haereditate consecuturae essent: id vnum sanctè pollicitae, de alimentis se patri prospecturas. Et primo quidem anno benignè & liberaliter ab illis tractatus est. Verùm cùm praeter spem ipsarum diutiùs viueret, senis pertaesae, pietatis & pactorum immemores, duriùs illum tractare coeperunt. Ille imprudentiam suam astu emendare volens, cistam saxis & arena plenam cubiculo suo clàm inferri curat, eam???ue nocte aperiens, numum aureum vnum aut alterum, quos solos ex tantis diuitijs reliquum habebat, repetitis casibus mensae incidentes continua supputatione, voce submissa, sic tamen vt à genero facilè audiri posset, ad immensam pecuniae summa̅ produxit, & tandem capsam firmissimè clausit. Filiae manè causam nocturni strepitus, conscijs maritis, auidè exquirunt. Et pater, remotis arbitris, Thesauri mei rationes mecum inire coepi, filiae, vt quàm quaeq; vestrûm de me optimè merita fuerit, tam quoque post obitum meum, cùm viuo me aequales haereditate fueritis, digna feratis pramia. Ea spe lactatae, aemulatione mutua, omni officiorum genere patrem prosequi coepêre. Eo mortuo, aperta cista, plenam saxis & arena reperêre, cum ligneo fuste, cui lingua Britannica haec insculpta erant: Quod pietas non potuit, ext orsit auaritia. Nolite, ô Patres, committere, vt dum indulgentia vestra auaritiae liberorum satisfacere cupitis, impietatis maioris occasionem detis. Exemplo meo prudentiores redditi valete: stulti fustuario poenas luite. Io. Paulus in Iocoserijs. Ludentem dicere vera nil prohibet. Fidem, Officium declarando, obseruando. Menelavm cecinit Homerus ad epulum, quod optimatibus praebebat Agamemnon, vltrò accessisse: Namq; premi mentem fraternam angore sciebat. nec passus est inscitiam eius in propatulum venire, neque perstrinxit eum non veniendo: quomodo queruli & morosi amicorum huiusmodi erroribus atque amentijs imminent: qui quò materiam habeant expostulandi, negligi se quàm honorari malunt. Plut. lib. 7. Quaest. conuiual. 5. Erat in Oaxo oppido insulae Cretae negotiator quidam Theraeus, nomine Themison: hunc in familiaritatem acceptum Etearchus rex adiurat, vt quam rem oraretur, in ea se ministrum praeberet (Erat autem Etearcho regi filia Phronime, cui nouerca mendacijs infidias struebat) Vbi hominem iureiurando adegit, adductam ei tradidit filiam suam, iubens, vt eam abductam, in mari demergeret. Themison ancipiti animo inter nefas operis, & hospitij perfidiam, ita sibi faciendum putauit. Accepta puella mare ingressus, cùm in alto fuit, vt iureiurando Etearchi satisfaceret, reuinctam funibus puellam demisit in pelagus: eadem???ue retracta, Theram peruenit. Ibi Polymnestus, vir inter Theraeos spectatus, in concubinatum Phronimam accepit, ex ea???ue liberos progenuit. Herod. libro quarto. Sunt qui scribant, Xerxem, cùm rursus in Graeciam copias traijcere cuperet, multis orasse atq; adduxisse Themistoclem, qui ad se confugerat, vti secum ad id bellum proficisceretur: nec renuisse regis iussa Themistoclem, sed eo pacto annuisse, rege iureiurando adacto, quòd in Graecos absq; Themistocle non duceret copias: mox???ue iuramento prolato, taurum sacrificantis more iugulasse, atque illicò poculum taurino sanguine plenum hausisse, confestim???; expirasse. Ita ea arte Xerxem à profectione instituta reuocatum iurisiurandi religione, eo mortis genere Themistoclem honestissimè prudentissi méque sese incumbenti ignominae subduxisse, ac sidem in rebus Graecis integerrimè à se ministratis suam ostendisse constantissimam. Diodorus lib. 11. Aeneas Syluius Senensis episcopus, contra ciuium studia à Nicolao V. pontifice creatus, suspectus ijs fuit, ne vrbem Friderico III. Imp. proderet, cuius nomine legatum agebat apud vrbes Italiae. Auxit inuidiam mortuus collega Pfullendorfius, & in aede Virginis matris loco celebri sepultus. quam rem argumentum esse iam recepti imperij querebantur, homine externo, veluti prodita libertate in ciuium Senensium sepulcra illato. Itaque vitandae suspicionis causa vrbe excessit, & vix tandem pietatem suam patriae comprobauit. Io. Ant. Campanus in eius vita. Alphonsus Aragonius rex, cùm Viracam Alphonsi VI. Castulonensis regis filiam vxorem duxisset, cum ea, quòd parum pudicè viueret, diuortium fecit. At eam Castulonensis regni, per patris mortem, haereditas obuenerat, & communi nomine cum viro possederat. Caeterùm, cùm dimissa in paternum regnum se recepisset, praefectos munitorum locorum, qui Castulonensi regno fidem obstristam habebant, sibi soli, tanquam patris haeredi, in posterum parére voluit. Petrvs Aleres, comes Castulonensis, qui Aragonio Alphonso multò antè fidem dederat, rationem iniuit, qua vtrique fidem datam seruaret. Loca enim munita, & alia quae in manu sua habebat, Viracae dedit, cùm iurè ei, quae patris erat haeres, deberentur. Vt verò Aragonio quoq; Alphonso pro fide, quam ei dederat, satisfaceret: insigni Comitum veste amictus, manè ad eum profectus est, cùm omnis purpuratorum numerus adesset: & reste in collum accepta, regi dixit: Loca omnia, quae fidei meae credita erant, quia in Castulonensi regno posita, reginae Viracae, vtpote quae mihi domina est, haereditario iure debebantur, ab ea iussus tradidi. Verùm, vt nosti, cùm eam duxisti vxorem, tibi quoq; fidem pro eis locis sacramento obstrinxi. Iraq; pro ea tibi fide corpus meum manus???; illas, quae iurauerunt, prasens assigno, vt pro aequitate ac iustitia tua de me statuas. Quam rem cùm rex omnes???ue qui astabant non sine ingenti admiratione audiuissent, Petrus iuramento solutus est: quoniam eum omnes, pro vtriusq; fidei nexu, satisfecisse iudicarunt. Fulg. lib. 6. cap. 6. Iniustam distributionem fugiendo. Epaminondas, cùm Pelopidae abnuisset oranti, vt custodia cauponem leuaret, eum???; paulò pòst amicae precibus condonasset: Huiusmodi, inquit, beneficia, Pelopida, scortis, non ducibus conuenit, vt praestentur. Plut. in Praecep. polit. Petebat sibi amicum vrbis praefectum constitui Aspar ab Imperatole. Imperator Leo Magnus cùm se id facturum annuisset inuitus, noctu quendam senatorem celeriter ad se venire iussit, eum???ue praefectum vrbis constituit. Aspar, cui hoc praeter spem suam accidisset, veste apprehenso Leoni ait: Imperator, tali purpura amictum non decet mentiri. Respondit Imperator: Imperatorem quoque decet nemini cedere, aut subditum esse, maximè fi id cum reip. incommodo fiat. Cedrenus. Carolvs IV. corona imperij Romae suscepta, sciens Romanos petituros, vt quasdam vetustas consuetudines confirmaret, quas in praeiudicium Romani Imperij & Ecclesiae dare nec posset nec vellet: simulauit aliquandiu se illic mansurum. At venandi specie vrbe egressus, iussit paulatim copias consectari: & sic Romanorum manibus elapsus est, an. Sal. mccclvi. Cranzius lib. 8. Vandaliae, cap. 35. Anno 1505. propterea quòd saepe fiebat, vt qui impetrare magnam aut difficilem rem aliquam à magistratibus Venetis cuperent, regum & Pontificum legatis vterentur, qui eos principi Patribus???ue commendarent, interdum etiam ipsorum regum principum???ue ciuitatum ad vrbem venientium patrocinio nitebantur, quorum auctoritati Patres propè negare nihil poterant: Senatusconsultum factum est, Cui quid à Pa [1689] tribus impetrare sit necesse, is neque virum principem, neque legatum adhibeat, cuius commendatione apud eos niti possit, poena pro genere hominum ijs, qui Senatusconsultum neglexissent, constituta. Bembus lib. 7. historiae Venetae. Perfidiam prohibendo, euitando. Artaxerxes Longimanus Satibarzanem cubicularium, qui petebat quid ab eo, quod dare iurè non poterat, vt odoratus est tribus millibus Daricorum redemtum id facere: prae cepit quaestori, vt ter mille Daricos adferret, largiens???ue eos illi: Cape, inquit, Satibarzane. hos enim cùm dedi, nihilo ero pauperior: illud si fecissem, iniustior essem. Plutarchus in Apophthegmatibus. Persaevs, qui argentum cuidam familiari suo dabat foenori, in foro cautionem perscripsit, memor nimirum dicti Hesiodi, qui ait: [Greek words] Nec fratri contemne iocans apponere testem. Is cùm stupefactus diceret: Itáne Persaee ex lege ([Greek words]) Sanè, inquit, vt ([Greek words]) cum bona gratia recipiam, nec exigam lege. Plutarch. de Nimia verecun. Dionysivs maior peregrino cuipiam, qui monstraturum ei se & docturum profitebatur, quemadmodum praesentire insidiatores valeret, iussit expromere. Vt ille ad eum accessit ac dixit, Dona mihi talentum, quo audisse videare insidiatorum indicia: dedit, audisse simulans, miratus???ue est hominis commentum. Plut. in Regum apoph. Demta toga, candidatos in campum prodire, à Rom. constitutum ferunt, ne per occultos sinus pecunijs absconsis, largitione & ambitu suffragia mercarentur: aut saltem, vt cicatrices & vulnera, quae pro patria, pro???; ciuibus pugnando passi essent, conspicua forent. Alex. lib. 4. c. 3. Ivstinianvs Magnus Imp. legum Rom. corrector, de episcopis, dispensatoribus, pupillorum alumnis, & peregrinorum hospitibus sanxit, ne ius ligandi aut haeredibus tradendi haberent, praeter haec, quae in suis facultatibus habuerant, antequam officio isti praeficerentur. Qua hora officium inijssent, ab ea non liceret legare quae lucrati essent, sed ea omnia sacrae aedi haereditario obtingerent. Cedrenus. Nicolavs III. Pp. quoniam vbique terrarum magna in magistratibus corruptela erat, constituit, ne magistratus ipsi vllo in loco magis quàm annui crearentur: eos si quispiam retinere vlteriùs ausus fuisset, anathematis poena notabatur, à qua nisi à pontifice absolui non posset. Platina. Legati Venetorvm ad Pp. sacerdotia suscipere legibus patrijs prohibentur. Ideo???ue Hermolaus Barbarus, cùm etiam coactus ab Innocentio Pp. Patriarchatum Aquileien sem suscepisset in sua legatione, magistratu remotus est à Senatu. Bembus lib. 1. Ven. hist. Correctionem iustam exercendo in facinorosos, iniustos & improbos. Prudentia in vlciscendo huius est loci, quatenus Iustitiam habet coniunctam. Ex Tit. Iudicum prudentum, eorum exempla huc referantur, qui prudenter condemnant improbos, fol. 1909. In specie suprà respestu Subiecti actum est de Furibus, de Latronibus, de Seditiosis circumueniendis, fol. 1670. Achilles, Agamemnone Chryseida reddere nolente, commotus rei indignatione, simul pernicie defessi exercitus anxius, defunctorum corpora miserandum in modum confecta, vndique in conuentu ante ora omnium proijci fecit. Quo spectaculo adeò commoti reges gentes???ue omnes, vti aduersus Agamemnonem pergerent, duce atque auctore Achille, vt vel nolens reddere cogerentur. Dictys lib. 2. Alcibiades & Nicias, quorum in ciuitate summae opes erant, discessera̅t in partes. Vbi populum iam in suffragia iturum, & alterum eorum constaret, auctore Hyperbolo rhetore exterminaturu̅: collocuti inter se vtramque coniunxerunt factionem, struxerunt???; vt Hyperbolus in exilium dece̅nale exigeretur. Inde populus ostracismum conspurcatum & ludibrio habitum aegrè ferens (nam potentibus tantum & claris viris irrogabatur, cùm Hyperbolus & improbus & obscurus esset) semel abrogauit eum & antiquauit. Plut. in Aristide. Agesilavs, cùm aduersus rempublicam Lacedaemoniorum conspirationem ortam noctu comperisset, leges Lycurgi continuò abrogauit, quae de indemnatis supplicium sumi vetabant. Comprehensis autem & interfectis sontibus, easdem euestigiò restituit: atque vtrunque simul prouidit, ne salutaris animaduersio vel iniusta esset, vel iure impediretur. Itaque vt semper esse possent, aliquando non fuerunt. Val. lib. 7. cap. 2. & Plutarchus. Apud Lacedaemonios est eiusmodi lex: Si quis adolescens peccasset, concedebant aut morum simplicitati, aut aetati iuuenili: amatorem verò eius poenas luere cogebant, volentes arbitros eos & inspectores esse omnium quae isti facerent. Aelianus lib. 3. Var. hist. & Plut. in Lycurgo. M. Manlius Capitolinus tyrannidem affectabat, obaeratos aduersus foeneratores defendendo. Dictator Q. Capitolinus ob hanc causam dictus, in vincula cùm duci Manlium imperasset: plebs, quod fieri nisi in grauibus calamitatibus & publicis no̅ solet, vestem mutauit. Ita senatus timore dimitti iussit Manlium. Ille ob id nihilo factus melior, insolentiùs factionibus ciuitatem implet. Camillo rursus creato tribuno militum, cùm esset Manlio dies dicta, accusatores impediebat magnoperè loci conspectus. Nam locus, vnde nocte reiecerat Manlius Gallos, erat ex Capitolio in foro conspicuus, mouebat???; praesentes, cùm eò manus tenderet, & lacrymabundus illius decoris renouaret memoriam. Vnde perplexi iudices diem saepiùs diffuderunt, qui neque liberare eum poterant, neque lege agere valebant. Camillus extra portam in Petelinum lucum, vnde conspectus non esset in Capitolium, iudicium traduxit. Ibi accusator crimen intendit, iudices???; facinoribus eius ob oculos positis, dignas praesentibus sceleribus poenas ei irrogarunt. Plut. in Camillo. Avgvstvs iam rerum potitus, cùm accepisset à Cassio Seuero, veneficij reum factum esse Nonium Asprenatem, amicissimum suum: veritus, si pro Nonio in iudicio comparuisset, ne ipsius praesentia iustitiae officeret: & si comparere abstinuisset, ne praeiudicium amico faceret, tanquam de eo malè sentiret: Senatum consuluit, Quídnam sequi eum oporteret? Multorum igitur suasu ad iudicium profectus est: vbi neque pro Asprenate, neque in Cassium aliquid locutus, eam rationem tenuit, vt neque amicitiae deesset, neque iustitiam violasse putaretur. Sab. lib. 4. c. 4. ex Suetonio. Italicae vrbes, quae cum Alexandro III. Pp. contra Fridericum I. Imp. senserant, pace demùm facta, ius consulum eligendorum obtinuerant. Ardebat in plerisque consularis inter suos potestatis cupiditas, ita vt eius adipiscendae causa perniciosos ciere tumultus non vererentur. Ea verò vulgò à priuatis, & maximè potentibus ita contemnebatur, vt caedes, latrocinia, ac grauissima quaeque flagitia impunè se patrare posse confiderent. Cuius coërcendi mali causa praetorem peregrinum pleraeque asciscere, ei???ue summum in se imperium co̅mittere perrexerunt. ea???ue vna via inuenta est ad eos puniendos, qui aduersus rempublicam aut per libidinem, aut per scelus, aut per seditionem aliquid commisissent. Sigonius lib. 15. regni Ital. Sic Mediolanenses cùm ciuilibus discordijs patritiorum plebeiorum???; tumultuarentur, peregrini praetoris eligendi morem introduxêre, qui nulla cognationis aut factionis contagio labefactatus, sincerius ius diceret. Arlunus hist. Mediolanensis sectione 1. Carolus Philippi Hispaniarum regis F. Caroli V. Imp. nepos, puerili contentione amitae reginae colaphum impegerat, quod illius fauore & gratia lis contra quendam, suo nitentem patrocinio data fuisset. Cùm petulantia ista virgis co ërcenda videretur, ferocem puerum astu circumueniunt. Dispensator crebris suspirijs ingentem simulat dolorem, eum???; vix multis minis precibus???; adductus Carolo reuelat, patrem iniuria amitae illata commotum, morti ipsum adiudicasse. Perturbatus eo nuncio puer, intercessionem pro se fieri rogat. Simulato officio, id à se impetratum dispensator refert, Manus iacturam pro vitae vsura. At quomodo rex, respondit puer, si mancus? Quid si manus iacturam virgis redimamus? subintulit ille. Approbante Carolo, principu̅ & episcoporum longa caterua stipatus, vt fidem eius rei puero faceret, rege̅ se adire fingit, & multa demùm contentione, pollicitatione, precibus, hanc se gratiam obtinuisse professus est. Ergo cardinalis cuiusdam virgis subiectus puer, metu mortis, eam animaduersionem moderatè tulit, quàm alioqui morte ipsa praeuenturus videbatur. Hugonis Blotij I. C. acroama. Correctionem iniustam, nimiam, damnosam, vitando. Post martem Leuctricum notatis ex lege omnibus, qui ex acie fugerant, infamia, vrbem cùm cernerent Ephori viris desolatam, notam in animo habebant antiquare, ac legislatorem creauerunt Agesilaum. Qui progressus in concionem, leges sanxit ex postero die fixas esse. Plut. in Apophthegm. In Catilinae coniuratione, quia L. Vectius eques ex proposita impunitate liberiùs omnia diceret, ne innocentes pro noxijs, nimio???; plures in tabella deinceps nominaret: censitum est, vt quos in posterum deferre vellet, hos palàm in Senatv nuncuparet, eorum???; nomina publicè ab eo edere̅tur: ne dum alij iusto metu, alij conscientia, alij falsa suspicione ob tacitum in dicium de vita sua laborant, ex desperatione tumultus, occasio noua nasceretur. Is Vectius, cùm etiam postea apud Nonium Nigrum Quaestorem, Iulium Caesarem Praetorem nominasset per calumniam, inductus à Catulo & Pisone, qui graues cum Caesare inimicitias exercebant: pignoribus captis & direpta supellectile malè multatus est, atque in carcerem coniectus: item & Nonius Quaestor, quod compellari apud se maiorem potestatem passus esset. P. Aerodius ex Dione lib. 37. PRVDENTIA EXTRA BELLVM, IN HABITIBVS Mechanicis fovendis, promovendis, exercendis. Mechanicos prudentes libro primo proposuimus, respectu habito Personae, in quam prudentia cadit, fol. 1637. At hîc Habitum mechanicum consideramus, quem prudentia dirigit. Ex loco proinde Mechanicorum habituum ea afferri exempla poterunt, in quitus actiuus intelligentiae habitus habituifamulatur factiuo, fol 3624. & seqq. Myson Chenaeus, vnus è septem, vt quidam volunt, vir bonus & bonus agricola, cùm hyeme ventilabrum pararet, tempore minimè opportuno cerealium seminum euentationi: causam rogatus, [Greek words], respondit, [Greek words]: Paratos enim facere oportet, non facientes parare. Plut. & Laërtius. PRVDENTIA EXTRA BELLVM, CIRCA PERTVR-BATIONES ANIMI VERSANS. Huius sunt loci Amorem prvdenter conciliare. Vide infrà, Prudentiam in Amicitia, fol. 1722. & seqq. Animosos prvdenter reddere. Lacedaemonii, posteaquam moderatè biberunt in conuiuijs publicis, discedunt absque taeda: non enim fas est illis ad lumen in cedere, nec hac via, nec illa, quò consuescant in tenebris noctu???ue confidenter & intrepidè ire. Id enim interdum in bellis vsuuenit, vt necesse sit. Plut. in Laconicis, & Lycurgo. Cùm Alcibiades adolescens admodum angeretur, & veheme̅ter timeret in populi concionem prodire, Socrates confidentiorem eum reddere & excitare volens: An' non, inquit, sutorem illum (adiecto nomine) nihili pendis? Annuente Alcibiade, rursum excipiens Socrates: Quid, inquit, ánnon etiam illum praeconem, aut etiam coriarium illum? Fatente Alcibiade: Númne igitur concio, inquit, ex alijs quàm huiusmodi constat? Quòd si ergo singuli contemnendi tibi sunt, etiam quando vna sunt congregati. Aelianus de Var. hist. lib. 2. Hilaritatem refraenare, cohibere. Aegyptii in conuiuijs modulationem adhibent, quam Linum vocant, vt & Graeci. Linu̅m autem Maneron fuisse aiunt, filium vnicum primi ipsorum regis, qui cùm immatura morte decessisset, his lamentis ab Aegyptijs decoratus fuit. Et haec cantilena prima sola???; apud ipsos instituta fuit, ad lasciuientes temeto animos in officio retinendos. Herod. lib. 2. Apud Eosdem in conuiuijs locupletioribus, vbi à coena discessum est, circumfert aliquis in loculo mortuum è ligno factum, sed pictura & opere verum cadauer maximè imitantem, longitudine cubitali omnino, aut bicubitali, ostendens???ue singulis conuiuarum, ait: In hunc intuens, pota, & oblectare, talis post mortem futurus. Idem. Poenitentiam prvdenter Praecauere. Chilon Lacedaemonius dicebat, Non committendum vt lingua praecurreret animum. ad monens, priùs cogitandum quid loquaris, quàm lingua prorumpat in verba. Nescit enim vox missa reuerti. Cogitatio prior potest corrigi posteriore: vox non item. Laërtius. Introducere. Iosephvs apud Pharaonem in Aegypto primo loco habitus, fratres, à quibus venditus fuerat, eò venientes, vt frumenta emerent, se non agnoscere fingit: obiecto???; quòd exploratores essent, in carcerem detrudit: deinde de carcere eductis iurat per salutem Pharaonis, non abituros inde, nisi minimum fratrum Beniamin, quem domi cum patre relictum dixerant, adducerent: quasi hoc experimento deprehensurus, vtrum terram exploratum venissent, an parandae annonae gratia à patre missi: & tamen omnes mox abire permisit, praeter vnum, quem pro obside tenuit secum. Postremò reuersos vnà cum Beniamin, scypho argenteo in sacco eius clàm indito, furti insimulauit. Quaeritur, an illi tunc licuerit hit ex industria confictis circumuentionibus vti? Et videtur licuisse, cùm eò spectarit, vt poenitentiam eliceret, per quam ipsi saluarentur, qui in fratrem peccauerant. Vnde toties vexati dicunt: Meritò haec patimur, quia peccauimus in fratrem nostrum. haud ita doluissent, si se ille repentè prodidisset. Qui postquam eos animo angi vidit, palàm facit se, iniuriam omnem remittit, singulos exosculatur, & vt cum patre tota???ue familia ad se in Aegyptum transmigrare maturent, persuadet. Eos, cùm aduenissent, aluit, possessione terrae optimae donauit, bonis multis affecit. Euacuata est igitur mendacij culpa, finis merito, dum per illam Ioseph eis plurimùm prodesse nititur, à quibus grauissimè offensus fuerat. Marulus lib. 4. cap. 4. Svspicionem prvdenter Diluere. Henricus IV. Imp. equiti aurato suggessit, vt vxorem suam de stupro sollicitaret, diuortij occasionem quaerens. Annuit ille, proposita non modò impunitatis, sed etiam praemiorum spe. Regina olfaciens dolum, iussit nocte intempesta ad cubiculum venire equitem. Dicto tempore adest simulato habitu Imperator. Quo clàm intromisso, ostium repentè obseratur ancillae???; adulterum, vt putabant, pugnis, sedilibus, & quibuscunque dabatur instrumentis percutiunt. Tandem exclamat ille, se Caesarem esse. Verùm surdis canit fabulam: imò sceleratum & impurum vocitat regina, verberibus???; multatum extrudit foras, sic vt per sex hebdomadas lecto decumbere cogeretur, causa morbi dissimulata. Ex Chronico Magdeburgensi recitant Seculares Hist. Ecclesiasticae scriptores, fabulam potiùs quàm historiam. Iram prvdenter Praecauere, Auertere. Priamo Achilles, qui non esset placabilis nec mansuetus, vt silentium teneret, neque irritaret se, praecepit hisce verbis: Iritare sex noli me (reddere corpus Hectoreum statui tibi, sic est ab Ioue iussum) Ne te etiam castris expellam, veneris etsi Supplex: sed mandata Iouis mihi sunt veneranda. Atque Hectorem lotum obuelatum???; rhedae imponit, antequàm laceratus contumeliosè aspiceretur à parente: Ne natum hic cernens animo non comprimat iram Tristi, atque Aeacides grauiter commotus cundem De medio tollat, Iouis & praecepta resoluat. Plut. de Audiendis poëtis. Vlysses Odyss. ???. cùm videret Telemachum F. iracundum, & aegrè ferentem ignominias, quibus proci sese afficiebant: veritus, ne vindictae cupiditate tumultum aliquem excitaret, & incautus Vlyssem procis proderet, eum multò antè instruit, & iracundiam illius refraenat, inquiens: [Greek words] Cotys Thracum rex, cùm natura esset in iram praeceps, & acerbus titubantium in ministerijs vindex: hospes autem quidam ei aliquando vasa apportasset figulina fragilia, & subtilia, quae scitè & affabrè caelata & tornata erant: hospitem quidem est muneribus prosecutus, sed vasa confregit cuncta: Ne quid, inquit, in eos, qui ea frangent, consulam acerbiús. Plut. in Apophthegmatibus. Satyri Samij aures Amici eius cera obstruxerunt in causa agenda, ne omnia per iracundiam confunderet, auditis aduersariorum conuitijs. Aristoteles, & Plut. de Non irascendo. Avgvstvs Imp. Vedij Pollionis vasa omnia murrhina & crystallina, ob nimiam eius in seruos crudelitatem, ne occasionem haberet irae, confregit. Suetonius. Mitigare, Sedare. Non temerè intulit infortuniorum suorum Phoenix mentionem, quòd parentem suum interimere sit aggressus, caeterum statim poenituerit: Percussor patris ne dicerer inter Achiuos. Quo non castigare videretur Achillem, quasi bili ipse non opportunus & planè insons. Penetrant enim ea modestè, cedunt???; illi magis ijs, quos paribus contactos morbis esse, neque ipsos apparet fastidire. Plut. de Discer. adul. Socrates, quoties commoueri aduertebat se in amicum asperiùs, veluti rupem obijciens marino fluctui, remittebat [1691] vocem, arridebat vultu, & intuitu vtebatur leni: ita???ue vergendo alteram in partem, atque in contrarium animi motum se torquendo, stantem & infractum se conseruabat. Plutar. de Non irascendo. Aristoteles Alexa̅drum excandescentem placare volens, haec ad eum scripsit: Excandescentia & ira non in pares, sed in meliores existere solet: tibi verò nemo par est. Aelianus de Var. hist. lib. 12. Polemon, lacerante conuitijs eum quodam, qui gemmarum erat studiosus, & in sigilla preciosa permotus: respondit quidem nihil, sed in vnum sigillum intentus erat & oculos defigebat. Eo iste delectatus: Noli ita, inquit, Polemon, sed id ad solem specta, ac longè tibi praestantius videbitur. Plutar. de Non irascendo. Hippocratidas, ad epistolam satrapae Cariae, qua scripserat ciuem Lacedaemonium quibusdam insidias ipsi struentibus eas silentio texisse, adiecerat???ue, quemadmodum de eo statueret: rescripsit, Si magno beneficio eum affecisti, trucida hominem: si minus, exige prouincia ignauum ad virtutem. Plut. in Apophthegmatibus. Athenodorvs philosophus in postremo congressu cum Augusto, loco xenij eum monuit, vt iratus nil priùs faceret, quàm vigintiquatuor Graecorum literas recitasset. Caelius Rhodiginus lib. 23. cap. 21. Valentinianvs II. Imp. puer etiamnum, Veronae ad Flauium praefectum Illyrici atque Italiae de iussis exequendis in hunc modum scripsit: Si vindicari in aliquot seueriùs contra nostram consuetudinem pro causae intuitu iusserimus, nolumus statim eos aut subire poenam, aut excipere sente̅tiam, sed per dies XXX. super statu eorum sors aut fortuna suspensa sit. Reos sanè excipiat vinciat???ue custodia, & excubijs solertibus vigilantes obseruet. Hoc, credo, ille matris Iustinae impulsu edixit, verentis, ne quid praecipitanter aetatis vitio in caput reorum decerneret. Sigonius lib. 8. Imp. occid. Frotho, Danorum rex, Ericvm disertum iactu sicae traijcere meditabatur. Conscia fraternae mentis Gunuara, sponsum periculi praemonitura: Neminem, inquit, sapientem fore, qui sui prouisor non sit. Quo dicto Ericus propulsandae fraudis admonitus, suggestam sibi cautelam argutus excepit. Continuò nanque exiliens, Triumphalem, ait, fore gloriam, sapientis dolum suimet vltorem existere. Quem quum rex repentino cultri iactu declinantem occupare non posset, aduerso parieti errabundum incidit ferrum. Tunc sic Ericus: Porrigenda sunt amicis munera, non iactanda: probabile fecisses donum, si comitem ferro vaginam dedisses. Quam rex continuò cingulo detractam petenti tradidit. Ita alienae simulationis industria delinitus, emissum malignè telum, benignè possidendum concessit. Saxo lib. 5. Abolere. Vide Tit. Prudentiae in Reconciliandis inimicis, fol. 1725. Evclides, cùm frater ei ex iurgio diceret: Dispeream, nisi te malè multem: Ego verò dispeream, inquit, nisi te reconciliem. Ita pudore iniecto eum repressit & immutauit confestim. Plutarch. de Non irascendo. Florentini, Pisani belli tempore à Graecis equitibus malè habiti, edictum proposuerunt, ne quis ex eis captiuus duceretur, sed captus interficeretur. Veneti edici contrà iussêre, idem sui milites facerent, neque vlli omnino ex hostium numero parcerent, sed omnes peraequè interficerent. Florentini, edicto rescisso, ad morem belli pristinum redierunt. Bembus libro 4. Venetae hist. Misericordiam prvdenter excitare. Theodosius Imp. ad mensas habebat pueros musicos. Qui cùm à Flaviano episcopo Antiocheno instructi, carmina quaedam luctuosa, & ad commiserationem mouendam idonea, quibus in supplicationibus Antiocheni vtebantur, cecinissent: ita fuit eis Imperator commotus, vt, cùm phialam manibus teneret, lacrymis abstinere non potuerit. Ea???; ratione vrbi, cui grauissimè ob negatum tributum & per seditionem deiectam vxoris Placillae statuam succensebat, reconciliatus est. Nicephorus lib. 12. cap. 43. Venceslavs IV. Boëmorum rex, in puniendis delictis sacro hoc carmine seipsum retinere solebat: Quum iratus fueris, misericordiae recordaberis. Dubrauius lib. 18. Lvctvm, moerorem prvdenter Declinare Praecauere. Persae editum infantem, ante septennium in conspectu̅ parentum non adducunt. Alij, nisi post pubertatem filios à parentibus conspici non sinunt: qui mos apud Hedvos, plurimas???; Gallorum & Germanorum gentes frequens fuisse traditur: scilicet, vt si quid grauius accidisset, aut si qua calamitas & aduersi casus puero euenturi forent, illos pare̅tes, qui ipsorum conspectu tamdiu caruerant, faciliùs ferrent. Valer. Max. lib. 2. c. 1. Strabo lib. 15. in fine. Herodotus. Mitigare. Ioabvs, polemarchus Dauidis regis, cùm caeso Absalomo mirum in modum rex lugeret, ei interminatus est, nisi in publicum prodiret, se auctore omnes ante noctem ab eo defecturos. Ea voce territus Dauid, in porta consedit, & gratulantes sibi de victoria Israëlitas admisit 2. Reg. 19. Lycii, cùm luctus ijs incidit, muliebrem vestem in duunt, vt deformitate cultus commoniti, maturiùs stultum proijcere moerorem velint. Val. Max. lib. 2. c. 1. & Plut. in Orat. consol. Philosophorum Qvidam ad reginam Arsinoën ingressus, quae filium lugebat, huiuscemodi oratione vsus dicitur: Quo tempore dilargiebatur daemonibus Iupiter honores, absentem fuisse Luctum. Illis iam distributis, venisse eum seró. Iouem itaque, cùm peteret, vt etiam sibi honorem haberet, fluctuantem animo, quòd omnes iam effudisset in alios, hunc ei impertisse, qui in defunctorum funere fit, lacrymas & aegritudines animi. Sicut igitur caeteri dij, à quibus coluntur, hos diligunt: item Luctus, si eum contemseris, mulier, non adibit te. Si verò colatur à te, accuratè delatis sibi honoribus moeroribus & lamentationibus: diliget, semper???ue aliquid tibi suppeditabit eiuscemodi, quo abs te assiduè colatur. Plut. idem. Solon cùm ex amicis quendam grauiter moerentem videret, in arcem perduxit, hortatus???; est, vt per omnes subiectorum aedificiorum partes oculos circunferret: &, Cogita nu̅c tecum (inquit) quàm multi luctus sub his tectis & olim fuerint, hodie???ue versentur, insequentibus???; seculis sint habitaturi: ac mitte mortalium incommoda tanquam propria deflere. Qua consolatione demonstrauit, vrbes esse humanarum cladium consepta miseranda. Val. Max. lib. 7. c. 2. Ita quoque Ser. Sulpitius lib. 4. Epist. 5. consolatur Ciceronem de obitu Tulliolae, exemplo interitus clarissimarum vrbium. Invidiam prvdenter Declinare, Auertere. Python Aenius, qui interfecto Cotye Athenas venit, cùm certarent praeconijs eius ad populum co̅cionatores: postquam sensit inuidere sibi aliquos atque offendi, in concionem progressus ita fatus est: Deus aliquis, Athenienses, haec patrauit, nos manus commodauimus. Plut. de Sui laude. Epaminondas, deridente aliquando eum Meneclida, quòd maiores quàm Agamemnon animos gereret: Nempe propter vos, inquit, Thebani: quibuscum solis, Lacedaemoniorum imperium vno die dissolui. Idem. Evmenes Cardianus ab Antigono obsessus, liberatus est ab illis, qui in Macedonia Antigoni incrementum metuebant, & Olympiade orante accersitus, vt paruum filium Alexandri susciperet educeret???; insidijs petitum: Polyperchonte autem & Philippo rege imperantibus, praeesset exercitui, qui in Cappadocia erat, ac bellum cum Antigono gereret: vt???ue ex pecunia, quae erat Quindis, quingenta talenta ad res suas reparandas: ad bellum verò, quanta pecunia vti liberet, eam acciperet. De his Antigeni quoque & Teutamo Argyraspidum praefectis scripserant. Qui acceptis literis Eumenem verbis benignè exceperunt: sed inuidia atque aemulatione prodiderunt re rumpi, dedignantes illi concedere. Inuidiam Eumenes pecunia, quasi ea non indigeret, non accepta leniuic. At peruicaciae eorum & ambitioni, qui neque imperare scirent, neq; vellent sequi, incussit superstitionem. Alexandrum sibi ait per somnium oblatum fuisse, ac tabernaculum monstrasse regaliter instructum, collocatum???; in eo solium: inde fatum, si illuc conuenirent & res tractarent, praestò fore se & secun daturum omnia consilia coepta???ue auspicijs suscepta suis. Facilè haec persuasit Antigeni & Teutamo: qui nec adire illum sustinebant, & ille dedignabatur assistere aliorum foribus videri. Ita posito regio tabernaculo & solio, quod Alexandro nuncupauerunt, eò conueniebant de summis rerum consultantes. Plut. in eius vita. Militibus Pyrrhvm, Epirotarum regem, Aquilam appellantibus: Quídni sim, inquit, armis vestris vt pennis sublatus? Plutarch. in Apophthegmatis. Scipio Africanus diu rusticatus est, quò & inuidiae pondus detraheret, & ijs, qui premi videbantur ab sua gloria, respirare concederet. Plut. in Politicis. Detersit L. Sylla efferenda fortuna inuidiam. Denique Faustum se appellauit. Siquidem felicitate malunt homines quàm virtute vinci: quòd hoc proprium delictum & sua culpa contractum, illud bonum existimant alienum. Plut. de Sui laude. Svperbiam Tollere, Hvmilitatem promovere. De huius prudenti Moderatione suprà sub Ambitionis habitu egimus, fol. 1684. PRVDENTIA EXTRA BELLVM IN EFFECTIONIBVS QVIBVSDAM, ANIMI MOTVM CONsequentibus, occupata. Politica hîc tractamus exempla. Bellica alterius sunt loci: inter quae de literis occultè mittendis, ne hostes resciscant, agetur, fol. 1761. Explicare, Detegere, Indicare, Nvnciare, Admonere, Hortari alterum prudenter. Putà Factum. Tereus, Martis & nymphae Bistonidis F. ducta Progne, Pandionis Athenarum regis filia, precibus eius impulsus, ad socerum contendit, rogauit???ue, vt secum Philomelam ad visendam sororem mitteret. In itinere ad Parnassi vrbem Daulidem eam vitiauit: ne illa facinus sorori indicaret, linguam praecîdit, mortuam???; in itinere sorori Progni nunciauit. Philomela rem clàm per nuncios suo sanguine scriptam ad sororem misit, vel potius, vt sensit Nicociates, & Ouid. libro sexto Metam. acu pictam ad illam clàm deferendam curauit. Strabo libro nono. Pausanias in Phocicis. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 10. Cùm Magi, qui regnum Persarum per fraudem falsi Smerdis occupauerant, inito consilio Prexaspem accersiuissent, ab eoque fidem ac iusirandum accepissent, vt palàm coram populo ex editissima turri asseueraret, superstitem adhuc esse Cyri filium Smerdem, nec à se ipsum, vt praeceperat Cambyses, interfectum esse: & Prexaspes summae apud Persas auctoritatis id se facturum dixisset: Magi conuocatis Persis hominem in turrim perductum iubent habere orationem Prexaspes ea, quae ab istis oratus fuerat, spontè obliuiscitur: exorsus???ue ab Achaemène, seriem familae Cyri recenset: & tandem ad Cyrum deueniens, promsit veritatem, causatus ideo se hactenus occultasse id, quod praeter se & Magos hactenus nemo cognouisset, quòd sibi tutum non fuisset proferre rem gestam: sed in praesentiarum necessitate coactum proferre: dixit???ue se à Cambyse adactum, Smerdem Cyri occidisse, & Magos esse qui regnent. Multis quoque verbis Persas deuouit, nisi rursus imperium recuperarent, ac Magos vlciscerentur. Haec locutus sese in caput è turri praecipitem dedit. Herodotus libro tertio. Gormo III. Danorum rex, Haraldum & Canutum filios ad subigendam Hyberniam miserat. Canutus in obsidione Duflinae oppidi sagitta peremtus occubuit. Gormo senex & caecus quòd Canutum ardentissimè diligeret, à quocunque morcus quòd Canutum ardentissimè diligeret, à quocunque mortis eius nuncium accepisset, eum se interfecturum minabatur. Ergo cùm Thira vxor haud dubium de eiusdem exitio nuncium accepisset, casum, quem ore prodere timuit, opere explicauit. Maritum nanque regio cultu exutum, atro circumdedit, alia???; doloris insignia, per quae causam luctus aperiret, admonit. Tunc Gormo: En mihi, inquit, Kanuti fatum indicas? Et Thira: Idipsum (ait) tu potiùs suspicaris. Quo dicto Gormo repentè defecit. Saxo lib. 9. Consilium. Cùm Pausanias Lacedaemonius in Chalcioeci templum confugisset, dubitantibus Lacedaemonijs, Num fas esset supplicem ab aris abstractum deposci ad supplicium? Pausaniae mater Theano taciturna templum ingressa, latere in limine templi deposito, abijt. Lacedaemonij quid facto opus esset admoniti, aditus templi omnes muro obstruxêre, & illic fame proditorem patriae necauêre. Diod. lib. 1. Thrasybvlvs Milesiorum tyrannus, Periandro Corinthio confilium suum ingeniosè communicauit. Thrasybulum multò pòst imitatus est L. Tarqvinivs Priscus Rom. rex. Sed vtrunque inter Astutiae exempla reponendum. Themistocles postquam profugit Athenis primùm, deinde ex Graecia quoque, contendit ad regem: ac dicere iussus, sermonem ait instar esse stragulorum pictorum: nam vt haec, ita illum expansum aperire imagines, contractum tegere ac deprauare. Postulauit autem spacium, quo percepta lingua Persica suo arbitrio, non per interpretem, consilia sua regi aperiret. Plut. in Apophthegmatis. Demades nolentibus Atheniensibus diuinos honores Alexandro decernere: Videre (inquit) ne dum coelum custoditis, terram amittatis. Val. lib. 7. cap. 2. M. Attilivs consul bello contra Antiochum Zacynthum Achaeis ademit, quam Romanis armis iam antea quaesitam, gens ipsa fraude interceperat: testatus, nihil Achaeis expedire procul à domo aliquid possidere, quippe qui testudini essent perquàm similes, quae quum sua contegitur testa, tuta ab omni externa vi esset: eandem, qualibet sui parte exerta, iniuriae fieri obnoxiam. Sic gentem ipsam Peloponnesi finibus satis validam videri: contrà procul euectam, externis armis infestiorem fieri. Sab. lib. 7. Enn. 5. At Plut. in Vitis hoc T. Flaminio tribuit, & idipsum in Apophthegmat. repetit. Caeso Childerico II. Francorum rege, & Theoderico ei succedente, Ebroinvs magister equitum à Childerico monasterio inclusus, illud egreditur, contra???ue Theodericum castrametatur, conuenientibus ad eum ijs, quorum ex sententia res non erant. Cùm verò per literas clàm veteres amicos consuleret, Quídnam consilij capiendum videretur? illi perplexè, ac his tantùm duobus verbis responderunt: Memineris Fredegundis. Intellexit vir militaris, veteranus???ue dux, ex breuitate dicti, se hosti contemtui esse: audendum, ac in celeritate positam victoriam. Cum delectissimis igitur equitum & velocissimis peditum sub noctem iter ingressus, Isaram fl. caesis custodibus vado transmisit, hostes???ue in opinantes oppressit. Aemilius lib. 1. Contra Carolum Magnum coniurarant proceres, & Pipinvm eius F. natu maximum in sceleris societatem pertraxerant. Detectis insidijs, coniurati in vincula coniecti, Pipinus in coenobium S. Galli deportatus. Post aliquot dies Carolus in coniuratos animaduersurus, mittit ad Pipinum, qui confessionem criminis ab eo exprimant, & sociorum improbitatem accuratè cognoscant. Illi in horto inutiles herbas radicitùs euellentem reperiunt, & legatione obita nihil aliud ab eo responsi tulerunt, quàm vt abirent, & patri exercitationem suam renunciarent. Intellexit facilè prudens pater condemnationis sententiam tacitê à filio latam, & de coniuratis sumto supplicio, filium in Prumiense monasterium Treuerensium, mitigandi exilij causa, relegauit. Auentin. lib. 4. Matthaevs Magnus, Vicecomes, Mediolanense principatu non paucos annos cum summa felicitate functus, postmodum à Martino Turriano pulsus, Veronam confugit, penes???; Scalanos principes non paucos menses securus egit. Postea verò Benacum petens, quum interrogatus esset, Quidnam ageret in loco Turrianis tam propinquo, neque satis tuto? respondit, Piscationi hîc vaco, dum, quem volo, piscem magnu̅ prehendam. Neque multò pòst, Henrici Imp. opera restitutus fuit. Cosmvs Medices Florentia à Strozianis pulsus, à Pallantis Strozae nuncio interrogatus, Quid ad lacum Benacum desidêret tamdiu? respondit, Gallinae incumbanti frequens adsum, donec pulli excludantur. Mentis id emotae fignum esse nuncius arbitratus, risit. At Cosmus Venetorum gratia conciliata, eorundem ope reditum tandem consecutus est. Idem. Sententiam, Voluntatem. Cambyses Persarum rex, cùm incestis nuptijs sororem sibi iungere decreuisset, conuocauit septem Persarum Principes, &, An lex aliqua esset, quae cum sorore matrimonium facere permitteret? interrogauit. Illi re deliberata, prudenter responderunt: Nulla quidem lex est, quae matrimonium cum sorore contrahere permittat: sed est tamen consuetudo quaedam apud Persas, quae regi pro arbitrio omnia facere concedit. Videbant sapientissimi viri, non hoc regem agere, vt, quid iuris esset, cognosceret: sed potiùs vt eos, qui incestis nuptijs aduersaturi essent, exploraret, & è medio tolleret. Quare prudenti responso & veritati sunt patrocinati, & vitae suae consuluerunt. Herod. Darivs Persarum rex, cùm leges & consuetudines plerasque non natura, sed opinione tantùm constare, vellet ostendere, accersiuit eos (qui in sua ditione erant) Graecos, eos???ue percontatus est, Quanta pecunia vellent defunctis parentibus vesci? Illis negantibus, vllo se praemio hoc esse facturos: Darius dehinc Graecis praesentibus, & quae dicebantur per interpretem discentibus, interrogauit eos Indos, qui Callatiae nominantur, qui vescu̅tur parentibus, Quantam accipere pecuniam vellent, vt patres defunctos igne comburerent? Indi vehementer reclamantes, meliora illum ominari iubebant. Hoc faciebat Darius, vt mores suos cuique probari, peregrinos odio esse, osten deret. Herod. lib. 3. Cordilla Leyri Britannorum antiqui regis filia, natu minima, cui prae cox natura ingenium dederat, interrogata à parente, An parentem multùm diligeret? respondit, Se patrem ferre in oculis, semper???; laturam: licèt deinde contingeret, vt quempiam alium (de marito intelligebat) ardentiùs amarot. Quo responso, tametsi sapientiae pleno, Leyrus in dignatus, indotatam regulo Gallo puellae forma capto collocauit. Sed haud multò pòst à generis & filiabus suis natu maioribus ingratissimis, eius mortem expectare longum censentib. regno spoliatus, ad Cordillam confugere coactus est, à qua in regnu̅ restitutus, interfectis generis, triennium regnauit. Polyd. lib. ???. [1693] Lignum compactile, Tessera, more Danico inter amicos sigilli vim obtinet. Eo instructus nuncius, ore data mandata oretenus tradit. Saxo lib. 14. Praestantiam suam aliorúmve. Agesilavs rex, cùm fremere socios ob continua bella accepisset, qui paucorum Lacedaemoniorum, frequentes ipsi, ductum sequerentur: quò detegeret eorum numerum, socios iussit omnes inter se promiscuè considere, Lacedaemonios seorsum solos. Inde pronunciauit, vt figuli primi exurgere̅t. Vbi hi consurrexêre, mox excitauit fabros aerarios, hinc materiarios & aedificatores, reliquos???; per singula artificia. Ita cuncti propè socij surrexêre, ex Lacedaemonijs nemo. Quippe his artem exercere & discere vilem, vetitum erat. Itaq; arridens Agesilaus: Videtis, inquit, socij, quanto nos quàm vos plures milites praebeamus? Plut. in Apopht. Themistocles ad nonnullos duces, qui pòst Athenis inclaruerant, ei???ue contendebant praeferri: Cum die festo, inquit, ambigens posterus, esse illum allegauit laboribus & negotijs plenu̅, in se paratis homines feriantes frui. Cui respondit dies festus: Rectè ais, sed nisi ego sim, vbi tu esses? Ego etiam, inquit, nisi bello Medico fuissem, quis iam vestri vsus foret? Plut. de Rom. fortuna. Dinocrates, architectus maximè nobilis, cùm aditum ad Alexandrum impetrare per purpuratos ac familiares eius minimè posset, iudicaret???; ab illis se irrisum iri, consilium & auxilium à seipso mira astutia petijt. Cùm esset igitur procera admodum statura, nec quadratis ta̅tùm membris, verùm forma ac dignitate corporis totius insignis, atque aspectu ipso praecipuè Graecus: nactus opportunitatem, quo die Alexander praesidebat iuri dicundo, nudatis membris, oleo???; peruncto corpore, ac populea fronde coronato capite, laeuo humero leonis pelle amicto, dextra clauam gestans, ad tribunal prodijt. Qua nouitate commotus Alexander, iussit aditum illi ad se dari: percunctanti???ue, Quídnam esset, aut quid eo habitu sibi vellet? respondit, Quaesisse eo se habitu ad illum aditum: sine astutia enim illa ad regem peruenire non potuisse. Et sic ab eodem Alexandro exceptus, illius???; peregrinationum comes factus est. Pontanus lib. 5. cap. 1. de Prudentia. Gvlielmvs Normannorum dux, Ludouicum Franciae regem Henrico I. Caesari co̅ciliaturus, Caesari occurrerat cum quingentis equis, reliquum exercitum sensim iubens sequi. Erant inter Saxones qui dicerent Cononi duci: Ea verò est magnificentia, quam in coelum tulisti, quingentis accedere militibus? Gulielmus re dissimulata, postera luce praemisit in vrbem militum validam manum, vt loca caperent venturo exercitui. Illi tum ferociùs agebant, assueti portas conuellere, muros diruere, & insolentiùs in captis vrbibus agere. Praeuenerat caeteros Henricus Caesar: & exaudita per clamorem tumultuosum Normannorum insolentia, iubet egredi Cononem, & compescere vim atq; ferociam. Ille profectus ad Gulielmum, orat, iubeat conquiescere vim militum, ne ad tumultum res perueniat. Vade, inquit Cononi, dic verbis meis, vt modestiùs agant. Ille concitò, Iubet, inquit, Gulielmus, & ego rogo, vt moderatiùs agatis. At illi expellunt resistentes, insiliunt. Reuersus ad Gulielmum Conon: Per Deum, inquit, & quicquid sanctum est, oratus adsis: ne conuentus pacis gratia institutus, in magnum & cruentum bellum exurgat. Tum Gulielmus, misso per manum Cononis gladio, iubet quiescant. Illi ense viso mox vultus deijciunt, modestiùs agunt, militarem???; disciplinam seruant. Voluit Guliemus Saxonibus ostendere, contemtoribus suis, quales milites haberet. Cranzius lib. 2. Noruagiae cap. 32. Caelare, occvltare prudenter Consultationem. Mos olim Rom. senatoribus fuit, in curiam cum praetextatis filijs introire. Cùm in senatu res maior quaepiam consultaretur, ea???; in diem posterum prolata esset, placuit, vt hanc rem, super qua tractauissent, ne quis enunciaret, priusquam decreta esset. Mater Papyrii pueri, qui cum parente suo in curia fuerat, percontatur filium, Quídna̅ in senatu egissent patres? Puer respondit, Tacendum esse, neque id dici licere. Mulier sit audiendi cupidior secretum rei, & silentium pueri, animum eius ad exquirendum euerberat. Quaerit igitur comprehensiùs violentius???ue. Tum puer, vrgente matre, lepidi atque festiui mendacij consilium capit. Actum in senatu dicit, Vtrum videretur vtilius, magis???ue ex rep. esse: vnúsne vt duas vxores haberet, an vt vna apud duos nupta esset? Hoc vbi illa audiuit, animo compauescit: domo trepidans egreditur, ad caeteras matronas affert. Postridie ad senatum copiosae matrumfamilias cateruae confluunt: lacrymantes, atque obsecrantes orant, vna potiùs vt duobus nupta fieret, quàm vni duae. Senatores ingredientes curiam, quae illa mulierum intemperies, & quid sibi postulatio haec vellet, mirabantur: & non vt paruae rei prodigium, illam verecundi sexus impudicam insaniam pauescebant. Puer Papytius publicum metum demit. Nam in medium curiae progressus, quid ipsi mater audire institisset, quid matri ipse simulasset, sicuti fuerat, enarrat. Senatus fidem atque ingenium pueri exosculatur: consultúmque facit, vti posthac pueri cum patribus in curiam non introeant, praeter illum vnum Papyrium: ei???ue puero postea cognomentum, honoris gratia, decreto inditum, Praetextatus: ob tacendi loquendi???; in praetextata aetate prudentiam. Hoc cognomentum postea familiae in nomen haesit. Macrobius libro 1. Saturn. c. 6. & Gellius lib. 1. c. 23. Senatus Romanus per multos dies, remotis alijs, de re quapiam secreta deliberabat. Quod cùm multos suspensos teneret cogitantes, quid rei ageretur: femina caetera modesta, feminatamen, importuné Virvm suum & magnoperè orabat, vt declararet sibi illud arcani. Iam iuramenta & deuotiones tacituram se offerebat, quiritabatur???; cum lacrymis, non haberi sibi fidem. Cuius vt Romanus hic detegeret stoliditatem: Expugnas, inquit, me mulier. Accipe rem atrocem & prodigiosam. Nunciatum nobis ab auguribus est, cassitam cum galea aurea & hasta visam volantem. Hoc portentum consideramus, faustum an infaustum sit, augures???ue consulimus. Caeterùm tu tace. Sic fatus contulit se ad forum. Haec ancillam, quae prima ingrediebatur, appellans, pectus suum tundebat, capillum vellebat, dicebat???ue: Heu virum meum & patriam: quid nobis fiet? volens & docens ancillam dicere, quídnam rei est? Cui vt percunctatae rem exposuit, clausulam???; omnis garrulitatis adiecit communem: Caue haec cuiquam dixeris, sed sile: vix ancilla ab ea est digressa, quin actutum ei ex alijs ancillis, cui maximè videbat otium esse, obijcit dictum: illa amatori, qui eam adijt, enunciat. Ita cùm in forum fabula dimanasset, vt praecurrerit rumoris auctorem: ex familiaribus quispiam factus ei obuiam: Modóne, inquit, domo ad forum venis? Modò admodum, infit ille. Ergo nihil audisti? Nunquid noui? Cassita visa est volans cum galea aurea & hasta. De hoc senatum consules habituri sunt. Tum ille arridens: Satis, inquit, strenuè, mulier. Nempe tibi quod dixi, pergentem ad forum me praeuertit. Ac consules quidem appellans, discussit terrorem: caeterum vxorem hoc modo vltus est. Vt domum est ingressus: Perdidisti, inquit, me, mulier. Arcanum illud è domo mea compertum est elatum in vulgus fuisse. Quamobrem ex tua impotentia eundum est mihi in exilium. Quae cùm ad inficiandu̅ se conuerteret causaretur???;: An' non hoc tu cum trecentis audisti? Quibus, inquit, trecentis? te vt probarem hanc finxi fabulam. Hic quidem tutò & cautè quasi in dolium cariosum, non vinum, non oleum, sed diffundens aquam, vxoris periculum fecit. Plut. de Garrulitate. Gallica & Caesarea factio inter Venetos patritios vltra quam libertas patriae sineret, tam altas egerat radices, quo tempore calamitosum illud cum Solymanno bellum gessêre, vt cuncta Senatus decreta, inexorabili antea silentio religiosè custo dita, non modò ad praesentes legatos Caesaris & Galli, sed in prouincias quoque literis emanarent. Erant ex ordine Rogatorum, qui dicerent sententiam, & in suffragium irent homines fermè ducenti. Hac multitudine offensus Marcvs Foscarus, senator prude̅ntiss. ad quinquaginta viros, qui vsu rerum, fide charitate???ue patriae probarentur, grauissimi atq; maximè arcani consilij summam reuocabat. Ita rebatur, multorum insaniam paucorum sapientia superari. Sed tanta mox Foscarus inuidia deflagrauit apud multitudinem, quum ea se consilijs excludi, notari???ue infamiam leuitatis atque imperitiae minimè pateretur, vt vir ille inter summos senatores facilè excellens, Rogatorum ordine sit eiectus. Verùm ei non multò pòst, quod diuinè & sapientissimè prouidisset, magnae gloriae cessit, detectis his, qui reip. arcana prodidera̅t, non Christianis modò, sed & per illos ipsi Solymanno. Sabellici Supplem. lib. 23. ex Iouio. Quum Franciscus Carmaniola summo mane ad Franciscvm Foscarum Venetorum ducem venisset, causam???; quaereret, Cur totam noctem Senatus habitus esset, qui paulò antè dimissus erat? Ecquis alius, respondit, quàm tu auctor fuisti? Egimus de tuis laudibus, de???ue tuo augendo stipendio, donando???; tibi oppido, vbi malles. Ita igitur nihil amplius suspicatus mali Carmaniola carceri inclusus, non multò pòst supremo supplicio propter te̅tatam proditionem affectus est. Egnatius lib. 7. cap. 2. Coniurationem. Sublato Hipparcho Atheniensium tyranno ab Aristogitone & Harmodio: Hippias Leaenam tyranniscortum in quaestionibus examinauit, vt coniurationis socios indicaret. Illa pro virili parte restitit: sed tormentorum vi superata, suam ipsa linguam abscidit. Polyaenus lib. 8. & Fulgosus lib. 3. cap. 3. & Sabellicus lib. 5. cap. 8. Cùm Zeno Eleates Agrigentum venisset, & sperasset & tyranno & Phalaridi vaesanae mentis feritatem praeceptis virtutum eripere: sed frustrà tentasset omnia: nobilissimos eius ciuitatis adolescentes cupiditate liberandae patriae inflammauit. [1694] Cuius rei fama cùm ad tyrannum manasset, conuocato in forum populo, torquere eum vario cruciatus genere coepit, subinde quaerens. Quósnam consilij participes haberet? At ille nec eorum quempiam nominauit, & proximum quenque ac fidissimum tyranno suspectum reddidit: increpitans???ue Agrigentinis ignauiam ac timiditatem, effecit vt subito mentis impulsu concitati, Phalarim lapidibus prosternerent. Val. Max. lib. 3. cap. 3. Epicharis mima, conspirationis Pisonianae nomine aduersus Neronem tormentis subiecta, nunquam eò adduci potuit, vt confessione sua rem vllam aperiret: sed potiùs soluta zona seipsam in lecto strangulauit. Suetonius. Io. Bonetvs Veronensis, cùm ab Ecelino Romano, Veronae ac Taruisinae Marchiae principe crudelissimo, Patauium ad praetorem Ansedinum ipsius crudelitatis ministrum missus esset: diu promissis allectus, deinde tormentis discruciatus, vt initae in tyrannum coniurationis quosdam nominaret, quos ipse insontes norat: ne fortè doloris magnitudo ad ea dicenda cogeret, quae ipse sponte sua nunquam fassurus erat, in ipsius praetoris conspectu sibijpsi dentibus linguam abscidit: atque haud multò pòst inter tormenta defecit. Fulgosus libro tertio, capite tertio. Factum. Samvel propheta, ne Saulus rex rescisceret vnctionem Dauidis in regem, simulauit se Bethlehemam sacrificij causa proficisci. 1. Reg. 16. Themistocles patriae moenia & portum Piraeeum extructurus, cùm id Spartanos non laturos sciret, omnibus ad opus paratis, misit ad eos legatos, qui docerent, rebus Graeciae communibus maximè necessarium prorsus esse, vti portum quendam idoneum aduersus Persarum incursationes sibi praepararent. Qua re proposita, dum diu consultatione implicarentur ambigua, ne ad extructionem portus prohibendam magnoperè intenderent, quod iam antè semel fecerant, ille incredibili celeritate portum amplissimum extruxit. Diodorus libro vndecimo. Proditur memoriae, Periclem Atheniensium principem, vim pecuniae non paruam sub proditionis conditione Cleandro & Plistonacti Lacedaemoniorum Ephoris erogasse. Mox quum administrationis rationem repeteret ciuitas, nolens vir prudentissimus se simul & Lacedaemonios deformare, adscripsit, [Greek words]: quo vtique significabat, bono publico erogatam pecuniam. Caelius libro vndecimo, capite octauo Antiquarum lectionum. Bardilo Vicentinus, cùm aduersae factionis falsis accusationibus premeretur, & propterea à magistratu disquisitione habita torqueretur: cùm tormentis putaretur adduci posse, vt falsa fateretur, & ita perdi posset: priùs verbis se excusauit, ne dolore vinci crederetur: deinde dentibus linguam abscidit, sanguine???ue inde largiùs manante, perijt. Fulgosus libro tertio, capite tertio. Mortem. Othonis III. Imp. veneficio, Crescentis vxoris apud Paternum Lombardiae sublati cadauer aromatibus refertum, & vestibus regijs ad occultandam mortem ornatum, simul???ue ipsa Imperij insignia Milites tulerunt, ea???ue quamuis infestis Italicorum incursionibus appetiti, acriter armis defensa tutò Augustam vsque specie alacres deportarunt. Sigonius libro septimo regni Italici. Explorare, Expiscari, Elicere prvdenter. Modus expiscandi & deprehendendi, Prudentiae ininueniendo est. Ipsa alio qui deprehensio & cognitio, ad Prudentiam in iudicando quoque referri queat. Dei iram explorare. Palaestini, cùm capta Dei Israëlitarum arca, & dysenteria & muribus crudelissimè vexarentur, quamcunq; in ciuitatem arcam deportassent: consilium ceperunt de arca Israëlitis remittenda: quam si vaccae duae nullo adhibito custode rectà Bethsamen in terram Israëlitarum veherent, indicio fore, ab eroum Deo se tantis malis affectos: sin minùs, casu haec sibi accidere, non Dei ira. Vaccae igitur, insequentibus Palaestinorum proceribus, arcam rectà Bethsamen pertraxerunt. Inde Gabaam missa est. 1. Reg. 6. David rex, arcam Dei, quae XX. annis Gabaae in domo Abinadabi manserat, in vrbem suam Hierosolymam vehendam curauit. At cùm Oza Abinadabi F. propter tactam manu arcam (cùm propter boum, qui eam ducebant, agitationem nutasset) subitò mortuus concidisset: veritus Dauid tantam numinis seueritatem, arcam ad se admittere non fuit ausus, sed in aedes Obededomi Gethani intulit, vbi illa tres menses fuit. Caeterùm cùm Dominus Obededomum euis???ue domum propter arcae hospitium diuitijs & foetura beasset, Dauid arimo recepto, eam cum solenni pompa Hierosolymam intulic. 2. Reg. 6. Ingenium. Consule Tit. Indolis exploratio, fol. 3744. Illic Subiecti habetur vatio: hîc Prudentiae circa Subiectum versantis. Aegyptiorvm regem periclitandi gratia, cuiusmodi foret in Pittaco prudentia, proditum memoriae est, integri animalis carnes ad eum transmisissse, petentem, secerneret inde, quod optimum censeret, rursum???ue quod pessimum. At is vnam modò linguam eximens ad eum referri iussit, symbolicè innuens atque opertè, in ea corporis portione ingentium saepè bonorum latêre fomites: nec deesse tamen, si prodiga sit & infrenis, maximarum cladium organum, ac scelerum quodammodo ineluibilium scenam. Caelius libro 13. capite 5. Antiq. Lect. Chilo hominum bonitatem ita auro probari, quemadmodum aurum lapide lydio, affirmauit. Plut. in Apopht. Anacharsim autumant, cùm ad aedes Solonis commeasset, fores pulsasse, atque edidisse aduenam se esse, qui ad contrahendam cum eo amicitiam & ius hospitij eò accessisset. Responsum reddente Solone, Praestat domi amicitias conciliare: Quin tu igitur, subiecisse Anacharsim, qui domi es, iungis nobiscu̅ amicitiam & hospitium? Eam illius sagacitatem cùm stuperet Solon, hominem excepisse benignè, atque aliquandiu apud se detinuisse, cùm Rempublicam gereret, & leges con scriberet. Plut. in Solone. Dionysivs maior duos iuuenes acceperat multis probris se dominatum???ue suum inter pocula aspersisse. Hos inuitauit ambos ad coenam: quorum cùm videret alterum debacchantem, ac multas nugas per vinum euomentem, alterum non temerè, sed cautè poculis indulgentem: illum noxae exemit, vt natura debacchatum, atque ex crapula in conuitia effusum: alterum vt infestum fibi & hostem ex composito sustulit. Plut. in Regum apoph. Cùm inter alios legatos de redimendis captiuis ad Pyrthum etiam venisset C. Fabricius, eius???ue paupertatem regi ostendisset Cineas: Pyrrhvs, cùm eum priuatim benignè haberet, contendit primò, vt aurum ab se acciperet: amicitiae id & hospitij appellans pignus. Abnuente illo, tacuit in praesentia. Postero die quò eum exterreret, quòd nunquam vidisset elephantem: imperauit, vt maximam belluam colloquentibus ipsis à tergo admouerent post aulaeam: quod factum est. Tum signo dato, remota est aulaea, & proboscidem bellua repentè sublatam suspendit super caput Fabricij, vocem???ue emisit hor rendam & asperam. Ille verò sensim conuersus arrisit, & ad Pyrrhum ait: Neque heri aurum tuum me, neque bellua hodie commouit. Super coenam deinde cùm incideret mentio Epicuri, & eius opinionem de voluptatis summo bono Cineas approbaret: Fabricius: Papae, inquit, Pyrrho haec praecepta & Samnitibus, dum nobiscum bellum gerunt, cordisint. Vnde admiratus grauitatem eius Pyrrhus, & pacem cum Romanis facere voluit, & Fabricium permouere, vt secum viueret, offerens ei primum locum inter amicos suos & duces. Cui submissè fertur respondisse: Atqui non fuerit id rex è re tua. Nam illi ipsi nunc venerantur & suspiciunt te, si me probauerint, me praeoptent regem tibi. Plut. in Pyrrho. Cùm superiores Imp. Diocletianus & Maximinus omnes Christianos è sua aula expulissent, Constantivs Chlorus, pius princeps, volens experiri, Ecquos haberet adhuc in aulae sincerè Christianos? omnes tum aulae ministros, tum, qui sub praesidum erant potestate, in coetum conuocat, optionem se eiusmodi illis ferre simulans, vt qui daemonibus sacrificarent, in aula sua manerent, ac consuetis honoribus fungerentur: si qui verò idem facere recusarent, ex aula exirent, atq; ab omni sua consuetudine & gratia se exclusos scirent. Ad hanc conditionem aulico moni coetu in duas partes diuiso, deprehendit Imperator, qui verè & constanter pij, qui minùs essen: cùm alij se sacrificaturos vltrò dicerent, alij palàm & confidenter negarent. Hîc iam Imperator eos qui sacrificare voluissent, duriter obiurgat, atque vt proditores Dei & perfidos damnat, indignos eos esse adserens, qui cùm in Deum perfi di sint, cum Imperatore essent, ideo???; ab imperatoria aula procul arcendos esse statuit. Eorum verò, qui sacrificare detrectassent, conscientiam, qua Deum confessi fuerant, summis effert laudibus: dignos eos solos esse pronuncians, qui apud Imperatorem essent: simul praecipiens, vt deinceps & regni & salutis suae custodes fidi permaneant. illud simul addens: Tales solos dignos esse, quos inter amicos Imperator numeret, ac in maiori honore & precio habeat, quàm magnorum thesaurorum aeraria. Euseb. lib. 1. de Vita Constantini: & Sozomenus lib. 1. cap. 6. Mos est apud illustriores Gothos, & Sveones, procorum ingenia examinare in ludo Latrunculorum, seu Schacorum. Eo enim ludo ira, amor, petulantia, auaritia, socordia, ignaula, aliae???ue plures dementiae passiones, & animi motus, fortunae???ue vires, & proprietates demonstrari solent: [1695] scilicet an procus agrestis animi sit, quòd subito triumpho indiscretè exultet, aut iniurias illatas cautiùs pati, vel modestiùs auertere norit. Olaus lib. 15. cap. 12. In monte Varchio oppido Hortvlanvs prope Florentiam mulieris explorandae causa, in terra mortuo similis resupinus procubuit. Vxor cùm domum onerata linteis venisset, inuento mortuo, vti credebat, marito, haerebat animo, statimne viri mortem lamentaretur, an priùs comederet. Fame ergo vrgente cibum cepit: & cùm sitiret propter carnes salitas, vinum ex cellario haustura descendit. Superuenit ex improuiso vicina ignis petendi gratia. Mulier abiecto vrceolo exclamare coepit, & mortem viri multis verbis plangere. Superuenêre ad vlulatum ploratum???ue vicina omnis, viri ac mulieres, ob mortem tam repentinam. Tandem cùm visum ei esset satis ludorum dedisse, vociferante muliere, ac dicente saepiùs: Mi vir, quomodo nunc faciam? Ille apertis oculis: Malè, inquit, vxor mea, nisi cibum potu diluas. Ex lacrymis ad risum omnes conuersi sunt, audita praesertim fabula & causa sitis. Poggius in Facetijs. Fraudem. Otanes Persarum satrapa, cùm Smerdes regnum inuasisset, neque constaret Cyríne filius esset, an magus Smerdes, quia sese in arce occultabat, neque progrediebatur: Phaedynam filiam subornat, vt quando cum Smerde cubaret, caput illius clàm pertentaret, aures haberet nécne. Paruit illa, quamuis non sine periculo. Cum???ue auribus carentem deprehendisset, rem patri indicauit. Ille cùm sex alijs coniurat contra Magum, & Persas foeda Magorum tyrannide liberat. Herodotus libro 3. Vlysses insania simulata, ne ad bellum Troianum proficisceretur, salem seminabat, varijs???ue animalibus aratra iungebat. Astum hominis explorauit Palamedes, qui aranti Telemachum filium obiecit. Quem ne laederet ipse Vlysses pater, aratrum suspendit. Cic. lib. 3. Ossic. Avgvstvs Caesar in Pseudalexandro, qui se Herodis filium simularat, cognoscendo, prudens extitit. Cùm enim is per caetera similimus esset Alexandro Herodis filio à patre interfecto, fingebat se morti subtractum cuiusdam beneficio, cui demandatum sit eius interficiendi negotium. Eo???ue nomine à quamplurimis Iudaeis etiam Romae susceptus fuit. At Augustus cùm eum & manus opere duratas habere, & corporis illa gratia, quae benè natis & educatis adesse solet, carentem videret, fraudem suspicatus est. Sed impunitate fatenti promissa, ille totum commentum indicauit, quibus modis & à quo sit compositum. Caesar Pseudalexandrum, vt pollicita seruaret, in remigum ordinem allegit, quòd esset valido corpore: doctorem verò eius affecit supplicio. Iosephus lib. 17. cap. 14. Antiquitatum. Magnus Athnasivs, episcopus Alexandrinus, ab Arianis & Eusebianis in synodo Tyria accusatus fuerat, quòd virginem vitiasset. Producitur in medium impudens meretricula, quae ab Athanasio hospite noctu se vim passam fuisse profitetur. Sed Timothevs presbyter, comes Athanasij, cùm Athanasius accusationi mulierculae respondere iussus fuisset, & taceret, consilium eius animaduertens, ipse ad mulierem conuersus: Mihíne, inquit, res tecum fuit vnquam, aut hospitio tuo vsus sum, mulier? Tum illa, quae Athanasium non cognoscebat, impudentiore quàm anteà vociferatione, Timotheum digito demonstrans: Tu, inquit, mihi vim & vitium obtulisti. Hac ratione per se detectum est mendacium, quòd cùm Athanasium non cognosceret, se ab eo stupratam esse assereret. Ergo muliercula dimissa est, quamuis repugnante Athanasio, & eos à quibus subornata fuisset, indicari sibi petente. Postea cùm eidem obiecissent, Arsenium quendam Meletianorum episcopum ab Athanasio interfectum esse, & dexteram eius veneficiorum gratia resectam (quam & in arcula ostendebant) curauit Athanasius Arsenium in Aegypto vndique quaeri. Non tamen inuentus fuit, sed diuina prouidentia compulsus, Tyrum incognitus venit, cupiditate videndi quae contra Athanasium agerentur. Ibi ab Archelai viri consularis famulis agnitus, & in synodum productus, Athanasij innocentiam attestatus est. Theodoretus libro primo, capite vigesimonono, & Socrates libro primo, capite vigesimoseptimo. Furtum. Vide Titulum, Iudicum prudentum, fol. 1909. Corinthi rex Sisyphvs, calliditate insignis, pedibus animalium nomen suum [Greek words], id est, literis singularijs solitum suppingebat. Autylochus verò eius temporis fur illustris, rapto quaesitorum interpolare formam assuetus, quum Sisyphi armenta rapuisset, nihilo seciùs argumento aliàs non audito est deprehensus. Quo nomine conflata mox amicitia, Anticliam filiam Sisypho tradidit vsuariam, quae pòst vtero grauis Laërti nupsit, vnde Vlysses traditur natus. Quod in Aiace mastigophoro Sophoclîs testantur interpretes: & inde mutuatus retulit Suidas. Caelius libro 11. capite 9. Antiq. Lect. Polyaenus libro 6. eum plumbo vestigijs adaptato, & his literis inscripto: Autolycus furatus ost, vicinis agricolis furtum indicasse scribit. Cùm Hiero Syracusis aucta potestate auream coronam votiuam aurifici ex puro auro locasset faciendam: is tantundem argenti coronae admiscuit. Caeterùm cùm Hiero fucum deprehendere non posset, rogauit Archimedem, vti in se sibi sumeret de eo cogitationem. Is veniens in balneum, cùm in solium descenderet, animaduertit, quantum corporis sui in eo confideret, tantum aquae extra solium effluere: gaudio motus exiliuit de solio, & nudus domum versus currens, clara voce ingeminabat, [Greek words]. Tum duas dicitur fecisse massas aequo pondere, quo etiam fuerat corona, vnam ex auro, alteram ex argento. Deinde vas amplum ad summa labra impleuit aqua, in quo demisit argenteam massam. Cuius quanta magnitudo in vase depressa est, tantum aquae effluxit. Ita exemta massa, quantò minùs factum fuerat, refudit, sextario mensus, vt eodem modo, quo priùs fuerat, ad labra aequaretur. Ita ex eo inuenit, quantum ad certum pondus argenti certa aquae mensura responderet. Cùm id expertus esset, tum auream massam similiter pleno vase demisit, & ea exemta, eadem ratione mensura addita, inuenit, ex aqua non tantum defluxisse, sed tantum minùs, quantum minùs magno corpore eodem pondere auri massa esset, quàm argenti. Postea verò repleto vase in eadem aqua ipsa corona demissa, inuenit plus aquae defluxisse in argenteam, quàm in auream eodem pondere massam. Et ita ex eo, quòd plus defluxerat aquae in corona, quàm in massa, ratiotiocinatus, deprehendit argenti in auro mistionem, & manifestum furtum redemtoris. Vitruuius libro nono, capite tertio. Quod tamen Proclus Geloni regi attribuit libro secundo, capite tertio. Cùm quidam inter Turcas, penes amicum suum, nemine conscio, pecuniam deposuisset: & is, cùm ea repeteretur, quicquam accepisse negaret, fretus amicitia Imperatoris. res defertur ad Imperatorem. Is vtrunque interrogat, & deprehendit, penes quem pecunia esse dicebatur, non vt ingenuum decet, atque innocentem, turbulentè inficiari: alterum contrà, non fictis lacrymis constanter affirmare. Rem tamen in alium diem protrahit, reum???ue per alios monet, vt spontè pecuniam reddat, suae???ue famae consulat. Cùm verò ille tum audaciùs denegasset, rursus Imperator in opinantem ad se adduci iussit. Postulat, num proxima nocte cum vxore dormierit, & an cum ea rem habuerit, & qua hora. Cum???ue vtrunque ab eo didicisset: iussit alium adire vxorem, veluti si â marito mitteretur, qui diceret, Virum eius mandare, vt quam ei custodiendam pecuniam credidisset, hanc per se nuncium mitteret. Si loquenti fidem non haberet, narrare ea quae à marito acceperit. Vxor his victa sermonibus, pecuniam promit. Sic itaque detecta perfidia, Imperator in eu̅ capite animaduertit. P. Acrodius lib. 1. Decretorum. Proditionem. Pausanias Lacedaemonius, victis ad Plataeas Persis, successu rerum elatus, clàm cum Xerxe sentire coepit, spe facta vnius filiarum regis, si Graecos proderet. Vt res occulta foret, nuncij omnes, quicunque epistolas ad regem tulissent, necabantur, ne vllum occultae indicium rei extaret. Quod quidam ex tabellarijs animaduertens (Probus Argilium vocat) epistolas sibi creditas aperit: certior???ue inde fit legendo, de tabellariorum nece iam suspecta, ac statim eas ad Ephoros affert. Iis propter resignatas literas postulantibus rem certiori indicio sibi probari: tabellarius profectus Taenarum, in templo Neptuni considens, duplici circum sese tabernaculo sepit, atque in altero se collocat, in altero Ephoros cum quibusdam alijs Spartiatis occulit. Mox Pausanias illuc ad eum properat, & percontanti, Qúaenam causa eum ad deorum aras supplicem confugere compulisset? Ille respondens, conqueri multa coepit, & eum accusare, quòd in epistola mandasset, se à Persis necari. Tum Pausanias multa praefari, poenituisse eius rei se, veniam???ue orare: tum obsecrare obtestari???ue, vti ea occulta esse sinat: amplam spem immensa???ue illi dona, si id fecerit, pollicetur. Ephori comperta palàm veritate, rem silentio tegunt, satiùs putantes in vrbe eum comprehendi. Quò cùm essent profecti, & Pausanias placato Argilio (vt putabat) Lacedaemonem reuerteretur: in itinere, cùm iam in eo esset vt comprehenderetur, cognitis insidijs, in Chalcioeci Mineruae templum confugiens, ibi obstructis foribus fame perijt. Probus in Pausania, & Diodorus libro 1. Caedem. Nelevs Codri filius, cùm regno pulsus Athenas relinqueret, propterea quòd oraculum Apollinis Medonti (qui in coloniam ex vrbe migrauerat) imperium destinaret, ad Naxum non voluntate, sed tempestate delatus appulit. Soluere [1696] verò inde volentem contrarij venti exorti prohibuerunt. Qui quum quid factu opus esset, ambigeret, vates responderunt: Oportere expiari & purgari exercitum, eò quòd multi simul nauigarent, qui pollutis & contaminatis essent manibus. Itaq; simulauit etiam ipse se puerum trucidasse, & purgationis indigere. Sic alijs quoque, qui sibi caedis conscij essent, persuasit. Quod cùm factum esset, patefactis iam qui se contaminassent, eos reliquit. Illi Naxum inhabitarunt. Neleus peruenit in Ioniam. Aelianus lib. 8. de Varia historia. Iacta in praeceps Apronia Plautij Syluani praetoris, cùm in nullum alium suspicio caderet, neque esset vllus, qui de facto quicquam vel audisse, vel vidisse se diceret: Syluanus ad Tiberivm Imperatorem adductus est. Huic de morte vxoris interroganti, quia turbato animo, & quasi à somno rediens respondisse visus est, Vxorem spontè sibi mortem consciuisse: quaestionem exercens ipse Tiberius, in cubiculum venit, ex quo se Apronia praecipitem dedisse, à marito dicebatur. Ibi cùm reluctantis & impulsae vestigia, pedum, manuum, vnguium???ue contactu fenestris impressa viderentur: ex mendacio conscium esse iudicauit: sed ob Praetoriam dignitatem hunc ab amicis sententiae suae admoneri voluit. Itaque Plautus damnationem anteuertit. P. Aerodius ex Cornelij Taciti libro quarto. Theophilvs imperio potitus, nihil priùs habuit, quàm vt eos, qui patri Michae̅li Balbo Amorraeo ad regnum obtinendum adiumento fuerant, Leonem???ue Armenium Imperatorem interfecerant, supplicijs adficeret. Quorum ne quis lateret, toto Senatu in Regiam conuocato, se mandatum paternum velle exequi, dixit. Nam quum is Imperij parti adiutores, inquit, magnis honoribus atque donis remunerari cuperet, morte praeuentus, ne ingratus erga benemeritos videretur, me successorem suum eius debiti solutorem reliquit. Proinde amici paterni, secedentes ex multitudine, nobis sese ostendant, vt eis dignam mercedem rependamus. Hac oratione decepti miseri, quotquot Leonis caedem adiuuerant, seipsos indicauerunt. At Theophilus vrbis praefectum ciuiles exequi leges iussit: Iam nunc, in quiens, praefecte, iudicandi potestatem Deo & me tibi mandantibus, dignam his mercedem factorum persolue: qui non tantùm humano sanguine manus contaminarunt, sed & vnctum Dei intra sacrarium interfecerunt. Miseri illi à praefecto arrepti, homicidarum more supplicijs affecti sunt. Cedrenus ex Zonara. Adulterium. Venus, Vvlcani vxor, cùm maritum ob deformitatem corporis, & claudum, non magnoperè amaret, dum is esset fabrilibus operibus intentus, clàm cum Marte bellorum deo adulterium committebat. Gallum iuuenem secum Mars adducebat custodem, quem relinquebat ad ostium, vt aduentantes nunciaret, obseruaret???ue: Solem praecipuè, quem maximè omnium deorum Mars metuebat, ne rem Vulcano indicaret, propter singularem inter illos amicitiam. At Gallo obdormiente Sol rem conspexit, Vulcano???ue indicauit. Mars Gallum in animal sui nominis conuertit: quare nunc etiam Solis exortum insigni vociferatione indicat, quasi Marti significaturus, vt Solem caueat. Vulcanus tenuissimum rete ferreum confecit, & circa thorum ita retendit, vt conspici non posset. Mox vtrosque nudos in illo reti implicatos omnibus dijs deridendos exposuit. Ouidius libro secundo de Arte amandi. Homerus Odyss. ???. Natalis Comes Mythol. libro 2. capite 6. Insidias. Iosephvs historicus, Galilaeae praefectus, cùm populum à seditione cohiberet, omnibus???ue gratissimus esset, inuidorum calumnijs circumuentus, à Ionatha misso à Pontificibus Hicsolymitanis, specie colloquij euocabatur, reuerà autem vt militibus destitutus interficeretur. Ille militi, qui epistolam attulerat, viginti drachmas numerari iussit. Pro quibus cùm is gratias egisset, facilè deprehen dit iuuenis ingenium turpi lucro deditum, & ad bibendum inuitauit, pro cyatho vini quolibet se drachmam numeraturum pollicitus. Qua spe illectus, mero copioso hausto, suapte sponte infidias aduersum Iosephum adornatas detexit. Iosephus in sua vita. Accusationem falsam. Ex Tit. Defendere se prudenter, huc quaedam, fol. 1703. Syracusae Dionysij tyrannide opprimebantur: quas Dion cùm parùm aberat quin seruitute liberasset, Sosis concitato populo, Stultos & vaecordes Syracusanos esse dicere incipit, qui non intelligerent, hoc agi à Dione, vt pro temulento & crudeli tyranno ac Domino, vigilantem, sobrium atque sapientem experiri possint: non vt dominatus, sed domini permutatio fiat. His sanè concionibus, quia se pro Dionis inimico, & acerbissimo aduersario haberi cognosceret: postero die nudus & sanguinolentus, vti aliquos fugiens prodit sub oculos ciuium, identidem clamitans, vix se Dionis satellites elapsum, sed & in capite ostentabat cruda, ac recentia vulnera. Itaque summa inde excitata est erga Dionem populi Syracusani indignatio. Accusationi fidem faciebat hesterna Sosidis aduersus eum habita libertatis fiduciae???ue plena oratio: à quo enim haec potiùs iniuria, quàm ab inimico? Istud iam verè tyrannidem vsurpantis, non opprimentis, videri posse, & eius qui minùs tyrannidem, quàm Dionysium, odio persequatur. Quare citatur Dion. Is cùm protinùs Sosidem fratrem vnius esse è Dionysij militibus indicasset, ideo???ue veri similiter ab eo summissum, qui nihil ampliùs vi & virtute possit, vt has turbas atq; seditiones cieret, postulauit, plagas & vulnera per medicos inspici. At hi affirmarunt, videri sibi affectata esse vulnera: non vno ictu & impetu allata: neque alta, sed superficiaria, veluti li vnguibus, non gladio facta sint, & ab eo qui saepiùs tentando atque recusando sanguinem sibi elicuisset, non qui nolens & ingratus, vnum aut alterum ab alio vulnus accepisset. Sed nondum haec satis innocentiam Dionis arguere videbantur, quiae non tam certa sint ista indicia, Sosidem à Dione laesum non fuisse, quàm vix credibile, quenquam concitandi odij in aduersarium in se priùs saeuire velle. Verùm dum ista quaerebantur, postquam ex ipsius Sofidis amicis atque familiaribus aliqui manu nouaculam ferentes aduenêre, & id narrauerunt, dum per vrbem ambularent, occurrisse se Sosidi ea vociferanti quae suprà dicta sunt, ideo???ue se conuersos retrò abijsse, num aliquos viderent Dionis satellites, neque vllos offen disse se: imò verò vnde primùm Sosidem ad se fugientem aduentare conspexerant, nouaculam hanc humi duntaxat eiectam reperisse: & posteaquam Sosidis serui interrogati responderunt, Eum summo mane cum nouacula solùm domo exijsse: tum verò calumniam manifestam esse iudicarunt. Eum itaque populus suis omnibus suffragijs necari voluit, iussit. Aerodius ex Plutarchi Dione. Statuarum praestantiam. Cùm Phryne, cuius Phidias statuarius nobilissimus amator erat, ab eo sibi depoposcisset, quod esset eius operum pulcerrimum, non sanè renuit. Verùm quod ipse de suis operibus iudicium facere pertinaciter recusarat, hoc astu mulier expressit. Eius seruus accurrens nunciat, Praxitelis officinam igni correptam flagrare, bonam???ue eius operum partem iam perijsse, non tamen adhuc omnia exusta. Exanimatus Praxiteles, foras exiluit, &, Actum est, inquit, de laboribus meis, si Satyro & Cupidini flammae non pepercerunt. Tum Phryne eum benè sperare iubet: nihil enim triste accidisse, sed illum dolo cogere voluisse, vt quod pulcerrimum operum suorum esse iudicaret, confiteretur. Atque ita sibi illa Cupidinem elegit. Pausanias in Atticis. Antiquitatem gentis. Aegyptij omnium hominum se primos extitisse arbitrabantur. Verùm Psammetichvs regnum adeptus, vbi sciscitando, Quínam primi hominum extitissent, nullum exitum inuenire posset, huiuscemodi rem machinatur. Pueros duos ex humilibus parentibus recèns natos tradidit pastori inter pecora educandos, iubens neminem coram eis vocem vllam edere, solitaria in casa ambos sibijpsis relinqui, eisdem in tempore capras admoueri: vbi lacte expleti forent, alia administrari: cupiens ex ijs vbi inarticulatè vagire desisterent, audire, si qua vox prima erumperet. Vbi bimatus exactum est tempus, pastori qui haec administrabat aperienti ianuam, atque intranti, ambo infantes porrectis manibus procidentes, Beccus clamabant. Quod primò audiens pastor, obticuit. Cùm verò crebriùs adeunti, & obseruanti, idem verbum frequentaretur: ita demùm re domino indicata, iussus ab eo pueros attulit, exhibuit???ue: quos cùm & ipse Psammetichus audisset, percontabatur, Quínam homines Beccus quippiam appellarent? Haec percontans, comperit Phrygas sic panem appellantes. Tali negotio argumentati, Phrygas se priores extitisse, Aegyptij concesserunt. Herodotus libro 2. Primogenituram. Aristodemus, qui Lacedaemonios in Laconicam duxit, ex Aegina filia Autesionis geminos sustulit, & mox obijt. Mortuo rege, Lacedaemones primigenium ex lege regem creaturi erant. Verùm cùm pueri fimiles essent, neque quis illorum prior ex vtero prodijsset, discerni posset, percontati sunt matrem. Ea???ue negante se dignoscere (dissimulabat autem, quoniam magnoperè cupiebat ambos effici reges) miserunt Lacedaemonij Delphos sciscitatum, Quid in ea re agerent? Pythia respondit: Vtrunque puerorum haberent pro rege, sed primigenium magis honorarent. Hoc responso à Pythia edito, Lacedaemonij nihilominùs incerti quo pacto primigenium reperire̅t, admoniti fuêre à quodam Messenio, nomine Panite, vt obseruarent, vtrum puerorum ma [1697] ter priorem lauaret, cibaret???ue: quam si deprehenderent eodem semper modo factitare, habituri essent id omne q??? quaererent: sin illa alternando erraret, palàm fore ne ipsam quidem quippiam magis nosse. Spartani igitur ex admonitu Panitis obseruantes matrem puerorum, ignaram cur obseruaretur: animaduertentes???ue illam praeferentem alteri primigenium, tum cibando, tum lauando: acceperunt eum puerum, qui magis honorabatur à matre, tanquam primogenitum, publice???ue alendum curarunt, imposito ei nomine Eurysthenis, iuniori autem Proclis. Herod. lib. 6. Sententiam, Opinionem, Iudicium. Micheas propheta Achabum regem expeditionem aduersus Sy ros suscipientem suamet confessione conuicit, ea ab illo per simulatam interrogationem extorquens, quae apertè rogatus nunquam fateri voluisset. 3. Reg. 20. Agesilavs, sortibus Olympiae acceptis à Ioue ex voto suo, cùm inde iuberent Ephori, vt de ijsdem Apollinem Pythium consuleret: profectus Delphos, rogauit Apollinem, Eadémne ei quae patri viderentur? Plut. in Apophtheg. Veteres antequam literas recitarent, iubebant aduersus quos facerent, ne perfugij aliquid postea haberent, diceréntque fictas esse, cognoscere signum. Id significauit Cicero in II. concione in Catilinam: ait enim, Atque ibi vehementissimè perturbatus Lentulus, tamen signum & manum suam cognouit. Sed etiam Sallustius in eisdem illis rebus narrandis: Igitur perlectis literis, cùm priùs omnes sua signa cognouissent, Senatus decreuit, & quae sequuntur. Plautus quoque in Bacchidibus, vbi dolum Chrysali exponit, & quemadmodum fallacibus literis tetigerit imprudentem senem, ostendit: Nunc hasce tabellas ferre me iussit tibi, orabat, quod istic est scriptum, fieret cedô. Sed nosce signum. Noui. Xenophon in quinto libro de rebus Graecorum narrat, cùm Tiribazus literas regis Persarum lecturus esset, ijs, qui audituri essent, priùs signa eadem de causa ostendisse. Victorius lib. 14. Var. Lect. cap. 4. Miecislaus III. Polonorum Princeps, auarè & superbè imperabat, & per praefectos suos populum expilabat. Gedeon Cracouiensis episcopus blandè primùm, & apertè principem redarguere: mox vbi contumacem esse videt, pro astu rem aggreditur. Mulierem subornat, quae sordido & miserabili habitu assumtu, vbi in conspectum Principis venit, lamentabili voce, & eiulatu ementito opem eius implorat. Motus eius lacrymis & importuno clamore Miecislaus, accitam Quid sibi velit? rogat. Ibi illa: Gregem se ouium numerosum habuisse, & filio commendasse, illum porrò mediastinis pascendum commisisse, eorum negligentia gregem à lupis dilaniatum, se???ue ad extremam inopiam inde redactam esse: rogare, vt cuius culpa damnum datum esset, ab eo praestaretur. Citati mediastini, qui pariter subornati venerant, negant sua negligentia damnum datum esse: verùm adolescentis, qui priuignus, non filius esset eius mulieris, culpa. Eum enim venationi deditum, feros canes alere: qui soluti, partim ipsi gregem laniarint, partim disiectum ac dissipatum, lupis in praedam dederint. Eum igitur damnum praestare oportere: se neque canes abigere, neque dispersis ouibus succurrere potuisse. Aderat & adolescens, crimen???ue in mediastinos referebat, se praesidio gregi canes alere. Neque tamen satis illorum dicta refellebat. Cognita causa Miecislaus condemnat adolesce̅tem damni infecti. Approbant, qui tum aderant, Senatores Principis iudicium. Ibi tum Gedeon: Iustè, inquit, & sapienter indicasti. Tu filius es huius amplissimae & florentissimae Reipublicae. Sed tu te priuignum eius haberi mauis. Tu gregem tuum numarijs iudicibus & magistratibus tradis: tu feros canes, hoc est, acerbos & crudeles exactores & praefectos facultatibus & sanguine innocentium hominum saginas: quorum caeca cupiditate & asperitate fit, tenuiores vt à potentioribus, perinde quasi à lupis, impunè diripiantur & opprimantur. Incensus hac oratione episcopi Miecislaus, fremens, è senatu sese proripuit: multa Gedeoni, multa caeteris senatoribus, qui Gedeonis dicta approbare videbantur, minitans. Proceres eius tyrannidem perosi, dignitate eum priuarunt, & Casimirum fratrem vel inuitum ad Reipubl. gubernacula pertraxerunt. Cromerus lib. 6. Lvdovicvs Francorum rex vlturus mortem Caroli Simplicia patris sui, quem Hubertus Comes Veromanduus in arce Peroniana captiuum detinuerat, Lauduni conue̅tum Principum habens, literas à rege Anglo sibi missas fingit. Ijs à scriba perlectis, alta voce subintulit: Iocóne, an seriò Anglus sapientiam nostram explorare velit, dubito. Sed tamen seria illum agere ponamus. Villicus agri dominum ad se blandè inuitatum occidit. Homicidij an patricidij supplicio dignus sit? quaeritur. Principes sententiam rogati, & in his Hubertus quoque, Morte dignum esse villicum ignominiosissima, suspendio nimirum, vnanimi consensu responderunt. Tum Rex ad Hubertum conuersus: Ergo & tu, inquit, regis tui proditor, tuo ipsius iudicio damnatus, dignas perfidia tua poenas luito. In crucem igitur actus, monti vicino nomen dedit. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Praetoris taurus in Rvstici cuiusdam tenuis pascua transiliens, vaccam eius cornibus occidit. Qui damnum acceperat, non vel hac in re rus sapiens, praetorem adijt, & impunitate loquendi ex more data: Praetor (inquit) meus taurus tuam vaccam cornibus petijt, atque occidit: quid iuris? Ille incunctanter: Quid aliud (inquit) nisi vt vaccae damnum mihi tauri nomine praestes: aut taurum, si mauis, noxae dedas? Imò (inquit rusticus) ignosces imperitiae meae: nam lingua lapsus sum, praeposterè causam proposui. Nam tuus taurus meam interfecit vaccam. Tum praetor nimiùm impudens: Isthaec (inquit) alia res est. Cognatus libro primo Narrationum. Approbare alterivs dictvm factvmve. Damis ad Alexandri scripta, vt Deum se esse sciscerent: Permittimus, inquit, Alexandro, si velit, deum appellari. Plutarchus in Apophthegmatibus. Lacedaemoniorvm magistratus, cùm sententiam cuiuspiam, qui foedam vitam egisset, comprobassent, alteri iusserunt probatae vitae & morum, vt eam pronunciaret. Plutarchus de Audiendo. Maximvs Planudes, monachus Constantinopolitanus, vir doctissimus, vehementis???ue ingenij, abhinc annos ferè centum & quinquaginta, Romanae ab initio fidei fauit. Ob quam rem ab Imperatore Constantin opolitano multa passus, in custodiam tandem coniectus, contrà sentire coactus est, tribus editis contra Romanam ecclesiam argumentationibus: quas Bessario Cardinalis Nicenus praelegens, mirari solebat, virum caeteris in scriptis excellentem, summum???ue philosophum, tam ineruditos infirmos???ue edidisse syllogismos. Haud ob aliam putabat causam, quàm quòd ea quae metu perscripserat, animo improbarit, refellenda???ue vel cuiuis facilè praebuerit. Volat. lib. 17. Anthrop. Bernabos Princeps Mediolani, admodum mulierosus, cùm aliquando solus in horto, semotis arbitris, cum muliere, quam amabat, lasciuus iocaretur: superuenit de improuiso Confessor eius, cui propter sapientiam & auctoritatem semper ad Principem patebant fores. Erubuit simul & indignatus est est Princeps de insperato illius aduentu, paulo???ue commotior, vt eum in responso caperet: Quid, inquit, ageres, si tu quoque cum eiusmodi muliere in lecto esses? At ille: Quid me deceret (ait) scio: quid verò facturus essem, nescio. Hoc responso iram Principis flexit, cùm se quo???; hominem esse & labi posse fateretur. Poggius in Facetijs. Refvtare. Elenchvs prvdens. Refutationem alienae Opinionis, Sententiae, Iudicij, hîc. Approbationi opponimus: siue illa sit simplex, siue coniuncta com confirmatione contrariae sententiae & opinionis, qui Elenchus dicitur. Consilij. Cùm Branchidarum oraculum Pactyam Lydum, qui à Cyro Persarum rege defecerat, & magnam vim auri secum habebat, Tabalo praefecto regio Sardis tradendum asseruisset: Aristodicvs Cumaeus Heraclidae filius, cùm graue putaret esse, supplices Barbaro regi ad certum exitium tradere, oraculi vanitatem refellere volens, templum vndique circumijt, & passeres alias???ue auiculas, quae fortè in templo isthic nidulabantur, è nidis exemit. Quae cùm ille faceret, vox ex adyto audita fuit ad Aristodicum, dicens: Hominum scelestissime qúaenam te libido incessit, vt audeas meos supplices è templo abripere? Aristodicus contrà: Et tu, inquit, rex, huiusmodi auxilium fers supplicibus, quum Cumaeos iubeas supplicem suum tradere Persis? Cui deus respondens: Equidem, inquit, iubeo, vt impiè agentes malè pereatis, neque deinceps oraculum hoc de reddendis vestris supplicibus lacessatis. Quod responsum vbi tulerunt Cumaei, neque Pactyam Persis tradere voluerunt, neque penes se detinendo Cyrum irritare: sed ablegarunt Mitylenam, inde in Chium: Chij eum hostibus tradiderunt. Herod. lib. 1. Postulanti, vt principatum popularem Lacedaemone constitueret, respondit Lycvrgvs: Priùs te erigas principatum domi popularem. Plut. in Apophtheg. Reipublicae Proceres Imperat, Basilio Macedoni suaserant, vt in prouincias redituu̅ inspectores mitteret. Imperator hanc probare se sententiam simulans, deligi ad hoc munus aptos homines iussit. Quorum nomina sibi adferentem Generalem reprehendit Imperator, inquiens: Se quoque ad hoc ob eundum munus non satis esse idoneum. Hoc idem detrectantibus duobus Reipublicae Magistris, ijs???ue vt hoc ministerium alijs imponeretur, petentibus, inspectionem huiusmodi omittendam censuit, Praestare enim, aliquos lucrum iniustum ex [1698] publico percipere, quàm malè metuere multam, quae eos opprimat, aliquam. Cedrenus. Carolvs Burgundiae dux Leodienses obsessurus, cum, &c. Vide fol. 2846. Iudicij, Sententiae. Cùm profectus esset Miletum ad Thalem Solon, aiunt mirum sibi eum dixisse videri, quòd nuptias & sobolis procreationem omninò negligeret. Thalem autem in praesentia quidem tacuisse, aliquot verò dierum interuallo subornasse peregrinum quenda̅, qui modò decimo die ab Athenis profectum se diceret. Quaerente Solone, Nunquid Athenis noui? Hominem, quae diceret, edoctum, nihil respondisse aliud, nisi ??? adolesce̅s efferretur, & prosequeretur funus tota ciuitas, ??? ille foret clari viri filius, & virtute inter ciues primi, longo iam spacio peregrinantis Solonis. Tum Solon falso metu exterritus, coepit caput caedere, alia???ue & facere & dicere, quae moerore oppressi assolent. Tum Thales represso Solone ridens dixit: At haec me Solon à connubio deterruerunt & à liberis tollendis, quae te etiam infringunt virum constantissimum. Te verò nihil hic nuncius moueat: haec enim ficta sunt. Haec Hermippus Pataecum, qui Aesopi se ferebat animam habere, scribere refert. Plut. in Solone, vbi & Thaletis imprudentiam arguit. Rex Artaxerxes, mortua concubina vnicè dilecta, misisse fertur ad Democritvm sapientia celebrem legatos, petitum vt resuscitaret mortuam. Respondit Democritus: Res est magna & difficilis, sed quae fieri possit, si rex triginta nomina inscribat, sepulcro eorum, qui ad annum vsque vigesimum doloris expertes vixerint. Fama est, cùm clarus foret mimus Parmenon, tu̅ in alijs, tum verò praesertim in suis voce imitanda, ita vt in prouerbiu̅ abierit, aemulos alios specimen ex aduerso sui dedisse. Sed cùm praeoccupati homines essent, dicerent???ue: Praeclarè quidem, sed nihil ad Parmenontis suem: attulisse vnu̅ sub ala sua porcellum. Cùm autem illi, qui vocem audiebant germanam suis succlamarent: Quid hic ad Parmenontis suem? dimisisse hu̅c in medium porcellum, ostendisse???ue ex opinione eos, non ex veritate iudicasse. Plut. lib. 5. Conuiual. quaest. 1. Amicum quendam Socrates cùm audiret dicentem, Magno in vrbe omnia vaeniunt, mina vinum Chium, purpura tribus minis, mellis hemina drachmis quinque: manu prehendens, abduxit eum ad farinam: ac, Obolo hemina, inquit, vaenit: vilis est hîc annona. Inde ad oleas: Duobus aereis sesquisextarius. vilis hîc annona. Mox ad exomidas: Drachmis denis, vile ergo precium. Plut. de Animi tranquil. Dolebat Diogeni humerus, ex vulnere credo, vel alia quadam causa. Cùm igitur vehementi dolore videretur affici, quidam ex inimicis insultabat ei, dicens: Quin igitur mortem obis, ô Diogenes, & te ipsum his malis liberas? At ille respondit: Eos quiscirent, quae in vita fieri dici???; conueniret, in vita manere aequum esse: in quo genere hominum seipsum etiam numerabat. Verùm tibi, qui neque quid agendum, neq; quid dicendum sit; noueris, opportunum moriendi tempus est. Aelianus de Var. hist. lib. 10. Dionysivs tyra̅nus, cùm quidam ex eius assentatoribus Damocles commemoraret, quàm esset beatus: Vísne igitur, respondit, eandem degustare & experiri fortunam mecum? Eo annuente, collocari iussit hominem in aureo lecto, strato pulcerrimo, textili, magnificis operibus picto, abacos???ue quamplures ornauit argento, auro???ue caelato: tum ad mensam eximia forma pueros delectos iussit consistere, eos???ue ad nutum illius intuentis diligenter ministrare. Aderant vngue̅ta, odores, epulae. In hoc medio apparatu fulgentem gladium è lacunari seta equina appensum demitti iussit, vt impenderet illius beati ceruicibus. Itaque nec pulcros illos administratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam, iam ipsae deflueba̅t coronae. Denique exorauit tyrannum vt abire liceret, quòd iam beatus esse nollet. Cic. lib. 5. Tuscul. quaest. Attigit historiam Persius Sat. 3. Et magis auratis pendens laquearibus ensis Purpureas subter ceruices terruit-. Dionysivs senior, cùm filium, quem relicturus erat dominatus successorem, stuprum hominis ingenui vxori obtulisse resciuisset: inflammatus rogauit eum, Ecquid in se tale comperisset? Respondente adolescente: Nempe tu patrem non habuisti tyrannum: Nec tu, inquit, nisi factis istis temperes, filium habebis. Plut. in Apophtheg. Anno 22. Anastasij Imper. cùm Alamvndarvs Saracenorum princeps, Dei prouidentia baptizatus ab orthodoxis esset: impius Seuerus duos ad eum misit episcopos, qui eum labe suae haereseos inficerent. Quos ille admirabili commento refutauit. Dixit enimijs, eo ipso die sibi literas de morte Michaëlis Angelorum principis esse allatas. Cum???; responderent, Nullo eum modo potuisse mori. Quomodo autem, ait, nudus Deus potuit crucifigi, quod vos affirmatis? quomodo Christus non co̅stitit ex duabus naturis, cùm ne Angelus quidem moriatur? Ita cum dedecore Seueriani discesserunt. Cedrenus. Accusationis. In compotatione quadam Bion tacens, cùm vt stolidus derideretur à garrulo: Quis verò valeat, inquit, fatuus qui sit, in vino tacere? Plut. de Garrulitate. Plato cùm amicos nobiles inuitasset, triclinium???ue iussisset ornari no̅ omninò sordidè, irrupit Diogenes Cynicus, & spurcis illis suis coenosis???ue pedibus coepit lectulos conculcare. Ingressus cum conuiuis Plato: Quid agis, inquit, Diogenes? Calco, inquit ille, Platonis fastum. Calcas, respondit Plato, sed alio fastu maiore. videlicet arrogantia & iactantia erat in Diogenis animo impotentior & intolerabilior, quòd inops esset, quàm in Platone, qui cultum illum amicorum oculis dabat, non sibi. Cùm ex Graecia & Macedonia adessent, qui Antipatrum accusarent apud regem Alexandrum Magnum, atq; Cassander patris dignitatem acerbiùs tueretur: Alexander, Quid ais? inquit, an putandum est violatos homines, tam longis itineribus, huc patrem tuum falsò criminatum venisse? Tum ille: Imò, ait, hoc ipsum calumniae indicium est maximum, vt tam longis itineribus huc venerint, ne quae mentirentur redargui possent. Ridens Alexander: Haec illa sunt, dixit, Aristotelis sophismata, quae vtrique lacrymas excutient, si quem quam à vobis violatum comperero. Plut. in Alexandro. Theodorvs, cùm rex ei obijceret Lysimachus: Tua te istis moribus patria in exilium dedit. Verè, inquit, quòd me no̅ ferret, sicut Liberum patrem Semele. Plut. de Exilio. Obtrectationis. Evdamidas Argiuo, qui Laconas peregrinando deteriores fieri dicebat, desciscentes à patrijs legibus: Atqui vos, inquit, postquam Spartam venistis, non prauiores, sed euaditis meliores. Plut in Apophtheg. Quum rogaretur Hieronymvs Pragensis quid sentiret, &c. Vide fol. 2197. Detractionis. Leonidas Anaxandridae, frater Cleomenis, dicenti, Nulla renos, nisi quòd rex noster sis, excellis: Imò, inquit, nisi praestantior essem vobis, non regnarem. Plut. in Apophtheg. Seriphio obijcienti Themistocili, Non per se illum, sed vrbis causa esse clarum: Rectè ais, inquit. Caeterùm neque ego, Seriphius si sim, euasissem clarus: neq; tu, si Atheniensis. Plut. in Apophtheg. Plistonax Spartanus Pausaniae F. cùm orator quidam Atheniensis indoctos Lacedaemonios appellaret: Sanè quidem, inquit: soli enim Graecorum nihil mali à vobis didicimus. Plutarchus in Lycurgo. Iactantiae. Dionysivs minor, Polyxeno dialectico redarguere iactante se eum: Nempe verbis, inquit: ego verè coarguo te factis, qui relictis tuis me & mea captas. Plut. in Regum apophtheg. Cùm Thebanifusis ad Leuctra Laconibus accessissent ad Eurotam, ac quidam ostentabundè iactaret, Vbi nunc sunt Lacones? captus ab eis Spartiates: Non adsunt, inquit. neque enim vos huc accessissetis. Plut. in Laconicis. Cùm Perses quidam assiduè muneribus solicitando amicum à Demarato retraxisset, dixisset???ue: Cepi amasium tuum: Minimè verò tu, inquit, sed mercatus es. Plut. in Apophtheg. Antalcidas Atheniensi, qui ei dixit: Atqui nos è Cephiso saepiùs vos sumus consectati: Nos verò, inquit, ab Eurota vos nunquam. Plut. in Apophtheg. P. Scipio Africanus, Appio Claudio, quicompetior eius erat in censura, iactante omnes ciues se nominatim salutare, cùm neminem penè cognoscat Scipio: Verum, inquit, praedicas. Mihi namque non nosse multos, verùm ne essem cuiquam ignotus, fuit curae. Plut. in Apophtheg. C. Marvivs bello Italico circumuallari & obsideri se passus est, occasionem suam expectans. Cùm diceret ei Silo Popedius: Si magnus es Mari dux, descende in certamen: Imò tu, inquit, si magnus dux es, coge me dimicare vel inuitum. Plutarchus in Apophtheg. Scommatis. Hircanvs II. etiammum puer missus à Iosephopatre Iudaeorum principe Alexandriam ad Ptolemaeum Epiphanem, propter natum filium gratulaturus: cùm ad conuiuium regis vocatus, & infimo loco accumbere iussus, propter aetatem, reliqui conuiuae ossa ante Hircanum congererent. Tryphon quidam morio instinctu reliquorum, ad regem se conuertens: Nempe vt hic ossa nudauit carnibus, inquit, sic pater eius Syriam spoliauit. Ridens rex, Hircanum rogat, Vnde illa ossium congeries? Tum ille: Ego vt homo carnes comedi, ossa abieci. Isti verò (reliquos denotans conuiuas) canes tui ne ossa quidem reliqua fecêre. Iosephus libro 12. capite 4. Antiquitatum. Quod ipsum Dantes Aligerius Florentinus poëta, cùm apud Mastinum Scaligerum Veronae exularet, aemulis illum propter mordacitatem Cani assimilantibus, in conuiuio quoque respondisse traditur. Bonifacius IIX. peregrinum quen dam Bavarvm, facie sibi simillimum, astutè interrogarat, Nunquámne mater ipsius Romam regligionis cuasa venisset? Respondit ille, Non certè, sed pater meus persaepé. Aegidius Corrozetus de Dictis memorabilibus. Idipsum Augusto Imp. iuuenem Sabinvm respondisse tradit Suetonius. Sigismvndvs Imperator iter faciens, torrentem equo traijciebat. Equus consistens, meiere coepit. Tum quidam aulicorum Caesaris equum naturam Caesaris habere palàm asseruit. Causam rogatus: Quoniam, inquit, equus torrenti aquam addit, Caesar habentibus dat. Animaduerrit Imperator perstringi se modestè, quòd in aulicum iam veteranum nihil beneficij contulisset. & subiecit: Nunquam quidem sibi benè merendi voluntatem defuisse: sed Principum dona non illorum esse propirè, qui ea mererentur, sed quibus sint destinata fato. Et id re comprobaturum se dixit, quàm primùm otij & quietis occasio tantisper daretur. Postea otium nactus Caesar, pyxides duas parari iussit, magnitudinis & formae eiusdem. In vnam aurum, in alteram plumbum point, pondere eodem: & ministro aduocato praecipit, vt alteram pyxidem deligeret. Consternatur minister, librando modò hanc, modò alteram tollit, nesciens vtram postissimùm debeat eligere. Tandem eam aufert pyxidem, quae plumbum continebat. Quod vbi conspexit ille, Iam reclusa pyxide, aiebat Caesar, videripalàm, non suam voluntatem, sed ipsius infortunium obstitisse, quò minùs hactenus beneficium sit consequutus. Testatur sanè hoc factum, prudenter considerasse Caesarem, felicem successum rerum à Deo contigere. Carion libro. 3. Chronici. Reprehendere, Accvsare prvdenter. Exempla plurima ex Tit. Libertatis in reprehendendo peti possunt: hîc Prudentia, illic Libertas consideratur, f. 2823. Ignorantiam Theoricam. Socratis aetate casu accidit, vt Sophistarum in Graecia magnus prouentus esset: à quibus iuuentus magna mercede arrogantiam, sapientiae ostentationem, & garriendi studium hauriebat, cùm congressis & disputationes steriles per rixas & concertationes agitaret: quod autem honestum esset & frugiferum, nihil. Socrates igitur, cuius fuit refellens oratio sicut medicamentum purgans, magna cum auctoritate coarguebat alios, quòd affirmaret nihil, grauius???ue pungebat, dum putabant in communi quaerere eum verum, no̅ suae opinioni seruire. Plut. in quaest. Plat Dominicanus quidam, magni ob eruditionem nominis, à D. Ludouico Francorum rege in Angliam mittebatur. Is dum Diepaetempestatis causa haereret, & conciones sacras, in quibus plurimùm excellbat, pro more haberet, in litore deambulans, Vetvlam conspicit, quae altera manu hydriam, altere titionem agitabat. Insolentiam facti miratus, causam rogat. Tunc illa: Vtinam mihi hac aqua ignem inferni extinguere detur, hoc verò igne Paradisi flumina exurere. Demirante adhuc magis monacho voti insolentiam, superaddit: Vt mortalis Deo creatori & redemtori non spe praemij, nec metu poenae (quorum alterum seruile, alterum foeneratorim, vtrunque certè philautiae fructus est) assiduis vestris concionibus & consilij ad ducti, parére discerent, sed solius honestatis studio, tanquam regem subditi, tanquam patrem filij, tanquam dominum serui, tanquam creatorem creaturae, honorarent, amarent, colerent, venerarentur, potiorem???ue gloriae eius, quàm commodi proprij rationem haberent. Obstupuit bonus ille monachus, & Dauidis illud praefatus: Ex ore infantium & lactentium perfecisti laudem. À te, inquit, quaecunque es, mulier, id hodierno die me didicisse liberè profitebor, quod multorum annorum studio priùs mihi ne quidem in mentem venerat. Adeo???ue symboli loco deinceps vsus est, vetulae imagine, aquam & ignem praetendentis. Virelli [Greek words] Cùm Florentiae esset Eugenius IV. Pontifex, Pver quidam apud Angelottum Cardinalem Rom. eleganti supra aetatem oratione vsus fuerat. Cardinalis ad astantes conuersus: Praecocia haec ingenia cum aetate flaccescunt. Tum puer: Ergo tu optimae indolis puer fuisti. Poggius in Facetijs. Elocutionem. Euripides obtulit Socrati librum ab Heraclito conscriptum. Eo lecto, rogauit, Quid illi videretur? Per Iouem, inquit, quae intellexi, mihi praeclare videntur, qualia puto & ea quae non intellexi: sed opus est Delio quopiam natatore, ne in ijs suffocetur. Laërtius. Messala exactissimi vir ingenij, & Latini sermonis obseruantissimus, quum audisset M. Portium Latronem declamantem, dixit: Sua lingua disertus est. Sic ingenium concedes, sermonem obijcere illi videbatur. Caelius libro 11. capite 13. Antiq. Lectionum. Improbitatem in genere. Agis minor ad hominem improbum subinde quaere̅tem, Qui optimus esset Spartiates? Tui dissimilimus, inquit. Plutarchus in Apophthegmatibus. Astutiam. In concilio Mantuano de expeditiono Turcica deliberabatur. Cùm Veneti propter initum cum Turcis foedus palàm aduersarentur, clàm tamen habita ratione, quantum essent collaturi, Summam belli naualis dari sibi postularent, & classem insuper trieremium sexaginta, & viginti nauium rostratarum, ac peditum delectorum millia, & annuas decimas, & praeterea quindecies centena millia ex publico: Hoc, inquit Pivs II. Papa, Veneti est recusare, non petere. Nos verò vobis molesti non erimus, vt oneris tantum feratis. Campanus in eius vita. Stultitiam. Lycvrgvs monenti vt Rempubl. in ciuitate efficeret popularem: Tu priùs, inquit, domi tuae effice rempubl. popularem. Plut. in Apophtheg. Evdamidas audito philosopho, qui solum sapientem bonum imperatorem esse dicebat: Oratio quidem ista, inquit, mirifica est: at qui dicit, tubarum sonitum non audiuit. Plutarchus in Apophthegmatibus. Iphicrates i iudicium capitis vocatus, delatori: Quid, inquit, malum agis, qui circumstante bello suades ciuitati, vt de me potiùs, quàm mecum deliberet. Idem. Archidamvs Zeuxidami filius, illi, qui laudibus ???itharoedum ferebat, stupebat???; eius artem: Qualem honorem quaeso, inquit, bonis viris habebis tu, cùm citharoedum ita in coelum feras? Idem. Agis Archidami filius disserenti cuidam de Graecorum libertate, non leuia quidem, sed effectu ardua: Desiderat, inquit, hospes, vires & pecuniam ista orati. Idem. Antiochvs ephorus, postquam Philippum Messenijs agrum audiuit donasse, quaesiuit: Num vires quoque, vt de agro dimicantes vincere possent, tribuisset. Idem. Flagitantibus, cùm vrbis deditionem fecissent, Atheniensibus, Samum ipsis solùm permitti, responderunt Lacones: Quando vestri iuris non estis, tunc habere & alios quaeritis? Vnde est prouerbium natum, Qui seipsum non habet, Samum petit. Idem. Agesilavs cùm cognosceret delite quadam, accusator???ue probè causam egisset, defensor malè, qui vbique occinebat: Decet regem Agesilaë legibus subuenire: Et aedes tuas, respon dit, si quis dissiparet, aut expoliaret te pallio, num expectes, dum aedificator aut textor pallij tibi succurrat? Idem. Idem cùm cerneret nonnullos ciues, quòd equos ad scara certamina alerent, celebres esse, & sibiplacere: quò subijceret Graecorum oculis nullus ea virtutis esse, sed opum & sumtus: sororem impulit Cyniscam, vt currum conscenderet, & Olympijs certaret. Idem. Aristides quaestor creatus, demonstrauit no̅ solùm sui temporis quaestores, sed & superiores magnam pecuniam auertisse, Themistoclem prae caeteris. Is magna coitione in Aristidem facta, negotium ei, cùm referret rationes, fecit, & peculatus eum damnauit. Quod cùm ferrent optimi quique indignè: litis aestimatione liberatus, & quaestor est iterum designatus. Hic cùm prae se ferret priorum consiliorum poenitere se, & molliorem se praeberet, erat acceptus ijs, qui expilabant aerarium, quòd non detegeret ipsos, nec exactè excuteret: vnde satiati pecunia publica in coelum ferebant Aristidem, ac populum pro eo prensabant, laborabant???ue vt denuò quaestor crearatur. Is verò populum, cùm ipsum designaturus esset, castigauit. Cùm enim, inquit, versatus in magistratu essem innocenter & rectè, labe aspersus sum: vbi multa de publico depeculatoribus condono, praeclarus videor ciuis. Me quidem magis huius pudet laudis, quàm damnationis prioris: vestri verò miseret me, apud quos obsequi honorabiliùs est improbis, quàm conseruare commoda publica. Ita fatus, vbi furta patefecit, applaudentes sibi & commendantes elingues reddidit: verum autem & instum tulit ab optimo quoque praeconium. Plut. in Aristide. Delphis statua visebatur aurea inter duces & reges Mnesaretes: quam Crates ait Graecorum lasciuiae dedicatum esse trophaeum. Praxiteles amicae id beneficij contulit, quem ob id laudibus extrollere Crates debebat, quòd aureis hisce regibus meretricem amicam associauerit: opulentiam, cui nihil praeclari, nihil adest honesti, eis improperans. Siquidem iustitiae ornamenta, temperantiae???ue, & magnanimitatis, decebat iuxta Apollinem reges & summos magistratus locare, no̅ aurearum & delicatarum copiarum: quarum sunt etiam illi, qui turpissimè vixerunt, consortes. Plut. de Pythiae oraculis. Cùm Atticam depopularentur Macedones, eduxit iuuentutem Phocion. Ibi multis accurrentibus, monentibus???ue vt illum tumulum occuparet, hinc instrueret aciem: Papae, inquit, ??? multos duces, paucos video milites. sed tamen signis [1700] collatis fudit occidit???ue ductorem Macedonum Nicionem. Plutarchus in Apophtheg. Vt ciuitatem Atheniensium Leosthenes praecipitem in bellum egit, ingenti spe ad libertatis & imperij nomen arrectam, orationem eius cupressis assimilauit Phocion. Hae namque, infit, pulcrae sunt & excelsae, sed non ferunt fructum. Cùm primi successus ex voto essent, & ciuitas ob laetum nuncium dijs honorem haberet: rogatus, An ne haec optaret ita fuisse gesta? Omninò, inquit, haec gesta esse, sed tamen consilia capta illa. Ibidem. Aristippvs philosophus victus ab homine quodam audaci, sed furioso aio qui & amente, vbi eum exultantem iactantem???ue se vidit: Ego, inquit, qui conuictus sum, ab eo incundiùs, quàm tu, qui ne vicisti, dormiturus. Plutarchus de Virtutis prouectu. Idem, cùm rogaret eum quidam, Quid mercedis pro instituendo filio postularet? Drachmas, inquit, mille. Qui cùm dixisset: Papae nimium petis: equidem mercari mancipium possem mille. Ergo duo, infit, habebis mancipis, filium natum, & seruum emtum. Plut. de Instit. liberis. Diogenes Cynicus, cùm aliquando de re seria disserens, nullum haberet auscultatorem attendentem, coepit ineptam cantionem canere, veluti saltaturis. Vbi iam plurimi co̅currissent, obiurgauit illos, quòd ad stulta & inepta frequentes & alacres accurrerent: ad seria verò, & ad inepta frequentes vtilia, nec alacriter conuenirent, nec diligenter auscultarent. Huic similimum est, quod Demostheni quidam adscribunt, de vmbra asini. Laërtius lib. 6. Idem videns adolescentem furibundem & vaecordem: Parens, inquit, adolescens, te seminauit temulentus. Plutarchus de Instit. liberis. Antisthenes, cùm Athenienses admoneret, vt asinos non minùs ad agriculturam eligerent, quàm equos: illi verò, Animal ad arandum ineptum esse, responderent: Quid refert, inquit, quia in vestra Republica duces sunt, qui nunquam didicerunt administrandi rationem: sed satis est, quòd à vobis eligantur. Lae̅rtius lib. 6. Erat apud Pyrrhum Cyneas Thessalus, ingenio & eolquentia clarus, vtpotè qui Demostheni diutissimè operam dedisset. Is saepè à Pyrrho missus ad ciuitatum Italiae studia concilianda, quum mira felicitate versaret populorum animos, fertur Pyrrhus in eum dicere solitus illud Euripidis: Omnia conficit oratio, vel quae hostile etiam ferrum nequeat. Hic vbi regem ad expeditionem Italicam co̅tra Romanos euocantibus Tarentinis, summa ope se parare vidit, ab eo familiariter quaesiuisse dicitur: Rogo, inquit, rex, si dij annuerint, vt Romanos bello superes, quid his victis postea agemus? Caetera Italia subigenda nobis est, in quit Pyrrhus. Italia verè domita, quid? ille ait. Siciliam, Pyrrhus respo̅dit, meis opibus adijciam. Quid Sicilia victa? Aphiricam, & caeteras terras nostrae ditioni subigam. Tum Cyneas: Quid quum totum orbem viceris? Tum ridens Pyrrhus: Otium, inquit, agemus, perpetua???ue laetitia, epulis mutuo???ue sermone perfruemur, Tum ille: Quid attinet per labores & pericula ea quaerere, quorum facultas abundè parata est, modò frui velimus? Turbauit magis his verbis regem Cyneas, quàm à proposito auertit. Plut. in Pyrrho, & Sabel. lib. 8. Enn. 4. Antiochus rex, cùm traducto in Asiam exercitu Romano legatos ad Scipionem pacem petitum misisset: Hoc oportuerat, inquit, antè factum, non nunc, postquam frenum & sessorem accepisti. Plut. in Apophtheg. Cato Maior increpauit ciues, quòd semper eosdem Consules designarent. Videbimini enim, inquit, aut non magni consulatum, aut non multos consulatu ducere dignos. Plutarchus in Apophthegmatibus. Avgvstvs Caesar, audito annos natum duos & triginta Alexandrum maxima parte orbis ab se subiugata, quid deinceps acturus esset, haesitasse: mirabatur, quòd no̅ magis arduum arbitraretur, quàm quaerere spaciosum imperium, id quod tenebat, componere. Ibidem. Vlyssipone, eodem anno, aut paulò pòst, quàm Emanuel Portugalliae rex Indiam subegit, Hermicvs Caiadus Lusitanus, Angeli Politiani auditor, Latinis carminibus commentus est Sibyllinam vaticinationem in columnis marmoreis tribus incisam, quae per ambages significabat, Indos sub imperium & ditionem Lusitanorum esse venturos: eos???ue lapides data opera detruncatos, vt aliqua inessent antiquitatis vestigia, obrui praecepit, conscio rege, in extremitate promontorij Artabri, propre Syntram oppidum. Vbi verè defossa marmora ex humore terreno vitum fecisse iudicauit, anno MDV, die Augusti nona, inuitat amicos in villam, ei loco proximam. Cùm accubuissent omnes, ecce villicus nunciat Hermico, mercenarias eius operas, dum in fundo fossionibus thesauri, eodem loco defossi. Accurrunt omnes, & columnas intuentur, in quibus incisa huiusmodi erant carmina: Sibyllae vaticinium occidijs decretum. Voluentur saxa literis & ordine rectis, Cùm videas occidens orientis opes. Ganges, Indus, Tagus, erit mirabile visu, Merces commutabit suas vterque tibi. Soli aeterno ac Lunae decretum. Continuò ad regem rumor perfertur: qui comme̅ti huius conscius, mirabundo similis, optimatibus ostendit. Illi describendum curant, & mercatorum cura Vlyssiponensium per vniuersum orbem Christianum euulgant. Sic Hermicus antiquitatis simulatione vniuerso orbi imposuit, seu potiùs stultos antiquitatis admiratores solerti astu reprehe̅dit, & illusit. Caspar Varrerius in censura Berosi. Alfonsus Aragonum rex, Scvrram in aula habebat, qui censoria virgula singulorum dicta facta???ue notabat, & tabellis descripta Principi stato tempore offerebat, suo ascripto iudicio, quódnam sibi ex omnibus stultissimum videretur. Accidit, vt rex Maurum, seruum fidelissimum, cum magna vi auri ablegaret, equorum comparandorum causa. Id factum scurra literis mandatum, nil minùs expectanti regi in haec verba recensuisse fertur: Alfonsus rex Christianus, Mahumetanum Poenum, aliquot aureorum millibus onustum, ornatum, ad Mahumetanos dimisit. Exitus acta probabit. Ego verò, si bona fide reuertatur, Maurum stultissimum, Alfonsum sapientissimum, si non reuertatur, quod probabilius est, Alfonsum stul tissimum, Maurum sapientissimum, pro ea, qua polleo, censoria auctoritate, pronunciare non verebor. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorab. Nicolavs, morio Saxoniae Ducum, cùm inter fratres de diuidenda regione ageretur, veste principali indutus in consessum procerum venit, & Ecquid placeret? Fridericum Ducem interrogauit. Laudante eum Duce, in cubiculum exiuit, & forfice vestem dissecuit: mox alteram partem indutus, Principi se obtulit, &, Nunquid placeret? rogauit. Principe verò factum illius virgis coërcendum minitante: Vt libet, exclamauit, modò & te vicissim virgis caedant, qui diuisione cum fratre inita, pulcriorem hac vestem dilacerare conaris. Hiemiae Mederi acroama. Temeritatem. Lysander agenti secum ciui Megarensi liberiùs in Graeciae concilio: Oratio tua, inquit, vrbe indiget. Plutarchus in Apophthegmatibus. Archidamvs Zeuxidami filius, contemplatus filium caeco impetu cum Atheniensibus confligentem: Aut viribus, inquit, adijce, aut summitte animos. Plutarchus in Apophthegmatibus. Thebanis de quibusdam repugnantibus dixerunt Lacones: Aut minores animi vobis gerendi sunt, aut plus pollendum. Plut. in Laconicis. Lamachvs increpabat quendam ordinum ductorem offensi causa. Qui cùm dixisset, posthac se id non admissurum: Non licet, inquit, bis in bello offendere. Idem. Caecilius Metellvs firmam arcem aggredi destinans, Centurionem (qui ei demonstrabat, si decem tantùm militum faceret iacturam, potiturum eum arce) rogauit, Ecquid vnus ipse ex illis decem esse vellet? Idem. M. Cato, cùm milites hominem temerariae & proiectae in bello audaciae laudarent: Multùm intereffe, aiebat, virtutem an vitam vili pendas. Plut. in Pelopidae prooemio. Mollitiem, Ignauiam. Agesilavs, cùm spectaret Laconem in expeditione̅ iturum claudum, equum quaerere: Non intelligis, inquit, non fugientes, sed manentes in bello requiri? Plut. in Laconicis. Paedaretvs, cùm quendam vidisset ingenio mollem, benignitatis autem nomine à ciuibus celebratum: Nec viros, ait, feminarum similes, nec virorum commendabiles esse feminas, nisi incubuerit mulieri necessitas. Ibidem. Cùm obiectasset Metapontio Lacon ignauiam: Atqui no̅ parùm, inquit, agri alieni tenemus. Cui ille: Ergo, inquit, non ignaui modò, verùm etiam inusti estis. Ibidem. Intemperantiam, Ebrietatem, Crapulam. Astyages Medorum rex cum Mandane filio & Cyro nepote coenans, quòd puerum suauissima coena excipere cuperet, quo minùs domestica desideraret: paropsidas ei & omnis generis embammata cibos???ue apposuit. Ibi tum Cyrus dixisse fertur: Quantum tibi, mi aue, negotiorum est in coena: si quidem ad omnia isthaec fercula manus extendas, necesse est, atque omnis generis cibos hosce degustes: atqui multò simplicior & rectior apud Persas via est exsatiandi se, quàm apud vos. Nos enim eò panis & caro deducunt: quum vos eandem nobiscum ad metam contendentes, per???ue varia quaedam itinera planè flexuosa sursum deorsum erra̅tes, vix tadem perueniatis, quò dudum nos veneramus. Video quinetiam te ab hisce cibis abhorrere. Nam quando panem tangis, manum non abstergis: sin autem horum aliquid attingas, continuò manum ad man [1701] tilia purgas, quasi perquàm molestè feras plenam ijs fuisse. Xenophon de Institut. Cyri, lib. 1. Idem per iocum pincernae fungens officio, vinum pro more gustare noluit, quòd venenum inesse diceret. Astyage causam rogante, respondit: Quum tu die natali tuo amicos exciperes, planissimè deprehendi, venena Sacam pincernam vobis infudisse, cùm vos & animis & corporibus titubantes viderim. Primùm enim quae nos pueros facere prohibetis ipsi committebatis. Nimirum omnes clamabatis, quum vosmet mutuò planè non intelligeretis. Quin & ridiculè admodum canebatis: ac quamuis canentem non audiretis, sacramento tamen confirmabatis, optimè hominem canere. Praeterea quu̅ quisq; vestrûm robur suum praedicaret, vt primùm tamen saltaturi assurgebatis, tantum abest, vt saltare possetis ad numerum, vt etiam erigi nequiretis. Neq; vel tu omninò regem esse te memineras, velilli, quòd imperium tibi in ipsos esset. Xenophon de instit. Cyri lib. 1. Lacon, audito quosdam à coena ad potandum compelli: Num, inquit, ad vescendum quoque compelluntur? Plutarch. in Lacon. Ammonivs, Plutarchi praeceptor, in congressu pomeridiano, cùm resciuisset nonnullos familiares non pransos simplex prandium, filio proprio vt verbera infligeret, iussit liberto: adijciens, quòd prandere non posset sine aceto. simul in reliquos discipulos oculos conuertit, vt affines culpae pungeret castigatio. Plut. de Descernendis adulatorib. Petrvs Berenautus, morio facetissimus, Philippo Hassiae Lantgrauio de capitis dolore ex hesterno mero conquerenti, Praesentaneum se temedium communicare posse dixit. Data fandi copia, Hesterna̅ hodierna pellito crapula. Tum princeps: At crastino die grauiùs laborabo. Ingurgites ergo te denuó. Quid perendie? Iterum. Quid postridie? Idem. Et quis tandem finis? Vt mei similis, inquit, euadas. Hieremiae Mederi acroama. Libidinem. Cùm occurisset Hippocratidae aliquando adolescens, quem assectabatur amator, erubescente illo: Cum talibus, inquit, eundum, quibuscum conspectus colorem non mutabis. Plut. Apophthegmatibus. Hiero Syracusanus filium, quem relicturus erat dominatus successore̅, cùm stuprum hominis ingenui vxori obtulisse resci uisset: inflammatus rogauit eum, Ecquid in se tale comperisset? Respondente adolscente: Nempe tu patrem non habuisti tyrannum: Nectu, inquit, nisi factis istis temperes, filium habebis. Plut. in Regum apothth. Mvlier quaepiam Philippo regi, qui eam attrahebat nolente̅: Mitte me, inquit: omnis mulier, amota lucerna, eade̅ est. Plut. in praeceptis connubialibus. Cùm Fridericvs in episcopum Traiecti esset consecratus, & in prandio Ludouicus Pius Imp. ad dextram ei assidens, monuisset illum, vt recentis prosessionis memor, sine vllius personae respectu, ius Dei in sua vocatione administraret: respondit ille: Rectè me mones imperator: sed quaeso, tua maiestas dicat, vtrum piscem hîc appositum honestius sit à capite, an à cauda aggredi? Ille statim inquit: Caput praesta̅tius membrum est, inde fiat initium. Episcopus ergo ait: Bene dixisti. Ergo & tu renuncia incaesto matrimonio, quod cum Iuditha contraxisti. Hoc sermone Imperator motus, vxorem à se dimisit. Re ad pontificem Romanum delata, alia pronunciatur sententia: quòd nimirum poenitentia praestita, Imperator cum vxore deinceps, legitimo possit vti connubio. Iuditha indignè ferens episcopi libertate in veritate dicenda, per sicarios eum in templo ad aram curauit interfici. Ranulphus lib. 5. cap. 29. & Chronicon Hirsaugiense. Illiberalitatem, Sordes, Auaritiam. Pythes, qui regnante vixit Xerve, cùm fortè reperisset auri metalla, totus???; in opibus esset ex ijs parandis, omni studio alio relicto & opere, cunctos ciues pariter fodere, aut egerere purgaréve aurum compellebat. Vxor eius nonnullos ex artificibus accersit: inclusis imperauit, vt aureos panes, bellaria varia & poma, esculenta???ue ac poculenta, quibus maximè Pythen delectari sciebat, facerent. Paratis omnibus, coenam poscenti marito, auream mensam vxor, atque aurea omnia proposuit. At ille satiatis oculis, cibum postulauit. Apposuit illa rursus aurum. Indignabundo & esurire clamanti, illa: Atqui horum, inquit, nullius praeterea nobis copiam parasti. Semente, plantatione, & pascendi cura neglecta, effodimus & quaerimus ea, quae nulli vsui sunt, enecantes nosipsos & ciues. Quibus Pythes motus, metallorum opus non prorsus reliquit, sed quintam partem ciuium incumbere ei voluit, reliquos agricul turam & artificia tractare. Plut. de Virtutibus mulierum. Aristippvs Platoni obiurganti, quòd multos pisces emisset, respondit, Se illos emisse obolo. quum???; Plato dixisset, Tanti & ipse emturus eram: Vides, inquit, igitur, ô Plato, me non esse obsoniorum auidum, sed te pecuniae amantem. Idem cùm aliquando perdicem quinquaginta drachmis iussisset emi, cuidam detestanti luxum in philosopho: & tu, inquit Aristippus, si obolo venalis esset, non emeres? Quum is respondisset, Se emturum: Et mihi, inquit, tanti sunt quinquaginta drachmae. Laërtius. Graecvlvs quidam poëta Augusto Caesari descendenti à palatio aliquoties honorificum aliquod epigramma porrexerat: at semper frustra. Caeterùm videns Augustus non destituturu̅ poëtam: epigramma bene Graecum manu sua descripsit, & Graeculo ad se venienti obuiam misit, veluti carmina carminibus pensaturus. Graecus acceptum legit, ac non solùm voce, verumetiam vultu gestu???; corporis laudauit carmen, miratúsque est. Deinde accedens ad lecticam, qua Caesar vehebatur, demissa in pauperem crumenam manu, pauculos denarios protulit, Caesari???; obtulit, his verbis: [Greek words]: Non iuxta fortunam tuam, Auguste: si plus haberem, plus darem. Sequuto omnium risu, dispensatorem Caesar vocauit, & sestertiûm centum millia Graeculo numerari iussit. Suetonius in eius vita. Sigismundus Imp. iter faciens, torrente̅ equo traijciebat. Equus consistens, meiere coepit. Tum Qvidam aulicorum Caesaris equum, naturam Caesaris habere palàm asseruit. Causam rogatus: Quoniam, inquit, equus torrenti aquam addit, Caesar habentibus dat. Carion lib. 3. Chronici. Maximilianvs. I. Imperator, cùm aliquot munera à Venetis accepisset, nempe varij generis pocula, magno quidem artificio & exquisitè fabrefacta, sed vitrea tamen omnia, & deaurata: primùm quidem pro his gratias egit Imperator. Vt???; porrò intelligerent legati Veneti, non moueri ipsum raritate muneris, quod vilitate precij sorderet: instruxit clàm qui id agere̅t, vt pocula omnia quasi fortuitò de mensa, in qua erant posita, deturbarentur. Hoc nimirum facto significans, maiorem ea gratiam habitura fuisse vel aurea vel argentea potiùs, quae corrumpi casu no̅ potuissent, & corrupta nihilominus profuissent, quàm vitrea, quae destructa nihil prosunt. Conradus Bruno lib. 5. cap. 21. de Legationibus. Luxum aedificiorum. Agesilavs in Asia contemplatus domum quadratis laqueatam trabibus, rogauit dominum aedium, Num materia nasceretur apud ipsos quadrata? Abnuenti, verùm teres: Quid igitur, inquit, si esset quadrata, terete̅ efficeretis? Plut. in Apoph. Rhodiorum Stratonicvs lusit luxum: qui aedificare dixit eos, vt immortales: opsonari, vt homines vitae fugacis. Plut. de Cupiditate diuitiarum. Ambitionem, Superbiam, Iactantiam. Chilo sapiens, cùm audiuisset quendam, qui inimicum iactabat habere se nullum, rogauit, An'ne amicum quidem haberet? Plut. de Vtil. ex inimicis capienda. Archidamvs, Agesilai F. Philippo, qui à pugna ad Chaeroneam ad ipsum scripserat asperiùs, rescripsit: Si tuae ipsius vmbrae mensuram egeris, haud reperies eam, quàm ante victoria̅, ampliorem. Plut. in Apophthegmatib. Simonides cantilenarum conditor, cùm Lacedaemoniorum rex Pausanias, qui perpetuò res suas gestas iactabat, iuberet ioculariter, Vt sibi praeceptum aliquod sapiens daret: postqua̅ hominis insolentiam aduertit, Vt meminisset, consulebat, hominem se esse. Plut. in Oratione consolatoria ad Apollonium. Theopompvs hostpiti iactanti, dici se apud ciues suos Laconum cupidum: Praestabat, inquit, ciuiumte quàm Laconum cupidum vocari. Plut. in Apophthegmatib. Cùm Megarensis quidam iactaret apud Agesilavm vrbem suam. Oratio tua, inquit, adolesce̅s, magnas vires requirit. Ide̅. Timothevs, duce quopiam feroce vulnus suum Atheniensibus monstrante: Me verò, inquit, puduit, quòd propè me, cùm dux vester in Samo eram, telum catapulticum decidisset. Plut. in Apophtheg. Socrates Alcibiadem intuitus, ob diuitias inflatum, & superbientem opibus praedijs???; in quendam locu̅ duxit, in quo suspensa erat cosmographica tabula, terrae circuitum complexa: iussit???; Alcibiadem, Atticam in ea inquirere. Quam vt inuenit, sua etiam praedia inspicere praecepit. Quae cùm Alcibiades nusquam esse picta diceret: Cur igitur, Socrates inquit, ob illa superbis, quae circa nullam terrae partem existunt? Erasmus in Apopthegmatis, ex Aeliani lib. 3. Iracundiam. Titvs Annius, nec probitate nec modestia commendatus homo, sed inter dicendum interrogationum & responsionum incomparibilibus praecellere argutijs habitus, prouocauit Tiberium Gracchum Tribunum (postquam magno cum nobilium stomacho legem agrariam pertulit, & M. Octauium collegam sibi resistentem magistratu priuauit) ad sponsionem, ni sacrosanctum legiubs collegam violasset. Obstrepente plebe exiliens Tiberius aduocauit concionem: & cùm iussisset Annium adduci, instituit eum postulare. Hic verò & facundia & [1702] dignitate longè illi concedens, ad artes se recepit suas, petiuit???; à Tiberio, vt pauca ante disceptationes requirere de eo liceret. Quo dante, vt interrogaret, & silentio facto, ait Annius: Si tu maculare me & dehone??? in animo habeas, ego autem aliquem ex collegis tuis appe???m, atq; ille auxilio mihifuerit, tu verò ira sis incensus, extorquebisne ei magistratum? ad hanc quaestionem referunt ita Tiberium haesitasse, vt qui omnium esset ad dicendum expeditissimus & proiectissimus ad audendum, obmutuerit. Ita dimisit in praesenti concionem. Plut. in Tiberio. Erat Patricius D. Augustini pater sicut beneuolentia praecipuus, ita ira feruidus. Sed nouerat Monica vxor non resistere irato viro, non tantùm facto, sed ne verbo quidem. Iam verò refracto & quieto, cùm opportunum videret, rationem facti sui reddebat, si fortè ille inconsideratiùs commotus fuisset. D. August. lib. 9. Confess. cap. 9. Facilitatem. Theodosij iunioris nimiam in subscribendis codicillis facilitatem, cùm etiam literis saepiùs non lectis subscriberet, indignè ferens soror Pvlcheria, curat conscribi literas, in quibus vxor ipsius Eudocia (quàm mirificè deamabat) petita in seruitutem tradebatur. Eas non lectas cùm subscriptione confirmasset, paulò pòst recitata scriptura, graui obiurgatione fratris oscitantiam ocrrexit. Socrates libro septimo, capite vigesimosecundo: Theodoretus lib. 5. cap. tricesimosexto: Nicephorus lib. 4. cap. vicesimotertio, & Suidas. Maledicentiam. Nestor Sophocleus conuitio proscissus ab Aiace respondet: Non culpo te, malè qui dicis, dum rectè agis. Plutarchus in Politicis. Lysander proscindenti ipsum cuipiam conuitijs respondit: Perge sedulò, hospitule, perge, nec quicquam omitte: quò mala, quibus videris refertus, exhaurire ex animo valeas. Plut. in Apophtheg. Hiero Syracusanus Xenophani Colophonio, qui dixit, Aegrè sercuos se duos alere: At Homerus, inquit, quem tu vellicas, amplius decem millia alit extinctus. Ibidem. Loquacitatem. Alexandridas illi, qui parum conuenientia apud Ephoros & pluribus, quàm satis esset, verbis dicebat: Hospes, inquit, congruo parum congruè vteris. Plut. in Apophtheg. Adulationem. Iuuenis quidam ex Anaximenis oratoris alumnis orationem meditatam cum apparatu in laudem Antigoni regis habuit. Ibi, simulans se aliquid non rectè percepisse, interrogauit eum. Obmutescente iuuene: Quid dubitas, inquit, annón haec scripta sunt tabellis? Plut. in Apophtheg. Lysander iactanti ipsum à se celebrari ac defendi: Boues habeo, inquit, ruri duos, quibus ambobus silentibus, rectè noui inertem & industrium. Idem. Nugacitatem. Cernens Lacon quidam, Diogenem Cynicum per ingens frigus statuam aeream complectentem, rogauit, An rigeret? nega̅ti: Quid igitur, inquit, magni facis. Plut. in Laconicis. Evdamidas in Academia conspiciens grandem natu iam cu̅ discipulis philosophantem Xenocratem, accipiens???; inuestigare eum virtutem: Quando tandem, inquit, eam in opus educet? Idem. Peregrinus, qui Spartae crepidatus altero pede recuts insistebat, dixit ad Laconem: Haud arbitror te, Lacon, tam diu pede quàm ego institurum. Qui ocurrens: Non sanè, inquit, ego: verùm ex anseribus nullus non. Idem. Lacon dere quapiam interrogatus respondit, Non. Vbi subiecit ille, qui requisierat, Mentiris: Vidésne igitur, inquit, vanum essete, qui ea, quae scis, exquiris? Idem. Leon Eucratidae Olympiae cursores de emissione laborantes cernens: Quantò acriùs, inquit, cursores de pernicitate laborant, quàm de Iustitia. Idem. Cùm vetarent Demostheni aliquando Athenienses verba in concione ille facere: Pauca haberese, ait, quae ipsis referret. Quibus conticescentibus: Adolescens, infit, sub aestatis tempus asinum Athenis Megaram conduxit. Flagrante meridie sole, vterque eorum asini vmbra quaerebat se tegere, repellebat???ue alter alterum: atque hic locasse praetendebat se asinum, non eius vmbram: qui eum conduxerat, omnem eius vsum suum esse. Quae postquam narrauit, recedebat. Retinentibus eum Atheniensibus, atque, vt absolueret sermonem rogantibus: Itáne verò de asini vmbra, inquit, vultis audire, dicentem de rebus serijs non vultis? Plutarchus in vita Demosth. Cato maior Posthumio Labieno (alij, Albino) qui historias Graecè scriptitauerat veniam ab auditoribus petente, cauillatus est, gratiam faciendam fuisse, si Amphictionum decreto coactus scripsisset. Plut. in Apophtheg. Inciuilitatem, Inurbanitatem. Cùm Philippus Macedonum rex subhastationis quorundam captiuorum spectator, veste supra genua collecta sederet: Vnvs captiuorum rogabat, vt eum liberare vellet, quia amici eius esset silius. Petijt Philippus, vt nomen exprimeret. Cui cùm captiuus ipsi soli id se dicturum respondisset, vicinior factus, hoc vnum dixit: Vestem rex, quam supra genua collegisti, demitte: neuqe enim ita sedendo decorum seruas. Quo verbo audito, Philippus vestem demisit, & captiuum statim liberauit. Fulgosus lib. 5. cap. 2. Isaacius Angelus Byzantinus Imp. Friderici Barbarossae in Palaestinam exercitum ducturi legatos vix domum passus reuerti, neque eos consessu vllóve alio honore dignatus est, sed aequè vt alios Graecos seruiliter astare permisit. At Fridericvs posteaquam legati Graeci ad se venerunt, non tantùm ipsos sibi, sed ministros, coquos & equisones, vel inuitos dominis assidere iussit. hoc ipso facto exprobrans Graecorum Imperatori in humanitatem. Nicetas lib. 2. Gallvs quidam regulus optimatibus conuiuium aestate media sub opaca vlmo apparari iusserat, vbi muscarum agmina in dapes ac vina prouoluebantur. Conuiuae, quibus animantis foeditas stomachum moueret, mox vt musca in poculum ceciderat, vinum simul atq; animal effundebant. Aegrè id cernere princeps, iacturam???ue vini tacitus indignari. nam queri palàm inter magnos, qui aderant, proceres non est ausus. Sed quos arguere verbo veritus est, exemplo admonuit. Puerum qui flabello muscas abigebat, cessare paululum iubet. Interea & in craterem suum musca incidit. Tum duobus digitis dextram alam insecti apprehendit, & aliquandiu supra craterem excutiens, ne quid vini adhaereret, in terram proiecit. Exemplum conuiuae omnes secuti. Aen. Syl. libro primo Com. in Panor. Superstitionem. Physicus Xenophanes, cùm caedentes se in solennibus & lamentantes conspiceret Aegyptios, appositè admonuit eos, atque: Hi, inquit, si dij sunt, me planxeritís eos: sin homines, nefeceritis eis sacrum. Plut. de Superstit. Diogenes aduersus hos Sophoclis versus: Vt sunt beati verè illi mortalium, Mysteria haec qui contemplati, ad inferos Pergunt. Licet nam his illis Solis viuere: At caeteri experiuntur cuncta ibi mala. Quid ais? infit. Meliórne erit à fato sors furi Pataecioni, quàm Epaminondae, quòd initiatus sit? Plut. de Aud. poëtis. Diogenes Lacedaemone cùm hospitem cerneret instruentem se ad festum quoddam, paratum???ue magnificum facientem: Quid nónne virbonus, inquit, omne̅ diem ducit festum? Certè admodum si sapimus, splendidum. Plut. de Tranq. animi. Porphyrivs, ad Anebuntem scribens Aegyptium, consulenti similis & quaerenti, proditartes magicas, & euertit. Et ibi quidem omnes daemones reprobat: quos dicit ob imprudentiam trahere himidu̅ vapore̅: ideò non in aethere sed in aëre esse sub luna, atq; ipso lunae globo. Veruntamen non audet omnes fallacias, & malitias, & ineptias, quibus meritò mouetur, omnibus daemonib. dare. Quosdam namq; benignos daemones more appellat aliorum, cùm omnes generaliter imprudentes esse fateatur. Miratur, quòd non solùm dij allicia̅tur victimis, sed etiam compellantur atq; cogantur facere quod homines volunt. Quaerit etiam veluti dubitans, vtrum in diuinantibus, & quaedam mira facientib. animae sint potentiores: an aliqui spiritus extrinsecus veniant, per quos haec valeant? Et potiùs venire extrinsecus co̅ijcit, eò quòd lapidibus, & herbis adhibitis, & alligent quosda̅, & aperiant clausa ostia vel aliquid eiusmodi mirabiliter operentur. Quaerit item, cur tanqua̅ meliorib. inuocatis, quasi peioribus imperetur, vt iniusta hominis praecepta exequantur: cur attrectatum re venerea non exauant imprecantem, cùm tame̅ ipsi ad incestos quosa; concubitus quoslibet ducere non morentur: cur ab animantib. suso antistites oportere abstinere denuncient, ne vaporib. corporeis polluantur, ipsi verò & alijs vaporib. illica̅tur, & nidorib. hostiaru̅: cum???; à cadaueris contactu prohibeatur inspector, plerunq; illa cadaueribus celebrentur: quid sit, quod no̅ daemoni vel alicui animae defuncti, sed ipsi Soli & Lunae autcuicunq; coelestium, homo cuilibet vitio obnoxiùs intendit minas, eos???; territat falsò, vt eis extorqueat veritatem. na̅ & coelu̅ se collidere co̅minatur, & caetera similia homini impossibilia, vt illi dij tanquam insipientissimi pueri, falsis & ridiculis comminationibus territi, quod imperatur, efficiant. Dicit etiam scripsisse Chaeremonem quendam, talium sacrorum vel potius sacrilegiorum peritum, ea quae apud Aegyptios sunt celebrata rumorib. vel de Iside, vel de Osiride marito eius, maximam vim habere cogendi deos, vt faciant imperata, quando ille qui carminib. cogit, ea se prodere vel euertere comminatur: vbi se etia̅ Osiridis membra dissipaturu̅ terribiliter dicit, si facere iussa neglexerint. Eo nimiru̅ modo voluit homine̅ Aegyptiu̅, talib. errorib. deditu̅, & aliqua magna se [1703] scire opinantem, no̅ superba quasi auctoritate doctoris offendere, nec apertè aduersantis altercatione turbare, sed quasi quaerentis & discere cupientis humilitate ad ea cogitanda conuertere, & qua̅ sint conte̅nenda vel etia̅ deuitanda, monstrare. Deniq; propè ad epistolae finem petit se ab eo doceri, quae sit ad beatitudine̅ via ex Aegyptia sapientia. Illa ipsa numina, cu̅ quib. versare̅tur, & si de caeteris reb. vera praedicere̅t, tame̅ quonia̅ de beatitudine nihil cautu̅ nec satis idoneu̅ monere̅t, nec deos illos esse, nec benignos daemones, sed aut illu̅, qui dicitur fallax, aut humanu̅ omne co̅mentu̅. D. August. lib. 10. de Ciu. Dei, cap. 11. Iniustitiam in genere. Alexandridas, Leontis filius, cuidam, quòd patria extorris esset, languenti: Noli quaeso, inquit, quòd vrbem reliqueris, trepidare, sed quòd iustitiam. Plut. in Apophtheg. Rebellionem. Conrado II. Caesari frater Henricus rebellans profugit ad regem Hungariae Stephanvm. Is venientem Christiana pietate suscepit, & in die Parasceues carnes illi proposuit edendas. Horrebatille piaculum. Tum rex in illum conuersus: Maioris, inquit, piaculi est bono fratri repugnare. Ille admonitus, redijt in gratiam fratris, & Nurembergam spontè reliquit imperio. Cranzius lib. 4. Saxon. c. 36. & l. 4. Metr. c. 10. Testimonium falsum. Quum Silus testis laesisset Pisonem reum, cui M. Crassvs aderat prolato crimine, quod se in eum dictum audisse dicebat: Potest fieri Sile, inquit Crassus. vt is, vnde te audisse dicis, iratus dixerit? Annuit Silus. Potest etiam, inquit fieri, vt tu non rectè intellexeris? Quum id quoque toto capite annuisset Silus, vt se Crasso daret, subiecit Crassus: Potest etiam fieri vt omnino quod te audisse dicis, nunquam audieris? Hoc adeò praeter expectationem erat, vt Silum testem omnium risus obrueret. Erasm. lib. 6. Apoph. Accusationem iniustam. Antisthenes adolescentes Socratem videre cupientes, philosophorum omnium sapientissimum, duxit ad Anyti domum: dicens, illum Socrate multò esse sapie̅tiorem, vt qui Socratem accusasset. Et hoc dicto renouatum est ciuibus extincti Socratis desiderium, & Anytum expulerunt. Laëreius libro sexto, capite primo. Condemnationem iniustam. Cùm Atheniensium crudelitatem qui Socratem innocente̅ cicutam bibere coëgerant, palàm accusare non auderet Evripides, actorem haec de Palamede in tragoedia, quae nomine eius inscripta est, proferentem induxit, [Greek words]. Quo audito, omnes qui in theatro sedebant, id ad Socratem pertinere sentientes, collacrymauêre. Philippus Macedo, Machaetae cuiusdam pro tribunali sedens causam cognouit, sed dormitabundus, nec satis attentus ad iuris aequitatem: itaque sententiam tulit aduersus Machaetam. Verùm quum is exclamasset, se ab ea sententia appellare: rex iratus: Ad quem? inquit (nam appellandi verbum monarchis est inuisum) Hîc Machaetas: Ad teipsum, ô rex, inquit, si expergiscaris, & attentiùs audias causam. Ac tum quidem surrexit rex. Caeterùm posteaquam causam apud se meliùs perpendisset, intelligeret???ue Machaetae factam iniuriam, iudicata quidem non rescidit, sed pecuniam qua damatus fuerat Machaetas, ipse persoluit. Plut. in Apoph. Regu̅. Mvlier quaedam à Philippo rege temulento condemnata, dum ad Philippum prouocat sobrium, prudenter condemnationem effugit. Valer. lib. 6. cap. 2. Corruptelam munerum. Nicostratvs Argiuorum praetor ab Archidamo solicitatus, vt magnae summae praemio & nuptiarum Lacaenae, qua̅ optasset extra regias, praesidium quoddam proderet: responsum reddidit, Non esse stirpem Archidamum Herculis. Quippe lustrantem terras coërcuisse improbos Herculem: Archidamum probos improbos facere. Plut. in Apopht. Defendere prvdenter innocentiam suam, aliorúmve. Crimen intentatum diluere. Amentiae suspicionem. M. Cicero in libello de Senectute inquit, cu̅ vocatus esset in iudicium Sophocles à filijs, vt ipsum quasi desipie̅tem, remouerentàre familiari: recitasse illum eam fabulam, quam in manibus habebat, & proximè scripserat, Oedipum Coloneu̅, quaesisse???;, Num illud carme̅ desipientis videretur? At secu̅dùm Plut. com. an Seni sit tracta̅da resp. na̅q; totam fabula̅ recitauit, neq; tempus illud ac locus hoc patiebatur, sed tantùm [Greek words] ipsius, ac primum chori cantu̅, quo mirificè commendatur ciuitas illa, & omnis ager Atticus fertur in coelum summis laudibus. Nactus enim poëta occasione̅ aliqua̅ illius rei eam non dimisit è manibus, sed plurimum studij posuit, vt patriam clara̅ multis rebus, magis adhuc illustraret: egregie???; quod conatus est effecit Cùm ergo ca̅tilena illa omnis mirificè placuisset, poëta è foro tune tanqua̅ è theatro victor, magno cum plausu & clamore omnium, qui praesentes aderat, domum per ductus fuit. Victorius lib. 36. Var. lect. cap. 14. Impudicitiae, Stupri, Adulterij suspicionem. Bonifacius II X. Rom. Pont. duobus ferè lustris, domum de Columna vaga̅ toto orbe fulminibus suis circumegit. Capitale erat, alique̅ de generosis exulib. hospitio suscepisse. Nunciatum est interea Agapeti Columnij Vxorem, quae sanguine pontificem contingebat, esse praegnantem. Sensit hostem suum Romae fuisse: & accensus ira atq; odio perduci ad se muliere̅ iussit. Venit illa verecundè, & ventre̅ studio texit At ille, vt erat in sermone mordacissimus: Demitte, inquit, pallium meretrix, quis te grauidam fecit? Loqui coacta: Pater, ait, sanctissime, tu mihi viru̅ meum abstuleras. quid facerem? quod & aetas & forma suaserunt, consilium coepi. Inter innumerabiles peregrinos, quos hic annus in vrbe hac congregauit, circumspiciens vnum viro meo simillimum notauit: placuit oculis meis ille, & in exulantis viri memoriam susceptus est per noctem: manè abiens, qualem cernis me dimisit. Haec autem alludens ad viri abitum dicebat, qui sub veste peregrini ad vxorem penetrauerat. Risit Bonifacius, & muliebri facundia mitigatus est Petrarcha. Cùm nauis, qua Mater deûm ex Pessinunte Phrygiae Roma̅ aduehebatur, haesisset in Tiberi, nec vi virum boum???; mouere posset, Q. Clavdia Vestalis, quae aduerso pudicitiae rumore laborabat, quod cultus esset studiosior, discincta zonas & naui alligata, precata dea̅, vt si castam se nosset, volens sequeretur, naue̅ duxit: cui postea statua est erecta ante aedem magnae Matris, quae in sua basi semper stetit, cùm bis fanum illud co̅flagrarit. Liuius secu̅do de bello Punico Ouid. in Fastis, & Valerius Maximus. L. Viues in lib. 10. Aug. de Ciu. Dei, c. 16. Simeones monachus, accusatus de stupro ancillae sui familiaris. Suspicionem auxit ancillae co̅fessio, eius???, vox, quod se hominem esse & carnis flammas sentire fateretur. Abijt postea in desertum, & cùm tempus pariendi instaret, párere illa non potuit. Cùm autem Simeon, qui dedita opera redierat, pro ea orare iuberetur: dixit eam non parituram, nisi priùs verum patrem ostendisset. Quod cùm ille fecisset, mox peperit, & Simeones suspicione liberatus est. Euagrius lib. 5. cap. 24. Henrico VII. Imp. erat primogenitus Ioannes ephebus, cui desponsauit Spirae Elizabetham puellam giandiusculam, & procerae staturae, Venceslai senioris filij Ottacari, olim Regis Boëmiae filiam neptem Rodulphi regis Romanorum. Verùm quia annos viginti superabat, & corpore grandior erat quàm sperabatur, ob fornicationis suspicione̅ diu nuptiae sunt dilatae. Puella innocens, morae impatiens, vbi hanc falsam intelligit suspicionem, regem adijt, stola simplici tecta: Virginitatem meam, inquit, ô Rex, aspectu corporis mei, & examine honestarum approbabo matronarum; nec hinc pedem mouebo, nisi sinistram de me suspicionem abij cias, accersitis???ue matronis meam integritatem, quam falsò violatam suspicaris, sinceram inuenias. Timore perculsus rex, inducere reginam virginem non potuit, vt abiret, plurimùm sese excusans de concepta in illam suspicione. Coactus itaque mittere pro matronis & obstretricibus, reperta est illaesa & inuiolata virgo. Maturatae igitur sunt nuptiae, & solenniter celebratae. Cuspinianus. Taciturnitatem. Demaratvs in consilio quodam rogatus, Stultitiáne an inopia dicendi taceret? At stultus certè haud queat, inquit, tacere. Plut. in Apophthegmatibus. Factum ludicrum. Lacon, qui in clypco insigne habebat muscam, eam???ue non maiorem vera, cùm deridentes quidam dicerent, Hoc fecit, vt lateret: Imò, inquit, vt manifestus sim. Siquidem ita propè hostibus admoueo me, vt insigne, quantum sit, ab ijs conspiciatur. Plut. in Laconicis. Agesilavs in liberos fuit multò indulgentissimus, ac memorant cum paruulis liberis in arundine equitante̅ domi colludere solitum. Conspectus autem à quodam amico orauit, ne cui id priùs, quàm liberoru̅ ipse foret pater, enu̅ciaret. Ide̅. Antonivs eremita cum fratribus in eremo ludebat. Superuenit ex improuiso venator, qui offensus videbatur eo spectaculo. Tum Antonius venatori imperauit, vti intento arcu sagittam emitteret. Cùm paruisset ille alteram, item tertiam, quartam similiter emittere iussit. Admirante illo, & nerui laxitatem causante: Sic quoque fratres mei, subintulit, intermedia honesti lusus quiete refocillandi sunt, vt ad monasticos labores redeant alacriores. Gil. Cogn lib. 6. Narrat. Inconstantiae, Leuitatis suspicionem. Cicero, cùm M. Crassum pro Rostris laudasset magno populi applausu, & eunde̅ pòst ex eode̅ loco acribus conuicijs incesseret: Quid, inquit Crassus, ánno̅ me nuper ex hoc ipso [1704] loco laudasti? Laudaui, inquit, sed exercendi gratia, argumentum infame declamans. Erasmus lib. 4. Apoph. Tyrannidis affectatae suspicionem. Aedificauerat Romae aedes magnificas, in Velia, quam vocant, foro imminentem, edito in loco P. Val. cui pòst à publici ac popularis boni studio inditum cognomen est Poplicola. Ijs ex aedibus cùm descenderet in forum atque in curiam (qui consulum ac primorum vrbis virorum mos erat) magno patrum ac populi comitatu honoris gratia deducebatur. Haec res regiae pompae similitudinem prae se ferebat. Itaque cùm ob hoc ipsum, quod???ue collegam minimè suffecisset, in suspicionem venisset affectati regni, clam???ue à quibusdam etiam maledictis discerperetur: ab amicis admonitus, co̅silium euestigiò coepit diruendae domus, quae magna ex parte causam suspicioni videbatur afferre. Nocte igitur intempesta, domum omnem à fundamentis dirui tanta festinatione iussit, vt illucescente iam die aedificium vniuersum aequatum solo iaceret. Florus lib. 1. capite 9. Epitomes. Valerius libro quarto, capite primo. Plutarchus in eius vita. Plinius de Viris illustribus. Pontanus lib. 5. cap. 1. Magiae suspicionem. C. Fvrivs Cresinus è seruitute liberatus: cùm in paruo admodum agello largiores multò fructus perciperet, quàm ex latissimis & amplissimis tota vicinitas: à Spurio Albino Aedile curuli accusatus est. Nam quî possit, nisi aut incantationibus vtatur & fruges alienas pelliciat veneficijs, aut aratro quaesitas, furtim noctu ex alieno in suu̅ transferat? quod vtrunque puberi lege XII tabularum capitale fuit. At Furius Cresinus cùm non persuaderet, ideo se fertiliore agello frui, quòd prae caeteris eum bene araret, bene coleret, item crebrò stercoraret, ista???ue omnia tempestiuè ageret (nam cur idem non alijs & ditioribus accidat, qui nullis impensis, nullis sumptibus, nulli pecuniae parcunt?) itaque metuens damnationem, cùm in suffragium Tribus oporteret, instrumentum rusticum omne in forum attulit, & ad duxit filiam validam, bene curatam ac vestitam, ferramenta egregiè facta, graues ligones, vomeres ponderosos, boues saturos. Et, Veneficia mea, Quirites, haec sunt (inquit) nec possum vobis ostendere, aut in forum adducere lucubrationes meas vigilias???ue & sudores. Id tum rectè visus est dicere, culturam non impensa, sed opera constare: ideo???ue Liciniana illa septena iugera maiores quaestus antiquis retulisse, quàm nunc praeberent amplissima veruacta. Quare & illud antiquum populus Romanus memoria repetens, Oculus domini fertilissimus in agro est: omnium sententijs reum absolui voluit, iussit. P. Aerodius ex Plinij Secundi lib. 18. cap. 6. Latrocinij suspicionem. Bormirius Versouicensis, in Poloniam fugiens, manum latronum praedatum secum in agros Boëmiae, iuxta Glatium sitos, adduxerat. Non carebat suspicione Casimirvs rex Poloniae, quasi eo conscio id fieret. Bretislaus Boëmorum princeps instare, vt exercitus in Poloniam scriberetur. Sed euicerunt seniores, priùs legati ad Casimirum irent, qui dedi sibi latrones ad supplicium postularent. Casimirus legatos benignè tractauit, quoad Bormirius, cum alijs triginta antesignanis, Cracouiam captiuus adductus est. Tum ad legatos: Cras, inquit, suspicionem de me conceptam reuincam. Luce orta captos omnes crucibus suffigi curauit, inter quos altissimus pependit Bormirius. Dubrauius lib. 7. Peculatus suspicionem. Phidias Mineruae simulacrum ex auro faciendum conduxerat, idem???ue propter amicitiam Periclis multos habebat infensos. Pericles Phidiam monuit, vt aurum ita fabricaretur, ac imagini circumponeret, vt omne detrahi, & trutina examinari posset, ne furti aliquando posset accusari. Ea res Phidiae saluti fuit. nam à Menone quodam operarum socio inuidiae operum causa accusatus, & in carcerem coniectus, publicè condemnari non potuit (quod tamen inimici optabant) sed clàm tamen veneno sublatus est. Plut. in Pericle. P. Scipio, cùm à L. Scipione ex Antioche̅si pecunia H. S. quadragies ratio in curia reposceretur: prolato???ue eo libro, quo acceptae expensae???ue summae continebantur, refelli inimicorum accusatio posset: discerpsit, indignatus de ea re dubitari, quae sub ipso legato administrata fuerat. Quinetiam in hunc modum egit: Non reddo P. C. aerario vestro H. S. quadragies rationem, alieni imperij minister, quod meo ductu meis???; auspicijs bis millies H. S. vberiùs feci. Neque enim adhuc puto eò malignitatis ventum, vt de mea innocentia quaerendum sit. Nam cùm Africam totam potestati vestrae subiecerim nihil ex ea, quod meum dicerem, praeter cognomen Africani retuli. Non igitur me Punicae, non fratrem meum Asiaticae gazae auarum reddiderunt: sed vterque nostrûm inuidia magis quàm pecunia locupletior est. Tam constantem defensionem Scipionis vniuersus Senatus comprobauit. Sicut & illud factum, quod cùm ad necessarium Reipub. vsum pecuniam ex aerario promi opus esset, id???ue Quaestores, quia lex obstare videretur, aperire non a̅uderent: priuatus claues poposcit, patefacto???ue aerario, legem vtilitati cedere coëgit. Quam quidem fiduciam conscientia illi dedit, quia meminerat omnes leges à se esse seruatas. Valerius Maximus lib. 3. cap. 7. Carolus IV. Imp. ad subigendos barones & nobiles regni Boëmiae, vsus est opera & consilio cuiusdam fratris religiosi de ordine Cisterciensium: nomen illi Theoderico Kagelvuid, qui in coenobio Leuin fuerat educatus. Cuius quum esset industria regi comperta (vt qui curia̅ eius multis annis rexerat) inuenti sunt qui eum calumniarentur apud regem, quòd regiam administrationem non satis fidè tractaret. Rex homine̅ iubet adesse, cunctis eius calumniatoribus in co̅spectu astantibus praefinit illi diem rex, quo de sua administratione calculum ponat. Tum ille, Idipsum verò possum etiam hoc momento expedire. Nihil???ue moratus ait, Ad te veni, Rex, simplici religionis habitu, & pauculis in loculo denarijs: eos mihi permittito: reliqua omnia tua sunt, tibi habeto. Tu̅ Carolus, facetia simul & facilitate hominis delectatus, ait circumstantibus. Quis ex vobis est, qui talem mihi suae administrationis rationem reddat? Carior proinde coepit esse regi: ad episcopatum Mindensem, inde ad Magdeburgensem prouectus. Etsi vtroq; relicto, ad rege̅ redijt. Cra̅z. l. 8. Vand. c. 32. Innocentius VI. Auinione residens, Aegidivm episcopum Sabinensem Cardinalem Hispanum in Italiam miserat, qu??? Pontificis partes contra tyrannos tueretur. Eo negotio feliciter confecto, Pontifex rationem sumtuum in id bellum collatorum, aemulorum suasu ab eo petijt. Aegidius paratum se fingens, militum magnam manum in campo Viterbiensi Po̅tifici exhibuit, & carris aliquot praemissis, inter quos vnuerat claues vrbium per deditionem receptarum vehens: Hi sunt, inquit, in quos thesaurum Ecclesiae distribui, haec sunt spolia auro redemta. Innocentius constantia Aegidij approbata, cariorem quàm vnquam antea habuit. Hieronymus Garimbertus lib. 3. de Vitis Pontificum. Consalvvs Magnus, apud regem suum Ferdinandum, qui ex Hispania Neapolim nauigarat, ab inuidis grauiter delatus, quum ad Quaestorum mensam tanquam ad tribunal vocaretur, vt sumtuum bellicorum & vectigalium rationes in aduersarijs codicibus aerarij & fisci annotatas agnosceret, quoniam expensi accepti???ue summae inter se comparatae, magno excessu dispares, supputationi minimè congruissent: tam seuerè quàm lepidè respondit, se priuatas tabulas publicis fideliores continuò prolaturum: quibus multò plus impendisse quàm accepisse praeclarè ostendere, testaretur???ue se id totum quod ex iusta ratione superesset, tanquam iure debitu̅ ab aerario regio, vel si pertinaci lite opus foret, omnino repetiturum. Protulit autem sequenti die libellum grauissimo titulo, ita vt Quaestoribus silentium, pudorem regi, cunctis verò, qui non essent impudentes multum risum exprimeret. Ante omnia Deo maximo, diuis deabus???ue omnibus ad parandum victoriam propitiandis, erogata scilicet in egentes, cucullatos, pios???ue sacerdotes & sacratas virgines, qui perpetuis supplicationibus vacarent, aureorum numûm ducenta millia supra septingentos & triginta sex, & regales argenteos nouem, expensa ad indicis caput apposuit. Secundo autem loco subiecit sexcenta millia, supra quadringentos & nonaginta quatuor, secreta manu speculatoribus data, quorum beneficio exploratis hostium consilijs, multas victorias, & denique liberam tanti regni possessionem esset consecutus. Intellexit argutiam Ferdinandus, infami???ue negotio silentium imposuit. Iouius in Consaluo. Testimonij dictionem. Cicero, cùm exprobrasset ei Metellus Nepos, plures cum testimonio suo occidisse, quàm conseruasse patro cinio: Nempe, inquit, plus mihi est fidei quàm eloque̅tiae. Plut. in Apoph. Iniusti iudicij suspicionem. Cùm Ciceroni in praetura dies non plures duobus aut tribus superessent magistratus: Manilium Pompeij familiarem quidam de peculatu detulit. Ei postulanti diem, vnam solam concessit Cicero insequentem. Quae res offendit populum: quòd reis consueuissent praetores non minùs decem dies concedere. Tribunis plebis eum hac de causa in Rostra vocantibus, postulata audientia ait: cùm perpetuò in reos fuisset, quatenus perleges liceret, aequus & benignus: durum arbitratum, se si idem denegaret Manilio. Quae ergo dies esset in praetura sui iuris sola, eam de industria statuisse. Neque enim ad alium reijciendam praetorem causam fuisse, opem si ferre studeret Haec oratio mirum quantum populi animum commutauit. Multis enim laudibus cumularunt eum rogauerunt???;, vt defensionem susciperet. Manilij, quod subijt Cicero libenter, maximè Pompeij absentis causa: habuit???ue de integro concionem, in qua acriter factiosos & Pompeij aemulos perstrinxit. Plut. in Ciceronis vita. Perfidiae, Proditionis suspicionem. Consule sub loco Bellicae prudentiae, Fidem suam declarare. quatenus suspicionem perfidiae & proditionis prudenter effugiunt, f. 1688. Pericles Spartanis Atticam bello Peloponnesiaco inuadentibus, reliquit testatum apud populum Atheniensem, si agri sui ab hoste non violarentur (quod futurum suspicabatur, vt se ciuitati suspectum redderent) velle se tum omnia, quaecunq; intacta essent, pro publicis haberi. Sab. lib. 6. En. 3. Iphicrates proditionis reus, accusantibus Aristophonte & Charete, eam ob causam, quòd ad Embata, cùm hostes delere potuisset, nauale praelium non iniuerat: videns iudicium in contrariam sententiam ferri, desistens à dicendo, ensem quodammodo iudicibus ostendit. Ergo ne tota conspiratione armata circumdaret iudicium, absolutionem omnes ei decreuerunt. Post victoriam decernente quodam, eum iudicibus vim adhibuisse: Amens essem, inquit, si pro Atheniensibus bella geram, pro me non item. Polyaenus lib. 3. Cùm P. Scipio Africanus post egregia sua facta, à duobus Petilijs, vel à M. Naeuio Trib. pl. apud populum accusatus esset, quòd à Rege Antiocho pecunia accepta pacis conditiones mollissimas ei obtulisset: die dicto, pauca quaedam praefatus: Hic est ille dies, Quirites, inquit, qua Hannibalem vici, Carthaginem tributariam feci, patriam maximo periculo liberaui. Eamus hinc in Capitolium, gratias dijs immortalibus acturi. Excitatus his verbis populus, relicto Tribuno, Scipionem in Capitolium comitata, atq; inde ad aedes eius cum gratulatione solenni prosecuta, memoriam factorum reuocauit. Mox vrbe profectus est in villam suam Linternu̅, ne ad causam dicendam adesset. Liuius lib. 8. Dec. 4. Alphonsus Aragonius rex, cùm Viracam Alphonsi VI. Castulonensis regis filiam vxorem duxisset, cum ea, quòd parum pudicè viueret, diuortium fecit. Ad eam Castulonensis regni, per patris mortem haereditas obuenerat, & communi nomine eam cum viro possederat. Caeterùm cùm dimissa in paternum regnum se recepisset, praefectos munitorum locorum, qui Castulonensi regno fidem obstrictam habebant, sibi soli tanquam patris haeredi, in posterum parêre voluit. Petrvs Aleres (Roderico Petrus Assurius) comes Castulonensis, qui Aragonio Alphonso multò antè fidem dederat, rationem iniuit, qua vtriq; fidem datam seruaret. Loca enim munita, & alia, quae in manu sua habebat, Viracae dedit, cùm iure ei quae patris erat haeres, deberentur. Vt verò Aragonio quoque Alphonso pro fide, quam ei dederat, satisfaceret: insigni Comitum veste amictus, manè ad eum profectus est, cùm omnis purpuratorum numerus adesset: & reste in collum accepta, regi dixit: Loca omnia quae fidei meae credita erant, quia in Castulonensi regno posita, reginae Viracae, vtpote quae mihi domina est, haereditario iure debebantur, ab ea iussus tradidi. Verùm, vt nosti, cùm eam duxisti vxore̅, tibi quoq; fidem pro eis locis sacramento obstrinxi. Itaq; pro ea tibi fide corpus meum manus???; illas, quae iurauerunt, praesens assigno, vt pro aequitate ac iustitia tua de me statuas. Quam rem cùm rex omnes???;, qui astabant, non sine ingenti admiratione audiuissent, Petrus iuramento solutus est. Fulgos. libro 6. cap. 6. Rodericus Toletanus lib. 7. regum Hisp. cap. 1. Excvsare prvdenter se aliósve quoad Animi vitivm, Crimen, Erratum, Dictum, Factúmve. Nempe Stultitiam, Amentiam. Antisthenes freme̅tes cùm vidisset in theatro Athenienses: Quid turpe, ni videatur ita vtentibus? subiecit illicò: Est turpe turpe, etsi videatur quidlibet. Plutarchus de Audiendis poëtis. Cn. Pompeius Catoni, qui eum perstrinxit acriter, quòd identidem denunciante se Caesaris opes & incrementu̅ non è repub. esse ipse eas auxisset, respondit: Tua maiorem diuinationem, mea amicitiam habuêre. Plut. in Apophtheg. Accusatus Ivvenis quispiam, quòd in mensa intemperantiùs locutus esset aduersus sacerdotem, vocatus???; ob id in ius, atq; interrogatus à iudicibus, Cur haec dixisset? Si eodem, respondit, pacto rursus in coena me inuitauerit, duodecim etiam Apostolos, si adessent, fustibus tractarem. Iudices igitur cognito vini vitio, hominem absoluerunt: poenam???ue irrogarunt sacerdoti, vt quatriduum à vino abstineret. Adrianus Barlandus Cent. 1. Simile huic Adolescentium Atheniensium, qui per temulentiam Pisistratum criminati fuerant. Timiditatem, Ignauiam. Xenenetvs ad ciues, qui eum insectabantur, quod imperator fugisset: Nempe vobiscum, ciues. Plut. in Politicis. Conuenerant aliquando Dionysius secundus, & Philippus Amynta natus. Proinde cùm in multos alios sermones, vt assolet, delaberentur, tum in reliquis etiam incidebant illa. Philippus Dionysivm rogabat, Quomodo, cùm tantùm regnum accepisset à parente, non id defendisset & conseruasset? Qui respondens: Non, inquit, mirum, quoniam cùm reliqua mihi pater omnia reliquisset, fortunam solam, qua ea parauerat & tutatus fuerat, non etiam tradidit. Aelianus de Var. histor. lib. duodecimo. Favorinvs philosophus, cùm in disputatione quadam Hadriano (quem patrem appellare solebat) cessisset, admirantibus, proximis, Nónne cedam, inquit, ei, qui XX habet legiones? Aelianus de Var. hist. Libidinem, Nuptias repetitas. Cùm alteram vxorem insisteret ducere Pisistratus, filijs percunctantibus: Nunquid ipsis succenseret? Minimè, inquit: imò probo vos, atq; alios volo mihi nasci tales. Plutarch. in Apoph thegmatib. & de pietate erga fratres. Philippvs Macedo, cùm audisset succensere sibi, quòd sobolem ex pluribus feminis quaereret, Alexandrum: Igitur, inquit, cùm multos de regno habeas aduersarios, bonum te & fortem praesta, ne mei causa, sed tua ipsius, regnum consequaris. Plut. in Regum apoph. Prodigalitatem. Pericles accusatus, quòd nimis magnam pecuniam profudisset in Propylae, vrgente Thucydide, co̅uersus ad populum in sententiam suam traxit vniuersum. Quando, inquiens, sumtus hos ferre grauamini, sit mihi ipsi expensum, non Atheniensi populo: meum???; operibus nomen inscribam. Quo dicto, populus noluit ciuem ad vnum transferri eam magnificentiae laudem, quae totius esset ciuitatis: & vno consensu succlamauit, Pergeret iam, neq; vllis parceret sumtibus. Plutarchus in eius vita. Luxum, Cultum. Ivlia Augusti F. venerat ad patrem licentiore habitu, & oculos offenderat patris tacentis. Mutauit cultus sui postera die morem, & laetum patrem, affectata seueritate, complexa est. At ille, qui pridie dolorem suum continuerat, gaudium continere non potuit. Et quantum, ait, in filia Augusti probabilior hic est cultus? Nun defuit patrocinio suo Iulia, his verbis: Hodie enim me patris oculis ornaui, heri, viri. Macrob. lib. 2. cap. 5. Saturn. Cùm Ioannes Hus sacerdotes de auaritia, luxu, ambitione, taxaret fortè in aulam regis Svlco praepositus Chotessouiae, stipatus equitum peditum???; caterua, venit, Rege Venceslao discumbente. Qui adstabant, vt Regis animum incenderent: Vidésne, inquiunt, Rex, quanto superbiùs, quàm etiam tu, monachus iste ingreditur? Quin tu pompam illi detrahis, & ad te, quem decet, illam reuocas? Sulconem ingressum Rex interrogat, Cuiúsnam hoc tam frequens esset satellitium? vt si suum esse responderet, multaretur. At ille: Quemadmodum, inquit, tuus ego sum, ô Rex, sic isti omnes tui sunt: id quod nuper in bello Bauarico satis declararunt. Sed & hodie mecum hoc apparent, vt ornamento tibi sint, &, si opus fuerit, contra quoscunq; auxilio. Stabat in mensa Regis patera aurea vino plena: ad eam Rex manu porrecta: Praebibo, inquit, tibi Sulco, vt tu reliquum exhaurias, insuper???; eandem pateram tibi habeas, pignus erga te beneuolentiae meae. Dubrauius lib. 23. Ambitionem, Ambitum. Lucullus, cùm ipse in balnea, coenas conuiuia diurna, varias???; alias delicias, atq; insanas substructiones, secundùm res domi belli???; gestas se coniecisset: Cn. Pompeio honorum affectationes & ambitionem praeter aetatem exprobrabat. Cui Pompeius, Intempestiuiùs est seni delicijs indulgere, quàm imperare. Plut. an seni tractanda resp. Iracundiam. In palaestrico manuum nexu cùm colluctator curiosè collo pre henderet & detraheret ad terram Laconem: hic, qui cum illo congressus erat, minor corpore, momordit illius brachiu̅. qui ait: Mordes Lacon vt feminae. Imò, inquit hic, vt leones. Plutarchus in Laconinis. Victis ad Zamam Carthaginensibus à P. Scipione, decem legati auctore Annibale missi, cùm pacis conditiones Carthaginem retulissent, ferunt Gisgonem quendam, paci aduersantem, sententiam dixisse de renouando aduersus Romanos bello. Quae cùm à multis audiretur, indignatus Annibal, dicentem adhuc hominem ex superiore loco deturbauit. Mox cùm hoc tam audax facinus multitudini displicere animaduerteret, suggestum ascendens: Nemine̅, inquit, indignari oportere, si is, qui à prima pueritia à Carthagine profectus, in bello & armis aetatem egisset, vrbanas consuetudines ignoraret. Post haec de conditionibus pacis ita prudenter disseruit, vt exemplò Carthagine̅ses commoti, accipiendas eas esse [1706] leges, quas victor & necessitas daret, censerent. Auctor vitae Annibalis. Mendacium. M. Tvl. Cicero cùm emere vellet in palatio domum, & pecuniam in praesens non haberet, à P. Sylla, qui tum reus erat, mutuò H-S. vicies clàm accepit. Ea res tamen, priusquam emeret, prodita est, & in vulgus exiuit: obiectum???; ei est, quòd pecuniam domus emendae causa, à reo accepisset. Tum Cicero inopinata opprobratione permotus, accepisse se negauit, ac domu̅ quoq; se emturum negauit. Atq; adeò, inquit, Verum sit, accepisse me pecuniam, si domum emero. Sed cùm postea emisset, & hoc mendacium in Senatu ei ab inimicis obijceretur, risit satis: atq; inter ridendum, [Greek words], inquit, homines estis cùm ignoretis, prudentis & cauti patrisfamiliâs esse, quod emere velit, emturum sese negare, propter competitores emtionis. Gell. lib. 12. cap. 12. Impietatem, Haeresim. Demonax philosophus accusatus, eò quòd Cereris Eleusiniae sacra contemsisset, seipsum excusauit, probans, quòd iure ea sacra comtemneret, quae secreta essent, vtpote suspecta: omnino autem manifestari oportere, vt si bona essent, alios inducerent: si mala, vt cauerent. Volat. lib. 15. Anthrop. Phryne meretrix Thespiensis, dum condemnationem iudicum veretur, sublatis tunicis corpus denudauit. Cuius pulcritu dine permoti iudices, liberam abire permiserunt. Quintil. & Pausanias lib. 1. At Plut. Hyperidis eam defendentis hoc commentum fuisse, scribit. Iniustitiam. Celebratur Iasonis, qui apud Thessalos dominatus est, sententia, quam vsurpabat semper, cùm aliquos laederet vel premeret: Necesse esse, in paruis vt delinquerent, qui in magnis rectè agere vellent. Plut. in praeceptis Polit. Polydorvm Alcamenis, signa inferentem Messenis, interrogauit quispiam, Fratrésne oppugnatum iret? negauit, sed ad vacuam possessore partem agri pergere. Plut. in Apoph. Legum contemtum. Epaminondas Thebanus reuersus è Laconia, capitis arcessebatur quòd Boeotarchiam quatuor integros menses contra legem gessisset. Collegam igitur Pelopidam iussit, vt ipsum culpam deriuarent, quòd eos inuitos coëgisset. Ipse verò in curiam ingressus, non meliores rebus gestis rationes habere se dicebat: & se quidem interfici postulabat, verùm inscribi columnae, quòd nolentes repugnantes???; Thebanos Epaminondas coëgerit, vt Laconicam, quingentis antè annis intacta̅, ab hostibus incendio ferro???; vastarent, & vt aedificaret iteru̅ Messanam, trecentis atq; triginta annis desolatam: quòd Arcades bello in societatem compulerit, & Graecis libertatem restituere coëgerit. His auditis, pudore affecti iudices, liberum pronunciarunt. Cum???; regrederetur è curia, & Melitensis catellus blandiretur cauda, dixisse fertur ad praesentes: Hic mihi, inquiens, pro benefico gratiam reponit: at Thebani, de quibus saepe multum???; sum praeclarè meritus, mortem mihi iu dicio inferre voluerunt. Aelianus de Varia hist. lib. 13. & Plut. de Sui laude. Persidiam. Sigismvndvs Imp. Pragam reductus, Hussitis simul & Catholicis ampliss. quaeq; promiserat. Caeterùm cu̅ Hussitas clàm oppugnaret, eo???; nomine sacramenti dati admoneretur, ita respo̅dit: Si quis habens sponsam, cùm altera contrahat spo̅salia, per eandem, quam priùs, obligationem, vtri illarum plus debebit? priori an posteriori? nónne, vt omnia iura habent, priori? Priùs igitur ego Romanae sponsae, quàm Boëmae, fidem obligaui meam: & tamen in vtraq; ita mihi à promissis consto, vt neutra de me queri iure possit. Dubrauius lib. 27. Defectionem. Seuerus Alexandriam ingressus, inscriptione̅ reperit in prima, Domini Nigri est vrbs. Quod cùm aegrè tulisset, obuiam illi processit Alexandrinus Popvlvs, vociferans: Nouimus dixisse nos, Domini Nigri esse vrbem. Tu enim es Nigri dominus. Expedita igitur defensione probata, illis ignouit. Suidas. Proditionem. Belli Punici secundi anno X. M. Marcellus consul per Dasium & Blactium (siue Blasium) Salapiam recepit. Res primò per Blactivm mota. Qui cùm nil per se actum iri cerneret, nisi Dasium sibi socium adiungeret, occultè hominem de proditione compellat. Erat Dasius Hannibalis amicus, & Blactij in repub. administranda aemulus, atque ob eam rem Blactij consiliu̅ ad Poenum detulit. Ita igitur accidit, vt quu̅ accusator & reus, submota multitudine, ad Hannibalis tribunal starent, atque interim ipse Poenus aliud quiddam ageret, de Blactio paulò pòst cogniturus, reus collatis capitibus iterum Dasium proditionis appellat. Fremebat Dasius, alta???ue voce testari, in Hannibalis conspectu secum de proditione agi. Sed quò res audacior erat, eò minùs vero similis visa: aemulationem ac mutuum odium in causa esse ratus Hannibal, haud credere potuit, Blactium rem tantam fuisse Dasio commissurum, praesertim quum vterq; alterum mutuò odisset. Pro vana igitur res discussa est, & Blactius instando, eò Dasium perpulit, vt noctu Romanum praesidium in vrbem induxerint. Sabellicus lib. 4. Ennead. 5. ex Val. Max. lib. 4. cap. 1. Corpvs. Excvsare Graueolentiam. Decamicho obijcienti sibi oris graueolentiam, cùm taxare vellet eius garrulitatem, fertur respondisse Evripides: [Greek words], quòd multa arcana in ore suo computruissent, Testis Stobaeus oratione 39. Clauditatem. Androclidas Lacon crure captus centuriauit se inter bellatores. Cùm reijcerent eum quidam, quòd mancus foret: Atqui non fugientem, inquit, sed loco insistentem, eum hostibus confligere oportet. Plut in Apophtheg. Aetatem. Pytheas orator, cùm Alexandri honores impugnaret, iactante quodam: Num tu, qui es iuuenis, tantis de rebus verba facere audes? Atqui Alexander, infit, quem vos esse deum sciscitis, me minor est. Plut. in praeceptis Politicis. Administrationem Toletanam Hispanvs iuuenis ab Alphonso octauo Castulonensi rege poscebat. Quem cùm propter iuuenilem aetatem rex reijceret, audax liber???; iuuenis respondit: Et tu princeps, cùm adhuc lacte infantem te nutrix aleret, iam rex eras: & quotidie permulti in magnis muneribus apud te conspiciuntur, qui pueri tecum alea ludebant: me autem, quia tecum non lusi, existimas aetate ingenio???; parùm valere. Quae verba à libero profecta animo, ita Alphonsum mouerunt, vt muneribus ornatum, vltrà desiderare, quod optabat, non pateretur. Fulg. lib. 6. c. 2. Fortvnas. Excvsare prudenter Amicitiam, Societatem. Agesilavs illi, qui dixit, sentire cum Medis Lacedaemonios, respondit: Potiùs Medos cum Lacedaemonijs sentire. Plutarchus in Apophthegmatibus. Postquam in Seianum animaduersum est, multi familiaritatis atq; amicitiae causa quam cum Seiano habuissent, rei postulati sunt. Inter alios causam dixit in Senatu M. Terentivs Varro. Is amicitiam vt negaret, tantùm certè quidem abfuit, vt etiam ostenderet, eum se maximo studio coluisse, quem ipse Tyberius in tanto honore habuisset: qui si rectè fecit vtens eius amicitia, neq; se quoq; in eo deliquisse. Contrà, si imperator qui habet omnia certissima atq; explorantissima, deceptus est: quid mirum, si in eundem errorem inciderit (cùm vnumquemq; maximè conueniat, omnes eos, quos princeps in honore habet, sectari, colere, amplecti, nihil anxium, quales ij esse possint: atque solum hunc praefigendo amicitiae suae finem ac terminum, quòd Imperatori approbantur: ibi esse poenam oportere, vbi noxa est: neq; adfinitatem vel amicitiam hoc vnico nefarium admittere. Senatus reum absoluit, verbis???; etiam accusatores ipsos increpuit. P. Aerodius ex Dione lib. 58. Seuerus Imperator, posteaquam Nigrum praelio vicit, eos???ue damnare inciperet, qui illius partes secuti essent. Cassivs Clera Senator accusatus, id fecisse se non negauit, imò liberimè ostendit, cùm casu euenisset, vt partes Nigri sustineret, necessariò, quod ei sors obtulisset, se secutum esse: ipsum etia̅ Seuerum noluisse quendam eorum qui cum eo erant, & suae̅ causam defenderent, proditorem ad alios transfugere. Seuerus licentiam hominis admiratus, libertatem???; loquendi, dimidiam ei partem bonorum concessit. Aerodius ex Dionis Seuero. Victoriam, Cladem. Laconi, ludis Olympicis superato, ait quidam: Aduersarius fuit, Lacon, te praestantior: Minimè, inquit, sed ad sternendum dexterior. Plut. in Laconicis. C. Fabricivs fusos à Pyrrho Romanos audiens: Leuinum, infit, Pyrrhus, non Epirotae Romanos superauerunt. Plutarch. in Apophtheg. Alfonsus Asturum & Castellae rex bellicofiss. senio iam fessus, contra Saracenos, Velesium obsidentes, misit Garsiam Comitem cum Sancio vnico filio, regni haerede, etiamnum puero. In conflictu, confosso equo Sancius procubuit. Comes descendens, inter se, & clypeum, puerum collocauit, & clypeo paruum tutabatur, & vndiq; irruentes repellebat, donec pede ictu gladij amputato, incubuit super puerum, vt ipse priùs, quàm puer, caederetur. Caeteri magnates fuga elapsi, cùm Toletum deiectis vultibus venissent, Rex dolore ineffabili tur [1707] batus dixit: Vbi est filius meus? ad quod Comes Gometius: Nobis filium non commisisti. Cui ille: At vos ego consortes praelij & custodiae adiunxi: cur ergo relicto puero huc venistis? Tunc Aluarus Fanun sic dicitur respondisse: Memores laborum, quos ab adolescentia tolerasti, ciuitatum, & oppidorum, patriae, & castrorum, pro quibus toties sanguinem effudisti, huc venimus, ne cum filio tot annorum tuorum victoriae simul extinguerentur. Rodericus Toletanus libr. 6. rerum Hisp. cap. 3. Ignobilitatem. Antisthenes ad eum, qui ipsi obiecit, Phrygia est genitrix tua: Sanè & deûm mater inquit. Plut. de exilio. Vrbanvs IV. Pp. humilitatem generis exprobranti cuidam respondit: Magnos viros non nasci, sed virtute fieri. Cranz. li. 9. Metrop. Imperium in viros. Gorgo, Leonide vxor, cùm mulier quaedam, vt arbitror, peregrina, ei diceret: Solae vos Lacaenae, imperium in viros habetis: Nempe solae, inquit, parimus viros. Plut. in Apoph. Seruitutem. Lacon quidam, captiuus, praecone in auctione subijciente, Mancipium se vendere: Non dices, inquit, scelus, captiuum? Plutarchus in Laconicis. Petere prvdenter. Cùm Pericles Anaxagoram Clazoinenium philosophum in magno honore diu habuisset, occupatus postea in maximis reipublicae negotijs, oblitus aliquantulum est doctoris, quo vsus erat, cura̅???; illius ex animo dimisit. Quare puta̅s se negligi maximus physicus, decreuit mori, atque inedia vitam finire. Quo audito, Pericles subitò eò profectus, reuocauit Anaxagoram à tam duro proposito: nec tamen ille causam reticuit sui doloris. Nam aperto capite, quod eo tempore tegebant, inquit: [Greek words]: significans obscurè, si opera studio???; ipsius egebat, oportuisse Periclem aliquid ei auxilij ferre, suppeditare???;, quo vitam tueri posset. Plut. in Pericle. Democedes, Crotoniensis medicus, donatus, à Dario Persarum rege duobus aurearum compedum paribus, ob pedis luxati curationem, interrogauit regem: Nunquid ideò se duplici malo remunerandum putaret, quòd ab eo sanatus esset? Hoc dicto Darius delectatus, ad suas vxores hominem misit. Eunuchi, qui eò illum deduxerant, dicebant, Hunc esse qui restituisset animam regi. Tunc earum singulae auream Phialae thecam suffringentes, Democedem donauerunt tam amplo munere, vt excidentes ex percussione phialarum stateres famulus Sciton, qui sequebatur, collegerit, no̅ paruam auri summam. Herod. lib. 3. P. Virg. Maro, cùm in veterinaria arte excelleret, Romae magistri stabuli equorum Augusti amicitiam nactus, equos curabat, & in mercedem singulis diebus panes tanquam vnus ex stabularijs accipiebat. Interea à Crotoniatis pullus mirae pulcritudinis Caesari dono fuit missus, qui omnium iudicia spem portendebat virtutis & celeritatis immensae. Maro verò eum ex morbosa equa natu̅, nec robore, nec celeritate valituru̅ respo̅dit. Id???; reipsa verum esse, co̅pertum fuit. Quòd cùm magister stabuli Augusto recitasset, duplicari ipsi in mercedem panes iussit. Cùm item ex Hispania Augusto canes dono mitterentur, Virgilius parentes eorum dixit, & animum celeritatem???; habituros. Quo cognito, iterum duplicari panes Vergilio mandat. Dubitauit tandem Augustus, Octauij filius esset, nécne? & remotis arbitris Maronem ea dere co̅suluit, Possétne idipsum ex physiognomia deprehendere? Maro veniam praefatus, quòd difficile foret, hominum aequè ac brutoru̅ caeterorum natales agnoscere, tandem tamen eum se pistoris filium arbitrari asseruit. Admirante id Augusto, ex munerib. panarijs id se colligere dixit: quòd cùm praedixisset hactenus miranda quaedam, tamen praeter panes nulla tulisset munera. Facetiam boni consuluit Augustus, eum???ue Pollioni commendauit. Donatus in eius vita. Graecvlvs quidam, Augusto Imp. descendenti à palatio, honorificum aliquod epigramma porrigebat. Id cùm frustrà saepè fecisset, nec destiturum videret Augustus, epigramma bene Graecum manu sua descripsit, & Graeculo ad se venienti obuiam misit, veluti carmina carminibus pensaturus. Graecus acceptum legit, ac non solùm voce, verùm etiam vultu gestu???ue corporis laudauit carmen, miratus???ue est. Deinde cùm accessisset ad sella̅, qua Caesar vehebatur, demissa in pauperem crumenam manu, pauculos denarios protulit, Caesari???; obtulit his verbis: [Greek words]: Non iuxta fortunam tuam, Auguste: si plus haberem, plus darem. Sequuto omnium risu, dispensatorem Caesar vocauit, & sestertiûm centum millia Graeculo numerari iussit. Suetonius. Ericvs Noruegus pugil, ad Frothonem Danorum regem veniens, repertum fortè glaciale frustum veste diligenter obuoluens, muneris loco regi offerre cogitabat. Vbi ad regiam peruentum est, prior ingrediens, fratrem Rollerum ponè consequi iubet. Satellites regis vt ludibrio venientem exciperent, lubricam limini substrauêre pellem: quam cùm Ericus calcasset, celeri funis tractu eam attrahentes, Ericum labi coëgissent, ni Rollerus subsequens labantem excepisset fratrem. Tu̅ Ericus, Eum qui fratre careret, nudum habere tergum asserit. (Et hinc prouerbium, Frater fratrem iuuit) At rex stoliditatis Ericum damnabat, qui insidias non praecauisset. Ardebat intra aedem ignis: hinc rex, inde pugiles assedêre, & accedente Erico vlulatum edidêre. Rex strepitum inhibere coepit. Subiunxit Ericus, Canum hunc esse morem, vt vno inchoante, caeteri latratum edant. Interrogatus à Colone, qui delatorum regi munerum custos erat, an vlla secum dona attulisset glaciei frustum, quod sinu occultauerat, illi trans foculu̅ porrigens, tanquam manu accipientis elapsum flammis de industria tradidit. Cunctis, qui aderat, massam splendentem cernentibus, visum est igni liquidum incidisse metallum. Quòd cùm Ericus receptoris incuria excussum esse contenderet, quid supplicij, muneris amissori deberetur, inquirit. Regina ex lege lata missorum munerum custodem negligentem morte multandum censuit. Caeteri quoq; assensêre. Itaque rex Colonem laqueo strangulari iussit. Iam cùm in conuiuio rex Erico praebibisset, & poculum per Gunuaram sororem virginem offerendum curaret: ibi Ericus dexteram puellae cum oblato cratere corripiens: An hoc, inquit, regu̅ optime, munus tua mihi delegauit humanitas? Rex pateram tantùm postulari ratus, donum asserit. At Ericus virginem fibi veluti cum patera datam applicat. Cum???; rex, intactam virginum libertatem esse diceret: Ericus puellae manum se amputaturum simulauit: Si totum tenere nequeo, inquiens, saltem parte potiar. Rex promissi errore recognito, puellam ei tradidit. Saxo lib. 5. Plebeivs quidam Alfonsum Aragonium regem supplex accedens: Aere alieno, ô rex, inquit, opprimor, iam inde è parentibus in me deriuato. Creditoris rapacissimi & iniustissimi exactionibus quotidianis atteror. Detestante id factum rege, & vindictam pollicente, Venter hic meus est, respondit. Atq; vt tu quoque, ô rex, eiusdem tyrannidi obnoxius sis: at cùm maior tibi sit census expensa, pro magnificentia tua inopiam nostram subleua. Rex ingenio hominis delectatus, non indonatum dimisit. Aegid. Corrozetus De dictis & factis mem. Helvetii, quum viderent Carolum Burgundiae ducem, &c. Vide fol. 2346. Commendare prvdenter. Plato, cùm Heliconem Cyzicenum mathematicum Dionysio datis literis commendasset, vti virum probum ac modestum, adscripsit in calce epistolae: [Greek words]. id est, haec autem tibi scribo de homine, animante natura mutabili. Plutarchus de Nimia verecundia. Lavdare. Pericles ad populum, infensi estis, inquit, mihi: qui, ni fallor, concedo nemini in ijs, quae ex vsu sint, cognoscendis & exponendis, amans???; sum reip. & abstinens. quibus verbis non solùm arrogantiam, insolentiam, & ambitionem declinauit de seipso dicendo praelarè: verumetiam spiritus suos & gra̅ditatem ob oculos posuit virtutis suae, quae non succumbendo succumbere fecit & oppressit inuidiam. Plutarch. de Suijpsius laude. Demosthenes in orat. pro Corona scitissimè oppositionibus & criminum solutionibus suas laudes applicat. quinetiam suis praeconijs auditorum laudes implicando, liberat se inuidia & insolentiae nota: quales se Athenienses erga Euboënses, quos erga Thebanos: quanta beneficia Byzantinis & Chersonesitis praestitissent: se verò ijs rebus fuisse co̅memorans administru̅. Ita enim, antequam animaduertat auditor, surrepentem cum suis proprijs laudibus commendationem dicentis cupidè admittit: ac mulcetur suorum decorum commemoratione: cui comitatur titillatio, admiratio, & amor eorum, per quos ea est consecutus. Plutarchus de Laude sui. Avgvstvs Caesar venerat fortè in domum, in qua Cato habitauerat. Strabone autem in gratiam Caesaris, Catonis peruicatiam perstringente, ait, Quisquis praesentem starum ciuitatis commutari non volet, & ciuis & vir bonus est. Satis seriò Catonem laudans: & sibi, ne quis affectaret res nouas, consulens. Macrob. lib. 2. c. 4. Saturn. Consolari prvdenter. Ex primi Voluminis Titulo, qui de Consolatione est, huc exempla ingeniosa transferantur, fol. 194. Rixari, Contendere prvdenter. Iasonis, respondentis Medeae, & extenuantis vel negantis etiam eius beneficia, verba haec sunt apud Eurip. in Medea: [Greek words]. Oportet me, vt apparet, non malum esse dicendo: sed veluti nauis prudentem gubernatorem, summis fimbrijs veli effuge. re tuam petulantem, ô mulier, garrulitatem. Vlcisci prvdenter. Vide Tit. Correstiuae Iustitiae prudenter exercitae, f. 3397. & seqq. Item Fures, Latrones, Seditiosos prudenter circumuenire, fol. 1670. Diogenes ad eum, qui de vlciscendo inimico consilium petebat: Tu temet, inquit virum bonum & honestum praestato. Plut. de Vtil. ex inimicis. & de Aud. poëtis. Timoclea Thebana, soror Theagenis, eius, qui in Cheronea cum Philippo praeliu̅ commisit, qui???; exclamanti, Vsquequò persequeris? respondit: Vsque in Macedoniam. Thebas Alexandro euertente, alij alias ciuitatis partes vastabant: Timocleae verò domùm inuafit Alexander quidam, alae Thracum praefectus, qui post coenam Timocleam in thalamum accersiuit: neq; hoc solùm, sed aurum etiam & argentum, sicubi reconditum haberet, confiteri eam cogebat. Illa se multum quidem ornatum auri argenti???ue dicebat habuisse in monilibus, tibialibus, poculis & numis: capta autem ciuitate, se haec in puteum aqua carentem proiecisse. Macedo credidit, Illa duxit eum in hortu̅ aedium. Qui cùm descenderet, desuper cu̅ famulis multos lapides & saxa in eum deuoluit, barbarum???ue obruit. Macedones eam comprehensam ad Alexandrum regem adduxerunt. Confitentem autem ipsam, se barbari iniuriam vltam esse: admiratus Alexander, tum ipsam liberam dimisit, tum omnes, qui eam generis coniunctione attingerent. Polyaenus lib. 8. & Plutarchus de Virt. mul. Orisgontis, Gallorum reguli vxor, cùm omnium suae gentis esset pulcerrima, captiua asseruabatur in Ancyra vrbe à Romano Centurione, cum multis millibus sui sexus. Caeterùm insignis forma fecit, vt Centurionis libidini praeter alias fuerit obnoxia: passa???ue ab eo stuprum, magna arte vim sibi allatam vlta est. Occultè enim pacta ingens auri pondus pro se redimenda, Centurionem noctu extra vrbem in secretum pertraxit, spe auri potiundi, quod serui à coniuge ex composito missi eò attulissent. Hîc illa suos Gallica affatur lingua, hostem???ue iubet obtruncari. Opprimitur vnus à pluribus: iacenti caput mulier adimit, ademtum ad Orisgontem defert: fatetur se passam fuisse vim ab hote, sed voluntate à flagitio abfuisse: id argumento esse, quòd priùs, quàm ad maritum venerit, id probrum fortiter vindicasset. Sabellicus lib. 10. capite sexto. Inter Gallograecorum regulos amplissimarum familiarum & propinquae cognationis erant Sinatus & Sinorix. Sinatus vxorem virginem duxit (Cammae nomen fuit) forma & aetate florentem, clariorem tamen virtute. Non solùm enim casta fuit & viri amans, verùm cordata etiam, magnanima???ue, & quòd placida esset atque comis ciuibus maiorem in modum cara. Magis conspicuam fecit sacerdotium Dianae, quàm praecipuè Gallograeci venerantur, cultus???ue eius in pompis & sacris magnificus. Huius amore Sinorix inflammatus, cùm neque pellicere eam, neque vim facere incolumi posset viro, ad foedum facinus animum adijcit: Sinatum per dolum interimit, breui???ue pòst nuptias ambit Cammae. Ea in templo commorabatur: nec demisso vel abiecto animo casum, sed prudenter ferens, opportunitatem expectabat vlciscendi Sinorigis scelus. Ille summissis precibus agebat: nec facultas ei deerat sua verba colorandi: quòd aliàs excelleret Sinato, neque vlla alia maleuolentia, quàm Cammae amore, illum sustulisset. Mulier id primum negare non praefractè, pedetentim deinde videri labascere. Siquidem necessarij quoq; & amici id miscendo precibus minas vrgebant, viri potentissimi obseruantia & gratia Sinorigis. Tandem annuit, illum???; ad se accersit, velut coram dea iniri sponsalia & dari fidem cuperet. Venientem comiter excipit, adducit???ue ad aram: tum ex patera libat, ac partem ipsa bibit, reliquu̅ illi porrigit, mulsum veneno temperatum. Quem vt conspexit hausisse, signo laetitae magno plausu edito, ante aram se proijciens: Te testor, inquit, sanstissima dea, huius me diei causa superesse post Sinati fata voluisse, neque interea quicquam mihi in vita laetum fuisse praeter spem vltionis, quam consecuta descendo ad virum meum. Tibi verò, homo sceleratissime, pro lecto geniali & nuptijs tumulum propinqui parent. Quo audito Gallus, sentiens iam vim & motum in corpore veneni, conscendit vehiculum, vt succussu & motione agitaret corpus. Mox eo relicto, ingressus lesticam, sub vesperam animam egit. Camma fuit illa nocte superstes: pòst allato illius excessu, hilari ac laeto animo vitam cum morte commutauit. Plutarch. de Virtutib. mulierum. Berengarius in Italia regnum inuadens, iniquissimè omnes tractabat, qui suis consilijs & cupiditatibus quoquo modo aduersari videbantur. Lvitprandvm quidem Ticinensis ecclesiae diaconum, tam inhumaniter exagitauit ac persecutus est, vt Italia excedere, atque in Germaniam confugere cogeretur. Venit autem Luitpandus Francofurtum vsque. Inde est, quòd librum suum, de historia sui temporis co̅pofitum, appellauit Antapodosin, hoc est, retributionem. Non enim alia ratione tyrannidem Berengarij, sibi vindicandam censuit, quàm stylo graui, quò istius tyranni mores & crudelia facta posteris quoq; nota efficeret. Testis ipsemet lib. 5. cap. quinto. Berchtoldvs V. dux Zeringensis, cùm nobilium rapinas tolerare nollet, illi pharmacis filios eius duos sustulerunt, eius???; vxori sterilitatem induxerunt. Ergo perfidiam illorum detestatus, patris sui exemplo (qui contra illorum iuiurias populo Friburgum prope Auenticum extruxerat) Bernam vrbem aedificare cepit, A. D. 1191. eam???; Imperio dono dedit, cuius praesidio, donec adolesceret, protegeretur: fore praeuide̅s, vt huius vrbis auspicijs nobilium efferata superbia retunderetur, & filiorum manib. inferiae exhiberentur. Obijt A. D. 1218. eius???; regio sororibus cessit. Stumpfius. Megolvs Lercarius ciuis Genuensis nobili, &c. fol. 2346. PRVDENTIA EXTRA BELLVM INVENTRIX EORVM quae ad Corporis bona conferunt. Hvivs est loci Vitae svae prvdenter prospicere. Pericvla & Insidias effugere. Duo hîc consideranda, Morbi intentio, & eiusdem depulsio. Respectu prioris subdiuidi posset locus iste, quo ad Efficientem, quis, qualis, puta Index, Hostis, Latro: quo ad Instrumentum, per quod intentatur, per Aquam, Ignem, Gladium, Venenum. Respectu posterioris, Modus ipse tum materialiter, tum formaliter examinari posset. Materialiter quidem, vt qui saluti suae consulunt Auro, Medicamento, Habitu. Formaliter verò, vt qui mortem effugiunt Simulatione mortis, religionis, insaniae: Prouocatione, Defensione, Fuga Lucta, Occultatione. Fontes ipsos subdiuisionum indicasse sat est. Abramvs, cùm fame pulsus, ex Chananaea in Aegyptu̅ migras set, Saraim vxorem suam sororem esse dixit: ne si maritum eius se esse profiteretur, à Pharaone rege interficeretur. Pharao igitur Saraim, pulcritudine illius allestus, in concubinam assumit, Abramum fratrem multis ornat muneribus. Tandem cùm Pharao magnis à Deo cladib. afficeretur, propterea quòd Saraim sibi vsurpasset, Abramo petita venia, vxorem cùm magnis donis restituit. Genesis duodecimo. Licuit hoc Abramo, quoniam per spiritum nouerat, Sarae vxoris suae pudicitiam, Domino protegente, quocunq; perrexisset, tuta̅ fore, vitae tamen suae ob eius formam improbos homines insidiaturos dubitabat. Idem cùm Geraris peregrinaretur, Abimelechus rex Gerarorum Saram eius vxorem formosissimam (quamuis iam nonagenaria esset) ad se accersendam curauit. Insidia igitur metuens Abrahamus, sororem suam esse dixit, ne si coniugem esse diceret, interficeretur. Abimelechus re cognita, simulationem hanc grauiter tulit. Tamen ne quid mali à Domino pateretur, Abrahamum magnis affestum muneribus a se dimisit. Genes. 20. Idem Isaacvm illius silium de Rebecca coniuge sua pari imminente periculo Geraris à rege Palaestinorum Abimelecho, simulasse, legimus Genes. 26. Ea simulatione occasio vitabatur homicidij: & grauiùs deliquissent, si verum confitentes, causam mali saeuiendi dedissent. À mendacio sanè excusantur, quoniam consuetudo erat, vt quibus aliqua sanguinis intercedebat cognatio, fratres & sorores inter se quandoque vocarentur. Sara autem Abrahae expatre neptis erat, Rebecca Batuëlis filia, qu Isaaci frater patruëlis fuit. Marulus libro 4. capite 4. Iacobvs Mesopotamiam petiturus, vt iratum fratrem Esaum fibi vltioni???ue imminentem declinaret, quia non nisi per Chananaeorum terram patebat iter, cum quibus paternae sibi intercedebant inimicitiae, vitabundus per deserta & deuia loca interdiu iter facere, noctu corpus diurno labo [1709] re sessum, quicti ???abat, atque ita magnis itineribus & alioqui infestis, ad Labanem incolumis peruenit auunculum. Sab. lib. 4. cap. 8. David Saulum regem persequentem fugiens, ad Achim Gethae regem confugit. At regij stipatores cum esse agnoueru̅t, qui Goliatum Gethaeum prostrauisset, qui???ue Iudaeorum regno potiturus esset. Dauid insaniam simulauit, in portae ostio pingens, & saliuam in barbam suam deliquans. Achis ergo verè insanum esse iudicans, vt ablegaretur prarcepit. & sic Dauid in Odallamam Speluncam euasit. I. Reg. 21. Idem insidias Sauli regis fugiens, Nobam venit ad Achimelechum pontificem: & simulauit, sibi occulti quid à rege conmissum, quod sine comitatu perficiendum esset: famulos sese in loco certo praestolantes reliquisse: si quos haberet panes proferret. Achimelechus cùm profanos nullos haberet, sacros apposititios è Iouae conspectu sublatos ei dedit, hac lege vt corpora famulorum à mulieribus casta essent. Petij??? praeterea, ecquam haberet hastam vel gladium. Cum???ue nullus alius adesset, praeterquam ensis Goliathi, quem eo in loco dedicarat Dauid, cum accepit, & ad Achim Gethae regem se contulit. Eodem die aderat voti causa Doëgus Idumaeus, Sauli regius pastor, is Saulum ea de re certiorem fecit. Quo indicio Achimelechus cum tota sua domo à Saulo suit excisus. 1. Regum 21. Hieremias consultus à Sedecia rege Iudaeorum, voluntatem Domini ei indicauit, & Nabucodonosoro sese dedere iussit, alioqui futurum, vt vrbs cum omni stirpe regia deleatur. Sedecias vetuit ei, ne haec proceribus enunciaret, alioqui mortis periculum ei instare. Paruit Hieremias, & à proceribus interrogatus, Quid cum rege egisset? respondit, Precibus se ab eo contendisse, ne in coenosum carcerem remitteretur. Hicremiae capite 38. Pavlvs apostolus productus in concilium Iudaeoru̅, vbi Sadducaei & Pharisaei conuenerant, se Pharisaeum esse proclamauit, speratae resurrectionis mortuorum reum. Hoc eo locuto, orta est inter Pharisaeos & Sadducaeos contendo, Pharisaeis cum tanquam asseclam suum defendentibus. Tribunus è medio illorum abreptum Paulum in castra duxit. Act. 23. Idem cùm audisset, quòd quidam Iudaei vouerant se nihil gustaturos, donec occidissent Paulum: curauit hoc nunciari Tribuno. Is ergo misit cum cum multis militibus ad Felicem Syriae praesidem. Iam verò cùm vellet è Graecia nauigare in Syriam, & intelligeret sibi à ludaeis esse paratas insidias, reuersus est per Macedoniam, nec recusauit comitatum, quem fecerant ei fratres diuersarum ciuitatum. Actorum cap 20. Cùm Festus praeses Syrise, Iudseis intercedentibus, Evndem Hierosolymum reducere vellet: aduertens eorum malitiam, Caesarem appellauit. Act. 25. Vlysses, ne ad Troiam iret, boue & asina iunctis, terram proscindere & sal serere coepit. Sed Palamedes filium Telemachum quà sulcus ducendus erat obijciens, astutiam eius detexit. Cicero lib. 3. Officiorum. Pygmalion à patre regnum Tyriorum per manus acceperat. Fuit huic soror Elisa, quae Sichaeo auunculo (erat is homo praediues atque Herculis sacerdos) virgo nupsit. Fuit id sacerdotium secundus à rege honos Sichaeus, qui haud ignarus erat: solere diuitias esse exitio habentibus apud tyrannos, quicquid auri habuit, quicquid argenti, humi condidit. Pygmalion spe potiundi auri omnis humani iuris oblitus, Sichaeum auunculum insidijs exceptum obtruncat. Dido (nam & hoc illi postea nomen fuit) vbi se quoque inter domesticas insidias destitutam nihilo tutiorem fore cernebat, vt tutior sibi fuga contingeret, fratrem noua arte aggreditur. Consilium ait se cepisse in fratris regiam migrandi, vt relictis Sichaei penatibus, vbi illius imagines & alia viri monumenta saepiùs occurrerent, defuncti memoria animo faciliùs excideret. Audijt ille sororis verba non inuitus, confisus aurum, quod Sichaeus antea possedisset, cum ea ad se venturum. Elisa ministros migrationis à fratre missos in naues cum ipsis opibus imponit, prouesta???ue in altum, compellit eos grandiora quaedam velut pecuniae inuolucra in mare deijcere. Tum plorans ipsa, virum???ue flebili voce inuocans precatur, vt suas opes debitas haberet inferias, quae exitij causa extitissent. Tum verò ministros supplicij metu iniecto sugae comites sibi adiunxit, & in Libyam nauigans, Carthaginem condidit. Sabellicus libro nono, Ennead. primae. Sesostrim Aegyptiorum regem bellicosissimum, post subactam Europam, posteaquam ad Daphnas Pelusias se receperat, à fratre, quem Aegypto praefecerat, vnà cùm liberis inuitatum tradunt: &cùm ille domum exteriùs materia circunstipasset, struem???ue incendisset: re intellesta Sesostrim exemplò cum vxore deliberasse (nam & vxorem secum duxerat) & ea suadente, vt duo è sex liberis super ardentem pyram extendens pontem faceret, super quos ipsi transeuntes euaderent, ita fecisse: & duorum filiorum clade caeteros vnà cùm patre fuisse seruatos. Herod. lib. 2. Aegyptvs à Mausolo ablegatus Miletum, vt eos, qui ciuitatem prodere instituerant, sua ope iuuaret, cùm appulisset, & insidias sibi strui praesensisset, festinans ad nauem prior venit. Insidiatores prope mare latitabant. Hinc illis audientibus tanquam gubernator quendam è naui misit, iubens Aegyptum quaerere, & eum adducere: iam enim soluendum esse. Insidiatores ergò properè relicta naue Aegyptum per vrbem quaerebant. At ille sine periculo abnauigauit. Poliaenus libro sexto. Thucydides libro primo refert, è Graecia fugientem Themistoclem naue conscensa à Pydna ad alterum mare prouestum, nec quenquam vectorum, qui esset, sciuisse: quoad ventis nauem onerariam Naxum, quae id temporis ab Atheniensibus circumsidebatur, rapientibus, exterritus, nauiculatori & gubernatori aperuerit se, & quâ precibus, quâ minis agentem denutiantem???ue, apud Athenienses se crimine & mendacijs ipsos pressurum, non imprudentes, verùm mercede inductos initiò ipsum recepisse: expressisse, vt praeteruecti transmitterent in Asiam. Plutarchus in Themistocle, & Polyaenus lib. 1. Idem cùm in Aetoliae oppidum Aegas venisset, à Nicogene hospitio clàm susceptus (omnes enim inhiabant, vt Themistoclem in regis gratiam caperent) tandem rheda operta ad regem Persarum perduci se curauit, comitibus se Graecam mulierculam ex Ionia regis cubiculario cuidam adducere affirmantibus. Plut. in Themistocle, & Diod. lib. 11. Alexandro Macedoni, quum reddita sors esset, eum, qui primus occurrisset, interimeret: vbi Evtychvm quendam prae se agentem asellum vidit, arripi hominem ex oraculo confestim imperauit. At is iamiam iugulandus, intellecta mortis causa, proclamauit: Anteambulonem suum, non se, peti ex responso. quando is obuiam fastus esset prior. Caelius libro 11. cap. 8. A. L. ex Plut. Alexandro. Cyloniani (qui Cyloni Theognis genero opem tulerant in occupanda arce Atheniensium, vt tyrannide potiretur) cùm arce iterum potiti essent Athenienses, eos???ue vt seditiosos in iudicium adduxissent: filo statuae Mineruae appenso, manibus???; prehenso, ne ab asylo cessisse viderentur, vitam suam tueri voluerunt. At cùm filum sua sponte solueretur, placuit, ex verisimili deorum voluntate, in eos sine fraude posse animaduerti. Thucydides lib. 1. & Plut. in Solone. Quum in India res gereret Alexander Macedo, prope Bactrianam apud Sogdios, producti sunt ad triginta captiui Sogdii, nobilitate & corporis robore praestantes viri. Quos cùm rex ad vltimum duci iussisset supplicium, illi???ue hoc intellexissent: maxima alacritate paeana patrium, adhibito & modulatiore corporis motu, more choreas ducentium, recinere adorti sunt. Renunciatur id Alexandro, qui tam inopinatae & importunae laetitiae causam ab eis sciscitatus est. At illi: Non alia (inquiunt) ratione gestimus, quàm quòd terrarum principis imperio fatalem destinatum???ue sibi diem subituri essent. Quacunque occasione alia morerentur, consueta caeteris perturbatione sortem oblatam fuisse laturos. Nunc vt fortes addecet, mortem esse sibi invotis: proinde???ue cant??? laetitia???ue lasciuire. Versus in stuporem rex: Cupio, inquit, nosse, an sit vobis optabilis vita citra vllas inimicitias meas? Atilli, Nunquam inimicos egimus, verùm nos quum hostiliter inuaderes, vrens vastans???ue omnia, hostiliter occurrimus vim repressuri. Quòd si benignitate potiùs, quàm diuexatione certare nobiscum perrexeris, dabimus operam, ne officiorum vicissitudine superemur. Atrex: Verùm quibus obsidibus pollicitationes obfirmatis? Vitam, inquiunt, quàm contribueris beneficio tuo, fidei constantiae???; pignori obijcimus, reddituri, quando cunque reflagitaris. Hisce itaque conditionibus emissi, quam dederant fidem egregiè praestiterunt, populares suos sinceriter Macedonibus conciliantes. Caelius lib. 18. cap. 33. A. L. Vvalachorvm mos patrius est, hostem in patentibus campis nequaquam opperiri: verùm exustis vicis & pabulo corrupto iuga montium petere, atque inde ex occasione praelijs hostem lacessere. Ludou. Tubero lib. 6. Comment. Acestoride Corinthio, electo Syracusis duce, Agathocles visus affectare tyrannidem, euasit periculum. Nam Acestorides seditionem euitans, atq; ob id nole̅s ipsum apertè de medio tollere, iussit vrbe excedere, & emisit qui nostu inter proficiscendum eum interficerent. Agathocles ex pueris delegit eum, qui suijpsius formam maximè referret, & magnitudine corporis & vultu. Huic cùm tradidisset arma sua & equum, praeterea vestem, pannis opertus, per locum inuium alterius partis iter fecit. Illi ex armis atque alijs in dicijs Agathoclem esse suspicati, cum necarunt. Diod. lib. 19. Aristippvs philosophus quodam tempore nauigans, vt intellexit nauim esse piraticam, depromsit aurum, ac numerare coepit: moxque abiecit in mare, & grauiter ingemuit, fingens sibi imprudenti & inuito excidisse. Hoc in [1710] genio vitae suae consuluit, ademta piratis occidendi vinciendíve materia. Sunt qui narrent, illum & haec dixisse: Satius est vt haec per Aristippum, quàm propter haec pereat Aristippus. Laërt lib. 2. cap. 8. Dionysivs, Siciliae tyrannus, cùm mercenarij ad cum interficiendum impetum fecissent, miserabili veste amictus prodijt, comam???; puluere respersit, & potestati militu̅ sua̅ vita̅ permisit, Mercenarij eius miserti, saluu̅ & incolumem dimiserunt. Dionysius eos no̅ ita multò pòst in vrbe Leontinoru̅ circu̅uentos suis copijs, ad vnu̅ omnes trucidauit. Polyaenus lib. 5. Cleomenes dux Alheniensium, insaniam simulans, cùm se ciuibus inuisum esse seiret, baculum ferens ambulabat, quo propulsaret eos, à quibus impeteretur. Hinc prouerb. [Greek words], Sine baculo non ambulans. Suidas. Geloni, Syracusanorum tyranno, quidam tendebant insidias. Ergo conuocata Syracusiorum concione, armis indutus in suggestum ascendit, & commemoratis suis erga illos meritis, insidias detexit, deinde exutis armis, dixit ad vniuersos: En ego amictus tunicula, nudus, asto & dedo me vobis, vt pro voluntate libito???ue mecum agatis. Syracusij eius constantiam admirati, supplicijs afficiendos insidiatores ei tradidêre, & illum regnare iussêre. Quos tamen & ipse puniendos reliquit populo. Proinde Syracusij statuam ei posuerunt, in discincta tunica. Aelian. lib 13. de Varia hist. Meton Atheniensis astronomus, cùm infelicem euentum Siculae expeditionis praeuideret, mente se captum finxit, & domum incendit. Itaque insanus iudicatus, liberè dimissus est. Aelianus lib. 13. de varia historia. Quidam nulla dementiae specie à Metone aiunt adumbratam, sed nocte cum domum inflammasse: mox progressum manè ad concionem orasse supplicem populum, vt ad tantae aleuationem calamitatis, falium sibi ab ista expeditione relinquerent Immunem. Ita ludificatus ille ciues, quod petebat, obtinuit. Plutarchus in Alcibiade. L. Ivnivs Brutus, cùm à rege Tarquinio auunculo suo omnem nobilitatem, atque etiam fratrem suum, quòd vegetioris ingenij esset, interfectum animaduerteret, mente se captum esse simulauit, ea???ue fallacia maximas virtutes suas texit. Profectus deinde Delphos cum Tarquinij filijs, quos is ad Apollinem Pythium muneribus sacr???ficijs???; honorandum miserat, aurum deo, loco doni clàm cauato baculo inclusum tulit: quia timebat ne sibi coeleste numen aperta liberalitate venerari tutum non esset. Peractis deinde mandatis patris, Apollinem iuuenes consuluerunt, quísnam ex ipsis Romae regnaturus videretur? atq; is, penes eum summam vrbis Romanae potestatem futuram respondit, qui ante omnes matri osculum dedisset. Tunc Brutus, perinde atque casu prolapsus, de industria se abiecit, terram???; communem omnium matrem existimans, osculatus est, quod tam vafrè telluri impressum osculum, vrbi libertatem, Bruto primum in Fastis locum tribuit. Valerius Max. lib. 7 cap. 3. & Sabellicus lib. 6. Ennead. 2. ex Liuio. Oppidulum Siciliae est Enguium peruetustum, & dearum praesentia, matres vocant, nobile, quod postea Maceram nun cuparunt. Huic ciuitati studiosissimè partes Poenorum souenti auctor erat Nicias, vt ad Romanos deficeret. Aduersarij, opes eius veriti, statuerunt eum vinctum tradere Poenis. Quod agi clàm cùm esset odoratus, irreligiosè locutus est in vulgus de Matribus, multa???ue designauit, quasi negaret & contemneret receptam opinionem de praesentia dearum. Cùm eum iamiam prehensuri essent inimici in concione populi, Nicias cùm verba ad populum de re quapiam deliberanda faceret, in media oratione abiecitse in terram: paulo???ue pòst, caput attollens & circumferens, subtremulam vocem grauem???ue intendit, concitauit???ue paulatim. Vbi conspexit horrore & silentio defixum theatrum, abiecto pallio, tunica???; scissa exilijt seminudus, cursum???; ad exitum thea tri tulit, Matrum se furijs vociferans agi. Cùm nemo inijcere manum homini prae religione neque obsistere auderet, extulit se porta, lymphato & insano similis. Astus conscia socia???; coniunx, assumtis liberis, primùm pro aede dearum supplex abiecit se. Inde palantem illum praese ferens quaerere, nemine impediente oppido excessit incolumis, atque ea ratione Syracusas ad M. Marcellum euasêre. Plutarchus in Marcello, ex Posidonio. Hannibal in Hetruriam iter intendens, vbi capitales Gallorum insidias cognouit (illorum enim reguli vbi suam terram belli sedem factam viderunt, auerso à Romanis in Poenum odio, in ducem ipsum plures simul ac saepiùs coniurarunt) saepiùs vestem mutando, caput???ue variè tegendo, insidiantium est consilia frustratus. Sab. lib. 1. En. 5. Idem ab Antiocho fugiens in Cretam, ad Gortynios venit. Videns autem magnose fore periculo, nisi quid praeuidisset, propter auaritiam Cretensium (magnam enim secum pecunia̅ portabat, de qua sciebat exisse famam) amphoras complures complet plumbo, summas operit auro & argento. Has Gortynijs praesentibus deponit in templo Dianae, simulans se suas fortunas illorum fidei credere. His in errorem ductis: statuas aeneas, quas secum portabat, omnes sua pecunia complet, eas???ue in propatulo domi abijcit. Gortynij templum magna cura custodiunt, non tam à caeteris, quàm ab Annibale, ne quid ille inscientibus his tolleret, secum???ue portaret. Sic conseruatis suis rebus Poenus, illusis Cretensibus omnibus, ad Prusiam perfugit. Probus in Annibale, & Sabellicus libro septimo, Ennead. 5. Mithridates Ponti rex, cum quo pop. Rom. bellum gessit admodum puer tutorum insidijs petitus, sero equo impositus iaculari cogebatur. Qui conatus quum parum insidiatoribus procederet, veneno puerum aggressi, haud dubiè perdidissent saepiùs repetitum, nisi aduersus eam iniuriam pluribus se antidotis muniuisset, vt assiduo remediorum vsu, ne mori quidem, quum morte opus fuit, veneni haustu potuerit. Veritus praeterea, ne ferro domi opprimeretur, venandi studium mentitus, quatuor annos saltus & nemora peruagatus est, nullibi locorum supra noctem vnam diuersatus. feras interim aut procul figere, aut cominus prosternere. Quibus & vitauit insidias, & corpus ad omnem virtutis patientiam firmauit Sab. lib 3. En. 6. C. Marivs filius, patre Roma pulso Syllae armis, vt in praedia Mutij soceri venit, dum sumit aliquid & componit, luce oppressus non in totum fefellit hostes: sed aderant equites suspicione illuc ducti: quibus praeuisis abdidit villicus Marium in plaustro fabis onusto, iunctis???ue bobus plaustrum ad vrbem agens equitibus occurrit. Ita ad vxorem domum deportatus Marius, acceptis necessarijs venit nocte ad mare, ac conscensa naui, quae Africam petebat, transmisit. Plut. in Mario. Romanorvm quidam à Mithridate regi in Asia vno die oppressi ad XXXM. Pauci aut ad simulacra deorum confugiendo aut quadratis vestibus abiectis (Romanorum ciuium insignibus) ad pallia rediêre, antiquas patrias iam relictas ab Ipsis cognoscendo. Athenaeus lib. 5. Reginvs habitu agasonis, asinum frondosis sascibus onustum agentis Trium virorum proscriptionem effugit. Appian. Post Iulium Romae in senatu crudeliter interfectum, cùm in populi seditione, ab ijs, qui mortem Caesaris vindicare conabantur, Helius Cinna tribunus, errore nominis pro alio Cinna coniurationis participe, interfectus esset: Casca tribunus plebis timuit, ne ipse quoque simili errore pro Seruilio Casca occideretur. Itaque literis immutatis, virae suae prospexit. Xiphilinus Dionis abbreuiator, in Iulio. Cùm Augusti Caesaris temporibus proscripti, qui in Iulij mortem aut conspirauerant, aut eius tantum aliqua ex parte conscij fuerant, crudeliter in vrbe trucidarentur, ferrumque Lepidi atque Antonij in multos etiam innocentissimos ciuce, stringeretur: Terentivs Varro, quòd vni ex proscriptis idem nomen esset, metuens, ne quod Cinnae euenerat, sibi quoque contingeret (erat enim Tribunus plebis) literam de suo nomine detraxit, & eam ob causam à multi, derisus est. Xiphilinus in Augusto. Pulchrum Apvleii atque Arvntii proscriptorum, vtimminentent mortem declinarent, commentum fuit. Nam cùm ipsi tribunorum militarium habitum sumpsissent, seruos suos ceu milites armarunt: vtbem???ue egressi, tanquam ipsi proscriptos insequerentur, quacunque iter faciebant, liberatis captiuis, in quos inciderant, satis magna manu coacta, in Siciliam vnà traiecerunt. Fulg. lib. 7. cap. 3. M. Volvsivs aedilis plebis proscriptus, assumto Isiaci habitu, per itinera vias???ue publicas stipem petens, quísnam reuera esset, occurrentes dignoscere passus non est, eo???ue fallaciae genere tectus, in M. Bruti castra peruenit. Valerius libro 7. capite 3. Satvrninvs Vetulio (alij Sentium appellant) cùm à Triumuiris inter proscriptos nomen suum propositum audisset, continuò praeturae insignia inuasit: praecedentibúsque in modum lictorum & apparitorum publicorum seruis subornatis, vehicula comprehendit, hospitia occupauit, obuios submouit: ac tam audaci vsurpatione imperij, in maxima luce densissimas hostium oculis tenebras offudit. Vt Puteolos venit, perinde acpublicum ministerium agens, summa cum licentia correptis nauibus, in Siciliam certissimum tunc proscriptorum profugium, penetrauit. Ibidem. Marcivs, praetorius vir, secutus Bruti partes, in conflicto Macedonico ab Antonianis victoribus captus, seruum se simulauit: emtus???ue sub hasta à Barbula quodam minimè impigro homine, eam in ipsa seruitute ingenuitatem prae se tulit, vt praepositus primò ab hero seruitijs alijs fuerit, atque haud multò pòst rei etiam pecuniariae. Pontanus lib. 5. cap. I. de Prudentia. Iosephvs Iudaeus historicus, Galilaeae praefectus, cùm iuuenes quidam Ptolemaei procuratons regij, quia Romanis [1711] stabat, impedimenta diripuissent, ea ipse seruauit, specie quidem muros Hierosolymorum reficiendi, reuera autem Ptolemaeo tribuli suo, cui per vim erepta fuerant, restituendi. Id iuncnesiegrè serre, & co̅tra Iosephum, vt qui Romanis regionem prodere vellet, populum concitare. Iosephus atratus in circum prodiens, in faciem prostratus, terram???; rigans lacrymis, populum ad misericordia̅ mouit: facto???; silentio, À crimine se non abesse simulauit, petere tame̅ vt sibi tempus id explicandi sinerent. Pecuniam igitur eam se seruasse dixit, vt Tarichensibus & Tiberiensibus moenia extrueret. Quo audito, conclamant omnes, eius???; factum laudant. At inimici ne tum quidem quiescentes, armata manu Iosephi domum circumstant. Ille clausis foribus postulat, vt ad se mitterent, qui pecuniam illam, ob quam tumultuarentur, acciperent. Elegerunt illi aliquos. Quorum omnium turbulentissimum verberibus caesum, & alteram manum abscissam suspensam???; à collo gerentem, domo eiecit. Reliqui metu eiusdem periculi, subitò diffugerunt. Iosephus in sua vita. Dionicvs medicus Polyprepontem tibicinem phrenesi correptum curandi gratia visebat, ignarus hominem iam eo morbo teneri. At ille protinus surrexit foribus???; occlusis, ac nudato gladio, tibias ei tradidit, ijs???ue vti caneret, iussit. Deinde vbi id non posset, illum percussit, scuticam sublata manu gestans. Ipse in tanto periculo ingeniosus, ad canendi certamen prouocauit hominem: id???ue ea lege, vt victus praescriptum certum???ue plagarum numerum acciperet. Ipse prior cecinit, prauè atque imperitè: deinde traditis illi tibijs, scuticam ab illo recepit, gladium extemplò per fenestras in aream abiecit, & cum minore iam discrimine cum illo luctatus est, quoad vocati superuenêre vicini. Lucianus in Conuiuio. Iulius Tutor, qui Gallicae defectionis sub Vespasiano auctor fuit, inter alios multos socium eius consilij habuit Ivlivm Sabinum, adolescentem nobiliss. Is detecto facinore, etsi facultatem habebat eripiendi se Romanis, & ad Barbaros confugiendi, vxorem tamen Epponinam (quod lingua Gallica Heroidem significat) cùm secum asportare non posset, relinquere noluit. Ergo cùm in agro haberet specus, condendis pecunijs sub terra extructas, quas duo soli liberti cognitas habebant: reliqua omni familia à se remota, vt veneno sibi mortem allaturus: duobus tantùm fidis assumtis, in subterranea loca descendit: misit???; Martalium libertum ad vxorem, qui nunciaret ipsum medicamentis interemtum, incensa villa, vt corpus illic crematum crederetur: volebat enim vero luctu vxoris Iamentatione???ue vti, ad confirmandam famam de morte sua. quod contigit. Illa proiecto humi corpore, cum gemitu & muliebri eiulatione spacio trium dierum noctium???; sine cibo mansit. Sabinus veritus ne illa penitùs se perditum iret, iussit clàm significare ei Martalium, ipsum viuere, atq; occultari, rogare???;, vt adhuc ad breue spacium in luctu perduret, omnia???; faciat, ne simulatus ille dolor deprehendatur. Interea cùm Sabinum & vestimento, & tonsura, & capitis tegumentis, vt cognosci non posset, conformasset, secum ipsum Roma, duxit. Cùm verò irritum fuisset id inceptum, in Galliam redijt, & maiorem partem temporis cum eo sub terra vixit. Quòd verò inprimis admirabile fuit, cùm praegnans esset, ac communibus balneis vteretur, non tamen vterum gerere cognita est. Medicamentum enim, quo comam mulieres reddunt flaua̅, rutilam???;, aptum eti̅ est carnem gignere, & eandem laxare & dilatare & tumefacere. Quo cùm illa copio so vnxisset reliquas corporis partes, tegere potuit tumorem ventris crescentem. Appropinquante autem tempore partus, cùm ad virum subijsset, sicut leaena in cauernam, tolerauit sola dolores illos, & natos pueros geminos, tanquam scymnos aluit. Interfecit tandem Epponinam Caesar. Cùm supplicium de ea sumeretur, spectantium ex animo sustulit omnem misericordiam forritudo ipsius ac libertas: quo magis adhuc incendit Vespasianum. Postquam enim veniam desperauit, iussit, vt citò infrà terram mitteretur: vixisse enim se iucundiùs sub terra ac tenebricosis locis quàm regnante illo in luce ac siderum aspectu. Plut. lib. de Amore. & Tacitus lib. 20. Victorius lib. 18. Var. cap. 15. Victo ad Tapas Decebalo Dacorum rege à Iuliano, Domitiani Imp. legato, Vezenas Decebali legatus mortuo assimilis iacuit, & sequenti nocte incolumis aufugit. Cuspinianus. Constantinvs Constantij F. à Galerio Maximino patris in imperio collega educatus, annum XXX natus, cùm insidias sibi parari argumentis non dubijs comperisset, opportunè fugam arripuit, & ad frustrandos insequentes, publicis iumentis quacunque iter egit, occisis, summa celeritate ad patrem in Britanniam redire contendit. Diuino autem consilio accidit, vt eadem hora, qua ille soluebat, accesserit, quò patri Imperatori propediem morituro succederet, qui institutam, in Occidente pacem Ecclesiae ciuitatib. iustitiam, populis libertatem praestaret: si quidem Constantium, simulatque Eboracum peruenit, grauissimus repentè morbus inuasit. Quo saeuiente, vt sensit finem adesse vitae, rogatus à praesentibus, cui Imperium relinqueret. Constantino respondit, ac mox VIII. Kalend. Augusti decessit, anno 306. Sigonius libro 2. Imp. occid. Athanasivs ille magnus, Alexandriae episcopus, à Iuliano apostata proscriptus, conscensa naui per Nilum Thebaidem petere volebat. Missus ab Imper. Comes, vt eum tolleret, citato cursu insequitur. Cùm spes nulla esset euadendi, in occursum intrepidè percussori suo procedit. At Comes cùm redeuntem videret nauiculam, nihil minùs arbitratus quàm Athanasium illic esse, & neci apertae sese offerre, eos qui in Athanasij naui erant, tanquam fortè praetereuntes, interrogari iubet, An ne audissent, vbi Athanasius esset? Respondent illi, modò se vidisse eum non longè euntem. Insequitur Comes aduerso flumine. Athanasius Alexandriam saluus Dei praesidio redijt, ibi???; vsq; ad mortem Iuliani delituit. Ruffinus lib. 1. cap. 33. & 34. Grimoaldus Gundibertum Longobardorum regno & vita exuerat per dolum: fratrem eius Pertharim, qui ad Cacanum Hunnorum regem in Pannoniam perfugerat, minis inde expulit. Pertharis nullibi tutum se fore videns, supplex ad Grimoaldum sororium venit, eius clementiam implorans. Ille in genua procumbentem, leuauit ad oris osculum, & iurauit coram omnibus, nihil illum mali passurum. Concurrêre ad illum Ticinenses, plurimùm illi de reditu gratulantes, laudantes???ue confilium pacatum. Suspectus inde Grimoaldo esse cepit. Itaque oblitus iurisiurandi sepultum mero opprimere voluit. Ad conuiuium inuitatum regij stipatores (de more gentis) ad pocula prouocabant. Pertharis in aure̅ dicit pincernae fidissimo, vt pro vino sibi aqua̅ misceret. Interea rex sciscitabatur, Quid ageret Pertharis? De vino, inquit vnus, quod misisti, abundè potat & hilarescit. Tum rex, Bibat, inquit, ad vomitum: nam pro mero cruorem dabit. Interea Pertharis Hvnvlfvm vnum ex fidissimis vocat, docet periculum suum, & requirit consilium. Ille iubet vnum ex seruis stratum suum deferre in cubiculum Pertharis, vt apud illum noctu cubaret. Hunulfus ingressus cum Perthari cubiculum, culcitram suam cum vrsi pelle sero crepusculo Perthari imponit, & flagris in illum, tanquam seruum saeuit, quasi non rect??? culcitram intulisset. Sic eductum extra portam, Hastam primò, inde Taurinum petere, & in Galliam euadere iussit. Manè mittit rex, qui Pertharim capiant. Cubicularius orat, permittant fesso ex itinere longo somnum. At rex vel dormientem ad se pertrahi iubet, longo somno tradendum. Ergo perfractis foribus irrumpunt. Eo non inuento, raptus ad regem ianitor, reigestae seriem recensuit. Rogante rege consiliarios, Quid mereretur homo iste? Vna voce, morte dignum proclamanrunt. At rex non poena, sed premio dignum afferuit, qui fidem domino suo seruasset. Mox Hunulfum, qui confugerat in ecclesiam, interposita publica fide euocauit. Is liquidò narrat, quid pro libera̅do amico fecerit. Omnibus reu̅ laesae maiestatis clamantib. solus rex sidem honorandam, no̅ culpandam esse dixit: adeo???; optione̅ dedit vtri???;, secum esse mallent in palatio, an cum Perthari in exilio. Tu̅ Hunulfus, Ego tibi vita̅ debeo, rex, quam quum posses auferre, donasti. Caeterùm fides prima obstricta est Perthari, cum quo malim exulare, quàm fidem violare. Idem famulus testatur. Rex vtroq; collaudato, iumenta, famulos, & commeatum illis dedit, vt in Francia̅ ad Pertharim abirent. Cranzius libro tertio Daniae, capite vigesimosexto. Fengo, Iutiae praefectus, fratrem Horuendillum, virum fortiss. sola virtutis inuidia interfecerat, Gerutham Rorici Danorum regis F. eius vxorem (ex qua Amlethum sustulerat) sibi nubere coëgerat. Amlethvs, vt patrui eiusdem???ue vitrici insidias effugeret, amentiam simulare, sordibus se proluere, stipites aduncos in paterni necis vltionem igni durare, equum à dextris conscendere, cauda loco fraeni vti, lupo conspecto, talibus equulis Fengonem carentem increpare: gubernaculum magnum cultrum praegrandi pernae conuenientem dicere: arenarum cumulos farinam marinis fluctibus dealbatam pronunciare: ea deniq; responsa dare, quae prima specie mentis emotae, sed intentiùs consideranti summae prudentiae esse viderentur. Placuit tandem Fengoni, venere simulationem eius explorare. Amlethus deceptis custodibus à quibus obseruabatur, cum muliere clàm concubuit, sed educationis constantis memoria refricata, mulier ex composito concubitum negauit, ipse verò affirmauit. Interrogatus rursum, Quo loco concubuisset, quóve puluino vsus fuerit? Vngulae iumenti, cristiae???; galli, laquearibus quoq; tecti innixum se dixit. Horum enim omnium particulas, vitandi mendacij gratia, cùm tentandus proficisceretur, collegerat. Fengo interea simulata absentia matrem cum filio clàm commissam, à quodam consilij auctore obseruari curat, qui sub lecti strame̅tis delitesceret. Amlethus solus ad matre̅ admissus, sed exploratores suspicans, galli more occentum edidit, brachij???; alarum ritu concussis, conscenso stramento corpus crebris saltibus librare coepit, si quid illic delitesceret, experturus. At vbi subiectam pedibus molem persensit, gladio exploratorem cenfodit: corpus in partes conscissum, in lebere coxit, [1712] deuorandum???; porcisper os cloacae patentis effudit. Cum???; mater mox defleret, ille simulatam amentiam prodere, & paternae necis vindicandae consilium aperire cepit. Cùm explorator nusquam compareret, Amlethus, An vllum ipsius vestigium deprehenderit? per iocum rogatus: In cloacam illu̅ delapsum, ac stercoris mole obrutum, à porcis esse absumtum, respo̅dit. Quod dictu̅, quia specie stolidum videbatur, auditorib. ludibrio fuit. Fengo tandem priuignum ad Britanniae regem mittit. Discedens Amlethus, matri tacitè praecipit, vt textilibus aulam nodis instruat, suas???; post annum inferias falsò peragat, eo???; tempore reditum pollicetur. Proficiscuntur cum eo bini Fengonis satellites, literas ligno insculptas secu̅ gestantes, quibus Britannorum regi transmissi sibi iuuenis caedem mandabat. Quoru̅ Amlethus quietem capientium loculos perscrutatus, literas supponit de caede satellitum: preces insuper adijcit, vt Britanniae rex prudentissimo iuueni filiam in matrimonium daret. Vbi in Britanniam ventum, rex hospitali illos humanitate prosequitur. Tunc Amlethus omnem regiarum dapum apparatum aspernatus est. Soluto conuiuio, rex quum amicos ad quiete̅ dimitteret, per quendam cubiculo immissum, nocturna hospitum colloquia clàm explorare studuit. Interrogatus igitur à socijs Amlethus, Quid ita epulis abstinuisset? Panem cruoris contagio respersum, potioni ferri saporem inesse, carnes humani cadaueris foetorem referre, dixit. Addidit, regem seruilibus oculis esse reginam tria seruilia officia praestitisse. Sed à comitib. ob amentiam derisus est. At rex his cognitis, Amlethum supra mortalem habitum, aut sapere, aut desipere testatus est. Scrutatus singula, è tritico, quod in agro mortuoru̅ ossibus referto natum erat, panem factum deprehendit. Carnes verò suillas exporcis esse, qui non ita pridem latronis cadauer ruri discerpsissent. Potum verò cerealem ex aqua fontis vicini coctum, in cuius alueo gladij rubigine adesi latebant: seu certè, vt alijs placet, ex melle factam mulsam, ab apibus, cadauere mortuo pastis, collecto. Triplici hoc argumento Amlethi prudentiam admiratus, marre tormentorum minis adacta, ex adulterio aulici se natum esse cognouit. Reginam itidem ex ancilla natam & suppofititiam esse ex Amlethi sermone didicit, tres seruilis ingenij notas in ea detegentis: quòd ancillae more pallio caput obduceret: quòd vestem ad gressum succingeret: quòd ciborum reliquias, dentibus inhaerentes, festuca erutas deglutiret. Rex ergo diuinum illius ingenium veneratus, filiam ei in matrimonium dedit: comites verò suspe̅dio absumsit. Amlethus ea veluti iniuria se vehementer offensum simulans, aurum à rege compositionis nomine recepit, quod igni liquatum clàm cauatis baculis infudit. Post annum patriam repetens, nihil secum praeter bacillos exportauit. Vt Iutiam attigit, cùm conclaue, in quo suae ducebantur exequiae, squalore obsitus intrasset, maximum omnibus stuporem iniecit, quòd obitum eius falsò fama vulgauerat: & de comitibus interrogatus, ostensis, quos gestabat, baculis: Hic, inquit, & vnus & alius est. Pocillatorem inde agere cepit. Et ne gressum laxior vestis offenderet, latus gladio cinxit, eum???; saepe distringens, supremos digitos cupide vulnerabat. Itaq; aulici clauo gladium vaginae affixêre. Interea cùm mersos somno vino???; proceres insidijs opportunos animaduerteret, paratos iam olim stipites accipit, & triclinium, vbi proceres passim humi strati iacebant, ingressus, fa ctam à matre cortinam, quae etiam interiores aulae parietes vestiebat, rescidit, ea???; stertentes adhibitis stipitibus colligauit, vt nemo inclusorum elabi posset. Post haec tectis igne iniecto, regiam cremauit. Petito Fengonis cubiculo, gladium lectulo adhaere̅tem, suo in eius locum appenso, arripuit, & regem ad Amlethi nomen territum, frustra se defendentem, interfecit. Inde populo in concionem aduocato, facinus suum detexit, & admiratione prudentiae, tanto tempore dissimulatae, facilè vt se regem crearent, induxit. Saxo lib. 3. Nicolaus, Danorum rex, profligato ad Roschildiam Erico, regni aemulo, Haraldo, qui ab Erico fratre defecerat, permisit de Saxonibus sumere supplicium, quòd machinas commodassent Erico. Nares omnium praescidit per contumeliam, rogitans, An Haraldum confecissent. Erat inter eos Qvidam, qui se doctum assereret. Haraldus clericum esse credens, illum seruauit, mensae???; adhibitum, iussit sacram benedictionem praeire. Ille se suendi, non consecrandi doctum esse. respondit. Comitati dedit Haraldus impunitatem. Cranzius libro 5. Daniae, capite 15. Dum Vladislaus, Hungariae & Boëmiae rex, Ludouicum F. in regni consortium Pragae recipit, scorti causa grauis inter Boëmos & Hungaros seditio exorta est. Boëmi, trucidatis circiter XIV. Hungaris, caeteros in fugam versos, in ipsis diuersorijs sauciabant, & foedè spoliabant sine vllo discrimine. Stephanvs Batori inter primos apud Hungaros dignitate conspicuus, aureis nummis passim proiectis se insequentes remoratus, in arcem penetrauit. Sedata turba, auctores tumultus comprehensi, & varijs affecti supplicijs, quidam excoriati, ij potissimùm, qui vestium Hungaricarum preciosis exuuijs sese exornarant. Dubrauius lib. 32. Alexander Vvalachiae Palatinus, gente Moldauus, cùm saeua multa plusquam tyrannica crudelitate, ipsis???ue Turcis minus vsitata, in subditos designasset, tandem etiam vitae & saluti Bahni Michaelis, Petri Palatini Christiani, Alexandri antecessoris filij insidiari cepit, eum???ue clàm capi, & ad se duci praecepit. Praemonitus autem Michaël in Vngariam se recipit, tandem???ue Constantinopolim profectus, intercessione principu̅ Vvalachiae virorum, ab Amurathe III. Imp. Turc. Vvalachiae, siue Moldauiae Transalpinae Palatinus magnificis ceremonijs inauguratur. Eo audito, Alexander, imperij impiè impudenter???ue administrati perprobè fibi conscius, neglecto dominatu, turpiter aufugit: temporis???; progressu cum familia Constantinopolim profectus est: vbi nouarum machinationum accusatus, iussu regio in splendidissimo vestitu laqueo elisagula, ipsa Palmarum Dominica Anni 1597. necatus est. Nicol. Reusnerus in narrat. Histor. Lvdovicvs Flandriae Comes, cùm Gandauensem vrbem rebellem obsidione fame???; premeret: & ciues per legatos pacem legitimam impetrare non possent: egressi cum quinque millibus triginta hostium millia temporis momento fuderunt: eos???; persequentes, cùm ipsis Brugensem vrbem, vbi Ludouicus commorabatur, ingressi sunt. Comes cùm se in fur narij lecto abdidisset, nocte vrbem pedes egressus, ad insulam vrbem euasit. Aimoinus de gestis Francorum libro quarto, capite 71. & 72. Cùm Acciolinus tyrannus ob indignationem amissae vrbis Patauij omnes Patauinos, quos Veronae secum in castris habebat, comprehendi iussisset, numero circiter bis mille & triginta nouem, vel (vt alij scribunt) duodecim millia: Leonardvs Malfattus comprehensus, & morti similiter cum alijs destinatus, è ripa Athesis fluminis sese praecipitans, subtus in fundo amnis instar mergi perreptans, per septem millia passuum tandem enatauit, cum omnino submersus crederetur, anno Salutis humanae MCCLVI. sed paulò pòst in patria obijt ex morbo inde contracto. Bern. Scardeonus libro tertio historiae Patauinae. Gvido Anoalius Patauinus, Acciolino tyranno propter generis nobilitatem suspectus, cùm esset iam iam capiendus, nec exire clàm moenia Vicetina posset: Giramontem, Acciolini fratrem nothum, cui equum sciebat esse vaenalem, adit, atque hunc sterni sibi pro more petit. Mox ad experiendum equi cursum extra portam vrbis, venditores cum equo se conferunt. Eò vbi ventu̅ (hora erat quasi vespertina) Guido equu̅ insiliens (vt erat equitandi peritus) vertens in gyrum equum, quatit calcibus, paulatim excitans eum ad cursum. Aliquanto longiùs prouectus, concitato demùm equo, laxatis???ue penitùs habenis, deluso hoste, tota illa nocte in tutum sese recepit, anno Domini MCCLI. Haec ex Rolandini annalibus refert Bern. Scardeonus lib. 3. hist. Pat. Auctores sunt qui scribant cùm Clemens V. ordinem Templariorum damnasset, munus???ue, sontes in Germania ex decreto sententia???ue lata plectendi, ac lege agi iubendi, archiepiscopo Moguntino dema̅dasset, hunc conuocasse patres sacerdotes???; prouinciae suae. Frequenti illorum consesssu tunc Hvgonem clarissimum virum, cum viginti ordinis suitecto vestibus ferro, nemine arcere auso, ingressum, clara intrepida???; voce testatum, si quid grauius in sacrum Templariorum ordinem statutum esset, se Pontificem maximum, qui in Clementis locum sufficeretur, appellare: absterritos patres inermes imbelles???;, ferocia nobilissimorum militaris ordinis virorum, iussisse illos bono animo esse: certiorem literis factum Cleme̅tem mitiùs respondisse, ac ius deintegrò quaerendi statuendique archiepiscopo decreuisse: eum illos, quòd insontes se edocerent, causa cognita crimine liberasse. Hominibus absolutis, ordo tamen ipse abrogatus. Aemilius lib. 8. Barnabas Vicecomes, Mediolanensis princeps, Io. Galeacio, Galeacij II. fratris F. multò opulentioris imperij fortunam inuidens, simul etiam filios aerario suo graues, ex opulenta haereditate, patruelis per vim acquisita, beatos facere cupiens, Ioannem Galeacium quacunq; ratione è medio tollere studebat. Galeacius verò graui callido???ue ingenio, audita explorata???ue dissimulans, aduersus infidias sese domi & foris praemuniuit, intimi officij ministeria coarctauit: custodiam verò corporis ex fidis veteranis adauxit: nec arcis limine pedem extulit, nisi explorato praeeuntibus armatorum turmis, & praetoria cohorte circumfusa. Ante omnia porrò ad struendum ex longinquo dolum suburbana templa supplicabundus saepe inuisit. Itaque communicato cum paucis consilio, edicens se Mariae virginis templum in morte supra Varesium oppidum soluendi voti causa, profecturum, è Ticino Mediolanum contendit. Huic cùm Barnabas honoris causa occurreret: Vercellensi porta prodeuntem dato signo armati equietes inermem & mula vectum comprehenderunt, & ad proximam portae Iouis arcem cum Marco atque Rodulpho filijs deduxerunt. Sic???; Ioannes & insidias Barnabae euasit, & Mediolanensi vrbe potitus est. Iouius in vita Barnabae. Sergianus Caracciolus Ioannae Neapolitanae reginae amator, quum anxiè riuales timeret, vt Magnum Sforciam tolleret, à regina impetrauit, vt aduersus Sanseuerinae familiae proceres tumultuantes in Brutios mitteretur. Sforcia auctoritate ingenti potiùs, quam belli metu, sanatis Sanseuerinoru̅ mentibus, ita celeriter negotium confecit, vt ei Sergianus regredienti non vno in loco percussores pararet. Id vbi resciuit Sforcia, copijs ad Anchariam vicum subsistere iussis, obsoleta lacinia indutus, armatus???ue tragula, & galeatus, stabulario similis percussores fefellit. Quum enim in equi clunibus de more mantica cum strigili gestaretur, & cribrum ab ephippio dependeret, quis eum tanti nominis imperatorem putasset? Iouius in eius vita. Homo admodum pecuniosus erat in Piceno in oppido Cingulo. Audiuit hoc tyrannus loci, atque ad eripiendos numos animum adijciens, dixit illum crimine laesae maiestatis reum teneri, quòd hostes suos ac rebelles domi absconditos teneret. Sentiens is numis suis insidias parari, malens vitae quàm pecunijs parcere: Verum est, inquit, quod dicis, domine: sed mitte mecum satellites tuos, ego illos tibi statim comprehensos dabo. Hunc in modum vitam suam auro redemit. Poggius in Facetijs. Sedvlvs eques, Rotuillenses A. D. 1335. priuatis inimicitijs grauiter afflixit, praedam abegit, villas exussit, mirus in dissimulando artifex. Cum nobile quodam monachi habitu vrbe̅ ingressus, à magistratu tanquam abbas honorificè exceptus, nec à quoquam cognitus est. Praedam agens, ab hostibus se inclusum sentiens, molitoris habitu asellum farina onustum agentis euasit. Alio tempore in pago deprehe̅sus, foeni fasciculum vertici imponens, laceris vestibus nudis???; pedibus hostes decepit. Stumpfius. Bello Gallico, quod inter Henricum II. regem, & Carolum V. circa annum 1540. gestum est, Imperator capitalem poenam in Germanos milites, qui Gallorum stipendia mererent, decreto promulgauit, & equites exploratores certis in locis, apud Sequanos potissimùm, constituit. Deprehendunt illi in agro Militem vnum ex ijs, qui animam auro viliorem ducunt: Sed quia aestus erat ingens, tabernam meritoriam vmbrae sitis???; causa subeuntes, captiuo quoque (nihil in hoc genere Germanis humanius est) poculum porrigunt. Miles tergiuersari primò: vrgentibus autem illis, scutellam ligneam è sinu depromere. Qui mos est eius regionis carnificum, vt ad communem mensam non admittantur, nec nisi priuis è vasis cibum potúmve capiant. Equites carnificis ministrum esse rati, multis prosecuti hominem maledictis, qui non primo statim congressu quis esset, patefecisset, ad Gallum ire iusserunt, vt cum Gallo malè periret. Hoc astu à suspendio semet ipsum versutus miles liberauit. Henricvs Burbonius, dux Condaeus. Vide fol. 1933. Vitae aliorvm, in avertendis aut detegendis insidijs at???; periculis, prudenter prospicere, in iudicio, vel extra iudicium. Exempla quaedam pete ex Tit. Fidei seruorum erga dominos: item Fidei vxorum erga maritos, f. 3331. 3336. Noe multò Abrahamo antiquior, quanta fuerit prudentia, non solùm arca, quam tanto ante cataclysmum coepit intexere: sed vetustas ipsa, quae illum dub Iani nomine bifrontem figurauit, planè demonstrat: indubitato praeteritorum scientiae ac futurorum argumento. Sabell. lib. 4. c. 8. Aegyptiae obstetrices iussae praefocare mulierum Hebraearum mares pueros, obtemperaturas se Pharaoni dicebant, nec tamen obtemperauerunt. At cùm non morerentur foetus, accusatae respondent, Ipsas Hebraeas obstetricandi artem callentes, antequam illas adijssent, párere solere. Maluerunt me̅daciunculo isto vti, quàm crudele regi praestare obsequium. Quam obre̅ dicit Scriptura: Quia timuerunt obstetrices Deu̅, aedificauit eis domos, per quas alij temporalia, alij aeterna bona illis repensa intelligunt. Quicquid tamen horum sit, mercedem meruit pietas, etiam mendacio velata. Marul. lib. 4. cap. 4. ex Exodi 1. Raab vel Rachaba meretrix, certa, Israëlitas Iosua duce vrbem Hiericho funditùs euersuros, exploratores eorum domi exceptos non prodidit: quinimò operuit lini stipula, & quaere̅tibus, abisse dixit. Cum???; Hiericho solo aequata omnes passim trucidarentur, ipsam cum suis omnibus intactam reliquerunt Insuper in tribu Iuda recipi meruit, Salmoni vni ex principibus iuncta. Nisi hoc mendacio hospites suos texisset, vnà cum reliquis interijsset: & nisi seruandae pietatis causa illi mentiri licuisset, ad tam praeclarum coniugium infamis mulier nunquam peruenisset, vt inter illas censeretur, de quibus per successionis lineam nasci voluti Dei filius Iesus Christus. Ibidem. Michol vxor Dauidis, eum prudenter militum à Saulo missorum manibus eripuit, demittens eum per fenestram: & lecto imponens laris simulacrum cum ceruicali caprino. 1. Regum 19. Cùm Saulus rex Dauidem insidijs circumuenire cuperet, & necare: Ionathanem Sauli F. amicum suum summum de patris voluntate expiscanda (Saulus enim cùm Ionathanem Dauidi fauere intelligeret, dissimulabat apud eum odium suum erga Dauidem) admonuit hoc pacto. Nouilunij die cum rege ad epulas accumbere solitus erat Dauid. Quòd si ergo, sede Dauidis vacante, rex de eius absentia benignè quaereret, spem salutis fore: sin acerbè, exitij. Sese autem ruri apud lapidem Oselem latiturum. Ionathan id se obseruaturum, & voluntatem patris certis indicijs Dauidi declaraturum promisit: nimirum sese ad eum locum cum puero exercitij causa ve̅turum, & tres sagittas ad latus eius lapidis iaculaturum. Quòd si puero eas petenti diceret, sagittas esse contra lapidem, rem fore in portu, & Dauidi licere redire: sin vltrà, fugiendum esse. His dictis, sacramento intersposito, foedus amicitiae aeternum pro se suis???; posteris cum Dauide icit. Die constituto Dauidèm vt fugeret, iactu sagittae admonuit. 1. Reg. 20. Cùm Ionathan Abiatharis & Achimaas Sadoci pontificum filij, regem Dauidem à filio, regno pulsum, de conatibus Absalomi certiorem facere vellent, & vt Iordanem traijceret monituri: proditi ab adolescente quodam, Bahuris in puteum quendam descenderunt, quem Mvlier oppanso velo obduxit, & graneam insuper exposuit: & Absalomi seruis persequentibus eos paulò antè flumen traiecisse dixit. Eo mendacio iuuenes illi seruati, digressis persecutoribus ad Dauidem penetrarunt. 2. Reg. 17. Cùm Babylone Seniores duo Iudaei Susannam, ob denegatum stuprum, falsò de adulterio accusassent, falsum???ue aduersus eam testimonium dixissent, vt iam ad mortem condemnata esset: Daniel, puer etiamnum, seuerè obiurgatis Israëlitis, qui quaestione nulla habita, insontem morte plectere cogitarent, permissu illorum tribunal conscendit, & singillatim de senioribus quaestionem habuit. Cum???; alter sub lentisco, alter sub ilice Susannam se cum iuuene adulterantem conspexisse dixisset, perfidia illorum cognita, populo lapidibus obruendos tradidit. Danielis 13. Suppressit veram Thesei originem Aethra mater, quòd Aegei esset filius, metu Pallantidarum: Rumor autem fuit per Pithea vulgatus, esse eum ex Neptuno prognatum: si quidem colunt eximiè Troezenij Neptunum, at???; est hic tutelaris ijs deus, cui primitias frugum libant, & tridentem numi habent notam. Plut. in Theseo. Cùm Cyrus iunior ob structas fratri Artaxerxi Persarum regi insidias, in templo occidi deberet: Parysatis mater capillis suum collum Cyri filij collo colligans, vitam ei multis lame̅tis & obsecrationibus seruauit, effecit???ue, vt remitteretur ad mare. Plut. in Artaxerxe. Circa Olymp. 78. cùm terraemotus miserè Spartanorum inge̅tem numerum oppressisset: Archidamvs Lacedaemonioru̅ rex, prudentia sua ruinis terraemotus ciues eripuit, & bello inuadentibus hostibus generosè & impigrè occurrit. Nam cùm primùm terraemotus concussio saeuire at???; vrbem premere cepisset, primus omnium, ereptis omnium ex vrbe generum armaturis, in campos sub apertum coelum properauit: reliquis???; ciuibus mandauit, idem facerent, ac sequerentur. Diod. lib. 11. & Polyaenus lib. 1. Virgines Milesiae, repentè sine vlla euidenti causa, voluntatem ceperant obeundae mortis, plurimae???; iam suspendio vitam amiserant. In mortuas non videbat Milesiorum senatus quo iure animaduerteret: an bonis, an sepultura priuaret. Non enim delicti conscientia, sed animi dolore & aegritudine manus sibi attulisse. Contrà, id frequentiùs accidere, quàm è re & commodo reip. diutiùs ferri atque dissimulari posset: igitur quod arte mederi non valeret, in posterum metu ac lege prohibendum. Quare Milesij, suasu cuiusdam Matronae (Plut. de Virt. mul. viro prudenti tribuit) decreuerunt, vt quae virgines corporibus suspensis mortuae deprehenderentur, hae post hanc legem, cum eodem laqueo quo praeuinctae & alligatae essent, nudae tota via publica ad sepulturam efferrentur. (Plut. Nudas tantùm foro medio elatas scribit) Post quod decretum virgines voluntariam mortem non concupisse dicitur, pudore solo deterritas tam inhonesti funeris. Nam ne quidem omni funere senatus eas priuare voluit, atque insepultas abijci, quae morbo, non turpis alicuius flagitij conscientia sibi mortem attulissent: sed cogitatione funeris ignominiosi (cuius viuis nobis maxima cura est) vitam retinuit amittere volentibus. Quid enim? nam & à Diodoro narratur lib. 1. nihil tam in Aegypto reges ad vitam iustam & honestam adduxisse, quàm si secùs facerent, metum at???; formidinem denegatae sepulturae. Gellius lib. 15. c. 10. & Plut. [Greek words], & Polyaenus lib. 8. Phronime Etearchi regis filia, à nouerca impudicitiae nomine apud parentem falsò accusata fuit. Iste ab vxore deceptus rem de filia nefariam commentus est. Theraeum enim negociatorem quendam nomine Themisonem, in fami [1714] liaritatem acceptum adiurat, vt quam rem oraretur, in ea se ministrum praeberet. Deinde adductam ei tradidit filiam sua̅: iubens vt eam in mari demergeret. Themison ancipiti animo inter nefas operis & hospitij perfidiam, accepta puella mare ingressus, cùm in alto fuit, vt iureiurando Etearchi satisfaceret, reuinctam funibus puellam demisit in pelagus: eam denique retractam, Theram perduxit, vbi à Polymnesto in concubinatum assumta fuit. Herod. lib. 4. Mater infantem videns pueriliter per fenestram prorepentem, iam???; casui proximum, ingeniosè eundem ostensa mamma retraxit. De hoc Antipater Thessalus in 1. Epigrammatum [Greek words]: [Greek words]. Antigonvs Antipatrum, cùm in periculum venisset, vt lapidaretur à Macedonibus, eripuit. Inter medium exercitum flumen erat rapidissimum, ponte coniunctum. Hinc sua tabernacula Macedones habebant, inde Antigonus cum quibusdam sibi adhaerentibus & consentientibus equitibus. Illi magno cum tumultu & vociferatione stipe̅dia petebant, mortem minitantes, nisi accepissent. Antipater non habens quod numeraret, in summis difficultatibus versabatur. Cui Antigonus: At, inquit, ego tibi discedendi facultatem praestabo. His dictis, cum ipsa armatura per pontem cucurrit, & medias phalanges diuidens, singulos adibat concionaturo fimilis. Macedones viro illustri cedebant, & deflectebant, omnes???; sequebantur audituri quid dicere vellet. Postquam verò circumstitit multitudo, longam orationem habuit, defendens Antipatrum, promittendo, hortando, conciliando. Inter hanc prolixam concionem, Antipater transiens cum equitibus pontem, militum lapides effugit. Polyaenus lib. 4. Calliam taediferum propinquum Aristidis, inimici rei capitalis postulauerunt. Qui cùm crimina obiecta tractassent defunctoriè, haec extra causam ad iudices commem orauerunt: Aristidem, inquiunt, nostis Lysimachi filium, cuius magna apud Graecos existimatio est, virum vti iustissimum, ita pauperrimu̅. Eum Callias tamen consobrinum suum, Atheniensium pecuniosissimus, negligit cum liberis & co̅iuge premi penuria: quo multum vsus est, & ex cuius apud vos auctoritate frequenter cepit fructum. Hac oratione Callias videns vehementissimè incensos iudices in se exarsisse, excitauit Aristidem, rogauit???; vt testimonium apud iudices perhiberet: cùm saepenumerò multa obtulisset ei, atque vt acciperet, orasset, recusasse ipsum ac respondisse: Plus gloriandum sibi egestatis causa, quàm pecunia Calliae. Quippe multos ostendi posse, qui copijs benè & malè vtantur: paupertatem qui egregiè ferret, eius rarum esse exemplum: erubescere autem paupertatem illos, qui inuiti egeant. Hoc testimonium cùm Calliae dedisset Aristides, nemo fuit auditorum quin ita discederet, cum Aristide vt praeoptaret pauper esse, quàm diues cum Callia. Hoc Aeschines Socraticus literis prodidit. Plutar. in Aristide. Anniceris Cyrenaicus, cùm Plato ab Aeginetis captus morti adiudicaretur, quòd vi tempestatis compulsus, quamuis inuitus in Aeginam descendisset (capitale enim erat vel Atheniensem Aeginam, vel Aeginetam Athenas accedere) ingeniosè Platonem liberauit, Legem hanc de hominibus tantùm latam esse dictitans, no̅ autem de philosophis, qui mediae cuiusdam naturae, veluti heroës quidam, inter deos & homines essent. Hac voce persuasi, accepto precio viginti minaru̅, Platonem liberum abire permiserunt. Laërt. lib.3. Cloacarum opus in vrbe Roma omnium maximum, & penè incredibile erat. Cùm eas rex Tarquinius Priscus plebis manibus & opera faceret, esset???ue labor incertum an longior an periculosior, passim conscita nece Quiritibus hoc taedium fugientibus: idem remedium inuenit Tarqvinivs, vt omnium ita defunctorum corpora crucibus figeret spectanda vnicuique, simul & feris volucribus???; laceranda. Ita???; pudor iste proprius Romani nominis, quo saepe res in bello perditae seruatae sunt, viuos etiam, ne sibi mortuis haec ignominia contingeret, à scelere & iniuria propria cohibuit. Plin. libro 36. cap. 15. Caeso Tib. Graccho, Senatus ad leniendum dolorem plebis, agrorum diuisionem impugnare destitit, facta illi potestate alterius in Gracchi locum eligendi, qui agros cum duobus alijs plebi assignaret. P. Crassus est illi substitutus. Sed nec sic quoque plebs dolori suo temperare potuit: oderat infensè senatum, sed omnium maximè P. Scipionem Nasicam, caedis Tiberianae auctorem, maledictis propalàm incessere, praetereuntem execrari, vt impium abominari, quòd tribunitio pollutus esset sanguine. Et iam accusatores illius ad populum parabantur, perijsset???ue sub tam infenso iudice, nisi Senatvs de eius salute solicitus, legationis praetextu in Asiam ablegasset, vbi haud multò pòst circa Pergamum fato decessit. Parum abfuit, quin & P. Scipio Aphricanus absens, sit eadem inuidia respersus, atque fauore populi destitutus quòd ad primam Gracchanae caedis famam Homericum illud pronunciauerit: Sic pereant & qui moliri talia pergent. Sab. lib. 9. En. 5. Pacvvivs Calanus, senatus Campani periculum, quod ei à plebe Hannibalis opibus post victos ad Thrasymenum Rom. fauenti imminebat, ita discussit, vt & Senatum incolumem seruaret, & plebis gratiam retineret. Nam???ue plebi de perdendo Senatu morem se gerere velle ostendit, vt tamen antè de alio sufficiendo Senatu pacisceretur. Cùm ergo senatorum damnatione incepta, ipsius plebis iudicio non inueniretur, qui honestè in Senatu legi posset, deteriorum???ue electionis puderet, atque res eò vergeret, vt nihilominus omnes in damnatorum locum suffici se cuperent: quia alia ratio tollendae contentionis, meliorum???ue habendorum non erat, de Senatus mutatione integra res relicta est. Quae res in posterum plebem Senatum???ue, vt meliùs conuenirent, magna Pacuuij apud vtrunque ordinem gratia, effecit. Fulgosus lib. 7. cap. 3. Philippensi acie victis Bruti militibus, erat Lvcilivs quidam inter M. Bruti amicos vir bonus. Hic equitum cateruam barbarorum cernens in consectando caeteros negligentes, in Brutum autem effusis se ferentes habenis, statuit periculo suo illos inhibere: paululum???ue à tergo relictus, ipse Brutum se esse indicauit. Et fidem faciebat: quia orauit, ad M. Antonium vt ducerent se: quasi Caesarem timeret, & fideret illi. Hi praeda sua ouantes, & mirificam fortunam rati suam, abduxerunt illum diei iam sero, praemissis certis ex suis ad Antonium nuncijs. Laetus ille processit ducentibus obuiam: alij???ue qui viuum attrahi audierant Brutum, accurrerunt, partim eius miserantes fortunam, partim illa gloria ducentes indignum, qui lucis cupiditate praeda factus foret barbarorum. Cùm appropinquarent, substitit Antonius suspensus, quemadmodum Brutum exciperet. At Lucilius ad eum adductus fidenti animo: M. Brutum, inquit, Antoni, nemo cepit neq; ceperit hostis. Dij meliora, quàm vt tantoperè virtutem calcet fortuna. Verùm ille reperietur viuus, vel certè, vt illo dignum est, mortuus. Ego verò militibus tuis imposui, atque adsum, nihil huius rei causa sufferre acerbi recusans. Sic fato Lucilio, omnibus???; obstupefactis, Antoni??? in illos, qui adduxerant eum, intuitus: Nempe iniquè, inquit, fertis commilitones, quòd errore isto arbitremini vobis illusum. Verùm habetote, cariorem vos, quàm quaerebatis, reperisse praedam quippe dum hostem quaeritis, adduxistis nobis amicum. Nam ego Bruto, incertus sum herclè quid facerem, viuente. Tales verò amicos malim adipisci, quàm hostes. Ita locutus, & Lucilium complexus, commendauit eum tunc vni amicorum, eo???ue deinceps sido & firmo ad omnia perpetuò vsus est. Plut. in Bruto. Cùm Antius Restio proscriptus à Triumuiris clàm se intempesta nocte subducere vellet: eius furtiuum egressum obseruauit Servvs, ab eo vinculis coërcitus, inexpiabili???ue literarum nota per oris contumeliam inustus: & nihil moratus iniuriam sibi ab hero illatam, vt sensit cupidos sanguinis milites superuenire, amoto domino rogum extruxit, ei???ue egentem à se comprehensum & occisum senem superiecit. Interrogantibus deinde militibus, Vbínam esset Antius? manum rogo intendens, Ibi illum datis sibi crudelitatis piaculis vri, respondit. Quia verisimilia loquebatur, habita est voci fides. Quo euenit, vt Antius statim quaerendae incolumitatis occasionem assequeretur. Val. Max. lib. 6. cap. 8. & Dion in Augusto, & Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 11. & Appianus lib. 4. Bellorum ciuilium. Perpenna, nefariè occiso Q. Sertorio à quo haeres fuerat scriptus, & à Cn. Pompeio victus, vt se ad Pompeium ducerent milites hortabatur, pollicitus fore, vt illi literas à primoribus ciuitatis ad Sertorium datas traderet, ipse???ue indicio deferret multorum nomina, qui Sertorianae factioni occio deferret multorum nomina, qui Sertorianae factioni occultè fauissent. Sed tantum abfuit, vt Pompeius per ea vllam nouae discordiae causam quaesierit, quòd literas diligenter conquisitas, nec ipse legit, nec ab alio passus est, sed in fascem vnum collectas fideliter concremauit, Perpennae caede, priusquam ad se traheretur, imperata. Sab. lib. 4. En. 6. Herodes Iudae orum rex, Alexandrum F. cui Glaphyra Archelai Cappadociae regis filia iuncta fuerat, propter structas insidias in vincula coniecerat. Archelavs genero prospectum cupiens, Hierosolymam continuò aduolat, & sese Alexandri facinus detestari clamat, & Herodi actorem esse, vt de scelerato poenas sumat, sese in filiam Glaphyram, si facinoris conscia deprehendatur, seuerè animaduersurum: sin minùs, atcertè coniugium diremturum, ne parricidae co̅cubitu vlteriùs coinquinetur. Hac oratione Herodis animum, qui excusatione criminum magis exacerbari quàm mitigari consueuerat, ita flexit, vt Archelaum ipsum monuerit, patrem se esse recordaretur, nec quid grauius in filiam statueret. Tum Archelaus Herodem vicissim liberè sui erga silium officij admonuit. Iosephus in Antiq. Cùm in theatro co̅clusus esset populus Romae, interfecto Caio Imp. & metu militum Germanorum progredi non auderet: Arcyon medicus correptus vt curaret quosdam socios, praetextu parandorum remediorum dimisit proximos: reuera au̅t vt sese praefecti periculo eximerent. Iosephus lib. 19. c. 1. Interfecto Caio Imp. cùm Germani milites caedem eius vindicare cuperent, & strictis gladijs theatrum inuasissent, omnes interfecturi: Arvntivs, homo gratiosus, qui vocalis erat, vtpotepraeco rerum venalium, theatrum ingreditur habitu quàm maximè ad luctum composito: nuncia???; Caesaris mortem multitudini. Deinde cepit reuocare Germanorum impetum, simul???ue tribuni iubebant gladios recondere, significantes Imperatoris interitum. Quae quidem certissima salus fuit constipatae in theatro multitudinis, & eorum qui quomodocunq; inciderent in Germanos: qui si aliquam spem incolumitatis Imperatoris habuissent, à nullo abstinuissent maleficio: adeò illum diligeba̅t, vt suarum animarum iactura redemtam salutem eius cuperent, nullo respectu calamitatis Reip. Iosephus lib. 19. c. 1. Imperator Michaël Balbus, Thomam regni aemulum percunctaturus erat, An ex aulicis quoq; conscios quosdam suae seditionis & socios habuisset? Fuerat hauddubiè multos delaturus, nisi Ioannes Exabulius patricius monuisset Imperatorem, non conuenire, sed prorsus rationi repugnare, inimici fidem habere amicos accusantib???. Qua ille voce multis miserorum ciuiu̅ amicorum???; Imperatoris supplicijs ansas praecidit. Cedrenus. Anno 1168. quum Fridericus I. Imp. grauissima obsidione vrgeret Mediolanum, ciues ad extremam famem perducti, deditionis fecêre mentionem, promissa incolumitate ciuium. Caesar vnum excepit rebellionis auctorem. Id vbi comperit Abbatissa loci, in quo manebant corpora trium Magoru̅, germana soror eius, pacta est cum Reinoldo archiepiscopo Colonie̅si vitam fratri (sciebat enim, ciues extrema fame pressos necessitati cessuros) & pro munere pollicita est sanctas illas reliquias. Sciens archiepiscopus indignationem Caesaris, honesta fraude illum circumueniendum putauit, pro munere deposcens, quod abbatissa exportaret. Caesar indulsit. Illa fratrem humeris, vt potuit, euexit. Sic ille seruatus est, & episcopus sanctas ex pacto reliquias accepit, & Coloniam misit. De Parthia dudum venerant Constantinopolim, & inde Mediolanum: vbi DCLXXI. feruntur annis quieuisse. Cranzius lib. 6. Saxoniae, cap. 24. Ricardvm, Gulielmi Normannorum ducis F. puerum, Ludouicus Francorum rex, an. 943. Rotomago abductum subspecie tutelae, per occasionem è medio tollere decreuerat, Ex paedagogis quidam miseratus puerum, suasit ei simulare morbum, vt abducendi eius arriperet occasionem. Puer proijcit se in lectum, capitis & totius corporis malam questus valetudinem: nullum interdiu cibum accipit, fidem facit custodibus veri morbi. Illi proinde custodiae diligentiam intermittunt, securi quòd per aegritudinem neque abire neque abduci possit. Quum rex cibum caperet, paedagogus congestis paleis puerum inuoluit, fascem???; deportat, quasi equo pabulum ferret. Stratum equum inscendit, paleam ante se fere̅s: nec antè quieuit, donec inde per noctem Syluanectum venit. Cranzius lib 3. Noruegiae, cap. 8. Conradus III. rex Rom. contra ducem Bauariae Vuelfone̅ tyrannidem affectantem bellum gerens, Sueuiae oppidum Vinspergum obsedit, in deditionem accepit, & ex gratia Matronis concessit, vt quaecunq; humeris portare possent, efferre̅t. Illae neglecta supellectile, maritos suos singulae humeris extulerunt. At Fridericus frater Conradi contra pacta illas facere exclamabat, neq; dolo dandam veniam. Imp. verò & prudentia & pietate illarum collaudata, incolumes cum suis abire iussit. Abbas Spanheimensis, Gotfridus Viterbiensis, & Aemilius lib. 7. Facinus dignum memoria: quo sic oblectatus fertur Laurentius Medices Florentinus princeps, vt ex eius lectione à morbo grauissimo conualuerit. Ioan. Bodinus in Methodi historicae prooemio. Simili astu Cremensivm mulieres vsae perhibentur, cùm oppugnati à Friderico Barbarossa ob rebellionem, hac conditione in gratiam recepti fuerunt, vt non plura secum bona efferrent, quàm possent humeris aut manibus gestare. Relictis enim bonis, filios, parentes, cognatos, cùm aegrotos tum sanos, exportarunt. Hedio in Chron. Germ. Quinetiam eo bello, quod anno 1499. Sueui confederati contra Heluetios Maximiliani I. auspicijs gessere, Heluetij Blumenfeldam oppidum Cleggouiae in potestatem redegêre, vitam obsessis pacti, & quantum singuli humeris efferre possent. Vxor Roseneckij, oppido praefecti, cùm sciret eum maximè peti, in humeros elatum extulit. Vrstisius libro 6. histor. Basil. cap. 20. Regnabat in Illyrico apud Bossinates Bodinvs à Polimiro genus ducens. Is suasu vxoris, Branislaum fratrem patruelem summ, qui & ipse ad Drinum amnem, exiguam Illyrici partem imperio obtinebat, ad se specie solennis Festi celebrandi vocatum, affectati regni insimulat, atque in custodiam conijcit, quo & ipse securior regnaret, & posteris stabilius relinqueret imperium. Quod vbi Branislaui liberi, quiq; eum arctiore co̅tingebant cognatione, acceperu̅t, idem sibi quoq; periculum impendere rati, confestim Rhacusam cum suis omnibus veluti in liberam ciuitatem se conferunt. Quas Bodinus cùm per literas atque legatos nequicquam repetisset, comparato exercitu Rhacusam hostili animo accedit, & septem annis varia fortuna vexans obsedit, donec inutilis pertaesus belli, necato Branislao, ex agro Rhacusano excessit. Ludouicus Tubero libro 5. Comment. Coniurauerant contra Petrum Medicem, qui Florentinorum libertati grauis erat, ciuium nobilissimi quiq; eum???; è Caregiano paterna villa, vbi ex pedib. aeger decubuerat, in vrbem properantem, collocatis omnibus in locis custodijs, intercipere & obtruncare constituerant. In tam ancipiti periculo narrant Lavrentivm Petri filium nuncio per exploratores, quos praemiserat, de ea re accepto, per deuios atq; ignotos calles praeire seruis iussis, qui patrem lectica defereba̅t: ipsum capto ab animi praesentia co̅silio, via infesta inimicorum armis, ijs ire obuiam perrexisse. Cùm in milites fortè incidisset, qui patris aduentum obseruabant, rogatum, Quo illu̅ in loco reliquisset? Propè esse quidem, ac breui affuturum, respondisse. Ita tum filius ipse abire iussus incolumis (aetate, vt videtur, adolescentem à periculo seruante: à qua cùm nihil timendum coniurati censerent, nesuspicio crudelitatis obesset, abstinere suos voluerant) tum pater, qui vnus petebatur, solerti filij co̅silio seruatus, inimicorum insidijs elusis, in vrbem contendit, & coniuratos oppressit. Brutus lib. 3. hist. Flor. Ioanna regina Neapolitana à Carolo, Duratio Hungaro, que̅ regio titulo Vrbanus VI. ornarat, capta, capto item Othone Brunsuicense duce eius marito, Neapolitani cùm exitialiodio prosequerentur Germanos, petebant ab nouo rege, vt eos sibi dederet ad supplicium. Durum erat permittere, durius id petentibus denegare. Permittit ergo arbitrium Magistro militiae suae. Ille ad arcem, in qua teneba̅tur captiui, ducit Neapolitanos: vinctos aute̅ Germanos laxat, cuiq; sua arma permitte̅s, & iubet exire in aream. Et quia, inquit, Germanos poscitis ad supplicium, permittit vobis rex. Numero longè superatis: capite eos, & pro arbitrio punite. Cùm manus inijcere non auderent, poposcerunt saltem vt extra prouinciam ablegarentur. Rex eos paratis nauibus iussit in tutum vehi. Cranzius lib. 10. Metrop. c. 16. Franciscvs Sforcia Mediolanensium dux, quum adhortarentur eum familiares, vt Guelfam factionem omnino tolleret, quae illi eius???ue imperio infesta inprimis esset: Pudeat, inquit, vos me, principem recèns Mediolanensem totius populi consensu creatum, ad alterius partis internecionem adhortari, quae hunc principatum volens mihi tradiderit. Aspicite canos in capite meo capillos, & nigrescentes ex alia parte. Quos praeferam, vt alteri alteris non inuideant? Et certè vt me eoru̅ non pudet, sic patiamini quaeso Guelfos & Gibellinos aequo iure sub me principe agere, qui pudorem verecundiamq; semel animo coeptam hanc animo exuere non possim, nec debeam: si modò vos me eum principem esse velitis, quem ab initio ta̅to studio elegistis. Egnat. lib. 4. c. 5. Sanitati prvdenter consvlere. Morbis prudenter obstare. Consule Tit. Prudentia Medica, quatenus in morbis, cognoscendis vel abigendis, praeter artis peritiam, prudentiam quoque adiungunt exotericam. 1634. In genere. Babylonii consuetudinem simul & legem habebant effere̅di aegrotos in forum (neq; enim medicis vtuntur) vt de eorum languore consulant, qui eos adeu̅t, si quis & ipse eundem passus est morbum, aut alium vidit patientem. Haec viri qui illos adeunt consulunt, hortantur???; ad ea quae ipsi faciendo effugerint similem morbum, aut alium nouerint effugisse. Nec fas est cuiquam languentes praeterire silentio. Herodotus libr. 1. Scoti veteres morbo comitiali, armentia, mania, aut simili tabe, quae facilè in prolem transfunditur, laborantes, ne genus foeda contagione ab ijs, qui ex illis prognati forent, laederetur, castrabant: mulieres verò, huiusmodi morborum quauis, tabe lepráve infectas procul à virorum consortio ablegaba̅t. Quòd si harum aliqua concepisse inueniebatur, simul cum foetu nondum edito defodiebatur viua. Hector Boëthius in Scotia. In Specie. Partum promouere. Thebis Proetus filiam habuit Galinthiadem, ludi & vitae sodalitate iunctam virginem Alcmenae, filiae Electryonis. Cùm parturiret Alcmena Herculem, Parcae & Lucina in gratiam Iunonis eam in doloribus detinuerunt, manibus suis constrictis sedentes. Ibi Galinthias verita ne ex doloribus moreretur Alcmena, ad Parcas & Lucinam accurrit, [1716] nuncians Iouis voluntate puerum ab Alcmena partu editum, actum???; esse de ipsarum honoribus. Ad hoc obstupueru̅t Parcae, statim???ue manus dimiserunt. Illicò etiam Alcmena soluta doloribus, Herculem est enixa. Ad hoc Parcae luctum instituerunt: & Galinthiadi, quòd mortalis deas decepisset, virginitatem ademerunt, in???ue fraudulentam mutauerunt felem, vitam???; in penetralibus attribuerunt, foedum???; coitum, nam per aures concipit, & è collo eructatum foetum edit. Ha̅c vultus mutationem miserata Hecate, sacram sibi eam ministram constituit. Hercules quoque adultus, memor beneficij iuxta aedem ei sacellum collocauit, rem???ue sacram fecit, quae etiamnum obseruant Thebani: & ante ferias Herculis, prima Galinthiadi sacrificant. Anton. Liberalis ex lib. 4. Nicandri Alterationum. Alij Histori Tiresiae filiae astum hunc tribuu̅t. Ad comedendum inducere. De Opimio per Medici prudentiam curato sic scribit Horat. lib. 2. Sermonum, Satyra 3. Pauper Opimius argenti positi intus & auri, Qui Veientanum festis potare diebus Campana solitus trulla, vappam???ue profestis, Quondam lethargo grandi est oppressus: vt haeres Iam circum loculos & claueis laetus ouans???ue Curreret. Hunc medicus multùm celer atque fidelis Excitat hoc pacto: mensam poni iubet, atque Effundi saccos numorum: accedere plureis Ad numerandum: hominem sic erigit, addit & illud: Ni tua custodis, auidus iam hoc auferet haeres. Mén' viuo? Vt viuas igitur, vigila. hoc age. Quid vis? Deficient inopem venaete, ni cibus, atque Ingens accedat stomacho fultura ruenti. Tu cessas? age dum sume hoc ptisanarium orizae. Quanti emptae? Paruo. Quanti ergo? Octussibus. Eheu Quid refert, morbo. an furtis, pereám ne rapinis? Medicvs quidam cùm aegroto daret operam, qui à phrenitide correptus, cibum nollet capere, quod mortuum se esse diceret: summisit qui sub eiusdem insaniae specie, prope illum in lecto collocatus, diceret se quoque mortuum, exposceret tamen & cibum & potum dari sibi. Qui cùm afferretur, ipse sumeret: Phreneticus, Quid hoc, inquit, an mortui edunt? subdit alter, Etiam potant mortui. Atque hoc dicto cupidiùs mandere coepit. Quo exemplo ductus, qui aegrotabat: Ergo & nos more mortuorum prandeamus, inquit, & confestim cibum sumere coepit, nec multos post dies morbo liberatus est, magis prudenti hac solertia, quàm curandi arte. Pontanus de Prudentia lib. 4. cap. 11. Meidicamentum propinare. Galenvs Romanam mulierem herpete in malleolo laborantem, sed medicamenta omnia respuentem, serum lactis tantùm admittere paratam, iniecto clàm scammonio purgauit. Testis ipse lib. 14. Meth. cap. 17. Medicvs quidam febricitantem immorigerum, nec nisi meracum bibere volentem, ita delusit. Ollam nouam candentem vino generosissimo immergi praecepit, vt odore illius imbueretur. Eadem mox aqua medicata repletam, aegro propinari iussit. Qui cùm vini odore allectus esset, auidè medicamen bibit, & liberatus est. Chrysost. in fine primi libri de Sacerdotio. Mutilationem prohibere. Cùm Periander Cypseli F. Sardis ad Halyattem castra̅dos mitteret trecentos primorum Corcireorum (qui filium eius Lycophronem interfecerant) liberos: & Corinthij, qui illos ducebant, Samum appulissent: audita Samii causa, cur Sardis pueri ducerentur, primùm edocuêre pueros, vt puluinar Dianae contingerent. Deinde cùm eos, ne à puluinari abstraherentur, obseruarent Corinthij, praebebant illis alimenta Samij, diem solennem agentes, quem nunc quoque per id tempus celebrant. Tunc autem choros exercentes, esculenta fecerant ex sesamo ac melle, quae distribuenda ferrent: vt ea Corcyraeorum filij rapientes, alimenta haberent. Id???ue eousque factum est, dum Corinthij pueris (quos asseruabant) omissis abierunt. Ita Samij pueros Corcyram reduxerunt. Herod. libr. 3. Cùm Colomannus Vngariae rex, excaecato Almo fratre, simul filium eius Belam & excaecare & virilibus priuare satelliti iniunxisset: Carnifex catulo testes execuit, eos???; regi specta̅dos, quasi Belae essent, exhibens, & visum & virilia eidem conseruauit. Bonfin. lib. 6. Dec. 2. Theobaldus, Camerinorum princeps, cùm Beneuentanis suppetias mitteret, & cum Graecis manus consereret, fugauit eos: & quotquot cepit, euiratos remisit, addens ignominiae risum: Quandoquidem, inquit, imperator vester Constantinus eunuchis gaudet, quotquot emiserit gallos, capos remittam. Erat autem in castris Mvlier, quae virum captum sequebatur magnis eiulatibus. Nouitate rei motus princeps, iussis adesse feminam propiùs, & quid peteret, quaesiuit. Tum illa fidentiùs: Quid est, inquit, quòd viti fortissimi bellum feminis indixistis? quid in vos deliquit sexus infirmior? Ad qua̅ Camerinus: Et quis, malùm, feminis, nisi Amazonibus, bellum inferat? Tum mulier: Quando, inquit, ideo pugnatis, vt victos emasculetis, non cum alijs quàm cum feminis bellum geritis. Omnis substantia, & quicquid etiam vndecunque possident, auferatur, dummodo viros relinquatis: habent vnde consolationem accipiant feminae. Hac verò parte truncatos si remittitis, non viros, sed feminas spoliatis. Promeruit libertas dicacis feminae, vt virum cum omni praeda reciperet. Tum Camerinus, vbi virum & omnia reddidit mulieri, versus in eam: Quid, inquit, vis vt faciam viro tuo, si posthac contra me pugnans capiatur? At illa: Oculos & aures cum naso amittat, modò vir ad me redeat. Hac dicti sui festiuitate, & sibi & viro profuit. Albertus Cranzius libro 3. cap. 9. Metropoleos, & Luitprandus lib. 4. cap. 4. rerum in Europa gestarum, & Sigonius lib. 6. regni Ital. Venenum amoliri. Heracleotae in Ponto, cùm à Clearcho tyranno aconitum bibere cogerentur, quod illic propè in vico Aconis nascitur: rutam domo egressuri praesumebant, vt tyranni vim eludere̅t. Est enim antidotum eius veneni ruta. Athen. li. 3. c. 5. ex Theopompi Chij lib. 38. Hist. Pestilentiam arcere. Ob Astynomen, Chrysis sacerdotis Sminthij filiam, patri ab Agamemnone non redditam, Graeci Troiam obsidentes maxima affligebantur pestilentia. Calchas augur reddita Chryseide, finem mali futurum asserebat. Negabat seriò Agamemnon. Achilles commotus rei indignatione, simul pernicie defessi exercitus anxius, defunctorum corpora miserandum in modum confecta, vndique in conuentu ante ora omnium proijci fecit. Quo spectaculo adeò commoti reges gentes???ue omnes, vti aduersus Agamemnonem pergerent, duce atque auctore Achille, vt vel nolens reddere cogeretur. Dictys libro 2. Anno quo Venetijs saeuire pestilentia coeperat 1489. Triumuiros sananda ciuitate Senatus Venetvs creauit: is???ue postea magistratus nunquam est creari desitus. Bembus libro primo Venetae historiae. Anno 1565. qui toti ferè Galliae, &c. vide fol. 1594. Melancholiam abigere. Virgines apud Milesios quondam animi motus corripuit ex causa nescio qua occulta dirus & horrendus. Infectum aërem opinabantur, qui dementaret animum, mente eas mouisse, atque ad insaniam redegisse. Omnes enim subitum mortis desiderium, & impetus ad suspendium vaesanus incessit. Multae clàm laqueo vitam finierunt, nec quicquam eas parentum monita mouebant vel lacrymae, nec preces necessariorum: neque cura vlla aut cautione ita illae obseruari valebant, quin consciscerent sibi mortem: videbatur???; malum ad deos referendum auctores, neque ei occurri ope vlla humana posse: quousque ex Viri prudentis sententia decretum fuit, vt si quae seipsae strangulassent, medio foro nudae efferrentur. Id promulgatum non deterruit tantùm, sed etiam planè ardorem omnem ademit virginibus manus sibi adferendi. Plut. de Virtutib. mulierum. Romana quaedam cùm in melancholiam incidisset, quòd ei, cui minimè volebat, à parentibus nubere coacta fuisset, tristi???ue silentio furorem hunc suum foueret: M. Ant. Brasauola Ferrariensis, medicus insignis, cùm medicamentis parùm se proficere intelligeret, ad astum se conuertit. Re priùs cum marito composita, festo die, quo ad visendam aegram complures ex agnatis conuenerant, conclaue ingreditur, lectum in quo decumbebat aegra accedit, blandè tanquam vxorem salutat, osculum figere parat. Illa iuuenili robore medicum repellere, colluctanti???ue tegmina capitis multiplica, quibus contra aëris iniuriam homo grandaeuus vtebatur, decutere. Quibus in terram delapsis, tantus adstantibus risus est coortus, vt etiam iuuencula, quae per ebrietatem haec à medico designari putabat, profusè ridere, & ab eo iam inde te̅pore, melancholiae tristitiam excutere ceperit. Andreae Petri Perusini medici hypomnema. Verbera prvdenter effugere. Pavlvs Apostolus Hierosolymis à Tribuno loris vinctus vt caederetur virgis, clamauit, Licétne vrbis Romanae ciuem indemnatum verberare? Tribunus eo audito, soluit eum vinculis. Act. 22. Qvieti et somno consvlere. Vigilias prudenter amouere. Aegyptii palustres aduersus magnam vim culicum haec excogitarunt. Cùm enim his qui suprà paludes incolunt, munimento sunt turres, quas dormituri, ascendunt (nam culices ventus prohibet in altum volare) alia sunt machinati, qui intra paludes habitant. Singuli sua obtinent retia, quibus diem pisces capiant, eisdem noctu vtantur pro cubili, in quo [1717] requiescunt. Circundatis illis, deinde operti somnum capiu̅t: qui si in vestimento inuoluti, aut in sindone dormire̅t, eos per ipsa indumenta culices morderent, per retia verò ne ta̅tulum quidem mordere conantur. Herod. lib. 2. Anacreon Teius à Polycrate Samiorum tyranno duobus talentis donatus, cùm duabus propterca noctibus insomnis iacuisset, reddidit ea Polycrati, inquiens, [Greek words], Indigna ea esse tanta cura. Gyraldus in Poëtarum Historia. Fuerant Sigismvndo Caesari ex Hungaria allata quadraginta millia numûm aureorum. Quae vbi noctu aduentante, in quos conuerteret vsus, sollicitè cogitaret, per cubicularios ocyùs consiliarios omnes ac militum duces ad se vocauit: & aperta arca: Ecce (inquit) crudelissimi hi hostes ac carnifices (numos ostendens) somnum mihi eripuerunt: accipite, ac intervos diuidite, vt mihi tranquillè dormire liceat. Distributa itaque pecunia inter eos, cùm exirent viri à consilijs: Receditiam (ait) à me tortor ille, qui me flagellauit, securiùs nunc quiescam. Cuspinianus, & Aeneas Syluius lib. 4. Com. in Alfonsum. Exercitiis prvdenter Consvlere. Lycvrgvs requirenti, Cur corpora virginu̅ cursu, lucta, disco rum & iaculorum iactu subigeret? Vt, inquit, foetuum radix validum in valentibus corporibus exordium accipiens, bene germinet: & ipsae strenuè partus subeuntes, facilè simul & bene aduersus puerperij decertent dolores: ac si qua incumbat necessitas, valeant pro sua, liberorum, & patriae salute pugnare. Plut. in Apophthegmatibus. Idem certamina sola permisit suis ciuibus, in quibus manus no̅ tollatur. Requirente quodam causam: Ne, inquit, vllus eorum in laborando fatiscere consuescat. Idem. PRVDENTIA EXTRA BELLVM INVENTRIX EORVM, quae ad Fortvita bona pertinent. Felicitati prvdenter consulere. Infelicitatem amoliri, in genere. Iacobvs, cùm fratrem Esaum, rure redeuntem, lassitudine & fame confectum videret, & ipse edulium ex lentibus coxisset: non priùs fratri famelico illud concedere voluit, quàm praerogatiuam aetatis (erat enim primogenitus Esaus) sibi uendidisset. Praerogatiua autem illa omnium bonorum abundantiam continebat. Genes. 25. Rebecca Isaaci vxor, cùm Isaacus Esaum primogenitum ???tus misisset venatum, vt ferina satiatus ei bene precaretur, i??? Iacobùm, quem magis amabat, eam felicitatem deriuat???ura, absente Esao pellibus hoedinis Iacobi manus & cerui???em munit: vt si à patre caeco attrectaretur, Esaum esse crec???leret, qui hispidus erat toto corpore. Mox apparans eduliu̅???x hoedis, Iacobum intromittit. Ei igitur Isaacus, tanquam ???saus, esset, prospera omnia precatus, dominum constituit ???ratrum suorum, Esaus à felicitate sua, quae illi ob praerogat???uam aetatis, debebatur, quam tamen priùs Iacobo uendi???rat, excidit. Gen. 27. Quae verò fraus est, si haec prudentia est? At mysteriosa sunt haec & prouidentiae diuinae argume̅t???, id quod suum est cuique tribuentis. Pellunt Chananaeos Israëlitae finibus, quos priores, illi occupauerant: nec qui po???ssederint, sed quàm iustè, quaerendum est. Marulus libro qu???arto, capite 4. Amiasis rex Aegyptiorum, cùm Polycrati Samiorum tyrann??? omnia prosperè succedere videret, insidias fortunae in a???ico metuens, consilium dedit, vt quandoquidem nimis p???ospera vteretur fortuna, ipse sibijpsi ex abiectione rei ca???rissimae dolorem aliquem, veluti remedium continuae felicit???atis, conciliaret. Tantam enim & tam diuturnam fortunae constantiam aliquid monstri alere. Paruit Polycrates, & ariulum signatorium in mare abiecit. Eundem tamen paulò pòst in pisce reperit. Amasis igitur amicitiae Polycratis reimunciauit, ne ex lege amicitiae ob grauem aliquem illius casum summo afficeretur aliquando dolore. Herod. lib. 3. Craca venefica, Regneri Dani pugilis vxor, epulum ex trium colubrorum tabo innoxium corpori, animo saluberrimum confecerat, & partem quidem ferculi albam ex albo serpente paratam Erico priuigno, nigram verò croceis distinctam notis, ex duobus serpentibus atris confectam, Rollero filio proposuit. Ericvs degustato ferculo ex vtraq; parte, bono suo fato, vt erat vrbanus, catinum inuertit: Sic, inquiens, aestuante mari puppis in proram ferri solet. Comedit inde, omnium???ue rerum cognitionen admirando modo consecutus est, ita vt ferarum quoque & auium voces intelligeret: & Diserti nomen adeptus, tandem ad regnum peruenit. Saxo Grammaticus lib. 5. hist. Danorum. DIVITIAS PRVDENTER INVENIRE, acquirere, sibi aliisve, publicè, priuatim. Tribvto, Vectigalibvs. Cypselvs Corinthius vouit Ioui, si dominus ciuitatis fieret, quae Corinthiorum essent, omnia se ei oblaturum. Potitus autem dominio, praecepit eos describi. Cùm descripti fuissent, decimam partem à singulis accepit: at ex reliquis partibus praecepit vt operarentur. Exacto subinde anno, idem fecit. Quare euenit, vt in decem annis ille cuncta habuerit, quaecunque sacrificaturum se vouerat, Corinthij autem reliqua possederint. Aristot. in Oecon. Ophellas Olynthius, constituens curatorem super pascuis Arthritidem, cùm accessissent ad eum principes loci illius, dixerunt se velle illi multò plura dare: precabantur autem vt mutaret curatorem, Interrogauit eos, An contribueomre possent quae pollicebantur? Affirmantibus ipsis, curatorem dimisit: quae autem ipsi promiserant tributa, exigi praecepit. Sic nec curatorem spernere visus est: nec illos ad maiora tributa, quàm ipsi statuerant, soluenda coëgit. Aristoteles in Oecon. Mendei, ijs quae à portubus & alijs vectigalibus proueniebant, vtebantur ad gubernationem ciuitatis. Ex tributis autem quae ex terra & familijs proueniebant, nihil accipiebant, sed annotabant tantùm eos qui illa haberent: & cùm necessitas pecuniarum ingrueret, exigebant. Lucrabantur igitur ex praeterito tempore, pecunijs absq; foenore vtentes. Aristoteles in Oecon. Mavsolvs Cariae tyrannus, mittenterege ad eum pro tributo, congregans ditissimos regionis, dicebat regem poscere tributum, se autem non esse soluendo. Quidam ex composito pollicebantur ei certam summam. Ditiores partim verecundia, partim metu, multò plura quàm illi, promiserunt atq; obtulerunt. Idem. Ephesii, cùm pecunijs egerent, legem posuêre, vt mulieres aurum non gestarent: quantum verò in praesentiarum haberent, mutuarent ciuitati. Idem. Chabrias: Thamo Aegyptiorum regi pecunijs indigenti consilium dedit, vt ditiores regionis incolas iuberet confestim, quantum vnusquisq; posset, auri, vel argenti contribuere: pro ijs verò quae darent, annua tributa eis remitteret. Hoc pacto multas pecunias collegit, neque tamen iniuriam cuiquam fecit: sed omnes postea, quemadmodum dederant, receperunt. Ibidem. Darivs Persarum rex primus tributa gentibus imposuit Verùm ne molestè ferrent, non ipse exegit, sed satrapas constituere iussit. Quibus ingentia tributa describentibus, ipse dimidiam partem remisit subditis. Qui libenter dimidium pependerunt, quasi magno beneficio ab rege affecti. Polyaenus lib 7. & Herodotus. Mercimoniis, Venditione, Emtione, Commutatione, Locatione. Huc omnes mercatorum methodi, vt ita loquar, hoc est, rationes acquirendi opes per commutationem, referri debent. Ipsa quidem Exercitatio mechanica est: at ingenij acumen, si honestatis limites non excedat, ad Prudentiam practicam pertinet. Thales Milesius, cùm ex futuro Vergiliarm ortu, sequentem annum oleis vberrimum fore perspexisset, venditores praeoccupauit, diu antè olearum eius anni fructibus emtis, haud admodum grandi precio, quòd aliquot iam annis antè vber olearum fuerat prouentus. Itaque cùm, vt ipse praeuiderat, eo anno copiosae oleae, sequente verò infoecundae fuissent, ingens lucrum fecit, & apertè ostendit, non facultatem, sed voluntatem opes congerendi, sapientibus deesse. Cic. lib. 1. de Diuin. At Plin. libro 18. cap. 28. Democrito hoc tribuit, & idem Sextivm Romanum Athenis fecisse testatur. Arist. verò lib. 1. Polit. sub finem, non olearum fructu̅ coëmtu̅(quod monopolium ingenti pecunia, quanta in philosophum non cadebat, opus habuisset) sed olearias officinas ([Greek words]) leui precio à Thalete conductas fuisse asserit: ex quarum elocatione, cùm vberrimus oleae prouentus sumsisset, quaestum fecit maximum. Idipsum Laërt. confirmat. Lampsaceni, cùm expectarent triremes multas ad se venturas, & modius farinae quatuor drachmis vaeniret, praeceperunt vt emtoribus venderent modium sex drachmis, & olei choëm drachmis quatuor, ac tribus obolis: & vni & aliarum rerum precia similiter posueru̅t. Antiquum ergo precium priuati recipiebant: at quod plus erat, vltra???ue precium, ciuitas. Arist. in Oecon. Byzantii indigentes pecunijs, lucos publicos vendiderunt, & fructiferos aliquo tempore, infructiferos verò perpetuò, & ea quae ad societates & ad patriam pertinebant, & quaecunque in locis priuatis iacebant. Emebant enim carè quoque diuites eas possessiones, quaecunque societatibus publicis inseruiebant, aut circa gymnasium, aut forum aut portum: piscinas item & salinas, tabernas artificum, & vatum, & pharmaca vendentium, & consimilium. Tertiam quoque partem mercedis operarios contribuere ordinarunt. Numorum deniq; commutationem vni campsoriae mensae commiserunt: & penes nullum alterum potestas erat aut dare, aut accipere. Idem. Iidem, cùm lex esset, ne quis admitteretur ciuis, qui non esset parente vtroq; ciue natus, sanxerunt, Quicunq; esset soluendo libras triginta, fore ciuem. Idem. Iidem in rei frumentariae inopia, facti inopes pecuniarum, reduxerunt naues ex Ponto. Tempore autem facto, mercatoribus molestè ferentibus, tributum dederunt illis foenus sesquidecimum: vendentibus etiam statueru̅t vltra precium dare totius partem decimam. At verò cùm nonnulli incolarum foenerati fuissent super possessionibus suis, decreto statuerunt, vt quicunq; tertiam debiti partem afferre vellet, liberè possessionem suam haberet. Idem. Selybriani pecuniae laborantes indigentia (lege apud eos posita, cùm in fame constituti fuissent, non educendum esse triticum: apud eos autem vetus triticum abundaret) statueru̅t priuatos ciuitati dare triticum, determinato precio, vnoquoque retinente ad annui victus sufficientiam. Deinde statuentes precium, quod illis rectè se habere videbatur, vnicuiq; educere volenti vendiderunt. Idem. Ephesii pro columnis quae erant in templo, statuerunt, arge̅tum esse soluendum: eius autem qui soluisset, nomen esse scribendum, perinde ac si obtulisset. Idem. Antissevs, cùm ciuitas indigeret pecunijs, & ciues consueuissent splendidè celebrare Dionysia, in quibus varia & multa consumebant quotannis, atq; praeparabant: persuasit illis, vt Baccho vouerent, duplum sequenti anno se daturos: illa autem congregantes, vicinis vrbibus venderent. Quae cùm ita fecissent, collectae sunt pecuniae ad eorum vsum non modicae. Idem. Pythocles Athenie̅sis, consuluit Atheniensibus, plumbum ex Tyrijs accipere, qui in ciuitate priuati essent, eo quo vendebant precio duarum drachmarum: deinde statuit illis precium sex drachmarum. Ibidem. Iphicrates in summa pecuniarum egestate suasit Atheniensibus, vt aedificia quae eminerent in publicas vias, rescinderent, aut venderent. Itaq; domini aedium multas pecunias co̅tulerunt, ne mutilarentur, aut labefactarentur aedificia. Polyaenus lib. 3. Atheniensem quendam hominem aiunt, non admodum locuplete̅, cùm omnia distraxisset, & quod inde erat redactum ad centum stateras, offerret Alcibiadi, quem deperibat, vt acciperet, orans: arridens laetus???ue vocauit ad coenam Alcibiades. Benignè accepto aurum homini reddidit, iussit???; vt redimentes postero die vectigalia publica licitatione superaret. Detrectanti, quòd multorum talentoru̅ esset licitatio, denunciauit: ni faceret, se verberibus eum multaturum. Erat na̅q; priuata quaedam ei cum publicanis offensio. Manè igitur ad forum profectus incola, addidit licitationi talentum. Vbi collatis capitibus indignantes publicani laudare eum iusserunt praedem, tanquam reperturus neminem esset. Perculso homine, & iam recedente, procul stans Alcibiades archontibus: Mc, inquit, scribite, meus est amicus, ego pro eo spondeo. Quo audito, omne illorum abscissum consilium fuit. Soliti enim secundis redemturis dissoluere priores, non expediebant rei difficultatem. Precibus igitur hominem aggressi sunt oblata pecunia: sed non permisit Alcibiades, vt minus caperet talento. Quod vbi accepit, ea mercede iussit ei causam relinquere: atque ea ratione homini subuenit. Plutarchus in Alcibiade. M. Cato intentior ad quaestum, agriculturam in oblecta me̅to potiùs numerabat, quàm in fructu. Emolumenta autem in rebus securis & certis collocans, lacus parauit, aquas calidas, loca fullonibus idonea, praedia quae pascua haberent, & syluas natiuas. vnde magnum compendium faciebat, quibus nec Inpiter posset, vt ipse ait, nocere. Plut. in eius vita. Anno 1336. Anglis placuit prouidere, ne opes, quae merciu̅ vsu in dies singulos in insula̅ inferebantur, aliquando dissipare̅tur. Itaq; lege exceptu̅ est, sub Edouardo III. vt nemini homini neq; Anglo neq; externo Iiceret, in posterum tempus aurum, argentum caelatum siue signatum, de regno in contine̅tem exportare. Quo factu̅ est, vt mercatores extranei merciu̅ suarum precia coacti sint in alias merces insumere. Decretum istuc etiam nunc seruatur, perpetuatum vti regno vtile ab alijs qui secuti sunt regibus. Polyd. lib. 19. Anno 1439. in Anglia statutum, vt non ampliùs liceret mercato ribus externi generis suas merces in regnum importatas ve̅dere alijs quibusuis hominibus, nisi Anglis vt ne monopolia inter se instituerent. Quae lex vt reipublicae commoda, etia̅ nunc seruatur. Polyd. lib. 23. Rodolphvs Boëmiae rex, Alberti Caesaris F. negotiationem in argentifo dinis Cuthnensibus exercebat, vinum, sal, ordeu̅, triticum, ad panes & cereuisiam coquendam ex Austria de horreis suis conuehendo, precia???ue rebus promercalibus ex arbitrio suo condituendo, atq; in eo gener??? mercaturae monopolium sibi vindicando. Is se necessitare compulsum, huc descendisse dicebat, vt hoc modo summam aerarij inopiam subleuaret, & debita per vtrumq; Venceslaum reges contracta, dissolueret. Adeo???ue duo millia aureorum in illis ipsis montibus hebdomadatim aeri alieno dissoluendo tribuebat. Dubrauius lib. 19. Mvtvo, Foenore, Exercendo, Dissoluendo. Aes alienum prudenter dissolutum. Consule Tit. Foeneratorum licentiam cohibere, f. 3270. Mulier quaedam de vatum vxoribus, mortuo marito cùm vrgeretur à creditorib. Elisae implorabat, ne filij in seruitute̅ ducerentur. Quaerenti???; Elisaeo, quid sibi ab illo vellet fieri, & quid domi haberet? respo̅dit, Nihil praeter ampull̅ olei. Tum ille iubet, vt vasa foris corrogatu̅ eat ab omnib. vicinis, ea???; vacua, necpauca. Deinde ingressa domum, & se suis???; filijs ostio inclusis, transfundat in omnia illa vasa, repleta???ue summoueat. Quse vbi fecisset, negotium vati indicat. Cui ille iussit, vt oleum venditum iret, atq; aes alienum dissolueret, & ex reliquo viueret ipsa, eius???; filij. 4. Reg. 4. Cùm Iudaei è captiuitate Babylonica in patriam redijssent, egeni ab opulentis aere alieno contracto ita vrgebantur, vt omnes suas possessiones illis oppignorare, & filias ???mancipar ??? cogerentur. Nehemias igitur Hachaliae F. qui Iudaeos Babylone eduxerat, concione vocata, opulentis persuasit, vt pietatis ergô nomina omnia cognatis suis remitterent: néve quo???s ipse, & ante eum Esdras & Zorobabel è captiuitate Babylon???ca redemtos in libertatem vindicassent, ipsi iam redemtos ???merent. 2. Esdrae 5. Cùm vehementer laboraretur ex aer??? alieno, legem hanc Aegy???ptijs promulgauit rex Asychis, vt ita demùm quis pecun ia̅ mutuò acciperet, si cadauer patris pignori traderet. Ad hanc etiam legem adiecit, vt penes creditorem esset potestas omnis sepulcri debitoris: vt???ue haec irrogaretur multapignus deponenti. Quòd si dissoluere aes alienum debitor recusaret, f???s non esset sepeliri aut in paterno, aut vllo in alio sepulcro: ac ne alium quidem ex seipso progenitorum sepulturae mand???are. Herod. lib. 2. Solon Atheniensis legislator [Greek words] legem scripsit, quasi tu dicas oneris abiectionem. Ea sanxit, vt debita remitterentur, & ne quis foeneraret deinceps in corpus. Androtion non co̅donatione aeris alieni, sed vsurarum alleuatos moderat ione acquieuisse pauperes, atq; hoc beneficium Nouas tabu las nominasse, gratum???ue fuisse scribit, quae simul huic adiun???cta fuerunt, mensurarum augmentum & monetae precium. Qu???ppe minam, quae fuerat antè septuaginta & trium, centum fe ci??? drachmarum. Itaq; cùm numero parem summam, valore minorem praestarent, multum accessit commodi magnu̅ aes di???soluentibus, nihil creditoribus tame̅ detrimenti. Maxima par??? nouis tabulis aiunt semel fuisse pacta conuenta vniuersa circumducta: quibus consonare videntur carmina Solonis. Gloriatur enim in his, agri se antè pignori nexi fixos passim terminos remouisse: quae pridem seruiebant, nunc libera esse: & ciuium ob aes alienum in nexum abductorum, partim in patria̅ reduxisse, linguae Atticae iam, vt qui per varia loca errauerint, oblitorum: partim dura ibidem oppressos seruitute in libertatem asseruisse. Plutarchus in Solone. Pericles Mineruae mundum quadraginta tale̅tum auri obryzi exemtile̅ fecit: vt eo, inquit, mutuo ad belli vsus accepto, non minùs pòst restituamus. Plut. de Non foener. Gelo tyrannus cùm postularer à ciuibus pecunia̅, vbi fremuerunt illi, postulare ostendit se, vt redditurum, reddidit???; perpetrato bello. Plut. in Apophthegmatib. Aratvs Sicyonius, eiecto Nicocle tyra̅no, accepit dono à rege Ptolemaeo vigintiquinq; talenta, accepta egenis ciuib. suis cùm in alia tum ad redimendos captiuos dilargitus est. Quia verò placari no̅ poterant exules, qui praediorum suoru̅ possessores fatigaba̅t, vennit ciuitas in periculu̅ extremu̅ extremu̅ exitij. Quare vnicam spe̅ videns Ptolemaei liberalitate̅, perrexit nauigare & rogare regem, vt argento sibi ad cònciliandam ciuitatem sua̅ subueniret. Magnis igitur periculis in Aegyptum nauigans, à rege dono accepit ciuitati suae centum quinquaginta talenta, quae in exules diistribuit. Plutarchus in Arato. C. Ivl Caesar, in Lusitania rebus bello egregiè gestis, non segniùs pacis munia dispensauit, concordia in ciuitatibus constituenda, praesertim obaeratorum & creditorum medendis controuersijs. Statuit enim, vt ex debitoris prouentibus ferret quotannis creditor bessem, reliquum rediret ad dominum, quoad aes alienum esset dissolutum. Plut. in Caesare. M. Cato Censorius foenore vsus est maximè improbaro nauti co, ad hunc modum. Volebat vt illi, quibus foenerabatur pecuniam, multos assciscerent socios. Cùm quinquaginta essent, & totidem nauigia, vnam partem habebat, Quintione institore liberto, qui vnà cum illis, qui mutuò acceperant pecuniam, negotiabatur & nauigabat. Itaq; non de toto periculum subibat, sed de exigua portione, grandi lucro. Dabat mutuò etiam seruis. Hi pueros mercabantur: quos cùm exercuissent & docuissent Catonis impensa, anno pòst distrahebant. Multos etiam retinebat Cato, quanto maximo precio licitatus alius fuerat, acceptum referens. Plut. in Catone. Genvenses post memorabile illud bellum, quod cum Venetis ad Fossam Clodiam gesserunt, magnum aes alienum contraxerant. Respublica igitur vt praeclarè meritis ciuibus aliquot modo prospiceret, portoria ijs av vectigalia publica, quo ad illis ad assem esset persolutum, assignauit: potestate facta, quibus vellent redemtoribus illa, & quanti visum esset, locanda. Nam quo res commodiùs ac maiore cum priuatorum auctoritate ageretur, publicas aedes ad vrbis portas, quibus merces aliunde importatae, quoad pro portorio exigent, à scripturae magistris asseruantur, concessit: quò statis diebus conuenirent, ac communibus de rebus statuerent. Centum delectorum consilium constituerunt, ex quibus magistratum creariplacuit, qui octo modò hominibus constaret. Eorum supremam auctoritatem in communire administranda esse voluerunt: inprimis vt quae de consilij sententia acta constituta???ue essent, exequenda vnus & transigenda curaret. Pecunijs quidem creditis in singulas partes distributis, quoniam certuscuiq; locus erat descriptus, quò faciliùs singuli agnoscerent suos, Locos placuit appellari: vt pro creditae pecuniae ratione plures pauciores???; locos ij habere dicantur, qui rem cum illa societate contraxerunt. Iam quò honestiore ac sanctiore titulo collegium augerent, diui Georgij nomine (in cuius tutela & procuratione ciuitas est) denominandum collegium censuerunt. Tante autem cura dicitur gesta res administrata???; esse, vt cùm nullo Reipub. incommodo priuati magnis aucti opibus ditarentur (quarta enim centesimae pars illis modò foenoris nomine soluebatur) in omnibus Reipub. temporibus compendio paruo admodum contenti, ingentem pecuniae vim ciuitati commodarent. At cùm priuati vsq; eò credendo grandes pecunias prouecti essent, vt quae pro portorijs exigere̅tur, minimè latas pecunias expensas exaequarent: iam oppida municipia ???; omnia, quaecunq; in ditione Reip. habentur, praeter pauca admodum, ad dicta illis hoc nomine adiudicata ???; esse dicuntur. Ita autem huic collegio Reip. oppida sunt attributa, vt & priuatorum opibus aduersus vim externam defendantur, & eorum suffragijs, qui illa Reip. nomine administrent, mandentur: & leges & iura, vt alia iam Resp. videatur in Rep. esse inclusa, perscribantur. Tam sanctum autem & inuiolatum collegij illius ius semper extitit, vt ne perduellionis quidem rei, qui ???; vel tyrannidem affectassent, vel impia co̅tra patriam arma gessissent, bonis licèt reliquis omnibus publicatis, eo priuarentur. Brutus lib. 8. hist. Flor. Salario, Mvneribvs, Donis. Vide suprà Titulum, Petere prudenter, folio 1707. Iacobvs Labanis soceri pecus versicoloribus virgis suum fecit. Genes. 27. Epaminondas amico iussit, vt airet pecuniosum quenda̅, ac talentum ab eo peteret, adderet ???; se iussisse. Hîc ille, à quo flagitatu̅ erat, cùm ad eum profectus causam requireret: Quia bonus hic, inquit, est vir. tu verò circumfluis diuitijs, qui pecuniam publicam interuertisti. Plut. in Politicis. Arcesilavs, cognita Apellis Chij valetudine affecti inopia: iterum inuisit eum, adferens drachmas viginti, assidénsquepropè: Hîc nihil est, inquit, praeter elementa haec Empedoclis: [Greek words] Ignem & aquam & terram & placidi fastigia coeli. At ne cubas quidem tu commodé. Simul versans illius ceruical, id argenti subiecit clanculúm. Vt igitur, quae ei ministrabat, hoc reperit anus, admirata ???; Apelli significauit, ridens ille: Arcensilai est, inquit, hoc furtum. Plut. de Disc. adul. Pecvniae advlterio. Levcon pecunijs indigens, promulgauit se aliam monetam percussurum. itaq; adferret quilibet suos numos, vt alia forma excusi valerent. Quibus omne quicquid habebant adfere̅tibus, aliud signum impressit, duplici ???; precio esse vnumquenque numum iussit. Itaq; dimidiam partem eorum quae collegerat lucratus, neminem ciuim damno affecit. Polyaen. lib. 6. Divitias, Opes qvalescvnqve, Thesavros, prudenter conseruare. Ne Avferantvr per Vim & Iniuriam apertam. Abigall Nabalis Ziphaei vxor prudentissima, cùm cognouisset Dauidem aduersus se iam instruxisse ordinem, ob denegatum commeatum à marito: clàm marito ducentos panes, duos vini vtres, quinque oues apparatas, quinq; sata polentae, centum vuas passas & CC. ficuum palathas asinis impsuit, ijs ???; Dauidem iratum placauit. 1. Reg. 26. Croesvs rex, quum videret Cyri milites per vrbem Sardis captam discurrentes, percontatus est Cyrum, quid agerent ? Quum ???; is respondisset: Diripiunt vrbem tuam, opes ???; tuas populantur. Nequaquam, in quit, ô rex, nihil iam hîc meum est: tuum est quod diripiunt. Ea vox commouit Cyrum, vt suos á direptione reuocaret. Herodotus lib. 1. Demophon ab Atheniensibus acceptum depositi loco Palladium custodiebat, Agamemnone repetente: ac verum quidem tradidit ciui cuidam Atheniensi, nomine Rhuzygae, Athenas deportandum. At aequale & simile aliud factum, in tabernaculo habuit. Agamemnone verò cum magna manu aduentante, repugnabat, vt omnino opinionem hostibus faceret, se provero pugnare. Multis autem vulneratis, Demophontis milites cesserunt. Agamemnon fictum Palladium rapuit, & deceptus discessit. Polyaenus. lib. 1. Mortuo Alexandro Babylone, propter regni conte̅tionem triginta diebus inhumatus, carens ???ue sepulcro relictus Fuit. Hoc videns Aristander, vt vel inuitos ad sepulturae ho ???orem cogeret, in medios Macedones irruit, & omnes omnium seculorum reges Alexa̅drum felicitate superasse, tam viuum quàm mortuum asseruit. Etenim deos immortales sibi notum fecisse, in quacunque terra requiem ipsius cadauer asset habiturum, eam felicitate abundantem, & ab omni hostili vastatione in perpetuum liberam fore. Hoc audiens Ptolemaeus, maxima festinatione raptum, in vrbem Alexandri in Aegypto sitam deportauit. Et ne ipsi à perdicca in itinere eriperetur, clam facto simulacro, Alexandri effigiem referente, veste regia illud exornauit, & entaphijs honorificentissimis: deinde in Persicum currum imposuit, ac feretrum magnificè auro, argento & ebore instruxit. Sed verum Alexandri corpus apparatu tenui praemisit per vias occultas & inuias. Aelianus lib. 12. de Var. hist. Annibal ab Antiocho fugiens in Cretam, ad Gortynios venit. Videns aute??? mango se fore in periculo, nisi quid praeuidisse ???, propter auaritiam Cretensium (magnam enim secum pecuniam portabat, de qua sciebat exisse fanam) amphoras complures complet plumbo, summas operit auro & argento. Has Gortynijs praesentibus deponit in templo Dianae, simulans se suas fortunas illorum fidei credere. His in errorem ductis: statuas aeneas, quas secum portabat, omnes sua p???cunia complet, eas???ue in propatulo domi abijcit. Gortynij templum magna cura custodiunt, non tam à caeteris, quàm ab Annibale, ne quid ille inscientibus his tolleret, secum ???ue portaret. Sic conseruatis suis rebus Poenus, illusis Crete̅sibus omnibus, ad Prusiam perfugit. Probus in Annibale, & Sabellicus lib. 7. Enneadis 5. Cùm Titus Hierosolymam obsideret, Ivdaeorvm multi rebus carissimis exiguo precio venundatis, aureos numos, ne à Zelotis deprehenderentur, deuorabant. ???uum ???ue ad Romanos elapsi essent, exon ???rato ventre eos recipiebant. Iosephus lib. 6. c. 11. Belli Iudaici. Alexivs Protostrator, magni Domestici Ioannis Axuchi filius natu maximus, Anconam ab Imperatore Manuele Comneno missus, vel ad compone̅dum bellum, vel conscripto milite protrahendum: postquam pa ???ificationis cum rege Alemannorum Friderico Barbarossa nuncium accepit, clàm ciuibus pecunia aliò tra̅slata, capsas inanes obsignatas procerum fidei ma̅dat: iubet ???; caueri, ne quid inde auferatur, néve quaeratur, quid in ijs sit, aut signa ante suum ab Imperatore editum aperiantur. Nicetas lib. 2. Albertvs dux Magnopolensis, qui primus cum fratre intulit familiae & domui suae ducalem honorem, villam Rodenstorpe, subiectam Raceburgensi episcopatui, impetebat. Vvibertus episcopus eam sui iuris esse probare contendens, vbi videt omnes iuris & amicitiae vias claudi, in coetu multorum ministerialium: Audite, inquit horrenda voce, principes, & qui adstatis vniuersi, verbum Domini. Deus qui per merita serui sui Ludolphi praedecefforis nostri, cui maiores vestri impenderunt misericordiam & consolationem in afflictione sua, exaltauit & glorificauit domum vestram, dux Alberte, vt prae alijs opibus, honore, ditione, creueritis: quando quidem vos pro tantis beneficijs ingratos video: sequar iudicium diuinae pietatis, inferam pro benedictione maledictionem, & respiciet Deus preces seruorum iniustè afflictorum. Simul ???; haec dicens, iussit afferri pontificalia indumenta. Dux, ab incepto destitit. Cranz. lib. 9. Metrop. c. 47. Tyrannus ad exhauriendum bona Cvivsdam opulenti & iactabundi, sub graui poena praecepit, vt asinum literas doceret. Ille impossibile ait fore, nisi multum temporis sibi in erudiendo asino concederetur. Pete quantum vellet iussus, decennium impetrauit. Deridebatur ab omnibus, quoniam rem impossibilem suscepisset. Ille amicos solatus, Nil [1720] timeo, inquit: nam interim aut ego moriar, aut asinus, aut dominus. Poggius in Facetijs. Mortuo Francisco I. Gallorum rege, Henricus F. ab nobili Matrona, quae regi in delicijs vulgò formae causa, seu potiùs, vt cordatiores iudicabant, ingenij & morum gratia fuerat, profusas donationes à patre factas per legatos repetijt. Illa cùm ea quae occultari non poterant nuncijs benignè concesfisset: post aliquot dies spontè [Greek words] omnia maximi precij ad regem misit, cum hac verborum praefatione: Siquidem regi paternae donationes viderentur rescindendae, nullàm in se fore moram. id vnum sibi aegrè accidere, quòd cuius fidei summa omnia pater concredidisset, de eius fide in auro, gemmis, monilibus restituendis filius dubitare videretur. Caeterùm ea se regem in praesens cura liberaturam: quaecunque nunciorum curam effugissent, ijs tanquam à liberali profectis animo rex pro libito vteretur, frueretur. Ea magnitudine animi delectatus rex, vt famae insuper paternae consuleret, etiam ea, quae per nuncios priùs acceperat, cum foenore restituenda curauit. Huberti Langueti hypomnema. Dolum. Ancilla quaedam pecuniam depositi nomine à duobus hospitibus acceperat, ea conditione, vt illam simul vtrisq; redderet: quorum alter interiecto tempore, tanqua̅ mortuo socio, squalore obsitus, deceptae omnes numos abstulit: superuenit deinde alter, & depositum petere coepit. Haerebat ita misera, vt de laqueo & suspe̅dio cogitaret. Sed opportunè ei Demosthenes patronus affuit, qui vt in aduocationem venit: Mulier (inquit) parata est depositi fidem soluere: sed nisi socium adduxeris, id facere non potest: quoniam, vt ipse vociferaris, haec dicta est lex, ne pecunia alteri sine altero numeretur. Iudices pro ea pro ea pronunciarunt, Demostheni prudenter monenti obtemperantes. Val. Max. lib. 7. cap. 3. Lvitprandvs Longobardoru̅ rex, è Sardinia insula D. Augustini corpus Papiam transtulit, ad D. Petri, & ne facilè resciri posset, quo loco conditum esset, tribus locis effossis, structis ???; sepulcris, & noctu clàm occlusis, alio loco corpus condi iussit, vt certo corporis loculo ignorato, minùs prompta eius rapiendi occasio foret. Constructum deinde est alio seculo D. Augustino sacellum iuxta templum D. Petri, in quo tumulus honorarius visitur. Bern. Saccus lib. 9. Ticinensis hist. Tres nebulones, interuersis patroni mercibus, Senas confugerant, & trapezitae ad octo millia aureoru̅ commiserant, quos non nisi praesentibus tribus, cùm vellent, numeraret. Vnus illorum socios omni pecunia exuere stude̅s, trapezitam adit, & de emendo praedio consiliu̅ suos cepisse ait. Hinc socios (quos animi causa rus profecturos summo mane sciebat) monet, opus esse LXX. aureis in communes expensas. Illi cum tempore vrgerentur, manè trapezitam offen du̅t, & pecunias socio tertio depromere iubent, de LXX. intelligentes: cùm trapezita de tota summa intelligeret. Accepta omni pecunia, profugit ille. Socij duo redeunt, in ius trahunt trapezitam, qui contra pacta socio tertio, ipsis non praesentibus, numerasset pecuniam. Pendebat ille miser animi, & modò non desperabat, duabus iam sententijs inferior: cùm Arlottvs plebanus Florentinus, homo facetissimus & ingeniosissimus, superuenit, & librum rationum coram iudicibus praelegi curauit: hinc ad iudices conuersus: Nulla, inquit, mora erit. Trapezita hic amicus meus summam quam petunt totam, quam tertio priùs numerauit, iterum numerare paratus est, si modò tres simul compareant, quemadmodum ex pacto comparere debent. Haec argutia & laudem Arlotto & trapezitae liberationem peperit. Auctor vita. Corrvmpantvr, Perdantvr. Demetrius Poliorcetès Rhodum oppugnabat, & aedes quasda̅ extra vrbem publicas, igni absumere parabat, in quibus erat memoratissima illa Ialyssi tabula, Protogenis pictoris manu facta: cuius operis pulcritudinem praestantiam???; ira percitus Rhodijs inuidebat. Mittunt Rhodii legatos ad Demetrium cum his verbis: Quae malum (inquiunt) ratio est, vt tu imaginem istam velis incendio aedium facto disperdere? Nam si nos omnes superaueris, & oppidum hoc totum ceperis, imagine quoq; illa integra & incolumi per victoriam potieris: sin verò nos vincere obsidendo nequiueris, petimus consideres, ne turpe tibi sit, quia non potueris bello Rhodios vincere, bellum cum Protogene mortuo gessisse. Hoc vbi ex legatis audiuit, ab oppugnatione destitit, & imagini & ciuitatipepercit. Gellius lib. 15. cap. 31. Amittantvr vel Naufragio. Cùm in Cypro Ptolemaeus decessisset, Cato minor eam prouinciam sortitus, ex regio thesauro paulò minus septem millia argenti talentûm coëgit. Veritus autem longam nauigationem, multa vasa parauit: quorum capiebant fingula bina talenta & drachmas quingenas. Singulis longum alligauit funiculum, cuius capiti corticem suberis praegrandem annexuit: quò si afflictum esset nauigium, alligatus ab imo locum commonstraret. Argentum tamen omne, pauco excepto, prosperè transuectum est. Plut. in Catone. Incendio. Avgvstvs Imp. delegit Romae è libertinorum numero milites, qui aduersus incendia ferrent opem. Contra ruinas verò nouorum altitudines aedificiorum deposuit: & ne quis supra pedes septuaginta sublimiùs aedificaret, inhibuit, inpublicarum vicinitate viarum. Strabo lib. 5. & Suetonius. Clavdivs Caesar Puteolis & Hostiae singulas cohortes ad arcendos incendiorum casus collocauit. Suetonius. Divitias, opes amissas, ereptas recipere. Israelitae ex Aegypto egressuri, à vicinis suis Aegyptijs vasa aurea & argentea, mundum???; muliebrem mutuò acceperunt, quòd ijs se ad sacrificium Deo suo in desertis peragendum opus habere dicerent. Neq; difficulter obtinuerunt, cùm Dominus Aegyptiorum animos flecteret. Et sic Aegyptios auro omnispoliauerunt, cùm priùs & primogenitos eorum angelus interfecisset, & varijs alijs plagis tota Aegyptus affecta fuisset, eò quòd populum Dei Pharao dimittere nollet. Fraus ista fuit, si exteriorem corticem spectes, in mutuo. At reuerà non mutuum accipieba̅t, sed iure repetundarum ab Aegyptijs Israëlitae id, quod suum erat, recipiebant, vt in pios vsus & cultum veri Dei conuerteretur. Exod. 12. Apud Aegyptios lex in fures erat, quae iubebat eos, qui furari volebant, nomen suum apud principem sacerdotum scribere, atq; euestigiò furtum ad eum deferre: similiter quibus res, furto erepta erat, apud eunde̅ rei sublatae tempus, diem & horam scribere. Hoc modo facilè inuento furto, qui rem amisisset, quarta multabatur parte, quae daretur furi. Diod. lib. 1. c. 6. Chersobleptes, cùm eius cognati desciscentes, magnam pecuniarum vim clàm exportassent: facta pace, ciuitatum eis praefecturas dedit, os???; ab se inuicem disiun xit. Cùm aliquantum te̅poris intercessisset, pecunias???; exigeret, comprehensos eos ex vrbib. eiecit, & pecunias ipse possedit. Polyaen. lib. 7. Dionysivs Syracusiorum tyrannus, in Tyrrheniam nauigans centum triremibus, cùm nauis qua equites vehebat transisset ad Leucotheae fanum, acceptis septuaginta talentis numismatis confestim nauigauit. Cum???; intellexisset, in occulto mille argenti talenta, aut amplius, milites ac nautas diripuisse, antequam eos in terram exponeret: his qui pecunias haberent, imperauit, vt dimidium summae ad se deferrent, dimidiu̅ verò se ipsis relinquere: qui morem non gererent, eos se morte multaturum. Cùm ergo dimidiam partem singuli attulissent, reliqua etiam exegit, dono vicissim eis dedit ad mensem frumentarias praefecturas. Polyaen. lib. 5. C. Ivlivs Caesar Nicomediam nauiga̅s, iuxta Maleam à latronibus Cilicibus captus est. Qui cùm magnam mercedem pro eius liberatione petere̅t, ille duplicem summam promisit. Appulerunt Miletum. Homines extra moenia accurrebant. Caesar Epicratem Milesium seruum mittit ad Milesios, rogans, vt sibi pecunias mutuò darent. Qui eas confestim miserunt. Epicrates mandatum habebat à Caesare, vt cu̅pecunijs magnum conuiuij apparatum apportarent, & hydriam plenam ensibus, vinum???; mandragora mixtum. Caesar duplicatam latronibus pecuniae summam numerauit, eis???; conuiuium apposuit. Illi exultantes pecuniarum multitudine, largiter genio indulgebant: & vinum medicatum bibentes, in soporem incidebant. Caesar dormientes interficere iussit, statim???; pecunias Milesijs reddidit. Polyaenus lib. 8. Henricvs III. Anglorum rex, pecuniae egens, ex co̅silio Petri Vintoniensis antistitis populo assiduis tributis exhausto parcens, possessiones quas ab initio ipse adolescens paru̅ consideratè suis donisset, ab illis recepit, simul???; rapacissimos quosq;, qui ampliores praefecturas gerebant, priuauit, coëgit???; rationem reddere, illis pro spongijs vsus, quòd antea sic eos perfudisset, vt nunc madidos posset exprimere: quod olim Vespasianus factitasse fertur. Polyd. lib. 16. Alphonsi Aragonij te̅poribus, Agrigenti (quae Siciliae ciuitas est) Vir caecus fuit astutissimus, qui per insulam proficiscens, sine vllo ductore, etiam videntes interdum anteibat. Hic cùm haberet quingentos aureos numos, veritus ne sibi furto adimerentur, in agro eos defodit. Quod cùm fortè quidam vidisset, qui ei per baptismi sacra coniunctus erat, & haud longè ab eo loco habitabat, sequenti die effossam inde pecuniam abstulit. Caecus post aliquot dies ad locum redijt, vt pecuniam quaereret. Quam cùm non inuenisset, comectura assecutus est, propter vicinitate̅ nullum alium quàm vicinum, de quo dictu̅ est, auertisse. Itaq; rem dissimulat, atq; post aliquot dies vicinum conueniens, sub iurisiurandi fide, vt meliùs tegeretur astus, ceu amico communicat, se aliàs pecuniam defodisse: & cu̅ tantundem nunc etiam haberet, petere se ab amico consilium, Deberétne simul cum alia defodere, aut seorsim eam apud se retinere? Amicus, qui hanc quoq; caeci pecuniam, vt aliam, auferre cuperet, suasit, vt cum alia defoderet: & necaecus, si primam abesse pecuniam inuenisset, hanc, quam se habere [1721] nunc dicebat, illic deponere abstineret, primam illic, vt amtè erat, reposuit. Caecus illuc profectus, cùm pecuniam inuenisset, arbitraretur???; id quod erat, scilicet amicum haud longè ab eo loco abesse, exclamauit: Hac in re, amice, oculatior vidente caecus fuit. Fulgosus lib. 7. cap. 3. Lippa expugnata à Christianis, ductu Georgij monachi & Io. Baptistae Castaldi, archistrategi regis Ferdinandi, anno Sal. MDLI. cùm defectores fortunis omnibus exuerentur: Mercatoris Lippensis, qui in oppugnatione occubuerat, Vxor spoliata bonis, quae Georgius duobus centurionibus donauerat, forma eximia ad Castaldum noctu venit, suam calamitatem narrauit, misericordiam illius implorauit, indignum esse se ob mariti improbiratem ad mendicitatem redigi, & quod morte peius duceret ad impudicitiam: Christianam se esse, eo???ue dignam, erga quam Christianus dux pietate moueretur. Castaldus generoso mulieris animo perspecto, donationem irritam habuit, mulieri bona restituit, centuriones alijs muneribus prosecutus est, quorum alter hanc ipsam formae, & virtutis nomine in vxorem duxit. Ascanius Ce̅torius lib. 3. Com. belli Transyluaniae. Vrbes, Regiones, Arces Comparare. Dido è Phoenice profuga, ab Hiarba Massylorum rege mercata solum, quantum ceruino posset circundare tergo, pellem in minutas diuisit corrigias, ijs???ue circundedit tantum agri, quantum vrbi aemulae aliquando Romani futurae imperij aedificandae satis esset. Hanc ob causam arci Carthaginis, Byrsa nomen inditum. Aeneid. 4. Clazomeniorvm & Polycleae exempla sub Tit. Oracula prudenter confirmare, reperies. Aeneanes cùm Cirrhae saxis regem obruissent Oenoclum, Apollinis praecepto in regionem Inacho adiectam descenderunt, quam habebant Inachienses & Achaei. Fuit editum oraculum his, si impertiti essent regionem, amisuros vniuersam: illis, si à volenribus accepissent, acquisituros. Igitur Temon, vir inter Athenienses cordarus, veste sumta pannosa & pera, mendici specie, ad Inachienses contulit se. Cui ad contumeliam & ludibrium cùm glebam rex dedisset, acceptam in peram condidit, nihil ampliùs poscens. Maiores natu regem adeuntes, ne rem vilipenderet, monuerunt, neq; hominem missum faceret. Temon centu̅ bobus Apollini votis effigit, & paulò pòst Aeneanes regionem obtinuerunt. Plut. in Graecis quaest. Philippus Macedoniae rex Aratvm Sicyonium Achaeorum praetore̅ Messene è theatro duxerat Ithomatam, ad sacra Ioui facienda, & contemplandum locum. Est enim non secùs atq; Acrocorinthus munitus: ex quo si praesidio firmatus sit, multu̅ vexari accolae possunt, atq; est inexpugnabilis. Sacrificans ibi, exta bouis, quae ei porrexit aruspex. monstrauit Arato & Phario Demetrio, quaesiuit???; quid vterq; in visceribus animaduerteret? teneret arcem ipse, an redderet Messenijs? Ibi arridens Demetrius: Si aruspicis, inquit, mentem habes, relinques hunc locum: sin regis, tenebis ambobus cornibus bouem. aenigmate significans, Peloponnesum, si Acrocorintho adiecisset Ithomatam, fore ei obnoxiam & infractam. At rogante Philippo Aratum, Quid is sentiter? contrarium suasit, & pòtius fide & beneuolentia conciliandos subditos, quàm latronum instar in petris nidulandum docuit. Cui Philippus, posthabito Demetrij consilio longè commodiore, acquieuit, expugnatus quasi ab illo, & oppido isto spoliatus. Plut. in Arato. Ivarvs, Dacorum rex, ingenti classe Angliam inuasit, anno DCCCLXIII. Sed ab Ethelredo rege fortiter repulsus, vt Saxo Grammaticus prodit, conciliata cum Anglo pace, tantum arui ab eo impetrauit, quantum equino posset circundare tergo, & illo in minutissimas corrigias secto amplum vrbi condendae locum occupauit. Qui deinde renouato bello, rerum hoc pacto potitus est. Sed biennio pòst, relicto Agnero insulae praesidio, domum ob rerum nouarum motus redire, necesse habuit. Non ponit Saxo nomen vrbis ab Iuaro subitò aedificatae. Ast ab isto artificio videtur traxisse nomen oppidum, quod Dongcastrum vocatur: nam thong, Anglicè corrigia dicitur, & th pro d Angli vtuntur, vt inde Dongcastrum sit nomen compositum. Polyd. lib. 5. Henricvs Etichtonis, vel Ethiconis, comitis ab Altorf & Rauenspurg F. à sororis marito Ludouico Francorum & Boiorum rege, Ludouici Pij nepote (alij scribunt, à Carolo Magno, alij à Lodouico Pio) quicquid in superiore Boiaria aureo veniculo à prima luce ad meridiem ambiret, per ludum poposcit. Ludouicus ratus, fratrem coniugis pauperiorem esse, quàm vt aureum carrum possideret, postulatis annuit. Mox Henricus plaustro rustico, in sinu interim aureum curriculum gestans, vnde cognomen ei adhaesit, circumuectus est à Lyco fluuio ad Ambronem flumen, à Gelono flumine ad Alpes Peninas. Arrisit Ludouicus dolo, & quaecunq; hisce finibus continentur, Henrico donauit. Huius posteritas deinceps potita est Boiaria. Aue̅tinus lib. 4. Annaliu̅ Boiorum, & Albertus Crananzius lib. 2. Saxoniae c. 26. & Munsterus in Cosmographia. Regnervs Danorum rex, vt Schoningiam (quae in litorali parte Scandiae est, Daniae vicina) suo regno adiungeret, quando armis non poterat, Thoram Heroti Sueonum regis F. in vxorem petijt, & Langerthae vxori suae, vt in repudium consentiret, persuasit. Eo tempore ex vetustissimo more obseruabatur, vt qua̅tò illustriori sanguine virgines natae essent, tantò maiora perucula proci subire cogerentur. Alijs enim fortissimi gigantes, & pugiles duello superandi opponebantur: ab alijs exacta milltaris disciplinae experientia, aut gloriosum, aliquod facinus pro salute Reipub. peractum expetebatur. Thorae thalamum duae immanes belluae turabantur, quae antè expugnandae erant, quàm viro traderetur. Ergo & Regnerus ferocissimas belluas non minùs feliciter quàm fortiter expugnauit. Quas Saxo Danicus scriptor serpentes fuisse asserit tantae magnitudinis, vt integrum bouis cadauer quotidiano pastu absumerent: alij immanes vrsos fuisse aiunt Interim Herotus pugnam ex aula contemplatus, interrogat, quisnam esset ille monstrorum domitor villosis femoralibus indutus? dedit???ue ea quaestio occasionem, vt postea Regnerus Lodbroch, hoc est, villosarum bracharum cognominaretur. Qui deinde ex hac coniuge complutes liberos procreauit: quorum occasione plurima & cruenta bella inter Suecos & Danos suborta fuerut, enitentibus Danis, posteritatem Thorae inuitis Sueonibus obtrudere. Praeterea Regnerus per has nuptias quietam Schoningiae possessionem assecutus est, donec eam Ericus Sueonum & Gothorum rex, cognomento Victoriosus, ad Gothici regni coronam viribus & armis reuocauit. Io. Magnus lib. 17. cap. 5. Recipere. Venceslao, III. Boëmorum rege mortuo, mors per Avlicos, officia ei licet mortuo tanquam viuo exhibentes, eatenus suppressa fuit, dum omnes, qui aere vili mutuo dato, opimas Regis arces pignoris loco possidebant, quasi mandato Regis ad rationem reuocati, pecuniam creditam, certis nominibus deductis, recipere, & arces inuicem restituere compulsi sunt. Ac tum demùm mors diuulgata, funus???; regium, quo decuit, honore celebracum. Dubrauius lib. 16. Aedificare, Restavrare. Solon in Cypro in summa gratia fuit apud quendam illius regionis regem Philocyprum. Habebat oppidum hic exiguum à Demophonte Thesei filio ad Clarium amnem conditum, munito quidem loco, sed aspero & sterili. Ei Solon, cùm esset laetus campus subiectus, illuc suasit vt vrbem tra̅sferret, amoeniorem???; & ampliorem excitaret. Atq; ipse praesens, vt frequentaretur oppidum cultoribus, curam egit, socius???; fuit regis in constituendo, eo cùm ad vitam, tum ad securitate̅ commodissimè tuendam. Vnde frequentes incolae confluxerunt ad Philocyprum, aemulati???; hoc sunt caeteri reges. Quare Soloni honorem habuit, nominata vrbe, quae dicta antè Acpea fuerat, ab huius nomine Solis. Plut. in Solone. Alexander, cùm in Aegypto vrbem aedificare decreuisset, eis, quos negotio praefecerat, iniunxit, inter paludem & mare, quem locum ipse diligenter metatus, & ad regiones vrbis ponendas partitus fuerat, eam extruerent, voluit???; Alexandriam de suo nomine appellari. Cuius positio commoda valde electa est, ob vicinitatem portus Phari. Recte???; in vicis dispone̅dis illud fuit consideratum, vt omnes flatu ventorum, qui anniuersarij dicuntur, inspirarentur. Diodorus lib. 17. Annobal Poenos, deuicto ab Romanis Antiocho contulit se ad Armenium Artaxam. Cui cùm alia multa vtiliter suasisset, etiam notata eius loci, qui iners negligebatur, eximia indole atq; amoenitate, formam ibi vrbis delineauit, eam???; deducto eò Artaxae ostendit, hortatus???; est ad eam condendam. Quod cùm regi placuisset, atq; ab eo contendisset, ipse vt operis curam susciperet: amplam excitauit & magnificam vrbe̅, eam???; ab rege appellaauit Artaxam, Tigranis postea regiam, atq; caput factam Armeniae. Plut in Lucullo. Vrbs deformis veteribus incendijs ac ruinis erat. Vespasianvs vacuas areas, & dirutas domus, deformationi auxilium ferens, concessit, vnicuiq; occupanti, si eas ipsi domini cessarent aut detrectarent aedificare, reficere, exstruere. Paucos enim re sua priuari satiùs esse, quàm in vrbe vrbem quaerere. Aerodius ex Suetonio. Freqventare, Popvlosas reddere. Ephesus olim à templo aliquot stadijs distabat, vsq; ad Croesi tempora. Postea circa templum habitauêre, vsq; ad Alexandri tempora. Lysimachvs condita vrbe, quae nunc est, cùm homines non libenter inde commigrare̅t, vehementi imbre obseruato fossas & cannales obstruxit: vnde vrbs submersa est, & illi perlibe̅ter traducti transmigrauêre. Lysimachus vrbem de vxoris nomine Arsinoën appellauit, veruntamen antiquum nomen obtinuit. Strabo lib. 14. Romvlvs, Romae conditor, vt vrbem redderet populosam inter arcem & Capitolium (ipsi loco Intermontio nomen [1722] fuit) inter duo querceta, vmbranti loco, Asylum constituit. Huc serui, & qui domesticis erant iudicijs obnoxij, velut ad vnicum libertatis & vitae portum, certum???; perfugium, ex circumiectis vrbibus migrabant. Qui benignè accepti, & ad vrbem colendam omnibus officijs inuitati, frequentiorem reddiderunt indies ciuitatem. Sabellicus lib. 2. Enneadis 2. At cùm coniugia Romanis deessent, per legatos à finitimis connubia petijt. Quibus negatis, ludos Consualia simulauit. Ad quos cùm vtnusq: sexus multitudo venisset, dato suis signo virgines raptae sunt: vt est apud Caecilium. Furius Camilivs quum censuram ageret, vt exhausta ciuitate propter assiduas bellorum clades, ciues suppeterent, legem de maritandis ordinibus tulit: qua inter caetera poenis coërcuit illos, qui viduarum nuptias, quarum viri bello cecidera̅t, deuitarent. Eos verò qui ad senectutem celibes peruenerant, aera poenae nomine ad aerarium ferre iussit. Quam legem Q???etiam Metellus Numidicus iterum in censura promulgauit. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 13. C. Ivlivs Caesar XXC. ciuium millibus in transmarinas colonias distributis, vt exhaustae quoque vrbi frequentia suppeteret, sanxit: Ne quis ciuis maior annis viginti, minórve decem, qui sacramento teneretur, plus triennio continuo Italia abesset: neu quis Senatoris filius, nisi contubernalis, aut comès magistratus, peregrè proficisceretur: néve hi, qui pecuriariam facerent, minus tertia parte puberum ingenuorum inter pastores haberent: omnes???ue medicinam Romae professos, & liberalium artium doctores, quò libentiùs & ipsi vrbem incolerent, & caeteri appeterent, ciuitate donauit. Suetonius in Iulio I. Theodericvs Ostrogothorum in Italia rex, ad frequentandas vrbes edicto iussit, toto anni tempore, praeterquam tribus messium & autumni mensibus, ciuitates & oppida frequentare, obire munera, quibus antea quietissimis Reipublicae temporibus consueuissent. Non solùm enim agrestes tunc, sed etiam honesto nati loco, motibus fatigati, quibus tamdiu Italia iactata fuerat, rura incolebant. Cranzius libro tertio Sueciae, cap. 13. Sub ipsam Venetae vrbis originem cùm vndiq; magnis pollicitationibus ad nouam vrbem incolendam homines rei maritimae naualis???ue fabricae periti accerserentur: neque seruilis fortunae quenquam, neque sicarium scelestúmve aliquem in eam receptum affirmant. Ex quo manifestè apparet, viros illos optimos vrbis conditores noluisse nascentem ciuitatem praua vlla conuenarum colluuione contaminari. Quod ipsum non modò non fecerunt illustrium vrbium conditores quidam, sed vltrò flagitiosissimum quenque aperto ad hoc ipsum asylo in ciuitatem euocauerunt. Verùm illi frequentiae, hi morum sanctitati nobilitati???ue suae consultum voluêre. Sabellicus lib. 1. Decad. 1. Alfonsvs Albuquercius, Indiae praetor, Goa expugnata, Lusitani imperij in India metropolim esse voluit, ea???ue ciuitatis fundamenta iecit, quibus nixa, non facilè de statu conuelli posset, sic vt iusti in ea exercitus conscribi & classes magnae aedificari possent. Cùm verò Lusitanas mulieres non haberet, quod vnum remedium inueniebat: eas, quas bello ceperat, Christianis sacris expiatas, Lusitanis militibus matrimonio collocabat, eis???; possessiones in ea insula, Saracenis ob perfidiam iure detractas, assignabat, eos???; multis fauoribus atque praemijs ad eas nuptias alliciebat. Sic factum est, vt instar Romuli, qui vrbem Romam condidit, aut Thesei, qui ciues Atticos è pagis in vrbem compulit, aut aliorum, qui vrbium fundatores extitêre, illius vrbis, qua̅ armis atq; virtute cepit, conditor appellari posset. Osorius lib. 7. rerum Emmanuelis. Locvpletare. Psammetichvs primus Aegyptiorum regum, caeteras nationes ad importanda, quae apud se erant, allexit, securitate singulis adeuntibus praebita. Diod. lib. 1. c. 5. Dirvere. Celebre & antiquum erat in agrore. &c. Vide fol. 1552. Mvnire. Sesostris Aegyptiorum rex, cùm Scythas & Graecos subegisset, maximam multitudinem gentium captiuarum in Aegyptum secum duxit: earum???ue opera vsus est ad lapides immensae magnitudinis in templum Vulcani pertrahendos, & ad diuortia aquarum effodienda, vt Aegyptu̅ priùs equis & plaustris agendis idoneam contra vim hostium muniret. Ab eo enim tempore inequitabilis, & plaustris inhabilis regio extitit, propter multiplices fossas vniuersa loca occupantes, in quas Nilus inundans reciperetur, ne loca arida fiti laborarent. Herodotus lib. 2. Ex Vindonissae vrbis excidio fratres duo Romani euaserant. Quorum alter ad Argentinensem episcopatum euectus, Fratrem pecunia ad aedificandam arcem propè Vindonissam impulit, quam Habspurgum vocant, tot regum & Imperatorum progenie inclytam. Episcopus arcem absolutam audiens, ad fratrem profectus, cùm aedificium rude & infirmum esse videret, primùm admirari hominis vaecordiam, mox etiam pecuniae collatae rationes exigere coepit. Tum frater: At cras propugnacula & rationes meas videbis. Noctu interea nobiles & rusticos vicinos, quorum vel agros vel operas ea pecunia redemerat, armatos adesse iubet, & manè tanquam oppugnaturos ad arcem ascendere. Episcopus rei ignarus, multitudine ea territus, quasi hostium esset, à fratre admonitus est, Ferreos hosce muros suos esse, pecunia redemtos, lapideis longè praestantiores. Hac ratione episcopo satis fecit. Stumpfius. Pragenses sub Lvdovico rege, seriùs licèt, secum reputantes, quòd adunata qua̅ diuisa virtus & fortior & tutior esset: duas ciuitates suas in vnam co̅traxêre, vnum magistratum in vtraque ciuitate co̅stituêre, fossas co̅planauêre, portas reserauêre, poenam???; exilij perpetui contra eum sanciuêre, quisquis constituta turbaret. Dubrauius lib. 33. Conservare. Ab Excidio prohibere. Bello vigente inter Tyndaridas & Theseum obraptam Molenam, cùm illi Aphidnas occupassent & sororem recepissent, Atheniensibus trepidantibus suasit Menesthevs, Petei F. vt admitterent in vrbem & acciperent benignè Tyndaridas: vt vni Theseo iniuriae auctori arma inferrent, in caeteros mortales benefici essent & eorum seruatores. Hoc ipsum euentus comprobauit: nihil enim omnino victores, quam vt initiarentur, postulauerunt: quòd non minus quàm Herculi propinquitas ipsis cum ciuitate intercederet: quam obtinuerant ab Aphidno adoptati, vt à Pythio Hercules. Plut. in Theseo. Lampsacenis Alexander Magnus infestis armis imininebat, ob id quòd ad Persarum regem vel defecissent vel deficere cogitarent. Missus ad eum fuit Anaximenes legatus, qui Philippi & Alexandri res gestas diligenter descripsit, deprecaturus pacem. Cùm Alexander conceptis verbis iurasset, facturum se omnia contra quàm ille rogasset: Hoc ergo, inquit, abs te, rex, precibus contendo, vt Lampsacenorum coniuges & liberos in seruitutem redigas, vrbem totam excindas, & deorum tempia exuras. His Alexander ambagibus circumuentus, Lampsacenis inuitus pepercit. Pausan. lib. 6. Sparta foedè à terraemotu concussa, rex Archidamvs statim ex praesenti insequens prospiciens discrimen, ciues???; cernens ex tectis, quaecunque carissima erant, egerentes: classicum cani tanquam aduentantibus praecepit hostibus, vt quàm ocyssimè armati ad ipsum concurrerent. Hoc fuit vnum Spartae ea tempestate saluti. Ilotae enim serui concurrerunt vndique ex agris, vt Spartiatas, qui incolumes essent, opprimerent: quos vbi offenderunt armatos & instructos, in oppida sua sunt dilapsi, bellum???; ex professo fecerunt, adscitis non paucis finitimis, ac simul Spartiatas adorti sunt Messenij. Plutarchus in Cimone. Amicitiae Politicae Pvblicae prudenter consulere. Amicitia & Inimicitia sibi inuicem succedunt, ea???; propter eiusdem videntur esse co̅siderationis. Iam quia Inimicitia omnium eiudentiß. est, quando armis concurritur: fit vt in exemplis congerendis non rarò etiam bellica, quaedam, quorum locus inter Stratagemata proprius est, occurrant. Contrahendo. Consule Tit. Prudentiae in ac quirendo Imperio, folio 1737. Thales Milesius ciuibus suis dissuasit, ne foedus cum Croeso rege Lydorum facerent. Quod quidem consilium Mileto salutem peperit, cùm deuicto Croeso Cyrus socios regis persequeretur. Laërtius in eius vita. Cùm Cyrus iunior tribus & octoginta millibus militum conscriptis, Ciliciam inuasisset, fratrem Artoxerxem imperio exuiturus: Syenneses Ciliciae princeps accepta fide ad Cyrum accessit, vnum???; ex filijs ad eum cum idonea Cilicum manu instructum misit: filium alterum clàm ad regem Artoxerxem ire iussit, qui nunciaret illi fratris conatus, se haud sponte quidem, sed inuitum cum Cyro societatem iunxisse, beneuolentia nihilominus pristina, animo???; constanti perseuerare, atq; per occasione̅, Cyro relicto, ad partes regias transiturum. Diodorus lib. 14. Quidam Alexandrvm commonefaciebant, vt Graecos pro amicis, Barbaros pro hostibus haberet. Respondit: Satius esse, haec virtute atq; vitio diuidi. Complures enim Graecos malos esse, & Barbaros probos: sicut Indos & Arianos, Romanos etiam & Carthaginenses. Strabo lib. 1. Agesilavs, quum à rege Persarum essent allatae literiae, quas Perses vnà cum Callia Lacedaemonem perferebat, de hospitio, de???ue amicitia tractantes, non recepit, sed iussit illos regi renunciare: Nihil esse necesse priuatim ad ipsum literas mittere: caeterùm si perspicuum foret, illum bene velle Lacedaemonijs & Graecis, ipsum quoque illi pro viribus futurum ami [1723] cum. Quòd si deprehenderetur insidias tendere, ne puret, inquit, quòd me sit habiturus amicum, etiamsi veheme̅ter multas ab eo recepero epistolas. Quid hoc animo sublimius, cui in omnibus rebus gerendis hic vnicus eratscopus, co̅sulere Reipublicae commodis? Plut. in Lacon. Cùm in conuentibus Amphictyonicis referrent Lacedaemonij ad consilium, vt ab eo consilio arcerentur ciuitates, quae arma no̅ consociassent aduersus Xerxes: time̅s Themistocles, ne summotis à consessu Thessalis, Argiuis, praeterea Thebanis, illi haberent semel ad nutum suum sustragia, atq; ex eoru̅ voluntate omnia gerere̅tur: patrocinatus est hisce ciuitatibus, & sententias Pylagorarum circumegit docens, quae consortes belli fuissent, vnam & triginta ciuitates esse, atq; has magna ex parte planè exiles. Non esse igitur ferendum, si exclusa à foedere reliqua Graecia, consilium hoc ad duarum, vel trium amplissimarum arbitrium ciuitatum redigeretur. Ex eo incurrit potissmùm in Lacedaemonios. Quapropter Cimone̅ prouexerunt honoribus, quò Themistocli eum excirarent in rep. aduersarium. Plut. in Themistocle. Cassander ex Apollonia rediens, in ingentem Abderitarum coetum inadit, qui ranarum murium???; multitudine patrium solum telinquere coacti, nouas sibi sedes quaerebant. Veritus ille, ne profuga manus, desperatione rerum, Macedoniae quietem, si in eam terram irrupisset, subito accessu turbaret, in socios recepit, icto???; in id foedere, agrum illis in Macedoniae finibus assignauit Sab. lib. 7. Enn. 4. Duo reguli fratres ex Thracia, cùm intestina discordia laborarent, alter cui Rasto fuit nomen, cum tribus millibus peditum ad Octauium & M. Antonium se contulit, huius frater Rastupolis pari equ tum numero Cassio & Bruto enixè fauit, in campis Philippicisi: cui Rastus, posteaquam in Philippis est debellatum, veniam ab Antonio & Octauio impetrauit. Credibellatum multi simularam fuisse eorum discordiam, atq; ex co̅ posito in vtrisq; castris militasse, vt alterius crimini vistoris meritum ob staret. Sab. lib. 8. Enn. 6. Cùm Sylla tribunos plebis sustulisset, Cn. Pompeius restituere eos plebi in animo habebat. Nihil enim pop. Rom. insaniore cupiditate prosecutus est, neq; illum magi???ratu̅ recuperare, atq; eum, desiderauit ardentiùs: vt Pompeius pro magna felicitate reputaret illius actionis occasionem. quòd beneficium reperturum non putaret se aliud, hoc si alius praeripuisset sibi, quò ciuium repensaret fauorem. Itaq; tribunos plebis populo reddidit, permisit???; vt iudicia iterum lege transferrentur ad equites. Plut. in Pompeio. Theodomiro Ostrogothorum regi mortuo filius Theodericus Amalus successerat. Iuuenem summa virtute, magnis???; opibus ad res in Illyrico nouandas instructum, adeptus Zeno Imp. ad amicitiam suam alliciendum est arbitratus. Itaq; ad se venire Constantinopolim iussum, omni genere honoris excoluit. nam & inter proceres sui Palatij retulit, & magistrum praesentis militiae fecit, & filium ad optatum insuper statua equestri aenea ante Palatium posita decorauit. quinetiam Ripensi Dacia, Moesiae???ue parte donatum, in posterum annum consulem designauit. Quadriennio pòst, cùm Gothi ad extrenum propter otium à bello inopiam essent redacti, Italiam eis occupandam Zeno permisit, ab Odoacre Herulorum rege iam aliquot annis possessam. Sigonius libro 15. Imperij occidentalis. Sub Carolo VII. Francorum rege, cùm Angli Galliae magnam partem subegissent, Hercembaldvs Buziorum princeps, vt fidem suam vtriq; regi probaret, è quatuor filijs duos, Ioannem & Vasconem, quòd indole praestanti specimen virtutis militaris praebere̅t, ad Francum duxit, orauit???; vt vtrum placeret deligeret, cuius fidem sibi iureiurando deuinciret. Ioannem delegit, & is maximus stirpis erat. Ioannes Francicarum, Vasco Anglicarum partium, acerrimi propugnatores extitêre. Aemilius lib. 10. Carolvs Magnus nulli plures ducatus praefecturas???; aut sacerdotia concessit, dictitans, sibi & alios demerendos, beneficijs???; oppignora̅dos esse. Auentinus lib. 4. Annaliu̅ Boiorum. Alphonsvs Aragonum rex, cùm in agro Matriciensi dubitaret, vtrum Franciscum Sfortiam, an Nicolaum Picininum in amicitiam & societatem admissurus esset (erat autem alterum duntaxat, propter illoru̅ inter se simultates, admissurus) Matriciensibus legatis regem adeuntibus, & interro gantibus, vtrum Sfortiae an Picinino gratulati deberent? Vtrosque tanquam amicos habendos esse, item ab vtrisq; tanquam inimicis cauendum respondit. Antonius Panormita de rebus gestis Alphonsi, & Aeneas Syluius de eius dictis. Conservando. Seditiones, Defectiones ciuiles ne oriantur, prohibere. Consule Tit. Leges malas prudenter abrogare, fol. 3265. Item, Imperium prudenter conseruare, folie 1738. Pax, harmonicae rationi mirum in modum congruens, imperiorum ac rerumpublicarum praestantissimus atque optimus finis est. Nec aliud efficere sunt conati veteres illi Legvmlatores, cùm suos ciues mutuis inter se conuiuijs conciliare̅t. Hinc Minos conuluia Cretensium, quae ipsi [Greek words] vocarunt: Lycurgus [Greek words] vel [Greek words]: Plato [Greek words]: Moses [Greek words], & magnum Pasha festis epulis coli iussit. Hinc Atheniensium [Greek words] in Prytaneo, tum etiam epulae in Panathenaeis ac Thesmophorijs: huic Romanorum Coenae in Capicolio & in publicis sacrificij, ad id???; creati Epulones, quorum exemplo Veneti quatuor publica conuiuia instituerunt. Quinetiam legislatorés Heluetiorum, mutuas illas compotationes in Zunfris, hoc est, Tribuum atrijs, vsurpari voluerunt, vt non modò ciues agrestes ac rudes ad humanitatem & honestatem: sed etiam ab odio, vindista, litibus, ad pacem, amorem ac beneuolentiam reuocarent. Quae omnia pertinent ad eam, quae de coelo delapsa est, regulam, quae???; à Christo summo legislatore in sacris epulis toties vsurpatur, vt scilicet amemus inter nos. Io. Bodinus Methodi hist. c. 6. Vellere aureo in Graeciam aduecto, cogitantibus Argonautis in patriam abire, Hercvlem ferunt hortatu̅ esse ad res magnae fortunae obeundas: adegit???; vt iureiurando pollicerentur, alrerum alteri, si opus esset, auxilio fore. Elegisse aute̅ clarissimum Graeciae locum ad statuenda certamina, concursus???; hominum celebrahdos: id???; ccertamen maximo deorum Ioui Olympio consecrasse. Cùm Argonautae omnes in foedus communis praesidij iurassent, instituendorum cura Herculi deman data: Illum elegisse aiunt ad hominum conuentus Eleorum regionem iuxta Alpheum flumen. Vnde iuxta eum loca maximo deorum sacrata, Olympia ab eo appellantur. Cùm equorum certamen palaestram???; instituisset, modo certaminum statuto, vrbes propinquas ad deorum spestacula exciuit. Et gioria fama???; Herculis, expectatione certaminu̅ Olympicorum vulgata, Graecorum omnium, qui clari essent, eò concursus fuit. Diodorus lib. 4. c. 3. Darivs rex, quum tributu̅ indixisset subditis, accersitos prouinciarum praefectos percontatus est cùm alijs de rebus, tum de tributis, esséntne grauia? Quum illi respondissent, esse mediocria: iussit vt singuli dimidium exigerent. Maluit suos beneficio sibi conciliare, quàm exarmatos subigere. Si dimidium imperasset. nec quicquam remisisset, latuisset benignitas: nunc exacta dimidians, effecit vt omnes sentirent benefi cium. Plut. in regum Apoph. Croesvs à Cyro captus, vistori suo consilium dedit optimu̅, vt quandoquidem Persae natura proterui essent, & inopes, ne aliquando opibus elati contra Cyrum res nouas molirentur, decimas Ioui omnium eorum quae in vrbe Sardiorum locupletissima essent, voueret, & nihil ex vrbe exportari sineret. Paruit Cyrus: sic???; factum, vt neq; odium suorum incurreret, opes illis vi eripiendo, neq; occasionem rebellandi praeberet. Herodotus lib. 1. Chiorum concionator popularis Onomademvs non permisit, cùm in seditione fuisset superior, vt omnes diuersae partis vrbe pellerentur: Ne, inquit, si semel ab inimicis fuerimus expediti, certamen nobis exoriarur cum amicis. Plutarchus in Praeceptis polit. & de Vtil. ex inimicis, & Aelianus lib. 14. Var. hist. Pericles Athenis LX. triremes singulis annis emittebat. magnus numerus in his ciuium nauigabat, osto menses aera merens, meditans???ue simul & discens naualem disciplinam. Adhaec mille colonos Chersonnesum misit, Naxum quingentos, Andrum eius dimidium. In Thracia̅ mille adscripsit Bysaltis, in Italiam alios, cùm instauraretur Sybaris, quos appellauêre Thurios. ea???; agebat, quò otiosa & ex otio importuna turba vrbem leuaret, & populi subueniret difficultatibus, timorem???; & praesidium, ne res nouas molirentur, adiungeret socijs. Plut. in Pericle. Demades, cùm vectigalia publica haberet in manu sua, & populus deficientibus ab Alexandra classem in auxilium mittre decreuisset, stipendium???; iuberet vt ille praeberet: Habet, inquit, pecuniam aerarium. Confeceram enim ad congiarium, vnde capturi vos selibras eratis. Sin mauultis eam in haec expendi, absumite rem familiarem. Hac ratione, cùm missam faceret classim populus, offensam aduersus Alexandrum eius restinxit. Plut. in Praeceptis politicis. Atheniensibus quibusdam diuinos honores negantibus Alexandro: Videte, ait Damocles, ne dum coelum custoditis, terram amittatis. Non minùs sapienter dictum, quàm festiué. Qui enim potenti minora negat, maiora permittit: & immodicus libertatis vsus, seruitutis occasio est. Plut. Cùm peruenissent ad Susianam qui sequebantur partes Eumenis Cardiani contra Antigonum, publicam concionem indixerunt, in qua multiplex ambitio suborta est de impetio miliari. Peucestes enim & propter multitudinem sociorum in pugnando, & propter praerogatiuam, quam ab Alexan dro habebat, putabat seipsum esse praeficiendum omnium imperlo. At Antigenes dux Macedonum Argyraspidum decla [1724] rauit deferendam esse potestatem electionis Macedonibus qui bello subegissent Alexandro Asiam, & propter fortitudinem inuicti permansissent. Evmenes autem formidans, ne propter mutuam discordiam facilè victi subijcerentur Antigono, consilium dabat, ne vnus dux constitueretur: sed omnes satrapae & imperatores è multitudine praepositi, in aulam regiam conuenientes, singulis diebus consultarent publicè de ijs quae conducerent. Alexander enim defunctus constitutum habebat tabernaculum, & in eo solium, apud quod sacra facientes consueuerant consessus habere de rebus vrgentib. Omnibus ergo iudicantibus vtilem esse sententiam illam, consessus conueniebat singulis diebus, tanquam ciuitatis cuiusdam populari imperio administratae. Diod. lib. 19. Cùm sociorum disceptatio quaedam post Lysandri excessum Spartae esset, perrexit addomum Lysandri Agesilavs, ad consulenda, quae de ea erant, scripta. haec enim apud se asseruarat Lysander. Ibi librum etiam inuenit, quem de repub. Lysander scriptum habuerat, regnum Eurytiontidis & Agiadis eripiendum, & in medio esse ponendum, legendos???ue reges ex optimis: ne Herculis nepotibus, sed ijs, qui qualis Hercules fuit virtute, qua ille quoque ad diuinos honores aspirauit, essent censiti, praemium illud deferretur. Hanc orationem institit in lucem pro concione proferre, ac Lysandrum aperire, qui in operto fuisset ciuis, simul ad traducendum Lysandri amicos. Verùm Cratidem (in Vitis, Lacratidam appellat) ferunt principem ea tempestate ephororum, verentem, si lecta esset oratio, ne impelleret ciues, retinuisse Agesilaum, monuisse???ue, ne refoderet Lysandrum, sed orationem etiam cum eo astutè & artificiosè concinnatam defoderet. Plut. in Apopht. Fuit Romae in Comitio fossa, quam Mundum vocant, in quam orbicularem, Vrbe condita, omnium primitias (quibus lege vt honestis, natura vt necessarijs vtebantur) conijci iussit Romvlvs. Mox item terrae portiunculam, vnde quis esset profectus, conferri: credo vt sic in ciuitatis vnius ac patriae populum faciliùs coalescerent animi. Cael. lib. 1. c. 6. A. L. Romani, si quando Tribuni nouis factionibus Remp. turharent, bello aliquo seu de industria seu casu excitato, parabant versare ciues & distinere, ne domiresides tribunorum plebis intenderent concionibus & seditionibus. Quo remedio ferè semper vtebantur medicorum more ad motus turbulentos ex ciuitate propellendos. Plut. in Camillo. Prae caeteris Nvmae institutis commendatur populi per artisicia centuriatio. Nam ciuitas cùm ex duabus constare gentibus videretur, Romanorum scilicet & Sabinorum, neq; vllo modo coalescere in vnum sustineret, sed assiduis partium contentionibus conslictaretur: reputans corpora rigida, & quae per se commiscentur aegrè, temperari mutuò comminuta & concisa, atque exiguis portionibus coire: interesse putauit, vt multitudinem in plures dissecaret partes, vt???; conijceret eos ex his in alia discrimina, atq; ita primùm ingens illud dissidiu̅ obliteraret distractum in minuta. Diuisit autem ciuitatem per artes tibicinum, aurificum, fabrûm, tinctorum, sutorum, coriariorum, aerariorum, figulorum. Reliquas artes in vnum coëgit, fecit???; ex omnibus corpus vnum: collegia???ue & concilia ata; sacra cuiq; sectae decentia attribuit. Ita primùm sustulit ex vrbe factiones, ne hi Sabini, illi Romani, hi Tatij, illi haberentur & vocarentur Romuli ciues. Atque haec distractio consensus & temperamentum est cum omnibus omnium facta. Plut. in Numa. Quos deos vi sua Romani veteres obesse sunt arbitrati, in vrbem diutiùs non admisêre. Hac de causa aedem Bellonae & Martis extra Capenam, quarto ab vrbe milliario constructam ferunt, vt à ciuium mentibus intestinas clades, ardorem???ue conserendae manus à ciuili cruore ad hostiles pugnas auocarent: vt???ue domi iugi concordia quietè viuerent, illos veluti fomenta praeliorum intra vrbem esse noluêre. Alexander libro 2. capite 4. Tarqvinivs Superbus, ne suum ducem Latini agnoscerent, néve disereta insignia haberent, ex Latinis Romanis???ue fascibus manipulos miscuit, singulos???ue ex binis fecit. Alex. lib. 1. cap. 27. Bello Africano, Carthagine arcta laborante annona, Hiero ex Sicilia frumentum & alia auxilia Carthaginensibus misit. Aegrè ferebat callidissimus rex, Punicum nomen extinctum iri, ratus Carthaginensium opes Romanis suspectas id praestare, vt ipse charior semper pop. Rom. esset, quàm si sublato omni aemulationis studio, insulae securitas se & Syracusanos Romanis contemtibiles redderet. Quin & Romani ipsi, vt Polybius scribit, nihil ad sociam vrbem subleuandam, per id tempus, cessauêre. Sab. lib. 9. Enn. 4. Tarquinius cùm M. Crassum hominem nobilem, maximis diuitijs, summa potentia inter socios coniurationis Catilinianae nominasset, quia in tali tempore, tametsi verum esset indicium, tanta vis hominis magis lenienda erat, quàm exagitanda, ita à Senatv decretum est, Tarquinij indicium falsum videri: eum???ue placuit in vinculis retinendum, neque ampliùs potestatem faciendam, nisi de eo iudicaret, cuius consilio tantam calumniam mentitus esset. P. Aerodius ex Cicerone, Sallustio, Dione lib. 37. Perfecerant Caelij, Posthumij, Sempronij, inter Patritios nobilissimi adolescentes, ne à Tribunisplebis lex Agraria promulgaretur. Hoc adeò plebs indignè tulit, vt ijs die dicta à Tribunis, ac lite bonis aestimata, si iudicio Senatus obstitisset vi aliquid molitura videretur. Itaq; quando capitis non anquireretur, nec vitaae, sed pecuniae duntaxat decrimestum in iudicio versabatur: Senatvi visum est, permitti iudicium seditionis vitandae causa, vt paucorum damnatione furor plebis componeretur. Ergo damnati sunt abfentes. Sed cùm reorum bona sub hasta venissent, ea patres redemêre à licitatoribus damnatis???ue restituenda esse censuerunt. Dion Halicar. lib. 10. M. Cato cùm populum à Caesare animaduerteret in Catilinae coniuratione solicitari, atq; ad nouandas res praecipitem esse: induxit Senatum, vt inopi plebi frumenti conginrium daret. Eo munere populares procellae conquieueru̅t, & fuerunt motus compressi. Plut. in Praecept. polit. Regnum Aegypti victor C. Ivlivs Caesar, Ptolemaei Regis Aegypti vxori Cleopatrae fratri???; eius minori permisit: veritus prouinciam facere, ne quandoq; violentiorem praesidem nacta, nouarum rerum materia esset. Suetonius. Idem Dictator, occiso Pompeio, cùm scrinia literarum osfendisset,& dehinc in Africa Scipionis, ne legere quidem voluit, sed incendio tradidit non visas, ne maiora suscitarentur ex literis lectis bella. Plutarchus. Cn. Pompeius, interfecto Sertorio, Perpennam ad se pertractum occidit, magna ratione, & salubri toti reipub. consilio. Siquidem Perpenna cùm literas Sertorij in potestate haberet, epistolas protulit potentissimorum in vrbe virorum, qui praesentem rerum statum mouere & versare rempub. cupientes, Sertorium acciebant in Italiam. Quae timens Pompeius, ne maiora, quàm restincta erant, excitarent bella, Perpennam necauit, & literas ne inspectas quidem concremauit. Plut. in Pompeio, & Apophtheg. Avgvstvs Caesar, cùm quodam tempore tres partes populi, consentiente Senatu, tria ei obtulissent nomina, Quirini, Caesaris, & Augusti, ne vnum eligendo, alias offendetet partes, primò Quirinus est dictus, inde Caesar, pòst in nomine permansit Augusti. Vnde eum Vergilius omnibus istis appellat nominibus. Seruius in 3. Georg. ab initio. Tvisco primus rex Germanorum, nulli certum modum agri, aut fines proprios habere permisit. Sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus cognationibusque hominum, qui vnà coierunt, quantum eis, & quo loco visum erat, attribuebant agri, atq; anno pòst, aliò transire cogebant, ne latos fines parare studerent, potentiores???; humiliores possessionibus expellerent, néve accuratiùs ad frigora atq; aestus vitandos aedificarent, ne qua oriretur opum cupiditas, qua ex re factiones, dissensiones nascerentur, vt animi aequitate plebem continerent, cùm suas quisque opes cum potentissimis aequari videret. Auentinus lib 1. Annalium. Neapolitani reges singulis annis, statis quibusdam diebus, nobilibus epulum ad adem D. Mariae coronatae parabant, inuitatis etiam nobilissimis matronis, vt animi ciuium inter se reconciliarentur. Pont. cap. 1. de Continentia. Veneti id maximè prouiderunt, vt princeps ipse ab vniuersa ciuitate inprimis amaretur. Institutum igitur, vt quater in singulos annos patritios conuiuio publico exciperet, apparatu minimè inuidioso, intra palatium suum. Primum quarta mensis Aprilis luce diuo Isidoro sacra: alterum Ascensionis Dominicae die, quo tempore nundinae frequentes habentur, quum princeps Bucentauro naui, desponsato per anulum aureum mari, reuectus, eos qui illum deduxerunt patritios conuiuio excipit. Iunio mense tertium celebratur conuiuium, quo die Viti & Modesti festus colitur dies. Quartum, diui Stephani luce sacra, choreis & saltationibus exhibitis, & reliquis modestioribus ludis in praesentis temporis gratiam. Egnatius lib. 2. cap. 1. Henricus Dandulus (qui postea dux in Aurei Mastropetri locum suffectus est, & Byzantinum imperium cum Veneta classe & Francorum auxilio de Graecorum manibus eripuit) potuit imperator propter singularem suam virtutem Constantinopolitanus creari, omnium sententijs in eum inclinantibus: nisi Pantaleo Barbus, vnus ex ijs qui aderant, patritius Venetus, idipsum fieri dissuasisset. Mouit, vt opinor, Pantaleonis fortassis animum, quòd vereretur ne nimia haec fortunae felicitas Veneto nomini grauiùs in posterum officeret, Graeca gente, plusquam credi possit in Latinum nomen infestiore. Egnatius lib. 6. c. 2. Mense Iunio anni MCCCCXCV. Carolus IIX. Rex Galliae parto Neapolitano regno, domum repetiturus, certum hominem ad Senatum Venetvm misit, qui ei diceret, suum regem nulli vnquam homini supplicauisse: scire tantum velle, vtrum ciuitatis amico in se, an hostili animo esset. Ad ea princeps ita respondit: Prudentium esse hominum, plane???ue sapientum, aliorum interdum voluntati se permittere, aliorum opem [1725] poscere, precari: illud in ipso esse, amicúsne an inimicus reipublicae velit esse. Bembus lib. 2. Venetae hist. Moriens Ludouicus XII. Galliae rex, ex Anna vxore, quae Francisci citerioris Britanniae reguli filia & vnica haeres fuit, duas tantùm filias reliquit, Claudiam & Renatam. Claudia Francisco regi nupsit. Renata autem salubri Procervm Gallorum consilio extra Galliae fines, in Italia???; praesertim; longè splendidissimè collocanda censebatur, ne si alicui Galliae procerum potentissimo iungeretur, quòd dimidiam maternae haereditatis partem secum traheret, lis oriri posset, cùm alijs liberis Francisci regis ex Claudia susceptis, tum Galliae regno maximè damnosa: timebant enim ne inde intestini belli semina prouenirent. Ea itaque Herculi duci Ferrariensi in matrimonium data est. Iouius in Alfonsi Atestini vita. In Zofalensivm Aethiopum regis aula, Regum filij, quos hatet stipendiarios, nurriuntur: tum vt ea educatione Regem debita fide & amore prosequi studea̅t, tum vt illis obsidibus, Rex eorum parentes in officio & fide contineat. Est maximo semper exercitu constipatus, quamuis summa pax & otium cu̅ omnibus finitimis nationibus sit illi sirmo foedere constirutu̅. Tunc enim censet, sibi nullum à bello fore periculum, cùm in pace bellum semper Regum fortunis impendere suspicatus fuerit. Osorius lib. 4. rerum Em. Fridericvs III. Saxoniae dux, Elector, Arces munire, pecunias congerere, supersedit: ne his ceu calcaribus stimulatus, leues iniurias bello persequi cogeretur. Ferendo & dissimulando respublicas rectiùs, quàm inferendo & vlciscendo administrari à Christiano principe indicans. Ioan. Agricola in prouerb. German. Gut macht mut. Reconciliando. Seditiones Politicas tollere. Consule Tit. Aes alienum prudenter dissoluere, fol. 1718. Cretenses in crebris secessionibus & bellis ciuilibus, si quando ingruerunt hostes externi, iuncta inter se pace, arma sociauerunt. Plut. de Pietate erga fratres. Solon inter caeteras leges, hanc quoque scripsit: Si ob discordiam dissensionem???ue seditio atque discessio populi in duas partes fieret, & ob eam causam irritatis animis vtrinque arma caperentur: tum qui in eo tempore non altetutri parti seadiunxerit, sed solitarius separatus???ue à communi malo ciuitatis secesserit: is domo, patria fortunis???ue omnibus careto, exul & exeorris esto. Legis scopus est, non augere seditionem, sed bonorum virorum interuentu, qui sese alterutri parti adiunxerint, compescere seditionem. Quod non fieret, si nulli parti se adiungerent. Nam qui neutrae parti fauet, neutrius amicus, quin potiùs omnium hostis iudicatur. At qui vni alicui parti se fauere simulat, hac simulatione potest suae partis ciues ad mitiorem sententiam traducere: & si ex alia quoque parte vir aliquis bonus eiusdem studij reperiatur, facilè seditio ipsa componetur. Gellius lib. 2. cap. 12. Noct. Att. & Plut. in Solone. Postquam exules reuersi è Piraeo, duce Thrasybulo, vrbem eiectis Tyrannis recuperarunt: id inprimis Atheniensibvs curae fuit, vt nocentissimi quique de medio tollerentur. In reliquos sanè sancita lex est [Greek words], siue [Greek words]. Deinde quantum ad eos attinet, quorum à Tyranis pecuniae publicatae essent, ijs ager publicè datus est. Sed & poliremò de ijs pecunijs (centum erant talenta) quaeri placuit, quas ij mutuati essent à Lacedaemonijs, qui dum seruire malent, quàm sua perdere, in vrbe remanserant. Ergo indicta concione de red denda pecunia, cùm multis aequum esse videretur, vt hi Lacedaemonijs satisfacerent, qui mutuò sumsissent, non vt in communem vtilitatem vterentur, sed qui bellum gererent aduersus Rempubl. quae sanè tum in Piraeo fuit, non Athenis: populus tamen sapientissimè sciuit (cùm vitandae nouae seditionis causa, tum quia certum esset, si non ab his aut illis, at profestò ab Atheniensibus atq; nomine publico sumtam esse pecuniam) vt id aes omnium commune esset. Isocrates in Areopagitico. Xenophon libro secundo, Aemilius Probus in Thrasybulo, & Iustinus lib. 10. Heraclitvs philosophus in seditione rogatus, vt apud populum sententiam diceret, quo paclo ciuitas redigi posset in concordiam? conscenso suggestu, poposcit calicem aquae frigidae, & paululum farinae inspersit, mox de glechone admiscuit (id est, vel pulegij, syluestris, vel leguminis genus) dein epoto calice, discessit, nec verbu̅ addidit. Hoc pacto innuens, ita demùm ciuitatem carituram seditionibus si repudiatis delicijs, assuescerent paruo contenti esse. Et hîc Heraclitus suo respondit nomini. nam [Greek words] dictus est, id est, tenebricus. Erasmus lib. 8. Apoph. Cùm Alexander Amyntae Macedonum regis F. Persarum legatos à Megabyzo Darij praefecto missos in conuiuio interfecisset, cum???; magna horum vitorum inter Persas inquisitio fieret: Alexander illos prudenter occupauit, tum multa alijs pecunia, tum sorore sua, nomine Gygaea, Bubari data, viro Persae, vni ex inquisitoribus interfectorum. Ita horum Persarum caedes deprehensa, sed silentio suppressa est. Herodotus libro quinto. Mardonivs post rem malè gestam à Xerxe apud Salaminem, veritus ne plecteretur, quòd ad inferendum Graecis bellum regem incitasset, vt Xerxem aliqua ratione placaret, suasit illi, vt classe omissa, pedestri exercitu Peloponnesum inuaderet: aut si domum redire mallet, sibi triginta myriades delecotrum militum daret, quibus pollicebatur se subacturum Graeciam. Neq; enim vires Persarum in nauibus sitas, sed in exercitu terrstri. Xerxes posterius confilium amplexus est: & Mardonius pro poena, quam merebatur, summus imperator creatus est. Herod. lib. 8. Venit aliquando Leo Byzantius cum Atheniensibus in ciuili discordia asturus. Quem vt conspexerunt pusillum, deriserunt???; Quid si vxorem meam, inquit, videretis, quae vix ad genu meum pertugit? Inde maiore excitato risu: Atqui nos, inquit, licèt ita breues, cùm inter nos rixamur, vrbs Byzantinorum non capit. Plut. in Politicis. Aratvs Sicyonius, eiecto Nicocletyranno, accepit dono à rege Ptolemaeo viginti quiuque talenta: accepta egenis ciuibus suis cùm in alia, tum ad redimendos captiuos dilargitus est. Quia verò placari non poterant exules, qui praediorum suorum possessores fatigabant, venit ciuitas in periculum extremum exitij. Quare vnicam spem videns Ptolemaei liberalitarem, perrexit nauigare & rogare regem, vt argento sibi ad conciliandam ciuitatem suam subueniret. Magnis igitur periculis Aegyptum nauigans, à rege accepit dono ciuitati suae centum quinquaginta talenta, ex quibus quadraginta statim secum auferens, in Peloponnesum nauigaluit. Reliqua per portiones diuisa misit deinceps ei rex minutatim. Erat igitur magnificum, vel tantum ciuibus argenti parasse, cuius exigua portione alij duces & concionatores accepta, redemti, à regibus ius violabant, addicebant se obnoxios, patrias???ue suas propinabant. Enimuerò magnificentior hac pecunia fuit comparata pauperibus cum diuitibus reconciliatio concordia???ue, populo antem vniuerso salus & securitas. Creatus ad exulum querelas componendas disceptator, cum libera prorsus potestate & arbitrio, non suscepit id solus, sed allegit sibi quindecim ciues, quibuscum multo labore & ingenti negotio confecit ciuibus inter se concinnauit???ue amicitiam atque concordiam. Plutarchus in Arato. Galli, priusquam Alpes superassent, & insiderent eam Italiae oram, quam nunc tenent, foeda agitati & acri seditione ad intestinum exarserunt bellum. Hîc Feminae se inter infestas acies intulerunt, ac susceptam controuersiam tam aequabili diremerunt arbitrio, vt mirifico amicitiae vinculo & publicè &belli cum feminis consilia inirent: si quae cum socijs quaestiones, nes ciderent, earum arbitrio has committerent Atque in foedere, quod cum Annibale icerunt, hoc inseruerunt caput: Siquid de Carthaginensibus querantur Galli, Carthaginensium in Hispania praefecti & duces disceptanto. Sin Carthaginenses de Gallis, Gallorum coniuges. Plutarch. de Virtutibus mulierum. Hersiliae consilio, quae Romulo nupsit, vel, vt alij aiunt, Hostilio, Sabinae praelium diremerunt, & patres maritis conciliarunt. Eius???ue consilio inter Sabinas agitatum ferunt, virorum permissu, ad Tatium regem & parentes, aliquot feminas ex suis popularibus mitterent, quae suppliciter de pace cum his agerent. Missas itaque triginta numero matronas, à quarum nominibus sint totidem in vrbe Curiae nominatae. Alij quingentas habent. Sabellicus libro tertio, Enneadis secundae. Romulus ad Caprae paludem sacra obiens, orta tempestate, incertum sorte, disparuit. Plebe in comcionem reuersa, rex requisitus & desideratus est. At non permisêre principes, de eo vt inquirerent curiosiùs: sed vt omnes colerent Romulum, iussêre, vt ad superos raptum, qui ex bono rege volens propitius???ue ipsos sospitaret. Vulgus eo audito, perfusum gaudio & bona spe, cùm pacem precibus poposcisset, domum se recepit. Fuêre autem nonnulli, qui factum in disquisitionem vocarent acerbè & inuidiosè, patres???ue percellerent & infamia aspergerent, quasi ridicula illi populo persuaderent, cùm regem ipsi sustulissent, exosi eum ob regiam potentiam. Ibi vir inter patres nobilissimus & sanctissimus, Romulo???ue fidus ac familiaris, ex ijs, qui ex Alba cum eo commigrauerant Romam, progressus in forum Ivlivs Proculus, & tactis sacris in concione iuratus dixit, Romulum iter facienti sibi augusta specie & humana maiore, armis fulgentibus & coruscantibus ornatum, obuium se dedisse. ad aspectum se eius, horrore perfusum dixisse: Quo nostro merito, rex, quáve de causa iniustis nos & grauibus calumnijs subiecisti, totam???; ciuitatem in immenso destituisti luctu? Respondisse illum: Dijs visum est, Procule, postquam tam diu inter mortales viximus, atq; vrbem ad summam spem condi [1726] dimus imperij & gloriae, vt inter coelestes, ex quibus eramus, reciperemur. Vale itaque, & nuncia Romanis, vt temperantiam & rem militarem colant: ijs artibus futuram caput orbis Romam. Ego vobis propitius deus adero Quirinus. Haec nuncianti, propter vitae innocentiam & iusiurandum fides fuit. At enim simul diuinum quendam quasi furorem animos vulgi ferunt corripuisse, neminem negasse: sed suspicione deposita omni & calumnijs, pace̅ Quirini precibus exposcisse, deum???; eum consalutauisse. Plut. in Romulo. Cùm plebs Romana aere alieno pressa in monte̅ Sacrum secessisset, iuxta ripam Anienis: patres ex maioribus natu moderatissimum quenque & maximè popularem miserunt ad plebem. Princeps legationis fuit Menenivs Agrippa. Hic partim obsecrans, partim senatum defendens, in extrema oratione ad figuram peruulgatam fabulae delapsus est. Nam omnes hominis partes coniurasse ait contra ventrem, questas solum ignauum in homine & immunem quiescere, omnia???ue illius quaeri auiditati ingenti suo labore & ministerio: ventrem verò stultitiam earum derisisse, ignorantium recipere quidem alimentum intra se omne, sed reddere id ex se, & distribuere in alias. Eadem, inquit, ratio, Quirites, patrum est vobiscum. nam rectè atque ordine deliberata apud eos consilia coepta???ue, omnibus vobis adferunt & dispertiunt vtilitatem atque fructum. In concordiam deinde conceffum est, postulauerunt???ue à senatu, & obtinuerunt, vt quinque viri crearentur, quibus auxilij latio esset, qui nunc Tribuni plebis vocantur Primos creauerunt, quos seditionis auctores habuerant, Iunium Brutum & Sicinium Vellutum. Liuius habet C. Licinium & L. Albinum. Ciuitate reconciliata, plebs confestim arma cepit, & obnixè imperata ad bellum fecit. Plut. in Coriolano, & Val. Max. lib. 8. cap. 9. M. Coriolano infestis Volscorum signis Romam properante & legatos omnes, etiam pontisices pacem petentes auersante, Mulieres praesenti periculo perculsae templa agminibus complerant: deorum???ue simulacris cum lacrymis obuolutae, pacem precabantur. Ibi Valeria Publicolae soror, femina singulari prudentia, caeteras matronas hortata est, vt Veturiam Coriolani matrem, & Volumniam vxorem vnà omnes adirent, eas???ue precibus compellerent, vt in castra ad Martium contenderent, vrbis excidium deprecatutae. Sab. libro 9. En. 2. Vetvriam matrem, & vxorem Volumniam, caeteras???; matronas Romanas in castra egressas, vt vidit Martius, victus animo properè illis occurrit, ac primùm matrem perdiu osculatus, inde vxorem ac liberos, nullum modum lacrymandi & complectendi eos fecit. Mater ex precibus in iram versa, ait: Sine, vt priusquam complexum accipiam, sciam an ad hoste̅, an ad filium venerim, captiuane, an mater in castris tuis sim? In hoc me lo̅ga vita & infelix senecta traxit, vt exulem, deinde hostem te viderem? Potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit? Nisi tepeperissem, Roma non oppugnare tur: multa???ue insuper addidit complorando, quibus & vxoris ac paruulorum fletibus motus, matrem complexus: Expugnasti (inquit) & vicisti iram meam patria: precibus huius admonitus, cuius vtero conceptus, te venia. Nocte???ue elapsa Volscos reduxit. Val. Max. lib. 5. cap. 4. Liuius libro secundo Dec. 1. Polyaenus lib. 8. Plut. in Coriolano. Captis Veijs dictator Fur. Camillus auctor fuit, vt decima Veientanae praedae, quam pro victoria vouerat, Apollini persolueretur. Pontificum decreto edictum, vt quicunque ex ea praeda attigisset, se domum???ue suam solueret religione, decimam partem eorum, quae bello capta essent, ad donum Apollini mittendum, in publicum conferrct. Auertit ea res Mvltitvdinis studium à Camillo, materiam???; postea praebuit inimicis illius ad populum criminandi Ad quam inuidiam eximendam, Pontifices Camilli iussu & patrum adhibito, omnem Veientanam praedam cum muris & agro aestimarunt, quanti scilicet incolumes adhuc Veij aestimari potuissent: tantum???ue est pecuniarum ex publico depromtum, vt decimam rerum omnium partem exaequaret. Sabellicus libro nono Enneadis 3. Quum Romani grauiter ferrent Tvscvlanos Volscis in bello contra se fauisse, misisse???ue aliquot milites publico consilio: mandarunt Furio Camillo bellum, vt Tusculanos tanquam foedifragos expugnaret, puniret???; Accepto igitur exercitu Camillus, ac rectà Tusculum pergens, quum iam Tusculanorum fines intrasset, non demigratum ex propinquis itineri locis, non cultus agrorum intermissus: ac patentibus portis vrbis, togati obuiam frequentes Imperatoribus Romanis praecessêre. commeatus exercitui comiter in castra ex vrbe, & ex agris deuehitur. Camillus castris ante portam positis, eadémne forma pacis, quae in agris ostentaretur, etiam intra moenia esset, scire cupiens, ingressus vrbem, vbi patentes ianuas, & tabernis apertis proposita omnia in medio vidit: intentos???ue opifices suo quemq; operi, & ludos literarum strepere disce̅tium vocibus, ac repletas semitas inter vulgus aliud puerorum, & muilierum huc, atque illuc euntium, quà quemq; suorum vsuum causae ferrent: nihil vsquam non pauidis madò, sed ne mirantibus quidem simile circumspiciebat: omnia inquirens oculis, vbinam bellum fuisiet. adeò nec amotae rei vsquain, nec oblatae ad tempus vestigium vllum erat, sed ita omnia constanti tranquilla pace, vt eò vix fama belli perlata videri posset. Victus igitur patientia hostium Camillus, senatum totum vocari iussit: Soliadhuc, inquit, Tusculani, vera arma, veras???; vires, quibus ab ira Romanorum vestra tutaremini, inuenistis. Ite Romam ad senatum, aestimabunt patres, vtrum plus antè poenae, an nunc veniae meriti sitis. non praeripiam gratiam publici beneficij: deprecandi potestarem à me habueritis, precibus euentuin vestris senatus, qui videbitur, dabit. Quum igitur Tusculani Romam iuissent, in???; senatum admissi pauca quae ad hoc pertinere videbantur, dixissent, tum à senatu pacem, nec multò pòst ciuitatem etiam impetrauerunt. Liuius Dec. 1. lib. 6. Tib. Gracchus Tribunus plebis legem Agraria̅ protulerat, tanto populi assensu, vt tolli lex sine vrbis & imperij concussione non posset. Prouidit in extremis casibus Senatvs, & ipsum quidem tribunum capitali supplicio affecit, & agrum setundu̅ legem pro virilibus portionibus inter ciues distribui passus est. Sic auctore extincto, lege seruata, causam tumultus extinxit, diuersis???; modis ciuili discordiae & in praesens & in posterum occurrit. Petrarcha. Herodes Iudaeorum rex, tertiam tributorum partem remisit regni sui subditis, praetextu quidem vt post sterilitatem se reficerent, re autem vera vt placaret eorum animos, offensos regis operibus, qui templa Caesari erigeret, & in grariam Rom. omnia faceret, quae videbantur ad religionis & bonorum morum perniciem tendere. Iosephus libro decimoquinto, capite decimotertio Antip. Necatis Catilinae coniuratis, & C. Iul. Caesare ob crimina & calumnias in senatu iactatas ad populum confugiente, multa???ue aegrorantia & putrida ciuitatis membra conciente atque ad se trahente: timens M. Cato auctor fuit senatui, vt in opem & turbulentam multitudinem frumenti congiario deliniret. in quam rem etsi impenderetur anno trecenties H-S. hac planè benigniate & munisicentia tamen minae sunt illae discussae. Plut. in Catone minore. Avgvstvs, quum iuuenes nobiles ac dignitate claros inter se tumultuantes vellet compescere, nec auscultarent illi, sed tumultuari pergerent: Audite, inquit, iuuenes senem, quem iuuenem senes audierunt. Augustus enim adolesce̅s ad Remp. peruenit, summa???ue fuit auctoritate. Hac sola voce illos coërcuit, nec aliud supplicium ob concitatum tumultum exegit. Plut. in Rom. Apoph. Cùm ad Evndem delatus esset L. Cinna adolescens nobilis, ac Pompeij nepos, quasi insidias ipsi strueret, conaretur???ue eum sacrificantem interficere: Augustus Liuiae vxoris consilio, nihil violenti in illum molitus, eum accersitad colloquium: venienti alteram cathedram poni iussit. Dein allocutus eum: Hoc, inquit, Cinna, primùm abs te peto, ne me loquentem interpelles: dabitur tibi loquendi tempus. Ft commemoratis pluribus in eum beneficijs quòd seruasset repertum in castris hostium, quòd patrimonium omne concessisset, quòd insuper ornasset sacerdotio: rogauit, Quare putarit ipsum occidendum? Perturbato Cinna, fic finijt obiurgationem: vitam tibi, Cinna, iterum do, priùs hosti, nunc insidiatori ac parricidae. Ex hodierno die inter nos incipiat amicitia: contendamus, vtrum ego meliori fide vitam tibi dederim, an tu mihi debeas. Et consulatum obtulit. Hac???ue ratione imposterum Cinnam habuit perpetuò amicissimum: solus illi fuit haeres, nullis ampliùs insidijs ab illo petitus est. Suetonius in eius vita. Interfecto Caio Imp. cùm Germani milites caedem Imp. vindicare cuperent, & strictis gladijs theatrum inuasissent, omnes interfecturi: Arvntivs homo gratiosus, qui vocalis erat, vtpote praeco rerum vaenalium, parauerat???ue sibi ex eo quaestu diuitias ingentes cum pari potentia, theatrum ingreditur habitu quàm maximè ad luctum composito. Quamuis enim infensissimus esset Caio, tamen vrgente praesenti discrimine ad dissimulandam laetitiam, praeferens insignia moeroris omnia, quibus vti mos est in charissimorum desiderio, nunciat eius mortem, non passus multitudinem diutiùs ignorare quae acciderant. Deinde coepit reuocare Germanorum impetum, simul???ue tribuni iubebant gladios recondere, significantes imperatoris intentum. Quae quidem certissima salus fuit constipatae in theatro multitudinis, & eorum qui quomodocunque inciderent in Germanos: qui si aliquam spem incolumitatis imperatoris habuissent, à nullo abstinuissent maleficio: adeò illum diligebant, vt suarum animarum iactura redemtam salutem eius cuperent, nullo respectu calamitatis reipublicae. Interea senatus in curiam conuenit, populus???ue in comitium confluens, trucidatores Caij quaerebat, & is quidem serio: Senatvs verò tantum in speciem. Cum???ue Valerivs Asiaticus vir consularis progressus esset ad tumultuantes & indignantes latere interfectores Caesaris, multis eum rogantibus, Quisnam esset [1727] eius caedis auctor? Vtinam ego, inquit. Consules autem edictum proposuerunt, in quo continebatur Caij accusario, iubentes vt domum redirent, tam populus quàm milices, populo quidem magnam relaxationem pollicendo, militibus verò praemia, si modò nihil turbatent & abstinerent ab iniurijs. na̅ metus erat, ne exasperati clade aliqua ciuitate̅ afficerent, néve ad rapinas verterentur & sacrilegia. Ioseph. lib. 19. c. 1. Clavdivs Caesar, imperio stabilito, nihil anriquius duxit, quam id biduum, quo de mutando Reipublicae slatu haesitatu̅ erat à Coss. & Senatu veterem libertatem asserturis, memoriae eximere. Omnium iraq; factorum dictorum???; in eo veniam & obliuionem in perpetuum sanxit, ac praestitit: Tribunis modò ac centurionibus paucis è coniuratorum in Caium numero inreremtis, exempli simul causa, & quòd suam quoq; caedem depoposcisse cognouerat. Suetonius. Seditionem Romae inter plebem ac milites excitatam, in qua permultum sanguinis effusum est, senior Pvpienvs Imperator, non oratione, non imperij maiestate frenare potuit: quin saxis quoq; ipsemet petitus est. Quamprimùm autem infantulum Gordianum seditiosis ostendit, virtutem, merita???; ac mortem aui & patris, supplex populo ac militibus commemorant, omnes statim arma abiecerunt. Fulg. lib. 8. c. 10. Scorio, Dacorum dux, quum sciret dissociacum quidem armis ciuilibus populum Romanum, non tamen occasione inde arrepta lacessendum exstimulandúmve arbitrabatur: quanquam imperita vulgitemeritas non deesset, multa & praeclara subinde minantis: quoniam velut ex specula prospectans, conciperet, posse obtingere, vt bello externo ingruente domestica restinguerentur incendia, & voluntatum coalitu in idem tendentium, funestior peregrinis infligeretur clades. Popularium verò animos lepidè repressit reprehendit???;. Canes siquidem duos ipsis inspestantibus commisit, ijs???; mox acriùs ac perinimiciter compugnantibus lupum ingessit: eum verò illi, omissa protinùs inter se ira, vt communem hostem alacriter inuadentes confecêre. Quo exemplo ingenij perspicacis dux, & in coniectandis rebus solertissimi, ab impetu Romanis profuturo barbaros inhibuit. Quibus id propè solenne semper fuit, vt bellum externu̅ discordia excitaret intestina: rursúmque auerteretur haec hostili malo ceruicibus imminente. Cael. lib. 17. c. 25. A. L. In Niceno concilio cùm multi episeopi loco sententiae indignas finitimorum episcopotum criminationes deferrent, ac libellis prodendis causas ab eo cognoscipostularent, Constantinvs Magnus libellis in sinum sine vlla lectione coniectis inquit: Deus vos sacerdotes consituit, & potestate de nobis iudicandi affecit. & ideo nos rectè iudicamur à vobis, vos aute̅ nefas est ab hominibus iudicari. Quare Dei solius inter vos iudicium expectate, & vestra iurgia, quaecunque sunt, ad illud diuinum examen reseruate. Ego enim, si episcopum delinquenten, viderem, non solùm à iudicando abstinerem, sed veste etiam mea contegerem, quoad possem. Quòd verò instat, propositam sanctae Trinitatis causam, sine vlla animorum simultate, transigite. Atque his dictis simul omnes delarionum commentarios iussit exuri. Sigonius libro decimotertio, Imp. occid. Cùm Theodosius Imp. Antiochenis grauiter succenseret, eò quòd tributum persoluere nollent, & seditione mota statuam Placillae vxoris multis contumelijs affecissens: plebs futore in poenitentiam conuerso, publicis supplicationibus carmina quaedam luctuosa, & ad commiserationem mouendam idonea, numeroso concento cantauit: suum???ue episcopum D. Flavianvm, qui pro eis deprecaretur, ad Imperatorem misit. Is arte quadam adolescentulos, qui ad Imperatoris mensam canere solebant, aggressus, vt miserabilia illa carmina, quibus, in supplicationibus Antiocheni vtebantur, canerent, effecit. Eis Imperator commotus, cùm phialam manibus teneret, lacrymis abstinere non potuit, vrbi???ue illi per libationem conciliatus est. Nicephorus libro 12 capite 43. Orta Byzantij seditione, ea???ue adeò inualescente, vt Anastasivs Imp. impius nulla vi eam reprimere posset: mittit praecones, qui vociferentur: se quidem paratum esse imperij sceptra deponere, verùm impossibile esse, vt omnes illis potiantur: sed ex omnibus vnum futurum, qui post ipsum imperet. Populus haec audiens, obsecrauit Anastasium, vt coronam retineat, ac simul se quieturum pollicitus fuit. Euagrius lib. 3. cap. 44. Ea nocte, quae Alexij Branae, ob affectatum imperium ad Constantinopolim cum exercitu suo ab Isaacio Angelo Imp. caesi, interitum est consecuta, Graecus ignis aedificijs ad fretum sitis inijcitur. Postridie mane Latina cohors Conradi Caesaris, Montisferrati Marchionis (qui eo in bello vtilem Isacio nauauit operam) vrbe egressa omnia diripuit. Ad quem tumultum cùm opifices Latinorum aedes direpturi concurrererent, caedes ingens opificum est fasta: ac toto vespere vsque ad crepusculum malum illud durauit. Manè autem cùm Romani (hoc est, Graeci) maiore impetu ad secundum praelium se parasent, cùm clari viri ab Imperatore missi eos represserunt, tum Latini solerti commento stultis fucum fecerunt, ac multum de feruore illo restinxerunt. Romanos enim qui in pugna ceciderant Latinis vestibus in dutos, rasis???ue barbis in suarum aedium vestibulis collocatos pro popularibus suis lamentati sunt: & ijs qui ab Imperatore aderant, illos monstrando, rogatunt, ne denuò committi praelium, séve bis ijsdem cladibus quas cernetent, affici paterentur. Qui cùm illa ad opifices perferrent, & monerent, vt ea Latmorum calamitate exatlarentur, vix tamen pacem impetrare potuerunt. Ni cetas libro tertio. Ann. 1169. Genuae gliscentes indies tumultus intestini, egregiè noua Consvlvm prudentia sunt compressi. Quippe cùm in vrbe seditlo saeuiret, in agro verò caedes ac latrocinia ob consutaris despectum potestatis: impunè quotidie patrarentur, Consules, vt hunc morbum, sanarent, cohortem trecentorum hominum asciuerunt, & cum valida militum manu in agrum egressi, quaestiones de commissis maleficijs seuerissimas habuerunt: quos???ue admissi ftagitij conuicerunt, varijs eos suppliciorum, multarum???ue generibus affecerunt. Inde ad vrbana mala coërcenda conuersi, ciues omnes sacramento adegère, se enixè praeceptis suis obsequuturos. Caeterùm discordias componere ciuiles ingressis, magna est illa difficultas obiectia, quòd multi singulari se certamine prouocarant, neque sine pugnae commissione in gratiam redire saluo honore suo se posse asseuerabant. Qua re cognita Consules huic incommodo sic sibi occurrendum putarunt. Quippe aream in platea episcopali parari ipsis in speciem pugnatoribus praeceperunt, neque interim precibus propinquorum rogantium ne tantum effundi ciuilis sanguinis paterentur, simulata obstinatione cesserunt. Postridie verò Consilium vocauêre, atque eò reliquias S. Io. Bapt. ex consensu archiepiscopi pertulêre. Ibi cùm essent, tum archiepiscopus & Consules certatim ipsos qui aderant principes factionum, summis orare precibus institerunt, vt familias suas simultatibus, ciuitatem dissidijs, vrbem caedibus liberarent: condonarent autem iniurias suas Consulibus, condonarent antistiti, qui totius nomine ciuitatis orarent. Quòd si se tanto indignos beneficio existimarent, saltem beatissimi ipsius Ioanuis rationem praesentis haberent, qui nobis Chritlum ipsum humanee pacis auctorem & largitotem digito demonstrasset: cuius sanctissima praecepta viderent, ne cura ipsius exitio corporis animae???ue suae despicerent. Quibus vocibus ipsi factionum principes vilapacis, vsqueadeò iras remiserunt, vt extemplò lacrymantes osculapacis obtulerint, ac se redire in gratiam succlamarint. Exinde Consulibus debita est austoritas attributa. Sigonius libro decimoquarto regni Ital. Innocentius II. Pp. in Galliam fugerat Anacletum II. Antipapam. Ab episcopis & Ludouico rege obuiam progressis exceptus, inde à Gaufrido Caruotensi episcopo Carnotum adductus, Henricum Anglorum regem cum maximo episcoporum principum???ue suorum comitatu obuiam habuit. Eo verò inuitis episcopis suis Innocen tium recipere non audente, Bernardvs Clareuallensis abbas qui aderat, Quid haesitas? inquit: an, ne Deo displiceas, & piaculum contrahas? cogita de alijs peccatis tuis quid ei respondeas: istud verò fac mihi relinquas. Atque ita illum ad colendum impulit. Sigonius lib. II. regni Ital. Mortuo Anacleto II. Antipapa, Cardinales eius, vt, aliqua interposita mora, commodiùs sese in gratiam Innocentij II. insinuarent, Gregorium Romanura Cardinalem sublegerunt ac pro pontifice cultum, Victorem IV. appellauerunt. Bernardvs autem Clareuallensis, qui Romae erat, pernicio finem dissidio pro eximia ipsius erga eccelesiam Romanam beneuolentia quaerens, noctu ipsum adijt, & cum eo collocutus, ad insignia deponenda, atque ipsius Innoceutij accipiendum imperium, pro summa, qua apud omnes valebat, auctoritate, adduxit Itaq; Victor ad Innocentium à Bernardo perductus, veniam facilè, cùm posceret, impetrauit. Idem. Ericvs Gothorum simul & Danor̅ rex, Algothi F. cùm conspirationem quandam contra se factam comperisset, quos maiore suspicione notatos habebat, eos maioribus beneficijs sibi obnoxios fecit, maiorem tributorum partem relaxauit, praefauts se longè feliciorem ex fide, quàm ex pecunia ciuium fore: nec tantum sibi lucra prodesse posse, quantum odia obessent. Io. Magnus lib. 4. cap. 11. Olavs cognomento Tretelia, post infelicia patris Ingelli fata Gothiam & Sueoniam regebat. Biornus & Iuarus Regneri Danorum regis FF. vniuersam Gothorum & Sueonum Remp. subuertissent, nisi Olaus procerum populrum???ue animos, laxatis quàm pluribus tributis & oneribus, quae priores reges imposuerant, prudenter & efficaciter sibi reconciliasset. Quo facto, & domesticam pacem penitùs labefactatam restituit, & victoriam hostibus eripuit. Io. Magnus lib. 17. cap. 9. Conradvs Znoymae marchio, ob regni affectationem à Friderico rege Boëmorum saepe repulsus, vt sibi omnem nouandarum rerum occasionem adimeret, assumto habitu tabella [1728] rij, à Palatino principe ex Germania cum tabellis ad Fridericum missi, & secretis praeterea mandatis, ad regem perductus, arbitris omnibus semotis, in potestatem se patruelis tradidit cum suis fortunis omnibus. Hinc tandem offensionum omnium simultatum???ue inter illos factus fini: Conrado ad officia exhibenda parato, & Friderico ad referendam gratia̅, vltro???ue beneuolentiam ostentandam promto. Ex sacra deinceps expeditione reuertens, mortuo Friderico, rex Boëmiae omnium ordinum consensu declaratus: Nunc bene, inquit, nauigaui, postquam naufragium feci, vnde ad principatum vsque emersi. Atque inde absque mora Pragam ad ineundum honorem transijt. Non multò pòst, Henricum VI. Imp. in Siculam expeditionem comitatus, in Neapolis obsidione peste perijt. Dubrauius lib. 14. Cùm in Boëmiae turbata essent omnia, legati missi ab Vladislao rege Boëmiae & Hungariae, partibus minimè suspecti, quia à studio illarum contentione???ue alieni, Stanislavs Olomucensis, & Ioannes Varadiensis episcopi. Frequentissimo omnium ordinum conuentu Pragae mandata Regis exposuêre. Mox iussit ante omnia Varadiensis lireras cum signis exhiberi eas, quibus nomen quisque suum fidem???; in societatem noui foederis obligasset. Tacentibus primùm vniuersis, mox tergiuersantibus, & extare illas negantibus: instat Varadiensis vrget???ue, & se austoritate regia vsurum minatur, nisi dicto mandato???ue regio audientes suerint. Ergo afferunt literas. Ille explicata pelle longa lata???;, neque quid in illa scriptum esset legit, neque signa circumquaq; pendentia consi derauit, sed cultro per medium illam discidit, signáque amputauit, ac mox ea dispersit, ne recolligi possent. Hilari inde vultu ordines affatus, spem illis dedit optimam, omnia ex vsu regni successura: postquam liberè omnibus in medium consulere liceret. Ergo communi intercedente consilio, adhibitaq; ab vtroque legato medicina, quae vitiosas partes sanaret, totum inde regnicorpus bellè conualuit. Dubrauius libro 32. Ludouicus XI. Caroli VII. Gallorum regis F. adolescens, cupidus ante tempus, sui esse iuris, cum suis aequalibus aduersus patrem coniurauit: exercitu???ue conscripto, curam regni suscipiendam, se???ue rerum omnium non ad patris praescriptum, sed suo arbitrio moderatorem faciendum statuit. Carolus principes conuocat. Bona pars sentit, consillo & lenitate id mali auertendum. Quapropter primùm literis ad ciuitates scriptis praecipitur, vt nemo sit Ludouici disto audiens: deinde coniuratis impunitas promittitur: ac postremò, per principes viros graues, cum Ludouico ac ducibus de reconcilianda pace agitur. Filius ergo positis armis, confestim in gratiam cum Carolo redijt. Atque ita magna labes, quae Remp. obruitura videbatur, priùs est restincta, quàm fieri coepisset. Polyd. lib. 23. Ioannes Vicecomes, archiepiscopus Mediolanensis, quum à Pontifice Benedicto XII. expetentibus Florentinis, Auenionem sud anathematis poena citaretur: laetissima fronte respo̅dit, Se eò vti fidelem dicto???; pare̅tem, seruum deceret, instructa maturè profectione, venturum, vt praesenti obsequio prouolutus ad pedes, sacrosactum pontificem veneraretur. Caeterùm legatos praemisit, qui per omnes vrbis regiones amplissimas domos, persoluta eius anni pensione conducerent, ingemtem???ue omnis generis commeatus copiam compararent, qua numerosus comitatus aletetur. Porrò quaestor multa onustus pecunia, adeò in id profusè operam intendit, vt & mirum in modum annona in foro cresceret, & peregrini negotiosi???; homines ex omni Europa Auenionem ad pontificiam aulam confluentes nullum omnino tectum aut hospitium, Insubre omnia occupante, vacuum reperirent, & propalam populus & inquilini de annonae caritate quererentur. Quibus vocibus permotus Pontifex, Medio lanenses legatos cuncta prodigè coëmentes vocat, causam quaerit cur tantum commeatus accumulent, tot???; passim amplissimarum aedium hospitia inanisumtu ad querelam publitam conducant? Legati, Ita parare se iussos à Ioanne praesule, respondent, qui septem millia armatorum equitum, totidem???ue peditum, praesidij & comitatus causa sit adducturus. Intellexit illicò pontifex, quo rerum suarum periculo Ioanne tantis instrustus viribus foret expectandus: leniter???; subridens, Tanti itineris laborem praesuli tanquam occupati & praeclarè pontificij nominis studioso benignè se remittere dixit. Legati autem quum dimitterentur honestissimis viris virtutis nomine, aut parùm ditibus co̅ductas domos gratuitò concesserunt, ita vt commeatum quoque omnem aut sacratis coenobijs, aut è plebe miseris & egentibus largirentur, tanta cum laude, vt nemo esset qui Ioannis causam non studiosissimè tueretur. Iouius in vita Ioannis. AMICITIAE POLITICAE PRI uatae prudenter consulere, Contrahendo. Anacharsin Hermippus scribit, mox vt Athenas venerat, adisse Solonis aedes. Percontanti famulo, Quis, & vnde? iussisse, renunciaret, adesse Anacharsidem: qui & Solonem videre, & si fieri posset, etiam hospes fieri cuperet. Solon per puerum respondit, In patria solere fieri hospites: significans, inter Graecos & Scythas non esse ius hospitij. Ad haec verba, quibus abigebatur Anacharsis, perinde quasi iussus esset introire, ingressus est ad Solonem: dicens, Se iam esse in patria, & aequum esse vt hospitio iungeretur. Huius responsi dexteritate delectatus Solon, lubens recepit hominem. Plutarch. in Graecorum Apoph. & Laërtius. Cleobvlvs, vnusè septem Sapientibus, non tam amicos quàm inimicos beneficijs, prosequi oportere docebat: hos vt amicos, illos vt amiciores reddamus. Diogenes in eius vita, & Suidas. Reges (teste Horatio de Arte poëtica) —dicuntur mulris vrgere culullis, Et torquere mero, quem perspexisse laborent, At sit amicitia dignus—. Agesilavs Spartanorum rex, aduersarios suos in aperto quidem non laedebat: sed efficiebat, vt semper illorum aliqui duces & rectores mitterentur peregrè: quorum detegendo in potestate nequitiam & auaritia̅, mox postulatus rursus opem ferendo & patrocinando, ex alienis necessarios sibi reddidit, atq; ad se traxit, vt insestum haberet neminem. Plut. Idem Agesipolim regem alterum sibi reddidit obnoxium. Epulantur reges, cùm ad vrbem sunt, eodem in triclinio. Qui antem teneri sciret Agesipolim sicut se amoribus, sermonein assiduè de formosis adolescentibus inferebat, eodem illum impellebat, socius???ue erat ei in amore & adiutor. Sicut verò amores Laconici nulla cum turpitudine coniuncti: verùm magno cum pudore, honoris studio, & aemulatione virtutis. Plut. in Agesilao, & in Laconicis. Athenaeus initio. v. libri consuetudinem Priscorvm ludat, qui largè holpites epulo???ue sumtuosiore accipiebant: affirmans, multum adiuuare vinum initia amicitiae:???. Victorius lib. 12. Var. lect. cap. 7. Philippvs Macedo, ingentem numetum captiuorum sub hasta vendens, subducta sedebat tunica parùm honesté. Ibi vnus ex ijs, qui veniebant, exclamauit: Parce mihi Philippe: amicus sum tuus paternus. Requirente Philippo, Vnde caedò sis, & quemadmodum? Exponam tibi, inquit, ex propinquo. Vt ad eum adductus est: Demitte, inquit, aliquantulum chlamydem: parùm enim decorè ita sedes. Tum Philippus: Missum facite, inquit, eum. Nam verè cupidum nostri & amicum esse me latuit. Plut. in regum Apoph. Alcibiades Athenis damnatus Spartam confugit: vbi auram popularem captauit, ac multitudinem dementauit ad vitam Laconicam accommodando se: vt corpore cùm viderent cutetenus rasum, frigida lauantem, offa victitantem, iure v???entem nigro, haud crederent, mirarentur???ue, si coquum hic vir domi vnquam habuisset, vel aspexisset vnguentarium, aut Milesiam sustinuisset. Habebat inter caeteras hanc vnam artem & ad capiendos homines fabricam, vt aggregaret se & conuerteret ad studia & mores aliorum, citioribus quàm chamaeleon varijs mutationibus. Vetuntamen vnumille, vt aiunt, nescit repraesentare colorem album: Alcibiades verò iuxtà inter bonos versans & prauos, nihil non imitari, nihil non valebat exprimere. Itaq; Spartae exercitationibus intentus, frugalis, austerus esse: in Ionia voluptuarius, laetus, segnis: in Thracia vino & equitationi indulgere. Si cum Tissapherne satrapa ageret (ad quem se in Ionia contulit, Spartanorum insidias veritus) pompa & luxu Persicum superare splendorem. Non quo sese tam expeditè in alios ex alijs ritus deflecteret, aut omnem reciperet vicissitudinem moribus: sed quòd si ingenium sequeretur suum, in cursurus esset in eos, quibus vte batur familiariter: figuram & specie̅ semper arripiebat & inducebat eam, quae illis esset apposita. Plut. in eius vita. Cùm voluptarius quidam contrahere cum M. Catone cuperet consuetudinem: abnuens negabat viuere mine, qui palatum quàm, cor haberet acriore sensupraeditum. Plut. in Catone. Tribuni leges agrarias rogauerant. Eas M. Cicero consul oppugnabat. Cùm autem fauerent huic legi cùm alij ex nobilitate, tum princeps collega Ciceronis C. Antonius, vnum sperans se fore ex decemuiris: & verò ille idem non videretur coniurationem Catilinae, cuius esset conscius, molestè ferre, quòd oppressus esset multo aere alieno. Huic vulneri primùm medicinam faciens decretam deposuit. Hoc sibi beneficio deuinxit. Antonium, vt velut mercenarius histrio sibi in tuenda patriae salute secundas partes ageret. Plutarchus in Cicerone. Ioannes Sepusius Vngarorum rex, virorum fortium clientelas perpatua hospitalitate & beneficentia partas, certo??? Principvm thesauros esse dicere erat solitus, quòd grati & memores, vna saepe forti fideli???ue opera omnes sumtus cumulatè persoluerent: ingrati verò ignominia alienae [1729] virtutis testimonium ferre viderentur. Iouius libro 39. Hist. Conservando. Reuerso Abraham ex Aegypto in locum vnde venerat: Lothus fratris filius ab illo in terram Sodomorum, salua charitate, discessit. Diuites quippe facti erant, pastores???ue multos pecorum, habere coeperant: quibus inter se rixanribus, eo modo familiarum suarum pugnacem discordiam vitauerunt. Poterat quippe hinc, vt sunt humana, etiam inter ipsos aliqua rixa consurgere. Hoc malum praecauentis Arrahae verba sunt ad Loth. Gen. 13. Non sit rixa inter me & te, & inter pastores meos & pastores tuos, quia homines nos fratres sumus. Nónne ecce tora terra ante te est? Discedite à me. Si tu in sinistram, ego in dextram: vel si tu in dextram, ego in sinistram. Hinc fortassis effecta est inter homines pacifica consuetudo, vtquando terrenorum aliquid partiendum est, maior diuidat, minoreligat. D. Augustin. libro decimosexto, capite 20. de Ciu. Dei. Amasis penè vltimus eorum, qui priscis temporibus Aegypti regnum renuêre, cùm omnia Polycrati Samiorum tyranno prosperè fluerent, experiretur???ue in cunctis fortunam indulgentissimam: per literas (vt fertur) remisit illi omne ius veteris amicitiae. Testatus, videre se fortunam insidiari huic, cui tam indulgenter obsequeretur. Praeuidit rex prudentissimus Polycratis exitium, suum???ue dolorem, quem ex amici aduersa fortuna percepturus erat, abdicatione anteuertit. At illud quod suo regno imminebat, aut non vidit, aut certè vitare non potuir. Sabellicus libro quarto, capite octauo ex Herodoto libro tertio. Tyndarvs ex Leda tres suscepit filias, Phoeben, Clytaemnestram Agamemnonis coniugem, & Helenam omnium formosissimam. Quam cùm praestantissimi Graecorum iuuenes ambirent, & quisque eam habere cuperet: veritus Tyndarus, ne in mutuas caedes ruerent, iureiurando eos adstrinxit, quemcunq; illa sortita esset maritum, ei se contra omnem vim tam domesticam quàm externam auxilio futuros. Mox filiae potestatem fecit eligendi quem vellet ex procis sponsum. Illa Menelaum accepit. Ergo posteaquam Paris Priami F. Helenam rapuit: Menelaus iursiurandi Tyndaro dati Graecos admomnuit, & pro repetenda Helena mille nauium classem contra Troianos exciuit. Euripides Iphigenia in Aulide. Persevs, quum cuidam noto daret pecuniam, cautionem fecit in foro apud mensarium. Hanc diligentiam quum amicus admirans diceret: Adeóne legaliter Persee? Scilicet, inquit, vt amanter recipiam, nec legaliter reposcam. Fit enim saepenumerò, vt qui cu̅ amico bona fide sine testibus ac syngraphis agunt, pòst cogantur cum eo legibus agere. Dicti nonnulla gratia est in Graecis, ???. Erasm. libro sexto Apophthegmatum. leoprepem Ceum, patrem Simonidis, cùm sederet aliquando in paliaestra, duo adolescentes amici accedebant: & Quomodo durare maximè mutuo amore possent? interrogabant. Qui respondit: Si neq; mutua ira concitati, neq; dissidentes animis, alter alterum irritarit. Aelianus lib. 4. de Var. historia. Bias, cuius sapientia diuturnior inter homines est quàm patria Priene fuit (siqiudem hic etiam nunc spirat, illius perinde atq; extinctae vestigia tantummodò extant) ita aiebat: Oportere homines in vsu amicitiae versari, vt meminissent, eam ad grauissimas inimicitias posse: conuerti. Quod quidem praeceptum prima specie nimis fortasse callidum videatur, inimicum???ue simplicitati, qua praecipuè familiaritas gaudet: sed si altioribus animis cogitatio demissa fuerit, perquam vtile reperietur. Val. Max. lib. 7. cap. 3. Cùm Nonius, homo Augnsto principi pernecessarius, veneficij causam diceret, dubitasse dicitur Octavivs, quae essent suae partes: ventus, ne si reo superesset sua auctoritas, legibus reum eriperet: contrà, ne à se destitutum praedamnare videretur. amicis ita consentientibus, sedit in subsellijs aliquot horas verùm tacitus, ne iudiciali quidem laudatione vsus: neprinlceps plus velle videretur, quàm ciuitatis iura postularent. Sab. lib. 4. cap. 4. ex Suetonio. Aripertvs II. Longobardorum rex, aduenientibus ad se gentium exterarum legatis, vilibus indutus vestibus occurrebat, quò minùs ipsis Italiae delicijs caperentur. neque apparatis epulis illos excipiebat, neque praesentibus illis magnificas vllas in alijs rebus impensas edebat. Sigonius libro secundo regni Italici. Canvtvs II. Danorum rex, parta pace, cùm milites in aulasua, natione, linguis, ingenijs quàm maximè dissidentes animaduerteret: Oponis Sialandici, caeteros prudentia atque auctoritate praestantis, consilio statuit, vt in capessendo discubitu ordine, quo quisque militaris muneris aduocationem sortitus fuerat, vteretur, loco???; antecelleret, qui prior obsequio foret. Eum verò qui coena inita, aliqua mora interpellante, tardior superuenisset, inter considentes excipi oportebat. Qui si tam arcto se consessu iunxissent, vt qui supernenerat recipi nequiret, qui eius loco insederat exurgens proximum occupabat, eonsque inuicem se assurgendi officio venerantibus, donec, laxato totius consessionis ordine, legitimum recipiendo spacium patuisset, mensa???;, qui postremus residebat, abscederet. Si quis verò alieno discubitu vti per insolentiam perseuerasset: testibus in concionem productis co̅uictus reus, stipendijs priuabatur. Ter tamen regi tali necessitatem poenae remittere fas erat. nec aliter, quàm vt tot gradibus quis discubitu indignior fieret, quot vicibus sodalem dignae sedis negatione spreuisset. Quòd si quartùm peccasset, commilitonum nemini catino aut calice communicare poterat. Eodem poenae genere in minutos quosque animaduertebatur excessus. Saxo lib. 10. Quo studio fidem caeteris in rebus semper coluerint Rhacvsani, eo maximè tempore declaratu̅ est, quo Georaus Triballorum ac Dardanorum rex, regno à Turcis pulsus, Rhaccusum vnà cum familia sua se recepit, vi magna auri secum allata. Nam cu̅ fidei Senarus Rhacusani sua omnia credidisset, Rhacusani, neq; terrore Turcarum, quo ferè Europa, id temporis magnopere perculsa erat, neq; vllo praemio addici potueru̅t, quo minùs fidem seruarent. Quam profesto constantiam, Amurathum Othomannum Turcarum regem vehementer admiratum dixisse ferunt, vrbem haud facilè perditam iri, in qua tani ducitur fides, caeterùm, Rhacusani haudquaquam contenti hoc tantummodò in Dardanum regem officio, consuluerunt ei, vti confestim Hungariam pereret, fortunam???; recuperandi regni tentaret. Iraq; Rhacusanis nauibus Scardoná deductus: inde in Hungariam profectus, breui ab Hungaris, quum opera Iani Huniadis regis Mathiae patris, tum thesauro in militum stipendia erogato, quem ei (vt dictum est) Rhacusani conseruarant, in regnum est restitutus. Ludouicus Tubero lib. 5. Comment. Arlottvs Plebanus Florentino cuidam, magni nominis viro, rem absurdam persuadere conanti, fidem se adhibere simulauit. Subsan nantibus quibusdam, quòd qui alios capere soleret, ipse deceptus esset: Vt boni est piscatoris, respondit pisciculi capiendi causa aspergines non vereri: ita ei, qui potentum ambit amicitiam, nihil subterfugiendum, quo illos capiat. Auctor vitae. Sed hoc ab Aristippo Plutarchi mutuatus videtur Auctor. Victi erant Galli memorabili acie ab Hispanis, Consaluo Ferdinando eorum duce: venerat???ue Hispanus orator ad Leonardvm Lauretanum Venetorum principem, & patres victoriae lauream nunciaturus: aderat???ue eodem tempore Galorum regis legatus. Qui enocati in collegium, quum tristior alter, alter exultabundo similis assedisset: conuersus Dux ad vtrunque: Ego, inquit, penes vos Pauli apostoli verbis in praesentia vtar: vt quando diuinae volontati nemo possi obsistere, fleam quoque ego cum flentibus, gaudeam cum gaudentibus. Quo principis dicto adeò omnis inuidia leuata est, vt Galli & Hispani vicissim gratias illi agerent, inde???; discedentes, eius singularis viri prudentiam inprimis admirarentur. Egnat. lib. 6. cap. 2. Reconciliando. Simvltates Priuatas prdenter tollere. Iacobvs ex Mesopotamia post aliquot annos domum repetens, veteris in fratrem offensae non immemor, praemisit qui Esaum precibus & donis delinirent, si qua adhuc in eo veteris iniuriae ira insideret. Per quae facilè consecutus est, vt quàm inuisus patrium solum verterat, tam iucundus sit postiminiò reuersus. Genes. 32. Nabel Ziphaeus, ex posteris Calebi, homo diues, at vt nomine, ita & re stultus, inhumanus, ingratus, cui in Carmelo mo̅te pascebant tria ouium millia, & mille caprae: nuncios Dauidis regis exulis propter Sauli insidias, commeatum petentes placidissimis verbis, inhumaniter reiecit, neque sibi quid negotij cum fugitiuis illis fore pronunciauit. Dauid ea re commotus, maximè quòd Nabal tam ingratus erga se suósque esset, quorum tamen opera atque fide pecora Nabalis in tudine ea diripere potuissent: cum CCCC. militibus ad excindendam Nabalis domum ascendebat. Verùm Abigailvxor Nabalis formosissima, castissima & prudentissima, recomperta, clàm marito, ducentos panes, duos vini vtres, quinque oues apparatas, quinque sata polentae, centum vuas passas, & CC. ficuum plathas asinis imposuit, ijs???ue Dauidem iratum placauit. Domum reuersa, Nabali postero die cùm crapulam hesternam exhalasset, rem omnem indicauit. Ille territus, tanta animi defectione & corporis saxeo quodam stupore audita, Abigailem indignam se dicentem, quae vel seruorum illius pedes lauaret, in matrimonium duxit, cùm etiam alteram haberet, Achinoamam Iezraëlanam. Nam Micholem Saulus pater exulanta Dauide locauerat Phalli Lais F. Gallimensi. 1. Reg. 26. Talthybivs & Evrybates, Agamemnonis regis praecones & oratores, missi ab eo dem ad Achillem, pro adbucenda per vim Briseide: cùm viri boni essent, neque vel regis sui iussis auderent repugnare, vel audacter ab Achille id quod iussi [1730] fuerant petere, quia iniustum erat, ab Homero introdueuntur muti, quando ait: [Greek words]. Metu primùm consternati, loqui non possunt: voce destituti, gestu reuerentiam exhibent. Et sic prudenter admodum & regis sui mandati, parent, & Achiliem, quem verbis magis exasperassent, sua humilitate flectunt. Sole̅t enim generosa ingenia nulla re magis moueri, quàm humiliate & deprecatione. Achilies, cùm apud se Menelaum & Antilochum de certaminis equestris secundis cerneret ambigentes, veritus ne in maiorem flammam & co̅tentionem prorumperent, alteri statuit praemium assignare: ac dum verbis Menelaum (alij Eumelum) miseratur celebrat???;, reipsa causam eorum concertationis tollit. Plut. lib. 1. Quaest. conuiualium 2. Ferulam fruticis genus, quo non aliud leuius, vtilem ad fulciendo vacillantes aetate senes, à Baccho repertam ei???; sacram affirmant, vt vino titubantes fulciat, nec oneret tamen. Cùm Reperto vini vsu homines passim ebrij ligneis baculis plurimos vulnerarent, Dionysius vt pro fustibus ferulas gestarent edixit. Diodorus, & Plut. in Sympos. Idem apud Stobaeum, maiores Baccho simul & ferulam & obliuionem consecrasse refert, nimirum hoc innuentes, non oportere meminisse, si quid in conuiuio peccatum sit, aut certè lenem admodum ac puerilem reprehensionem, sufficere. nam antiquitùs literatores discipulorum manus ferula caedebant. Archidamvm Zeuxidami F. duo ceperu̅t arbitram. Hos in Chalcioeci templum duxit, ibi???ue iureiurando adegit, iudicatis staturos. Adiuratis, Iudico, inquit, ne priùs templo pedem efferatis, quàm inter vos de controuersia transigeritis. Plut. in. Apophtheg. Plato in suspicionibus & simultate, quam habuit cum Dionysio, copiam postulauit eius conueniendi. Quam ille, expostulacurum & questuru̅ arbitrans de iniurijs sibi illatis Platonem, dedit. At Plato ad hunc modum eum affatus est. Si quem senseris, Dionysi, infestum tibi nauigasse in Siciliam, vt tibi aliquid mali crearet, de fi ciatur autem occasione, num hu̅c abnauigare praetermittas impunirum? Minimè, inquit, Plato, Dionysius. Non enim facta tantùm, sed & consilia odio habenda & vindicanda inimicorum sunt. Siquis ergo, infit Plato, amore tui huc se contulent, vt apud te aliquid beneficij deponat: tu verò locum ei non dederis: ec quid hunc debes proijcere inhumaniter & contemtim? Vbi, Quínam hic foret, percanctatus esse Dionysius: Aeschines, inquit, vir moribus modestis, cum quouis Socratis assectatorum conferendus, & instructus facultate, vt per doctrinam polire valeat eos, quibuscum agit. Hic ingens aequor emensus, in philosophia vt consuetu dinem tecum haberet, abs te despicitur. Haec oratio vsqueadeò commonit Dionysium, vt extemplò Platonem quidem complecteretur & deoscularetur, placidum & excelsum animum eius admiratus: Aechinem verò egregiè & magnificè prosecutus sit. Plut. de Discernendis adulatoribus, & Laërtius lib. 3. Aristippvs, cùm aliquid simultatis ei cum Aeschine intercessisset, ac dixisset quispiam: Vbi nunc vestra, Aristippe, consuetudo? Dormit, inquit: caeterùm ego eam suscitabo. ac profectus ad Aeschinem: Itáne tibi prorsus, inquit, miser videor & deploratus, vt correptioni non sit apud me locus? Tum ille: Non est, inquit, mirum: si, qui in omnibus natura me excellis, etiam hîc, quid rectum sit, prior videris. Plutarchus de Non irascendo. Arcadio parasitus voluntarium sibi indixit exilium, ob odium, quo Philippvm Macedonem prosequebatur. Delphos Philippus prosectus, eo conspecto, Quousque tandem fugies, inquit, Arcadio? Donec ad eos peruenero, respondit, qui Phlippum ignorent. Plutarchus risisse ait Philippum, Arcadionem???ue ad coen am vocasse, atque sic inimicitiam fuisse solutam. Athen. lib. 6. cap. 6. Evmenes Cardianus cu̅ Ephaestione viuo subinde lites exercebat. Caeterùm defuncto Ephaestione moerens rex Alexander, omnibus???;, quos viuo illi inuidisse arbitrabatur, atq; eius laetari morte, infestus & asper, prae caeteris Eumenem in suspicione habebat memorauit???; crebrò rixas illas & conuitia. Verùm versutus ille doctus???; accommodare se tempori, institit ex eo, quo vnlnerabatur, mutuari remedium. Confugit enim ad Alexandri in decoranda memoria Ephaestionis prolixitatem & studium, suggessit???; ei honores, quibus maximè ornare valeret defunctum, arq; argentum ad excitandum Ephaestioni tumulum largè & benignè praebuit. Plut. in Eumene. M. Crassvs ad bellum Parthicum profectus, maluit amicum quàm inimicum Ciceronem relinquere. Quare amicè eum appellans, apud eum dixit velle se coenate. Inuitauit Cicero eum comiter. Paucis interpositis diebus, adierunt Ciceronem amicialiquot, rogatu Varinij, de reconciliatione gratiae: nam erat inter eos simultas. Ibi infit Cicero: Num & Vatinius apud me coenare vult. Plutarchus In Cicerone. Alfonsus VI. Hispaniae rex, Toletum vrbem deditione acceperat, incolumitatem pollicitus Saracenis, & in maiore basilica religionis illorum exercitium. Interea Constantia regina cum Bernardo archiepiscopo Tolecano noctu Mesquitam intrant, purgant, aram erigunt, D. Mariae consecrant. Saraceni regis fidem accusare, implorare. Rex summa celeritate in vrbem venit, certo consilio de auctoribus supplicium sumendi: & quia sciebat multos intercessuros, praesentibus Saracen orum legatis iurauit, nihil se eorum quae pro regina & archiepiscopo peterentur facturum. Ergo Regina & Archiepiscopus, clerum & omnes religiosos cum Regia Filia induta cilicio praemiserunt. Quos cùm rex vidisset, desendit de equo, vt sacris solitam reuerentiam exhiberet. At cùm filiam conspexisset: Vah, inquit, matri comes eris in morte. Iuraui nil agere eorum quae peritura es. Filia verò, Peto ergo, inquit, vt Reginam tibi terreno Regi non parentem, sed coelesti Regi fidelem simul & Archiepiscopum illicò interficias. Rex tam pia sagacitate deuictus ad filiam ait: Liberasti, à morte matrem, sed perpetuo maritali carebit consortio. Vix verba expleuerat, & vidit vniuersos Saracenos vtriusque sexus obuios supplicantes, vt Reginae & Archiepiscopo veniam daret, asserentes, ex veteris oraculi fide idipsum nutu diuino factum esse. Ergo Rex acquieuit precibus supplicantium, & laectum intrauit ciuitatem. Mox ecclesiam ex Mesquita consecratam deuotè visitans, in medio portae Reginam sacco indutam, & Archiepiscopum pontificalibus ornatum inuenit, clamantes, Peccauimus in te, ô Rex, sed oramus peccati, causam, & finem respice. Rex igitur manus praesulis deosculans, & Reginam amplectens, regale palatium petijt. Rodericus Toletanus libro sexto rerum Hispan. cap. vigesimosexto, & Rod. Sancius parte 3. hist. Hispan. cap. 29. & Marineus libro septimo rerum Hispan. Alfonsvs rex Aragonum, canibus iratis & oblatrantibus offulam obijciendam affirmabat. Innuens, homines maleuolos beneuolentia reconciliandos esse. Pontanus cap. 30. de Liberalitate. Tigvrini duo fortunas suas litigando inuicem attriuerant. Alter eorum cordatior suam & aduersarij deme̅tiam serò tandem perspiciens, armatus cum filio ad aedes aduersarij dese̅dit. Is ad vim repellendam accurrens cum seruo, causam aduentus rogat. Tum ille, Et religione sacrosancta, & priuatis incommodis adductus, contentionem tanto iam tempore, magno vtriusq; nostrae cum discrimine, alitam & conseruatam, depositurus adsum. Filium habeo animo probum, manu strenuum, ei filiam tuam bene moratam virginem in connubium deposco: vt his veluti obsidibus beneuolentia mutua sanciatur. Inexpectata aduersarij masuetudinen obstupescens alter, amici, conuocatis, filiam suam aduersarij filio despondit. Ioan. Paulus in Iocoserijs. Iacobvs cognomento Grandis, primus fuit, qui ex Carrariensi familia vniuersi populi Patauiani consensu ciuitatem rexit: anno Salutis millesimo fieret, cùm patrocinium laturus cuidam amico ad praetoris venisset tribunal, vt amici causam iudici commendaret, & aduersae partis patronus omissa causa, quam agebat, liberiore lingua, & indignis in eum conuitijs inuehi coepisset: ei illi summa modestia respondit, vt bene causam diceret, & desineret de se maledicere. Cùm verò inde vterque discederet, Iacobus illi in aurem insusurrauit: Linguam tibi praecidam, maledice. At ille hoc verbo audito ad iudicem conuersus, in absentem debacchatus est. Iacobus verò, vbi primùm domum rese recepit, iussit quantum frumenti currui imponi poterat & suem domesticum magni ponderis ad illum deserri, suo???ue eidem nomine donari. Accepit ille lubens, & pratias agens dixit: Prorsus sane dominus meus, placidè, sine ferro, linguam mihi praecidit, & contra se mutum reddidit. Bern. Scard. libro tertio classe 13. historiae Patauinae. Patùm conueniebat inter Dvos quosdam cognatos, de re diuidenda. Cum???; neuter alteri vellet concedere, res eò spectabat, vt iretur in ius, & iudicum sententijs controuersia finiretur. Adibantur aduocati, parabantur dicae, res erat cum iureconsultis. Aditi iudices, contestata lis, coepit agi causa: hoc est, bellum susceptum est. Ibi alter maturè resipiscens, aduer sarium priuatim accersitum his verbis alloquitur: Principiò parum decorum est, vt quos natura copulauit, pecunia dissociet. Deinde est incertus litis euentus, haud minus quàm belli. Suscipere nobis in manu est, finire non est. De centum aureis tota lis est. Eius summae duplum in notarios, in promotores, in aduocatos, in iureconsultos, in iudices, in iudicum amicos expendetur, si legibus experiamur. His erit inseruiendu̅, adulandum, dandum: interim taceo curas ambiendi, cursitandi???ue labores. Dani???; vt maximè vincam, plus est tamen incommodi, quàm commodi. Quim potiùs ipsi nobis sapimus, quàm istis praedonibus: & in hos malè collocandam pecuniam inter nos partimur? Concede dimidium de tuo, ego tantundem de meo concedam. Ita & amicitiam nostram, alioqui peritura̅, lucrifaciemus, & tanta̅ molestiam effugiemus. Quòd si re [1731] cusas quicquam concedere, ego vel vniuersum negotium tuo permittam arbitratui. Malo penes amicum sit haec pecunia, quam penes insaciabiles illos praedones. Abundè magnum fecero lucrum, si & famae pepercero, & amicum seruauero, & tantum effugero molestiarum. Mouit aduersarium tum rei veritas, cum cognati festiuitas. Rem transegerunt, iratis aduocatis & iudicibus, quos coruos delusêre hiantes. Erasmus. Amicitiae Oeconomicae Prvdenter consulere. Rixas oeconomicas tollere. Inter Parentes Et Liberos. Absalomus propter caedem Amnonis fratris Gessur profugerat ad auum paternum, ibi???ue triennio manserat, patris Dauidis iram metuens. Ioabvs ergo Saruiae sororis Dauidis F. Polemachus, subornauit mulierem quandam prudentem, nomme Thecvanam, quae luctum simulans, regem adiret, & duos filios se habuisse diceret, inter quos ruri orta contentione, vnus alterum occidisset. nunc vniuersos gentiles fratricidam poscere ad necem. Rogare se regem, ne vnicum haeredem suae???ue senectae baculum interimi permitteret. Rex sese intercessurum sanctè promisit. Tum illa: Qua ergo de causa, ô rex, tanto iam tempore contra Absalomum filium irasceris? Amnon perijt, Absalomus generis tui spes atque decus etiamnum superest. Viuum ergo omnium Israëlitarum causa in gratiam recipere, ei???ue hoc peccatum condonare velis. Rex, qua erat prudentia, Ioabi hoc esse commentum facilè intellexit: & mulieris precibus annuens, Ioabum ad reuocandum filium misit. Toto tamen biennio in regis conspectum venire non fuit ausus. 2. Reg. 14. Herodes Iudae???rum rex, Alexandrum F. cui Glaphyra Archelai Cappadocum regis filia iuncta erat, propter structas insidias in vincula coniecerat. Archelavs genero prospectum cupiens Hierosolymam continuò aduolat, & sese Alexandri facinus detestari clamat, & Herodi auctorem esse, vt de scederato poenas sumat: sese in filiam Glaphyram, si facinoris conscia deprehendatur, seuerè animaduersurum: sin minùs, at certè coniugium diremturum, ne parricidae concubitu vlteriùs coinquinetur. Hac oratione Herodis animum, qui excusatione criminum magis exacerbari quàm mitigari consueuerat, ita flexit, vt Archelaum ipsum monuerit, patrem se esse recordaretur, nec quid grauius in filiam statueret. Tum Archelaus Herodem vicissim liberè sui erga filium officij admonuit. Iosephus in Antiq. Pisistratvs cùm dissidium inter ipsum & filios extisset, eo???ue laetari aduertisset inimicos, aduocata concione, Cupisse ait filios se in suam adducere sententiam: caeterùm, quia co̅tumaces sint, illis velle obsecundare & obtemperare. Plut. lib. 1. quaest. conuiualium, quaest. 1. Vetus olim Senatusconsultum fuit, primùm à Solone veteri lege sancitum, inde ad Romanos deductum, quo cautum fuit, Patre viuente, filio qui sub patris aure est, credi pec???niam non licere: & qui credidisset, petitionem non habere: ne filiusfamiliâs aere nexus alieno, vt credi???um redderet, vel necem patri machinaretur, aut aliunde eam inhonestiùs quaereret. Ipsius senatusconsulti verba haec sunt: Placet, ne cui, qui filiofamiliâs mutuam pecuniam dedisset, etiam post mortem parentis, cuius in potestate fuisset, actio petitio???ue detur. Vt scirent, qui pessimo exemplo foenerarent, nullius posse filijfamiliâs bonum nomen, inde expectata patris sui morte, fieri. Alex. lib. 1. cap. 7. vbi locum illum ex Phormione Terentij explicat, Hui dixti pulcrè, si quidem quisquam crederet Te viuo. Aedesivs Cappadox, generis nobilitate inter suos facilè princeps, à patre mercaturae causa in Graeciam fuerat amandatus. At is suum secutus genium, philosophiae dare cepit operam. Reuertentem pater domo vt inutilem exegit, fugientem???; persecutus est, his verbis: Ecquid tandem emolumenti affert philosophia? tum ille conuersus: Hoc ipsum, inquit. & supplex ad genua patri accidit. Qua re sic motus est pater, vt illum in gratiam receperit, & Iamblichum in Syria audiendi libertatem concesserit. Eunapius. Gavfredvs Fulconis Andegauensis comitis F. cùm viuens à patre Comitatus honorem accepisset, ac tyrannicè imperaret, armis à patre pulsus, agnita culpa iumentaria sella in tergum recepta, patris pedibus obuolutus veniam petijt. Quem cùm pater pede ter calcasset, improperans, tandem victum esse: ei filius intrepido animo respondit: À te pater, fateor me iure victum, cùm pater sis: à nemine alio vincendus. Id quod patrem magnoperè ad ignoscendum mouit. Fulgosus lib. 5. cap. 9. Convivges. Tvm Pacem conseruare. Hester puella Hebraea ob formae elegantiam co̅cubina primùm, mox iusta vxor regis Persarum Assueri, natales suos dissimulauit apud regem, iussu Mardochaei auunculi, ne contemtu gentis parum gratiosa esset. Consule historiam sacram. Catheorvm Indorum proprium esse dicit Onesicritus, vt sponsus & sponsa se mutuò eligant. Item vt vxores cum viris defunctis comburantur, ob hanc causam, quòd cùm aliquando adolescentulos adamarent, à viris secedebant, vel eos veneno interimebant. Vt ergo veneficia tollerentur, hanc legem conditam fuisse. Strabo lib. 15. Livia, Augusti Caesaris vxor, nulla alia re sibi Augustu̅ subiecisse serebat, quàm modestia & dissimulatione: modestia quidem, quòd ea quae placerent Augnsto, fecerit libenter: dissimulatione verò, quòd scire nollet, quibus ille rebus venereis domi frueretur, etiamsi essent apertissima. Dion in Tiberio. Rixas tollere. Reconciliare. Iunonem aiunt iratam Ioui, incertum qua de causa, in Euboeam secessisse. Iouem cùm placare eam no̅ potuisset, ad Cithaeronem, qui tunc Platae ensibus imperabat, venisse: fuisse verò Cithaeronem nemini calliditate secundum. Eius monitu Iupiter simulacrum è ligno fabricauit, illud???ue plaustro vestimentis velatum imposuit. In vulgus verò prodidit, Plataeam eam esse, Asopi filiam, quae sibi esset desponsata. Id vbi ad Iunonis aures peruasit, accurrit illicò, & ad plaustrum accedens, verte co̅scissa, ligneam esse effigiem comperit, qua̅ nouam esse nuptam purarat. Falsam se itaq; laetanti animo ferens, facile in gratiam cum Ioue redijt. In eius rei memoriam Platae enses Iunoni Taleae, id est, adultae templum aedificarunt, & festos celebrant dies, septimo quoque anno Daedala quae nuncupantur parua: quòd prisci lignea signa Daedala vocitabant. Boeoti reliqui Daedala magna dicta, sexagesimo demùm anno. Pausan. in Boeoticis. Hipparete vxor Alcibiadis, cùm essetimpatiens iniuriarum genialis tori, quòd consuetudinem ille haberet cum meretricibus peregrinis & vrbanis, diuertit ab eo, & contulit se ad fratrem. Non laborante id Alcibiade, sed laetè agente, oportebat eam diuortij monumenta apud archontem deponere, no̅ per alios, sed ipsam praesentem. Quae vbi adfuit, vt id ex lege ageret: irrumpens Alcibiades rapuit eam, medio???ue foro domum ferens abijt. nec fuit quisquam, qui obsistere vel eam auferre sustineret. Atque sic illa ma̅sit apud eum, quoad vixit. Plut. in Alcibiade. Monica, D. Augustinimater, socrum suam primò susurrijs malarum ancillarum aduersus se irritatam, sic vicit obsequijs, perseuerans tolerantia & mansuetudine, vt illa vltrò filio suo Patricio medias linguas famularum proderet, quibus inter se & nurum pax domestica turbabatur, expeteret???ue vindictam. Posteaquam ille & matri obtemperans, & curans familiae disciplinam, & concordiae suorum consulens, proditas ad prodentis arbitriumverberibus coërcuit, affirmauit illa, talia de se praemia sperare debere, quaecunque de nun, sua sibi, quo placeret, mali aliquid loqueretur. nulla???ue iam audente, memorabili inter se beneuolentiae suauitate vixêre. D. August. lib. 9. Confess. cap. 9. Fratres Amicitiam Colere, conseruare. Iacobvs patriarcha post multos annos ex Mesopotamia domum repetens, veteris in fratrem offensae non immemor, praemisit qui Esaum precibus & donis delinirent, si qua adhuc veteris in eo iniuriae ira insideret. Per quae facilè consecutus est, vt quàm inuisus patrium solum verterat, tam iucundus sit postliminiò reuersus. Sab. lib. 4. cap. 8. ex Genes. cap. 32. Scilvrvs octoginta filiorum pater, iam vicinus morti, fasciculum ex iaculis porrigens vnicuique, confringere iussit. Cùm autem omnes defessi nihil essecissent, ipre singillatim extrahens, iacula omnia facilè fregit. Docens ipsos hoc argumento, quòd vniti & concordes, robusti permansuri essent: dissoluti autem, imbelles futuri. Stobaeus sermone 82. Plut in regum & Imp. Apoph. Evclides Socraticus in scholis celebratur: quòd cùm cocem audisset fratris ad se importunam & beluinam, cùm diceret: Dispeream, nisi te malè accipiam: Ego verò, inquit, nisi te inducam, vt iram deponas, ames???; nos, sicut antè amabas. Plut. de Pietate erga fratres. Changivs Cham, primus Tartarorum rex, iam morti proximus, XII. filios conuocauit, & XII. sagittas vno fasce comprehensas natu maximo fragendas dedit. Quod cùm ille nequiret: secundo, inde tertio, & sic caeteris. Verùm cùm nullus id posser, fascem soluit, & minino natu imperauit, vt sagittas singulas confringeret. Quod cùm ille nullo negotio praestitisset, conuersus ad omnes: Neque vos, filij carissimi, si concordes fueritis, à quoquam superari poteritis: discordes facilè conficiemini. Haitonus Armenus in libro de Tartaris, & Sabellicus lib. 6. Ennead. 9. Dominos Ac Servos Amicitiam, fidem fouere. Antonivs Leoninus, Genuesis mercator, cùm aeger grauiter laboraret, seruos ac seruas, qui aegro ministrabant, testamento, si ad pristinam salutem restitueretur, omnes liber [1732] tate donauit. Quòd si decedere eum contingeret, omnes in seruitute retineri iussit. Et sic prudenter ministris desiderium salutis suae iniecit, proposita eis libertatis spe, vt???ue in eius curanda valetudine diligentiores essent, causas auxit. Fulgosus lib. 7. cap. 8. Geogrivs Costa Cardinalis Lusitanus vixit annos CII. Si quando morbo corripiebatur, amplissima dona ministris suis, si conualesceret, promittebat, ea???ue magnificè praastabat Hac ratione effecit, vt incredibili studio ea, quae ad sanitatem patroni facere possent, familiares omnes procurarent. Garimbertus lib. 5. de Vitis Pontificum. Avctoritati, Existimationi Honori suo alienóve prudenter consulere, acquirendo, conseruando, asserendo, vindicando: qui quidem debeatur Sapientiae, Ervditioni. Aristeas Proconnesius, philosophus, cùm nullam sapientiae opinionem apud suos haberet, eò quòd in ea compara̅da nullis magistris vsus videretur: finxit animum suum relicto corpore in aëra subleuari, & per vniuersum orbem vagarivsque ad Hyperboreos & Indos, omnium???; gentium mores & respub. ex sublimi loco contemplari solitum. Quo commento, accedentibus etiam magicis praestigijs, auctoritate̅ apud suos sibi peperit. Maximus Tyrius 22. sermone. Pythagoras, quò plus venerationis & auctoritatis sibi suisque conciliaret, in dissertationibus dicere solebat, ???, id est, Ipse dixit: Deum intelligens. perinde quasi non sua referret, sed ab oraculo quopiam accepta. Ea vox deinde in vulgi abijt sermonem. Erasmus in Adagijs ex Suida. Heraclitvs Ephesius librum de Natura edidit, in tres partes diuisum, de Vniuerso (Physiologia) de Repub. (Ethica) & de Theologia (Metaphysica) illum???ue in templo Dianae deposuit, adeò obscurum, vt soli eruditi illum intelligerepossent: ne si à vulgo passim legeretur, contemtui tandem haberetur. Laërtius lib. 9. Menander comicus, cùm ob summam doctrinam supra aetatem, apud suos inuidia laboraret, produxit in theatrum suem praegnantem, eius???; exectum vterum in euripum proiecit. Ibi cùm porcelli ductu naturae agerentur: Athenienses, inquit, viri, si in teneris annis scientiam meam miramini, istos natare quis docuit? Gyrald. Dial. 7. hist. poëtarum, ex Prisciani lib. 4. de Physica scientia. Mechanicae Peritiae. Parrhasivs pictor in Lindo Herculem pingebat. Atq; vt operi auctoriratem conciliaret, finxit sibi deum in somnis apparuisse, ea specie quam imitari deberet, id???; ipsum disticho tabulae inscripsit. Athen. lib. 12. cap. 21. Sostratvs Gnidius, cùm Ptolemaeo regiturrem specularem in Pharo Aegypti aedificasset, suum nomen in muri lapide incîdit, calce???ue illita, regis nomen superinduxit: fore auguratus, vt breui pòst tempore decidente lorica, insculptum nomen suum appareret. Artifices prisci verbo Faciebat operibus suis inscripto, nondum se supremam manum imposuisse fatebantur: vt scilicet addendi semper, mutandi???ue libertatem sibi reseruarent: & vel inuidiam vel reprehensionem emollirent. Plin. in Praefatione hist. nat. Cùm Alexandro Magno dictum esset, Indvm quendam, sagitta arcu emissa, singulis ictibus medium anulum petere: ad se accersitum iussit, vt se praesente id ageret. Is autem adeò obstinatum, ne id ageret, sepraebuit, vt iratus Alexander morte eum damnarit. Cùm ad supplicium duceretur, interrogatus, Quamobrem non sagittasset? Vereri se, respondit, ne si aberrasset, peritiae opinionem longo iam tempore partam semel amitteret. Quam rem cùm Alexander accepisset, eum periculo liberauit, atque insuper ingentia munera addidit. ex Plutarcho. Virtvti In Genere. Lacedaemone sententiam, quam Demosthenes quidam homo libidinosus dixerat idoneam, populus reiecit. Ephori autem sorte vni ex senibus ducto iusserunt, vt eandem illam orationem haberet, velut in vas mundum ex putido transfusam, quò accepta esset plebi. Adeò magnum habent in repub. probati mores momentum. Plut. in praeceptis Polit. Prudentiae. Consule Titutum Prudentiae in ponendis legibus. f. 1674. item Legislatorum, f. 966. 1634. Tyrtaeus Atheniensis ludimagister, ex oraculo dux datus ab Atheniensibus bello Messenico, ciuitate donatus est à Lacedaemoniis. Pausanias Cleombroti interrogatus, Quid ita? Ne, inquit, nobis vnquam peregrinus fuisse dux videatur. Caelius lib. 18. cap. 5. A. L. Fortitudini bellicae. Socijs Lacedaemonios accusantibus, Nos magno numero pugnamu, Lacones exiguo: Agesilavs mandauit, vt in planitie seorsim considerent Lacones, & seorsim in alio loco socij. Illis sic ad iudicium ferendum sedentibus, praeco clamauit, Surgant figuli: surrexerunt à sociorum parte non pauci. Secundò, Fabri ferrarij: surrexerunt multi. Tertiò, Fabri lignarij & lapicidae: surrexerunt plures. & alios quaestuarios & artifices ordinepromulgauit, ita vt propemodum omnes socij co̅surgerent, Lacedaemoniorum nemo. Vetitum enim erat eis, quaestuariam artem exercere. Sic didicerunt socij, plure sesse Laconum milites quàm suorum. Polyanus lib. 2. Pugna Mantineensis in aequali momento Thebanis & Mantineensibus habebatur. Voluerunt Mantineenses legationem ad Thebanos mittere. Cineas Atheniensis, cuius frater Demetrius occubuerat in praelio, ad Mantineenses inquit: Se potiùs fratrem suum expertem sepulcri relicturum, quàm hostibus victoriam profiteri vellet. Etenim fratrem ob eam causam promto animo mortem oppetiuisse, ne trophaeum contra se atque patriam statueretur. Mantineenses igitur à mittenda legatione destiterunt. Polyaenus lib. 2. Clementiae. Q. Gallius Praetor accusatus est, quòd suadente M. Antonio in mortem Octauij Caesaris conspirasset. Conuictus, & dignitate à collegis spoliatus est, & domus à plebe direpta, & iudicante Senatu, morte damnatus est. Sed Avgvstvs, qui, quò peruenit, aspirabat, vt simul & securitati suae, & humanitatis opinioni conluleret, iussit eum duntaxat ad M. Gallium fratrem, qui ab vrbe aberat, proficisci, neque ab eo vnquam discedere. Verùm in itinere curauit, vt ita de composito occideretur, vt de facto, quid ei accidisset, nihil vnquam certi afferri posset. P. Aerodius ex Appiani lib. 3. Religioni, Pietati. Chaldaei deum suum, quem sub specie Ignis colebant, contra omnes alios deos euehere conabantur. Aeguptii ex suggestione sacerdotis Canopi hydriam fictilem seu Nili statuam ingentem, foraminibus plenam, quae tum cera obturabant, aqua repleuerunt. Chaldaei ignem accendunt: cera liquescit. Hydria sudante, & per foramina destillante aqua, ignis extinctus est. Suidas in voce Canopus, & Ruffinus lib. 2. hist. Ecclesiasticae. Legum obseruantiae. Consule Titulum Prudentie legislatorum, f. 966. 1634. In praelio Leuctrico cùm multi Lacedamonij terga dedissent, tenerentur???ue hi legitimis poenis: Ephori, qui exhaustam ciuibus vrbem videbant, quae requirebat milites, volebant illos soluere infamia, & leges conseruare. Ita legis latorem Agesilavm creant. Ille in concionem progressus: Lator ego, inquit, nolo aliarum legum esse. Neque enim praesentibus quicquam adijciam vel detraham, vel eas corrigam: verùm leges praesentes è repub. puto esse vt ex crastino die vim suam recipiant. Plut. in Apophthegmatibus. Bello Clodiano, pace inira inter Genuenses & Venetos, cùm Ligures oratores Venetias venissent, frequentes???ue ad Caroli Zeni aedes venirent, quasi ad ciuitatis principem: deduxit illos vir prudentissimus ad Riualtinum pontem, vt aequalitarem & maiestatem Venetae reipub. euidenti argumento illis ostenderet. Conuenerat autem cum Riualtino magistratu, dedita opera, vt obuium ad se suum sarellitem mitteret: cui pugionem ipse vel inuitus traderet, quem gestare solitus erat, simul???ue ipsum euocaret ad poenam, quasi supra ciuem sele gereret, qui ferrum per vrbem secum deferret, quod lege iampridem prohibebatur. Tradito igitur pugione satelliti, à quo etiam ad magistratum euocabatur, conuersus in legatos ipsos rogare coepit, vt secum proficiscerentur. Quibus perbenignè pollicentibus, rectà tendit ad praesides. Qui viso Carolo, grauiùs & penè acerbiùs in illum inuecti, propter pugiohem ipsum penes se rerentum, multam etiam illi grauem indixêre. Qui mox à Carolo legatis???ue exorati aegrè concesserunt, vt Carolus tutus domum dimitteretur. Quibus ille reuertens, multa in eam sententiam connumerauit, nihil in vrbe superesse, in quod non omnes vno ordine conspirarent. Egnatius lib. 7. cap. 3. Formae. Scribit Tacitus Cornelius, Poppeae Sabina Neronis coniugis raros fuisse in publicum egressus, id???; velata parte oris, ne satiaret aspectum, vel quia sic decebat. Dignitati Et Magistrativi. Maiestatem Reipub. & Imperij tueri. Rex, auem Aegyptij Cetem, Graeci Protevm appellant, Iliaci belli tempore extitit, artium peritus, & in varias se formas vertere solitus, vt nunc animal, quandoque arbor aut ignis, aut quid aliud videretur. Occasio fabulae talis extitit. Aegy [1733] ptijs mos erat regibus, aut leonis, aut tauri, aut draconis priorem partem in capite ferre, insignia principatus: quandoque verò arborem, aliqua̅do ignem, quandoq; redolentia supra caput vnguenta: haec tum ad decorem pertinebant, atq; ornatum: tum stuporem ac superstitionem quandam aspicie̅tibus inijciebant. Diod. lib. 1. c. 5. Indorvm rex vbi visendum se publicè praebet, apparent argenteis thuribulis ministri perplures conspicui. Iter vniuersum, quo vectatur, odoribus vaporatur. Ipse aurea gestatur lectica, margaritis hinc inde propendentibus. Amictus auro interlucet, ac purpura lecticam obmuniunt corporis custodes, è ramis cantillantibus auiculis, quas ita de more imbuunt, vt inter seria instrepant cantu. Regiam auratae suffulciunt columnae, auro vite caelata obambiente. Inter haec auium, quibus praecipuè oblectantur, argenteae nitent effigies. Regia nulla non hora volentibus patescit. Vbi capitis curae ac ornamento incumbit, tunc admittuntur legationes, & redduntur populis iura. Odoribus perfluunt liti pedes. Si qua̅do in venationem prodire collibuit, ferae leporarijs occlusae inter pellicum vota & cantus transfixae conficiuntur. Hic illis non contemnendus labor. Si longior incumbat expeditio, curru vectantur, quem instrati auro elephantes ducunt, assectantibus agminatim pellicum lecticis. Subsequitur & regina, sed seorsum, nec minore luxu. Vbi somni tempus appetit, regem vino grauem dormitantem???; cubiculo inferunt pellices, noctium dijs patrio ritu aduocatis cum cantu. Caelius libro 8. capite 2. A. L. Persis adoratio erat peculiare bonum: citra hanc non facilè ad regem patebat aditus. Illum quinimò vidisse quandoque, augustissimum censebatur: quoniam is sub maiestatis specie semper ferè latebat. At magnus Agesilavs Spartanorum rex, quod Xenopho̅ scribit, vt semper spectaretur, gaudio exiliebat: quum turpiter agenti tenebras conuenire arbitraretur, honestae autem vitae lucem longè plus ornamenti afferre. Cael. lib. 8. cap. 2. A. L. Ismenias Thebanus legationem ad regem Persarum patriae causa suscepit. Tribunus itaque militum Tithraustes, cuius officium erat, res nunciatas ad regem deferre, & supplices introducere: Ò Thebane hospes, dicebat (haec autem ioco loquebatur per interpretem) lex est vernacula Persis, vt is qui in conspectum regit venit, non antè sermonem cum eo conferat, quàm genua inclinauerit. Quòd si igitur vis ipse eum adire, necesse est, vt quod lex iubet, peragas. Sin minùs, nos te cogemus, si non adoraueris. Ismenias: Agesis igitur, inquit, deduc me. Cùm in faciem regis ventum esset, anulum quem gestabat, è digito detractum, clàm abiecit ad regis pedes: confestim???; procumbens, tanquam adoraret, sustulit eum iterum: & honorem quidem adorationis Persarum regi praestitit: nil tamen commisit, quod ignominiosum aut indecorum foret Graecis. Quicquid igitur petijt, impetrauit, neque quicquam à Persa ei denegatum est. Aelianus lib. 1. de Var. hist. Nvmidarvm reges plurimùm ob singularem prudentia̅ laudantur, qui more gentis suae nulli mortalium osculum ferebant, quamuis apud caeteros in vsu hoc semper fuisset. Nullam nimirum aliam ob causam quàm vt docerent, in summo dignitatis gradu constitutos, non nimiam cum infimae sortis hominibus habere consuetudinem oportere. Val. Max. lib. 2. ca. 1. de Instit. antiq. Deioces, primus Medorum rex à popularibus suis iustitiae nomine electus, cùm Ecbatana regem sedem aedificasset, neminem ad se ingredi permittebat, sed per internuncios cuncta transigebat: neque regem à quoquam conspici fas erat, ridere aut expuere coram rege non licebat. Hac ratione auctoritatem sibi comparauit: & ne aequales sui, qui cum eo educati erant, res nouas molirentur, eum prae oculis quotidie cernetes, ipsa absentia maiestatem fingere voluit. Herodotus libro 1. Artaxerxes Persarum rex, legem tulit, vt nemo è domesticis inuocatus eum accederet, tantisper dum sederet in regio solio: adhibitis in hoc etiam lictoribus cum securibus, vt si quis contrà faceret, plecteretur capite. Rex interim virgam tenebat auream, quam quoties aliquem ex inuocatis venientibus seruare vellet, porrigebat ad eum: is???ue virgae contactu eximebatur periculo. Ioseph. lib. 11. cap. 6. Sic Estherae reginae, quae ob gentis suae periculum inuocata ad regem venerat, metu???; exanimata conciderat, rex porrecta virga salutem spopondit. Pericles Atheniensis, vt maximè popularis esse studeret, auctoritatis tamen & conciliandae & conseruandae causa rarò in publicum prodibat, studiosè tamen, si quando cogeretur: & ne conuiuia quidem vlla publica priuatáve adibat, quòd hanc [Greek words] plurimum grauitati obesse iudicaret. Plutarchus in eius vita. Alexander, si in Macedonibus aut etiam Graecis iudicium exerceret, mediocre vulgare???ue forum probabat: sin inter Barbaros, splendidum & militare, vt etiam fori figura metum Barbaris incuteret. Cùm igitur Bactrianis & Hyrcanis atque Indis iudica daret, tabernaculum hoc ferè modo constructum habuit. Tabernaculum amplitudine tantum erat, vt centum mensas posset capere. Id fulciebatur aureis columnis quinquaginta. Coeli auro obducti, varijs ornamentis elaborati, supremum locum tegebant. Persae primò quinquaginta melophori, circum tabernaculum intus stabant, purpureis melinis???ue vestibus induti. Post hos melophoros pari numero iaculatores, qui vestibus variabant. nam alij flammeis, alij caeruleis, alij coccineis amiciebantur. Ante hos stabant Macedones argentea scuta tenentes, quinquaginta immani magnitudine viri. In medio tabernaculo aureus thronus positus erat, in quo residens ius dictabat. Vtrumque latus regis iudicantis satellites cingebant. In circuitu tabernaculi dispersum hinc inde elephantorum agmen astabat, & Macedones mille, stolis Macedonicis induti. Post hos quingenti Susij purpurati: post quos circumcirca ambibant vndique Persae, decem Persarum millia, pulcerrimi maximi???ue, ornati omni habitu Persico, omnes acinacibus praediti. Eiusmodi fuit Alexandri curia inter Barbaros. Polyaenus lib. 4. Solon dicitur legibus scribendis implicatioribus & multum contortis vim amplificasse subselliorum. Cùm enim decidi per leges non possent lites, euenit, vt nunquam non opus haberent iudicibus, ad quos sicut legum quodam modo dominos controuersias omnes deferrent. Plut. in Solone. Q. Sertorivs per asperos Lusitaniae colles ceruam albam trahebat. Ab ea se, quaenám aut agenda, aut vitanda essent, admoneri dictitans, diuinitatis opinione apud Barbaros auctoritatem sibi conciliauit. Valerius libro primo, capite 3. Exemplorum. Tiberivs Caesar, viuente Augusto, Rhodum secessit. De facto quidem constat: de causis ambigitur. Alij impudicae & procacis vxoris Iuliae taedio, cuius mores nec ferre posset nec corrigere: alij, vt Imperatoris filijs iam adultis cederet, & omni se inuidia ac suspicione liberaret: alij autem, vt raritate venerationem suijpsius aleret, & Reipublicae desiderium per absentiam augeret, semper???; familiaritatis nimiae comitem contemtum remoueret. Suetonius. Cn. Pompeivs multitudinem declinabat, & deuitabat foru̅: paucis autem & aegrè petentibus aduocatum se praebebat, quò fauorem haberet vegetiorem, vbi pro se ageret. Plutarchus im Crasso. Veneti crucem auream pileo ducali (quem Cornu vocant) in fronte affici curarunt, quando Laurentio Celso duci pater eius aperto capite occurrere noluit, quòd turpe putaret, se patrem filio submittere: vt in posterum non personae, sed cruci aureae honorem exhibere nemo dubitaret. Egnatius libro 9. cap. 5. Matthaevs Cardinalis Sedunensis, qui Maximilianum Imperatorem in ducatu Mediolanensi occupando per Heluetios apud quos gentilitate & popularitate valebat, adiuuit: cùm dubitaret se ab Heluetijs suis contemni, & propter solam largitionem suspici: si quando ab illis conueniretur, tanquam alijs rebus, vt literis legendis, vel precibus absoluendis intentus esset, sese auertere consueuerati & clàm in nitidissimo speculo linguas caninas & aures asininas, quae ei à simulatis clientibus intentabantur, aspicere. Singillatim deinde vnicuique eorum conuitia & scommata ista exprobrabat: ita vt magicis artibus tantùm haec ab illo resciri posse existimarent, & magis formidine quàm veneratione ducti, illum porrò obseruarent, atq; colerent. Rex Turcorum oratores ac legatos non audit: sed Principes, qui Bassae dicuntur, tanquam interpretes ac intercessores ad regem referunt, more regum Persarum, familiaritatis vitandae gratia, quae contemtum parit. Cuspin. Cùm Rodolfvs Habspurgensis contra Ottocarum Boëmiae regem rebellem (qui Austriam à Margarita vxore dotis nomine obtinuerat, & eam repudiatam veneno sustulerat) bellum suscepisset: Moguntinus, Salisburgensis & Frisingensis antistites cum Palatino, concordiam inter duos reges tractaturi, Ottocarum Viennam accersunt, cum eo???ue in hanc formam paciscuntur: Vt relictis terris Austriae, Stiriae, ac alijs, quas Rodolfus iam occupauerat cis Danubium, Ottocarus contentus esset possidere partem illam transdanubianam ad Morauiam vergentem, quae Marchiae campus appellatur. Feudum deinceps de regno Boëmiae à rege Rodolfo acciperet. Filios insuper Baronum, quos priùs obsides acceperat, liberos emitteret, literis quoque ac iuramento concordiam ratificaret. Consensit Ottocarus in omnia: vnum rogauit sibi condonari, ne scilicet in publico feudum accipere cogeretur. Erat enim superbissimus, & verebatur poplite flexo illum adorare, qui olim ei seruierat vt magister curiae suae. Annuit rex, vt sub tentorio aut papilione id fieret. Erat autem id tentorium mira arte factum adeò ingeniosè, vt vno tractu in quatuor partes dissolueretur. Dum itaque flexis genibus accipit vexillum à rege, quida̅ fune tracto tentorium [1734] dissoluit, vt ab omnibus palàm videretur regem de more adorare. Id cùm vxori eius Kunegundi, filiae Rossussai Bulgariae ducis, quam viuenti Margaritae superduxerat impius, innotuisset: Vah (inquit) qui potentissimus es rex, coram seruo olim tuo (nam magister curiae Ottocari fuerat) tam splendidè ornatus ceruicem submittis, eum???ue adoras palàm cunctis videntibus? Emasculatus es, neque testiculos paternos, vt puto, habes, indignus regia corona. Verbis talibus maritum co̅pulit, vt contra datam fidem cum sua pernicie bellum regi Rodolfo indiceret. Cuspinianus & Folgos. lib. 6. cap. 4. & Bonfin. lib. 8. Decad. 2. Rodolfi Imp. stratagema erga Ottocarum imitatus est Casimirvs III. Poloniae rex, in fidem recipiens Stephanum Valachiae Despotam, multorum regum victorem: qui, quòd Mahometi Turcorum Imp. armis impar esset, Bessarabia amissa, hac ratione se regnum suum tueri posse falsò sperabat. Anno 1484. Ioach. Cureus in Silesiae Annalibus, & Cromerus libro 29. Victoriis. Alexander Magnus cum Atheniensibus Thebanorum socijs facilè redijt in gratiam, cùm Thebas ipsas tamen euertisset. Sperabat enim ex ea vrbe tanquam ex specula res suas gestas aeternitati consecrandas literarum monumentis. Victis ad Granicum flumen Darij ducibus, misit Atheniensibus trecentos clypeos de spolijs. Caeteris manubijs in communi gloriosiss. titulum inscribi iussit: Alexander Philippi, & Graeci praeter Lacedaemonios de barbaris Asiaticis. Cùm Hydaspem fluuium contra Porum magno cum periculo traiecisset, Onesicritus testatur dixisse eum: Quis credat, Athenienses, quanta pericula vestri praeconij causa subeam? Plut. in Alexandro. In Elide ad Harpinnam vrbem ab Oenomao conditam praecelsus terrae agger est, & in eo omnium Procorum Hippodamiae tumulus. Neque vetò illos Oenomaus insigni honestabat sepultura, sed satis habebat, si eorum cadauera humi defodienda proximis tumulis curasset. At Pelops commune omnibus monimentum, operis magnificentia spestandum, erexit: cùm vt ipsis eum procis honorem haberet, tum vt Hippodamiae ipsius nomen illustrius celebraretur. Mea verò sententia, non alia magis de causa, quàm vt argumento esset opus illud, quot, & qualium virorum caede exultantem Oenomaum ipse licet astu victor perculisset. Pausanias libro 6. Victis à C. Mario & Luctatio Catvlo Cimbris in Italia Cispadana, spolia, signa militaria, tubas in castra Catuli aiunt fuisse relata: quo potissimùm indicio penes se victoriam fuisse, Catulum demonstrasse. Et verò etiam concertatione inter milites orta, legati Parmensium, qui aderant, arbitri sumti: quos per hostium stragem ducentes milites Catuli, pilis suis ostenderunt confossos. Cognoscebantur pila literis, quòd Catuli nomen hastili eorum incidissent. Plut. in Mario. Cùm L. Paulo Aemilio de Perseo rege triumphaturo milites, Capitolo obsesso, triumphum denegassent, Sergio Galba tribuno militum instigante, aegrè ferentes praedam regiam viritim non fuisse à consule diuisam: M. Servilivs vir consularis, qui tres & viginti hostes ex prouocatione interemerat, conscenso suggestu, militarem reprehendit audaciam, populi???ue erga virum de repub. optimè meritum ingratitudinem. Simul se nudauit, ostendit???ue infinitas cicatrices aduerso corpore exceptas. Inde conuersus, adaperuit quaedam, quae ad populum velanda erant: atque ad Sergium Galbam respiciens: Tu quidem haec, inquit, derides: ego verò apud ciues glorior ijs, quae pro his in equo dies noctes???ue persedendo accepi. Sed age voca hos ad suffragium: ego omnes assectabor, notabo???ue improbos & ingratos, eos???ue, qui sibi in bello obsecutum magis quàm imperatum volunt. Adeò perhibent hac oratione repressam & immutatam militarem turbam, vt omnes tribus sciscerent Paulo triumphum. Plut. in Aemilio. C. Ivl. Caesar ad Dyrrachium Pompeij castra munitionibus circumuallauit, in tumulis, qui plurimi circumstabant, castella militari opere erexit, circuitum quindecim millium passuum complexus, continuata munitione per tumulorum interualla, nequa hostis eruptionem faceret. Siquidem Caesar non solùm id belli compendium arbitrari, sed ad famam etiam vtriusque ducis pertinere, si totus Oriens, vbi celebre erat Pompeij nomen, audiret, ducem ipsum ab hoste munitionibus inclusum, nec à principio ausum cum Caesare congredi, nec posse iam, si velit ampliús. Est itaque opus ipsum haud modico certamine ad exitum perductum, erat???; nouum obsidionis genus, vt multò plures à paucioribus obsiderentur: obsessi commeatu abundarent (quando quolibet ventorum flatu, multitudine nauium, quae dextra laeua???ue aderant, in ea castra importarent) qui obsidebant, omnium rerum inopia premerentur, vel inprimis rei frumentariae. Sabell. lib. 7. Ennead. 6. Idem Cn. Pompeij statuas deiectas honorificè reposuit. Eapropter inquit Cicero, Caesar dum Pompeij statuas reponit, suas stabilit. Sentiens, illum hoc non in Pompeij gratiam facere, sed vt sibi clementiae simulatione fauorem apud ciues conciliaret, atque hoc pacto suum regnum constabiliret. Plut. in Rom. Apoph. & Polyaenus lib. 8. & Suetonius. Virgo vestalis fratrem Claudium iniussu populi triumphantem, ascenso simul curru, vsque in Capitolium prosecuta est, ne vetare aut interdicere fas cuiquam Tribunorum esset. Suetonius in Tiberio. Proditum memoriae est, Mithridatem Ponti regem summis laudibus tulisse in coelum L. Lucullum imperatorem, qui contra ipsum exercitum duxerat, & à quo non semel in bello magna incommoda acceperat. Ea enim virtutis eximiae vis est, vt cogat etiam aduersarios se laudare, si praesertim magno animo praediti sunt. An id eo consilio Mithridates faciebat, quià dum virtutem aduersarij, scientiam???ue rei militaris celebrabat, culpam suam minuebat, qui ab eo victus, regno???ue exutus fuerat? Ciceronis haec verba sunt è prooemio Academic. quaest. quo Lucullum valde ornauit. inquit enim: Vt rex ille post Alexandrum maximus, hunc à se maiorem ducem cognitum, quàm quemquam eorum, quos legisset, fateretur. Sic apud Homerum Agamemnon Hectorem acerrimum suum inimicum celebrat, se neminem vnquam vidisse, neq; ab alio accepisse, qui id commemoraret, quempiam, tot magna & praeclara facinora animo percepisse, quot Hector effecisset, & detrimenta Graecis attulisset. Victorius libro vigesimosexto Variarum lectionum, cap. 11. Verba autem sunt Agamemnonis ad fratrem Menelaum Iliados [Greek words]. [Greek words]. Infamiam, Dedecvs prvdenter effugere, declinare, auertere: in Genere. Cani, quem habebat Alcibiades, inusitata magnitudine & specie, septuaginta emtum minis (septem millibus drachmarum) perquàm elegantem, caudam detruncauit. Obiurgantibus eum familiaribus, omnes???ue dicentibus, canis causa pungi & insectari ipsum, arridens: Ergo fit, inquit, quod volo. Volo enim de eo loqui populum Atheniensem, ne quid de me dicat deterius. Plut. in Alcibiade, & in Apopli. Quidam petulantioris linguae maledicta conijcere solebat in Philippvm Macèdonem. Amicis hortantibus, eijceret eum in exilium: negauit hoc facturum, ne oberrans inter plures latiùs suam spargeret virulentiam. Quòd maledicum non egit in crucem, clementiae erat: quòd ignouit, magnanimitatis: quòd contemsit, quòd noluit expellere, prudentiae, plus eim nocuisset. Plut. in Apoph. regum & Impp. in Specie. Infamiam malorvm Animi Nempe Timiditatis. Lvctativs Catulus bello Cimbrico ad Athesim amnem statiua habebat. Cùm autem Romani, qui barbaros transmittere molientes cernebant, reciperent se, neq; sustinere eos valeret: ad primos contendit fugientium, ne cedere hostibus viderentur, sed ducem sequi. Plut. in Apoph. Impudicitae. Pericles Ariphroni patri, volenti publico praeconio quaeri Alcibiadem, qui adolescens clàm domo egressus, ad amatore̅ Democratem se contulerat, obstitit, ne infamaretur. Plut. Illiberalitatis. Deferente Nicanorem Smicytho, quod perpetuò obtrectaret Philippo Macedoni, censentibus???ue amicis eius euocandum & plectendum: Atqui non est, inquit, vilissimus Nicanor Macedonum. Videndum igitur, nunquid per nos admissum sit. Itaque vt Nicanorem comperit graui inopia premi, neque haberi eius ab se rationem, iussit donum quodpiam ei praeberi. Pòst referente iterum Smicytho, mirificè ipsum apud omnes assiduè praedicari à Nicanore: Cernitis iam, inquit, in manu nostra positum esse, vt benè aut malè audiamus? Plut. in Apophthegm. Iovianvs Pontanus, cùm aliquando Narniam venisset, hospitium???ue publicum ingressus esset cum familiaribus, & his qui itineris comites fuerant: tubicen non malus hospitium quoque ingressus est. Inualuit enim mos, vt quum peregrinus quispiam, qui dignitatem prae se ferat, aliquod oppidum ingreditur, tibicines postquam tuba eum salutauerint, donari se expecte̅t. Tubicinem igitur carleno donauit, [1735] atque vt taceret, iussit. Causam requirenti cauponi, respondit: se, cùm erga tibicinem liberalis esse nequaquam posset, si caneret, eo carleno redemisse, ne illiberalis diceretur, & silentium eo argento mercatum esse. Pontanus de seipso refert lib. de Liberal. cap. 23. in fine. Impietatis. Innocentius IV. Pontifex, ad Imperatorem Tartarorum quatuor Oratores misit è concilio Lugdunensi, ex sacro Praedicatorum coetu lectos: si gens, quae domo, horrido coeli cardine, torpentis???ue naturae solo profecta, bellum vaga circumferens beatiores regiones vrebat, imbui posset Christiana pietate, ac ab insita feritate mansuefieri, ne vastitatem orbi terrarum inferret. Tartarus illorum concionibus delinitus, missurum se ad Pontificem oratores ostendebat. At illi etiam atque etiam dissuaserunt, per causam quòd illis iter faciendum esset per gentes, quas Tartari ferro facibus???ue euastassent: has à recenti memoria cladium minùs tutum iter daturas. Sed maior cogitatio pectori insederat. Multa vidissent Tartari contrà atque viri sancti visi fuerant collaudandis nostrae religionis hominibus iactasse, spopondisse???;: conspexissent bella intestina: Caesarem in Pontificem versum: Guelphos in Gibellinos, vt nefarios, vt celeratos arma veluti sacra gerere: Gibellinos iura sacri Imperij Augustam???; maiestatem tutari se gloriantes: specie partium suae quenque cupiditati inseruire: nulli nefario sceleri non praetendi nomen pietatis: animi demissionem verbis collaudari, re nullam esse: fastum, superbiam dominari: virtuti nullum locum: diuitias in honore, in precio, admirationi esse. Aemilius libro septimo. Iniusti iudicij. Aricini atque Ardeates de ambiguo agro cùm saepiùs bello certauissent, multis inuicem cladibus fessi iudicem Popvlvm Romanum acceperunt. Cùm ad causam orandam venissent, concilio populi à Magistratibus dato, magna contentione res acta est. Editi testes vtrinque: ac iam ineunda erant suffragia, cùm repentè denunciante Septitio quodam, alijs???ue argumentis verissimè apparuit, neque Aricinorum, neque Ardeatium agrum esse, quo de agitur: sed finium Coriolanorum fuisse, captis???ue Coriolis, olim iure belli publicum Populi Romani factum. Itaque vocatae Tribus, iudicarunt omnes, agrum publicum Populi Romani esse. De iudicij iniquitate quaerentibus Ardeatibus, respondit Senatus, Iudicium Populi Romani rescindi non posse. Nihilominus tamen huius inuidiae leuandae causa, ita rem Senatus moderatus est, vt nec iudicium Populi rescindere videretur (quia res semel iudicata pro veritate habenda est: item???ue vitanda erat Ordinum discordia) & ager tamen ad Ardeates rediret. Id Senatus adeptus est, titulo deducendae coloniae: in qua obseruaretur veluti ex tacito Senatusconsulto, vt nullum alium agrum diuiderent, quàm qui supradicto iudicio populo Romano mancipatus esset: nec quid vlli priùs Romano ciui glebae assignaretur, quàm omnibus Rutulis ager diuisus esset, Dion Halicarnass. lib. 11. & Liuius lib. 3. & 4. Decadis 1. Sic & Iniustitiae & Leuitatis crimen effugerunt. Perfidiae. Fridericus I. Imp. Vesontionem progressus, ad Ludouicum Iuniorem Francorum regem misit, rogans, vt ad se communis colloquij gratia ad Sagonam amnem (is olim Arar fuerat) non longè à Diuionis oppido ad festum Decollationis occurreret: ibi enim se ex communi confilio veterem ecclesiae concordiam inter Alexandrum III. cui Gallus, & Victorem IV. cui ipse fauebat, redintegrare velle: eadem???ue ratione reges Daniae, Hungariae, Boëmiae, & omnes regnorum suorum episcopos atque abbates, vt ad eam diem sibi praestò essent, admonuit: quo facto ingens est celeberrimi omnium concilij expectatio concitata. Ludouicus ad diem venturum se ostendit: verùm iter ingressus, vbi accepit, Fridericum, contrà atque pacto conuenerat, ad concilium armato cum exercitu conuenire, paululùm haesitauit, & tamen seruandae fidei causa ad amnem die constituto accessit, atque in medio ponte ab hora diei tertia ad nonam vsque permansit: & cùm Fridericus nondum venisset, manus in flumine lauit, ac se fidem liberasse suam testatus, eodem ipso die vespere Diuionem reuertit. Sub noctem inde aduenit Fridericus, cognito???; Ludouicum abijsse, qui eum reuocarent, honoratos homines misit: verùm vt rediret, non potuit impetrare. Sigonius lib. 13. regni Ital. Corporis. Vtputa Plagarum, Verberum ignominiam. Joannes Meunius, primus poëta Gallorum sub zelotypi persona in muliebre genus grauissimè inuectus fuerat. Regina vindictae cupida, in suam redactum potestatem, verbis primùm, mox etiam verberibus in gynaeceo castigari iussit. Iam???ue detractis vestimentis puellae matronae???ue nobiles virgis infestis misero instabant, cùm ille multis precibus & lamentis vix à regina obtinuit, vt sibi auctoritate regia vnum quiddam, libertate excepta, permitteretur. Petijt ergo, vt quae impudicissima omnium foret, prima manus sibi inijceret. Eo dicto territae omnes, ne proprio indicio seipsas vel accusarent, vel accusare volentibus ansam praeberent, ab incepto destitêre. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis mem. Qvidam nostra aetate, cùm ab inimico nemine spectante alapam accepisset, clàm dedisse se simulauit. Ita dum vterque & datam à se, & acceptam ab altero contendit, res est plausibili risu extincta. Qui dederat, contentus fuit conscientiae qui acceperat, simulatione. Ludouicus Viues de Concordia & Discordia lib. 4. Mutilationis. Alexandro Magno prope Persepolim castrametante, ad quatuor millia Graecorvm, qui diu in hostium potestate fuerant, corporibus miserabili modo truncis, in conspectum venêre. Alijs pes alter deerat, alijs manus, quibusdam oculi eruti, nonnullis aut aures, aut nares praecisae, inscripta???ue corpora figuris literarum, quibus Persae vtebantur. Magna ibi misericordia, & comploratio orta, vbi voce agniti, forma ob acceptam cladem humanae dissimilis. Rex eos consolatus iussit bene sperare, fore, vt omnes in Graeciam reuerterentur viatico & vectura adiuti. Illi haud ignari, nullam tam aptam infelicibus patriam esse, quàm solitudinem & malorum obliuionem: illud quoque animo volutantes, celeriter lacrymas in aliena calamitate exarescere, nec fideliter diligi quenquam ab eo cui fastidio sit: etsi non deerant, qui patriae desiderio tenerentur, plures eò inclinarunt, vt ab Alexandro locum peterent, vbi procul à conspectu Graeciae miserabilem illam corporum calamitatem velut in occulto haberent. Iam Macedo iusserat mille denariûm, & iumentum singulis assignari, vt domum abirent, quum interim ad illius pedes supplices iacuêre, nullam prae pudore vocem emittere ausi. Quorum consilium vbi rex exploratum habuit, assignato illis agro quem colerent, terna millia denariorum singulis & binas vestes dedit, addita his armenta cum pecoribus & frumento, vt coli seri???ue posset attributus ager. Sab. lib. 5. En. 4. Fortuitorum. Qualis est Ignobilitas. Obscuritatem familiae tegere, excusare prudenter. Amasis, Aegypti rex, ignobili ortus loco, vt populum ad se colendum induceret, vasa aurea ex ijs, quibus abluuntur Aegyptij, in statuam numinis conflari iussit. Quam cùm illi vt rem diuinam adorarent, & se quoque ante principatum vas fuisse ignobile dixit, nunc verò adepto imperio diuinitùs, regijs honoribus dignum fore. Herodotus. Themistocles ad tegendam natalium oscuritatem, auctor fuit ingenuis adolesce̅tibus, vt etiam in Cynosarges, vbi spurij tantùm vngebantur, exercere se non erubescerent. Plutarchus in eius vita. Pop. Romanus olim impigrè se laboribus & periculis militiae offerendo, dabat operam, ne Imperatoribus capite censos sacramento rogare esset necesse, quorum nimia inopia suspecta erat, ideo???ue his publica arma non committebantur. Sed hanc diutina vsurpatione firmatam consuetudinem C. Marivs capite censum legendo militem abrupit: ciuis alioqui magnificus, sed nouitatis suae conscientia, vetustati non sanè propitius: memor???ue, si militaris ignauia humilitatem spernere perseueraret, se à maligno virtutum interprete velut capite censum Imperatorem compellari posse. Itaq; fastidiosum delectus genus in exercitibus Romanis obliterandum dixit, ne talis notae contagio, ad ipsius quoque gloriae sugillationem penetraret. Valerius Maximus lib. 2. cap. 1. Locus parum honorificus. Damonidas locatus ab eo, qui chorum docebat, nouissimo loco: Rectè sanè infit, commentus es, quemadmodum hic quoque euadat honorificus. Plut. in Apophthegmatibus. Deiectio à dignitate. Lvcivs Maluetius Bononiensis, praeuidens fore, vt sibi imperium Veneti exercitus abrogaretur, literas ad Patres dedit: senem se factum, minus???ue iam ad belli munera & labores obeundos idoneum, quàm antea fuerit: itaque cupere artem desinere, si per eos liceat, atq; ad requietem se vitam???; reliquam dare, petere, vt liceat. Quam quidem eius petitionem Patres opportunè oblatam libentes acceperunt, honorifico???ue responso missum eum fecerunt. Bembus hist. Ven. lib. 11. Sepulturae ignominia. Alexander Philippi & Olympiadis filius, cùm Babylone animam egisset, dum eius praefecti de regno contenderent, triginta diebus inhumatus, carens???ue sepulcro relictus fuit: donec Aristander Telmissensis vates in medios Macedones irruit, & ad eos locutus: Omnes, inquit, omnium seculorum [1736] reges Alexandrum felicitate superasse, tam viuum quàm mortuum. Etenim deos immortales sibi notum fecisse, in quacunque terra requiem ipsius corpus primùm esset habiturum, eam felicitate abundantem, & ab omni hostili vastatione in perpetuum liberam fore. Haec cùm audiuissent, pro se quisque summo studio diligentia???ue annitebantur, vt in suum regnum singuli transferrent, & thesaurum possiderent, quasi obsidem firmitudinis imperij & immobilitatis. Aelianus lib. 14. Var. hist. Vxoris, Filiorum impudicitiae. In maledictis Antiphontis relatum est, puerum adhuc Alcibiadem domo profugisse ad vnum ex amatoribus suis Democratem. Cùm Ariphron pater proclamare eum constituisset, Periclem id impediuisse ac dixisse: Si fato functus est, vno die propter praeconium inuenietur citiùs: sin est sospes, reliqua vita eius erit in famis. Plut. in Alcibiade. Cùm vxor Domitiani Imperatoris cum Paride saltatore adulterium commisisset: Domitianus animo incertus, vxorémne lege Iulia condemnaret, an factum dissimularet, ne in ore vulgi versaretur: sententiam Vrsi secutus, eam duntaxat repudiauit: & ita fastum est, vt ei adulteram retinuisse non posset imputari: an verò etiam propter adulterium repudiasset, incertum haberetur (quam rationem & antea Philippus pater Alexandri Magni in causa Olympiadis seruauerat) Paridem autem quasi ab alio, & ob aliam causam, curauit interfici. Xiphilinus in Domitiano, & Iustin. lib. 7. & 9. Fuit olim Valentiae Hispanus nobilis, Carrosvs nomine, qui vxorem habebat castam quidem illam, sed parum secunda fama. Hanc amici & propinqui saepè apud maritum criminaba̅tur. Is à primo rem non neglexit: sed quum liquidò comperisset, vanis illos suspicionibus agitari, nec finem tamen calumniandi facerent, & vrgendi eum quasi iure suo, vt in eam grauiter animaduerteret: ille vxoris pudicitiam defendens, exposuit, quae sibi essent comperta atque explorata. Quorum???ue illorum aures purgationi videret obstructas, emto equo generosi seminij, rogauit illos, vt vnà secum extra vrbem prodirent, ad faciendum periculum in decursorio, quod est inter regiam & diuae Trinitatis. Ibi quum spacium illud ter aut quater cursu equi confecisset, caeteris attentè spectantibus, rogauit, Ecquid eis equus videretur? Alijs eum in totum probantibus, alijs in eo nonnihil requirentibus, ferrum quod ad sinistram gestabat, distrinxit: Per Christum, inquit, & diuos omnes iuro, me eum confossurum, quisquis vel equum meum, vel vxorem meam accusarit. Ita omnes in praesens cohibuit. Mox re paulatim patefacta, & innocentia vxoris omnibus approbata, habitus est vir magni & cordis animi. Ludouicus Viues de Officio mariti. Victoriae prvdenter consulere. Hic in genere de Consilijs ad victoriam pertinentibus, ijs???ue politicis potiùs quàm bellicis. Ex loco Stratagematum castrensia petenda, f. 1834. & seqq. Sesostris Aegyptiorum rex, orbis imperium animo concipiens, quò faciliùs optata perficeret, sibi omnium Aegyptiorum beneuolentiam conciliauit: vt & milites pro ducibus suis ad oppetendam mortem promtiores redderet, & qui in patria reliqui essent, nouis rebus abstinerent. Omnes beneficijs affecit. Hos donauit pecunijs, alios agris, nonnullos remissione poenae, singulos oratione & humanitate deuinxit. Omnes qui in regem deliquerant, dimisit impunitos. Ob aes alienum vinctos (magna haec multitudo erat) soluit. Aegyptum omne̅ in sex & triginta praefecturas diuisit, & cuique praetorem, qui & tributa regia exigeret, & pro regionis varietate commodo???ue omnia exquireret, praefecit. Ex robusto milite exercitum elegit, quò animi consilia perficeret. Fuêre pedestres copiae millia hominum sexcenta, equitum millia quatuor & viginti. Currus bello apti octo millia & viginti. Deinde varios duces ex ijs qui vnà secum nutriti erant, exercitui praeposuit, viros exercitatos bello, & à pueris virtuti deditos. Hierant numero ampliùs mille septinsenti, fraterna omnes mutua???; erga rege̅ beneuole̅tia. Quibus distribuit agros fertiles, vt rebus necessarijs fulti, nulla???; ducti inopia, liberiùs militiae vacarent. Diodorus lib. 1. cap. 4. Solon victoriae aduersus Cirrhaeos in Apollinem impios obtinendae causa, agrum Cirrhaeum ex Delphici oraculi monitu Apollini consecrauit. Pausanias in Phocicis. Postquam petijt Graeciam Medus, consultantibus de imperatore Atheniensibus, fama est, caeteros periculi magnitudine deterritos, vltrò petitionem imperij abiecisse: Epicydem verò Euphemidis filium concionatorem, hominem disertum quidem, sed animo imbellem & vaenalem, competitorem imperij Themistocli fuisse, & omnium opinione obtenturum suffragijs. Themistoclem proinde veritum, ne omnia pessum irent, si esset praetor iste designatus, vt abstineret à petendo, numis ab Epicyde redemisse. Plut. in Themistocle. Idem ad bellum Corcyreum gerendum praetor à populo factus, non solùm praesenti bello, sed etiam reliquo tempore, ferociorem reddidit ciuitatem. Nam cùm pecunia publica, quae ex metallis redibat, largitione magistratuum quotannis interiret: ille persuasit populo, vt ea pecunia classis centum nauium aedificaretur. Quae celeriter effecta, primùm Corcyreos fregit: deinde maritimos praedones consectando, mare tutum reddidit. In quo tum diuitijs ornauit, tum peritissimos belli naualis fecit. Athenienses. Id quantae saluti fuerit vniuersae Graeciae, bello cognitum est Persico. Probus in Themistocle. Lysander, Athenas excindere volentibus Lacedaemonijs & socijs, dissuasit. Thebanorum enim vrbem in propinquo sitam, validiores & maiores contra ipsos vires collecturam. Sin per tyrannos Athenas in officio contineant, ex propinquo posse curam gerere Thebanorum. Polyaenus lib. 1. Memoranda est Epaminondae Thebani confidentia, qui à ciuibus suis aduersus Lacedaemonios in Peloponnesum missus, quanquam sciret apud Thebanos capitale esse, praetura praefixo tempore non cedere: tamen perspiciens eo bello Thebanos superatum iri, si finito praeturae tempore expeditio alijs demandaretur: praeteritorum facinorum suorum conscientia fretus, collegis persuasit, vt adhuc quadrimestre tempus in imperio perseuerarent. Quo tempore bello Lacedaemonios deuicit. Thebas reuersus, & in iudicium vocatus, non negauit legem setransgressum esse, mortem???ue mereri: illud solùm petebat, vt tumulo inscriberent, Epaminondam morte multatum esse, quia Thebanos apud Leuctra̅ superare Spartiatas docuisset, quorum ora ante id tempus Thebanus nullus inspicere ausus erat. Itaque votis omnium liberatus est. Plut. in eius vita. Idem post Leuctricam victoriam Arcadibus auctor fuit, vt paruis oppidis, quae facilè, cùm sine munitionibus essent, expugnari poterant, deletis, in vrbem vnam, quae est ab eo condita, & Megalopolis appellata, congregarentur. Pausanias in Boeoticis. Reipub. Achaeorum conciliauit princeps Philopoemenes dignitatem & potentiam: qui abiectam & oppidatim diuulsam coëgit, dignam???ue Graecia reddidit atque elegantem. Ac sicut in aqua, vbi pauca corpora & minuta coeperunt subsidere, quae exinde affluunt impacta primis & aggesta, compaginem mutuam efficiunt firmam & solidam: ita cùm languida ea tempestate Graecia opprimi oppidatim posset facilè, primi conspirauerunt Achaeri, circumiectas???; vrbes partim submittendis ad expellendos tyrannos auxilijs recipientes, partim concordia & bona disciplina sibi asciscentes, Peloponnesum in vnum corpus cogere, & in vnas instituebant vires. Plutarchus in Philopoemene. Sforcia Magnus dicere solebat, Nihil commodius ac vtilius videri, quàm tribus propositis hostibus, cum primo pacem pacisci, cum altero autem inducias parare, vt in tertium maximè expedita & grauiora arma verterentur. Id???ue suo exemplo egregiè ostendit. Multos inimicos connubijs & affinitate sibi conciliauit, quorum auxilio reliquos opprimeret. Iouius in eius vita. Magistratvi, Imperio, Regno prudenter consulere. Assvmendo, Eligendo. Huc etiam pertinet Electio migistratuum, quatenus singulari fit prudentia, f. 4323. Pipinus Childerici regis curam suscepit, magna???ue sub eius nomine gessit. Sunt qui dicunt Francorum proceres Zachariam Papam consuluisse, Ineptúmne regem vltrà tolerarent, an Pipinum regia dignitate dignum assumerent? Cum???; respondisset Pontifex, Eum, qui regia meliùs obiret munera, praeferendum: Francos publico totius gentis consilio Pipinum regem declarasse, Childerico in clericum attonso. Blondi Epitome. Q Fabivs filium suum ducem eligi cupiens, ipse iam aetate confectus, contendebat à Romanis, ne imperium ei traderent, ne in extrema senectute cum ipso simul ad bellum proficisci cogeretur. Illi rem ciuitatis meliùs habituram arbitrati, si hic praesens omnibus rebus interesset, adolescentem imperatorem declarauerunt. At Fabius non vnà profectus est, ne imperatoriae dignitatis splendorem filio detraheret. Polyaenus lib. 8. Michael Zilagius Vngarus, mortuo rege Ladislao, indicto conuentu, Mathiam Coruinum ex sorore nepotem regem declaraturus, quum quosdam procerum, qui perennes Coruinis fuerant hostes, difficulter in suam sententiam aduci posse videret: in campo Rachon, vbi ad eligendum rege̅ coëunt, edicto suo comitioru̅ libertatem promulgauit: & qua̅do co̅plures in comitijs dies iam acti era̅t, furcas laniariam???; mensam proposuit, omnibus ijs qui Mathiae suffragia reddere [1737] recusarent, praesentaneam mortem interminatus. Quo quide̅ tetro spectaculo no̅ parum aduersarij consternati, extinctam suffragioru̅ libertate̅ quamuis aegrè ferrent, queri tamen haudquaqua̅ audebant: ne mox audire ac pati cogerentur, quae multò grauiora forent. Quu̅ rogati essent proceres in campo dicere sententiam. Michaël, qui conuentu̅ vniuersum instructa acie circumuenerat, in medium prodijt, at Reip. salute proposita, omnium???; iniuriaru̅ obliuione, in suam traduxit aduersarios sententiam. Itaq; sequenti die in senatu procerum communi consensu Mathias rex declaratur, nondum XVII annum natus, ei???; Michaël gubernator in quinquennium adiungitur. Bonfinius lib. 9. Dec. 3. Abissini, qui annos DCCC. imperium totius Africae maximum tenent, reges ab vna & eadem gente semper quaesierunt: ac ne gens aliquando deficiat, néve plures imperandi cupiditate populum in varias partes distrahant, vt apud Turcas & Persas saepe contigit, aut parricidijs se polluant: gentiles regis (quos Israëlitarum filios voca̅t) simul educantur, in arce fortissima in excelso monte Anga, vt Aluaresius tradit, quò nisi per abrupta & angustissima loca perueniri non potest, ea???ue validissimo praesidio muniuntur. Mortuo rege non proximus agnatus, sed qui magis idoneus optimatib. & custodib. videtur, eligi co̅sueuit: qui mos etiam apud Danos, Suecos, & Hungaros inoleuit, vt ex plurib. liberis, arbitratu suo, quemuis cooptent. Hunc igitur Abissini educentes ex arce, veluti deum aliquem coelo delapsum maximis honoribus & obsequijs prosequuntur. Ac tametsi prouinciae quinquaginta vnius imperio gubernantur, nullae tamen sunt vrbes moenib. septae, nullae arces: ne vel propugnaculis potiùs quàm populi beneuolentia considere, vel seditiosis rebellandi occasionem praebere videantur. Ioan. Bodinus Methodi hist. c. 6. Honorius III. electus est Perusij, quum Cardinales inclusi subtractione ciborum cogerentur honestissima vi, ad accelerandam electionem. Sic etiam Ioannes XXII. Lugduni post longam viginti trium cardinalium contentionem, creatus est Pontifex, quum duobus annis sedes vacasset: & nisi Pictauiensis comes, frater regis, inclusos cardinales coarctasset, diutiùs sedes vacasset. Cranzius lib. 9. Metrop. c. 1. Petro Aragonum rege mortuo, fuit inter Aragone̅ses dissensio. Quia cu̅ Ranimirus, Petri frater, esset monachus & sacerdos, neq; posset bella exercere, nec vxorem ducere: Petrum Tarasiae volebant Regi mortuo subrogare. Sed co̅silium istud Petrus Titionis pro sua erga stirpem regiam fide impediuit. Na̅ cùm apud Boriam Aragonensium concilium esset in dictum, vti Petrum Tarasiae, quispe magna spiritus regios iam alebat, eligerent, & ex Nauarra aliqui magnatum aduenissent, quos Aragonenses minùs amicè exceperant, Petrus Titionis eos humanissimè excepit: cum???; sciret Petrum Tarasiae balneis vti, magnates duxit ad Petrum. Qui cùm à ianitoribus no̅ admitterentur, indignantes abierunt, & peracto prandio cum Petro Titionis, mutato proposito recesseru̅t. Cum???; in Montione iterum conuenissent, Ranimirum monachu̅ fratri mortuo subrogarunt. Rodericus Tolet. lib. 6. rerum Hisp. c. 2. Ferdinandvs, mortuo fratre rege Hispaniae, & superstite in cunis filio, cùm proceres ad eum deferrent regni titulum atq; nomen, mira pietate puero prouidit. Conuocatis enim proceribus, cùm seipsum regem nominaturus videretur, puerum repentè in medio consessu procerum extulit: En regem vestrum exclamans: hunc colamus & obseruemus: primus???; adeò debitum honorem ei exhibens, proceres suum exemplum sequi, & fidem suam puero adstringere fecit. Dignus ob hoc ipsum, qui pòst Aragonum & Catalaniae regna mira felicitate acquisierit & propagarit. Pontanus lib. 2. de Magnanim. Comparando. Consule Tit. Astus in acquirendo regno, fol. 1992. Estenim perdifficile in quibusdam Prude̅tiam ab Astutia discernere, eámque ob causam etsi non sunt, reipsa videntur tamen esse eadem vtriusque exempla. David Iudaeorum rex, cùm in animo haberet regnu̅ Solomoni per manus tradere, quia apparebat in tanto filiorum grege non defuturos, qui iniquo animo laturi essent, minore̅ natu fratrem sibi praelatum iri: ad omne̅ domesticae discordiae materiam è medio tolle̅dam, non multò priùs, quàm vita sit defunctus, regis appellatione in eum translata, populo regem salutandum obtulit. Nam cùm Adonias inscio Dauide patre, sese rege̅ fecisset, Nathanis prophetae consilio Bethsaba pro filio Salomone apud Dauidem, intercessit. Is statim Salomone̅ mulae suae impositum, regem vngi & proclamari curauit. Adonias ad aram confugit. 3. Reg. 1. & Philo lib. 2. Deioces Medus, cùm Medi ab Assyrijs defecissent, & per vicos passim habitarent, & in magna anarchia essent: vt naturâ erat aequitatis amans, inter suos contribules ortas lites atque rixas summa iustitia componere cepit: atq; etia̅ tribunal, qua̅uis priuatus, conscendens, aequabiliter ius dicebat. Et tota iam Media iustitiam Deiocis praedicabat. Posteaqua̅ autem satis sibi visus est Medoru̅ animos cepisse, propter rei familiaris da̅sa, publicis rebus se vacare ampliùs non posse simulauit. Interea cùm & rapinae & latrocinia multò impunitiùs quàm priùs exercerentur, consilio habito (id???; auctoritate Deiocis amicorum) de rege eligendo Medi agitarunt: & quia Deiocis perspectam habebant prudentiam & iustitia̅, eum regem suum esse voluerunt. Regnauit annos 53. in summa pace. Successit ei filius Phraortes. Cyaxaris pater. Herod. lib. 1. Cùm Tyriorum serui coniuratione facta suos quiqui dominos interfecissent, vnicus Straton cu̅ filio, à seruo seruatus est. Iam cùm inter seruos conuenisset, vt qui eorum postridie nascentem solem primus conspicatus esset, tanquam superis gratissimus, rex consalutaretur: Monuit hominem de se meritum Straton, vt cùm caeteri in ortum oculos intendissent, ipse contrario statu murorum fastigia prospiceret. Id senis consilium secutus ille, primum Solis radium repentè à tergo demonstrauit. Sab. lib. 9. Enn. 1. Dario expeditionem co̅tra Graecos instituente, ingens inter eius liberos de principatu exorta est contentio. Artabazanes enim natu maximus erat ex Gobrys filia: Xerxes verò inter quatuor alios, quos ex Atossa Cyri filia susceperat, primus erat. Demaratvs Aristonis F. Sparta exul, Xerxem admonuit, vt ad caetera, quae pro se dicebat, hoc quoq; adderet, Se quidem genitum à Dario iam rege, Artabazanem autem à Dario priuato. Sic enim Spartae quoq; moris esse. Darius igitur Xerxem regem declarauit, Atossa maximè vrgente. Herod. lib. 7. Alexander Magnus Gordium vrbem, quam Sangarius amnis interfluit, non tam praedae spem vllam quàm oraculu̅ secutus, inuasit. Distat id oppidum paribus spacijs à Pontico & Cilicio mari, qua parte est angustissima. Asiae inter duo maria intercapedo, & veluti Isthmus quidam. In eo fuit Gordij Midae patris iugum cum fatali nodo. Vetus erat oraculu̅, fore, vt qui oum nodum soluisset, is Asiae imperio potiretur. Vrbe capta, Alexander templum Iouis ingressus, vbi loramenta illa cu̅ iugo asseruabantur, impatiens longioris morae victor ferocissimus, nodum gladio circuncidit, quoad occultiora capita intrinsecus solubilia sint facta: atq; ita vel elusit oraculi sortem, vel impleuit. Sab. lib. 4. Enn. 4. Gelo Syracusanus, posteaqua̅ Carthaginenses è Sicilia eiecit, militum promtos ad parendum animos excipere aliqua gratia confirmare???; studens, comitia edicit, mandans omnibus, vti eò armati veniant. Ipse no̅ solùm armis nudo corpore, verùm absq; tunica interiori, solo tectus pallio, in concione̅ prodit. Tum vitam ibi suam explicare omnem, singulas???; res cepit à se gestas erga Syracusios accurata oratione, causis vnicui que adiectis, declarare. Cum???; singula quaeq; nutu signis???ue apertis tota concio comprobaret, mirarentur???; admodum, quòd nudum corpus armatis obtulisset, vt si cui libuisset eius interficiendi iam idonea facultas praeberetur, tantum à tyrannidis suspicione abfuit, tam???; indignus quem tyranni loco ira???; insectaretur visus, vt sublata in vnum mox omnes voce, laetis clamoribus benefactorem quisq; suum liberatorem patrij soli, regem rerum vnicum salutarent. Diod. lib. 11. L. Tarqvinivs Priscus, Demarati Corinthij filius, Romam profectus est, cùm seipso fretus, tum opibus elatus: sperans, se ob occasiones quasdam nemine in repub. inferiore̅ fore, cùm vxorem Tanaquilem haberet ingeniosam adiutrice̅. Ciuitate̅ consecutus, ad obsequium regis se accommodauit: celeriter???; magnam est consecutus auctoritatem, vsqueadeò vt regnum cum rege administraret. In qua administratione cùm bono esset omnibus, simul???; liberalitate in loco vteretur, omniu̅ beneuolentia parta, tandem regno potitus est. Suidas. Ocrisia Tullio Corniculano regij generis viro matrimonio locata fuerat. Is Corniculi excidio fortiter pro patria dimicans, morte̅ occubuerat. Vxor praegnans, cu̅ caeteris popularib. Romam est in seruitute̅ abducta à L. Tarquinio rege. Qua̅ ob elegantem forma̅, eximiam???; prudentia̅ Tanaqvilis regina liberaliter penes se habuit, pueru̅ ex ea natu̅ indulgenter alere istituit, cui patris erat nomen inditum. Accidit, vt medijs crepu̅dijs dormientis pueri visum sit caput ardere, donec flam ma cum somno remittente, infans sponte est sua experrectus. Tanaquilis regi prodigium interpretatur, puerum hunc, dubijs reb. domui afflictae praesidium aliquando futuru̅. Ceptus est puer iam inde regio cultu educari: & vbi per aetatem adoleuit, filia̅ Tarquinius ei vltrò despondit. Angere id duos Anci Martij filios, qui futuru̅ videbant, vti Seruius ex serua natus, regnum occuparet. Itaq; submissis percussoribus Tarquinium obtruncari curant. Tanaquil clausa regia, viuere regem simulat, & Seruio parendum asserit. Seruius, cum trabea & lictoribus in publicum processit, regia???; sedens sella, per speciem alterius vicis fungendae, suas opes firmauit. Tum demùm morte regis palàm facta, firmo praesidio munitus, primus omnium iniussu populi, voluntate patrum, regnauit. Mox populu̅ quoque largitionibus delinitu̅, vt frequentibus comitijs se regem declararet, Sab. lib. 4. & 5. Enn. 2. Octavivs sororis Caesaris nepos erat, quem tabulius filium & haeredem nuncupauerat. Is Apolloniae, cùm Caesar est interfectus, vacabat literis, atque illum expeditionem in Parthos molientem operiebatur. Simulatq; accepit illius necem, con [1738] tulit se Romam: atq; ad fauoris popularis conciliandi auspicium, sumto Caesaris nomine, pecunia???; legata in ciues distributa, M. Antoniu̅ oppressit, & multos Caesaris veteranos largition??? decuriauit contraxit???;. Plut. in Bruto. Mors Claudij Caesaris celata est, donec circa successorem Neronem omnia ordinarentur. Itaq; & quasi pro aegro adhuc vota suscepta sunt, & inducti per simulationem comoedi, qui velut desidentem oblectarent. Suetonius. Medicum familiae potentia in Repub. Florentina per plebis & optimatum intestina dissidia creuit. Primus Sylvester Medices, popularis homo & factiosus, Vexillifer (qui summus erat dignitatis gradus) creatus, deserta causa optimatum, plebis???; suscepto patrocinio, eius meriti ergô equestri dignitate cohonestatus fuit à populo. Cùm autem de aequandis ordinibus ac plebeis hominib. ad honores admittendis referret, magnoperè obsistentib. optimatibus, simulauit in comitio se magistratum depositurum, quem ex Reip. vtilitate propter nobilium factione̅ gerere non liceret. Ea re accensus populus, vindicem & assertorem eum communis libertatis clamans, legem vi pertulit: & mox armata manu aedes sacras, nobilium???ue, ipsum quinetiam aerarium expilauit, anno 1378. Sed non multò pòst plebei homines potentia sua & intemperanter & imprudenter vsi, in ordinem denuò redacti sunt. Interea Ioannes Medices, Bitij F. homo locupletiss. magnis???; virtutib. instructus, in conciliandis cum populo optimatib. assiduus, plebis fauorem & largitionib. captauit, & legis, quae ex censu tributa exigi praecipiebat, cùm ante eam diem ex capitum recensione conficerentur, perferendae, fremente atque aduersante nobilitate, auctor extitit. Caeterùm cùm circa annum 1422. bello ciuitatem implicare omni ratione studeret, qua sola ratione in summa aerarij inopia suis opibus sibi ad summum dignitatis gradum viam facturus videbatur, inter has cogitationes morbo perijt, Cosino & Iuliano liberis relictis. Cosmvs patrem aemulatus, dominandi cupiditatem egregiè dissimulauit: sic vt neptes suas priuatis ciuib. collocaret, & magnificis aedificijs non ciuium modò, sed & exterorum co̅mendationem captaret, doctos???; homines semper foueret, quibus ceu aulaeis se illustriorem red deret, sua???; vitia illorum splendore oblineret. Auctor igitur fuit belli Lucensis suscipiendi: eius???ue ducendi causa, cum Philippo Mediolanensium duce egit, vt Lucensib. auxilia mitteret, ne bellum breui conficeretur. Quo tandem post ingentem cladem & ignominiam Reip. composito, Cosmus tantae calamitatis auctor, in exilium pulsus, sed mox à stulta plebe reuocatus, vires opes???; recepit, aduersarios in exilium eiecit, mutui???; specie largitiones suas texit, quib. populum ita sibi obstrictum tenuit, vt pauci eo mortuo sint reperti, qui non in illius nominibus essent. Nam cùm aes alienum grande Respub. contraxisset, neq; alia ratione illud dissoluere liceret, publica vectigalia & portoria omnia Cosmo ad dixerat. Hac ratione tantum Cosmi opib. accessit, quantum Reip. decessit, cùm ex illius nutu omnia gererentur. Potestate enim regia erat, cùm interim vestitu, comitatu, nihil à priuato ciue differret. Fra̅cisco Sforciae principatum Mediolanensem peperit, cuius opib. se suos???; aliqua̅do sustentari posse confidebat. Decessit an. 1464. relicto Petro filio. Qui cùm grande aes alienum patris dissoluere vellet, à nominibus credita exige̅s, graue odium populi incurrit. Ea occasione arrepta, inimici contra eum coniuraru̅t, & si celeritate vsi essent, facilè imparatum Petrum obruissent. At dum malo suo sorore̅ de die in diem trahunt: Petrus Sforzianis instructus auxilijs, priùs co̅iuratis arma de manib. extorsit, quàm Hercules Este̅sis ijs opem ferret. Ergo inimicis superior, Decemuiros regia potestate de sua factione creari curauit, quibus constituendae Reip. datum est negotium. Nullo non genere crudelitatis in coniuratos saeuitum: quorum optimi quiq; solum exilio verterunt, & Venetorum simul atq; pontificis Pauli II. armis reditum in patriam frustrà quaesiuerunt, Medicum partes Galeacio Sforcia Mediolanense & Ferdinando Aragonio tuentibus. Decessit ex arthritide, relicto Laurentio & Iuliano filijs. Lavrentivs praeter relictas à patre opes omni virtutum genere instructus, Thomae Soderini opera reconciliatis ciuiu̅ animis, Reip. administrationem suscepit: Saluiatorum & Patiorum co̅iuratione interfecto Iuliano fratre, incredibili populi studio coniuratis ad vnum necatis, no̅ modò principem in ciutate locum retinuit, sed etiam, quasi vnius caede numine placato, aeris alieni ingentis, quo solo perse Medicum potentia collapsura breui videbatur, ex publica pecunia disso luendi consensu omnium occasionem habuit. Quo ipso Medicu̅ opes planè fuerunt confirmatae. At Xystus IV. pontifex & Ferdina̅dus Aragonius, quod per insidias non potuerat, aperta vi tentarunt, Laurentium de gradu deijcere. Pontifex diris Florentinos deuouit. Florentini praesidij causa certum numerum militum Laurentio concesserunt (cùm priùs absq; satellitibus ingrederetur) contra sicarios à pontifice clàm immissos. Bello non satis prosperè administrato, Laurentius à Ferdinando pacem impetrauit. Stabiliendae potentiae causa filiam sua̅ Fra̅cisco Cibo Genuensi, Innocentij IIX. pontificis F. despondit. Mercaturam ad vitae vsq; finem per suos exercuit, ad sumtus, quos planè regios faciebat, subleuandos. Pace toti Italiae parta decessit, anno Innocentij octauo. Eius filius Petrvs fortunae non virtutis paternae haeres, cùm regnum minimè obscurum in libera ciuitate exerceret, magno id quidem Reip. incommodo, sed suo exitio & ruina, amisit. Quod vix tandem eius liberi, armis Caesaris Caroli V. & Pontificis recuperarunt. Io. Michaël Brutus de Repub. Flor. Selimvs Baiacethis II. Turc. Imp. filius, patri grandaevo successurus prae fratribus maioribus, arma impia in patrem mouit. Ab eo tame̅ profligatus, ne tum quidem spe̅ regni abijcienda̅ putauit, tantum fi duciae seu animi magnitudo ei ad debat, seu quia exploratum haberet paternum exercitum in se magis quàm in Achimathem inclinare. Quam quidem spem vel maximè confirmauit, posteaquam intellexit, praetorianos neque orationis lenocinio, neque vlla largitione posse induci, vti Achimathe̅ viuo parente, regnum inire paterentur. Et ne occasioni suae deesset, treis rarae magnitudinis naues frumento onustas è Taurica Chersoneso Constantin opolim misit, vbi audiuit vrbem annonae caritate laborare, dato suis mandato, vti praetorianis, praesertim gregarijs militibus, triticum minimo pretio venderent: quo facto nec patri gratuitis largitionibus suspectum se praebuit, nec illi defuit, vnde stipendium militibus suis, & caetera necessaria suppeditaret. Qua profectò benignitate adeò praetorianorum voluntatem promeritus est, vt eum omnes ferè imperio dignissimum propalam praedicare non dubitarent. Lud. Tubero lib. 9. Comment. Iacobus Cyprirex, nothus, Catharinam Corneliam Venetam, à Senatu Veneto adoptione receptam, moriens grauidam reliquerat, regni???; cum posthumo haeredem. Prole extincta, ne insula nobilissima fraude aliqua externa domesticáve alienaretur, vna in primis cura haerebat Venetorum animis: erat???; nonnihil res in curia agitata, vt regina Venetias accerseretur. Detulit ad id negotium obeundum vltrò suam principi & patrib. operam Georgivs Cornelius, reginae frater. Qui mari parum tractabili liburnica in Dalmatiam naui delatus, inde cum Francisco Priulo praefecto classis, & aliquot triremibus, Ionium mare, Creticum, Carpathium & Pamphylium demu̅ emensus, cum paucis insulam adnauigauit. Ducentis circiter millibus passuum tota classe & classis praefecto post se relictis, citra omnem insulanorum motum, reginam nihil inuita̅, nihil restitantem, simulata aegritudine, in triremem ad se visendum illectam, secum Venetias aduexit. Ea mortua, mortuo item posthumo, Cyprus Venetis cessit. Sab. lib. 8. En. 10. Recvperando. Constantinvs Imp. Leonis F. admodum puer amisit patrem. Datus est illi Romanus Lacapenus, veluti tutor. Is secu̅do loco non contentus, filios quoque suos Constantino praetulit. Constantinus clàm filios contra patrem instigauit. Itaq; Lacapeno à Stephano filio imperium abrogatur, rasus???ue in monasterium includitur. Mox obortis inter fratres simultatibus, mutuis odijs, imperio deiecti fuêre. Cedrenus. Hieronymo Riario Foroliuiensium praefecto, ob tyrannidem occupatam à Fra̅cisco Vrso ciue nobiliss. interfecto: Catharina Hieronymi vxor cum liberis custodiae tradita, furenti multitudini subtrahitur, vt per eam recipi arcem liceret, valido militum praesidio occupatam, qui negabant se arcem tradituros, ni sibi ab ea imperatum esset. Id illa se facturam recepit, si sibi in arcem ingredi & cum militibus colloqui liceret, liberis obsidium loco relictis. Qua re impetrata, iam è tuto loco coniuratos co̅pellando, arma ponere iubet, & nisi pareant, grauissima supplicia illis denunciat. Coniurati expectatione sua frustrati, se liberos excruciatos in eius conspectu interfecturos minabantur. At illa, vt sibi liberos haberent, respo̅dit: sibi à natura ita prospectum esse, vt amissorum liberorum iacturam facilè resarciret. Interea Ludouicus Sforcia Mediolanensium princeps patruus illi auxilia misit. Coniurati relicta vrbe se in Tifernates receperu̅t. Catharina amissum viri morte principatum consilio & audacia recuperauit. Brutus libro 8. hist. Flor. Confirmando, Stabiliendo. Cùm Moses in desertis ad montem Sina populo ius red deret sedens, ei???; populus à mane ad vesperam astaret: Iethro socer eius, Madianitarum pontifex, qui ad Mosem officij causa venerat, eum monuit, vt cùm solus tot negotijs sufficere non posset, eligeret ex omni populo viros fortes, pios, fideles, auaritiae inimicos, quos tribunos faceret, centuriones, decuriones, qui populo ius dicerent: res grauiores ad Mosem deferre̅t, qui Dei oraculis tantùm vacaret. Soceri co̅silium secutus Moses est, eum???; in patriam dimisit. Exod. 18. Cùm Aaroni sacerdotium tumultuose à populo abrogaretur, vt motus ille saeuientis multitudinis, qui in horas gliscebat, cohiberetur, nec frater temerè spoliaretur sacerdotio: Moses disquisitionem rei non ad multitudinis studium, cuius proprium est nihil sapere, sed ad numinis voluntatem relegauit. Cuius astipulatu dignitas est fratri stabilita, & competitorum impietas grauiter est vindicata. Sab. lib. 4. c. 8. Semiramis, defuncto Nino marito Assyrioru̅ rege, cùm sub muliebri imperio tot ferocissimas gentes diutiùs quieturas haud crederet: filio aute̅ Nino summam rei tradere, qui ne sibi quidem per aetate̅ saperet, parum tutum arbitraretur: inau ditu̅ ad id tempus facinus co̅menta est: filium pro matte assimulat, ipsa filij personam mentita, adolescente̅ agit. Erant amborum lineamenta tam in discreta statura, adhaec & vocis sonus caetera???ue ita sibi respondentia, vt celato sexu nullum esset inter matrem & filium discrimen. Vlnas igitur Semiramis ac caeterum corpus nouo occulit amictu, ex ornat???ue caput tyara, proposito edicto, vt eodem vestium cultu (nequa inde suspicio oriretur) vulgò Assyrij vterentur. Sab. lib. 1. En. 1. Ninias Assyriorum rex, ad securitatem imperij, vt à subditis timeretur, annuatim certu̅ militum indicebat numeru̅, ac eorum ducem singulis prouincijs imperabat. Exercitus cùm ex tra vrbem co̅uenisset, ducem euiq; nationi prudentissimu̅ eoru̅, qui secum erant constituebat. Acto anno copias remisso domum priori milite, rursus à prouincijs petebat. Quo fiebat, vt & subditi promtiùs imperata facerent, cùm semper timor militum sub dio agentiu̅ immineret: & si qui fortè desciscerent, timore poenae quamprimùm dicto parentes essent. Annuam verò militum mutationem ad id co̅ferre existimauit, vt parua te̅poris co̅suetudine nulla inter eos amicitia contracta, neque duces neque caeteri aduersus regem conspirarent. Diutina enim militia tum milites robustiores, tum duces prudentiores solet efficere: quae res saepiùs magnas facultates ad desciscen dum à principibus praebuit. Ipse reclusus in regia, conspectum hominum consultò vitabat. Vita enim principis exterioribus ignota, voluptates eorum occultas reddit, & tanquam inuisibilem Deum ne verbo quidem quis blasphemare principem pro timore audet. Diod. lib 2. cap. 6. Posteaquam Cyrus denicto Astyage auo regnu̅ Medorum ad Persas transtulit, Artembares Persa (cuius postea filius Artayctes sub Xerxe praetor Chersonnesi Thraciae fuit) sua debat popularibus suis, vt ex Perside, regione angusta & aspera, in fertiliorem & planiorem aliam migrarent. Cyrvsco audito, non impediuit, tantùm monuit, vt se posthac praepararent no̅ ad imperandum alijs ampliùs, sed ad parendum. Natura enim comparatum esse, vt è mollib. regionibus molles viri existaut, néve ex eadem terra admirandae fruges & egregij bello viri gignantur. Hac Cyri sententia Persae persuasi, praeoptarunt exile solum incolendo imperare alijs, quàm fertile & campestre alijs seruire. Herod. lib. 9. Ochvs, Artoxerxe patre suo vita defuncto, cùm sciret patrem superstite̅ adhuc formidabilem subditis extitisse, se verò post eius obitu̅ pro nihilo habitu̅ iri: cu̅ eunuchis, catacomistis & chiliarcho pactu̅ inijt, ac mortem ad decem me̅ses celauit. Interea temporis regiu̅ sigillum circummittens, nomine parentis edixit, vt Ochum regem salutarent, & obedientia̅ praestarent. tum demùm confessus est patris mortem. Polyaenus lib. 7. Theopompvs Spartanorum rex passus est Ephororum eligi magistratum aduersus oligarchia̅ à Lycurgo co̅stituta̅. Cùm ea̅ ob ca???sam ab vxore accusaretur, quòd regnum liberis esset multò imbecillius traditurus quàm ipse à maiorib. accepisset: Sed stabilius, inquit, & magis diuturnu̅. Plut. in Lycurgo. Ephororum & senum in Spartana repub. summa erat auctoritas, ex quib. superiorum annuus tantùm magistratus est, senes perpetuò eo honore fruuntur, instituti ad licentiam refraenandam regum. Vnde contentionem semper cum ijs & dissensionem iam inde antiquitùs reges cum regno haereditariam accipiebant. Agesilavs verò Archidami F. regnum assecutus, alia incessit via omisso???; cum illis certamine & offensione, obseruabat eos, omnem ab his actionem auspicans. Si accerseretur, ocyùs quàm gradu properabat. Quoties in regio solio sedebat, & responsa dabat, superuenientibus assurgebat ephoris. Vt quisq; lectus in senatum fuit, semper ei laenam & bouem donabat. Ex his, dum reuereri & extollere maiestatem videtur illoru̅ magistratus, clàm opes suas auge bat, ac regno amplitudine̅ adijciebat ex illoru̅ erga beneuolentia permissa̅. Cum reliquis ciuib. ita se gessit, vt in culpatior inimicus quàm amicus esset. Inimicos enim non laedebat iniustè, amicis erat praestò in reb. etiam iniquis. Atq; inimicis, si quid rectè gessissent, erubescebat honorem non habere: amicos corripere in peccatis no̅ sustinebat: imò verò gloriabatur, his cùm succurreret & opitularetur in delinquendo. Obsequium enim in amicos ducebat turpe nullum. Aduersariorum rursus vel offen dentiu̅ primus vicem dolendo, & sirogaretur, enixè fouendo, alliciebat & demere batur omnes. Quod cùm ephori notarent, timentes illius potentiam, multam ei irrogauerunt, adiecta causa, quòd communes ciues redderet proprios suos. Plutarch. in Agesilao. Fratre̅ Ptolemaeus Philopator Magan, qui per matre̅ apud milites pollebat, formida̅s, Cleomenem Spartanu̅ exule̅ asciuit, atq; arcanis adhibuit co̅silijs, deliberans fratre̅ de medio tollere. Caeterùm Cleomenes, licèt asse̅tientibus omnib. deterrui???, plures ferens, si fieri posset, gigne̅dos regi fratres esse, ad regni securitatem & perpetuitatem. Plut. in Cleomene. Alexander Magnus Parthiam petens, cùm in otio ageret, primùm vestem barbaricam sumsit: incertùm, vt accommodaret se incolarum moribus, multum existimans valituru̅ ad mansuefaciendos homines, si consuetudinem & patrios mores eorum vsurparet: an tentare hac re Macedonas, atq, ad adorandum se traducere, morum???; patriorum ferre conuersionem & transitu̅ in alienos voluit assuefacere. Habitum Medicu̅ tamen, quòd prorsus barbaricus esset & alienus, repudiauit: nec anaxyridas vel candyn tiarámve sumsit, sed medium inter Persicum & Medicu̅ scitè temperauit, minùs hoc tumidu̅ & insolentiore̅ illo. Vsurpauit eu̅ primùm agens cum barbaris ac sub tecto cum amicis: deinde eo cultu prodijt in publicum: ac cùm vacaret postulationibus, conspiciendu̅ ita dedit se omnibus. Erat acerbum id Macedonibus spectaculu̅: sed miraculo ducti reliquae eius virtutis, quaeda̅ putabant libidini & gloriae co̅cedenda eius. Barbaroru̅ mores cu̅ institutis co̅miscuit Macedonicis, temperatura & co̅munione stabilituru̅ firmiùs se per beneuo lentia̅ imperium existimans, quàm vi, cùm procul abscederet. Itaq; triginta millia delectoru̅ pueroru̅ literis Graecis imbui, ac Macedonicis institui armis curauit: quibus praeposuit multos praeceptores. Atq; Roxanes quide̅ nuptias conciliauit amore: cuius eu̅ species & forma aliquando inter pocula cepit: no̅ alienae praesentib. negotijs habitae sunt tame̅: quippe harum foedere nuptiaru̅ erexerunt se barbari, miro???; amore sunt Alexandrum prosecuti: quòd qui esset in his contine̅tissimus, ne eam quidem, cui succubuit vni, attingere mulierem nisi legitimè, sustinuerit. Plut. in Alexandro. Servivs Tullus Rom. rex, Amphictyonis filij Heleni exemplum secutus, qui in terra Graecia Amphictyonicu̅ co̅uentum instituit, legibus, praeter proprias cuiusq; vrbis, constitutis, quae omnib. co̅munes essent, vt his coniunctiùs inter se amica bilius???; agerent (qui mos postea in Asiam translatus, causa̅ Ionibus praebuit, Ephesiae Dianae templum magnificentissimô apparatu construendi, & Doribus in Epitropio Apollinis) vt sibi Romano???; nomini, Latinorum animos adiungeret, auctor extitit vniuerso Latio, vt cum Romanis templum Dianae in Auentino extruerent. Ea tacita erat confessio, summam & caput imperij Romae esse. Nundinarum celebritaris???; ad eum locu̅ habendae, leges aeneae basi inscripsit. Dionysius auctor est ad aetatem vsq; luam eam perdurasse, literarum figuris insculptam, quibus vetus Graecia olim fuit vsa: manifestô veteris persuasionis argumento Romanos à principio Graecis fuisse literis vsos. Sab. lib. 5. En. 2. L. Q. Cincinnativ tile consilium semel darum saepe remp. Rom. in maximis periculis seruauit. Nam cùm plebs elata Tribunorum numerum duplicari vellet, ei???; Appius consul acerrimè resisteret: tum Cincinnatus consilio cum paucis co̅municato. Annue, inquit: nam quò plures erunt Tribuni, eò debilior futura est vniuscuiusque potestas, cùm vnius intercessio potentiam omnium frangeret ac retardaret. Plebs autem non intellexit se deceptam, sed veluti pro maximo beneficio Senatui gratias egit. Bodinus Methodi historicae, cap. 3. Veijs à Camillo captis, legem ferebant Tribuni, vt plebs & sena tus diuiderentur, pars Romae remaneret, in captam vrbe̅ pars, cui obuenisset sorte, transmigraret. Ita fore opulentiores, qui magnis duabus & ornatis vrbibus, simul???; agris essent & reliquis opibus fruituri. Plebs, quae admodum iam aucta erat & locupletata, actiones eas approbabat tribunorum, neq; desistebat tumultuari in concionibus, postulans vt in suffragia mitteretur. At senatus cum optimatib. no̅ populi diuisionem tribunos, sed euersione̅ moliri vrbis Romae existimans, Camilli anxius implorat opem. Ille certamen formidans, moras plebi impedimenta???;, quib. de die in diem reijceret rogationem, nectebat. Atque hac quidem re offendit vulgus, sed imperij maiestati consuluit. Plut. in Camillo. Primis imperij Rom. temporibus, Romani subactis bello gentibus, colonias in earum agros deducebant, partim vt veteranis praemia tribuerent partim vt praesidium haberent: quò cùm vsus ferret, vel rebellium, vel finitimorum impetus pròpulsarent: quae iccirco militares coloniae dicebantur. Nam sie quoq; Po̅ponius Laetus veterem consuetudinem fuisse scribit, ea̅???; ab Imp. Co̅stantino repetita̅, vt Ducibus, Praefectis, & Tribunis, qui pro augendo imperio co̅senuerant, darentur agri, villae???; vt necessaria suppeterent, quoad viuerent: quas parochias vocabant. Hotoman. disp. de Feudis. cap. 2. ex Plut. Appiano, Paterculo, Hygino, & Flacco. M. Cato maior, cùm missus esset Carthaginem ad inspiciendas inter ea̅ vrbem & Masinissam Numidiae regem belli causas: & videret vrbem Carthaginensem iuuentutis sobole florentem, magna affluentem opulentia, omni genere armorum & appa ratu bellico refertam: properè domum reuersus, de periculoipsi immine̅ti, senatu̅ docuit, & omnino Carthagine̅ delend??? censuit. Nec. n. superiores clades & vulnera tantu̅ Carthagine̅sib viriu̅, quantu̅ imprudentiae detraxisse: ac propè esse, vt non infirmiores eos, sed expertiores ad bellu̅ facien dum red dide [1740] rint. Contrà P. Scipio Nasica dictus, perpetuò pro sententia dicebat: Censeo Carthaginem relinquendam. Multa enim cu̅ populum procacitate videret ad mittente̅, & ob secun du̅ reru̅ cursum atq; ferocia̅ senat???i minùs obsequente̅, tota̅???; remp. ob nimia̅ potentiam, quò nutu vergeret secu̅ trahentem, volebat hunc certè timorem pro freno moderatorem contumaciae: iniectum multitudinis: minùs censens pollere Carthaginenses, quàm vt superarent Romanos, & plùs, quàm vt contemnerentur. Sed vicit Catonis sententia, qua tertiu̅ & supremum bellum Punicum suscitauit Plut. in Catone. P. Scipio Africanus posterior, Censor, cùm lustrum co̅deret, in???ue solito sacrificio scriba ex publicis tabulis, solenni eius precationis carmine, praeiret, quo dij immortales, vt P. R. res meliores ampliores???; facerent, rogaba̅tur: Satis, inquit, bonae ac magnaesunt. itaq; precor, vt eas perpetuò incolumes serue̅t. Ac protinus in publicis tabulis ad hu̅c modu̅ carme̅ eme̅dari iussit. Qua votoru̅ verecu̅dia deinceps Censores in condendis lustris vsi sunt. Prudenter enim sensit, tunc incrementu̅ Romano imperio petendu̅ fuisse, cùm intra septimu̅ lapidem triu̅phi quaerebantur. Maiorem aute̅ totius terraru̅ orbis parte̅ possidenti, vt auidum esset, quicqua̅ vltrà appetere: ita abundè felix, si nihil ex eo, quod obtinebat, amitteret. Val. lib. 4. c. I. Alexander Hierosolymorum rex, pressus aegritudine, scele ru̅???; suoru̅ co̅scius, cùm se auarè crudeliter???; in populos grassatu̅ esse sciret, liberis???; Hircano & A???stobulo timeret, ne post suum obitu̅ regno à popularib. pellerentur: vocata̅ ad se Alexandram vxorem monuit, vti anima̅ cùm ipse egisset, Pharisaeoru̅, beneuolentia & consilio vsa, qui quiduis à populo propter sanctitatem impetrare potera̅t, confestim cadauer in publicu̅ efferendum curaret: co̅uocatis???; illicò ciuibus, in eum priùs inuecta, quòd iniustus, rapax, impius, nefarius, perditissimus omniu̅ fuisset inde quasi illoru̅ faueret vindictae, palàm diceret, se tradere Alexandru̅ iam defunctum dilaniandu̅ ciuibus, vt qua̅ in viuum nequissent, in mortuum saltem iram exercerent. Prudentissimum sanè tyranni co̅silium. Alexa̅dra enim cùm hoc egisset, & per Pharisaeos populo liberos come̅dasset, vt inuocentes, impuberes, & nihil mali meritos: ita vniuersae multitu dinis animu̅ mouit, vt non solùm liberis, regnóque salubriter consuluerit, verùm mariti etiam funeribus. Siquidem ciues hac tanqua̅ liberalitate iusto???; iudicio deliniti, Pharisaeis etiam eu̅ seuerum quidem, at iustum & fortem rege̅ co̅mendantibus, regio more iusta Alexandro persoluêre. Pontanus lib. 5. c. I. ex Iosephi lib. 13. cap. 23. & 24. Antiq. Avgvstvs, cùm multorum peteretur insidijs, de omnibus se ille seuerè vindicauit: nec tamen poenae deterrebant alios. Animaduertit in Saluidenum, secutus est Lepidus Triumuiri filius. Hoc submoto, extitit L. Murena, post Murena̅ Seruilius Coepio, mox Ignatius: vt seruos & de plebe homines taceam idem ausos. Postremò Lucius Cinna sacrificantem Caesarem adoriri statuerat, & ad aras ceu victimam quandam immolare. Delatum est ad Caesarem indicium. Qui moestus admodum & anxius, quòd aduersum se coniurationes nullis terminis cohiberentur, decreuit, quandoquidem nihil hactenus seueritate profecerat, aliam via̅ tentare. Cinnae ad se vocato, quae co̅perisset, ostendit, tacenti, & manifesto suum scelus fatenti. Ei ergo vitam, fortunas, dignitatem, & alía in ciuitate praeclara dixitse donare, vt ex eo die inciperet inter eos amicitia. Cinnam deinde per tota̅ vitam amicissimu̅ fidelissim úmque semper est expertus, à quo & haeres est moriens relictus: nec ab vllo deinceps alio insidijs appetitus est. Qua clementia, mirum dictu, quantoperè & studia sibi publica adiunxerit, & dicti audientes habuerit, quotquot erant in tanto Imperio, nec vlloru̅ erga se maiorem caritatem sensit, quàm eoru̅, quos seruarat, quos fecerat sibi ex hostibus amicos, Domitios, Messalas, Asinios, Cicerones, Cocceios, Salustios, Duellios: deniq; quantumcunq; erat floris in tam florenti ciuitate. Lud Viues de Concordia & discor. lib. 3. Zonaras hoc consilium Augusto à Livia coniuge datum auctor est. Fuit Alexander Seuerus Mo???sae auiae impulsu ab Heliogabalo adoptatus. Videbat prudens anus foedissimum nepotis imperium diutarnum esse non posse. Ne igitur eo sublato in pristinum vitae statum relaberetur, cum eo egit, vt quando sacris & prophanis curis impar vnus esset, consobrinum fratrem adoptaret, qui per aetatem alterutri esset curae iam propemodum idoneus, aut certè non multò pòst futurus. Ea̅ prudens anus praetexuit causam, quum de imperio esset in primis solicita, ne in alios transferre???ur. Caesar itaq; appellatus, continuò omnium fauorem & studium in se vertit: quo contigit, vt post Heliogabali caedem confestim sit in castris Imperator salutatus. Sab lib. 6. En. 7. Alexander Seuerus Augustus, matre Mammaea paru̅ probante, vxore etiam grauiùs ferente, quòd popularitate vel nimia vteretur, praecipuè verò quòd ab amicis se atq; familiaribus corrigi facilè pateretur: ac si quid parum pro dignita te ab eo factum argueretur, illud co̅festim ad arguentis sententiam emendaret: qua ex re imperatoriam maiestatem no̅ imminueret modò, verùm contemtibilem eam concessione illa sua redderet: Quin mehercule, inquit, securiorem, magis???; ac magis stabilem, ac longè ampliùs gentibus acceptam. Eras. in Apoph. ex Lampridio. Diocletianvs Imp. nuncio è Gallia accepto, Amandum & Aelianum rusticos, intolerandis Carini Caesaris iniurijs exacerbatos, ad arma sollicitasse, ac Bacaudarum nomine eis imposito effusè prouincia̅ populari: collega̅ sibi imperij, tanquam publici laboris participe̅, qui rem in Occidente administraret, sciuit Aur. Maximianum, virum strenuum, ac veterem sibi militiae socium, eo???; nomine prae caeteris sibi probatum, apud Sirmium in Pannonia ortum: eum???; Caesare̅ primu̅, deinde Augustu̅ appellauit. Quo facto rem in primis memorabilem edidit: quippe imperium cum eo, siue ta̅quam cu̅ alieno co̅municauit, siue tanquam cum fratre co̅sorte diuisir, ac Maximiano prouincias ad Occidentem vergentes, Italiam, Africam, Galliam, Hispaniam, & Britanniam tradidit, reliquis ad Orientem pertinentibus sibi retentis: ac Roma commun??? sede relicta, ipse sibi Nicomediam in Bithynia depoposcit. Ab ijs maxima, memorabili???; concordia, tanquam à duobus co̅iunctissimis fratribus, respublica domi, foris???; administrata: & imperium cum multis praeclaris institutis ac legibus temperatum, tum ab saeuis ingruentium vndiq; bellorum ac seditionum tempestatibus, industriè fortiter???ue per XX an. defensum est. Sigonius lib. 1. Imp. occid. Arcadivs Orientis Imp. iam moriturus, quanquam alià??? minimè ingeniosus erat, salutare tamen consilium inijt, quo filium pariter Theodosium puellum & imperium seruauit (siue de procerum suorum sententia, seu diuino impulsus spiritu) & testamentum condidit, in quo haeredem filiu̅ instituit tutorem verò illius, Isdigerdem Persarum regem. Isdigerdes fidem Arcadij minimè spernens, & pacem cum Romaeis seruauit, & imperiu̅ Theodosio custodijt, misso ad regis institutionem Antiocho eunuchorum principe. Cuspinianus. Imperator Michael Balbus, sibi suis???; posteris firmum & stabile astu paraturus regnum, vxore mortua, simulans se vitam viduam amplecti, occultè cum principibus senatus rem composuit, vt ij sibi alterius vxoris ducendae auctores essent: ac nisi pateretur persua deri sibi, vim minarentur, hoc honesto vtentes praetextu, Non conuenire, vt ipsis Imperatori subditis, vxores eorum domina atq; imperatrice carerent. Itaq; fictis eoru̅ sermonibus cedens, subditos manu sua ipsi se obligare mandauit, Imperatoris vxorem, & quos esset ea editura liberos, imperatorijs sese honorib. affecturos. Cedrenus. Constantinus Ducas Imp. moriens, relictis trib. filijs impu beribus, Evdociam vxorem suam Augustam illis & imperio praefecit, iuramentu̅ tamen ab ea exegit, ad secundas nuptia??? non transituram. Quod Patriarcha sua subscriptione roborauit. Verùm quia Barbari Orientem infesta bant, multis clamantibus, Imperatore opus esse ad haec conficienda negotiane vnà cum pueris regno excideret, Romanu̅ Diogene̅, duce̅ sortissimum, ob affectatam tytannide̅ carceri inclusum, absoluit & in patriam Cappadocia̅ ablegauit. Moxreuocatu̅, magistru̅ & praetorem co̅stituit, Imperatore̅ potiùs appellandum censens, vt virum se dignissimum. Sed obstabat iuramentu̅ & scriptio, quae penes Patriarcham asseruabatur. Quam vt extorqueret, Eunucho internuncio, simulat apud Patriarcham, so amore Bardae nepotis illius teneri. verùm obstare chirographum. illum si reddat, & à iuramento absoluat, statim se nepoti eius traditura̅ imperij potestatem. Patriarcha, deceptus muliebribus dolis, omnia pollicitus est. Accepto igitur chirographo, Regina Diogenem sibi maritum coniunxit, praete??? omnium opinionem, eum???; Imperatorem salutauit. Cusp. Io. Orphanotrophus, Imp. Michaëlis Paphlagonis frater, pontificatus cupiditate flagrans, quosdam ex primarijs sacerdotibus sibi conciliauit, qui ei pollicebantur, se loco moturos Alexivm Patriarcham, vt qui non communibus suffragijs, sed Imperatoris auctoritate ereatus esset. Ille verò: Si, inquit contra canones me Patriarcham esse factu̅ asseretis, ij etiam, qui à me electi sunt, loco moueantur. Id responsum effecit, vt Orphanotrophus impos voti red deretur. Zonaras. Odoacer Herulorum rex, Italiae regno potitus, in primis Gothos, qui in Italiam era̅t ia̅pridem à Valentiniano III. aduersus terrores Hunnicos aduocati, ad studiu̅ suum conuertit, tertia agrorum parte, quam promissam ab Oreste (qui caeso Nepote Imp. filium suum Monyllum Augustum fecerat) obtinere non potuerant, persoluta. Italis noua tributa ad propulsandos externos hostes imposita. Romanis senatus auctoritas, & Consulum dignitas ad feroces contundendos spiritus dempta: reliquis in rebus vetera reip. instituta, & magistrat??? iura nomina???; retenta: ecclesijs atque episcopis suus honos seruatus. Eurico Gothorum regi pars Galliae ab Alpibus ad Rhodanum, quae hucusq Romanoru̅ in potestate fuerat, pacis habendae causa remissa: & cum Gundobado rege Burgu̅dionum foedus percussum. Iam vt opportunu̅omniu̅ animis metu̅ incuteret, & populos insigni aliquo seueritatis exe̅pl??? [1741] promtiores ad obsequendu̅ efficeret. Brachilam Comitem imperium suu̅ ratione aliqua detrectantem interfecit. Quib. de reb. non solùm metui, sed etiam coli ab Italicis atque exteris cepit. Quare Gensericus rex Africae in admirationem virtutis & fortunae illius adductus, oratores ad eum de pace misit, atque illius impetrandae gratia Siciliam ei tributario iure concessit. Sigonius lib. 15. Imp. occid. Theodericvs Ostrogothorum rex, pacatum Italiae regnu̅ cum prouincijs Dalmatia, Sicilia, & Rhaetia consequutus, ad stabiliendas opes suas, vicinorum se regum praesidijs muniendum, atque affinitatibus obuallandum putauit: haudquaquam dubitans, quin, si Odoacer Herulus idem consilij habuisset, hauddubiè partam Italiae possessionem retinuisset. Itaque Andefledam Clodouei Francorum Regis filiam duxit vxorem: sororem verò suam Amalafredam Honorico (Sigonius Transamudo) Vandaloru̅, & filiarum vnam Teudetusam Alarici Vestrogothorum Regis filio Almarico despondit: alteram Gundibaldo Burgundionum, Amalaberga̅ verò neptem Herminfredo Turingorum regibus, in matrimonium coniunxit. Euthario etiam nobilissimo Gotho, ex Balthorum prosapia oriundo, Veterici filio, tertiam filiam Amalasuentam in vxorem tradidit: quo genero per aliquot (quib. superuixit) annos, tanqua̅ filio vsus fuit. Rauennae imperij sedem constituit, vel quia Romanorum ferociam horreret, desperaret???ue posse fieri, vt Roma diu Regem externum ferret: vel quod videbat nunquam fore, vt Gothis Romanis???ue co̅ueniret, quorum diuersi mores diuersa???ue sacra essent (erant n. Gothi Ariani, Rom. orthodoxi) vel certè loci opportunitate̅ secutus. Vrbis administrationem Senatui Rom. permissa, Vrbis ruinas magna diligentia reparauit. Leges & instituta per manus tradita, mores???ue (si quid à prisco viuendi ritu degeneratum esset) castigari mandauit. Est???ue per omnia vetus ciuitatis forma, quam primus Reip. oppressor Caesar cum libertate euerterat, in integrum à Gotho rege restituta, excepta disciplina militari, à qua Romani non quidem inuiti passi sunt se sub tam diuturna & florentissima pace reuocari. Spectacula vetusta in vsum reuocauit. Vetuit monetam cudi alia forma quàm veteri, dum Romana respub. floruisset. Cum optimis Impp conferri potuit, & Pater Italiae longè veriùs dici, quàm alij Patres patriae. Ciues toto anni tempore, praeterqua̅ tempore messis & vindemiae, oppida frequentare voluit, obire???ue munera, quib. antea quietis Reip. temporib. consueuerant. Non solùm enim agricolae, sed etiam honesto loco nati, ob bellorum motus, quibus Italia diu afflictata fuerat, rura colebant, volentes potiùs ignobiliter villicari, quàm in luce hominum cum vitae periculo versari. Vt Italiam à Barbaroru̅ incursionibus muniret, omnia Alpium claustra à mari vsque ad Tridentinum saltum Gothorum principibus tribuit, & Tridentum muro cinxit. Io. Magnus lib. 9. & Sigonius lib. 16. Imp. occid. Euerso Longobardorum regno, Carolvs Magnus Pontifici dono dedit, seu potiùs dono datam à Pipino patre confirmauit Flaminiam, in qua Rauenna est, tunc Exarchiae caput: atq; vt oblita Graeci nominis reuere̅tior vrbis Romae foret, Roma̅diolam dici iussit, velut illustriore nomine. Aemil. lib. 3. Hugo, Italiae rex, cùm se vulgò deseri, & Berengarivm vnum, Berengarij I. regis nepotem, principum factione celebrari videret, de se actum existimans, ac Lothario filio consulere cupiens, ipsum Mediolanum ad Berengarium & populum Mediolane̅sem mittit, captato tempore, quo Berengarius regio more dignitates Italicas praesente populo ipsis è factione sua hominib. diuidebat. Lotharius eos S. Ambrosij templo nactus, ante Cru cem Domini ad pedes eorum se prosternit, supplex??? orat, vt si patrem repudiare sua aliqua culpa velint, saltem se omnis expertem noxae retineant. Haec tristi ac fle bili voce orantem Mediolanenses tacti misericordia excitarunt, ac bonum animum habere iusserunt. Quinetiam Hugonem Italia cedere vltrò para̅tem, praemissis nuncijs abire prohibuerunt. Id autem Berengarij potiss. consilio factum, qui Hugonem remanere cupiebat: ne discedens, inge̅ti, qua pollebat, pecunia Burgundiones ad arma solicitaret, atque aduersus seipsum adduceret. Ita regnum communi consilio administrari est ceptum, vt nomen quidem regis penes Hugonem & Lotharium esset, ius autem imperij penes Berengarium resideret. Sigonius libro 6. regni Italici. Ludouico Augusto Lotharij Imp. F. defuncto, Carolvs Caluus frater, Gallorum rex, vt in Franciam Caesarum nomen reportaret, deiectis è iugis Alpium Ludouici Germanorum regis patrui filijs ad intercludendum iter à patre missis, in Italia à Ioanne Pontifice Augustus dictus, coronatur anno Sal. 876. vt???ue Italiam in fide officio???ue contineret, Bossonem Iudithae vxoris suae Augustae fratrem Papiensib. ducem dat, Berengarium???ue ac Vidonem proceres Romanae iuuentutis, per matres Francis, per auias Longobardis cognatione iunctos, factionum???ue, quae iam Italiam distraheba̅t principes, & foedere ipsos inter se, & honorib. muneribus???ue Francis co̅ciliat: alterum???ue Foroiuliensium ducem, alterum Spoletinorum dicit, vt aduersus Germanoru̅ Imperij studiosos Francicas partes tutarentur, ducatus???ue nomine datos, armis virtute???ue in ditionem suam, fidem???ue Francorum redigerent. Aemilius libro tertio. Pontifices Romani, ad Petri cathedram extollenda̅, principes Occidentales extulerunt, vt Graecos Imperatores Italia excluderent: & Francorum regum opera à Longo bardis liberati, & regionibus ampliss. (quod patrimonium S. Petri vocant) donati, tandem ad Germanos imperium transtulêre. Eos item potentiores redditos, diris & imprecationibus & armis afflixerunt: vt cùm eligendi ius ad alias gentes transferre non po ssent, at certè tamen Italiae dominatu eos exuerent. Hinc b ella varia cum Henricis, Othonibus & Fridericis. Tandem Caroli Andegauensis armis Conradinus vita & regno Siciliae priuatus est, Clementis IV. suasu. Nec multò pòst Nicolavs III. Caroli potentia̅ comminuturus, Hetruriae vicariatum ei abstulit, quòd diceret Rodulphum Imp. id aegrè ferentem, non aliter expeditionem pro terra Sancta promissam suscepturum, cum Hetruria imperatoriae iurisdictionis haberetur. Munus senatorium, quod principibus & regibus demandari consueuerat, ipse solus obiuit, vetuit???ue perpetuo edicto, ne quis rex aut princeps magistratum ipsum petere aut obire auderet. In animo habebat duos reges creare, vtrumque Vrsinum: quorum alterum Hetruriae, alterum Lombardiae praeficeret: qui inde Teutonicos, partem Alpium incolentes, hinc Gallos Siciliam & regnum Neapolitanum tenentes, armis in officio continerent. Vt verò id sibi facere liceret, Petro Aragonu̅ regi persuaserat, vt iure haere ditario Constantiae vxoris suae regnum Siciliae repetere anniteretur. Qui hac arrepta occasione, soedere Palaeologo Imp. Graeco inito. tandem victo Carolo, regnum Siciliae vel inuito Martino IV. occupauit. Platina. Vrbanvs IV. pontifex, è Siculo regno Manfredum iniustu̅ possessotem exigere volebat. Conradinum Sueuum viuere adolescere???ue constabat. Is Manfredo poterat obijci: sed soboles Fridericorum, indoles???ue illa Sueuotum ducum, inuisa suspecta???ue ac formidolosa Romanis erat. Anglia Hispania???ue de imperio conten debant. Nulla Pontifici aduersus Manfredum nisi in Francis spes: & in eam pronior erat ipse patria Francus. Euocatus ergo D. Ludouici Francorum regis frater Carolus Andegauensis. Vrbano succedens Clemens IV. per legatum suum Carolum Romae cum vxore in regem Siciliae & Hierosolymorum inungi curauit, contra Manfredu̅ regni vsurpatorem, pontificibus infestum. Impositum vectigal quadragenûm in singulos annos millium aureorum Pontificibus deinceps Romanis numerandorum, simul iureiura̅do adactus nouus rex (nullas in ta̅to munere leges detrectans) se imperij nomen vel vltrò delatum non accepturum. Alia praescriptione, alia mente crediderim id cautum. Praetexebatur, si contentiones de imperio ingrauescerent, difficilius factu foret opes Manfredi euertere: sed Po̅tifices semper horruêre nimias Siculorum regum opes: in quo simul & regni illius, & imperij ius foret, eum in officio fide???ue ac potestate Pontificum minùs fore. pro opibus quemque animos gerere, spiritus tollere. Aemil. libro septimo. Bonifacivs nonus, anno 1389 primus omnium vim omnem, potestatem???ue populi Ro̅. ad pontificem traxit. Adriani molem multa ope muniuit, quam in arcis modum redactam perpetua murorum acie Vaticano iunxit, omnes vrbanos magistratus priuata auctoritate creauit. Annatarum vsum ecclesiasticis sacerdotijs primus omnium adscripsit, vt qui beneficiu̅ indipisceretur, dimidiu̅ annui prouentus po̅tificio solueret fisco. Probarunt id decretum omnes gentes praeter Anglos, qui in minorib. sacerdotijs id repudiaru̅t. Sab. lib. 9. En. 9. Sub Paulo II. agebatur de Andegauensium & Aragoniorum concordia. Placebat quibusdam Auinionem dari à Pontifice Andegauensibus, & ab Aragonijs vicissim Aquilam vrbem accipere. Ioannes verò Carua ial us Cardinalis summopere restitit, Auenionem nunquam dimittendam asserens, tum vt Transalpini populi ex hac tanquam specula in officio continerentur, & Itali, metu ne Po̅tifex Auenione̅ migraret, Ecclesiae minùs infesti esse̅t. Garimbertus libro tertio de Vitis Pontificu̅. Cardinales à Pontifice Ivlio II. de ficientes, Concilium Pisis Mediolanum reductum, post Rauennensem pugnam, inflati victoria, criminosissimè celebrarunt, & saepe Iulium Pontificem pro templi foribus ad dicendam causam citarunt. Ad labefactandu̅ eius concilij nomen fortè Iulius Medices ab Roma superuenit. qui legato patrueli, Ioan. Medici, ibi captiuo, breues epistolas & diploma Pontificis deferebat, quibus praeclara co̅cessa facultate, expiare milites ritè posset, qui eo quòd in acie co̅tra Po̅tifice̅ stetisse̅t; sacris interdicti, & omnib. diris ad inferos deuocati era̅t. Prolato euulgato???; diplomate, tantus Gallorum praefectorum & signiferoru̅, militu̅???; omnis generis, qui certatim absolui cupiebant, ad legatu̅ factus est con cursus, vt vix conficien dis tabulis scribatu̅ manus suffice [1742] rent. Quaeres & familiarium egestatem mirificè subleuauit, & praed imnata concilij causa, Iulij II. Pontificis auctoritatem latissimè confirmauit. Iouius in Leone X. lib. 2. Idem, cùm ducem Ferrariensem Alfonsu̅ bello persequeretur, vt sibi principu̅ animos co̅ciliaret, & se contra concilij minas doctis, peritis, & magnae in Rom. curia auctoritatis, sibi???ue fidis hominibus armaret, octo Cardinales creauit: inter quos fuit archiepiscopus Eboracensis, Angliae regis legatus, & episcopus Sedunensis: hunc tanqua̅ viru̅ ad gente̅ Heluetioru̅ concitanda̅ apatissimum, illum quia ab ipsius rege, que̅ iam in Gallos co̅mouere non paru̅ sperabat, fuit rogatus: & vt Gurcensi episcopo Matthaeo Langio penè certu̅ eiusde̅ dignitatis pignus exhiberet, ea???; ratione faciliorem cu̅ sibi red deret, ex Cardinaliu̅ consensu, vnius praeterea nomina̅di sibi facultate̅, que̅ animo inclusu̅ haberet suo, reseruauit. Guicciardinus li. 9. Leo X pontifex, detecta Cardinalium coniuratione, cùm sontes senatu mouisset, & eam seueritatem Cardinales reliqui paru̅ aequo Ferrent animo, vt inimicorum co̅tunderet spiritus, & maiores & fideliores necessitudines sibi & Mediceae familiae compararet, vnu̅ & triginta cardinales, vna atq; eadem liberali pronunciatione in senatum legit: egregio aedepol excellenti???; delectu, si in vniuersum quisq; à morum literaru̅???; censura spectaretur, nec immodicus numerus seueriorum animos offenderet, qui eius ordinis dignitatem imminui & foedari tanta multitudine praedicabant. Iouius in Hadriano V I. David episcopus Traiectensis, patre prognatus Philippo Bur gundionu̅ duce, vir doctus & cordatus, suade̅tib. quibusdam, vt propter aetate̅ ingrauescente̅ pateretur adiu̅gi sibi designatu̅ episcopu̅, ait, Sese diui Antonij exemplo co̅moueri, quo minùs id facere vellet. Nam hunc negligi coepisse, simul atq; successisset Rochus recentior diuus. Erasmus in Adagijs. Fronthonis III. mortem Dani per integru̅ trienniu̅ caelauêre, ne ab imperio deficerent populi. Cranz. lib. 1. Daniae. c. 32. Franciscvs Sforcia, Mediolan e̅sis dux, cùm à patricio quoda̅ admoneretur, vt depressa altera factione altera̅ extolleret, vrbem???; purgaret, admota capiti manu respo̅dit: Et albicantes & nigros crines suos esse, pari???; candentis nigri???; casu̅ capillamentisui iactura perlaturu̅. Sunt enim in vtraq; parte boni mali???; plures, quos non factionis praero gatiua, sed merito virtutis expendisse, par est. Arlunus Hist. Mediol. Sectione I. Gvlielmvs Normaniae dux, occupato Angloru̅ regno, perspiciens Anglos grauatè imperio parére, & ob id tumultum metuens, magno studio quatuor arces diuersis in locis construere cepit: vnam ad Notyngamia̅ oppidu̅, proximè Trenta̅ flumen situm, alteram Lincolniae, tertiam Eboraci, quartam prope Hastyngu̅ vicu̅ quò per haec loca cu̅cti ab omni nouandarum rerum studio deterrerentur. Item vt ferociam populi ad ociu̅ perduceret, omnib. arma ademit, statuit???; vt quisq; paterfamiliás vesperi circiter horam octauam, post meridiem, tecto cineribus igne, dormitu̅ iret: & ad id, signu̅ vicatim dari voluit per campanas, id quod etiam nunc seruatur, & Normanicè vulgò dicitur Couerfeu. Polyd. lib. 9. Geongivs Pogiebrachius, mortuo Ladislao, rex Boëmiae creatus, ad declinandam proceru̅ inuidiam, qui opibus & nobilitate praestabant, ijs multum indulsit, mira???; in gubernando arte vsus est. Quanquam potentioru̅ postulata nu̅quam irrita dimittere niteretur: ostentata tamen potentia, ab omni seditione deterrebat. Quin & saepe illoru̅ postulationib. occurrebat, vt promerendo magis sibi animos conciliaret & obstringeret. Populi gratiam diligenter coluit, vt se tali fauore munitum, proceres formidatent. Bonfinius lib. 8. Dec. 3. Barbara Ciliensis, Caesaris Sigismundi coniux, superstite adhuc viro, Boëmiae & Hungariae regnis, quae in dote sua numerabat, non successsorem modò, sed sibi etiam maritum, eum???; iuuenem, petulanter ambiebat, nempe Vladislau̅ Poloniae Regem, quem tanta regnoru̅ dote persuasum iri sperabat, vt cum anu matrimoniu̅ iniret. Accendebant spem Vlricus Ciliae Comes, Barbarae frater, sorori assentiens, & co̅plures Boëmi Hussitaru̅ factionis proceres, qui Polonu̅ Germano praeferebant. Quod vbi Sigismvndvs intellexit, sensit???; tu̅ Hungaros tum Boëmos magno cum dolore accipere, id à matre agi, vt filiae suae Elizabethae, Alberto Austriae duci desponsae, spem regnoru̅, in quae adoleuerat, eriperet: vocatis ad se Hu̅garis, consiliu̅ eis suu̅ de discessu ex Boëmia aperit. Sparso interim rumore, medicos loci mutationem aegroto suadere, cùm iam arcem Pragensem praesidio firmasset, capillu̅ canu̅, barbam???; promissam de industria comit, serto???; viridi caput, quod crebrò hilaris facere solebat, adornat, & ita lectica aperta per media̅ vrbem deportatur, coniuge ipsa, & comite Ciliae illum comitantib. vsq; ad Znoymam Morauiae ciuitatem: in qua labore itineris, & morbo fessus tandem substitit. Ibi Barbarae coniugi custodes ad diti: Vlricus autem Comes effugit. Adfuit mox Albertus gener, cu̅ quo multa secretò locutus socer, vocauit pòst Morauos, Boëmos, Hungaros in conclaue suum, palàm indicans, mortem in forib. adesse, tempus???; vrgere, vt in medium tempestiue co̅sulant, quemadmodum regna inter se pacata retineant: suadere praeterea, vt Albertum susciplant, vtroq; regno, etiamsi gener non esset, dignissimum. Nunc verò hac necessitudine accedente, planè nefas esse praeterire eum, qui vtriusq; regni haeredem in matrimonio obtineat. Sicse ante quinquaginta annos regnum Hungariae, ducta Maria haerede, assecutum fuisse. Sic item Ioannem auum suum, in regno Boëmiae successisse, iure vxoris suae Elizabethae. Annuentibus vltimae volu̅tati, qui circumsteterant, aequissimo inde animo vita excessit, ann. 1437. aetatis 70. Dubrauius lib. 27. Clemens VII. pontifex, vt Mediceae familiae dignitatem & principatum stabiliret, Catharinam iuniore Laurentio Medice genita̅, Henrico II. Francisci regis Galloru̅ filio despondit. Maximè decoru̅ enim sibi futurum rebatur, si qui Caesaris Caroli V. notham filia̅ Alexandro nepoti Florentinoru̅ duci nuptam, domi suae tanquam nurum erat habiturus: regiae quoq; & longè nobilissimè stirpi suum sanguine̅ inseruisset. Ea affinitas vti ambitiosiùs expetita, vehementer Caesaris animum co̅mouit, adeò vt minores quoq; principes, & Italiae totius populi, magnoperè terrerentur, quasi Pontifex renouandi belli causam esset praebiturus. Sed Clemens magno sibi artificio & te̅peramento Caesaris pariter & Francisci regis amicitia̅ tuendam esse arbitrabatur. periculosu̅ enim esse praedicabat, vnam tantùm amicitiam colere, quae cùm alias excluderet, durissimae seruituti proxima, videretur. Sab. supplem. lib. 15. ex Ionio. Deiiciendo, Privando. Descendente in Graeciam ingenti classe Xerxe, metuens Themistocles, ne si Epicydes concionator homo vaenalis & ignauus praetor creatus esset, perditum iret ciuitatem: auro eum redemit, vt petitionem deponeret. Plut. in Regu̅ apoph. Avgvtvs Caesar Senatorum affluentem numerum deformi & incondita tuba (erant enim super mille, & quidam indignissimi, & post necem Caesaris per gratiam & praemium allecti, quos Abortiuos vulgus vocabat) ad modum pristinu̅ & sple̅dorem redegit duabus lectionibus: prima ipsorum arbitratu, quo vir virum legit: secunda suo & Agrippae, quo tempore aestimatur lorica sub veste munitus, ferro???; cinctus praesedisse, decem valentissimis Senatorij ordinis amicis sellam suam circumstantibus. Cordus Cremutius scribit, ne admissum quidem tunc quenquam Senatorum, nisi solum, & praetentato sinu. Quosdam ad excusandi se verecundiam compulit: seruauit???, etiam excusantibus insigne vestis, & spectandi in o???chestra epulandi???ue publicè ius. Suetonius. LIBERTATEM PRAESENTEM prudenter Servare. Tveri. In Genere. Cretenses & Lacones ingenuos filios seruilia munia subire cogebant, vt seruitutis recordatione, libertatem magis amarent. Alex. libro secundo, cap. 25. Indorvm gentes nonnullae pueris adolescentibus, etiam si magnae fortunae, & amplis opibus forent, pro seruis vtebantur: vt eam sortem experti, quantum decus libertatis foret, agnoscerent. Ibidem. Phrygibvs familare fuisse legimus, proprios vendere filios in eximio aetatis flore, vt si in seruili specie multos labores perpessi esset, redemti ad omnia aptiores essent. Alex. l. 2. c. 25. Baleares aureo numo aut argenteo non vtuntur, & afferri ad insulam prohibent: causam afferentes, Geryonem Chrysaori filium auro atque argento opulentissimum, quondam ab Hercule bello expugnatum. Existimant enim eo pacto, cùm auro atque argento careant, sese facilè omnes vitae insi dias euasuros. Hanc ob rem cùm olim cum Carthaginensibus militassent, ex stipendio impenso mulieres ac vinum emtum secum tulêre. Diod. lib. 5. cap. 6. In specie. Contra Tyrannos. Vide Tit. Prudentioe contra tyrannos, fol. 1666. Iudices. Damnoetionem efsugere. Mardonivs, post rem malè gestam à Xerxe ad Salaminem, veritus ne plecteretur, quòd ad inferendum Graecis bellum regem incitasset, vt Xerxem aliqua ratione placaret, fuasit illi, vt classe omissa, pedestri exercitu Peloponnesum inua deret: aut si domum redire mallet, sibi triginta myriades delectorum militum daret, quibus pollicebatur se subacturum Graeciam. Neque enim vires Persarum in nauibus sitas, sed in exercitu terrestri. Xerxes posterius consilium amplexus est, & Mardonius pro poena, quam merebatur, summus imperator creatus est. Herod. lib. 8. Missus à Thebanis Epaminondas opem Arcadibus Messenijs???ue laturus aduersus Lacedaemonios, vt eorum praesidia ex vrbibus eijceret, Arcadum Messeniorum???ue in duceret: ex medio itinere ad causam dicendam atque diluendam accusationem euocatus non paruit: ei qui sibi ex lege Praetor suc [1743] cesserat, exercitum non tradidi???: tamdiu???ue cum imperio mansit, hoc est, quatuor mensibus, quamdiu Arcades Messenios???ue à tyrannide ac ditione Lacedaemoniorum eruisset. Iam reuersus ipse, & Pelopidas, alij???ue omnes Praefecti ac Tribuni, capitis accusati sunt. Nominatim lege contineri, Qui vi & inuito populo alterius exercitum retinuerit, ei capitale esse. Sed aliorum quidem admissa defensio atque excusantes se, inuitos, & oratione persuasos, vt sub Epaminonda militarent: testem in eoipsum habere duce̅. Itaque eos absolui placuit. Epaminondas, cùm & deliquisse se, & aduersus reip. imperium, quos absolui placuit, secum detinuisse fateretur, nihil se anima duersionem morari ac diffugere pronu̅ciauit, minimè de vita solicitus, modò certè in memoriam aliorum, quaes tanca & innumera beneficia reip. Thebanorum contulisset, huius argumenti epitaphium tumulo inscribi vellent: Hic iacere, quem, vbi hostes Lacedaemonios ad Leuctras ingenti & memora bili praelio fudit fugauit???ue: ciues suos, ne non suis legibus vterentur, seruitute liberauit: ipsi sui ciues, dum suis iam nimiu̅ legibus abutuntur, & dum legitimè iudica̅t, iniquissmè occiderunt. Ta̅ta proinde coepit omnium animos in dignatio, perpetuae???ue in posteros metus ignominiae, tanta etiam viri admiratio, vt ius aequo & bono, lex gratiae & honesto cesserit. P. Aerodius ex Xenophonte lib. 7. rerum Graecarum: Cicerone lib. 1. de Inuentione: Appiano in Syriaco: & Probo in Epaminonda, & Plut. in Apoph. P. Scipioni Africano diem ad populum M. Naeuius trib. plebis, aut (vt quidam memorant) duo Petilij dixerant. Is ingenti frequentia in forum deductus, Rostra conscendit, capiti???ue suo corona triumphali imposita: Hac ego (in quit) Quirites, die. Carthaginem, magna sperantem, leges nostras accipere iussi: proinde aequum est, vos mecum ire in Capitolium supplicatum Speciosissimam de???nde eius vocem aequè clarus euentus secutus est. Siquidem & Senatum, totum & vniuersum equestrem ordinem & cunctam plebem, Iouis opt. max. puluinaria petens, comite̅ habuit. Restabat, vt tribunus apud populu̅ sine populo ageret, desertus???ue in foro cu̅ magno calumniae suae ludibrio solus moraretur: cuius deuitandi ruboris causa in Capitolium processit, de???ue accusatore Scipionis venerator est factus. Val. Max. lib. 3. cap. 7. & Plut. in Rom. apoph. Hannibalà Duillio consule nauali praelio victus, timens???; classis amissae poenas dare, priusquam cladis nuncius domum perueniret, quendam ex amicis co̅positum & ornatum, Carthaginem misit, qui postquam ciuicatis eius curiam intrauit: Consilit (inquit) vos Hannibal, cùm dux Romanorum magnas secum maritimas trahens copias aduenerit, an cu̅ eo co̅fligere debeat? Acclamauit vniuersus Senatus, Debere, oportere. Tum ille Conflixit (inquit) & superatus est. Ita liberum his non reliquit id factum damnare, quod ipsi fieri debuisse iudicauerant. Val. lib. 7. cap. 3. Insidiatores. Leptines Laecdaemone profectus, naue̅ ad Tarentum subduxit. Expositis nautis, Tarentini nullam his quidem iniuriam aut vim attulerunt ob eam causam quòd essent Lacedaemonij: Leptinem verò inquirebant vt eum comprehenderent. Ille, abiectis suis vestimentis, acceptis vasis, & lignorum onere sublato conscendit naùim, funeque resecto, nauigium deduxit, & nautis adnatantibus receptis, ad Dionysium nauigauit. Polyaenus lib. 5. Themistocies Graecia pulsus, ad regem properans, vbi Cumam Aeoliae venit, mulros???ue sensit rei maritimae praefectos insidias ad se capiendum tendere, praecipuè Ergotelem & Pythodorum (erat enim praeda opima: quòd praemium rex in caput eius ducenta talenta pronunciasser) Aegas Aeolicu̅ oppidulum refugit, nulli extra hospitem Nicogenem notus. Erat Acolum hic locupless. & principib. qui circa regem erant, familiaris. Apud eum paucos delituit dies. Inde à coena sacrificio facto, magister liberorum Nicogenis Olbius, mente motus lymphatus???ue, exclamauit hunc versum: Nocti consilium, vocem da, victoriam???ue. Hinc sopitus Themistocles vidit in somnis draconem ventre̅ suum circumiectum, & arrepentem collo: vbi faciem attigit versum in aquilam & co̅plexum se alis sustulisse, longamque viam auexisse: denique in aureo caduceo, quod se obtulit, se curè statuisse, immenso pauore & terrore exemtum. Mittitur igitur ab Nicogene, qui rem est huiusmodi fabricatus. Quia nationes barbarae ferè & praeter caeteras, Persica aemulatione erga mulieres asperae natura sunt & atroces: neque enim vxores solùm, sed ancillas quoque emtitias & pellices anxia sep???nt custodia, ne à quo non domestico conspiciantur, verum domi degant conclusae: per viam vndique septae in tentorio vehuntur curribus. Tali Themistocles tectus vehiculo delatus est. Comites eius, obuijs & percunctantibus responderunt, Graecam mulierem se ab Ionia ad quendam regis admissionalem agere. Plut. in Themist. Demetrivs Phalereus, cùm se à Thraeiaerege interceptum, captum iri cerneret, semetipsum in currum stramine onustum abdens, in finitimam regionem saluus & incolumis peruenit. Polyaenus lib. 3. Hyperbolus homo seditiosissimus Athenis plebem concionibus suis ita dementabat, vt Niciam & Alcibia dem factionum principes, ostracismi lege in exilium pulsurus, & ipse alterutrius locum occupaturus videretur. Alcibiades & Nicias animaduersa eius nequitia, vtranque factionem confuderunt in vnum, itaque effecerunt, vt neuter ipsorum, sed Hyperbolus in exilium eijceretur. Plut. in Nicia. Boemvndvs Roberti Guiscardi F. Antiochiae Coelosyriae bello Sacro captae princeps, rediturus in Italiam, veritus ne in transitu ab Alexij Comneni Imp. praesidibus captiuus abduceretur, seipsum mortuum fingit, & praecipit famulis, vti se mortuum praedicarent Itaque pax data funeri. Cusp. Henricvs, Hentici Leonis Saxoniae ducis F. ex sacra expeditione per Graeciam & Vngariam redijt incolumis, specie monoculi, emplastro super alterum oculum imposito, quo ignotus transiret: & profuit illi dolus. Cranzius libro septimo Metrop. cap. 13. Ferdinandvs II. Neapolitanonim rex, planè inclinatis rebus suis, suspicatus Germanos, qui in arcis Neapolitanae praesidio erant, de se capiendo cogitare: repentino consilio eis supellectilem, quae in arce asseruabatur, condonauit. Qua̅ dum illi inter se partiuntur, rex è custodia omnibus (Russano principe, comite???; Populensi exceptis) regni proceribus, qui è paterna auita???ue immanitate superessent, emissis, ex arce militari subsidiariave porta egressus, triremes, à quib. in portu expectabatur, vnà cum Federico patruo suo reginaque olim aui Ferdinandi I. coniuge. & Ioanna filia, consendit: ac paucis è suis comitatus, ad insulam Ischiam, quae antiquis Aenaria fuit, quaeque ab vrbe Neapoli triginta milliaria distat. nauigauit: identidem dum in conspectu Neapolim haberer, Vatis versum clarissima voce pronuncians, cuius ea est sententia: Frustra homines vigilare ad ciuitatis custodiam, quae à Deo non custo diatur. Guicciard. lib. 1. Hostes. Horu̅ exe̅pla ex Stratagematis ex professo pete̅da, f. 1829. & seqq. Xerxe co̅tra Graecos exercitum ducente, quicunq; libertatis studiosi erant Graeci, in vnum co̅uenerunt, consilio???; habito, visum est ante omnia missas faciendum pecunias debitas, & inimicitias cùm priuatas tum publicas, auctore Themistocle. Erantautem cùm alia aliorum bella, tum verò maximum inter Athenienses & Aeginetas. Herod. lib. 7. Eripere, Capere, Comprehemdere, in Vincvla conijcere. Ephori Cinadonem insidias Agesilao atq; Reip. Lacedaemoniorum struentem sic co̅prehendêre. Conuocatis omnib senioribus decreuerunt Cinadonem cu̅quibusdam validis iunioribus Aulonem mittere, vt Aulonitas quosdam cum Helotis in scytala descriptis co̅prehenderet, & Lacedaemonem ad duceret: item & tres currus Cinadoni dari, ne custodiae pedib. iter facere cogerentur. Ita enim sine suspicione ac sine tumultu, re cum ijs ipsis, quos secum deduceret, ab Ephor sco̅posita, extra vrbe̅ Cinadonem capi posse: de???; co̅scijs insidiaru̅ interrogari. Itaq; Cinadon in itinere à suis ipsius comitibus comprehensus fuit, & conscios indicauit. Quorum nomina cùm in vrbem statim allata essent, iussi sunt apprehendi. Et habita quaestione is socij???; manib. post tergum reuinctis, per ciuitatem vndiq; traducti, atque flagris caesi, interfecti sunt. P. Aerodius ex lib. 3. Xenophontis. Polyaenus lib. 2. Cùm belli Veientis septimo anno, aestate media lacus Albanus mirum in modu̅ intumuisset eo???; miraculo Romani co̅sterna ti essent: in ea obsidione quidam Romanvs familiaritatem contraxit cu̅ Veiente quodam vate. Que̅ vbi vidit de lacus incremento exultante̅, atq; obsidione̅ habente̅ ludibrio: No̅ idsolum, inquit. prodigij hac te̅pertate, sed longà foediora sunt alia Romanis facta portenta: de quib. ad ipsum ait se referre velle vt reb. suis consulerein communi calamitate valeat. Ille Romano promtè more̅ gerere, & sedulò sermones cu̅ eo miscere, velut res abditas auditurus. Dum abducitur inter confabulandum longiùs à porta, tu̅ homine̅ Rom. praeualens viribsublimem arripuit, pluribus???; ex statione accurrentib. capit, atq; in potestatem redactum deducit ad Coss. Plut. in Themist. SERVITVTEM PRAESENTEM prudenter depellere: tum Obsidionis. Consule Tis. Ab obsidione liberati, f. 759. Illic in genere, siue Dolis, siue Vi: heic Prudentia tantùm perpenditur. Tempore Michaëlis Comneni Palaeologi Imperatoris, Ioannes, nochus Michaëlis Epiri Despotae, Sebastocrator, Nouis Patris obsidione einctus à Ioanne Despota fratre, & iam penè captus, obseruata nouilunij obscurissima nocte, fun??? se de muro demisit, & cu̅ alius transitus no̅ patêret, cla̅ in Graecorum castra laceris vestib. descendit: & ne agnosceretur, ma [1744] gna voce, & verbis ex parte barbaris, per tota castra velut amissum equum quaerita̅s, clamitat. Turba militaris eu̅ deridebat, & dicterijs exagitabat. Cu̅ castra pertra̅sisset, ad monasteriolum profectus extra fines, à praeposito quoq; iume̅tis & totide̅ famulis acceptis, in Attica̅ peruenit: vbi cum Athenaru duci magnam pecunia̅, & sple̅didas filiaru̅ suaru̅ nuptias promisisset, accipit 500. delectos Athenienses, amplis stipe̅dijs co̅ductos. Quorum auxilijs Graecos securè deside̅tes, venatum???; excurrentes profligauit. Gregoras lib. 4. Ladislao Boëmoru̅ & Hungaroru̅ rege defuncto, lis erat inter patrueles Albertu̅ & Sigismundu̅, de portione Ladislai in Austria, qua̅ Fridericus Caesar occupauerat. Obsidebatur Caesar bus & fratre suo Alberto. Ei Georgivs Podiebra dius Boëmoru̅ rex subsidia ad se tuendu̅ submisit. Postqua̅ verò eum praeualere vidit, milites suos reuocauit: ipse???; in Austria̅ cu̅ octo millib. armatoru̅ profectus, arte magis, quàm virib. negotiu̅ co̅fecit. Sequestri enim persona̅ inter partes suscipie̅s, Caesare̅ ad colloquiu̅ euocauit, atq; ita eu̅ cu̅ vxore & filio de manib. obside̅tiu̅ eripuit, & in tuto collocauit. Huius operae preciu̅ quadraginta millia auri à Caesare abstulit, & pro auctario, Victorino, Henrico, Hinconi, filijs Georgij, honos principalis habitus, delata ad eos principu̅ dignitate. Dubrauius lib. 30. Praesidiorvm. Vrbem Novesiam apud Vbios, dux Parmensis, &c. fol. 1594. Obsidvm. Romani cu̅ Tyrrhenis bellu̅ gerentes, co̅stituto foedere, obsides eis dederu̅t nobilissimoru̅ filias virgines. Quae obsidu̅ loco datae era̅t, accesserunt ad fluuiu̅ Tybrim loturae. Ex his vna Cloelia reliquas omnes hortabatur, vt tunicas circu̅ capita religarent, & fluuij cursum ob profundos gurgites difficile̅ transitu tranare̅t. Cùm tranassent, Romani virtute̅ quidem earu̅ & fortitudinem ad miraba̅tur, sed tame̅ Tyrrhenis remiserunt, vt religione̅ foederu̅ inuiolata̅ co̅seruarent. Porsenna rex sciscitabatur, quae na̅ esset, quae huius facinoris eis auctor extitisset? Cloelia reliquas praeuerte̅s, co̅fitebatur. Porsenna virilem admodum virginis animum admiratus, equum ei sple̅didè ornatum dono dedit, omnes???ue virgines collaudatas Romanis remisit. Polyaenus lib. 8. Constantinvs Magnus etia̅nu̅ puer, cùm à Galerio Imp. in vrbe Roma religionis specie obses teneretur fuga̅ arripie̅s, ad frustra̅dos inseque̅tes, publica iume̅ta, quacu̅q; iter ageret, interfecit, & tande̅ ad patrem in Britannia̅ peruenit: ijsde̅ fortè diebus cùm Constantiu̅ parente̅ fata vltima perurgerent. Patre verò mortuo, regnu̅ Galliaru̅ Hispaniarum???; & Alpinu̅ sibi testamento relictum, accepit. Cuspinianus ex Sexto Aurelio. Erat apud Anglos Lvdovicvs Andegauensium dux obses pro Francis. Qui dum Caleti, quò ductus erat, à praefecto loci humaniter tractaretur, & aliquando animi causa venatum ire permitteretut, inter venationem longiùs à socijs digressus, Bononiam celeri cursu se proripuit. Polyd. lib. 19. Clemens VII. à Caesarianis obsessus, lo̅gè carissimos atque honestissimos ex familiaribus, qui secum erant, repraesentandae pecuniae obsides, frementibus deposcenlibusque Germanis, tradere coactus est. Hi fuêre Ioannes Maria Montanus archiepiscopus Sipontinus, & Onfrius Bartholinus Pisanus archiepiscopus: episcopi verò Antonius Puccius Pistoriensis, & Ioannes Matthaeus Gibertus Veronensis. Hi paulò pòst in careere, custodibus ex institutae coenae crapula, multo???; falerno consopitis, cathenas exuerunt, & per vaporatium foci tubum in summa Riariae domus tecta extracti, funib. euaserunt: tanta felicitate, vt pedibus egressi vrbem, ad Vrbinatis castra, quae tum erant in Vmbriae finibus, confugerint. Sabellicus supplem. lib. 10. ex Iouio. Carceris, Vincvlorvm. È Carceribus prudenter liberati. Minyae à Pelasgis è Lemno eiecti Lacedaemonem nauigauerant. Spartani propter Argonautarum memoriam eos vrbe & agro donarunt, illorum???ue opera contra Ilotas feliciter sunt vsi. Ibi confestim repudiatis ijs, quas in Lemno duxerat, vxoribus, cu̅ alijs matrimonia co̅traxerunt. Longo deinde interiecto te̅pore elati superbia, cu̅ alia flagitiosa perpetraru̅t, tu̅ regnum affectaru̅t. Quo nomine Lacedaemonij, cùm morte multandos censuissent, co̅prehe̅sos in carcere̅ co̅ieceru̅t. Quoscunq; Lacedimonij morte plecte̅dos censent, eos noctu plectunt, interdiu nemine̅. Cùm ergo essent in illos anima duersuri, exorati sunt ab eoru̅ vxoribus, quae ciues era̅t, & primorum Spartanoru̅ filiae, venia̅ ingredie̅di carcerem, & cu̅ suo cuiusq; viro colloque̅di, nullu̅ in illis dolu̅ esse suspica̅tes. Magistratus igitur permissu in gressae carcere̅, omni veste, qua̅ gestaba̅t, viris tradita, illoru̅ veste̅ illae sumserunt. Ita Minyae muliebri veste amicti, è carcere prodierunt, rursus???; apud Taygetu̅ consederunt. Hic cu̅ Ilotas castellanos co̅cirent ad defectione̅, & in agmen reciperent, ingenti perculsi pauore Lacedaemonij, missis caduceatoribus hac lege cu̅ cis foedus fecerunt, vt receptis v xorib. pecunia???; accepta & nauib. facessere̅t, parto???; alia regione agro & vrbe, pro Lacedaemonioru̅ colonis & propinquis haberentur. Herod. lib. 4. Val. Max. lib. 4. c. 6. Sab lib. 8 En 2. Plut. de Virt. mul. Thuscos, qui Lemnum & Imbru̅ occupara̅t, ex feminis Atticis, quas Braurone rapuerant, Liberos suscepisse ait, & hos ab Atheniensibus eiestos, à Lacedaemonijs susceptos, ab vxotibus liberatos fuisse. Anaxagoras, Codrus & Diodorus, co̅pedib. vinstu̅ Hegesia̅. Ephesioru̅ tyrannu̅, interfecera̅t. Philoxenus ab Alexandro rege praefectus Ioniae, viros ab Ephesijs postulauit: cu̅q; non impetrasset, praesidiu̅ in vrbe̅ duxit, & hos tres viros per vim rapuit, ferreis???; cathenis ligatos in arce̅ Sardianorum misit. Qui diu multu̅???; cruciatis, seipsos libetauerunt. accersita Philurina: cuius auxilio vsi, vincula dissiparu̅t, & seruilibus vestime̅tis induti, ??? noste̅ quasi serui è carcere egressi, fune & vestime̅tis secundu̅ lo̅gitudine̅ dissectis, ea co̅nexuerunt, sese???; de moenib. demiserunt. Diodorus subitò decidens ex alto, claudus???; factus, in eo loco rema̅sit: captus???; à Lydis, ad Alexa̅dru̅ missus est, vt supplicium pe̅deret. Cùm aute̅ Alexa̅der Babylone su̅mum die̅ obijsset, Ephesum ad Perdicca̅ missus est, vt legu̅ iudiciu̅ subiret. Anaxagoras verò & Codrus, Athenas peruenerunt; & audita morte Alexa̅dri, reuerte̅tes Ephesum, etia̅ fratre̅ suum Diodorum liberauerunt. Polyaenus lib. 6. Hegesistratvs Elaeus, captus à Lacedaemonijs, & in vincula coniectus, re̅ fecit vniuersae posteritati co̅men dabilem. Nam quum ferratis soleis vinctus esset, dimidium pedem praecidit, vt se co̅pedibus illis eximeret: demùm subruto muto periculum effugit, deceptis excubitoribus. Herod. in Calliope. Amphiretvs Acanthius, captus à piratis, in Lemnum deductus, in vinculis conseruatur, praedonib. magna̅ pecuniae vim redemtitiam sperantibus. Ille à cibo abstinens, rubricam aqua salsa mixtam bibit. Cùm igitur aluum vacuaret, praedones existimantes eum in sanguinis fluxum incidisse, vinculis soluerunt, ne ob morbum è vita discederet, atque ita ipsis pecuniae speratae perirent. Ille solutus noctu aufugit, conscensa???ue naui piscatoria, Acanthum peruenit. Polyaenus lib. 6. Aristomenes Messenius captus à Lacedaemonijs, & in vincula coniectus, ad ignem se acclinauit: atq; combustis vinculis solutus, custodes occidit. Clàm inde Spartam ingressus. eorum scuta Chalcioeci templo affigens, inscripsit: Aristomenes illaesus à Lacedaemonijs euasit. Polyaenus lib. 2. Idem, Amyclis direptis, rediens, in Lacedaemonios incidit, facto???ue cum illis praelio, vnà cum quinquaginta de eius praetoria cohorte captus, Spartam protractus est. Hos cùm in Ceadam altè dehiscentem foueam, in quam maximis criminibus capite damnatos praecipites mittunt, abijciendos censuissent. caeteri socij omnes perierunt: Aristomenis verò scutu̅ sua con cauitate aërem concipiens, molliore̅ fecit casum. Triduum in imo specu commoratus, audito strepitu quodam, per sublustres tenebras vulpem vidit cadauera appetentem. Cogita̅s itaque per ostiolum omnino aliquot bestiam illuc penetrasse, eam propiùs accedentem manu altera apprehendit, altera quoties se illa conuertisset chlamydem mordicùs prensandam obijcebat. Et currentem quidem, quâ se via dabat, cursu consequebatur: trahendina veto se belluae per inuia praebebat. Vidit postremo cuniculum nihilo amphore̅, quàm inde posset vulpes euadete, per quem luminis se aliquid oste̅debat. Per illum quadrupes, vt primùm dimisit eam, lustrum suum repetijt. At Aristomenes angusta̅ illa̅, ac minimè peruia̅ cauernulam manibus aperiens, in Eran ad suos tandem cuasit. Pausanias in Messsenicis, & Polyaenus lib. 2. Pystavxor Seleuci, cùm Callinicus ad Ancyra̅ à Gallis victus esset, capta ab hostib. abiecto regio vestitu, famulae pauperimae pannis laceris induta, inter captiuos vaenijt. Ducta in Rhodum cum caeteris mancipijs, confessa est, quae esset. Rhodij reddita emtori pecunia, splendidè eam ornatam, Antiochiam miserunt. Polyaenus lib. 8. Cleonymus, cùm Titvm cepisset, pro eo dimittendo duas ciuitates postulabat, Epida̅num & Apollonia̅. Titi pater eas no̅ dedit, sed eum retinere iussit. Titus co̅scenso nauigio, clàm aufugit, custodibus simulacrum custo dientibus. Idem. Tuleratlege̅ C. Caesar, de agro Ca̅pano fermè toto pauperibus & tenuibus diuidendo: neq; obiecit se ei quisqua̅, praeter Catone̅ iuniore̅. Hunc igitur ex Rostris traxit Caesar atq; in carcere̅ duci iussit. At cùm Senatvs moestus Catone̅ secutus esset, & optimi quiq; ex populo, stomachantes tacitè & indigna̅tes, nec id Caesare̅ lateret: victus pudore & infamia, summisit vnu̅ ex tribunis, qui Catone̅ eximeret. Plut. in Catone. Basilius Mecedo Imp. filiu̅ Leonem Caesarem falsis criminibus à Theodoro Sa̅tabarino monacho circumuentu̅, in tetru̅ carcerem co̅iecerat/ Accidit, vt Basilius diuerteret in aedes patricij cuisda̅, cui erat loquacissimus psittacus, qui saepe Leonem in custodia gementem plorantem???; viderat. Eius gestus vocem???, repraesentans psittacus, saepissimè Leo Leo Leo inclamabat Exciti Convivae surgunt è mensa: & Ò Imperator, inquiu̅t: Haec auicula multò est nobis prudentior, quae suu̅ [1745] miserata dominum, eius petit liberationem: nos vino indulgentes & crapulae, illius obliuiscimur. His dictis pater iram deposuit, ac è custodia liberato filio, regalem dignitatem restituit. Cuspinianus. Andronicvs Comnenus Manuelis Comneni Imp. patruelis propter Eudociam ex altero Imp. Manuelis fratre Andronico natam, cuius consuetudine vtebatur & regni affectati suspicione̅, saepiùs in vincola co̅iestus, toties propria seruatus industria. Animaduertit in turri carceris lateritia meatum antiquissimum: eum???; subit, manibus pro ligonib. vsus, ad exitu̅ parandu̅, foramen vestib. obtegit. Sub prandij tempus, cùm neminem custodes in carcere reperissent, dolo ereptum suspicaba̅tur. Vxor eius, vt fugae conscia comprehensa, in eundem carcerem conijcitur. Andronicus è cauerna emergens, mulierem inopinato conspectu territa̅ alloquutus, & amplexus est, sic vt ex co congressu filius ei Ioannes postea natus sit, cui nomen imperatoriu̅, factus ipse per nefas Imperator, impertijt. Tandem è carcere elapsus est, custodib. propter muliere̅ negligentiorib. factis. Quum ad Melangia venisset, à milite quodam Niceae captus, denuò in custodia̅ priore acerbiorem conijcitur. Verùm ex illa quoq; per hanc rationem semet liberauit. Morbum fingit, ac puero peregrino, cuius opera in corporis ministerijs vteretur, linguae Graecae necsatis gnaro, sed cui soli ad custo diam patebat aditus, mandat, vt claues t turris clàm surripiat, quum vigiles largiùs poti, meridianum somnu̅ caperent, eas???; cera exquisitè exprimat. Seruulus iussa exequutus, clauium exemplum, Andronici iussu, Manueli filio eius ostendit, vt qua̅ pimùm tales fabricarentur, & in amphoras, quibus potus ad prandium ferretur, lineos funes, glomos, & fila tenuia conijceret. Eo consilio ad exitu̅ perducto, claustra noctu aperiuntur. Andronicus pueri ministerio euadit, funiculos manib. gestans. Ea nocte in denso & alto Palatij gramine, quò nemo adire solebat, in diem vsq, tertiu̅ delitescit. Inquisitorib. deceptis, funib. pro scalis vsus per moenia se dimittit, nauiculam co̅scendit, quae ex co̅posito in litore inter crepidines maritimo vrbis muro ad frangendu̅ vndarum impetu̅ interiectas fluctuabat. Cum nauta Chrysopolo techna̅ componit, vti ille heri persona̅ fingeret, ipse famuli ex diuturnis vinculis elapsi. Orabat eos, à quib. co̅prehensus erat, vt sui miserescerent, & antè multas acerbitates ab hero Chrysopolo perdessi, & nu̅c ob fuga̅ malè multandi: de industria aute̅ barbarè loquebatur, ac Graeca multa se asse qui dissimulabat. Chrysopolus interim probè dissimulans omnia, munerib. impetrauit à speculatoribus, vt Andronicus tanqua̅ seruus fugitiuus sibi redderetur. Ita praeter spem aedes suas ingressus, suis salutatis, solutis???; co̅pedibus, equo co̅scenso, qui ad fuga̅ paratus erat, rectà Anchialu̅ contendit. Quò cùm venisset, Pupaci se agnoscendu̅ praebuit: sumto???; ab eo viatico, & viae ducibus, Galizam proficiscitur. Cuius fines ingressus, quò tanquam in tutissimu̅ asylu̅ properabat, à Blachis, qui fugam eius ex fama cognorant, captus, ad Imperatorem reducitur. Ibi quum nullu̅ assertorem, non amicu̅, no̅ armigeru̅, non ministrum vllum haberet, suapte industria rursus euasit. Simulato enim ad decipiendos lictores ventris profluuio, crebrò ex equo desce̅dit, & ad requisita naturae secessit. Quòd dum & noctu & interdiu saepiùs facit, custodes hac ratione decipit. Scipionem, quo vt aeger innitebatur, in tenebris humi defigit, & chlamyde circu̅posita, & pileo imposito, vt hominem inflexis genibus cacantem repaesentaret, custo des simulacrum illud intueri siuit. Ipse saltum condensum ingressus, instar ferae è cassibus elapsae fugit. Custo des vix tandem intellecto dolo confectam viam reperunt, Andronicum eô dem fugere opinati. Verùm is conuerso itinere alia via Galizam peruenit. Nicetas libro tertio & 4. Theodvlfvs abbas Floriacensis, pontifex Aurelianensis, cùm ob suspicionem coniurationis in Ludouicum Pium Imp. in carcerem coniestus esset, hymno ad sacram Trinitarem in carcere composito & decantato, Imp. placauit, vt eum statim libetari iusserit. Soldanvs à rege Franciae Ludouico II. Capua̅ captiuus abductus, toto biennio nunqua̅ ridere visus est. Itaq; rex ei, ??? effusu̅ Soldano risum concitasset, aureu̅ munus promisit. Cùm autem quida̅ regi narrarent, vidisse se Soldanu̅ ridente̅, teste̅???; rei ???duxisset: vocauit ad se rex Soldanu̅, causa̅???; mutationis quaesiuit. Ibi Soldanus: Curru̅, inquit, co̅templabar, eius???; rotas, vt earu̅ aliae partes in imu̅, aliae in summu̅ obuerterentur: atq; hanc ego incertae inconstantis???; hominu̅ felicitatis imaginem sentiens risi: cùm quòd in mentem mihi veniret, quàm instabili nos de re superbiremus: tum simul etiam hoc fieri posse iudicans, vt quomodo exsummo infimus sum factus, ita ex humili rursum loco ad prius attollar fastigium. His auditis rex de suo quoq; statu cogitans, Soldanum virum iudicans sapientem, liberè secum versari permisit. Cedrenus. Petrvs Valdemati III. Danorum regis copiaru̅ pfectus bello Vandalico in portum Vismariensem missus, vt praedaretur, & inita pugna captus, singulati commento elapsus est è manib. eoru̅. Nam custodes suos ebrietate consopiuit: & eff???ctis catenis, apprehensum vnum ex socijs, qui aeger erat pedibus, in dorso portauit, tendens in portum. Nemo illum ex captiuis esse coniectare poterat. Obuios vigiles, sciscitantes quò iret, quisve esset, hoc responso delusit: Ebriosus, inquit, iste meus (quem malè perdant daem onia) ita potu obruitur, vt ambulare non possit: illum itaq; in nauim deporto, vt ibi confrigescens edormiat cereuisiam qua madet. Illi credentes dimiseru̅t eum elabi de manibus eorum. Cranz. lib. 7. Daniae, c. 38. Iacobus III. Scotorum rex, du̅ placere omnib. cupit, sine delctu non nullos infimae plebis homines ad honores in aulamaximos promouit. Quae res proceru̅ illustrium???; viroru̅ animos in vniuerso regno valde co̅mouit. Coniurationis principes era̅t duo regis fratres germani, Alexa̅der Albaniae dux, & Ioannes natu minimus, Mariae comes. Verùm hoc à sicarijs caeso illu̅ in arce Edinburgensi custodia arctiss. aliquot mesib. captiuum habuit. Alexander igitur vitae meruens, è lodice co̅scisso fune̅ co̅texit, & explora̅dae tum firmitatis tu̅ longitudinis causa pueru̅, qui sibi aderat vnicus, ??? eu̅ demittit. Puer cùm neq; rupe̅ posset attingere, neq; sursum retrahi delassatus tande̅, & in rupe̅ delapsus cruta ???fregit: heru̅ submissa voce monens, vt funi ali quantu̅ supera ddat. Quod vbi exsen te̅tia successisset, pueru̅ grauiter sauciu̅ per rupis crepidinem in conuallem promouit: inde elatu̅ in humeros ad Letha̅ portu̅ ad duo ferè milliaria gestauit, & cymba in arcem Doumbar deuexit: inde in Galliam fugit. Appen dix hist. Scotorum. Vitoudus Lituaniae dux, à Iagellone itide̅ Lituaniae duce co̅sobrino, per specie̅ colloquij vnà cu̅ patre Keistuto captus fuir, Et Keistutus quida̅ in carcere necatus: Vitoudus verò Vxoris dolo liberatus est. Cùm enim ea liberam haberet ad viru̅ Vilnae captu̅ co̅meandi potestatem, noste quada̅ co̅mutato cum vna de duabus pedissequis habitu, veste muliebri indutu̅ eduxit. Emissus ille, in Massouia̅ adioa̅ne̅ duce̅ affine̅ suu̅, atq; inde in Prussia̅ ad Cruciferos co̅fugit. Cromerus lib. 14. Mathias Coruinus Vngariaerex, initio regni sui à quibusdam procerum, qui Michaëlis Zilagii sui auunculis & tutoris dignitatem aegrè ferebant, instigatus, auunculum colloquij gratia euocatum, capi???ussit, & Vilagosuaro castello inclusit, nec multò pòst de eo tollendo praefectos duos literis admonuit. Illis supposititias literas esse metuentib. alter corum ad regem proficiseitur, eius voluntate̅ expiscaturus. Interea Coqvvs, quem illi concesserant praefecti, ex arce Turcas adesse clamitans, praesidiaria̅ cohortem arma sumere iubet. Ipse nouissimus cum tribus conseruis subsequi fingens, egressis à tergo portam obstruit, & fracto carcere Michaëlem educit, castelli???ue dominum facit. Is rustica manu & commeatibus oppidulum compleuit. Mox accitis amicis, contra Turcos saepe excursio nes fecit: ad regem nuncium salutis suae misit, se plùs coco quàm nepoti, cui ipse regnum asseruisset, debere significans. Mathias erratum agnouit, eundem???ue paulò pòst in gratiam recepit. Bonfinius lib. 1. Dec. 3. Philippi Comitis Horne̅sis, qui rebellionis praetextu à duce Albano Bruxellis securi percussus est, fratrem, Montignij dominu̅, sub initia motuum Antuerpiensiu̅ anno Sal. 1566. religionis causa excitatorum, in Hispania̅ co̅tendisse ferunt, sua̅ comprobaturu̅ regi innocentia̅. Caeteru̅ cùm aures regias aemulorum voces penitùs obsedissent, custodiae mancipatur. Vxorha̅c rationem mariti libera̅di, vt nouam, sic ingeniosiss. excogi tauit. Quatuor ablega̅tur Belgae, linguaru̅ periti, qui peregrinationis Co̅postellanae praetextu in Hispania̅ proficiscantur, stipis emendicandae specie musica organa, quas Violas vulgò dicunt, secu̅ fere̅tes. In quoru̅ maximo, quem Bassu̅ nomina̅t, omnis generis ferramenta, ad perfringendos carceres opportuna, affabrè co̅clusa era̅t. Vbi ad arcem ventu̅ est, in subiecto vico specimen artis edu̅t. Admira̅tur omnes peregrinorum ingenium Praefectus arcis Mo̅tignij exhilara̅di causi eos adduci iubet. Vocati parent, & suauitatem ca̅tus Gallicae, Italicae. Hispanicae linguae alternationib. condunt, ad extremum etia̅ lingua Belgica, qua̅ nemo custodum intelligebat, subiungunt: Venisse se eius libera̅di causa. Modum hunc esse. Emeret instrumenta musica qua̅rouis precio, repugnantes cogi iuberet. In maximo organo reperturum fabrilia, quib. carceris clathros perfringeret. Caeterùm malo quoda̅ fato versum illum, quo modum aperiendi citra offensam organi, & instrumenta reponendi (ne perfracto eo, fraus deprehenderetur) docere debuerant, omisére. Montignius animum aduertens, sed vultu probè dissimulans, ad praefectum arcis conuersus: Egregios meherclè musicos, inquit: contendere tamen ausim, vel te indice, cantionis Belgicae harmoniam prae caeteris longè suauissimam fuisse. Astipulante etiam praefecto, carmen de industria repeti iussit. Hicidem error, qui priùs contigit. Dimissis petegrinis, artem illorum laudare, organa verò, musica in primis extollere coepit: eius que adeò precibus motus praefectus, ea tandem à peregrinis, diu multum???ue reluctari simulantibus, obtinuit. Peregri???, vt quem commiserant errorem, nouo stratagemate emendarent: obseruantes pue [1746] rum à pistore vicino panes in Comitis vsum petere, schedam, in qua reponendorum suo loco ferramentorum rationem perscripserant, pani inserunt. Praefectus, qui comiti aderat prandeti, pueri incuria panem praegnantem reperit. Deprehenso dolo, arctiore porrò custodia Montignius asseruatus, & post triennalem carcerem securi tandem percussus est. Haec historia, vti noua, sic memoratu digna est visa: tantò admirabilior futura, si prudentiae fortuna respondisset. Cvstodiab liberae Ericvs Nicolaum Danorum regem fugiens, Magni Noruegiorum regis fideise crediderat. À quo cùm, Nicolao proderetur, vino obrutis custodibus, perinde ac vigiliae taedio cupidu̅ secessit, sacerdotem???; exilij socium aleae pro se curatorem reliquit, & perrupto cubiculi pariete cum clientib. ac coniuge clàm ad mare peruenit, repertaq; in litore nauigia, quò tutiùs fugam caperet, perfora̅da curauit, & fugam prosperè arripuit, cum multo vix demùm die Magnus abitum eius cognouisset, & nauigiorum perforatorum nullus foret vsus. Tandem caeso à ciuibus Nicolao regnum obtinuit. Saxo lib. 13. Gregorivs XI. in Italiam rediturus, ne à Gallis impediretur, Auenione (vbi per LXX annos sedes pontificia exularat) animi gratia nauemse conscendere simulans, secundo Rhodano mare triremi ingressus, Genuam, inde Romam peruenit. Garimbertus lib. 4. de Vitis pontificum. Iacobus II. Scotoru̅ rex, fexennis, in arce Edinburgensi à Gulielmo Cricthon Cancellario seruabatur. Eius factioni Alexander Leuyston regni gubernator cum Ioanna regina vidua Sterlingi insidiabantur. Regina, quae ortu Angla erat, comitis Somerseti F. Edinburgu̅ paucis comitata proficiscitur: si mula̅s se hoc vnu̅ cupere, vt filius, in quo vno restitue̅di Scotoru̅ regni in pristina̅ quietem, spes omnis sita esset, honestè ac piè educetur. Quinetia̅ in id sedulò incubuit, vt orta inter nobiles dissidia dirimerentur. Confirmata in hunc modu̅ reginae fide, permissum eide̅, vt cum rege in arce noctu ac interdiu diuersa retur. Tande̅ simulans sese sub auroram, vt nu̅cupati voti religione profilij salute solueretur, ad diuae Virginis aedem. Album sacellu̅ voca̅t) profectura̅: duo vestium reconditoria, quoru̅ altero paruulum rege̅ deceptis custodibus noctu incluserat, castello exportari, & onerario equo in eu̅ vsum parato imponi, & Letham in proximum deferri portum curat: naue???ue conscensa Sterlingum re dijt. H. Boëthius libro 18. Lvdovicvs XI. pacem Confluentina̅, deiecto à ducatu Normaniae fratre Carolo duce Bituricense, violauerat. Carolus Burgundus id non inultu̅ laturus erat. Ludouicus pace co̅posita cum fratre, in colloquiu̅ cu̅ Burgundo Perona̅ inermi comitatu venit. Interea certis auctorib. co̅pertum est, solicitantib. oratoribus regijs, Eburones contra Burgundu̅ arma cepisse. Dux Peronae portas claudi iubet, custodiri???; dispositis praesidijs vigilijs???; circa moenia, ne quis emitteretur intromitteretúrve, ta̅tùm caussatus amissum cu̅ literis gemmis???; scrinium, quod conquiri oporteret. Per continens biduum rex velut in custodia habitus asseruatus???;, ignarus rerum suaru̅, ac quae na̅ se fortuna maneret, arbitrio sui amisso, potestatis alienae factus, velut imaginem fati sui horrebat, quod locus ipse memoriae veteris admoneret, & esset in co̅spectu turris, in qua Carolus Simplex rex, clausus coactus???ue fuit se regno abdicare. Dux biduu̅ de illo consilium habuit. Tres dictae sententiae: Vna, vt fides colloquij sanctè seruaretur, modò rex se Eburonum hostem profiteretur, ad bellu̅ duceret auxilia. Altera semel captum rege̅ non dimitten dum: quod si elabatur, atroci, vbi primum queat, exemplo indignitate̅ vlturum. Tertia, euocandu̅ fratrem regis, ducem Bituricensem, & quando Confluentina pax, quamuis sanctissimo iureiurando interposito irrita ceciderit, certiores conditiones his pignoribus sanciendas, vt regi circumuenire deinceps liberu̅ non sit. Rex interim, etsi procul aberat, à fisco suo, quindecim tamen millia scutatorum à suis coëgit, quae intimis amicis ducis diuisit: nec vllis blandimentis pollicitationibus???; artibusve pepercit. Ita in prima̅ eam???; mitissimam sententia̅ itum, purgatio???; regis accepta, pactisque de nouo foederib. incolumis dimissus. Aemilius lib. 10. Iulius Caesar Capuanus, indignè ferens, aulae regiae honores ab Iacobo (è Narbonensi Gallia regijs natalib. orto, & ab Ioanna Regina Neapol. Ladislai sorore, ad tegenda libidinis probra in coniugem accepto) Gallis conferri, Iacobum è medio tollere cogitabat: atque hoc consiliu̅ Reginae in custodia̅ Galloum ab eode̅ Iacobo traditae aperit. Quae vt mariti sibi animum arctiori nexu deuinciret, regi insidias patefecit. Co̅prehenso itaque ac caeso Iulio Caesare, & ob id facinus Regina in coniugalem thorum, co̅munes???; epulas recepta, Iacobus nequaquam omnem animo suspicionem detersisse videbatur, quum spacianti Reginae, arcis limine pede̅ efferre, aut nauicula deuehi non liceret. Duo Neapolitani, asserendae in libertate̅ reginae negotium susceprunt, Othinnvs Caracciolus, & Anechimvs Moriminus. Dircesserat opportunè per cosdies Lordinus Gallus, equitum Magister, cu̅ copijs in Aquitanum agrum profectus, & festus dies publico epulo & chorearum ludis in theatro celebtabatur. Ad id honoris causa Gallorum proceres inuitati, & quu̅ nouae nuptae omnes, matronae???ue nobilitate & forma lectissimae ad eam celebritatem ducerentur, magnis precibus à rege im petratum est, vt reginae etiam interesse liceret. Postquam saltationi finis est impositus, regina̅ simulanter in arce̅ Nouam redire parantem, à dextra sinistra???; Othinus & Anechinus comprehendunt, & in Capuanam arcem perducunt. Extemplò reginae nome̅ inclamatur inuaduntur Galli, tota???; vrbe fugati in arcem co̅pelluntur. Rex his conditionibus in deditionem est receptus, vt in posterum regijs titulis abstineret, Tarentinus princeps appellaretur: Gallos verò omnes, praeter quadraginta, in Galliam remitteret. Iouius in vita Sfortiae. Exilii. Ab Exilio Prvdenter Reverti. Absalomus propter caedem Amnonis fratris, Gessur profugerat ad auum paternum, ibi???; triennio manserat, patris Dauidis iram metuens. Ioabvs ergo Saruiae sororis Da???idis F. polemarchus, subornauit mulierem quanda̅ prude̅tem, nomine Thecuanam, quae luctu̅ simulans, regem adiret, & duos filios se habuisse diceret, inter quos ruri orta concertatione, vnus alterum occidisset. Nunc vniuersos gentiles fratricidam poscere ad necem. Rogare se Regem, ne vnicum haerede̅, suae???; senectae baculu̅ interimi permitteret. Rex sese intercessuru̅ sanctè promisit. Tum illa: Qua ergo de causa, ô rex, tanto iam tempore co̅tra Absalomu̅ filiu̅ irasceris? Amnon perijt, Absalomus generis tui spes atq; decus etiamnu̅ superest. Viuu̅ ergo omniu̅ Israëlitarum causa in gratiam recipere, ei???; hoc peccatum co̅donare velis. Rex qua erat prudentia, Ioabi hoc esse commentum facilè intellexit: & mulieris precibus annuens, Ioabum ad reuocandum filium misit. Toto tamen biennio in regis conspectum venire non fuit ausus. 2. Reg. 14. Philopoemenes Megalopolitanus conciues suos, qui Messenam profugerant, occupata Megalopoli à Cleomene Spartanoru̅ rege, per insidias scalis vrbem ingresso, hortatus est, ne quantu̅uis reuoca̅te & libertate̅ propone̅te Cleomene, in patria̅ tuncredire̅t. Oste̅dit enim Cleomene̅ sine populo vrbem diutiùs no̅ rete̅turum. Itaq; si patria aliquod te̅pus carerent, necessariò ea̅ cum laude recuperatutos esse: sin reditum accelerare vellent, & irrito conatu id moliri contigisset, seruitutem eos minimè incertam mansuram. Plut. in eius vita. Peregrinationis. Quidam capta Troia nonnullos profugos, cùm naues essent nacti, ad Hetruriam vi ventorum expulsos, circa Tiberim anchoras iecisse tradunt: vbi vxoribus eorum fatisce̅tibus, pelagi???; pertaesis iactationis, vnam quae & genere clarior caeteris esse, & praecellere mente videbatur, Romam nomine (Lycophron Sitaeam vocat) vt classem incenderent, suggessisse. Id viros primùm aegrè tulisse. Deinde cùm necessariò sedes circa Palatium posuissent, & breui supraspem succederent omnia, quòd agri fertilitatem miram sentire̅t, reciperent etiam ipsos accolae: cùm alios Romae honores habuisse, tum verò eius, vt auctoris, vrbi nomen indidisse. Inde posteris quoque more̅ perhibent traditum, vt propinquos feminae & viros suos salute̅t osculo: quod illae post classem inflammatam deprecantes viros, & iram eorum mulce̅tes, ita eos salutauissent & amplexae essent. Alij aliter: pleriq; à Romulo. Plut. in Romulo, & de Virt. mul. & Polyaenus lib. 8. Famvlitii. Ministerii. Xenocrates Chalcedonius, Platonis discipulus, cùm ab Athenie̅sibus legatus esset missus ad Antipatrum rege̅, vt Athenie̅ses in bello Lamiaco captos redderet, à rege ad coena̅ inuitatus, hosce versus ex Odyss. [Greek words]. protulit: [Greek words] Quibus verbis innuebat, sese no̅ priùs cibu̅ gustaturu̅, quàm id quod petebat, impetrasset. Rex illius prudentia̅ admiratus, omnes captiuos statim liberari curauit. Laërtius lib. 4. Aristaevs ex intimis Ptolemaei Philadelphi amicis, vir humanissimus, aegrè fere̅s Iudaeorum ingente̅ multitudine̅ in Aegypto seruire, occasione libroru̅ sacroru̅ in Graecam linguam transferendorum, vt 120 millia Iudaeorum à Ptolemaeo liberarentur, impetrauit. Iosephus lib. 12. cap. 2. Pavlvs Nolanus antistes, posteaquam omnia sua Vandalicis te̅ impendit in Nolanis ciuibus ex Africa redimendis, seipsum (qua̅do nil praeterea reliquu̅ erat) hostibus dedit, vt viduae filiu̅ redimeret. Hîc regij cultor horti ta̅ fideliter dextréque id obiuit munus, vt meritò esset omnibus carissimus. Ta̅dem, cu̅ suis popularibus libertate donatus, magna???; frume̅ti copia, triu̅phanti similis Nola̅ remeauit. Sab. lib. 8. cap. 2.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? ??? ??? ??? Voluminis Septimi Liber III. De Prvdentia Inuentrice Bellica, siue de Stratagematis. Virtvs Practica, in Vrbanam & Bellicam, per accidens, ratione personaru̅, loci & temporis, diuidi potest. Bellica virtus easde̅ species sui ambitu co̅prehendit, quas & Vrbana: at??? vt haec Vrbana Disciplina, sic illa Disciplina Bellica vocari posset, Graecis [Greek words], Fro̅tino teste, omniu̅ reliquaru̅ virtutu̅ ministerio indige̅s, maximè verò duab. veluti manib. omniasua operaperficiens, Rationescilicet, & Robore. Ratio vim occulta̅, Robur aperta̅ co̅tinet: quaru̅ haec quide̅ tantò inferior est illa, quantò corpori antecellit animus. Nihil arma foris, nisi sit co̅siliu̅ domi, inquit ille. Nihil arma foris, nisi sit consiliumforis. Non ineptè Maro, --dolus, an virtus, quis in hoste requirat (imitatione Homerici illius, [Greek words]. & alibi, [Greek words]) vtra̅??? exercitationis bellicae specie̅ co̅prehendit, quaru̅ posterior ad Fortitudinem pertinet, prior Stratagemata co̅tinet, si abs??? iniustitia fia̅t, laude digna per quàm maxima. Disciplina igitur bellica, generis instar & Aperta̅ vim & Occulta̅comprehe̅dit. De Aperta, quae homini cu̅ belluis co̅munis est, sub Fortitudine agetur: de Occulta verò, siue solis co̅silijs, siue etia̅ armis nitatur, nu̅c disseremus, si priùs [Greek words] explicauerimus. Fro̅tinus [Greek words] vocat omnia ducum & imperatoru̅ gesta, ad quodcun??? genus virtutis refere̅da sint, tam occulta, qua̅ manifesta: ita vt Disciplina̅ totam militare̅ co̅prehendat. [Greek words] verò ea, quae simulata arte, prude̅tia at??? solertia singulari, vel in caue̅do, vel in opprime̅do hoste, excogitata & perfecta sunt. Na̅ cùm homo perratione̅ homo esse dicatur, [Greek words] quo???ea, quae adminiculo rationis potiùs, quàm robore confecta sunt, [Greek words] appellari merentur. Idergo inter duo ista vocabula interest, q??? inter genus & specie̅. Quam quide̅ nominu̅ rationem nos quo??? hîc sequemur. ne??? enim omnia [Greek words] sed [Greek words] tantu̅, h. e. siue praemeditata siue [Greek words] cosilia explicare conabi mur. Frontinus ex belli temporib. & ex ipsa materia locos Titulorum deducit: Ante pugnam, In pugna, Post pugnam, & tandem in Obsidionibus vrbiu̅. Addit quarto & vltimo Libro exempla quaedam, quorum plera??? ad Disciplinam militarem ingenere sumtam referenda sunt. Polyaenus secundùm personas libros suos [Greek words] verius quàm [Greek words] concinnauit. Ego vt nec Frontini ordinem, nec Polyaeni studium & laborem reprehendo: sic rei natura inuitante, dictante methodo, diuersum ab vtro??? ordinem sequar, cuius fontes exijs Tabulis, quas paulò antè posuimus, petendi erunt. AD BELLVM SVSCIPIENDVM INCITARE SVOS. Adsocietatem belli perducere. Cùm Nahas rex Ammonitarum Iabem vrbem obsideret, neq; pacem facere vellet alia conditione, quàm vt dextros oculos eis effoderet: Iabenses lègatòs mittunt ad Savlvm regem nuper electum. Qui rure boues agens, cùm ploratum populi eo nuncio territi audiuisset, dissectis duobus bobus, frusta per omnes Israëlis tribus partiens, ad bellum contra Ammonitas accendit: cum edicto, vt qui Saulum & Samuelem secuti non essent, eoru̅ bubus ita fieret. Ita Iouano timore correpti Israëlitae, apud Bezec recensiti, CCCXXX. millia co̅uenêre, & Ammonitas tripartitò de matutina vigilia adorti magna clade affecêre. 1. Reg. 11. Levita, vt ad vltionem Gabaënsium, qui vxorem suam constuprando necauera̅t, Israëlitas excitaret, vxorem in XII. partes diuisam per tribus XII. Israëlitarum misit. Iud. 20. Cyrvs Pe̅rsa ab Harpago Medo inuitatus, vt exercitum contra Astyagem auum duceret, & Persas ad rebellandum induceret, simulat sibi literas à rege missas. Quas in concilio cùm resignasset, & legisset, ducem se Persaru̅ ab Astyage esse creatum asseruit, omnes???ue cum falcibus adesse iussit. Cùm iam conuenissent, imperat his, vt locum XX. circiter stadiorum, vepribus spinis???; obsitum, vnius diei opera purgatum sibi redderent: inde diurno opere fessis praecipit, vt postridie sibi lauti adessent. Ipse ex paternis interim gregibus vim pecorum ingentem occidit, & cum his boues plurimos, vt opiparè tot hominum millia vno tempore pranderent. Tum epulis eò te̅pestiuè congestis, quò manus illa inge̅s ex imperio coitura erat, larga vini copia, ciborum???; elegantia passim discumbentibus apposita, multo luxu & hilaritate pars diei non parua acta est. Vbi verò abundè epulati sunt, in concionem Cyrus eos vocat, ac primùm omnium rogat, vtra opera suauior animis fuisset, hesterna illa, quae inter vepres & spinas, in arcta locorum feritate, aegrè consumta esset: an recentior, quàm virenti prato, multa cùm voluptate paulò antè exegissent? Quum magnum esse inter vtranq; discrimen, tota concio reclamafset, vt tantum praesens haec haberet voluptatis, quantu̅ aerumnarum prior illa habuisset: Rectè, inquit, Cyrus, iudicatis: sed aduertite viri Persae, quàm vtraque conditio sit vestris rebus non dissimilis. Siquide̅ volentibus vobis honesta sequi, & mecum audere, quae viros fortes decent, eadem longe???ue maiora commoda adsunt: sin minus, aerumnae nihilo hesternis illis inferiores nos posteros???; nostros perpetuò prement, Medorum iniuriae, superbae???; dominationi obnoxios. Quum haec ille perorasset, miro omnium consensu defectio secuta, bellum???; in Medos decretum. Sab. lib. 5. En. 2. ex Herod. lib. 1. & Front. lib. 1. e. 11. Egestanorvm legati suppliciter opem petebant ab Atheniensibus contra Selenuntios, qui bellum eis ob finium discordiam intulerant, accitis???; in partes Syracusanis, terra mari???; infestabant, ita vt parum à legitima obsidione distarent. Athenienses legatos in Siciliam miserunt, ad Egestanorum res inspiciendas, videndum???ue an tantum illis pecuniarum ad bellum esset, quantum eorum oratores praedicarent. Egestani, vt legatos ingentis thesauri specie fallerent, Erycinae Veneris donaria primò illorum oculis subiecêre: inde à finitimis circà oppidis Phoenicum & Graecorum corrogata pocula argentea simul & aurea, in conuiuijs pro suis circumtulére. Quo aspectu decepti legati, vbi Athenas venerunt, Egestanorum opes nihilo eorum praedicatione inferiores affirmare sunt ausi. Itaq; permouerunt populum, vt Egestanis auxilia decerneret, Lamacho, Nicia & Alcibiade ducibus. Sabellicus lib. 7. En. 3. Cùm Athenienses diuturno bello & graui de Salamnioru̅ insula cum Megarenfibus gesto fatiscentes sanxissent lege poenam capitalem, siquis rogationem ferret vel referret iteru̅ ad ciues de asserenda Salamine: eam infamiam Solon grauiter fere̅s, cùm videret iuuentutem magna ex parte occasionem quaerere arma mouendi, neq; eos tamen metu legis audere id inceptare: simulauit dementia̅, rumor???; per vrbem ex domo eius percrebuit, esse eum furore correptum. Composuerat aute̅ clàm elegos, quos meditatus, vt memoriter recitare eos posset, pileatus prosilijt repentè in forum. Ingenti concursu fasto, suggestum praeconis conscendit, & cantu eos versus pronunciauit, quorum hoc est exordium: Adsum praeclarae praeco Salaminis ab ora, In coetum vestrum dulce poëma ferens. Huius poëmatis inscriptio Salamis est, & versus continet centum sanè quàm venustè scriptos. Quos vbi cantauit, & amici eius ceperunt laudare, praecipuè autem adhortatus Pisistratus ciues est & inflammauit ad parendum dice̅ti, soluerunt legem, bellum???; deintegrò susceperunt, rebus gerendis praefecto Solone. Plut. in Solone. Cùm Darius rex Scythis bellum inferret, & Geloni, Budini atq; Sauromatae Scythis se auxilio futuros polliciti essent: at Agathyrsi, Neuri, Androphagi, Tauri & Melanchlaeni societate̅ auersarentur: vt illos vel inuitos ad arma contra Persas sume̅da cogerent, Persas praelio lacessitos fugiendo in eorum regiones deduxêre, qui societatem detrectarant. Quas cùm Persae more suo vastarent, ad vim Persarum arcendam vnanimi tandem consensu arma ceperunt. Herod. lib. 4. Graeci, qui contra Persas arma ceperunt, non esse, quae illi in Graecia concremassent deorum templa restituenda censueru̅t, quo sempiterna extarent inimicitiarum monime̅ta. Eam???; ob rem in Haliartiorum finibus delubra multa, & apud Athenienses Iunonis in Phalerica via, Cereris in ipso Phalero, semiusta permanserunt. Pausanias in Phocicis. Spartani, vt ad belli studium excitarent suos, cùm domi disciplinam seuerissimè colerent, militiae rigorem illu̅ laxabant, nec prohibebant excolere comam, armis???; se & pallijs ornare: ac delectabantur ijs velut equis ad certamen exultantibus & ferocie̅tibus. Itaq; quamuis comam vbi adulti erant alere̅t, potissimùm imminente pugna concinnabant ea̅, vt nitida appareret & discriminata. Adducu̅t etiam Lycurgi de coma dictu̅: Formosos eam venustiores reddere, deformes horridiores. Exercitationibus quoq; vtebantur per bellum mollioribus, & reliquam quo???; vitam minus astristam & obnoxiam dabant iuuentuti. Plut. in Lycurgo. Apud Xenophontem certè Clearchus Spartanorum, qui Cyro contra fratrem Artaxerxem Persarum regem militarunt, dux ad pugnam sese parans comam priùs pectine discriminasse scribitur. Posteaquam Pelopidas tyra̅nide & praesidio Spartanorum Thebas liberauit, magnis copijs Boeotiam Lacedaemonij inuaserunt. Trepidantes Athenienses renun ciauerunt Thebanis societatem: eos???ue, qui cum Boeotis faciebant, iudicijs afflixerunt, partim???; morte affecerunt, partim egerunt in exilium, nonnullos pecunia multauerunt. Pelopidas Boeotarches cum Gorgida id videns, vt Athenienses Thebanis iterum conciliaret, hoc stratagemate vsus est. Sphodrias Spartan??? ad Thespias fuit, vt perfugas Thebanorum reciperet, adiuuaret???ue. Ad hunc Pelopidas priuatim mercatorem quendam sibi familiarem, cum numis ablegat, clàm & cum hac instructione: Praestare maiora aggredi, & capere ex improuiso securis Atheniensibus Piraeeum. nihil enim perinde Lacedaemonijs expectatum fore, quàm tenere Athenas: neq; Thebanos ijs infestos, qui eos proditorum loco habeant, laturos opem. Inductus Sphodrias nocte signa mouit in Atticam, atq; Eleusina vsque progressus est. Inde ignauia militum re infecta, cùm detectum consilium esset. & bellum conciuisset Lacedaemonijs non mediocre, agmen Thespias reduxit. Hinc sociauerunt Thebanis arma Athenienses promtissimè, maréque asseruerunt, ac circumuecti Graeciam, receperunt & allexerunt eos, qui spectabant ad defectionem. Plutarchus in Pelopida. Diosivs Syracusanus bellum illaturus Carthaginensibus, Rheginos Messenios???ue contemplatus, quorum vrbes sitae ad portum erant, magnas olim copias instruxisse, verebatur ne Carthaginensibus in Siciliam aduectis adiungerentur. Ergo magnam Messenijs agri finitimi partem tradidit, eo???ue beneficio sibi reddidit obnoxios. Legatis ad Rheginos missis, petijt vt ex virginibus ciuibus vnam deligerent, quam sibi vxorem traderent pollicitus se pro ijs meritis magnam contermini partem comparaturum illis, vrbem???ue & opes in posterum eius populi pro viribus aucturum. Quib. tyranni amicitiam respuentibus, à Locrensibus hoc ipsum impetrauit. Diod. lib. 14. Elico Heluetius, fabrilem operam Romae exercens, Gallos suos populares, ficumsiccam, vuam, oleum???ue ac vinum in patriam vehens, ad Italicam expeditionem sub Tarquinio Priscoprimam subanimasse fertur. Testis est Plinius lib. 12. c. 1. & Liuius. Brennvs rex Gallorum, volens suis persuadere, vt expeditionem in Graeciam susciperent, conuocatis in concione̅ viris & mulieribus, produxit captiuos Graecos, vilissimis corporibus, & infirmissimis praeditos capitibus, rasos, & sordidis pallijs amictos: iuxta???ue eos, maximos Gallorum collocauit, & speciosissimos, Gallicam armaturam indutos. Hoc facto: Nos, inquit, tanti ac tales, contra homines tam imbelles & paruos bellum geremus. Hoc modo Galli contemtis Graecis adducti sunt, vt proficisci cum exercitu in Graeciam non dubitarent. Polyaenus lib. 7. In foedere quod Romulus cum Albanis sanxit, disertè fuerat expressum, vt neutra ciuitatum bellum inchoaret: atque vtra se laesam aliquando quereretur, ab inichoaret: atque vtra se laesam aliquando quereretur, ab iniuriae auctoribus iusta reciperet. Quòd si non redderentur, tum necessariò ruptis foederib. in diceretur bellum. Regnabat Albae C. Civilivs. Fe [1755] rebat is iniquo animo, rem Romanam indies augeri: & discordiae causam inter cognatas vrbes quaeritans, Albanorum ege̅tissimis auctor extitit, vt Romanos fines latro cinio infestarent, impunitatem facti pollicitus. Romani & ipsi tali iniurìa instructi, inuicem ex Albano agro praedam agere, latronu̅m etiam quibusdam interfectis. Missi itaq; legati Romam res repetitum. Tullus Hostilius rex haud ignarus ad quid venissent, confestim ire iubet Albam, qui & ipsi res priùs ibi, quàm Romae respo̅sum vllum Albanis daretur, publicè repofterent. Ipse interim comiter eos, qui ad se venerant, complexus, regio conuiuio adhibet. Qui Albam ire iussi fuerant, interim mandata peragunt. Certum habuit Hostilius fore, vt Albani res non redderent: sic???ue praesentis belli culpam penes eos fore, qui priùs postulata non fecissent. Sabellicus lib. 4. Enn 4. ex Liuio. Volscorum dux Accius Tvllvs ad bellum inferendum Romanis maxima cupiditate accensus, cùm aliquot aduersis praelijs contusos animos suorum, & ob id paci proniores animaduerteret, insidiosa ratione quò volebat compulit. Nam cùm spectandorum ludorum gratia magna Volscorum multitudo Romam conuenisset, Consulibus dixit, Vehementer se timere, ne quid hostile subitò molirentur: monuit???;, vt essent cautiores: & protinus ipse vrbe egressus est. Quam rem Consules ad Senatum retulerunt. Qui tametsi nulla suspicio suberat, auctoritate tamen Tulli commotus, vt ante noctem Volsci abirent, decreuit. Qua contumelia irritati, facilè impelli potuerunt ad rebellandum. Ita mendacium versuti ducis, simulatione beneuolentiae inuolutum, duos simul populos fefellit: Romanum, vt insontes notaret: Volscum, vt deceptis irasceretur. Valerius lib. 7. cap. 3. Q. Fabivs Max. qui egregiè sciebat & Romanos eius esse libertatis, quae contumelia exasperaretur, & à Poenis nihil iustum aut moderatum expectabat, misit legatos Carthaginem de conditionibus pacis. Quas cùm iniquitatis & insolentiae plenas attulissent, exercitus Romano rum ad pugnandu̅ concitatus est. Front. lib. 1. c. 11. M. Cato maior Carthaginem & ad Masinissam Numidiae regem, qui bellum inter se gerebant, ad inspiciendas armorum causas fuit missus. Fuerat hic à primo amicus populi Romani: illi ab Scipione bello victi, pacem à populo Romano acceperant, imperij???; ademtione & graui vectigali fuerant refrenati. Qui cùm eam ciuitatem, non pro populi Romani opinione, offendisset afflictam vel infractam, verùm magna iuuentutis sobole florentem, magna affluentem opulentia, omni genere armorum & apparatu bellico refertam, quae res Poenis non mediocres spiritus darent: tempus existimabat esse, non vt res Numidiae & Masinissae componere̅t & disceptarent Romani, sed nisi ciuitatem oppressissent antiquitùs inimicam & exacerbatam, quae supra quàm credi posset inualuerat, paria pericula ipsos incursuros. Igitur properè reuersus docuit senatu̅, non tantùm superiores clades & vulnera Carthaginensibus virium quantum imprudentiae detraxisse: ac propè esse, vt non in firmiores eos, sed expertiores ad bellum faciendum reddiderint. Nunc verò etiam praeludia belli Romani agitare bellum Numidicum: pacem & foedus praetexere belli more, dum opportunitatem expectant. Ad haec fertur Cato ficos Africanos, togam excutiendo, in curia consultò effudisse: quorum cùm admirarentur magnitudinem & speciem, dixisse eum, quae hos ferat tellus, tridui nauigatione ab Roma distare. Illud verò iam violentius, quòd quacunq; de re diceret sententiam; semper hoc addiderit: Hoc censeo, & Carthaginem delendam Contrà P. Scipio, Nasica dictus, perpetuò pro sententia dicebat: Censeo Carthaginem relinque̅dam. Multa enim cùm populum procacitate videret admittentem, & ob secundum rerum cursum atq; ferociam senatui minùs dicto audientem, rotam???ue rempub. ob nimiam potentiam, quò nutu vergeret, secum trahentem: volebat hunc certè timorem, pro freno moderatorem contumaciae iniestum multitudinis: minus censens pollere Carthaginenses, quàm vt superare̅t Romanos, & plùs, quàm vt contemnerentur. Id ipsum Catoni anceps visum, lasciuienti populo, & crebrò ex licentia offendenti, vrbem antiquitùs quidem magnam, tum verò etiam, quòd fracta esset aerumnis, sobriam imminere: quin potiùs metus externos imperij esse semel excindendos, & emersiones ei ex intestinis erratis relinquendas. Ita suscitasse Cato dicitur tertium? supremum bellum Punicum. Plut. in Catone. Valentinianus II. Italia & Africa exutus à Maximo, ad Theodosij Magni opem implorandam cum Iustina matre Thessalonicam fugerat. Consilijs de Maximo vlciscendo habitis, & alijs quidem arma primo quoque tempore inferenda censentibus, Theodosius in eam sententiam erat pronior, vt ad vitandum ciuile bellum res antè per legatos transigeretur: &, si Maximus Italia atque Africa vltrò cederet, priore diuisione (qua ei Britannia, Gallia & Hispania permissa fuerat) staretur: si eo contentus non esset, bello vindicaretur. Nemine autem aduersus eum hiscere audente, Ivstina ad eum accessit, atque, adducta secum Galla filia, eximiae pulcritudinis virgine, ad genua procubuit, orans, ne Gratiani inultam caedem relinqueret. à quo tantum principatus fastigium accepisset, néve se prostratos, atque omni alia spe destitutos iacêre diutius sineret: atque interea puellam lacrymantem, ac fortunam suam deplorantem ei obtulit. Theodosius verò puellae specie captus, eam in matrimonium postulauit (nam Plàcilla vxordiem suum obierat) eam???; à Iustina accepit, cu̅ eo, vt nullam bello suscipiendo moram afferret. Haec Zosimus: quem falsum esse oste̅dit Marcellinus, qui biennio antè Gallam Theodosio nupsisse notauit. Itaq; placet magis, Theodosium rei indignitate, & Valentiniani necessitate permotum, vltrò arma sumsisse. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Narses eunuchus Alboinum regem Longobardorum cum popularibus suis ad inuadendam & occupandam Italiam inuitauit, preciosis non nullis frugibus; quae in terra seruntur Italia, muneris loco ad illiciendos imperitae multitudinis animos missis: vt terram cùm coeli temperie ac situs amoenitatè praestantem, tum verò rerum omnium copia ad incolendum optabilem esse osten deret. Sigonius lib. 1. regni Italiae. Clotildis Clodouei F. & Childeberti, Clotharij atq; Theoderici regum Francoru̅ soror, ab Almarico rege Visigo̅thorum Ariano, cui nupserat ipsa pia, ignominiosè duriter???; tractabatur. Via euntem, coeno lapidibus???ue incessebant. Saucia imbutum cruore sudarium ad fratres reges misit: quibus veluti literis sanguine exaratis perciti ira Franci in Visigothos ducunt. Caesus Almaricus, reducta in Franciam Clotildis. nec ita multò pòst Visigothi bello repetiti, Caesaraugusta obsessa, coacta???; sinceram religione̅ profiteri. Tunica Vincentij martyris, veluti ingentes exuuiae, Lutetiam asportata, ei???; diuo aedes suburbana extructa, quae nunc Germani est, anno Salutis 525. Aemilius lib. 1. Kennethvs II. Scotorum rex, cuius patrem Alpinum Pictiocciderant cum maxima parte nobilium & militum regni, principes regionum conuocatos hospitio & conuiuio dignatus est. Sequenti nocte in singula illorum cubicula, dum omnia silerent, singulos immittit homines, baculum manu dextra ex putri ligno, quod facis instar splendet in tenebris, gestantes veste ex corio piscium non desquamato, quod leuiter illustratum noctu mirum in modum splendet, induti. Sinistra oriadmouebant ingens bouis cornu, & per cornu boabant horrenda voce, Parendum esse regi, Pictos daturos poenas scelerum, se nuncios à Deo missos. Facile fuit somnolentis imponere, quum neque venientes nec abeuntes videre possent: nam vestem inuoluebant, dum abirent, & baculum abscondebant. Manè vbi ventum est ad consilium, quisque narrat quod vidisset audisset???ue. Rex metuens ne fabula prodiret in publicum, docet id sibi etiam visum, eos???ue admonet ne profanando reuelationes, coeleste numen infensum reddant. Sic nemine fucum agnoscente, in bellum consentiunt, fuit???; euentus non minùs, quàm oraculo diuino respondens: si quidem victi Picti semel, bis, tèrve, ad extremum deleti suntà Scotis ad internecionem. Cardanus de Rerum varietate lib. 15. cap. 86. ex H. Boëthij lib. 10. Sardiniam & Corsicam à Saracenis iam inde à Caroli Magnitemporibus occupatas cùm Pontifex Romanus acerbissimè ferret, proposito diplomate indulserat, vt qui eas occupasset, sibi haberet, dummodo Christianos saeuo Saracen orum imperio liberasset. Quo edicto incitati Pisani Sardiniam, Genuenses Corsicam, sub annum Sal. 1005. inuaserunt. Sigonius lib. 8. regni Ital. Gregorivs IIX. Pp. ad sacrum bellum anno 1187. euntibus, si in poenitentia peccatorum, & fide recta decesserint, plenam criminum indulgentiam, & vitam aeternam pollicitus est. Bona quoque, ex quo Crucem assumserint, sub S. R. Ecclesiae protectione erunt, episcoporum atq; abbatum in cuiusque ciuitate fidei commendata: neque ipsi vllam interim de ijs, quae in susceptione Crucis possederint, donec redierint, controuersia̅ patientur. Monui verò, ne eant in vestib. preciosis, cum canibus, atque auibus, aut alijs, quae ostentationi potiùs, & lasciuiae, quàm necessarijs videantur vsibus inseruire, sed modesto apparatu & habitu, in quo poenitentiam potiùs agere, quàm inanem affectare gloriam videantur. Sigonius libro 15. regni Italiae. Greg. IX. cum pop. Rom. inclinare ad Fridericu̅ II. Imp. cerheret, apostoloru̅ Petri & Pauli capita cepit, & lacrymabili voce sanctorum reliquias populo comme̅dans, ita omnium animos immutauit, vt qui antè rebelles atq; hostes erant, contra Fridericum arma capere̅t. Fulg. lib. 8. c. 10. & Egnat. lib. 8. c. 10. Evgenivs III. occupata à Saracenis Edessa, Vrbani exemplo Crucem iterum sibi indicendam, ac totum Occidentem ad arma capienda concitandum putauit: atque ita literas ad omnes Reges super hac re misit, omnia dona pollicitus, quae ab Vrbano concessa essent, his verbis: Bona, vxores, filios eorum, qui Crucem susceperint, in sanctae ecclesiae nostra, archiepiscoporum, episcoporum, & aliorum procerum ecclesiae tutela manere decernimus. Praeterea ne quis de bonis, quae in Crucis susceptione habuerit, vllam, donec domum [1756] redierit, subire controuersiam possit, nec si aere mersus alieno fuerit, vsuras soluere teneatur, cauemus: qui pecunias mutuas à dominis feudi impetrare nequiuerint, eos possessiones hominibus Ecclesiasticis oppignerare posse concedimus. Ne verò vestibus induti preciosis, nec culto corpore, nec cum canibus & accipitribus, aut alijs rebus luxuriem indicantibus eatis, monemus. Demùm ex Vrbani instituto, omnipotentis Dei & S. Petri Apostolorum principis auctoritate nobis à Deo concaessa freti, peccatorum remissionem ita concedimus, vt qui tamsanctum iter suscepërint, siue in eo perierint, omnium delictorum suorum, quae ritè confessi fuerint, absolutionem obtineant. Literis Eugenij in Franciam de sacra expeditione perlatis, Bernardus Clareuallensis abbas palàm Crucis susceptionem flagranti animi studio, & summa orationis grauitate praedicare in stituit: venisse tempus inclamans, quo plenitudo gentium introire deberet, & sic omnis Israël saluus fieret. Quae verò dicebat, ea mirabilium signorum magnitudine cumulabat: siquidem satis constat, nullum diem fuisse, quo non aegros aut debiles, aut membris captos aliquos sibi oblatos sanauerit. Quibus rebus impulsus rex Ludouicus, in Syriam proficisci constituit: atq; ita conuentu in Paschate Viceliaci habito, Crucem ipso praebente Bernardo cum pleraq; Franciae nobilitate suscepit: atque inde itineri adornando se tradidit. Hoc idem pari animorum alacritate ac studio vniuersa fermè Francia fecit, vsq; adeò, vt scribens ad Eugenium de multitudine eorum, qui irent, Bernardus dixerit, Exhauriri vrbes & oppida nec temerè inueniri, quem septem mulieres virum vnum prehenderent, quòd vbique viuentibus viris viduae remanerent. Mox etiam Spiram accessit, ac plurimum adue̅tu suo omnium in se ora conuertit. Mirabantur homines eloquentiam, suspiciebant eruditionem: sed praecipuè sanctitatis opinione permouebantur, quàm mirandis operibus edendis ipse de se excitauerat: facile???; adeò Conradum regem Germanorum in eam sententiam & Pontificis literis, & Franciae regis auctoritate propensum adduxit, vt statim Crucem acciperet. Cuius exemplo & voluntate Fridericus quoque, Friderici fratris filius, qui post ipsum imperauit, & maximus quisque Germaniae princeps eandem, ipsomet omnibus ministrante Bernardo, suscepit. Ratisponam omnes, quae Syriam petiturae erant, copiae ex tota Germania pedestris equestris???; militiae conuenêre, quae ad ducenta millia accessisse dicuntur. Narrat Choniata scriptor Graecus, ac pro re in primis memora bili prodit, in eo exercitu mulieres mùltas fuisse, quae virtutem veterum Amazonum imitatae, virili more equis, cruribus inter se disclusis insederint, atque hastas & arma, vt cum Saracenis concursurae, gestarint. Caeterùm nulla re memorabili gesta, exercitu maxima ex parte fame & pestilentia & veneno confecto, anno 1149. domum reuerteret. Sigonius libro vndecimo regni Italici. Vrbanvs II. Pontifex, cùm in Italia nullibi quietis locum cerneret, in Gallias abiens, Concilio apud Clarum montem habito, ita principes Galliae ad recuperandam Hierosolymam à Saracenis iam diu occupatam animauit, vt anno Salutis 1084. trecenta millia hominum nomen in militiam Christi dederint, signum???; Crucis susceperint. Quo facto, Romam statim redijt, vt compositis in Italia rebus, Italos ad eam quoque rem animaret. Platina. Bretislavs Boëmorum princeps, cùm mortuo Mescho Poloni principe carerent, misit foecialem, qui res Boleslai aui sui à Boleslao rege in Polonia interceptas, repeteret. At illi arroganter foeciali respondent, se non priùs, quàm restituta Polonis Praga, de restituendis Bretislao rebus cogitare velle: nunc cogitandi otium non esse. Bretislaus, funem ex subere, in torquis modum intortum, circum vicos & pagos vndiquaq; ferri iubet. cum hac seuera denunciatione. Suspendio illum periturum, quisquis idoneus militiae repertus, illam obire detrectauerit. Maior etiam quàm vsus poscebat militum numerus, hoc metu proposito, infra breue tempus contractus fuit: domi???ue sunt relicti inhabiliores, & tantummodò selectiores stipendia facere iussi. Itaq; an. 1038. Bretislaus Cracouiam occupauit, arcem Sydecam expugnauit, Gnesnam diripuit, Vratislauiam & Posnaniam cepit. Dubrauius lib. 7. Florentini, Philippi Vicecomitis Mediolanensis potentiam veriti, qui Genua potitus, & Alfonso rege ex Italia eiecto, ad imperium Italiae aspirabat, Venetos missis legatis non semel frustrà de mittendis auxilijs sollicitarunt. Tandem Nicolavs Vsanus, vir prudentiss. vltrò Venetias profectus, enumeratis cladibus Florentini populi, cùm egestatem aerarij, alienatos à se vicinorum animos, quanto???; in periculo salus ciuitatis versaretur, omnes edocuisset, nouissimè addidit, Nos, quandoquidem à vobis repellimur, Philippu̅ regem facimus. Vos postea Caesarem vel inuiti facietis. Ea verba cùm indignantis & praeceps consilium capientis esse viderentur, inflexerunt tandem Venetorum animos, foedus???ue contra Philippum cum Florentino populo ictum est, anno Sal. 1425. Bracellus lib. 1. belli Hispan. Cùm Ecelinus tyrannus, qui totam ferè Venetiam occuparat, Mantuam obsideret, Alexander IV. Philippum Fontane̅sium archiepiscopum Rauennate̅ Venetias properè misit, qui praedicata Christi cruce, comparato???; exercitu, Anselmum, Ecelini ex vxore nepotem è Patauio expulit. Eiusde̅ iussu Theologi quidam ordinis Minorum Brixiam missi, eò praedicando ciuitatem deduxêre, vt & Guelphos extorres reciperent, & partes Ecclesiae sequerentur. Platina. Bello Ligustico IV. periclitantib. totà continentis ora Venetis rebus, cùm no̅ esset, vnde co̅meatus, auxilia, stipendia, ad sustinendum belli onus expedirentur: visum est Venetis ad Leopoldum Austriae duce̅ mittere, qui publico nomine Taurisium illi cum suis finibus traderent: à quibus nisi Fr. Carrariensis Patauinus postea abstinuisset, quod haud facturus credebatur, no̅ dubium erat, quin Austrius subitò in Italiam cum quàm maximis posset copijs esset venturus: sic???; externis opibus ciuitatem magna terrestris belli parte leuatum iri, quae maritimo satis super???; esset occupata. Atq; in hunc modum Veneti Taurisium amisêre, anno pòst tertio ac quadragesimo quàm Scalanis illud ademerant. Sed ea fuit patrum constantia in caelando tantae cladis dolore, vt legatos etiam ad Leopoldum miserint, qui illi felice̅ accessum nouum???; Taurisij principatum gratularentur. Sabel. lib. 7. Decadis 2. Carolvs Balbianus à Ludouico Sforcia missus ad Carolum IIX. Gallorum regem contra Aragonios exciendum, non priùs regem adijt, quàm singulos, quos gratia atq; auctoritate potentes esse cognouerat, pollicendo praemia, atque docendo quàm facilis ac expedita victoria foret, ad capessendum bellum accendisset. Iouius lib. 1. Hist. À BELLO BELLÍVE SOCIETATE DEHORTARI. Cùm Croesus Lydorum rex Chios & Insulanos Graecos inuadere tentaret, Biantem Prienaeum, siue (vt alij volunt) Pittacvm Mitylenaeum, qui Sardis regem conuenerat, interrogauit: Ecquídnam in Graecia noui esset? Pittacus, vt à stolido incoepto regem dehortaretur, & Graecis insuper consuleret, ficta oratione respondit: Insulanos decem millibus equorum comparatis in animo habere Croesum inuadere. Tum ille: Vtinam verò, exclamauit, dij hanc mentem insulanis dent, contra Lydos in continente ex equis pugnandi. Tum Pittacus: Et tu, ô rex, quid aliud insulanos optare censes, quàm vt Lydos classe instructos in mari capiant? Hac oratione delectatus Croesus, ab expeditione destitit. Herodotus libro primo & Polyaenus lib. 1. Croeso Lydorum regi in expeditione contra Cyrum Persarum regem Lydus quidam Sandanis sic consuluit: Aduersus tales viros expeditionem paras, ô rex, qui coriacea subligacula, qui???ue è corio reliquam vestem ferunt: qui non quibus volunt cibis vescuntur, sed quos habent, vtpote regionem asperam incolentes. Ad haec potu non vini vtuntur, sed aquae: non sicos ad comedendum, nec aliud quicquam boni habentes. Quibus cùm nihil sit, quod eripias victor: victus animaduerte, quot bona amittes. Vbi enim gustauerint illi nostra bona, circumsistent nos, nec abigi poterunt. Equidem dijs habeo gratiam, qui non induxerunt in animum Persis, vt Lydos niuaderent. At Croesus, sic agentibus eum fatis, à Cyro captus, regno???ue exutus est. Herodotus libro primo. Artabanvs Hystaspis filius, Darij frater, nolebat Darium regem Persarum vllo pacto Scythis inferre bellum, commemorans Scytharum inopiam, vtilia suadens. Cùm tamen non persuaderet illi, destitit à dissuadendo. Herod. lib. 4. Thasum oppugnabant Athenienses. Legem iusserant Thasij. Qui scripserit. foedus cum Atheniensibus faciendum esse, mor tis reus estò. Hegeto rides Thasius videns multos ciues perire diuturno bello ac fame, laqueum inijciens collo, venit in concionem: &, Viri, inquit, ciues, me quidem, vt vobis libet, & quemadmodum vobis prodest, vtimini. At reliquos & superstites ciues mea morte conseruate, legem???ue antiquate. His auditis, Thasij & legem abrogarunt, & Hegetoridem incolumem seruarunt. Polyaenus lib. 2. Romani bellum faciebant Tarentinis: qui cùm pares illis armis no̅ essent, neq; possent ea ob ferocitate̅ & prauitate̅ co̅cionato rum suoru̅ deponere, deliberaba̅t accire Pyrrhum Epirotarum regem & eum ducem facere belli: quòd prae caeteris regibus maximè esset in otio, & magnam belli gerendi peritiam haberet. At maiores natu ciues & sani, partim cùm huic consi lio apertè reniterentur, clamore & impetu plebis explosi fuerunt: partim vbi haec videre, temperarunt concionibus. Vnus Meion nomine, probus vir, illucente die, quo sanciendum decretum erat, cùm populus consedisset, sumit ebriorum more coronam marcidam & facula̅, ac tibicina praeeunte ludibun [1757] dus est concione̅ ingress???. Ibi, vt fit in multitudine liberae ciuitatis incomposita, alij adid spectaculi applaudebant, rideba̅t alij, nemo interpellabat: imò hortabantur etiam, procederent in medium, & mulierem vt tibia, illum vt voce caneret, id???ue opinabantur facturum. Silentio facto: Bene facitis, inquit, Tarentini, qui ludere & saltare cuilibet, dum licet, permittitis. Quòd si sapitis, vos item fruemini libertate: quando alia negotia, alia vita & viuendi ratio erunt sumenda, vbi vrbem Pyrrhus ingressus erit. Mouerunt ea verba plebem Tarentinam, ac murmur dictis assentientium peruasit concionem. At qui timebant à Romanis, ne si pax conuenisset, ipsi dederentur, increpitauerunt populum probris, quòd tam petulanter ludibrio haberise & ostentui ferret leniter, Metonem???; globo facto eiecerunt. Ita decreto facto legatos mittunt in Epirum, qui non suo tantùm, sed Italicorum etiam nomine dona Pyrrho ferant, eum??? ducem sibi dari petant. Venit ille. At du̅ciues mollitiei assuetos ad militarem vistum traducere eonatur, multi illorum solum exilio verterunt parendi insolentia. Plut. in Pyrrho. Cineas Thessalus, auditor Demosthenis, legatus Pyrrhi, regem à Tarentinis vocatum contra Romanos cernens flagrare cupiditate Italicae expeditionis, sermones intulit per otium huiuscemodi: Bellatores Pyrrhe feruntur Romani, & bellicosis gentibus imperare multis: quos si deus superare concesserit nobis, quò vtemur victoria? Cui Pyrrhus, Illicò totam tenebimus Italiam. Tum Cineas: Occupata, inquit, Italia, rex, quid agemus? Et Pyrrhus: Vicina, infit, Sicilia est, manus porrigit diues insula & populosa & captu facilis. Probabilia, inquit, narras, Cineas. Sed quid? num Sicilia oceupata finis erit belli? Minimè verò, ait Pyrrhus. Quis enim Africa temperet & Carthagine, quae tum erit ad nutum: quam profugus clàm ex Sicilia, cùm paucis nauibus traiecisset, penè cepit Agathocles? Quibus superatis, & Macedoniam recuperare, & Graeciae sine dubio imperium occupare poterimus. Verùm vbi rerum potiti erimus, quid tum? Ridens Pyrrhus: In alto otio, inquit, viuemus, bone vit, compotabimus quotidie, & mutuis inter nos sermonib. oblectabimus. Huc Cineas Pyrrhum cùm deduxisset sermone: Et nunc quid, inquit, obstat, quò minus compotemus, atque otium inter nos traducamus: cùm iam teneamus haec, & citra negotium ad manum sint, quae per sanguinem, per multos sudores, per discrimina petituri sumus, multas???ue calamitates allaturi alijs & accepturi? His verbis Pyrrhum Cineas fatigauit magis quàm deterruit. Plut. in Pyrrho. Evdamidas, Agidis frater, Archidami filius, cùm quida̅, commemorando laudem ac trophaea, quae Lacedaemonij ex rebus cum Persis praeclarè gestis retulissent, hortaretur ad bellum cum Macedonibus suscipiendum: Ignorare mihi videris, inquit, istuc idem esse, ac si quis deuictis mille ouibus pugnaret cum quin quaginta lupis. Significa̅s, Persas, vt delitijs effeminatos, & ob id imbelles, non fuisse difficile vincere: sed aliud esse cum Macedonibus, viris fortissimis, pugnare. Plut. in apoph. Lacon. Molie̅tibus bellum in Boeotios Atheniensibus, Phocion dux vel inuitus electus, prîmùm repugnauit, monentibus???; amicis occisuros ipsum Athenienses, si eos pergeret offendere: Iniuria, inquit, si quòd è repub. est, faciam: sin secus, iure. Vbi eos videt nihilo remissiores, sed obstrepentes sibi, pronu̅ciare iussit praeconi, vt Athenienses omnes, qui à pubertate intra sexaginta annos essent, cum quinq; dierum cibarijs confestim se à concione sequerentur. Ibi magna turba excitata, vociferantibus???; & exilientibus natu grandioribus: Quid hoc est, inquit? Ego dux annos nat??? octoginta vobiscum ero. Ea oratione repressit & refle xit illos. Plut. in Phocione, & Politicis. Scorylo dux Dacorum, cùm sciret dissociatum armis ciuilib. populum Rom. neq; tamen tentandum arbitraretur, quia externo bello posset concordia inter ciues coaléscere: duos canes in conspectu popularium commisit: his???; acerrimè inter se pugnantibus, lupum ostendit, quem protinus canes omissa inter se ira aggressi sunt. Quo exemplo prohibuit Barbaros, ab impetu Romanis profuturo. Frontinus lib. 1. c. 10. At Pontanus lib. 5. c. 1. Cotionem vocat. Alij Scorium. Consultantibus Carthaginensibus de bello Romanis inferendo, cùm in senatu Magon Annibalis frater clades tot Romanorum à Carthaginenfibus acceptas commemorasset: & quidam Barchinae factionis percunctatus esset, An belli, quod in Italía gererent, adhuc poeniteret? Hanno senator nobilis subintulisse dicitur: Ecquis ex vrbe Roma post tot clades acceptas ad Annibalem venisset, pacem petiturus? an Romaae vlla pacis mentio facta diceretur? Cùm ille vtrunq; negasset: Bellum, inquit Hanno, tam integrum & periculosum hodiè, quàm à principio, cum Romanis habemus. Variatum est diucirca Siciliam priore bello: verùm qualis fuerit exitus, nemo est vestrûm, qui non aut viderit, aut fando audiuerit: & nune maximè vereor. Nam si (quod nolim) fortuna variare ceperit, frustrà pacem imploremus, quam nobis vince̅tibus nemo detulit. Sab. lib. 4. c. 8. Clemente VII. à Caesarianis Romae obsesso, Florentini iuuenes libertatis recuperandae occasionem secuti, occupata curia decretum perscripsêre, quo Medicei adolescentes Hippolytus & Alexander Reip. hostes declarati sunt. In promulgando autem decreto, Cosmvs Saxetus podagricus, nec insulsus senator, vultu resupino & ferè oscitanti, sublata voce interpellans praeconem interrogauit, An ipse etiam Papa Clemens eadem, qua gentiles eius, exilij & capitis poena damnaretur? Et id quum altiore voce probo???; nutu praeconis, par & aequum esse subderetur: Vos ergo, inquit, videritis ciues, qui nihil libera patria carius habere vultis, an vobis, ab hac mox iniuria sacris interdictis, familiari pane vestro satis piè vesci liceat. Quod salsè dictum vniuersae concioni risum commouit. At vt verè dictum fuit, ita non multò pòst temerarij coepti seditiosa plebs poen?; dedit, libertate miseris ciuibus prorsus erepta. Nam post annuam obsidionem, annona absumta, aerario exhausto, Clementi se dedidêre, & Caesaris volu̅tate Alexandru̅ Medicem, Clementis nepotem, Caroli V. generum, Ducis nomine suscepêre, anno 1531. Sabel lici supplem. lib. 10. & sequentibus, ex Iouio. BELLI SVSCIPIENDI GERENDÍQVE TEMPVS. Ex Tit. Tempus pugnae opportunum, quaedam huc particularia exempla a̅ccommodari possent, nisi quòd hîc Tempus Belli gerendi, illic dum bellum geritur Tempus Pugnae consideratur, f. 1852. Ivlivs II. initio pontificatus omnibus in rebus tam moderatè se gessit, vt admirationem minimè medio crem in hominum mentibus excitarit: quòd is, qui Cardinalis cùm esset, semper vastis immoderatis???ue cogitationibus turgidus extitisset: Xisti quoque, Innocentij, & demùm Alexandri VI. Pontificis temporibus, saepiùs Italiae turbandae instrumentum fuerat: nunc ad pontificatum promotus, hos tam ardentes spiritus posuisset, & nullum ne iniuriarum quidem vlciscendarum, signum ederet. At in Iulio longè alia mens erat, & in hominum de se expectatione superan da animo fixus, contra pristinam magnanimitatis suae consuetudinem, vt ingentem pecuniae vim cumularet, omni studio operam dederat, dabat???ue, quo belli accendendi cupiditati, qua flagrabat, eius sustinendi facultas & neruus accederet: cum???ue anno 1506. iam auro non parum abundaret, consilia sua res maximas spectantia aperuit, tanto quidem successu, vt Venetis imperium & eripuerit, & restituerit, pro libito. Guicciardinus libro 7. BELLI GERENDI LOCVS. Sub Tit. Hostes auertere, reuocare, exempla ea, quae ad Praesens bellum pertinent, recensebuntur. At huc ea quae Ante bellum, f. 1867. Pericles pro suscipiendo bello Peloponnesiaco sententiam dixit, Atticam hostilem agrum esse ducendam, & permittendam, vt vastetur: Laconicam verò classe inuadendam, vnam pecuniae parandae ratione̅ putanda̅, naues qua̅ plurimas habere: alias verò extra illa̅ rationes nullius momenti existimandas: cuiusmodi esset, pecunia quae in spectacula, in iudicia, & in conciones insumeretur. Suadebat igitur, vt omnes sumtus, qui in haec impenderentur, nauib. assignarentur. Suidas. Archidamvs Agesilai, bello, quod cum Philippo gessit, consulentib. procul domo conserendam pugnam: Atqui non hoc, inquit, spectandum: caeterùm vbi strenuè pugnando hostes superemus. plut. in Apoplitheg. BELLI GERENDI MODVS. STATVS Belli Frontino dictus. Hîc in vniuersum de Statu belli Exempla peculiaria in seq. paßim annotabuntur. Lycvrgvs roganti, Qua de causa vetuisset oppugnari turres? Ne, inquit, à femina, pueróve, aut ab alio quopiam homine puero ac feminae non dissimili, viripraestantiores occidantur. Non probauit praelij genus, in quo virtuti locus non esset. Èturribus verò puer aut mulier deiectu saxorum potest virum quantumuis fortem interimere. Quis igitur locus virtuti in bellis nostris, in quibus praecipuas partes agunt bombardae? Plutarchus. Themistocles aduentante Xerxe, quia neque praelio pedestri neque finium tutelae, neq; obsidioni credebat sufficere Athenienses, auctor fuit eis liberos & coniuges Troezena & in alias vrbes amandandi, relicto???; oppido, statum belli ad nauale praelium transferendi. Idem fecit in eadem ciuitate Pericles aduersum Lacedae monios. Frontinus lib. 1. c. 3. Byzantii aduersus Philippum omne praeliandi discrimen vitantes, omissa etiam finium tutela, intra munitiones oppidi se receperunt: assecuti???; sunt, vt Philippus obsidionalis morae impatiens recederet. Frontinus lib. 1. c. 3. Alexander Macedo cùm haberet robustissimum exercitum, semper eum statum belli elegit, vtacie confligeret. Frontinus. Q. Fab. Maximvs aduersus Hannibalem, successibus praeliorum insolentem, recedere ab ancipiti discrimine, & tueri tantum modo Italiam constituit: Cun ctatoris???; nomen, & per hoc summi ducis meruit. Frontinus lib. 1. c. 3. Hasdrvbal, Gisgonis filius, secundo Punice bello in Hispaniam ductum exercitum (cùm P. Scipio instaret) per vrbes diuisit. Itaque factum est, vt Scipio, ne oppugnatione plurium oppidorum distringeretur, in hyberna suos reduceret. Idem. L. Lvcvllvs, profligato ad Rhyndacum amnem & Granicum Mithridate, eius??? classe in Hellesponto disiecta, per Bithyniam & Galatiam in regnum Mithridatis inuasit, & excur fiouibus omnem regionem vsq; Themiscyras & circa Thermodontem vastauit. Militibus autem Mithridatem perequi cogitantibus, priusquam vires recolligeret: Lucullus idipsum se expetere respondit, vt viribus collectis, ad pugnam progressus caperetur, quàm in solitudines fugiens, Tigranem generum regem regum contra Roman. excitaret. Plutarchus in Lucullo. Evndem quum hortaretur Archelaus, vt relicto hoste in Pontum traijceret (sic enim fore, vt protinus omnium rerum potiretur.) [Greek words]. id est, Negauit se timidiorem esse venatoribus, vt praeteritis feris, ad inania illarum lustra vellet ire. Erasmus in Adagijs ex Plut. Q. Sertorivs, vt efferatam multitudinem ad militarem discip linam traduceret, aduocata concione, equos duos in conspectum omnium produxit: strigosum quidem alterum, macie annis???; obsitum: at validissimo robore alterum, cute???; nitidissima. Macilentum robustissimo dedit iuueni, vt caudae pilos simul omnes vna???; euelleret: nitidum autem seni imbelli obtulit, quifingulos pilos, aliu̅ scilicet post alium, euelleret. Hic igitur dum seorsim singulos euellit, compos voti euasit. At ille alter, quamuis brachijs niteretur robustissimis, vanum tamen conatum eius esse, res ipsa docuit. Tandem Sertorius: Videtis, inquit, milites, quae viribus corporis minimè cedunt, illa ingenij viribus cedere: quae???; vno impetu superari nequeunt, eadem paulatim superari, opera assidua ac pertinaci adhibita: quod???; corporis vires ingenij supere̅tur acumine. Vos quidem concordès & vnanimes in praelium progredientes, Romani nunquam superabunt: palantes verò & dispersos, facili negotio vincent. Pontanus libro quinto de Prudentia: & Frontinus lib. 4. cap. 7. C. Ivl. Caesar bello ciuili, cùm exercitum veteranum haberet, hostium autem tyronem esse sciret, aciesemper decertare studuit. Frontinus lib. 1. e. 3. Quum M. Antonius classe cum Caesare Octauio ad Actiu̅ confligere vellet, Qvidam tribunus militum, vir fortis, & armis exercitatus, Antonio praetereunti, corpus suum multis cicatricibus insignitum ostendit, dicens: Ò Imperator, quur his vulneribus, aut huic gladio paru̅ fidis, in???; lignis fragilibus spem reponis? Sine Phoenices & Aegyptij classe pugnent: nobis Romanis terram da, in qua consueuimus vel hostem vincere, vel mortem oppetere. Plut. in vita Antonij. Expugnata Ptolemaide à Philippo Francoru̅ & Richardo Anglorum regibus, inter captos erat quidam Characvx nomine, prudentiae fama nobilissimus. Hic à custodiae praefecto obsecratus consilium bonum, quánam ratione Latini parare tueri???; perpetuò sacrum regnum possent: ille continuò velut in opinata re perculsus, sublatiore voce: Proh dolor, inquit; hic dies excidium afferet genti nostrae. petebat???ue, vt consilij dandi religione, solueretur. At Franco nihil remitténte: Terram ergo, quae vobis sancta est, etiamsi nunc omnem in potestatem redigatis, nunquam iure vestram vocitari posse denu̅cio, nisi Aegypti imperio euerso, Aegyptiorum spiritus ferociam???; coërceatis, Nilum frenetis: nec in equitatu peditatúve (vt hactenus) omnem virtutis spem reponatis. Naualis gloria terrestribus copijs addita; victoriam in cruentam dabit. Damiata arx domanda in primis, vt Hierosolymitanum regnum quaerere tueri???; possitis. Haec tunc surdis narrabat Characux, quibus si paruissent Latini, Oriens omnis Christi iugum postliminiò magna cum Latinorum gloria subijsset. Aemilius lib. 6. Genvenses appulerant classem Ioppen portam nobilem propinquum???ue. Praeerat Gulielmus Ebriacus. Classis Aegyptiorum, quae ad Ascalonem stabat, soluit, Genuensium naues nequaquam numero viribúsve pares aggressura. Illi necessaria re coacti, raptis ex classe, quae vsui Hierosolymîtanae obsidioni futura, agi ferri???; possent, corruptis nauibus, in castra vniuersi se contulêre. Periti erant omnis generis torme̅torum machinarum???;, & apparatus vrbium oppugnandarum. Ab his nihil omissum quod in rem foret. Itaq; ex incommodò commodum exortum, & qui classe impares hosti futuri erant, vrbis sanctae expugnandae auctores fuêre. Aemilius lib. 4. Franciscvs Sforcia primus veterem militiae Rom. morem in militia pedestri reuocauit, cùm equitatu tantùm peregrino duces mercenarij quaestus causa vterentur. Iouius libro tertio. PRVDENTIA BELLICA CIRCA IMPERATORIS ANIMVM, QVATENVS Prvdens, Sic Exploret Hostium vires, consilia. Heic Imperatorem consideramus, quatenus agit. At respectu patientium hostium, de Explorandis arcanis hostium, posteriùs agetur, fol. 1835. Militum alacritatem, timiditatem. Vide infrà, Militum delectus, Fortes, Timidi, fol. 1765. Heic Exploratio, illic exploracorum Separatio perpenditur. Cùm Gedeon Ioae F. Manassenses, Aserianos, Zabulonios & Nephthalenses contra Madianitas & Amalechitas educeret, Domini iussu diuinitùs monetur, plures eum copia̅s hahere, quàm vt ipse eis Madianitas dedere vellet: ne contra Iouam glotiantes Israëlitae, iactarent se suo marte victoria̅ adeptos. Proinde proclamaret in exercitu, vt timidi qui essent & meticulosi, reuerterentur, & ex monte Galaado discederent. Itaq; reuersi sunt 22. millia, relictis 10. millibus. Et Ioua Gedeonem monuit, vt, quoniam nimis multitum quoq; essent homines, deduceret eos ad aquas: & quicunq; aquam lingua more canum lambissent, hos ab eis secerneret, qui ad bibendum procubuissent in genua. Fuit autem ducta ad osmanu lambe̅tium numerus, trecenti: reliqui omnes in genua ad aquam bibendam procubuerunt. Per illos trecentos, qui lamberant, promisit Ioua Gedeoni sese ei victoriam daturum contra Madianitas. Id quod ipse euentus confirmauit. Iudicum c. 7. Theagenes Atheniensis cùm exercitum Megaram duceret, petentibus ordines, respondit ibi se daturum: deinde clàm equites praemifit, eos???ue hostium specie impetum in socios retorquere iussit. Quo facto, quos tum habebat, tanquam ad hostium occursum praepararentur, permisit ita ordinari aciem, vt quo quis voluisset loco consisteret. Et cùm inertissimus quisq; retrò se dedisset, strenui autem in fronte prosiluissent, vt quemque inuenerat stantem, ita ad ordines militiae prouexit. Frontinus lib. 4. cap. 1. Chabrias Atheniensis si recèns collectum exercitum habe [1759] ret, & pugnam initurus esset, perpraeconem iubebat. vt qui malè haberent, seorsim arma deponerent. Quotquot igitur erant timidi, morbum simulantes, arma deponebant. His ad pugnam quidem non vtebatur, sed ad praeoccupanda loca munita, vt saltem ipsorum multitudo apparens, metum hostibus faceret: occasione verò data, statim eos stipendijs priuabat. Polyaenus lib. 3. Iphicrates aduersus Lacedae monios aciem ordinare incipiebat. Complures ab eo petebant, hic vt se tribunum constitueret, ille vt se quingentis ducem praeficeret: atq; alius centurio fieri, alius manipulum ducere conabatur. Ille petentes omnes ad tempus opportunu̅ reiecit. Quod cùm venisset, aciei collocatae seorsim imperat, vt panicum cieat, quasi hostibus impetum facientibus. Cùm magna esset omnium perturbatio, timidi metu perculsi fugam arripiebant: fortes verò progredieba̅tur, vt se hostib. opponerent. Iphicra??? ridens confessus est, se panicum ciere iussisse, vt periculum faceret, quina̅ possent duces agere. His igitur, qui manserant, millenorum ac centenorum praefecturas dedit: ijs verò, qui fugerant, mandauit, vt hos sequerentur. Idem. Epaminondas, cùm in Leuctris iam agmen instructum adduceret, Thespienses tergiuersantes sequebantur, nec id latebat Epaminondam: sed ne confunderentur ordines, inter pugnandum proclamare iussit: Quicunque Boeotorum discedere voluerit, ei licitum esto. Thespienses cum ipsis armis abierunt. Epaminondas ijs, qui manserant, armatis, instructis & alacribus vsus, gloriosam victoriam adeptus est. Lacedaemonij verò cùm socios retinuissent, ab ijs deserti & proditi, cladem passi sunt maximam. Polyaenus lib. 2. & Pausanias in Boeoticis. Agathocles tyrannus Carthaginem versus nauigationem instituens, delectum habuit, quínam vnà nauigare possent: & promulgauit concedens, vt qui vitae consultum vellent, è nauibus cum supellectile sua egrederentur. Exieru̅t multi, quos vniuersos, quasi timidos & infidos, morte affecit: eos verò, qui manserant, ob fortitudinem ac fidem laudib. euexit, & in Libyam cum sexaginta nauibus traiecit. Polyaenus lib. 5. Militum scelus. Nelevs filius Codri, cùm regno pulsus, Athenas relinqueret, propterea quòd oraculum. Apollinis, Medonti, qui in coloniam ex vrbe migrauerat, imperium destinaret, ad Naxum non volu̅tate, sed tempestate delatus appulit: soluere verò inde volentem, contrarij venti exorti prohibuerunt. Qui cùm quid factu opus esset ambigeret, vates responderunt, oportere expiari & purgari exercitum, eò quòd multi simul nauigarent, qui pollutis & contaminatis essent manibus. Itaq; simulauit etiam ipse se puerum trucidasse, & purgationis indigere. Sic alios, qui sibi conscij essent, etiam persuasit. Quod cùm factum esset, patefactis iam, qui se contaminassent, eos reliquit. Illi Naxum inhabitarunt. Neleus autem peruenit in Ioniam. Aelianus lib. 8. Variae hist. Svspecta habeat Hostivm consilia, infidias. Vide Tit. Hostem mora frangere, f. 1851. Avgvstvs suis ducib. imperabat, vt maximè securitatis eura̅ agerent: & contine̅ter hoc adijciebat, Festina lenté. Nam cautus dux confidentilongè est praeferendus. Polyaen. lib. 8. Non praecipitet sva dicta, factáve. Iphicrates Atheniensis quanquam plures milites haberet, quàm hostes, & vates omnia fausta & egregia promitterent, tamen non statuit praelium committere. Quae cunctatio, cùm praeter opinionem hostibus accidisset: Sacra, inquit, in mea mente non permiserunt pugnam committere. Nam cùm multi essent milites, neque impetum facere simul poterant, neque clamorem tollere: sed cùm hastam inclinare iuberem, maior dentium, quàm armorum fremitus exaudiebatur. Polyaenus lib. 3. Conflixit C. Ivlivs Caesar dictator cum hoste quinquagies collatis signis, quoties Rom. ducum nemo. Verùm exacta aetate, & iam senescere incipiens, cunctantior factus est ad ineunda praelia: veritus, vt credere est, ne fortunam, quam toties secundam fuerat expertus, aduersam semel experiretur. Sab. lib. 1. cap. 6. Occvltet sva consilia, facta, disciplinam. Consule Tit. Securu̅ hostem Dissimulato irruptionis loco, aut Simulata quiece opprimere, f. 1857. & seq. Iason, cùm in animo haberet, vrbem quandam Thessalicam aggredi, iussit prorsus ignaros oppugnationis ad habendum delectum, accipiendum???ue salarium armatos conuenire. Qui cùm omnes essent armati corporibus armis???ue valentes, sedentibus nuncij citato cursu superueniunt, & hostes in agros impressionem fecisse nunciant: tanto???ue spacio abesse, quanto distaret ciuitas, quam oppugnare instituerat. Milites ad pugnam parati, rogare, ne moram rebus inijciat, sed quàm primùm se aduersus hostes ducat. Iason ad vrbem copijs adductis, & irruptione facta, praeter omnium expectationem ea potitus est, nemine praesciente, neq; ex victoribus neque ex victis. Polyaenus lib. 6. Ex trib. solis Rhetris, quas Lycvrgvs scripto edidit, vna fuit, quae prohibet, ne bello eosdem repetant hostes: vt ne saepiùs exercitati armis exista̅t bellicosi. Qua in re reprehen deru̅t imprimis postea Agesilaum, quòd excursionib. creb ris assi duis???; in Boeotiam & expeditionibus, pares bellandi peritia Lacedaemonijs reddidisset Thebanos. Vnde cùm saucium Antalcidas vidisset: Praeclaram, inquit, refers à Thebanis mercedem, qui inuitos & imperitos dimicare docuisti. Plut. in Lycurgo. Antigonvs filio Philippo multis praesentibus percunctanti, Quando castra mouebimus? Quid tu, inquit, metuis ne solus tubam non exaudias? Plut. in Regum apoph. Pyrrhvs rex Cleonymi Spartiatae pollicita secutus, Lacedaemonem occupare in animo habebat. Pacatus igitur exercitus tamdiu incessit, quoad Spartiatarum sint fines initi: tum latè in praedam & populationem est discursum. Quaerentibus Lacedaemonijs, quòd se, bello haud indicto, contra ius gentium, hostiliter inuasisset: Nec vobis curae est, inquit Pyrrhus, viri Spartiatae, quod facturi estis alijs denunciare. Sabellicus lib. 8. En. 4. Aratvs Sicyonius patriam à tyrannide Nicoclis liberare statuerat, Argis exulans. Inter haec cùm speculatores aliquot Argis Nicoclis comparerent, & circumcursitare tectè dicerentur, atq; asseruare Aratum: orta luceprogressus, & ostendens se, cum amicis in foro deambulauit. Hinc vnctus in gymnasio, abductis ex palaestra nonnullis adolescentibus, qui potare secum & feriari solebant, domum est digressus. Mox conspecti sunt serui eius perforum, hic coronas ferens, ille emens faces, alius cum mulierculis in conuiuio psallere & tibia canere solitis colloquens. Haec cùm exploratores omnia contemplare̅tur, ludifi cati sunt, atque inter se cachinnantes dixerunt, nihil meticulosius tyranno esse: quando etiam Nicocles tanta succinctus vrbe & viribus adolescentem paueat in delicias & co̅potationes diurnas exilij viaticum effundente̅. At Aratus protinus à prandio egressus, ac militibus ad Polygnoti turrim coniunctus, mouit in Nemeam: vbi cepta sua detexit multitudini, & nocte Sicyonem aggressus cepit, atque tyrannum eiecit. Plutarchus in Arato. Q. Metellvs Pius, cùm proconsul bellum in Hispania aduersus Celtiberos gereret, vrbem???ue Contrebiam caput eius gentis viribus expugnare non posset, viam reperit, qua propositum ad exitum perduceret. Itinera magno impetu ingrediebatur, deinde alias atque alias regiones petebat: modò hos obsidebat montes, paulò pòst ad illos transgrediebatur, cùm interim tam suis omnibus, quàm ipsis hostibus ignota erat causa inopinatae eius ac subitae fluctuationis. Interrogatus quoque à quodam amicissimo sibi Tribuno, quid ita sparsum & incertum militiae genus sequeretur? Absiste (in quit) istud quaerere: nam si huius consilij mei interiorem tunicam consciam esse sensero, continuò eam cremari iubebo. Postquam verò & exercitum suum ignorantia, & totam Celtiberia̅ errore implicauit, cùm aliò cursum direxisset, subitò ad Contrebiam reflexit, eam???ue inopinatam & attonitam oppressit. Ergo nisi mentem suam dolos scrutari coëgisset, ad vltimam ei senectutem apud moenia Contrebiae armato sedendum fuisset. Val. Max. lib. 7. c. 4. & Front. lib. 1. c. 1. & Plut. in Apoph. & de Garrulitate. M. Licinius Crassvs, percontanti, Quo tempore castra moturus esset? respondit: Vereris, ne tubam non exaudias? Frontinus lib. 1. c. 1. Q. Sertorivs victus à Metello in Saguntinis campis, quò facilem suis fugam machinaretur, & moliretur sibi nouum delectum, in oppidum refugit montanum & munitum, eius???; muros obsepsit, & portas firmauit: quiduis potiùs tame̅ quàm obsidionem meditans ferre, eludebat modo hostes. Dum enim assident ei, vrbem???ue paruo negotio sperant se capturos: cùm fugientium barbarorum securi fuerunt, tum conscribi permiserunt Sertorio alias copias, quae conficiebantur à legatis illius, quos per oppida miserat, praeceperat???ue, vbi iam magnum numerum contraxissent, vt se facerent certiorem. Quod postquam ei significauêre, ex faciliper medios elapsus hostes coniun xit se cum suis, redijt???ue in illos viribus austus. Plut. in Sertorio. Mortuo Nicolao, Martinus IV. pontifex Michaële̅ Palaeologu̅ vnionis pacto non seruante̅, instante Carolo Siciliae rege, exco̅municauit. Palaeologus Caroli potentiam veritus, clàm foedera cum Petro Aragoniae rege inijt, qui regnum Siciliae, ob Constantiam vxore̅ Manfredi filiam, & Corradini nepte̅, suo iure repetebat. Co̅muni itaq; impensa magna classis ab vtroq; parabatur. Pontifex legatum ad Petrum mittit sciscitatum, quid sibi vellent tanti apparatus? Cui ille ita respondit, interiorem se tunica̅ laceraturu̅, si illam arbitraretur suaru̅ cogita [1760] tionum consciam fieri posse. Abijt itaq; re infecta legatus. Petrus comparata iam classe in Africam contendens, Hippone̅sium litora populatus, in Sardiniam redijt, expectans vt à Ioanne Prochyta res nouae in Sicilia orirentur, quemadmodum inter eos conuenerat. Caesis igitur Siculorum opera hora vespertina omnibus Gallis, Petrus à Siculis exceptus, Carolum cepit, & regnum occupauit. Platina in Martino IV. & Cuspinianus. Mavricivs Saxoniae dux, Philippum Lantgrauiu̅ Hassiae Socerum suum è duro carcere liberaturus, occultè copias conscripsit. At vt nasutissimo Caesari fucum faceret, subornat tabellarium, qui literas à filijs La̅tgrauij fictitias occultè se ferre simulans, deprehe̅datur, quibus illi patri in Belgicum scribunt, nec exercitum ciàm Caesare conscribi posse, nec pecunia̅ promtam adesse: itaq; ad meliora sese reseruet te̅pora, se precibus saltem, quando armis non licet, pro ipso apud Deum intercessuros. Hisce literis ita fascinatus est Imp. vt quantumuis monente Granuellio clandestinum consc???ibi exercitum, credere priùs noluerit, quàm Oeniponte Villacum turpiter fugore sit coactus. Sleidanus. Commvnicet sva consilia. Ratione habita Personarum, Per Quos. Per Homines. Cyrvs per interualla locorum tabellarios ita disposuit, vt fatigatis recentes, & nocturni diurnis succederent: adeò vt volantes grues superarent. Quod & Xerxes fecisse dicitur, vt cursores inuicem succedentes haberet dispositos, quos neque imber, neque noxa à cursu dimoueret. Alexan. libro 1. capite 27. Conon in vrbe Mitylenensium conclusus, & obsessus à Lacedaemonijs, cùm Atheniensibus oppugnationem indicare summè cuperet, neq; posset clàm mittere, qui appellerent: contractis duabus celocibus, praestantissimos ex supplementis remiges imposuit, omnibus rebus necessarijs co̅paratis, eos???; iussit in nauigijs ocium agere. Procedente vespera, conspicatus perterram dispersos custodes, cùm alij corpora curarent, alij ignem incenderent, alij pyram extruerent: tum verò dimisit nauigia, mandans, vt cursum sibi mutuò contrarium tenere̅t, vt etiamsi alterum caperetur, alterum salte̅ euadere posset: vtrumq; verò seruaretur, hostibus per ocium & ignauiam persequi cunctantibus. Polyaenus lib. 1. Romani obsessi in Capitolio, ad Camillum ab exilio reuocandum miserunt Pontium Cominum: qui vt stationes Gallorum falleret, per saxa Tarpeia dimissus, transmisso Tyberi, Veios peruenit, & perpetrata legatione similiter ad suos redijt. Frontinus lib. 3. c. 13. Romani, quo celeriùs ac sub manum adnunciari cognosci???; posset, quid in prouincia quaq; gereretur, Iuuenes primò modicis interuallis per vias militares, dehinc vehicula disposuerunt. Commodiùs id visum est, quòd idem, qui in loco proferebat literas, si quid res exigat, interrogari poterat. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. L. Lvcvllvs Cyzicenos obsessos à Mithridate, vt certiores aduentus sui faceret, cùm praesidijs hostium teneretur introitus vrbis, qui vnus & angustus ponte modico insulam ???ontinenti iungit: militem è suis peritum nandi & nauticae artis, iussit insidentem duobus inflatis vtribus, literas insutas habentibus, quos ab inferiore parte duabus regulis inter se distantibus commiserat, ire septem millium passuum traiectum. Quod ita peritè gregalis fecit, vt cruribus velut gubernaculis dimissis, cursum dirigeret, & procul visentes, qui in statione erant, marinae specie beluae deciperet. Frontinus libro 3. cap. 13. Iosephvs Galilaeae praefectus, in vrbe Iotapata à Vespasiano obsidebatur. Noctu per vallem quandam deuiam nuncios mittebat, terga velleribus tectos humi???ue quadrupedes canum instar incedentes, vt excubias fallerent. Iosephus libr. 3. 8. belli Iudaici. Bruta. Marrhes Aegypti rex proditur cornicem habuisse, cui cursoris vice literas perferendas dabat. Alexander ab Alexandro lib. 1. c. 27. Caecinna Volaterranus equestris ordinis quadrigaru̅ dominus, hirundines comprehensas in vrbem secum aufere̅s, victoriae nuncias amicis mittebat, in eundem nidum remeantes, illito victoriae colore. Plin. lib. 10. c. 24. Cùm obsideretur praesidium Romanvm à Ligustinis, hirundinem à pullis ad se allatam scribit Fabius Pictor in suis annalibus, vt lino ad pedem eius alligato nodis significaret, quoto die adueniente auxilio eruptio fieri deberet. Idem. Vno eodem???; die Victoria Taurosthenis ex Olympia Aeginam nunciata est ipsius parenti, vt alij affirmant per spectrum: alij verò dicunt, Tavrosthenem columbam à suis pullis madidis adhuc & inuolucribus abstractam secum deportasse: cum???; vicisset, purpura amictam eam remisisse: eam???ue summa cum festinatione ad pullos properantem, eodem die ex Pisa in Aeginam aduolasse. Aelianus li. 9. de Varia historia. Hircivs columbis (quas inclusas antè tenebris & fame affecerat) epistolas seta ad collum religabat, eas???ue à propinquo in quantum poterat moenibus loco emittebat. Illae lucis cibi???ue auidae, altissima aedificiorum petentes excipiebantur Mutinae D. Bruto, obsesso à M. Antonio, qui eo modo de omnibus rebus certior fiebat, vtique postquam disposito quibusdam locis cibo columbas illuc deuolare instituerat. Frontinus lib. 3. c. 13. Cir cumsedebant Galli Veneti???; Ptolemaidem in ora Syriae, & iam non procul aberant, quin vrbe potirentur, cùm tabellariam sunt columbam adepti, militari clamore ad terram cum literis depressam. Significabant literae, quas volucris habuit, fore vt intra triduum Sultanus cum validissimo exercitu adesset, suis diuturna obsidione fessis auxilio. Hîc Christiani duces adulterinas pro interceptis alias affingunt literas, per quas regis nomine monebantur ciues, vt suis rebus consulerent, quando maioribus curis impeditus eò accurrere non posset. Pertulit columba ficticiam ad suos epistolam, est???; co̅festim vrbs dedita. Obseruauit diem Barbarus rex, sed cognita vrbis alienatione, re infecta retrò abijt. Sab. lib. 6. c. 6. & Egnatius lib. 7. c. 4. Obsidentib. Latinis Hierosolymam, quam & virtute Godofredi Bolionij ceperunt: casus tulit, vt columba supra castra Latinorum volitans, accipitre opprimente se demitte̅s, à Christianis exciperetur. Sub alis eius inue̅ta est epistola Arabicis & verbis & literis exarata. Ea per interpretem recitata, significabat parari auxilia, quae obsessis mitterentur. Idcirco magis impigrè nostri anteuertendum censuerunt. Aemilius lib. 4. Christiani Latini Antiochiam Syriae metropolim cepera̅t. Hasarchi oppidipraefectus ab Halapiano tyranno defecerat: vterq; Turca erat. No̅ erat dubium, quin Halapianus Hasarchu̅ copias admoturus esset, ad contumaciam vindicandam. Praefectus Edessam ad Balduinum de amicitia societate???; miserat: filio???; obside dato, cùm iam obsideretur, peruicerat, vt Latini auxilio sibi accurrerent, periculo???; eximerent. Ac ne animo interea deficeret, quia itinerib. interclusis alij nuncij mitti no̅ possent: eius Onatores epistola̅ caudae columbae, quam cùm in legationem proficiscerentur, domo secum attulerant, alligauerunt: illam???; ex composito remisêre. Ita praefectus certior factus, egregiè se tutatus est, quoad nostri appropinquare dicerentur. Aemilius lib. 4. Fessensis rex Tingitanam vrbem ex improuiso adoriri statuerat, cui Rodericus Castrensis praeerat. Ioan. Menesius Arzillae praefectus in Mauritania, vt id Castrensi significaret, ha̅c rationem init. Ciuis quidam Tingitanus proximis illis diebus Arzilam venerat, & catellam ibi per obliuionem reliquerat. Menesius catellam ligari, literas???; cera circumlitas, quib. ea, quae acceperat de Regis aduentu, nunciabat, collo illius appendi iubet, eam???; sub nocte̅ acerrimè verberatam in litore constitui. At Catella dolore verberum grauiter affecta, tanta celerirate domum properauit, vt ante lucem ad Tingi portas assisteret. Ibi lectis literis, Castre̅sis, vt omnes in armis parati essent, imperauit, Vix haec facta fuerant, cùm rex ciuitati appropinquauit. Osorius lib. 2. rerum Em. Rerum, siue Instrumentorum, Per Quae. Indicare Igni, Fumo. [Greek words], faces quaedam è lignis confectae, quas gestantes in moenibus signa daba̅t finitimis, aut socijs, cùm aliquos hostes aduentare videbant, quòd cauendum esset. Neq; verò in hostium aduentu solùm hoc faciebant, sed etiam in amicorum, cu̅ auxilia venire videbant, facibus id significabant, ne terrerentur. Et cùm amicos indicabant, faces quietas gestabant; cùm hostes, agitabant. Suidas. Ex Aeschyli Agamemnone constat Speculatorem, qui positus erat, vt obseruaret ignem editum (id enim signum conuenerat inter Agamemnonem & Clytaemnestram Ilij capti) eo sublato, longe???ue à se viso, cognouisse expugnatam esse Troiam. Imperatores Graeci, Saracenorum in Romanas ditiones volentes nequaquam ignorari incursiones, ne ex improuiso irruentes ij regiones euastarent, castellum quoddam Tarso vicinissimum, excelsissimo & natura munitissimo in colle ae dificauerant. Lulum nomine: in quo collocati custodes, vbi Saracenos incursionem moliri sentiebant, igne succenso signum dabant: quo igne conspecto, ij qui in Argeo colle excubabant, idem facieba̅t. Eos excipiebant, qui in Isamo colle: post hos, qui ad Aegialum, & secundùm hoc, quiapud Mamantem, in de qui in Cireo, atque ab his, qui ad Mocillum, denique post hos, qui in D. Auxentij colle stationem habebant, igne edito Excubitorib. magni palatij, incursionem hostium significabant. Hoc ignium ordine sese inseque̅tium indicio & Imperator momento remporis de hostium conatu certior [1761] reddebatur, & rustici nuncio percepto, muris se claudebant, & impetum hostium euitabant. Hac obtinente consuetudine, accidit aliqua̅do, vt dum Michaëlus Imp. equis ad fanum Mamantis agendis sese parat, ignis à Pharo ederetur. Quem vt vidit Imperator, time̅s ne aurigatio sua no̅ spectaretur diligenter, animis spectatorum perculsis, in tantum venit metum, quantus in periculo de vita costitutos inuadere posset, tantum abfuit, vt eu̅ in theatro sese ostenta̅di puderet. Atq; adeò, ne quo aduersarum rerum indicio animi hominu̅ ad spectandum fierent languidiores, ignem ex speculis vrbi vicinis in po sterum edi vetuit. Cedrenus. Arabes, cùm esset consuetudo eorum, vt aduentum hostium interdiu fumo, noctu igne significarent, vt sine intermissione ea fierent, prae ceperunt: aduentantibus autem aduersarijs intermitterent. Sic hostes, cùm cessantibus luminibus existimarent ignorari aduentum suum, auidiùs ingressi oppressi???ue sunt. Front. lib. 2. cap. 5. Belli tempore, Angli, qui Oceanum accolunt, in vicinis tumulis lucernas pilis affixas locant, ac vbi ex hostium aduentu maior illustrior???ue res accidit, subitò lucernas accendunt, clamore???ue per agros & regiones significant: hinc alij deinceps excipiunt, proximis???ue eodem modo signum edunt, atque sic celeriter ad omnes vicos & vrbes fama perfertur, & agrestes ciues???ue seseaduersus hostes armant. Polydorus libro vicesimoquinto. Carthaginenses Siciliam vasta̅tes, vt celeriter à Lybia sibi commeatus res???ue necessariae adferrentur, duas clepsydras aequales magnitudine fecerunt, & in vtraque circulos aequales descripserunt, eandem habe̅tes inscriptionem. Inscriptum autem erat, no̅ opus esse nauibus, neq; turbinatis nauigijs, sed alibi auro, alibi machinis, & rursus frumento: iterum???ue bestijs, & iterum armis ac pedestribus equestribus???ue copijs. Ad eum modum omnibus circulis co̅scriptis, alteram clepsydram in Sicilia retinentes, alteram Carthaginem miseru̅t, mandantes, vt cùm ignem apud ipsos sublatum vidissent, animaduerterent, qua̅do secundus iguis ostenderetur, quo in circulo hoc contingeret: eius???ue inscriptionem legentes, statim id, quod literis esset significatum, mitterent. Hac ratione Carthaginenses celerrimam deuectionem habuerunt rerum ad bellum necessariarum. Polyaen. lib. 6. Gestu, Actione. Modum hîc perpendimus ingeniosum: etsi in causa parùm honestae, cuius respectu ad Astum potiùs referri deberet. Thrasybvlvs Milesiorum tyrannus occultè Periandru̅ certiorem fecit, quid ei faciendum esset. Posteaquam enim nuncium sibi missum à Periandro in messem maturam duxisset, summas aristas baculo decussit: & tacens nuncium dimisit, vt Periandro visa referret. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 32. Tarqvinivs Superbus, Rom. rex, cùm Gabios longo tempore oppugnatos capere non posset, minimum natu filium Sextum plagis affectum transfugae specie misit. Qui corpus acerbis verberibus castigatum videntes, eum receperunt. Ille contra patrem multa magna???ue pollicitus, cùm pleraque factis exequeretur, fidelis habebatur. Praedas ex Romanorum agris agebat, in fugam eos conuertebat, multas pugnas vincebat. Quam ob causam Gabij admirati virtutem, eum imperatorem ac summum belli ducem creauerunt. Ille autem clàm nuncio ad patrem misso, eum interrogauit, Quid fieri vellet? Tarquinius (nam in horto colloquebantur) summa papauerum capita decutiens, inquit ad nuncium: Refer filio, me hoc facere quod vides. Sextus Gabiorum potentissimos de medio sustulit: atque ita ad solitu dinem & imbecillitatem Gabios redigens, ciuitatem eorum prodidit. Polyaenus libro 8. Plinius libro 19. cap. 8. & Plinius iunior de Viris illustrib. Val. Maximus, & Frontinus lib. 1. cap. 1. Pipini exemplum simile, sed Politicum, sub Loco communi, Indicare prudenter, superiore libro posuimus. Sono, Strepitu. Ioan. Menesius ab Emmanuele rege Lusitaniae Arzilae in Mauritania praefectus, cùm intelligeret regem Fessensem Tingitanam vrbem ex improuiso adoriturum, cui Rodericus Castrensis praeerat, cùm non posset nuncium ad Castrensem, antequam ille accederet, peruenire, maximè verò cùm nulla esset via, vbi hostes eo tempore non insiderent: ignem tormentis aeneis applicare iussit, vt globorum strepitu posset Castrensi significare, quo in periculo versaretur. Orosius libro 2. Rerum Emmanuelis. Baculo. Quoties hostes in litore maris, seu limitibus regnorum Septentrionalivm apparent, tunc illicò iussu praefectorum prouincialium, baculus tripalmaris in summitate adustus, alligato funiculo insignis, praeconi ad hunc velillum pagum, deferendus committitur, vt certo die singuli cum armis & commeatu decem vel viginti dierum sub poena combustionis domorum (quae vsto baculo) vel suspendij (quod fune alligato signatur) in certo loco compareant, causam vocationis audituri. Itaque nuncius ille quouis veredario celerior, peracta commissione lentè reuertitur, signum affere̅s omnia se rectè fecisse, continuo???; vicatim vnus & item alius cursor, qualiter agendum sit, demonstrat. Olaus lib. 7. cap. 4. Sagitta. Apud Danos olim solebat sagitta lignea, ferreae speciem habens, nuncij loco viritim per omnes regiones mitti, quoties repentina belli necessitas incidisset. Saxo lib. 5. Clamore. Pevcestes Persiae satrapa in subsidium Eumenis Cardiani contra Antigonum conuocauit decem millia militum. Ac nonnulli Persarum distantes iter triginta dierum, audierunt eo ipso die quod denunciatum fuerat, propter artificiosam solertiam in custodijs. Nam cùm Persia sit interrupta vallibus & scopulis altis atque crebris plena, in his stabant indigenarum vocalissimi quique. Diuisis ergo ad vocis auditum locis, qui mandatum accipiebant, similiter alijs tradebant: deinde illi rursus alijs, donec vsque ad finem satrapiae perferretur. Diodorus lib. 19. Aenigmate. Hippodamas ab Arcadibus Prasijs oppugnabatur. Cùm fame premeretur, Spartanae praeconem miferunt, qui in vrbem introiret. Arcadibus non permittentibus, Hippodamas à moenibus praeconi respondit: Ephoris nuncia, feminam prohibere, in aede Chalcioeci ligatam. Arcades non intellexerunt. At Lacones animaduerterunt, quòd famem prohibere diceret. Erat enim in aede Chalcioeci suspensa Famis imago, femina picta ac pallens, tenuibus manibus in tergum reuinctis. Itaque hostibus obscurum, ciuibus verò manifestum fuit Hippodamantis dictum. Polyaenus libro 2. Verùm Athenaeus libro 10. capite 16. Hippodamum Chromni propè Megalopolim obsessum, praeconi mandasse scribit, diceret matri, Mulierculam in Apollinis templo ligatam esse soluendam intra decem dierum spacium. Eam autem Famem esse iuxta Apollinis sedem pictam. Caeso Childerico II. Francorum rege, & Theoderico ei succedente, Ebroinvs magister equitum à Childerico monasterio inclusus, illud egreditur, contra???ue Theodericum castrametatur, conuenientibus ad eum ijs, quorum ex sententia res non erant, Cùm verò per literas clàm veteres amicos consuleret. Quid nam consilij capiendum videretur? Illi perplexè, ac his tantùm duobus verbis responderunt: Memineris Fredegundis. Intellexit vir militaris, veteranus???ue dux ex breuitate dicti, se hosti contemtui esse: audendum, ac in celeritate positam victoriam. Cum delectissimis igiture quitum & velocissimis peditum sub noctem iter ingressus, Isaram fl. caesis custodibus vado transmisit, hostes???ue non inopinantes oppressit. Aemilius lib. 1. Literis mandandis prudenter. Post pugnam ad Salaminem, relicto in Graecia Mardonio à Xerze, Artabazvs Pharnacis filius Persa, sexaginta millibus praefectus, expugnata Olyntho, Potideae obsidendae impensiùs incumbens, cum Timoxeno Scioneorum magistratu de facienda proditione transegit. Quoties autem secretò libellum aut Timoxenus ad Artabazum, aut Artabazus ad Timoxenum mittere volebat, eum sagittae inuoluebat, & adaptatis desuper pennis ad locum certum sagittam emittebat. Accidit autem, vt Artabazus ad conuentum locum sagittam dirigens, frustrante iactu humerum cuiusdam Potideatae percuteret Ad quem saucium turba (vt assolet in bello fieri) cùm cucurrisset, euulsa sagitta, libellum detulit ad magistratus Cognito proditionis auctore, non tamen censuerunt Timoxenum esse plectendum, Scioneae ciuitatis gratia, ne in posterum semper Scionei pro proditoribus haberentur. Herodotus libro 8. C. Ivl. Caesar audiens Ciceronem à Gallis obsessum oppugnatio nem ferre non posse, misit militem cum praecepto, vt per no ctem epistolam iaculo alligata̅ supra murum emitteret. Quam cùm coniecisset, moeniorum custodes repertam ad Ciceronem attulerunt, in haec verba: Caesar Ciceroni fiduciam optat. Expecta auxilium. Paulò pòst fumus ac puluis cernebatur, Caesare terram vastante. Itaque repentè intercisa oppugnatione, non solùm Ciceronem liberauit, sed etiam oppugnantes repulit. Polyaenus lib. 8. Hircivs Consus ad Decium Brutum, qui Mutinae ab Antonio obsidebatur, literas subinde misit plumbo scriptas, quibus ad brachium religatis, milites Scultellam amnem transnabant. Frontinus lib. 3. cap. 13. Ioannes Nouius, auspicijs Emmanuelis, Lusitaniae regis, in Indiam missus, postquam regionem Aequinoctiali circulo subiectam transmisit, in insulam incognitam delatus est, cui Conceptionis nomen indidit. Inde Mozambiquem petijt. Sed an [1762] tequam tequam eò perueniret, naues ad terram aquandi gratia conuertit, ad eum locum, quem S. Blasij aquationem nominant. Ibi calceu̅ vetustum è frondibus cuiusdam arboris alligatum cernit Non temerè visum est. Itaque calceum solui, & ad se deferri iubet. Erant in illo literae, Petri Ataidaei praefecti nauis ex ea classe, cui Vincentius Soderius praeerat, manu scriptae, quibus admonebat omnes duces Lusitanos, qui eò deflecterent, vt Calecutij portum vitarent. Regem esse sceleratum & immanem, & in Lusitanos pestem primò insidijs, deinde summis viribus fuisse machinatum. Osorius libro 2. Rerum Emmanuelis. Literis occultandis prudenter. Milesij cum Naxijs bellum gerebant. Erythraei Milesijs auxilium ferebant. Diognetus Erythraeorum dux magnam praedam Naxiorum coeperat, mulieres etiam & virgines plurimas, in quibus erat Polycrete. Eam cùm vehementer amaret, non vt cum captiua, sed velut cum vxore consuetudinem habebat. Agebatur in castris Milesioru̅ patrium & solenne festum: omnes???ue vino & laetitia prostrati iacebant. Polycrete rogabat Diognetum, vt sibi liceret bellariorum aliquot portiones ad fratres transmittere. Quo permittente, plumbeum libellum in placentam coniecit: mandans ei qui ferebat, diceret fratribus, vt ipsi soli comederent ex ore sororis profectas. Illi repertum plumbum aperientes, legu̅t, vt per noctem adoriantur hoste, ob sestum inebriatos, ac sine cura dormientes. Quo cognito, duces noctu eruptionem in castra fecerunt, hostes???ue superarunt. Diognetum autem Polycrete à ciuibus impetrauit. Polyaenus lib. 8. Harpagvs, cui Astyages Medorum rex filium epulandum apposuit, occultè Cyrum per literas moniturus, vt Medos bello inuaderet, literas, quibus iuuenem accersebat, lépori exenterato inseruit, quem nuncius ad Cyrum detulit. Sic literae tutò in Persidem perlatae sunt: & Cyrus bello illato, Medorum imperio potitus est. Sabel. lib. 10. cap. 6. Polyaenus lib. 7. Iustinus & Herodotus lib. 1. Histiaevs Milesius, in Persia agens apud Darium regem, Ioniam ad defectionem sollicitare volens, neque audens literas mittere, propter custodes viatum, seruo fideli, capillis abrasis, stigmata capiti inscripsit: Histiaeus Aristagorae, Ioniam ad deficiendum sollicita. Atque supta stigmata crines nutriuit. Hoc modo fallens custodes stigmatophorus, descendit ad mare, & abrasis capillis, Aristagorae Ioniae tyranno stigmata mon strauit: qui cùm legisset, effecit, vt Ionia descisceret. Polyaenus lib. 1. Sabel. lib. 10. cap. 6. Herod. lib. 5. Lacedae Monii veteres, cùm dissimulare & occultare literas publicè ad imperatores suos missas, vellent, ne si ab hostibus exceptae forent, consilia sua noscerentur, epistolas id genus sactas mittebant. Surculi duo erant teretes, Scytalas vocant oblonguli pari crassamento, eiusdem???ue longitudinis, derasi atque ornati consimiliter. Vnus Imperatori in bellum proficiscenti dabatur, alterum domi magistratus cum iure atque cum signo habebant. Quando vsus venerat litetarum secretiorum, circum eum surculum lorum modicae tenuitatis, longum autem quantum rei satis erat, complicabant, volumine rotundo & simplici: ita vt orae adiunctae vndique, & cohaerentes lori, quod plicabatur, coirent. Literas deinde in eo loro per transuersas iuncturarum oras, versibus à summo ad imum proficiscentibus, inscribebant. Id lorum literis ita perscriptis reuolutum ex surculo, imperatori commenti illius con scio mittebant. Resolutio autem lori literas truncas atq; mutilas reddebat, membra???ue earum & apices in parteis diuersissimas spargebat: propterea si id lorum in manus hostium inciderat, nihil quicquam coniectari ex eo loro quibant. Sed vbi ille, ad quem erat missum, acceperat, surculo compari, quem habebat capto, ad finem perinde, vt debere fieri sciebat, circumplicabat: atque ita literae per ambitum eundem surculi coalescentes rursum coibant, integram???ue & incorruptam epistolam & facilem legi praestabant. Hoc genus epistolae Lacedaemonij [Greek words] appellant. Gellius lib. 17. cap. 9. ex Plut. in Lysandro. Textam Spartanam scriptam vocat Cyrbim Achaeus, pro Spartana tabula. Quòd autem albo loro circumuoluentes tabulam, ea quae volebant, scribebant Lacedaemonij, apertè declarauit Apollonius Rhodius in libro de Archilocho. Athenaeus lib. 10. cap. 17. Demaratvs exul literas mittens Spartiatis de exercitu Xerxit, in tabulam expertem cerae scriptam epistolam cera obduxit, vt per custodes quasi sine literis ferretur. Polyaenus libro secundo. In historia rerum Punicarum traditur, virum quempiam illustrem (siue ille Hasdrvbal, siue quis alius est, non retineo) epistolam scriptam super rebus arcanis, hoc modo abscondisse: Pugillaria noua, nondum etiam cera illita, accepisse, literas in lignum incidisse: postea tabulas (vti solitum est) cera collinisse, eas???ue tabulas, tanquam non scriptas, cui futurum id praedixerat, misisse. Eum deinde ceram derasisse, literas???ue incolumes ligno incisas legisse. Gellius lib. 17. cap. 9. Campani diligenter Romanis, à quibus obsessi erant, cust???dias agentibus, quendam pro transfuga subornatum miserunt, qui occultalam baltheo epistolam, inuenta effugiendi occasione, ad Poenos pertulit. Frontinus libro tertio, capite decimotertio. Nonnvlli interiora vaginarum inscripserunt. Idem. C. Ivlii Caesaris ad C. Oppium & Balbum Cornelium, qui res eius absentis curabant, epistolae extant, in quibus literae quaedam sine coagmentis syllabarum insunt, commento inter eos clandestino, de commutando literarum situ. Gellius libro 17. capite 9. Sic structus erat literarum ordo, vt nullum verbum effici pesset. At si quis inuestigare & persequi vellet, quartam elementorum literam, id est, d pro a, & perinde reliquas commutabat. Suetonius. Qvidam tithymalli lacte inscribunt corpus: cum???ue inaruerit, cinerem inspergunt, vt literae appareant. Atque ita quosdam adulteras alloqui maluisse, quàm codicillis, refert Plin. libro 26. capite 8. Andronicvs senior Imperator literas ad Cralem Seruiae & alios praefectos misit: quae vt perferrentur tutò, tenui linteo & albo inscriptae, tabellariorum vestibus solerter insutae fuerant. Gregoras lib. 9. Sicvli in Transsyluania ad explicandam animi sui sententiam ac voluntatem quotidianam, praeter vsum papyri & atramenti, aut characteris aliarum linguarum, notas quasdam bacillis ligneis incidunt, aliquid inter se significantes: quibus ita incisis, apud amicos ac vicinos vice nuncij epistolaeúe vtuntur. Nicolaus Olaus in Atila cap. 18. Vladislaus lagello Polonorum rex, Suitrigelloni fratri suo, ho mini ignauo Podolia cessurus erat. Aegerrimè id ferentes duo nobiles iuuenes, Andreas Tencinius, & Nicolaus Dreuicius, ducti amore patriae, scripsêre Michaëli Buciacio, qui Cameneciam obtinebat, Regem extrema necessitate adastum Podolia Suitrigelloni cedere: sed si ipse communi patriae simul & honori suo consultum vellet, non modò non paréret mandatis regijs, verùm Zaclicam pariter & Babam legatos comprehenderet. Eas literas, quoniam palàm ferri nequibant, Suitrigellone omnes excutiente, conuolutas, cera???ue contectas, vt speciem cerei prae se ferrent, Zaclicae puero omnium inscio, paucula pecunia prae manu ei data, dedêre: vt is cùm primùm Cameneciam venisset, cereum illum Buciacio praefecto redderet, atque haec verba adderet: Vt si errar??? ille nollet, ex eo cereo vna cum magistratu vrbano lumen quaereret. Cùm autem puer bona fide om nia fecisset, miratus Buciacius, quid sibi cereus ille & ambigua mandata vellent, non de nihilo tamen omnia illa esse suspicatus, refracta cera literas inuenit, Zaclicam & Babam in custodia habuit. Cromerus libro 20. Ivlio Medici, mortuo patruele Leone X. Romae pontificatum ambienti, consilia hostium, qui mortuo Pontifice, oppida sua, quibus erant deiecti à Mediceis, recuperare niteba̅tur: per notas arbitrarias angustissimè conscriptas, syngraphis inter ferculi sedulò occultatis, intra comitia & co̅claue quotidie nunciata sunt. Iouius in Hadriano VI. Alfonsus à patre Ferdinando Neapolitanorum rege contra Innocentium IIX. Pontificem missus, à Roberto Sanseuerinate praelio victus, vix effugit. Ferdinandus de filij salute, omnibus insessis ab hoste itineribus, desperabat. Lavrentivs Medices Florentinae Reipublicae princeps, vt miserum senem de filij incolumitate certiorem redderet, parua lamina è stanno codicillos inuolutos nondum cocto pani includit, atque vni ex necessarijs, cùm testos eo inuolucro assandos curasset, Neapolim ad regem tradit perferendos. Is literis acceptis, cùm ad confirmandum errotem se mendicum atque egentem effingeret, pannosus ac situ & squalore obsitus, cùm saepè iter faciens in militum custodias incidisset, diligenter excussus ac stipe donatus, praeter se obseruantium oculos incolumis Neapolim euasit, ac moesto Regi, & filij casum lugenti, literas reddidit. Brutus libro octauo Historiae Florentinae. Apud Calecvtios nunciorum in bello haec est ratio. Rem esse in magno discrimine, sublato clamore fignificant. Qui clamorem excipiunt, rursus vt alios ad auxilium excitent, eadem signifi catione clamoris vtuntur: & sic fit, vt partim nuncijs ad eam rem missis, partim clamoris successione continuata, intra breue tempus magnae militum copiae congregari soleant. Osorius lib. 3. Rerum Emmanuelis. Fortis, sic Imperator Toleret adversa. Vide Tit. Animare milites cùm alias, tum praesertim dissimulando res aduersas, fol. 1785. & seqq. Item, Metum milicibus eximere. fol. 1796. Ipsa quidem fortitudo & animi constantia ad locum Fortitudinis pertinet: at qua???enus hac ipsa militum quoque animos confirmat, Prudentiae inseruire videtur. SECVNDIS NON EFFERATVR. Ex Tit. Securitatem militi eximere, huc quaedam, fol. 1783. & seq. Quatenus Imperator priùs seipsum, rebus prosperè gestis, deinde milites refraenat. DECLINET PERICVLA. Partim vt Nepugnaese committat. Si, vt distinxit Iphicrates, leuis armatura manibus similis est, pedibus equitatus, pedites pectori & thoraci, capiti Imperator: no̅ sui curam periculo se exponens temerè & ferociens abijcere dicendus est, sed omnium quorum ex ipso dependet salus, & contrá. Plut. in Pelopida. Dauid Iudaeorum rex, in persequendis Philistaeis maximum discrimen vitae adijt. Israelitae Dauidis periculo commoti, decretum tulerunt, ne, qui rex esset, ad bellum exiret ampliús. Sabel. lib. 9. Ennead. 1. Xerxes cum Graecis ad Salamina praelio nauali certaturus, vbi diluxit, in edito consedit, classem & aciem speculans, vt Phanodemus ait, supra fanum Herculis, qua angusto freto dirimitur ab Attica insula: vt Acestodorus testatur, in Megaridis confinio super colles, quos Cerata appellant. Aureo sedit solio, multis adhibitis scribis, quorum erat munus, vt quaeque res in praelio gereretur, excipere. Plut. in Plutarcho. Clearchvs Cyro dedit co̅silium, ne ipse se in periculum offerret, sed inspectorem se pugnae gereret. Pugna̅tem enim manibus nihil magnu̅ effecturum. Si verò quid damni acciperet, omnia relicturum ijs, quos secum haberet. Polyaenus lib. 2. Pyrrhus Epirotarum rex, Argos mouens, cùm Antigonum iam consedisse accepisset in locis editis campo imminentibus, misso ad Antigonvm caduceatore, consceleratum eum appellauit, prouocauit???ue, vt in planiciem descenderet, atq; de regno secum decerneret. Ille verò ductum suum respondit non armorum magis quàm temporum esse: Pyrrho, si vitae poeniteret, multas patére ad interitum vias. Plut. in Pyrrho. Admiratione dignum est, in tot conflictibus, quot deficiat dies recensente̅, ne vulnus quidem accepisse Annibalem. Nempe quàm in alijs circumueniendis catus, tam in sua salute custo dienda cautus. Plut. in Marcelli & Pelopidae comparatione. Pub. Scipio Africanus fertur dixisse, cùm eum parùm quidam pugnacem dicerent: Imperatorem me mater, non bellatorem peperit. Frontinus lib. 4. cap. 7. C. Marivs Teutoni, prouoca̅ti eum, & postulanti vt prodiret, respondit: Si cupidus mortis esset, laqueo eum vitam posse finire: cum???ue demonstraret ei gladiatorem contemtae staturae, & propè exactae aetatis, obiecit ei, dixit???ue: Si eum superasset, tunc se cum victore congressurum. Ibidem. Byorix, Cimbrorum rex, citato agmine ad Romana castra con tendens, C. Marium Cos. omnia ad vsum belli circumspectantem ad pugnam prouocauit. Cui Marivs: Romanorum (inquit) mos est, suo, non hostium arbitrio dimicare. Sabellicus lib. 2. Ennead. 6. Bello Sociali, cùm Silo Popedius, cuius apud hostes maxima erat auctoritas & potentia, increparet C. Marivm, dicens: Si magnus dux es, Mari, descende ad certamen. ille respondit: Imò tu, simagnus es dux, coge me dimicare inuitum. Plutarch. in Mario, & in Apophtheg. M. Antonivs ad Actium Caesarem Octauium, quamuis aetate longè maior, ad singulare certame̅ prouocauit. Verùm Caesar parére noluit. Victus Antonius, cùm Pelusij obsideretur, prouocauit denuò per nuncios Caesarem, vt solus secum certaret: qui respondit, Vias Antonio multas patere ad interitu̅. Plut. in Antonio, & Sabel. lib. 9. Enn. 6. Feruente inter Magnentium tyrannum & Constantium Imperatorem ad Mursam Pannoniae pugna, Constantivs tanto se committere discrimini veritus, in basilica martyrum, extra oppidum sita, Valente Mursae episcopo Ariano societatem assumto, versatus est. Valens autem callidè persuos disposuerat, vt quis praelij fuisset euentus, primus edoceretur: vel vt à rege gratiam iniret, si prior bonu̅ nuncium detulisset, vel vt vitae suae consuleret, si quid secùs accidisset. Ita paucis, qui circa Imperatorem erant, metu exterritis, ipso???ue Imperatore anxio, primus hostes fugere nunciauit. Cùm Constantius indicem intromitti iuberet, Valens, vt reuerentiam sibi ascisceret, angelum sibi nunciasse respondit. Facilis ad credendum Constantius, palàm postea dicere est solitus, Se Valentis meritis, non virtute exercitus, victoriam retulisse. Haec Zosimus & Seuerus. Sigonius lib. 5. Imp. occid. Ioannes Zimisca Constantinopolitanus Imperator, cum Rossis bellum gerens, tempus teri aegrè ferens, suorum???ue aerumnas eius belli miserans, singulari pugna decernendum censet. Itaque Spendosthlabvm Rossorum Principem per legatos prouocat, & ostendit, praestare vnius hominis interitu rem decîdi, quàm paulatim totas gentes perimi. Conditione̅ hanc repudians Barbarus, respondit: Melius se, quid ex re sit, quàm hostem intelligere: si Rom. Imp. viuere non placeat, infinitas esse mortis vias. Cedrenus. Chaganvs, Persarum rex, à Tiberio Imper. victus, dedecoris impatiens legem tulit, Ne rex Persarum vllus posthac in bellum proficiscatur. Cedrenus. Lvchinvs Vicecomes, Actij patruelis in imperio Mediolane̅si successor, per legatos ferè semper bella gessit, tametsi anteà longè acerrimus bellator fuisset, vtpotè qui in omnibus ferè iustis praelijs honesta vulnera susceperit. Iouius in Actio. Ioannes Galeacivs infaustis susceptae militiae initijs, cùm satis super???ue cùm virtutis, tum fortunae suae periculum fecisse videretur: mortuo patre Galeacio II. per legatos bella gerere constituit, quòd vnicus patris haeres extra infesti martis discrimina sibi omninò parcendum, aliena???ue virtute, quae pecuniae mercede pararetur, subeundam praeliorum aleam existimabat: rebatur???ue, vti natura cautus exacte???ue prudens, &, vti mox apparuit, consilio quàm manu validior, se domi quàm fo ris feliciorem euasurum, pollicentibus praesertim ex genitura Mathematicis maximas opes, adauctum imperium, hostium calamitates, summam???ue gloriam, si armorum pericula deuitaret. Iouius in Ioan. Galeacio. Heluetij ad Nouariam cum Gallis dimicaturi, Maximilianvm Sforciam, qui insultantibus Epirotis magno in discrimine versabatur, pugna excedere, & continuò in vrbem reuerti iussêre, vt belli caput acerbitati fortunae expositum speratae victoriae conseruaret. Eum verò generosè renitentem, & vt se communis sortis casum subire patere̅tur, constanti animo deprecantem: duo centuriones cum totidem manipulis freno arreptum, & detractis casside cristis, indita???ue vili chlamyde, vt paludamentum tegeretur, ex acie subduxêre, conglobatoque equitum agmine in vrbem redire coëgêre, vt inde periculo vacuus, ipsorum virtutis spectator, maturae victori nuncium expectaret. Sabel. supplem. lib. 1. ex Iouio. Cautè pugnae intersit. Conon nauale praelium initurus, nunciante transfuga, triremes optimas hostium ad Cononis nauem capiendam intendere, apparauit suae similem, & ducem suis ornamentis induit, atque ad dextrum cornu disposuit: ab ea???ue vniuersae classi signum dari iussit. Hostes cùm id vidissent, qui optimas naues habebant, repentè ad imperatoriam contendunt. At Conon in reliquam classem inuadens, alias submersit, alias in fugam conuertit. Polyaenus lib. 1. Cvnipertvs, Longobardorum rex, contra Alachin ducem Tridentinum, regni aemulum, ad Abduam, in Campo Coronatae pugnaturus, eum misso nuncio ad rem singulari dirime̅dam certamine prouocauit. Quod Alachis respuit, roboris Cuniperti atque audaciae recordatus. Cùm verò iam propè esset, vt vtrinque concurreretur: Zeno diaconus vicem regis so licitus ipsum conuenit, atque ita dixit: Domine rex, omnis vita nostra in salute tua consistit. quia si tu in acie cecideris, omnes nos tyrannus Alachis per summos cruciatus necabit. Quin tu igitur mihi ornatum regium tradis, & ego manum cum illo conseram? Nam, si ibi ego periero, tu facilè causam recuperabis tuam: si vicero, maior ex victoria serui tui in te gloria redundabit. Cunipertus amicorum precibus & lacrymis victus, vix demùm concessit: ac loricam, galeam, ocreas, caetera???ue sua arma diacono tribuit, atque eum pro se in praelium misit. Commisso inde praelio, Alachis opimum decus expetens, acriter in eam se partem praecipuè intulit, in qua stare regem existimauit: ac diaconum vnum specie armoru̅ deceptus telo appetens interfecit, ac statim iacenti caput praecidi, ac pilo ad terrorem hostibus incutiendum iussit praefigi. Verùm vbi demta casside clericum se pro rege vidit interemisse: ira furens: Maelum clericis omnibus, inquit, si quando integram victoriam comparauero. Cunipertus nudato capite se ostentans, suos à fuga retinuit, ac benè sperare de tota victoria iussit. Post paucos inde dies, Cunipertus rursus Alachin, num viritim dimicare vellet, prouocauit: verùm nihil obtinuit. Pugnatum est inde maximo armorum & animorum ardore. Alachis interemtus, & exercitus eius in fugam versus: & qui à ferro integri remanserunt, dum fugam capesserent, caecis amnis gurgitibus hausti sunt. Sigonius lib. 2. regni Italici. Grezomislavs, siue Neclam, octauus dux Boëmorum, à Vratislao patruo bello pressus, Sclericum equitem forma sibi simillimum, suas partes in praelio obire iussit. Is vti victoriam Grezomislao ignauissimo, ita sibi mortem peperit, in acie caesus, insigni virtutis suae gloria posteris relicta. Aeneas Syluius in Historia Boëmiae. Carolvs Andegauensis, in praelio contra Conradinum Sueuum, hostium insidias, mutato habitu, detractis insignibus regijs, calonis habitu sumto, euitauit. Aemilius lib. 7. & Fulgosus lib. 7. cap. 4. & Platina in Clemente IV. Lvdovicvs Borbonius, qui à Gallis defecerat, in pugna ad Papiam in Parco commissa, quu̅ à Gallis vindictae auidis, omnibus pugnae locis requireretur: ad tutiorem promptitudinem Pomperano familiari traditis insignibus, tunicati & priuati equitis habitu depugnauit. Iouius in Piscario lib. 5. Mezethus Transsyluaniam prouinciam ab Turcarum rege in [1764] uadere iussus, quum accepisset, Ioannem Coruinum prouinciae praefectum cum exercitu occurrere, suis imperauit, vt inita statim pugna, quibuscunque id negotij mandatum erat, Coruinum circumuenirent, ac trucidare̅t. Edoctus de consilio hostis Vaiuoda, saluti suae animum intendit. Erat sibi miles quidam è Kemenia nobilitate editus, cui Simon nome̅ erat, Coruino persimilis. Cum hoc equum arma???ue commutat. Nec Simon pro amico mori recusat, vt fato suo liberatorem Reipublicae conseruaret. Turcae, Simonem Coruina arma ferentem circumueniunt, & trucidant vnà cum silio. Coruinus insigni potitur victoria. Bonfinius lib. 5. Dec. 3. Carolvs V. Caesar, anno 1555. Muleassem à Barbarussa eiectum in Tunetanum regnum restituturus, expugnata iam Guleta, iusto praelio cum Barbaris, Alfonsi Vastij, penes quem eo die imperium militare erat, monitu, decertare statuit. Tum Va stius ad Caesarem: Ergo, aequum est, inquit, vt qui toti propè terrarum orbi imperas, ei parére condiscas, que̅ graui cum onere pudore???ue, hoc die tanti exercitus ducem, abdicato impe ratoris nomine esse voluisti. Itaque iure meo, iam vtor, iubeóque, vt hinc abscedas ad mediam aciem vbi sunt vexilla, ne fortuito incidentis pilae casu, vniuersa communis fortunae salus, vnius hominis periculo, inexpiabile subeat discrimen. Ad id subridens Caesar, & ne id timeret, subdens, quando Augustorum Caesarum nemo vnquam tormenti violentia concidisset, confestim ad signa se contulit. Iouius lib. 34. Hist. Propvlset Secvre. Traianvs Romanorum Imp. licèt esset auidus belli: ita tame̅ sibi in eo temperabat, vt hostes mora sua fra̅geret, amicos augeret. Non enim ei vnquam accidit, quod euenire in eiusmodi rebus solet, vt milites feroces se & insolentes praebuerint, vsq; adeò benè & cum ratione imperabat. Dion Nicaeus atque Xiphilinus in eius vita. Carolvs VII. Gallorum rex, cùm aperto marte Anglis omnia feliciter succedere videret, cuncta̅do & hostem obseruando potiùs quàm pugnando, Gallorum animos, Angli pertaesos imperij, ad se pertraxit, & regnum patris ignauia & Philippi Burgundionis perfidia amissum recuperauit. polyd. lib. 23. Clemens, Severvs, Ivstvs. Exempla horum seq. locis, respeclu Militum & Hostium, ponentur. PRVDENTIA BELLICA QVO AD IMPERATORIS corpvs. Nempe qvo ad Salvtem, Vitam. Paulò antè Prudentiae Imperatoris tribuimus. Non pugnare, ne caput suum periculis obijciat. f. 1763. Item sub Tit. Exercitum per loca infesta ducere, exempla quaedam huic Tit. conuenire possunt, quatenus Dux vt exercitus totius, sic suam quoque vitam conseruat, f. 1770. Lachares, cùm Sestum hostes cepissent, paucos dies in fouea delituit, victum exiguum, & tantùm habens, vt à morte se vindicare posset. Fortè autem fortuna muliere suum mortuum efferente, in muliebri stola mulieribus luctum age̅tibus permixtus, nigram habe̅s calyptram, euasit extra moenia. Deinde per noctem Lyfimachiam transijt. Polyaenus lib. 3. Idem captis Thebis in cloacam se abscondens, post triduum, seu quatriduum sub vesperam egressus, ad Delphos abijt. Et inde ad Lysimachum. Polyaenus lib. 3. Idem captis Athenis à Demetrio, vestem seruilem & rusticam indutus, atramento faciem tingens, calathum sterquilinio tectum porta̅s, furtim egressus per exiguam portulam, conscenso equo, Daricos aureos in manibus tenens, fugit. Equites Tarentini summo studio persequentes, nihil remittebant. Qui sigillatim Daricos in viam sparsit. Illi descende???tes ex equis, aurum colligebant. Ipse in Boeotiam peruenit. Idem, & Suidas. Evmenes Gallos persequentes fugiebat, imbecilla corporis valetudine praeditus, & in lectica decumbens. Cùm non satis celeriter fugam maturaret, & iam interciperetur, conspicatus secus viam collem, mandauit ijs, qui lecticam portabant, vt in hoc eam deponerent. Barbari proximè sequentes, arbitrati, nunquam hoc Eumenem facturum fuisse, nisi magna̅ aliquam manum in propinquo auxilij causa latitantem haberet, à persequendo destiterunt. Polyaenus lib. 4. Selevcvs cùm è Cilicia fugisset è praelio, quod aduersus Barbaros commiserat: vt ne amici quidem intelligerent eum cum paucis se fugae mandare, Amactyonis ducis regiae iam armigerum se esse simulabat, sumta veste ad habitum armigeri accommodato. Postea cùm magna multitudo equitum peditum???ue confluxisset, tum recepta stola regia seipsum militibus conspciendum agnoscendum???ue praebuit. Polyaenus lib. 4. Nicolavs Picininus, qui in Brixiano agro Philippi Mediolanensis ducis exercitui praeerat, apud Gardam oppidum cir??? Benacum lacum à Francisco Sforcia Venetaru̅ copiarum ducevictus, quum se trepidè in oppidum recepisset, latuit per diem??? ne si victor hostis resciuisset se Thenij esse, attentissima obsidione oppidum cingere perseueraret, omnem???ue euadendi adimeret facultatem. Intempesta autem nocte pannis obsitus, pro lacero vulneribus???ue confecto milite humeris extra oppidum delatus, auersis itineribus Ripam oppidum peruenit, quò magna equitatus pars se ex fuga receperat. Sunt qui dica̅t, eum sacco obuolutum, ac pro vilisarcina à Todeschino satellite, panem se ferresimulante, per medios hostes in tutum deportatum. Sabellicus libro 4. Decad. 3. & Fulgosus libro 7. capite 3. & Platina in Eugenio IV. Habitvm, Ornatvm. Xenophonti tum alia honesta bona???ue curae fuerunt, tum vt haberet arma pulcra & expolita. Aiebat enim, si vicisset, elegantissimè quoque se stola ab hostibus indutum iri: & si vitam amitteret in praelio, decorum esse iacere in armatura splen dida. Dicitur igitur habuisse scutum Argolicum, thoracem Atticum, galeam Boeotico artificio factam, equum Epidaurium. Aelianus de Var. hist. lib. 3. Alcibiades, cùm exercitus dux esset, vt pulcer esset studuit: nam & scutum habebat ex auro ebore???ue confectum, in quo erat insigne, Amor, qui fulmen flexerat. Athenaeus libro 12. capite 16. PRVDENTIA QVO AD IMPERATORIS Fortvnas. Opes Conservare, acqvirere. De his infrà sub Organorum bellicorum administratrice Prudentia, f. 1883. & seqq. Infamiam, Svspicionem evitare, elvere. Perfidiae, Proditionis. Pericles multum terrae possidebat. Archidamus Laconum rex, cum quo vetus ei amicitia & hospitium intercedebat, populabundus in Atticam impressionem fecit. Pericles prospiciens ac praesentiens, Archidamum hospitij religione ac honore suis agris parsurum, ne in suspicionem Atheniensibus venitet, ante vastationem in concionem progressus, omnem terram quam possidebat Reipublicae donauit. Polyaenus libro 1. Simili stratagemate cùm Q. Fabium Max. Dictatorem circumuenire Hannibal studeret, Fabivs agros suos Reipubl. dedit. Val. lib. 7. cap. 3. & Front. lib. 1. cap. 8. Desertionis. Dominicvs Michaël Venetorum dux, cùm audiret Hierosolymitanum regnum grauiter laborare, Balduino II. Hierosolymorum rege à Turcis capto, Callisti Pontificis rogatu validissima classe Venetijs soluens, Saracenicam classem Ioppem obsidione prementem disiecit, & ad Tyrum insulam obsidendam conuersus est. Cingebant eam ex altera parte terrestri exercitu Varimundus Hierosolymitanus antistes, reliqui???ue Franci principes. Inter Francos seditio exorta est. Non sine manifesto periculo Tyrum ab se obsideri asserebant, Saracenorum ducem magnis aduentare copijs, Venetos interim omnis periculi & aleae immunes fore. Ea re ad Dominicum ducem delata, id consilium maximè placuit, ad confirmandos so ciorum animos, vt ex singulis nauium carinis integrae tabulae abscinderentur, earum???; claui & reliqua gubernacula ad Varimundum antistitem in castra deferrentur. Hoc factum omnium animos, qui aderant, ita flexit, vt exclamarent, omnes vnam esse Venetorum fidem, vnam constantiam, ducem???ue ipsum Michaëlem vnum omnibus rebus antepone̅dum. Maiori, igitur studio in obsidenda Tyro versis omnium animis, facilè id contigit, vt Tyrus tandem caperetur: tertia???ue vrbis parte Venetis tradita, priuam illis aream, priuum forum, priua denique omnia templa concederentur, id quod foedere inter Varimundum & reliquos Principes conuenerat. Quod Balduinus rex postea comprobauit. Egnat. lib. 2. cap. 2. & Aemilius lib. 5. de Francorum regibus. MILITVM PRVDENS DELECTVS. Qvi, Qvales Deligendi. in Genere. Apud Israelitas talis fiebat delectus, Mosis instituto Praeco per castra clamabat: Si quis nouam domum aedificauit, neque dedicauit, is domum repedato: si occubuerit in praelio, alius eam dedicet. Item si quis vinea̅ conseuit, neq; profanauit, domum repedato: ne si occubuerit in praelio, alius eam profanet. Item si quis vxorem desponsauit, neq; duxit, domum repedato: ne si in praelio occubuerit, alius eam ducat. Denique si quis timidus est & molli animo, domu̅ repedato, ne animi sui mollicie aliorum animos effeminet. Licebat inde volenti secedere. Ijs copijs, quae manserant, duces praeficiebantur. Deuter. 20. in Specie. qvo ad Animumscilicet. Nempe Peritirei bellicae. Alexander Magnus, orbis terrarum imperium bello sibi paraturus, ad tam periculosum bellum, exercitum legit non iuuenes, robustos, nec primo flore aetatis, sed veteranos, plerosque etiam emeritae militiae, qui cum patre Philippo patruis???ue militauerant, no̅ tam milites, quàm magistros militiae electos putares. Ordines quoque nemo nisi sexagenarius duxit: vt si principia castrorum cerneres, Senatum te alicuius priscae Reipublicae videre diceres. Illius amici eius virtutis erant, ac venerationis, vt singulos reges putares. Quippe ea pulcritudo & proceritas corporis, & virtutum, & sapientiae magnitudo in omnibus fuit, vt qui eos ignoraret, no̅ ex vna gente, sed ex toto terrarum orbe electos iudicaret: nec vlla gens vnqua̅ tam clarorum viroru̅ proue̅tu floruit, quos primùm Philippus pater, mox Alexander tanta cura legerat, vt non tam ad societatem belli, quàm in successionem regni electi videre̅tur. Auentinus lib. 1. Annal. Boiorum, & Alexander lib. 1. cap. 20. P. Corn. Scipio in Siciliam cum classe missus, cùm exercitum in ordines redigeret, eos praecipuè seligendos putauit, qui sub M. Marcello multos annos meruerant, summam???ue scientiam rei militaris habere existimabantur. Plut. in Scipione. C. Marivs cùm facultatem eligendi exercitus haberet ex duobus, qui sub Rutilio, & qui sub Metello, & postea sub seipso meruerant: Rutilianum, quamuis minorem caeteris, nullam aliam ob causam praetulit, quàm quòd certioris disciplinae esset. Frontinus lib. 4. cap. 2. Franciscvs, Galliae rex, vt se aduersus Carolum V. Caesarem muniret: nouo, aut certè à maioribus??? intermisso, & eo quidem nobili consilio, septem legiones Romana disciplina instituit, ne sibi semper vel in repentinis belli casibus, peditatus ab externis gentibus mercede foret conducendus. Nam Galli perantiqua consuetudine, in vno praecipuè equitatu studium, spes???ue omnes, & nominis gloriam reponere erant soliti. Sed vbi per frequentes sclopetarios, Romano???; more per pedites bella geri coepta sunt, in praelijs nulli propè vsui equites esse compertum est, propter equorum grauiora vulnera, & densatas hastatorum phalanges, quas nulla vis equitum, vel aequato ferè numero, facilè perrumpat. Iouius lib. 34. Hist. Anno 1506. ???rumor increbuerat, Maximilianum Imp. Rom. in Italiam cogitare, ne Respubl. Veneta ad eiusmodi casus imparatior offendi posset: Senatusconsultu̅ factum est, vt in Veronensium finibus eorum, qui arma ferre possent, certus agrestium hominu̅ numerus conscriberetur, qui rei militari assuefierent, ijs???ue immunitas reliquarum rerum daretur, quò paratiores ad obeunda belli munera essent, & cùm vocarentur, ad signa euestigiò conuenirent. Ea militum ex agris deinceps institutio ad reliquos Reipubl. fines, vt est vsus omnium rerum magister, breui permanauit. Ita???; nunc quidem cuiusque oppidi, vici, pagi???; incolae partem habent suorum, qui ei rei student, vt armati parati???ue sint, nullo vt interposito temporis spatio ad bellum prodire, Rei???uepub. celerem nauare operam possint. hos???ue omnes vno nomine Milites pro ordinibus appellauerunt. Bembus lib. 7. Hist. Venetae. Fortes. Timidi segregandi. Ex Tit. Explorare Militum alacritatem huc quaedam, f. 1758. Illic Prudentia in explorando, hîc in segregando habetur ratio. Echepolus Sicyonius diues & imbellis, Agamemnoni equa̅ praestantissimam Aetham dono offert: -[Greek words]. Agamemnon rex prudens equam generosam & bellis vtilem, homini ignauo & timido praeferre non dubitans, donum accipit. Iliad. [Greek words]. Agis, sciscitante quodam, Quot sunt Lacedaemonij? Satis, inquit, ad arcendum malos. Plut. in Apophtheg. Leonidas Alexandridae dicenti de barbaris: Cùm tam multis conflicturus, Leonida, paucos sub signisadduxisti. Si multitudine me censetis fretum esse, ne vniuersa quidem Graecia satis sit (exiguam enim portionem illoru̅ colluuiei adaequet) sin virtute, & hic numerus sufficit. Plut. in Apophtheg. Eidem instituenti iam hostes adoriri ad Thermopylas, Polemarchi dixerunt, operiendum caeteros socios: Quid, non adsunt, inquit, qui dimicaturi sunt? an fugit vos, praeliaturos cum hostibus solos, reges qui verentur & timent? Militibus edixit, vt pranderent, velut apud inferos coenaturi. Myronides, Calliae F. creatus dux exercitus aduersus Boeotos, edixit, vt Athenienses exirent. Quum autem adesset congrediendi tempus, duces???; monerent, nondum omnes adesse: Adsunt, inquit, qui pugnaturi sunt. Hos itaque quum videret promtos, hostem aggressus, memorabili illa pugna ad Tanagram vicit. sic interpretans, eos qui ob ignauiam non studuissent tempestiuè adesse, ne in pugna quidem bonam opera̅ nauaturos. Plut. in Graecorum Impp. apoph. & Diod. Sic. lib. 11. Iphicrates, cùm in hostes militu̅ agmen produceret, quosdam trepidos ac timidos, pallidos???ue sequi conspicatus, progressus aliquantulum, cùm mox esset ineundum praelium, clamare praeconem iussit: Si quis aliquid reliquit, reuertatur, & rectè instructus redeat. Hoc audito, timidiores laetabantur, & continuò reuerti coeperunt. At Iphicrates nulla mora facta: Nunc, inquit, viri sine mancipijs nos cum hostibus pedem conferemus, vt soli etiam fructum fortitudinis & virtutis capiamus. Hac re multò confidentiores effecti sunt milites, & sine timidis pugnam facientes, victoriam obtinuerunt. Polyaenus libro tertio. Timothevs praeceptum suis dedit, vt quàm celerrimè ad pugnam exirent. Paucis militibus procedentibus, manipularis aiebat, reliquos etiam expectandos esse. Timotheus non expectauit, arbitratus se omnes habere, qui alacriter pugna̅ subire vellent: eos verò, qui tardè exirent, inutiles fore, etiamsi praestò essent. Polyaenus lib. 3. Augustus Vespasianvs, cùm quendam adolescentem honestè natum, militiae inhabilem, angustiarum rei familiaris causa deductum ad longiorem ordinem rescisset, censu constituto, honesta missione exauctorauit. Frontinus lib. 4. cap. 6. Volentes, Nolentes. Tolmides nauticis Atheniensium copijs praefectus, Myronidae aemulatione stimulatus, qui ad Tanagram Boeotos superauerat, quò aliquam sibi praecipui nominis & gloriae dignitatem pararet, cùm ante ea tempora Laconicum agru̅ nemo inuadere ac depopulari tentasset, id ipsum tentatu praeclarum arbitratus, populum concitauit: atque accendit ad diripiendam Spartiatarum regionem: pollicitus, si mille armati sibi in nauibus adijcere̅tur, cum ea manu & Laconiam depopulaturum, & Spartiatarum gloriam depressurum. Assentiente populo Atheniensi, cùm plures cuperet callidè per artem educere ciues, huiusmodi consilium inijt. Erat omnium opinio ad summam, quam postularat, copiarum, eum aetate & robore corpo ris praestantissimos delecturum. At verò Tolmidam mens alia agebat, nec mille solùm, qui permissi essent, sed maiorem turbam sibi conciliaturus, progreditur in exercitum: ac singulos quosque aetate & robore praestantes adiens, vnicuique priuatim denunciat se delecturum eum ad bellum, quod pararetur: longè praestantiùs vnicuique esse, sese sponte ad expeditionem paratum offerre, quàm delectus lege veluti per extorsionem coactum ad arma expedie̅da trahi. Vbi supra tria millia hac arte eduxisse se videt vltrò ad nomina danda, reliquósque cerneret haud iam ad id promtos: tunc mille sibi permissos à populo ex reliqua multitudine delegit. Sic cum quinquaginta triremibus & quatuor armatorum millibus portu soluit, & Peloponnesum inuasit. Diod. lib. 11. & Polyaen. lib. 1. Volones Romanis dicebantur, qui volentes non coacti mererent. Vide infrà, Libertatis respectu. In Fidem recipiendi. Sacramentum militare inter Fidei formulas referetur, f. 144. Heic solius Prudentiae in conciliando milite ratio habetur, illic Pollicitationis. In militiam semel apud Rom. adscriptus, nisi propter demerita exauctoratus foret, ipso nolente, deleri nequibat. In quo id sedulò cauebatur, vt primum militiae vinculum putarent, sacramenti religionem: secundum, singuloru̅ amorem, velut inexplicabilem nexum, cum his qui vnà mererent: tertium, deserendi nefas. Alexander lib. 1. cap. 20. Suspecti, Perfidi, Rebelles segregandi. Palaestini contra Israëlitas in monte Gelboe̅ castra posuerant. Dauid in exilium à Saulo rege actus, cum ducentis sequebatur Achim Gethaeorum regem Palaestinum. Proceres Palaestini veriti, ne inter pugnandum Dauid ab ipsis ad Saulum deficeret, & Palaestinorum terga caederet: Achim vel inuitum coëgerunt, vt Dauidem dimitteret, quoniam illis suspectus erat, probè memoria tenentibus, Dauidem eum esse, qui caeso Goliathe Gethaeo, strage maxima Palaestinos affecisset. 1. Reg. 29. Polycrates, Samiorum tyrannus, cùm rebelles, quos in suo [1766] regno habebat, cuperet expellere: Cambysem Persarum regem clàm per literas rogat, vt, quandoquidem in Aegyptum expeditionem pararet, nuncijs ad se in Samum missis, peteret auxilia. Paret Cambyses. Itaque Polycrates delectis ijs maximè, quos putabat ad rebellionem spectare, quadraginta triremes misit Cambysi, mandans, ne domum eos redire pateretur. Herodotus lib. 3. Corpus. Respectuscilicet Habitus corporis. Lacedaemonii huiusmodi legem habebant, vt nemo Lacedaemoniorum molliciem aliquam colore prae se ferret, aut corporis impinguatione crassiore, quàm quae de exercitijs conueniret, praeditus esset. Nam hoc pigritiam, illud mollitiem ostendere videbatur. Itaque decimo quoque die ephebos ad vnum omnes publicè nudos Ephori aspiciebant: ac si aliquod membrum inueniretur delicatius, ac mollius, ob succresce̅tem ex oscitantia pinguedinem verberabant, atq; in ius traheba̅t, vt immodicae voluptatis, desidiae???ue poenas darent. Aelianus lib. 14. de Var. hist. Epaminondas armigerorum esse corpus dictitabat oportere exercitatum non athleticè modò, verùm etiam militariter. Quodirca oderat habitiores: ac quempiam obeso corpore exauctorauit, addens: Vix clypeis tribus vel quatuor tegi eius ventrem: qui obstaret, quò minùs videre pudenda sua posset. Plut. in Apophtheg. Pyrrhvs, Epirotarum rex, cùm videret delectore̅ suum grandes & robustos milites praecipuè eligere, dixisse fertur: Tu grandes, ego fortes reddam. Indicare voluit, disciplinam plus valere in bello, quàm militum procera corpora. Frontinus libro 4. capite 1. Romani olim milites ex corporis habitudine, si apti militiae, si lato pectore, si ceruice erecta, si fortes & strenui, quae species, qualis???ue vigor, & quod robur virium foret internoscebantur, vt illorum forti fideli???; opera Respublica vti posset. Nam nimis pinguem, deformem aut mancum, desidem aut vaecordem, tanquam minùs vtiles, militiae non adscribebant. Cato Censorius pinguem militem, velut Reipublicae incommodum, iure incessuit: cuius inter guttur & inguen, cuncta sub ventris dominio forent. Alex. lib. 1. cap. 20. Comae, Barbae. Thesei instituto, milites anteriores capillos abradebant, ne ab hostibus apprehendi possent. Polyaenus lib. 1. Apud Spartanos in vsu erat, vt quoties fortiter & magnis vtrinque viribus decernendum foret, milites capita comerent, capillum barbam???ue depecterent: quo argumento periculum se animae adire, & hostiles spiritus gerere significabant. Erant enim Spartani milites comati omnes, sicut Milesij, Thurij, & Tarentini, ac caeteri, quibus Laconica instituta placuerunt. Coma enim, vt Lycurgus aiebat, formosorum decorem, deformium terrorem auget. Ideò quum Persarum duces, milites Leonidae comatos, & multo pectine comtos vidissent, ferunt illos despectui habuisse, velut desides & ignauos: quum verò animi vigorem & fortitudinem fuissent in acie experti, animorum praestantiam ad miratos, obstupuisse. Alexander libro 4. capite 2. ex Herodoto libro 7. & Plutarcho in Lycurgo. Omnibus ad conflictum instructis contra Darium, requisiuerunt duces, Nunquid praeterea vellet? Nihil, respondit Alexander, nisi vt Macedonum menta raderentur. Demirante Parmenione: Ignoras, inquit, nexum in pugna, non esse barba meliorem? Plutarchus in Apophtheg. & Polyaenus lib. 4. Hybernorvm gens nouaculis comam extenuat, totum occipitij crinem abradit, ne fugiens capillitio teneatur. Saxo libro quinto. Aetatis. Aristoteles libro octauo Politicorum vult, vt iuuenes in prima Republica decimoseptimo aetatis anno primùm bellicis exercitijs apud paedotriba̅ assuescere incipiant, mox vera praelia subituri. Quis autem bellandi terminus sit, non expressit (neq; enim libros illos habemus integros) Septimo tamen libro, IIIXL anno liberis dare operam praecipit. Qui fortè annus militaris vitae finis, & politicae principium censeri potest: nisi quando maiore ingruente vi, etiam ciues ipsi vxores relinquere, & pro patria pugnare coguntur. Trigesimoseptimo igitur anno cùm corporis robur consistat, bellicis laboribus no̅ est imminuendum, sed liberorum procreationi impendendum: & qui hactenus patriam foris corporibus suis protexerunt, porrò eandem maturis consilijs domi regere debent. Sed coniectura haec potiùs est, quàm assertio. Apud Persas iuue̅tus à vigesimo ad quinquagesimum annum militare cogitur: vltra verò arma tractare vetitum est. Apud Alios autem inoleuit mos, vt post annum quadragesimu̅ militiae tyrocinio neminem ascriberent, post quinquagesimum verò, militare desinerent: his???ue velut perfunctis militia, missio daretur. Alexander ab Alex. libro 1. capite 20. Scytharvm legibus cauebatur, ne hominem sexagenarium in militiam admitterent. Ibidem. Conon, vt exercitum suppleret, Atheniensium pueros immaturos annis, quibus vires non suppetebant, & senes legit. Plutarchus. Phocion, vt Athenienses nimis bellicosos à belli furore cohiberet, delectu acerbo lecta iuuentute, etiam octogenarios emeritis stipendijs dare nomina coëgit. Plut. in eius vita. Olympiodorvs Atheniensis, cùm ciues suos tyrannidis odium cepisset, delectu habito, in quo nec senibus, nec pueris vacatio fuit, & militum alacritate potiùs quàm robore fisus, Demetrij regis praesidium ex Piraeeo eiecit, & Athenas liberauit. Pausanias lib. 1. Qui de militari disciplina libros posteris reliquêre, eos haud ferè quenquam minorem septem & decem annis, aut sex & quadraginta maiorem, militiae tyrocinio adscribi voluisse constat. id???ue à Servio Tullio vetere censione cautum fuisse primùm, quod aeuo subsequente à C. Graccho lege sacrata sancitum fuit. Causa autem haec est, quòd citra eam aetatem aut suprà, velut immaturos, aut praeduros & effoetos, militiae rudimentis minimè idoneos putarunt. Ideò vetus constitutum erat, iuuenes nisi post pubertatem, & primo flore aetatis, dum per aetatem laborem militarem ferre possent, flore̅tes viribus, & eos ex vrbana, saepiùs agresti iuuentute rusticis operibus du ratos, militari sacramento & muneri adigere, singulos???; militiae per numerum in iuniorum tabulis adscribere, qui Catalogi dicti. Alex. lib. 1. cap. 20. Romani bello Hetrusco, & saepè aliàs, seniorum cohortes post emerita stipendia, quinetiam libertinorum, ad militiam exciuêre. Idem. Armorum. Itali duces olin peramplum equitatum alere, ei???ue vni rei impensiùs studere soliciti erant, nec peditem magnifacere, quem expugnandis tantùm vrbibus idoneum, apertis autem in praelijs prorsus inutilem duceba̅t. Sforcia etenim & Braccius, Fran ciscus Carmagniola, & Nicolaus Picininus, qui militia̅ multis antè annis in Italia extinctam cum magna gloria suscitarant, multa bella solo equitum robore confecêre. Durauit ea opinio pluribus annis apud imperitos Principes: quu̅ prauis mercenariorum ducum consilijs decepti, neglecta peditum cura, equites passim tota Italia sibi & prouincijs graues instituissent. Siquidem callidi duces, qui crebris potiùs transfugijs, ??? vera virtute insignes erant, cùm discordia Principum opulentiores euaderent, consultò inter eos alebant bella, neq; ea vnquam, si iusto praelio certandum foret, vlla pleniore victoria finiebant: adeò vt quaestui potiùs quàm decori promercalem illam militiam habere videre̅tur. Vnus tame̅ ante alios Franciscvs Sforcia, superioru̅ inscitiam occulta illa fraude commistam, multis suis aliorum???ue periculis reprehendit, cepit???; peditatu fortissimum quemque bello de pace pariter praecipuo in honore habere. Vnde paucis annis effectum est, vt ille veteranorum, maximè peditum virtute, summam sibi gloriam & peramplum imperium perpetua victoriarum felicitate compararit. Iouius lib. 2. Histor. Fortunas. Respectu Patriae, Ciuitatis. Milites in castris, nisi Romanos ciues vel Latininominis, leuium tame̅ armoru̅ auxiliares externos, sacramento Romani adigere consueuerant. Contrà verò Cyri consilium fuit (vt testatur Xenophon lib. 1. Paediae) no̅ modò ex ciuibus suppleri milites, sed velut optimos equos è longinquo quaeri oportere. Idem apud Alexandrinos vetusto more seruatum est, vt nullos milites nisi peregrinos militiae admittant. Proditum???; memoriae est in foedere, quod cu̅ Romanis & Antiocho ictum est, caueri, ne milites sub ditionepopuli Romani conducere, aut voluntarios habere liceret. Alex. lib. 1. cap. 20. Apud Rom. inter descriptos singulis legionibus milites, qui Romani vel Latini nominis erant, semper auxiliares ex socijs ciuitatibus finitimis, aut externis, peregrinae iuuentutis, sub disciplina & cultu Romano, & auctum voluntarijs agme̅ iungi consueuêre. Id tamen seruatum, ne vnquam amplior numerus auxiliariorum ex peregrinis copijs, ??? ciuium foret: tametsi à prima origine Romani semper suo milite, nullo externo adiuti, militarint. Praeter milites peregrinae militiae, inter auxilia Cretenses saepè militasse accepimus. Hi enim terrestri nauali???; praelio, ad insidias, furta & rapinas, populando assueti, excursiones, maximas facere promtissimi sunt, in praelio verò segnes: Cydones verò fortissimi. Alex. lib. 1. cap. 5. & 20. Belli Punici secundi anno septimo in Hispania Celtiberorum iuuentus mercede est à Scipionibvs conducta, quum ad id tempus Romani mercenarium militem nunquam habuissent. Sabel. lib. 3. Enn. 5. C. Ivl. Caesar bello Gallico ad legiones, quas à Republica acceperat, alias publico, alias priuato sumtu addidit: vna̅ etiam [1767] ex Transalpinis conscriptam, vocabulo quoque Gallico (Alauda enim appellabatur, non tam ab alauda auicula insigni, quàm quod veteranorum legio esset, Alle alte, siue belgica voce aute, vti Becanus opinatur) quam disciplina cultu???ue Romano institutam & ornatam, postea vniuersam ciuitate donauit. Suetonius. Veterum Italorvm mos erat non asperna̅dus, vt quanquam in bello Barbarorum equites adhiberentur, tame̅ totius exercitus robur Romano ciue, Italo???; homine constaret. In quo duplex erat vtilitas: & quòd sui generis homines armoru̅ dediscere vsum non permittebant, nec summa rerum Barbaroru̅ arbitrio fidei???; credebatur: & cùm è suis maior pars exercitus co̅staret, soluendis stipendijs ad alienos pecuniam suam non transferebant. Pariter cùm classem ad bellum ornarent, sorte ciues suos deligebant. Quae consuetudo cùm aetate nostra exoleuerit, desides atq; ignaui deposito armorum vsu omnium Italicarum vrbium ciues facti sunt: nec vlla tam potens ciuitas est, quae vel mediocris exercitus vim sustinere diutiùs possit. Fulgos. lib. 2. cap. 1. Theodosivs Magnus, decreto contra Maximum tyrannum bello Thessalonicae, delectum omnium gentium diligentissimè habuit. Primùm enim fidem regum, quibus Orientis limes ambiebatur, data atque accepta dextera confirmauit, quò foris securiùs agitaret, si nihil sollicitum & suspectum domi reliquisset. Tum copias tripertitò diuisit, vt hostis audaciam multiplicato terrore percelleret, & fugam eius circumfusus ambiret. Postremò, barbaris vltrò operam pollicentibus, co̅militij gratiam fecit, vt limiti manum suspectam detraheret, & militi auxiliatorem adiungeret. Qua illius benignitate pellectae omnes Scythicae gentes, tantis agminibus confluxerunt, vt quem remiserat suis, barbaris videretur imperasse delectu̅. Itaque sub remiserat suis, barbaris videretur imperasse delectu̅. Itaque sub ducibus vexillis???ue Romanis ibat, & ad nomen respondebat, Gothus, Hunnus, & Alanus: vrbes???ue Pannoniae, quas inimica populatione exhauserat, miles implebat. Sigon. lib. 9. Imp. occid. Coniugij. Olavs, Danoru̅ rex, moriens, Frothoni & Haraldo filijs consulturus, alterum terris, alterum mari praeesse, annua vicissitudine voluit. prior FROTHO maritimarum rerum praefectura potitus, infeliciter rem gessit, ignauia nautarum, domesticas thori voluptates externis militiae laboribus praeferentiu̅. Natu minor Haraldus ei succedens celibem militem legit. Nec fortuna ei defuit. Quae res fraternam ei inuidiam atque mor tem peperit. Saxo lib. 7. At contra Hellespontios militaturus, vt vnusquisque paterfamiliâs valentioris operae filium, aut probatioris fidei seruum armaret, edixit. Saxo lib. 9. Paupertatis, Exilij. David in Odollamam speluncam fugens, propter insidias Sauli regis, ad se pertraxit omnes gentiles suos, omnes deniq; eos, quibus res angustae erant, seruos fugitiuos, obaeratos, exules: coacta???ue circiter 400. hominum manu, Maspham Moabitarum se contulit. Varijs tandem erroribus actus, ad Achim Gethae regem sese contulit, & impetrato ab eo oppido Siceleg, inde varias excursiones in agrum Gerzaeorum, Gessuraeorum & Amalechitarum fecit, simulans se praedam illam ex terra Iudaeorum agere, interficiens homines vtriusque sexus, ne vllus cladis index superesset, vsque ad mortem Sauli. 1. Reg. 22. & vigesimoseptimo. Libertatis, Seruitutis. Borysthenitae, oppugnante Zopyrione, seruis liberatis, data???ue ciuitate peregrinis, & factis tabulis nouis, hostem sustinere potuerunt. Macrob. lib. 1. cap. 11. Cleomenes Lacedaemonius, cùm mille & quingenti soli Lacedaemonij, qui arma ferre possent, superfuissent: ex seruis manumissis bellatorum nouem millia conscripsit. Ibidem. Athenienses consumtis publicis opibus, seruis libertatem dederunt. Ibidem. Semper graue crimen habitum est, dare se militem, cui non liceret: quod augebatur (vt in caeteris delictis) dignitate, gradu, specie militiae. Itaq; Servi apud Romanos, quemadmodum nullius alterius ciuilis iuris fuêre participes, ita maximè sunt ab omni militia prohibiti, & si quando inopia hominu̅ adhiberentur, priùs manumittebantur: adeò vt & qui status controuersiam paterentur, quamuis reuerà liberi essent, tame̅ per id tempus nomen eis militiae dare non liceret. Dion lib. 48. Aliquot aduersis praelijs secundo Punico bello exhausta militari iuuentute Romana: Senatus, auctore Tiberio Graccho consule censuit, vti publicè serui ad propulsandum hostium impetum emerentur. Ea???; de re per Tribunos plebis apud populum lata rogatione, tres creati sunt viri, qui quatuor & viginti millia seruorum comparauerunt: adactos???; iureiurando strenuam se fortem???; operam daturos, quo ad Poeni essent in Italia, datis armis in castra miserunt. Ex Apulia etiam, & à Fidiculis septuaginta atque ducenti ad supplementum equitatus sunt emti. Val. lib. 7. cap. 6. Scrui pro dominis pugnaturos se polliciti, in ciuitatem recepti sunt: & Volones (quia spontè hoc voluerunt) appellati. Quorum fidelissima opera M. Marcellus contra Annibalem felicissimè vsus est. Macrob. lib. 1. cap. 11. Ad Cannas victis Romanis octo millia seruoru̅ emta, sed priùs manumissa militauerunt: cum???ue minoris captiui redimi possent, maluit se Resp. seruis committere, quàm ciuibus precio redemtis. Ibidem. Post calamitatem apud Thrasymenum notae cladis acceptam, libertini quoq; in sacramentum vocati sunt. Ibidem. Bello sociali, cohortium duodecim ex libertinis conscriptarum opera memorabilis virtutis apparuit. Ibidem. C. Ivl. Caesarem cùm milites in amissorum locum substitueret, seruos quoque ab amicis accepisse, & eorum forti opera vsum esse tradunt. Ibidem. Avgvstvs Caesar libertino milite, praeterquam Romae incen diorum causa, etsi tumultus in grauiore annona metuerentur, bis vsus est: semel ad praesidium coloniarum Illyricum contingentium: iterum ad tutelam ripae Rheni fluminis. eos???ue seruos adhuc ac sine mora manumissos, sub priore vexillo habuit, neque aut commistos cum ingenuis, aut eodem modo armatos. Suetonius, & Macrob. lib. 1. cap. 11. C. Marivs, bello Iugurthino consul magno fauore renunciatus, illicò delectum contra legem & mores habuit, conscripsit???ue frequentes capite censos & seruos: cùm priores duces eos sacramento non rogassent, sed arma sicut honores alios à censu committerent: videbatur???; suas quisque facultates pignori opponere. Id factum alij inopia bonorum, alij per ambitionem consulis memorabant, qui ab eo genere celebratus auctus???ue erat, & homini potentiam quaerenti, egentissimus quisque opportunissimus. Gell. lib. 16. cap. 10. ex Sallustio, & Plut. Mario. At Valer. Max. lib. 2. cap. 1. tegendae causa ignobilitatis, capite censos in militiam adscriptos ait, vt nouus consul sui similes haberet milites. M. Antoninvs Philosophus contra Marcomannos seruitia armauit, maiorum exemplum secutus, qui secundo bello Punico id fecerant: seruos militiae ascitos, vt illi, Volones nominauit. Sunt & gladiatores instructi, quos Latrones dixit. In Illyrico & alijs gentibus, miles ad id bellum est quaesitus. Peperit eam militum inopiam tetra pestilentia, quae in vrbe & agris ea tempestate fecerat vastitatem. Sab. lib. 4. Enn. 7. Longobardi, vt bellatorum amplient numerum, plures à seruili iugo ereptos, ad libertatis statum perducunt: vt???; rata possit haberi eorum ingenuitas, sanciunt more solito per sagittam murmurantes quaedam patria verba, Dij te hac sagitta nobilitent, conficiant???ue, vbi patriae ac principi fueris infidelis. Olaus lib. 8. cap. 10. ex Pauli Diaconi lib. 1. Tempore Michaëlis Comneni Palaeologi Imp. Aegypti & Arabiae SVLTANVS, Romanorum amicitiam expetit: vna???; petit, vt Aegyptijs mercatoribus, quos ipse vellet, quotannis semel fretum traijcere liceret. Qua re concessa, traiecerunt, quotannis singulis, interdum etiam binis nauibus onerarijs ad Europaeos Scythas, Maeotidem paludem & Tanaim accolentes: ab eis???ue partim transfugas acceperunt, partim à dominis & parentibus emerunt: è quibus in Aegyptum, Babylonem & Alexandriam perductis, Scythicas legiones constituebant. Neque enim bellicosos esse Aegyptios, sed timidos potiùs atque effeminatos plerunque, affirmabant: ea???ue de causa necessariò sibi peregrinum militem parandum, & aere emtis mancipijs propemodum seruiendum esse, omnis solicitudinis earum rerum, quibus humana vita eget, immunibus. Exiguo sanè tempore tantum per eam causam exercitum parauerunt Arabes Aegyptij, vt non occidentalibus tantùm, sed ijs etiam populis qui magis versus Orientem habitant, admodum essent formidabiles. Gregoras lib. 4. Amvrates II. primus omnium regum Turcicorum ordinem peditu̅, quos Ianizaros vocant, instituit: eos???; ex Christianis, qui tamen Christum abnegauerant, elegit: quorum viribus & ipse, & qui ipsi successêre, ex innumeris ferè praelijs victores euaserunt, ac penè totum debellarunt Orientem. Iouius in vita Amurathis. Condemnationis, Noxae. Viriatvs pastor à teneris, Lusitanorum postea dux, ob robur corporis & fortitudinem animi, in bellum proficiscens, latronum cateruam, quam circum se habebat, in hostes eduxit, bellum???ue gerens cum Romanis, multis praelijs superior fuit. Diod. lib. 32. Henricvs I. Imp. quemcunque videbat furem aut latronem manu fortem, & bellis aptum, à debita poena ei parcens, collocabat eum in suburbano Meosaburiorum, datis???ue agris atq; armis, iubebat eum ciuibus parcere, in barbaros au̅t, in quantum auderent, latrocinium exercere. Vitichindus. Ne classi, quam Angelus Triuisanus in Pado amiserat, reintegrandae, milites aut remiges deessent, lex est in Senatv Veneto lata, vt exules maritimis ab oppidis atque insulis rei publicae ab homicidium qui essent facti, si pace cum mortui propinquis inita menses sex in classe reipublicae sua impensa operam nauauerint, aut ad id vicarium dederint, restituerentur, [1768] exceptis ijs qui hominem constitutò occidissent. Bembus libro decimo Hist. Ven. Qvomodo. Pvta Supplicatione. Apud Scythas, pellis inscensio iurisiurandi vicem habebat. Mos verò ferè hic fuit. Vbi quis iniuria esset à quopiam affectus, nec repellendae idoneum parem???ue se intueretur, quum bouem immolasset, co̅cisas quidem carnes percoquebat aqua, pellem verò extendens, in ea ipsa considebat, manibus retrò adductis, vt ex ijs vnus qui cubitis colligantur. Hic verò modus illis gentibus est supplicandi maximus. Adiacentibus igitur iumenti carnibus, adeunt domestici familiares???; primùm, mox & cui collibuerit: arrepta verò carnis portione, dextróque super corium illato pede, pollicetur pro virili vnus equites [Greek words], nullis cibarijs, nulla???ue item mercede: nonnulli, grauis armaturae pedites: qui egentissimus est, offert seipsum, fit???; ad eum modum haud contemnenda in bouis corium aggregatio, est???ue ea tum firmissima, tum hosti prorsum inexpugnabilis, vt quae sit iureiura̅do obstricta. Hinc saepe lectum in historia, exercitum à corio esse conflatum. Caelius lib. 27. c. 14. ex Luciano. Lectione. Romani videntur aliquando soliti in delectu habendo potestatem facere militibus, vt singuli singulos, notos sibi, quorum virtuti confiderent, legerent: atque id potissimum cùm periculum aliquod maiusinstaret, atque aliquis grauior casus vrgeret: & vt cùm domi exercitum cogerent, ita fortasse etiam cum à parte copiarum pugna periculosior cum hostibus erat committenda, vt qui ad expeditionem illam proficiscerentur, à semetipsis lecti forent, conscij inter se mutuae virtutis. Appellabant autem hoc, Virum à viro legi. Liuius in 9. libro ab Vrbe condita: Et ad Vadimonis lacum Hetrusci lege sacrata coacto exercitu, quum vir virum legisset, quantis nunqua̅ aliâs antea simul copijs, simul animis dimicarunt. Tacitus in 17. libro, vbi de consilio Gablae agit, qui audita rebellione legionum, adoptauit sibi Pisonem, remedium eorum malorum fore id ratus, Apud frequentem militum concionem imperatoria breuitate adoptari à se Pisenem more diui Augusti, & exemplo militari, quo vir virum legeret, pronunciat. Victorius lib. 18. Var. Lectionum, cap. 19. Friderico I. Imp. quintùm in Italiam irrumpente, Mediolanenses, quibus prima ipsius imminere belli tempestas videbatur, inusitatos etiam sibi adhibendos apparatus putarunt. Quippe cohortes firmissimas duas scripsêre, vnam nongentorum lectissimorum militum, qui à morte nomen inuenêre, quòd antè mori, quàm hosti in acie cedere coniurarent: alteram trecentorum fortissimorum iuuenum, qui carrocium armati custodirent, neque hostes impunè insultare permitterét. Decreuerunt etiam, vt omnes ciues in suas quisque tribus diuisi, & sub versicoloribus signis instructi exirent, afflictae patriae aut extremum exitium, aut gloriosam victoriam relaturi. Itaque cùm ad Lignanum praelium iniretur, & Germani hostes praecipites ad carro cium vsque compulissent, atque ex eo vexilla detraxissent: ibi redintegrata per trecentos iuuenes pugna, vtrinque fortissimè dimicatum. Nongenti autem annitentibus caeteris vires interim atque animum collegêre, ac sese aperto, vt decreuerant, periculo deuouentes, valida impressione facta Germanorum aciem impulêre, & signifero Imperatoris occiso, vexillum Aquilae in potestatem abduxêre. Sigonius. lib. 14. regni Ital. Approbatione. Apud Alemannos quodam, arma sumere no̅ antè cuiquam moris erat, quàm solennibus diebus conuentibus???ue primores & populus illud comprobassent: tum ipso concilio, vel principum aliquis, vel pater, vel propinquus scuto & framea iuuenem ornabant: haec apud illos toga, hic primus iuuentae honos erat. Auentinus libro quinto Annal. Boiorum ex Tacito recitat. Mercede. M. Cato Consul cum Valerio Flacco amico suo & familiari factus, prouinciam est sortitus Hispaniam citeriore̅. Vbi cùm gentes partim armis in ditionem redigeret, partim beneuolentia conciliaret, ingruerunt magna manu Barbari, erat???ue, ne opprimeretur, periculum. Quare è Celtiberis, qui propinqui erant, assciuit auxilia. Quibus auxilij ferendi ducenta talenta mercedem postulantibus, cùm alij omnes foedum dicerent esse, cum barbaris Romanos de opis fere̅dae pacisci mercede, negauit quidquam incommodi esse Cato. quippe si vicissent, soluturos ab hostibus, non ab se: sin essent victi, non fore nec à quibus exigeretur, nec qui exigerent. Ea pugna fudit fugauit???; hostes: reliqua quoque magnificum successum habuêre. Plut. in Catone, & Front. lib. 4. cap. 7. Honore. Borellvs, Barcinonae Comes, magno à Mauris praelio victus, & equitibus quingentis amissis, fugiens Barcinonem reuersus est. Mauri subsequuti, equitum capita, ballistis imposita proiecerunt in vrbem. Cùm se diutiùs defendere non posset, ciuitate relicta, cum paucis equitibus in montes apud Minoressam ciuitatem se recepit. Huc Comites, Vicecomites, nobiles & equites omnes accitos, Quid agendum foret amissa ciuitate? co̅suluit. Hi primùm legatos ad regem Gallorum & ad summum Pontifi cem statim mittendos esse dixerunt, imploraturos auxilium: deinde legatis iam Romam & in Galliam missis, vt Borellus Comes publicis praeconijs denunciaret ae polliceretur militarem dignitatem & ordinis equestris titulos & honores omnibus qui cum armis & equis ad se venire̅t, aduersus Mauros Christiani nominis hostes, Barcinonae principatum defensuri. Hoc diuulgato, perpaucis diebus, praeter nobiles & equites, qui iam militaribus priuilegijs & honoribus gaudebant, alij quoque numero circiter mille conuenerunt, equi & armis praeferoces. Quos Borellus, promissis honoribus infignitos, Paratos cognominauit. Quorum genus adhuc & domus de Parata, quae nunc Peralta dicitur, nomen habet. Cum his Mauros omnes è Barcinona tota???ue prouincia Tarraconensi, breui tempore exegit, & reliquum vitae suae tempus tra̅quillissimè vixit, & finem Maurorum bellis imposuit. Marineus lib. 9. rerum Hisp. Licentia. Captus erat à Margarita Daniae & Noruegiae regina, Albertus Megalopolensis dux, rex Sueciae: neque vlla libertatis spes erat. Rostochien ses atque Vismarienses, publicis edictis euocarunt omnes ad praedam, suapte fortuna, suo lucro aut damno in tria regna militaturos: portus & vrbes suas illis patére, vt praedam inde abstractam ibi partirentur distraherent???ue pro arbitrio. Confluxit tanta hominum colluuies, vt mare implerent orientale, & passim sine discrimine praedarentur. Vitalianos sese appellauêre. Qui vt nulla auctoritate cohiberi potuêre, sic & Rostochiensibus graues incubuêre, & eosdem vicinis omnibus exosos fecêre. Cranzius libro quinto Sueciae, capite trigesimotertio. Alea. Barginonae, Tarraconensis Hispaniae metropoli, cùm aliquando in magno remigum inopia oborta necessitate triremes parari esset necesse: subiecta ex publico mediocri pecunia, ea lege, vt ex duobus, qui illam alea lucraretur, liber deportaret: qui verò amitteret, remex maneret: magnus remigum delectus breui tempore factus est. Pascasius Iustus lib. 1. de Alea. MILITVM PRVDENS RECENSIO. Scytharvm rex quidam, vt Scytharum multitudinem ostenderet, recensitos singulos certum in locum sagittam vnam emittere iussit. È sagittis lebetem ferreum co̅flari fecit stupendae magnitudinis. Herodotus. Cecrops Atheniensium rex, populorum recensione instituta, singulos in vnum aceruum lapidem conijcere iussit. Mansit ex hoc more nomen ipsum, vt postmodum [Greek words], à lapidibus, populi dicti sint [Greek words]. Huc allusêre poëtae, quando à Deucalione iactos post terga lapides, in homines transmutatos, fabulantur. Persae in bellum ituri, ante regem in throno sedentem cum ducibus coëunt: ac singuli in cophinos ad id paratos sagittam conijciunt, qui mox sigillo obsignatur regio. Demùm peracto bello singulis sagittam suam repetentibus, desideratoru̅ initur ratio. Caelius lib. 18. capite 18. & Alexand. libro primo, capite 20. Xerxes Persarum exercitum numerosissimu̅ apud Doriscum Thraciae hoc compendio recensuit. Duces co̅traxerunt vnum in locum myriadem, hoc est, decem millia hominum: qua coarctata quàm maximè poterat, circulum extrinsecùs descripserunt loco circumscripto: emissa???; illinc myriade, septem circumdederunt, vmbilico tenus, & aliam subinde atque aliam myriadem introduxerunt: donec omnes connumerauerunt: connumeratos autem rationatim digesserunt. Et sic recensuerunt 170. myriades, hoc est, decies septies centena millia. Herod. lib. 7. Lacedaemonii contra Messenios obstinato animo bellum gesturi, Tyrtaeo inflammante, nomina singuli phylluris inscripta brachijs alligarunt, vt si in praelio cecidissent, sua quique nota internosci, & à familiaribus sepeliri possent. Romani in bellum profecturi, singuli in tabulis describebantur, vt illorum, qui in praelio cecidissent, nomina innotescerent. Primus semper miles fausti ominis ergô, felici nomine legebatur. Alex. lib. 1. cap. 20. Moscovitarvm magnus Dux hoc modo suos recensere solet. In militiam descripti coram magno Duce singuli com [1769] parent, & numum vnum, quem patrio nomine Denga vocant, aestimatione vnius grossi Polonici, Principi dant, reuersi???ue ex bello eundem numum repetunt: occisorum verò numismata Princeps retinere solet, atque ita occisorum numerum cognoscit. Guagninus in descriptione Moschouiae capite tertio. MILITVM PRVDENS DIMISSIO. Differt haec Dimißio ab ea, qua post bellum confectum ad purgandam à colluuie militariregionem vtimur. De qua in sequentibus, fol. 1906. Evmenes victus ab Antigono, postquam fugiens in Nora arcem ad Lycaoniae & Cappadociae positam co̅finium cu̅ quingentis equitibus & ducentis peditibus refugit: quotquot amici eius missionem postulauerunt, quòd non ferrent asperitatem loci, vel victus angustias: omnes complexus atque omni comitate eos prosecutus, missos fecit. Plut. in Eumene. Legitima Rom. militia decennium habuit, si non priùs debellari cum hoste contigisset, aut missio aliqua intercidisset, quae nomine & re non vna fuit. Praeter Legitima̅ illam fuit & Causaria. Haec vt priore illa minùs pulcra, ita reliqua honestior, quae ab re ignominiosa dicta est. Sabel. lib. 1. Enn. 7. Avgvstvs his, qui maiores quinque & quadraginta annis equum retinere nollent, red dendi equi gratiam fecit, illos???ue velut emerita militia dimisit. Alex. lib. 2. cap. 13. MILITVM CORPORA FIRMARE, EXERCERE, ROBVR illorum augere, tum actiuum, tum passiuum, vt ferre assuescant Vvlnera, Plagas. Gothorvm pueri olim in balneis calidissimis ad sanguinis vsque effeusionem virgis caedebantur: mox in aquam egelidam mergebantur, vt instar ferri solidiora acquirerent corpora, aestus pariter & frigoris patientissima. Olaus lib. 8. cap. 7. Hvnni, vt Iordanes Gothus historicus tradit, infantibus vix dum natis nouacula genas secant: vt priùs vulnera pati quàm lactis dulcedine laetari condiscant. Quare obductis cicatricibus imberbes consenescunt. Bonfinius lib. 2 Dec. 1. ex Luitprandi lib. 2. cap. 1. Vilmerus Gothus Russos bello permebat. Russi tribolos passim spargebant, Gothi verò ligneis soleis vsi, iritos hostium fecêre conatus: edocti id genus tegminis à Starchatero heroe̅ fortissimo. Io. Magnus lib. 5. cap. 13. Labores qvoscvnqve. Germanorvm olim pueri, vt militiae per aetatem patientes forent, non in munditijs, ne langueret animus, sed in laboriosis exercitationibus, currendo, algendo, aestuando, famem sitim???ue tolerando, arduas???ue & perdifficiles vias peragrando, exercebantur: ac pugnae simulacris, in quibus verbera & plagas dare & accipere cogebant. Alexand. libro secundo, capite vigesimoquinto. Cretensivm pueri, vt armis ac laboribus ab ineunte pueritia assuescerent, calorem & frigus, viam asperam accliuem???; & arduam contemnerent, in???ue gymnasijs instructis???ue pugnis plagas paruifacerét: arcubus & inter arma saltibus exercebantur, quos à principio Curetem illis ostendisse ferunt, deinde instruxisse vt saltationem, quam Pyrrhicham appellauit, saltarent, adeò vt ne ludus quidem bellicae fuerit vtilitatis expers. Similiter & rhythmis Cretensibus modulationibus atq; concentibus vterentur, ad cantilenas à Thalete inuentas aptissimis. Strabo lib. 10. Calastries, praecipui Aegyptiorum milites, suos pueros his disciplinis exercent, vt nisi centum octoginta stadia priùs con fecerint cursu, vesci cibo nullo modo sinerent: quos à pueritia & primis annis, nudis pedibus ingredi iubebant, ne delicatior cultus corpora emolliret, eneruaret???ue. Alexand. libro secundo, capite vigesimoquinto. Persarvm reges, ne exeritus otio torpesceret, cùm omnis res in tuto erat, nec hostes adeò timedi, interim cursus & pugnae praemia militibus proponebant. Cyri profectò disciplina fuit, vt milites semper opus facerent, & nunquam exercita iuuentus, nisi sudore praeuio, cibum sumeret. Ipse etiam neq; prandebat, neque coenabat vn quam, nisi sudasset priùs, & militaria obiuisset munera. Idem saepissimè castra sua mutauit, ne loci assuetudine freti milites, segniùs bellica negotia expedirent. Quamuis nonnulli, castrorum crebram mutationem prae se ferre turpem fugam & exercitus alienationem putarint. Ex Xenophontis Paedia, Alex. lib. 1. cap. 20. Agesilav in gymnafio, neotio senescerent milites, exercitationis & virturis cuiusq; praemia proposuit, leuibus???; praelijs experiundo assuefecit. Alex. ab Alex. lib. 1. c. 20. Philippvs exercebat Macedones, perinde ac si periculum immineret, ita vt assumtis armistrecenta saepe stadia conficerent, ferentes vnà galeas, scuta, tibialia, sarissas, & cum his armis etiam commeatum, atque omnia vasa, quae ad quotidianum victum requirebantur. Polyaen. lib. 4. Idem, cùm primùm exercitum constitueret, vehiculorum vsum omnibus interdixit: equitibus autem denis singulos, qui molas & funes ferrent. In aestiua exeuntibus, triginta dierum farinam collo portare imperauit. Frontinus lib. 4. cap. 1. Alexander Magnus laboris assuetudinem in re bellica persuadens, ad militaria exercitia suos, Chiliarchijs praemij loco propositis, accendit. Alexander libro primo, capite vigesimo. In expeditionem ituri milites Rom. arma & vallum, nec nom vtrem, follem, scutum, gladium, tum siquid ad vsum velint, interdum plus dimidiati mensis cibaria, absque seruorum aut iumentorum ministerio humeris ferebant. In ipsis castris iactu disci, cursu, saltu, iaculatione, & lucta inuicem contendere mos erat. Nandi quoque post solitas exercitationes iuuentutis Romanae summum studium in militari rudimento fuit, alia???ue opera iusta militaria, quibus quasi simulacris pugnaeanimos corpor???ue, tanquam ad verum bellum acuebant. Ad palum quoque exerciri, aut iaculis & sagittis ferire, nonnunquam fundis & lapidibus, disciplinae militaris erat. Fuic enim palus cubitorum trium, quem tyrones scuto & clauo velut hostem petere, in eum???ue ictus & plagas inferre solebant. In quo id cauebatur in primis, nedum ad palum ictus intendunt, ipsi hostium telis pateant: proinde oportebat animo eos & copore intentos esse, non magis ad inferendos, quàm ad cauendos declinandos???; ictus: cui ludo Palatia nomen. Alex. lib. 1. cap. 20. Q. Fab. Maximus, & plerique Romanorum Imperatores & duces, exercitum itineribus & locorum mutatione crebrò fatigari potiùs, quàm vno in loco in castris sedere, existimabant esse cùm tutius, tum ad disciplinam militarem nobilius. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 12. P. Scipio Nasica, quamuis in hybernis classis vsus non esset necessarius ne tamen desidia miles corrumperetur, aut per otij licentiam socijs iniuriam inferret, naues aedificare instituit. Frontinus lib. 4. cap. 1. Idem ad Numantiam, corruptum superiorum ducum socordia exercitum correxit, dimisso ingenti lixarum numero, redactis ad munus (quotidiana exercitatione) militibus. Quibus cùm frequens iniungeret iter, portare complurium dierum cibaria imperauit, ita vt frigora & imbres pati, vada fluminum pedibus traijcere assuescerent, exprobrante subinde imperatore timi ditatem & ignauiam, frangenet delicatoris vsus ac parum necessaria expeditoni vasa. Quod maximè nobiliter accidit C. Maeuio tribuno, cui dixisse traditur Scipio: Mihi paulisper, tibi & Reipub. semper nequam eris. Ibidem. Crebro militem onere degrauatum incessens: Quum gladio rectè vallare didiceris, vallum ferre definito. Quendam scutum nimis aptè ferentem, aliud amplius grauius???ue iusto ferre coëgit: reddita etiam causa cur id faceret, quando scuto meliùs quàm gladio vteretur. Sabellicus lib. 9. Ennead. 5. Domitivs Corbulo dolabra, id est, operibus hostem vincendum esse dicebat. Front. lib. 4. c. 7. Q. Metellvs Consul, quamuis nulla lege impediretur, quin filium contubernalem perpetuum haberet, maluit tamen eum ob militarium laboru̅ communionem in ordine merere. Frontinus lib. 4. cap. 1. C. Marivs, posteaquam Romae de Iugurtha triumphauit, ad militarem disciplinam conuersus, cursu varijs???ue & implexis itineribus militem exercuit, qui graui onere pressus, signa sequi cogebatur. Quo factum, vt milites huiusmodi laboribus assueti, Mariani postea sint muli appellati. Alij Marij vocem, quum apud Numa̅tiam sub Scipione esset, auditam aiunt, eum optimum mulum quaesitum habere, ad impedimenta conuehenda, qui valetudine corporis, & robore caeteros anteiret: iam inde factum, vt qui robustus miles haberetur, hunc Marianum mulum vulgò nuncuparent. Ex Plut. Mario, Sabellic. lib. 2. Enn. 6. At Iulius Frontinus lib. Stratagematum quarto, sic inquit: Marius recidendorum impedimentorum gratia, quibus maximè exercitus agmen oneratur, vasa & cibaria militum in fasciculos aptata furcis imposuit, sub quibus & habile onus & facilis requies esset: vnde & in prouerbium tractum est, Muli Mariani, nimirum ob laborum tolerantiam, quòd Homerus [Greek words] idenzidem appellat. Maximinvs senior, priùs quàm ad imperium conscenderet sub Alexandro Seuero militans, quinto quoque die in armis exercitum educebat, currendo???; & luctando exercebat. Ipse quoque, quanquam iam grandis natu, campestrium exercitationum labores cum eis subibat. Fulg. lib. 2. cap. 2. & Alexand. lib. 1. cap. 20. Avrelianvs Caesar prae caeteris nullum reliquit vacuum diem, quin se simul & suos pilo, sagittis & militaribus armis exerceret. Ibidem. Antoninvs Bassianus Caracalla, praeterquam quòd se cum militibus exercebat, iter semper onustus armis pedes fecit. Alex. lib. 1. cap. 20. ex Spartiano. Atila Aquileiam per aliquot menses, homo eius artificij rudis, obsidens, ad exercendum in tanto otio militem, non longè ab Aquileia montem Vtinum in modum aggeris struxit. Sic enim suo quoque tempore Venetos praedicasse, Otho Frisingensis, scriptor sanè vetustus, retulit. Sigon. l. 13. Imp. occid. Magnvs Sfortia omni vitae tempore in castris aleam perosus, vti duci pariter ac militi maximè pestilentem, ita otij tempora transigebat, vt in vsum militiae ad palaestram cunctos ordines exerceret. Tum enim mos erat multa arte luctari, ingentis ponderis saxum iactare, ferreum vectem iaculari, teretem palum in terga conuersis manibus euibrare, saltu???ue & cursu plurimùm contendere. Quibus in ludis ipse multum lacertosus & industrius facilè validissimum quemque superabat. Iouius in eius vita. Famem, sitim. Lvcani, liberos à prima infantia sine veste aut ministerio seruili, in duritie & parsimonia educabant in syluis, quibus praeda venatica erat cibus, potus verò fontium aliquot. Alexand. lib. 2. cap. 25. Alexander Magnus Darium persequens, per aridam viam iter faciens, maxima siti laborabat. Macedones speculatores regionis, cùm in cauo saxi pauxillum aquae reperissent, eam galea exceptam Alexandro attulerunt. Ille ostendens exercitui, vt apparente aqua bonum animum gererent: nequaquam ipse bibit, sed in omnium oculis & conspectu aquam effudit. Macedones clamore sublato, iusserunt, vt ipse viam praecederet, fortiter siti resistentes, ob regis continentiam atque tolerantiam. Polyaen. lib. 4. & Front. lib. 1. cap. 7. Adduntalij, Macedonem potum Alexandro obtulisse: eum???; interrogasse, Quónam eam aquam ferret? respondente eo, Filijs se illam attulisse: caeterùm licèt illi morerentur, diu superuiuente Alexandro, copiam liberorum sibi non defuturam: Alexandrum cùm iam manu teneret galeam vt biberet, dixisse: Nolle se bibendo aliorum augere sitim, & aquam illi restituisse. M. Cato Vticensis, cùm per Libyae feruidas arenas iter faceret, & propter Solis ardores laborem???ue totus exercitus siti grauiter laboraret, porrecta ei galea aquae plena à milite, vt ad continentiam & tolerantiam suos inuitaret, in exercitus conspectu aquam è galea effudit, ne solus sitim sedasse diceretur, cùm aqua deesset, qua alij sitim extinguerent. Fulgosus lib. 4. cap. 3. M. Antonivs ad Mutinam victus, ad Lepidum fugiens, ad legiones Transalpinas, erat notabile militibus exemplum, qui ex tantis delicijs & luxu facilè aquam puttridam potabat, fructibus agrestibus & radicibus vescebatur. Vorauerunt etiam, vt fama est, corticem: nec ab animalibus nunquam antea gustatis in superandis Alpibus abstinuêre. Plutarchus in Anotonio. Rodolphvs, Romanorum Imperator, cùm Austriam, deficientibus ex genere ducum virilis sexus haeredibus ad imperium deuolutam, assereret, & in bello c̅tra Ottocarum Boëmiae regem fiti laboraret exercitus: ferunt agresti, qui messoribus potum ferret, ablatam hydriam sicera plenam, Imperatori oblatam fuisse. Quam cùm ille vidisset: Reddite, inquit, nam ego exercitui, non mihi sitiebam. Hac sitis tolerantia sitibundum exercitum refocillauit. Aeneas Syluius lib. 3. Commentariorum de gestis Alphonsi. Alphonsvs, Siciliae rex, cùm contra Antonium Caudolam exercitum parasset: eius insidij ieiuno & famelico exercituoccurrere coactus est. In quo periculo cùm miles panem cum raphano & caseo, ingens in tali casu munus, obtulisset, laudato militis animo, accipere noluit: parum conuenire dicens, ieiuno exercitu regem vlla re vesci. Fulgosus lib. 4. c. 3. Aestvm, Frigvs. Germanis vsurpatum fuit, vt pueri ab in eunte adolescentia calores & frigora pati assuescerent, vt???; vilibus tecti amiculis, hyeme pariter atque aestu eodem cultu incederent. Alexand. lib. 2. cap. 25. Spartanos Lycurgi legibus institutos, infantes primùm editos, rigidissima aqua fouere, nudos???ue in patientia laboris enutrire, nihil???; somnicausa sternere, prodit Plut. Agesilavs Lacedae moniorum rex, iam senex, saepeper brumam visus est discalceatus, & sine tunica: vt iuuenibus daret patientiae exemplum. Aelianus. Iphicrates sub hyemem & congelatam aciem videns opportunum tempus hostes aggrediendi, producere milites volebat. Quibus ob vestium tenuitatem & frigoris saeuitiam difficulter obedientibus, ipse quoq; laceram vestem indutus, accedens ad tabernacula, singulos hortabatur, vt hostes inuaderent. Conspicati igitur ducem abiectissima veste amictum, & calceis carentem, pro communi salute se voluntario periculo offerre, eum libenter secuti sunt. Polyaenus lib. 3. Tiberivs Caesar, in Germania trans Rhenum eum vitae ordinem tenuit, vt sedens in cespite nudus cibum caperet, saepe sine tentorio pernoctaret. Suetonius. Severvs Imp. hyeme saeua, aperto capite pcr niues & pruinas, per montes syluas???ue cursitabat, vt milites suo exemplo confirmaret. Spartianus. Hadrianvs Imp. tabernacula militum è frondibus facta ad minuenda caloris vim penitùs subuertit: quòd parùm militare esse duceret, solem & imbres non posse tolerare. Fulgosus libro 2. cap. 2. EXERCITVM, COPIAS, MILITES, SOCIOS, AVXILIA in locis tum per se, tum propter hostes periculosis, in procinctu, in acie, in fuga tueri, defendere, ducere, educere, introducere. Defensionem nostrorum hîc spectamus respectu Loci, illis quomodolibet insesti. Exempla eadem Hostibus quoque accommodari possunt, quatenus conseruando nostros, Hostes opprimimus, impedimus, laedimus. In Locorvm mvnitorvm, Vrbium, Arcium oppugnatione Hîc solius Prouidentiae in defendenda nostrorum vita, ratio habetur. Quatenus verò loca ista Hostibus eripiuntur, in seq. exempla afferentur. Lycvrgvs exquirenti, Cur muros oppugnare vetuisset? Ne à femina, inquit, vel puero, vel simili homine opprimantur praestantiores. Plut. in Apophthegmatib. Mare, Lacvs, Flvmina prudenter superare. Moses Israëlitici dux exercitus, cùm Pharaonem cum I. equitum millibus, peditum c. millibus insequentem videret: non per Arabicum dorsum, qua iter multò breuius Iudaeis in Cananaeam patuisset, veritus, ne in deserto ab Aegyptijs iamiam instantibus & mari inclusus, cùm vnica nox moram internecio ni praeberet (praeda enim onusti exierant Israëlitae, armis nudi) mari virga percusso, fluctibus in diuersa abeuntibus, patefecit repentè populo iter. Dux omnium primus vada ingressus, aquis hinc inde in murorum speciem stantibus, omnem secum traxit multitudinem. Ante quartam noctis vigiliam Arabicum lirus, quod contrà Aethiopico respondet, sine aliquo maiore tumultu primum agmen occupat. Nec Israëlitarum ad mare progressus, fefellit hostem: caeterùm vulgò credidêre, Iudaeos impetum cepisse sese praecipitandi, ne capti ad supplicia & cruciatus traherentur. Verùm vbi aduersum litus ab illis teneri est animaduersum, miraculo rei nonnihil stupore defixi steterunt Aegyptij: inde dolore & ira praecipitante, qua cuique proximum fuit, cum fremitu & clamore ad mare decurunt, vt extremum moratorum opprimerent agmen. Mox verù nudum litus intuiti, sequendi studio temerè & ipsi vada ingrediuntur. Et iam currus equitibus mixti fugientium extrema carpere coeperant vestigia: eussissent???ue hostes non sine Hebraeorum pertubatione & strage ingenti in aduersum litus: nisi fluctus, qui plures horas immoti steterant, rege cum omnibus copij obruto, in se reflui coiuissent. Iosephus, dum miraculo haec facta probare contendit, inde argumentum sumsit, vt diceret magni Alexandri militibus per Pamphylium mareitidem terresrte inter patuisse: Ita, inquit, Deus voluit euenire, vt macedones Persarum regnum euerterent. Strabo cùm miraculi famam accepisset, pelagi naturae ascribere ausus [1771] est, quasi aestuarium ibi maris esset, vbi numerosi exercitus aquis subitò coëuntibus periclitari dicerentur. Sabellicus libro tertio, Ennead. 1. Iosva, Israëlitarum dux, ex Domini praecepto, sacerdotibus praecepit, vt foederis arcam portantes, populo praeirent, populus sequeretur, ad bis mille cubitos: futurum enim, vt quamprimùm sacerdotes pedum vestigia in Iordanis aqua posuissent, Iordanis diuideretur, & aqua supernè dessuens in vnum cumulum restaret: at inferior ab ea diuulsa, in mare mortuum dilaberetur. Id quod & factum est: & sic omnes Israëlitae siccis pedibus Iordanem petiêre, sacerdotibus cum arca in medio Iordane fixis astantibus, donec gens tota transijt. Iosua capite tertio. Croesus Halym ponte copias traiecit. Fama est, fuisse in illis castris Thaletem Milesium, qui quum nusquam fluuius foret vadabilis, nec vllus adhuc esset pontis vsus, quum sinistrum amnem castra habere̅t, fossam à fluuio militari opere in dexteram duxit, castra à tergo amplexus, in eam???ue fluuio repentè immisso, medium alueum inter aditum foueae & exitum penitùs exaruisse. Alij adeò extenuatum ferunt, vt facilè citrò vltro???; vel à pedibus vadari potuerit. Sabel. lib. 6. En. 2. & Frontinus lib. 1. cap. 5. Datames, Euphratem tra̅sgressus, Persarum regum cum maximo exercitu adue̅tare audiens, supra fluuium magnam viam contendit, & curribus binis coniunctis, binos alios imposuit, eos???ue clauis inter se compegit, & iuxta canthos ab inferiori parte tabulas affixit, vt ne rotae in limum fluminis deprimerentur. Viros autem valentissimos, qui optima iumenta fune attraherent, tranare iussit. Postea currus compactos in fluiium immisit. Hoc pacto cùm posteriores impellerent, ij verò qui traiecerant, ab anteriore parte traherent magnis funibus suspensos, inictis superiùs sarmentis atque lignis, fluuium cum suis copijs tra̅smisit, & decem dierum itinere, priùs quàm rex ad flumen perueniret, domum redijt. Polyaen. lib. 7. Idem Autophradatem persequentem fugiens, cùm ad flumen propè venisset, transitum metuens, castra se positurum simulauit. Maximis autem & altissimis tabernaculis ab anteriore parte aedificatis, iumenta posteriùs soluere non permisit, neque militibus arma deponendi potestatem concessit. Hostes tabernacula conspicati, etiam ipsi castra fixerunt. Interea Datames cum instructo exercitu fluuium traiecit. Polyaenus libro septimo. Demetrivs Lycum fluuium rapidissimum tra̅smittebat, peditibus nequaquam peruium, equitibus autem illis duntaxat, qui maximos & robustissimos equos haberent. Ergo equitum triplicem aciem fluctibus opposuit: qua rapiditas fluminis infracta transitum peditibus faciliorem praebuit. Polyaenus libro quarto. Thraces amnes gelatos lacus???ue non nisi ad vulpis itum reditum???; transeunt. Obseruatum, eam aure ad glaciem apposita, coniectare crassitudinem gelu. Plin. lib. 8. cap. 26. Alexander Magnus, prohibente rege Indorum Poro traijci exercitum per flumen Hydaspem, aduersus aquam assiduè procurrere iussit suos. Eo more exercitationis decepto hoste, quia pro aduersa ripa caueretur, per superiorem partem subitò transmisit exercitum. Polyaen. lib. 4. Idem Indi fluminis traiectu prohibitus ab hoste, diuersis locis in flumine equites instituit immittere, & transitum minari. Cum???; expectatione barbaros teneret intentos, insulam paulò remotiorem primùm exiguo, deinde maiore praesidio occupauit: atque inde in vlteriorem ripam transmisit. Ad quam manum opprimendam cùm vniuersi se hostes effudissent, ipse libero vado transgressus, omnes copias coniunxit. Frontinus lib. 1. cap. 4. & Polyaen. lib. 4. Idem Tigrim cum exercitu superaturus (qui summum pectus attingens, multos violenter abripiebat) quò fluminis violentiae obfisteretur, monuit omnes, vt se mutuò manibus comprehenderent, corporum???; veluti molem quandam confertissimam in vnum constringerent. Itaque transierunt, non sine magnis difficultatibus, vt in discrimine summo Macedonum salus fuerit. Diod. lib. 17. Antipater Sperchium transire volebat: equitibus autem Thessalis prohibentibus traijcere, copias abduxit in castra, & Macedonibus imperauit, vt in armis permaneret, neque iumenta soluerent, Thessali Lamiam equitantes, prandium fecerunt in singulis aedibus. Antipater praeuertens eos, per fluuium copias traduxit, priusquam excurrerent ad repellendum Thessali, Lamiam irruptione facta cepit. Polyaenus libro quarto. Xenophon vlteriorem ripam Armenijs tenentibus, duos iussit quaeri aditus: & cùm à ciceriore repulsus esset, transit ad superiorem. Inde quoque prohibitus hostium occursu, repetijt vadum inferius: iussit???ue ibidem militum partem subsistere, qua, cùm Armenij ad inferioris vadi tutelam redijssent, per superius transgrederetur. Armenij credentes decursuros omnes, decepti sunt à remanentibus. Hi cùm, resistente nullo, vadum superassent, transeuntium suorum fuêre propugnatores. Front. libro primo, capite quarto, & Polyaenus lib. primo. Clearchvs magnum exercirum ducens, peruenit ad fluuium, alibi transitu facilem vsque ad tibias, alibi profundum vsque ad axillas. Primò conabatur ibi, vbi facilis transitus erat, traducere. At hostibus procul à fluuio fundas iacientibus & sagittantibus, auque transgredi prohibentibus: Clearchus per eam partem, quae profundior erat, armatos duxit, vt maxima corporis pars sub fluuio absconderetur, quae verò emineret, scuto protegeretur. Armati sine periculo transgressi, hostes repulerunt. Reliquus deinde exercitus, nemine impediente, faciliori parte fluuij transijt. Prontinus libro primo, capite quarto. Pelopidas Thebanus, cùm in Thessalia flumen transire non posset, in stantibus hostibus, castrisad fluuium positis, à fronte vallum circumdedit. Multis lignis exectis, quietem militibus concedens, media nocte vallum combussit. Igni verò vndique in altum sublato, hostes ab insequendo prohibebantur. Pelopidas cum suis a bsque periculo traiecit. Frontinus libro primo, capite quaro. Idem cùm à The Talis in fugam versus, flumen in quo tumultuarium fecerat pontem, liberasset: ne sequentibus hostibus idem transitus maneret, nouissimo agmini praecepit, incenderent pontem. Front. lib. 4. cap. 7. Hiero Syracusanus, cùm fluuium transire prohiberetur ab hostibus, armatos in transitu constituens, iussit equites iuxta fluuium ascendere, tanquam ibi transturos & leuis armaturae milites. Hostes verò supra equites suas copias eduxerunt, vt eos ac leuis armaturae milites transitu arcerent. Tum Hiero armatos traduxit, vim adhiben aduersatijs, qui pauci reliqui erant, & signum repentè inermibus & equitibus sustulit. Qui reuersi traiecerunt, armatis, qui antè transgressi fuerant, redeuntes hostes sustinentibus. Polyaenus lib. 2. Annibal Rhodanum transiturus cum exercitu, cum ex aduersa ripa Volscorum gens transitum prohiberet: Hannonem noctu cum parte exercitus occultè transmittit. Is castra Gallorum nil tale opinantium aggressus, eos in fugam vertit. Annibal interim cum reliquo exercitu fluuium superauit. Liuius Dec. 3. lib. 1. D. Ivnivs Brutus, cùn ub Kysutabua, ad Lethen amnem copias admouisset (id flumen Romani Obliuionem dicunt) miles subita religione adductus, quum imperio compelli non pesset, vt id flumen vadaret, dux signum in vlteriorem proiecit ripam. In quo repetendo fluuius à paucis primò, mox ab vniuerso exercitu superatus est. Sabellicus libro nono Enneadis quintae. Q. Lvctativs Catulus, cùm à Cimbris pulsus vnam spem salutis haberet, si flumen liberasset, cuius ripam hostes tenebant, in proximo monte copias ostendit, tanquam ibi castra positurus: ac praecepit suis, ne sarcinas soluerent, aut onera deponerent, ne quis ab ordinibus aut signis discederet: & quò magis persuasionem hostium confirmaret, pauca tabernacula in conspectu erigi iussit, ignesque fieri, & quosdam vallum struere, quosdam in lignationem, vt conspicerentur, exire. Quod Cimbri verè agi existimantes, & ipsi castris delegerunt locum: dispersi???; in proximos agros, ad comparanda ea, quae necessaria sunt mansuris, occaionem dederunt Catulo non solùm flumen traijciendi, sed etiam castra eorum infestandi. Front. lib. 1. cap. 5. Q. Sertorivs in Hispania, cùm à tergo instante hoste flumen traijcere haberet, vallum in ripa cius in modum cauae lunae duxit, & oneratum materijs incendit: atqui ita exclusis hostibus fluuium liberè trangsgressus est. Frontinus libro primo, capite quinto. Cn. Pompeivs, cùm flumen transire propeer oppositu̅ exercitum hostium non posset, assiduè producere & reducere in castra instituit, deinde in eandem persuasionem hoste perducto, ne vllam viam ad progressum Romanorum teneret, repentè impetu facto transitum rapuit. Front. lib. 1. c. 4. C. Ivl. Caesar in britannia ingentem fluuium traijcere conabatur Rex Britannorum Cassouellaunus cum multis equitib. & essedis eum transitu arcebat. Caesarem maximus elephas sequebatur, animal Britannis inuisum eum ferreis squamis munijt, & altissimam in eo turrim extruxit, in qua sagittarios & funditores constituros iussit flumen ingredi. Britanni perterrebantur, inuisum & grande supra modum animal conspicati. Nam de equis quid attinet referre, cùm etiam apud Graecos equi, viso nudo elephante, fugiant? Itaque Romani sine periculo flumen transmiserunt. Polyaen. lib. 8. Idem aduersus Gergobiam, vrbem totius Galliae maximam, expeditionem suscepit. Ei eregionè castra posuit rx Gallorum Vercingetorix. Magnus eos in medio separabat fluuius nauigabilis, transitu???; difficillimus. Caesar ad ripam multis diebus suos eduxit. Barbari eum contemti habere ceperunt, quòd transmittere non auderet. Ille noctu duas legiones in profundis syluis occuluit: qui dum Galli Caesarem obseruarent, ipsi ad superiorem fluminis partem, ponte olim interrupto, strata compacta etiamnum habente, supremis [1772] duntaxat trabibus ademtis, ex nemore comparatis lignis celeriter pontem refecerunt, & transierunt. Galli insperato transitu perterriti, fugam capessebant: Caesar cum reliquis per extemporalem pontem transijt. Idem. Idem vt Germanis suorum finium tuendorum curam inijceret, qui tam licentiosè aliena inuadere consueuerant, Rhenum copias traijcere constituit. Decem dierum spacio ponté Rheno imposuit: cuius iungendi mira fuit ratio, propter aedificandi solertiam celeberrimam, cuius ipse in Commentarijs ad longum meminit. Romani facilimè pontibus flumina sternunt, vt in quo milites non secus atque alia in re bellca subinde exercentur, cùm in Istro & Rheno, tum in Euphrate. Latae naues sunt, quibus iungitur fluuius. Recendunt autem fursum nonnihil supra eum locum, quem iuncturi sunt: dato???ue signo, vnam primam nauem dimittunt, quae secundo flumine iuxta suam ripam feratur. Quae vbi ad locum ponte iungendum peruenerit, stoream saxis plenam in flumen conijciunt, funi alligatam instar ancorae: quo deuincta nauis in ripa consistit, tabulis & iuncturis, quarum rerum copiam vehit, subitò vsque ad excensum constrata. Deinde aliam paululum ab illa dimittunt, & mox aliam, donec in aduersam ripam perduxerint iuncturam. Nauis verò ea, quae ad hostes accedit, etiam turres habet, & portam, & sagittarios, & catapultam fert. Suidas in voce [Greek words]. Traianvs, expeditione Parthica, cùm ea regio quae ad Tigrim fluuium spectabat, materiam ad aedificandas naues non ferret, ea nauigia quae in syluis apud Nisibin secerat, plaustris in flumen conuehi iussit (sic enim comparata fuerant, vt dissolui & coniungi possent) aegre???; ad radices Cardyni montis pontem fecit in flumine continuatis nauibus, quamuis hostes ex aduerso collocati prohiberent. Dion 7 Xiphilinus. Constantinvs Magnus cùm ad Hadrianopolim in ripa Hebri sl. consedisset contra Licinium tyrannum, pontem se transeundi fluminis causa facere velle simulauit, qua in parte latissimus amnis erat. dum???; ei rei impedien dae hostes intentos videt, quinque millia sagittariorum peditum cum equitibus octoginta in colle quodam syluis pleno in insidijs collocat. Inde alia in parte flumine, qua arctissimum erat, superato, repentè in hostes irrumpit, ac signo Crucis illato, eorum triginta millia strauit, ac sub noctem castra etiam coepit. Sigonius lib. 3. Imp. occid. Hvnni Scythico bello desperato, pellibus palea plenis pro ratibus vsi, cum vxoribus & liberis Istrum transierunt. Gregoras libro secundo. Quum Tartari sub rege Hungariae Bela IV. Strigonium obsessuri aduentarent: in Danubio glacie constricto pedestre praelium saepe commissum est. At equitatum fluuio credere non audebant. Ergo multa in ripam armenta ducta, ibi sine custode triduo dimittunt. Strigonienses hostem abijsse rati, traiecto amne pecora cuncta rapiunt, & in citeriorem ripam abigunt. Hoc vbi gens fera nouit, rata eodem exemplo, se tutò equitatum amni committere posse, Danubium sicco pede traiecit, & vniuersam ripam numeroso equitatu occupauit. Bonfinius lib. 8. Dec. 2. & Fulg. lib. 7. cap. 4. Scythae Graecis bellum facturi Danubium transierunt, corio subere expleto, itaque compacto, vt nec minima guttula penetraret. Scytha enim subere conscenso, equina???ue cauda prehensa, & sella caeteris???ue belli instrumentis impositis, equo pro velo, corio pro naue vtens, Istri vastum pelagus tranabat. Nicetas lib. 2. Atapacvs Persa, Clyzasthlanis Iconij Sultani aduersus Manuelem Comnenum Imp. dux, profligato suo ad Maeandrum fl. exercitu, suae saluti consulturus, vadum quaerit. Quia verò flumen nusquam transiri poterat, capto extemporè consilio, scuto pro lintre vsus, laeua equum iuxtà natantem trahens, & dextra gladium pro gubernaculo sustinens, tranauit. Cùm in vlteriorem ripam euasisset, & tumulo co̅scenso quis esset praedicaret, quò Turcae eò confluerent, ab Alano quodam ibi occisus est. Nicetas lib. 6. Anno 1510. Maximiliani Imp. milites Verona egressi, vt in pagos plerosque, qui exercitum Venetorum receperant, rebúque omnibus iuuerant, iracundiam exercerent suam, atque inde pabuli copiam aliquam in oppidum importarent, cùm quinque millia passuum processissent, ad aquae Martinianae pontem substiterunt, vt Venetos excurrentes à fluminis tra̅situ prohiberent. Leon. Apulus cum expeditis militibus & equitibus à Veneto duce acceptis, equites Epirotas triginta ad superiorem fluminis partem longo circuitu, ne ab hostibus co̅spicerentur, misit. Illi repertis in primo colle vadis, flumen transierunt: eodem????; & circuitu & celeritate vsi, magno clamore sublata, repentè in hostes à tergo impetum fecerunt. Qui noua re perturbati, cùm reliquum adesse exercitum crederent, relicto ponte, in fugam se coniecerunt. Bembus lib. 10. historiae Venetorum. Caesaris Maximiliani copiae ad Medoacum amnem in magnas angustias à Venetis redactae, intempesta nocte, silentio copijs eductis, & relicta leui tantùm armatura equestri, quae frequentes excitaret ignes, & speciem praesentis exercitus redderet, ad superiora fluminis vada contendunt, ludificati???ue Barth. Liuianum Venetorum imp. flumen transmittunt. Equitatus omnis in vnum agmen conglobatus, superiore loco in amnem se coniecit, vt profluentis impetus ea obice frangeretur, lenior???; aquarum vis & humiliora vada transeuntes cohortes exciperent. Iouinus in Piscario lib. 1. Est mons Mauritaniae, Farrobus nomine, minoris Atla̅tis pars viginti passuum millibus Arzila (cui Io. Menesius sub Emmanuele Lusitaniae rege praeerat) distans. Secundùm illius radices amnis fluit, qui hyeme tantis aquis augetur, vt vado transi ri non possit. Mauri ea re freti, securè in pagis, qui sunt in monte admodum frequentes, hyemabant, maximos???ue armentorum & pecudum greges alebant. At Menesius in intimis aedibus, ne ea res in vulgus emanaret, duas quadratas aedificari iubet. Cuiuslibet autem lintris magnitudo tanta erat, quanta posset vnius validi iumenti tgergo supportari. His perfectis, se tantisper continuit, dum noctem pluuijs & tempestate turbidam videret. Eam nactus tempestatem, quam optabat, signum excursionis properè faciendae dari iubet. Vbi ad fluuium peruenêre, qui tunc super ripas effusus, multò maiorem telluris partem, quàm suspicati fuerant, inundabat: lintres, quas iumenta portabant, in ripa deponi praecepit. Tum vni è suis domesticis, qui Fernandus Freitas appellabatur, imperauit, vt extremitate cuiusdam funis mordicùs apprehensa, fluuium nando traijceret, vsque eò dum modicae terrae planiciem, quae vltra aluei partem, qua fluuius maiore impetu ferebatur, in aquis eminebat, attingeret. Eo fune erat iam vna ex lintrib. alligata. Ergo postquàm is, qui fluminis alueu̅ transierat, in locum peruenit, & inde contrariam ripam superauit, lintrem ad se facillimè traxit. Similiter cùm funis alius, quo altera ex lintribus colligata fuerat, ex prima necteretur, minimo cum negotio traducta fuit. Cùm igitur vtraque fuisset vtrinque funibus altera ex parte laxatis, ex altera co̅tentis munita, prout transmissionis illius vsus flagitabat, vt illae vltrò citro??? facilè commearent: equite ephippia detrahunt equis, ea???ue lintribus imponunt, ipsi???ue lintribus ita fluuium pau latim traijciunt, vt equos habenis deductos transnare compellerent. Superato slumine in homines inopinatò inuadunt, multos capiunt, plures interimunt, magnam???ue praedam faciunt, exercitum???; incolumem reducunt. Vbi ad fluuium ventum est, abacti greges primùm fluuium nando traijcere compelluntur, dein de ipsi lintribus eadem ratione, qua nocte fuerant transuecti, & multò etiam faciliùs eundem fluuium transmiserunt: Arzilam???ue, cùm aduesperasceret, ingressi sunt, cu̅ magna eoru̅, qui relicti fuerant, admiratione. Fieri enim non posse crediderant, vt in tam saeua tempestate vel fluuiu̅ transire, vel illo transmisso, histium multiu dinem armis exercitam euadere possent, maximè verò, cùm regressus esset difficillimus, & posset facillimè recisis lintrium funibus impediri. Orosius lib. 3. rerum Emmanuelis. Rex Calecutiensis, Cochimensi regi, ob foedus cum Lusitanis initum, exitium minabatur. Regni vtriusque fines aestuario ingenti erant diuisi. Locus autem, quò Calecutiensis Cochimum contendebat, erat eiusmodi, vt aestu decedente, vado transiri posset. Eò cùm Calecutiensis exercitum perduxisset, continuò antesignanis vadum tentare praecepti. Sed ij non modò transitu prohibiti sunt, verùm multos è suis amiserunt. Ergo ad fraudem conuersus, Cochimensem quaestorem, qui singulit propè diebus de gentis more militibus stipendia persoluebat, per internuncium magnis muneribus atque promissis allexit, vt milites stipendio fraudaret. Quaestor pecunia corruptus, morbum simulauit, & in vrbem se continuò recepit, edixit???ue militibus, vt qui stipendium sibi soluere cuperet, in vrbem ad illum tenderet. Quo facto multi sein nepos, dux belli, continere non poterat. Quaestor solutionem de die in diem differebat. Hostes interim vadum minimè tentabant, vt Cochimenses negligentiores redderent. Postquam Calecutiensis ad hunc modum miliets delapsos, & eos, qui remanebant, munùs ad defensionem intentos animaduerit, repente suas copias vadum cum celeritate transire iussit. Naramuhimus fortissimè dimicans, sagittis confixus, occicitur. Osorius libro tertio rerum Emmanuelis. Fossas svperare. Spartacvs fossam, qua erat à M. Crasso circumdatus, caesis captiuorum pecorum??? corporibus, noctu repleuit, & supergressus est. Front. lib. 1. cap. 5. Regiones sqvalidas, desertas, siticulosas superare. Cùm Cambyses contra Aegytios per deserta Arabiae expeditionem instituisset: Rex Arabum rationem docuit, quomodo siccanea loca superare posset. Namque Camelos omnes, [1773] posteaquam vtribus camelinis aqua completis onerauit, egit ad loca humore carentia, ibi???ue Cambysis exercitum praestolabatur. Alij tamen aliter rem gestam narrant. Est magnum in Arabia stumen, nomine Cerys, exiens in mare rubrum. Ab hoc flumine fertur Arabum rex canalem ex bouinis, alijs???ue crudis corijs consutum, tanta longitudine produxisse, vt ad loca arida per illam aquam produxerit: in???ue ipso arido solo ingentes cisternas fodisse, quae recepca aqua potum suppeditarent. Et cùm sit à flumine ad terram aridam duodecim dierum via, per tres aquaeductus in totidem partes aquam deduxisse. Herod. lib. 3. Antigonvs rex Gadamartis in ciuitate Medorum hyberna agebat. Eumenes viam vsque ad mille stadia dispositis vndique praesidijs, praeoccupauerat. Ea via ducebat per inferiores montes. Subiectus erat campus aequalis, carens aqua, inhabitatus, nullo gramine praeditus, non arbore, non planta. Sed cùm sulphure multa???ue salsuginosa materia scateret, neque animalia neque homines per eum iter habere poterant. Antigonus praesidia secus viam collocata declinans, per medios duces elapsus, planiciem conficere statuebat. Quam ob causam decem millia cadorum iussit consui, eos???ue repleri aqua, commeatum???; decem dierum comportati. Sic per media̅ inhabitabilem planiciem duxit exercitum noctu, ignes incendere vetans, ne profectio cognosceretur. Polyaenus lib. 4. Iphicrates viamaridam biduo profecturus, praecepit vasa repleri aquis, & duxit exercitum pernoctem. Facto die castrametatus est, & iussit cibum capere. Postquam quieuerunt interdiu, iterum noctu iter facere. Sic pro biduo duabus noctibus frigus captantes euaserunt, & vna dies atq; aqua ipsis suffecit. Polyaenus lib. 3. Cn. Pompeivs contra Albanos profectus, cùm eum longa, arida, & aspera via exciperet, decem millia vtrium aqua impleuit, at???; ita in hostem duxit. Plut. in Pompeio. Regiones asperas, montuosas transmittere. Alexander Magnus per Ossam montem gradibus per praecipitia incisis, quam pòst Scalam Alexandri vocarunt, exercitum in Thessaliam duxit, Thessalis angustias Tempe frustra custodientibus. Polyaenus lib. 4. Hannibal aeternis damnatas niuibus Alpes incredibili ausu, pari successu superauit. Ad eas vbi peruenit, & editissimos tumulos à montanis insideri vidit: Gallorum sociorum exploratione edoctus, interdiu tantùm obsideri saltum, nocte in sua quenque dilabi tecta, luce prima subijt tumulos, vt ex aperto atque interdiu viam per angustias facturus. Die deinde, simulando aliud quàm quod parabatur, consumto, cùm eodem, quo constiterat, loco castra communisset, vbi primùm digressos tumulis montanos, laxatas???ue sensit custodias, pluribus ignibus quàm pro numero manentium in speciem factis, impedimentis???ue cum equite relictis, & maxima parte peditum, ipse cum expeditis acerrimo quoque viro raptim angustias euasit: ijs???ue ipsis tumulis, quos hostes tenuerant, consedit. Iam cùm in summas Alpes euasisset, & conspecta Italia animos milites recepissent, ventum est ad rupem angustissimam, ita rectis saxis, vt. aegrè expeditus miles tentabundus, manibus???ue retinens virgulta ac stirpes circà eminentes, demittere sese posset. Natura locus iam antè praeceps recenti terrae lapsu in pedum mille admodum altitudinem abruptus erat. Ea verò via insuperabilis fuit. Nam cùm super veterem niuem intactam noua modicè altitudinis esset, molli, nec prae altae niui facilè pedes ingredientium insistebant. Vt verò tot hominum iumentorum???ue incessu dilapsa est per nudum infra glaciem fluentem???; labem liquescentis niuis ingrediebantur. Tandem ne quicquam iumentis atque hominibus fatigatis, castra in iugo posita aegerrimè ad idipsum loco purgato. Tantum niuis fodiendum atque egerendum fuit. Inde ad rupem minuendam, per quam via vna esse poterat, milites ducti, cùm caedendum esset saxum, arboribus circà immanibus deiectis detruncatis???ue, struem ingentem lignorum faciunt: eam???ue cùm & vis venti apta faciendo igni coorta esset, succendunt, ardentia???ue saxa infuso aceto putrefaciunt. Ita torridam incendio rupem ferro pandunt, molliunt???; anfractibus modicis cliuos, vt non iumenta solùm, sed elephanti etiam deduci possent. Quatriduum circa rupem consumtum. Inde ad planum descensum est, etiam locis mollioribus & accolarum ingenijs. Liu. Dec. 3. lib. 1. Tvrcorvm XXX. millia anno Sal. 1476. in Forumiulij facta irruptione, inde per abrupta & confragosa montium loca, vel ipsis Alpium incolis aditu difficillima, in Germaniam euasêre: Multa sanè, & horrenda facinora, & quae vix sibi fidem vendicent, in superanda Alpium asperitate edidêre, quorum illud silentio indignum mihi videtur, quòd non vno loco, vbi ad rupes & asperos montium anfractus peruenêre, equos restibus alligatos in subiectas crepidines demissos, accepimus, atque deinde in alias, donec in profundissimas valles sit ventum. Interdum vniuersus equitatus, vel certèmaior illius pars (quod ex ipsis vestigijs postea intelligi potuit) per adeò ardua loca praeceps datus est, vt per ducentos fermè passus non modò locis illis quisquam pedibus vadere possit, sed ne consi stere quidem, nisi virgulto se aliquo applicuerit. Quid quòd vbi per iuga Alpium vsque in montanae Carniae fines decurrêre, nunciatum???ue interim esset, ab Alpium incolis iuga montis, qui Lanceae dicitur, quà vnicum eis iter in Germaniam patebat, infessa, intrepidè ad locum progressi, neque montis altitudine qui in immensum assurgit, neq; ascensus arduitate deterriti, sed scutis subnixiper aduersam rupem ad hostem repsere potiùs quàm subiêre. Quo audaci in coepto territi illi qui praesidio erant, trepidare coeperunt: inde in fugam turpiter dilapsi, ingentis cladis inferen dae Barbaro materiam praebuê. Sab. lib. 10. Dec. 3. Franciscvsi. Gallorum rex anno 1515. Mediolanense imperium recuperaturus, auctore duce???ue Triuultio, qui assiduè omnes aditus per inaccessas montium crepidines fuerat contemplatus, inusitatum iter currulibus tormentis aperuit: ad dextram inter maritimas & Coctias alpes perimas valles Argentarij fluminis insinuando agmina, atque euadendo in praeruptos vertices excelsissimorum montium, adeò vt tormenta saepe ductarijs praetentis funibus suspensa per trochleas legionum manibus traducerentur, quum profundissimae valles interciderent: nec tantae molis apparatus iugis aut militum humeris educi posset. Quinq; dierum labore per haec itinera plena rerum omnium difficultatibus, deceptis Heluetijs, in Italiam est peruentum, eo laetiore laboris atquepericuli exitu, quòd dum inaccessos saltus vijs pensilibus ad latera cautium exaggeratis, ad iter patefaciunt, Palicia cu̅ quatuor alis equitu̅ ad distinendos fallendos???ue hostes superiora Perosae montis iuga, ductantibus alpinis agrestibus, transgressus. Prosperum Columnam pontificium ducem inopinato aduentu oppressit. Iou. in Leone X. lib. 3. Nives svperare. Cùm Saraceni hyemali tempore inuaderent Pampilonem, & Rex Nauarrae Sancivs Garsiae vltra Pyrenaeum ageret, audito periculo, de crudis corijs fecit abarcas, quibus pro sotularibus per medias niues transiuit illaesus. & ab hoc facto fuit exinde dictus Abarca (& aliqui, qui ex genere eius processerunt adhuc hodie cognomen retinent ab Abarca) Circa auroram adueniens, tanta strage effecit hostes, vt vix supereffet cladis nuncius. Rodericus Toletanus libro 5. rerum Hispan. cap. 22. Regiones feris infestas transmittere. Regiones feris infestas transmittere. Moses Hebraeus dux Aegyptijs ex oraculo datus, omnibus quae bellum necessaria erant comparatis, in Aethiopas mouit: quibus ne suus accessus aliquo modo praesentiretur, à ripa fluminis diuersus ducere constituit. Verùm quia per loca serpentibus infesta ductandus erat exercitus, vim Ibidum ingentem papyraceis instrumentis in arcarum speciem contextis inclusit, ijs???ue praemissis, serpentes partim confecit, partim fugauit, incolumem???; ad Meroëm vsque exercitum perduxit, Ioseph. lib. 2. Antiq. Iud. EXERCITVM, MILITES SVOS CONTRA HOSTIVM insidiantium, inuadentium, resistentium, vim tueri. Partim Delvdendo, Ne Hostis Instet, inuadat, insequatur: Simulatione quietis Castrametationis, Praeparationis ad pugnam. Darivs Persarum rex in Scythia circumuentus, consilio Go bryae vsus, vbi nox affuit, reliquit in castris viros morbis affectos, & eos quorum amissio minimi facienda esset, nec non omnes afinos alligatos: asinos quidem, vt ruditum ederent: infirmos autem homines hoc praetextu, vt dum ipse cum flore copiarum adoriretur hostem, isti interea castra tutarentur. Haec persuadens his qui relinquebantur Darius, accensis ignibus quàm maturrimè ad Istrum contendit. Asini, quòd multitudine destituti essent, eò magis rudere. Quos audientes Scythae, credebant omnino, Persas in eisdem permanere castris. Verùm vbi illuxit, ij qui relicti erant, cognito se proditos esse à Dario, manus extenderunt ad Scythas. Herod. lib. 4. & Polyaenus lib. 7. Post infelicem pugnam ad Salaminem Xerxes rex veritus, ne quis Ionum à Graecis subornatus, aut sua sponte, ad sol [1774] uendos pontet in Hellespontum nauigaret, vnde ipse in Europa deprehensus de salute periclitaretur, de fugiendo consultabat: nolens tamen neque à Graecis neque à suis, detegi, aggerem in Salamine tentabat educere, naues???ue Phoenicum oneratias, vt pro rate ac muro essent, innectebat: & se, tanquam aliam pugnam haualem facturus, ad bellum instruebat. Quae agentem videntes caeteri, pro certo habebant eum manendi animo atque bellandi illa apparare: sed nihil eorum Mardonium latebat, vt probè gnarum ingenij illius. Herod. libro 8. Philippvs in Amphissensium terram expeditionem parabat. Athenienses & Thebani augustias maris (quae Cyaneae dicuntur (praeoccupauerant: neque quemadmodum transiri posset, vlla ratio poterat inueniri. Decipit hostes Philippus, fictis literis ad Antipatrum missis in Macedonia̅, se expeditionem contra Amphissenses susceptam in aliud tempus reijcere, atque iam in Thaciam festinare: quod eius regionis incolas nouis rebus studere audiuisset. Tabellarius per angustias iter facit, quem duces Chares & Proxenus capiunt. Cum???; epistolan legisset, fidem habentes scriptis, angustiarum custodiam relinquunt. Philippus sine periculo transijt, & redeuntes duces superauit, Amphissa???; potitus est. Polyaenus libro 4. & Front. lib. 4. Philippvs Demetrij filius, bellum gerens cùm Attalo rege Pergameno & Rhodijs, & quemadmodum per mare effugere posset, deliberans, transfugam Aegyptium misit, qui committendum praeparari: noctu???; multos ignes fecit, vt manere exercitus videretur. At cùm Attali milites ad naualem pugnam se instruerent, & ex eo loco, per quem exitus nauibus erat, praesidia deducerent: Philippus clàmomnibus abnauigauit. Polyaen. lib. 4. Idem oppugnans longo tempore Carras oppidum, cùm nulla ratione capere posset, atq; discedere sine periculo cuperet, noctem caliginosam obseruauit: iussit???ue fabros dissoluere machinas, ipso tamen sonitu fabricantium morem referre. Carrenses audito sonitu portas intrinsecus firmiùs claudebant, & machinis contraria tormenta parabant. Interea Philippus clàm vnà cum ipsis tormentis per noctem discessit. Polyaenus lib. 4. Datames Autophradatem persequentem fugiens, cùm ad flumen propèvenisset, transitum metuens, castra se positurum simulauit. Maximis autem & altissimis tabernaculis ab anteriore parte aedificatis, iumenta posteriùs soluere non permisit, neque militibus arma deponendi potestatem concessit. Hostes tabernacula conspicati, etiam ipsi castra fixeru̅t. Interea Datames cum instructu exercitu fluuium traiecit. Polyaenus lib. 7. Cimon Atheniensis in castris moriens monuit suos, vt extemplò discederent, & mortem suam tegerent. Contigit autem, vt nemine sentiente neque hostium, neque sociorum, illi reuerterentur incolumes ductu auspicijs???ue Cimonis, vt Phanedemus ait, dies iam triginta defuncti, Plutarchus in Cimone. Chabrias cùm è Laconum terra multam praedam abegisset, exeuntibus ad ferendum suis auxilium Spartiatis, duce Agesilao, milites in collem excelsum conduxit: iumentisque & captiuis in munitissimum locum impositis, castra circum ea locauit. Lacones quinque stadiorum spacio eregionè castrametabantur. Imperauit Chabrias, vt ignes plurimi per noctem incenderentur: & secunda vigilia promulgauit. vt relictis iumentis & pecudibus ipsi per posteriorem collit partem discederent. Qui mandato parentes, clàm discesserunt. Lacones & ignem conspicientes, & iumentorum vocem exaudientes, cùm Athenienses remanere putant: sub diluculum vasis conclamatis, accepta ad ineundam pugnam tessera, ad collem processerunt. Postquam verò appropinquassent, & inania castra inuenissent, exclamauit Agesilaus: Optimus equidem dux est Chabrias. Polyaenus libro tertio Iphicrates, clàm hostibus propè imminentibus, vt sine periculo castra moueret, quotquot erant arbores in eo loco resecuit, vt appendit illis scuta, galeas, hastas. Hostes igitur ex his eos manere conijciebant. Iphicrates verò cum omnibus copijs tutò castra mouit. Polyaenus lib. 3. Idem in Thracia, cùm depresso loco castra posuisset, explorasset autem, ab hoste proximum teneri collem, ex quo vnus ad opprimendum ipsos descensus erat: nocte, paucis intra castra relictis, imperauit, vt multos ignes facerent: educto???ue exercitu & disposito circa latera praedicta viae, passus est transire Barbaros: locorum???ue iniquitate, in qua ipse fuerat, in illos conuersa, parte exercitus terga eorum cecîdit, parte castra fecit. Frontinus libro primo, capite 5. & Polyaenus lib. 3. Milites Corinthii, in supplementum Timoleonti, qui Syracusas occuparat, missi, qui Thurij, agebant, cùm formidarent Carthaginensium classem, quae cum Hannone asserua bat ipsos ad Messanam, & multos dies mare ventis saeuiret, perrexerunt pedibus per Brutios proficisci, Rhegium???ue quà barbarorum voluntate, quà vi peruenêre. At classis Punicae praefectus, cùm expectaret Corinthios, persuadens sibi acutum commentum se & perquàm callidum excogitauisse: coronas imperat nautis sumere, naues clypeis Graecis & palmis orn???t, atque ita versus Syracusas contedit, praeuectus???; arcem cum strepitu, plausu, & risu, quo perculsos redderet obsessos in arce, Corinthios clamauit se modò traijcientes fudisse mari, & cepisse. Dum ille has nugas & praestigias agit, Corinthij qui ex Brutijs peruenerant Rhegium, vbi nulla mari custodia fuit, & venti, qui prodigiosè ceciderant, tranquillum aspectu & lenem praebuerunt transitum, properè conscenderunt pontones & naues piscatorias, quae ad manum erant: atque in Siciliam tam turò, tanta???; transmiserunt tranquillitate, vt equos iuxta nauigia nantes traherent habenis. Qui vt omnes iam traiecerunt, atque ad Timoleontem peruenerunt: extemplò is potitus est Messana, ac signa Syracusas mouit, fortuna sua rebus???ue gestis plus quàm copijs fretus, neque enim plus quatuor millibus militum habebat secum. Plut. in Timoleonte. Pyrrhvs Epirotarumrex, cùm Tarentinis contra Romanos suppetias tulisset, & interea à Carthaginensibus nauali praelio victus esset: de fuga tale cepit consilium. E Sicilia post cladem acceptam reuersus, legatos cum literis ad Asiae reges, & ad Antigonum Macedoniae regem dimisit: ab alijs pecuniam, ab alijs auxilia, ab Antigono verò vtrunque exposcens. Cùm legati diuersi literas ei reddidissent, Epirotarum & Tarentinorum principes in concionem vocat. Ibi quas acceperat literas sanè recitauit, sed propediem affutura auxilia affirmauit. Cùm percrebuisset igitur fama in Romanorum etiam exercitu, & è Macedonia, & ex Asia magna Pyrrho auxilia aduentare, nihil illi noui moliri ausi sunt. Pyrrhus verò ea quae consecuta est noste, ad Epiri montes (quae Ceraunia vocant) classe transuectus est. Pausanias in Atticis. Annon cum Carthaginensibus Siciliam praeterlegebat. Dionysius tyrannus naues aduersus eum non paucas numero misit, quae propemodum, iam accedebant. Annón suis nauibus vela detrahit: idem faciunt hostes. Annón suis mandat, vt celeriter explicent vela, & hoc pacto cunctantes & perturbatos effugit. Polyaenus lib. 5. Philopoemenes Megalopolitanus à Lacedaemonijs propemodum deprehensus, cùm Eurotam fluuium traiecisset, equitibus mandauit, vt equis frena detraherent, & ex aqua potum haurire sinerent. Cùm autem locus ille multa syluaabundaret, Lacedaemonij magna, fiduciam conspicati equos effrenantium ac potum ducentium, suspicabantur in nemore magnas aliquas copias sociorum Philopoemenis latêre, neque transmittere fluuium audentes reuertebantur. Polyaenus lib. 6. Circumuenti à Romanis Ligvres, per diuisa loca bubalos laqueis ad arbores alligauerunt, qui deducti frequentiore mugitu speciem remanentium praebebant hostium. Front. lib. 1. cap. 5. Cn. Fonteivs Crassus in Hispania cum tribus millibus hominum praedatum profectus ad Hasdrubalem, & ad primos tantùm ordines relato, consilio, incipiente nocte, quo tempore minimè expectabatur, per stationes hostium erupit. Front. lib. 1. cap. 7. L. Sylla bello sociali apud Eserniam inter angustias deprehensus ad exercitum hostium, cui Duillius praeerat, colloquio petito, de conditionibus pacis agitabat sine effectu. Hostem tamen propter inducias negligentia resolutum animaduertens: nocte profectus, relicto buccinatore, qui vigilias ad fidem remanentium diuideret, & quarta vigilia commissa eum sequeretur, incolumes suos cum omnibus impedimentis tormentis???ue in tuta perduxit. Frontinus libro 1. capite 5. L. Lvcvllvs Syllae iussu classe in Aegypto comparata, in Cyprum traiecit. Nunciato hostes sub promontorijs, stare & ipsum captare: subduxit classem omnem, ciuitatibus???ue de hybernis scripsit & annona, quasi illic ver expectaturus. Inde aspirante, nauibus repentè deductis vela fecit. Interdiu velis subductis & contractis nauigans, noctu in altum datis, Rhodum applicuit sospes. Plut. in. Lucullo. Spartacvs cùm à L. Varinio Procos. praeclusus esset, palis per modica interualla fixis ante portam, erecta cadauera (adornata veste atque armis) alligauit, vt procul intuentibus stationis species esset, ignibus per tota castra factis. Imagine vana deluso hoste, copias silentio noctis eduxit. Front. lib. 1. cap. 5. Mithridatesrex, circumuallante Pompeio, fugam in proximam diem moliens huius consilij obscurandi causa, latius, & vsque ad applicitas hosti valles, pabulatus est. Colloquia quoque cum pluribus, auertendae suspicionis causa, in posterum constituit. Ignes etiam frequentiores per tota castra fiera [1775] iussit. Secunda deinde vigilia praeter ipsa castra hostium, agmé eduxit. Frontinus lib. 1. cap. l. Cn. Pompeius Brundusij, cùm excedere Italia, & transferre bellumproposuisset, instante à tergo Caesare, conscensurus classem, quasdam obstruxit vias, alias parietibus intersepsit, alias intercidit fossis, eas???ue sudibus erectis praeclusas, operuit cratibus humo aggesta: quosdam aditus, qui ad portum ferebant, trabibus transmissis, & in densum ordinem structis, ingenti mole tutatus. Quibus confectis, ad speciem retinendae vrbis raros pro moenibus sagittarios reliquit: cae eras copias sine tumultu ad naues reduxit. Nauigantem eum ???ox sagittarij quoq; per itinera nota digressi, paruis naui???js consecuti sunt. Front. lib. 1. cap. 5. Afranivs in Hispania ad Ilerdam, cùm Caesarem, fugeret, instante eo castra posuit. Cùm idem Caesar fecisset, & pabulatum suos dimisisset, ille signum repentè itineri dedit. Frontinus lib. 2. cap. 13. M. Antonivs, cùm ex Parthis sibi instantibus reciperet exercitum, &quoties prima luce moueret, toties vrgentibus Barbarorum sagittis infestaretur, abeuntium agmen in quintam horam continuit, suis???ue fidem constantiorem fecit. Qua persuasione digressis inde Parthis, iustum iter reliquo die sine interpellatione confecit. Frontinus libro 2. capite 13. Avgvstvs in bello contra Brutum & Cassium, traijcere Adriam volebat. Mutius nauarchus hostibus in insulam appellentibus iuxta Brundusium, prohibiturus eos manifestò videbatur. Augustus decipit Mutium, ita se gerens, quasi nauali praelio aduersus ipsum decertaturus esset, & triremes ad dextram Adriae versus Italiam nauigare iussit, tanquam ad insulam adnauigaturas. Ipse onerarias turribus implebat, & machinis. Mutius deceptus naualis pugnae apparatu, in pelagus recessit, vt in latiori potiùs quàm angusto mari pugnam faceret. Augustus verò praelium non commisit, sed in insula naues subducebat. Mutius nullum alium portum habens, in Thesprotidem coactus est transmittere. Augustus Adriam sine periculo transiens, in Macedoniam peruenit. Polyaenus lib. 8. Cestivs Syriae, praeses, malè regesta Hierosolymis, quam obsederat, fugiens, conclusus in vrbe Bethoro à Iudaeis, CCCC. illos interfecerunt. Cestus Antiochiam peruenit quinque millibus peditum, mille equitibus amissis. Iosephus lib. 2. cap. 24. belli Iud. Aidanvs Scotorum rex à Pictis & Saxonibus in valle Annandiae inclusus erat. Restabat iter vnum exercitui è valleproficiscendi, per infirmam, arenam, & amnem raris locis vadosum. Castra igitur erectis, turribus, propugnatoribus ac stationibus, veluti illic permamsurus, quàm citissimè firmauit, cumstodias vigilias???ue circumeundo, laboris???ue patientia & vigilantia cum militibus contendens, exemplo magis & pudore quàm voce, quos sub signis habuit ad virtutem decus???; acuebat. Et cùm hostis minimè suspicaretur, sub noctem ignibus in castris structis, & amue diuersis vadis superato, citato gradu per arenas, locorum gnaris quibusdam ducibus, in Cumbriam. inde in Northumbriam abijt, ferro & igne foedè omnia vastans. H. Boëthius lib. 9. Carolvs IIX. Galliae rex, altera post Tarrensem cum Venetis Sforcianis???ue copijs pugnam, de secunda vigilia multis ad fallendos hostes ignibus excitatis, nullo tubae aut tympanorum signo, sed per occultam tesseram profectione denunciata, castris expeditum agmen eduxit: & Aemilia via rectum, iter ad Trebiam intendit, tanto vsus silentio, vt priùs aliquot millia passuum sit eme̅sus, quàm ab hostibus repentina eius profectio sentiretur. Iouius lib. 2. Histor. Bello Ligustico quarto. Genvensivm classis Tarento digressa, confestim vbi ex aduerso Venetum in se mouentem vidit, in altum declinato cursu sese proripuit. Instat fugienti Venetus, quasi protinus assecuturus, quum noua ab eo arte est elusus. Assimulat hostis pugnam, tanquam in fuga omnino parum spei esset: continuo???ue in Venetum conuersolent, in nauibus assimulari iubet. Quod Victor Pisanus Venetae, classis praefectus conspicatus, & ipse cursum sistit, edicit???ue vt remiges socij???ue nauales simul corpora curarent, simul captis armis sese ad pugnam expedirent. Ligur vbi Venetos instructos vidit, turmas armorum pondere grauatas, bellicis instrumentis triremes omnes impeditas, suis ad fugam dat signum. Vidissestum vtramque classem dispari motu agi: illam quia expeditissimos remiges habebat, velut alas habentem medio pelago volitare, hanc tardam, & quasi impedito remigio haerere. Et hac arte Ligur effugit. Sabell. lib. 5. Decad. 2. Circumuentus ab Amurate Io. Hvniades, vt cum lectissima copiarum parte saluus abiret, simulat apud duces, se in Ianizaros impetum facturum, & vt ipsi quoque dato signo id faciant. hortatur. Nocte media expectantibus alijs signum, ipse delusis & Turcis & suis, cum flore exercitus elapsus est. Chalcocondylas lib. 7. Franciscus I. Gallorum rex florentiss. exercitu Belgicum infestabat, anno Salutis 1520. Georgivs Fronspergius. Caroli V. polemarchus, cùm tantis copijs sese videret imparem, ex desperatione praelio se conflicturum simulat. Manè oborta nebula hostibus equitatum medium opponit, ipse suos ad praelium animat, sed ad euocandos extra munitiones suas Gallos instructa acie paululùm retrocedere iubet. Vna igitur eadem???ue opera & Gallos vana spe praelij decepit, & suos à tumultuario discessu, ne hostium iniuriae paterent, cohibuit. Vbi in tutum euasit, tunc suos omnes ingeniculari & Deo opt. max. [Greek words] persoluere iussit. Hoc factum caeteris omnibus facinoribus suis bellicis, quantumuis insignibus, anteserre solebat; quòd in reliquis hostes caecidisset, hoc verò & ciues & Belgicum Caesari conseruasset Auctor vitae eius. Abitus, Regressus simulatione. Avtopharadates Persa, cùm in Pisidiam exercitum duceret, & angustias quasdam Pisidae, occuparent, simulata desperatione, traijciendi, instituit reducere. Quod cùm Pisidae credidissent, ille nocte validissimam manum ad eundem locum occupandum praemisit: ac postero die totum traiecit exercitum. Front. lib. 1. cap. 4. P. Clavdivs Cos. primo bello Punico, cùm à Rhegio Messanam traijcere militem nequiret, custodientibus fretum Poenis, sparsit rumorem, quasi bellum iniussu populi incoeptum gerere non posset, classem???ue Italiam versus se agere simulauit. Digressis deinde Poenis, qui profectioni eius habuerant fidem, circumactas naues appulit Siciliae. Frontinus lib. 1. cap. 4. Gatta Mellita Venetarum copiarum ductor contrà Nie. Picininum Philippi Vicecomitis ductorem, per iuga Alpium ducebat exercitum Veronam. In Penetrensi saltu circumuentus erat abhostibus, Benaco lacu flumine, montibus inclusus. Tum Pilosvs Centurio hostem noua arte ludificatus dicitur. Nam quum saltus, per quem vnicum patebat via, hostium praesidio teneretur, atque ea esset locorum angustia, vt decem fortes viri multa hominum millia facilè remorari possent, interdiu???ue, ac noctu obseruaretur, arte inde hostem depulit. Fuit nemus iugo, quod hostis insederat, admodum propinquum: in eo viginti lectos pedites sub noctem ille condidit, iussit???ue intentos expectare, vt si praesidium illud remisisset, decessisset???ue hostis custodia illa attentissima, continuò locum occuparent: ipse quasi desperato transitu laternis per noctem accensis, quas altis fustibus suspen derat, facibus???; adhaec multis ardentibus digressus, simulauit longiùs abire. Praebuit ea res speciem abeuntis Veneti. Quo factum est, vt neglecta custodia viginti illi ex proximo coorti iugum repentè occuparint. Affuit & ipse centurio statim cum reliquis militibus: qui vbi superiore parte se hostibus cum clamore ostenderunt, territi illi apertum Veneto saltum cum fluminis ripa reliquêre. Sab. lib. 3. Dec. 3. At Egnatius lib. 2. cap. 4. hoc tribuit ipsimet Gattae. Diuisione exercitus, eum per partes transmittendo. Megaclidas, cùm in montem asperum confugisset, obsessus exercitum diuisit, & eam partem quae inutilis erat atque grauior, per syluam fugam dare iussit: sciens id hostibus perspicuum pore. Quibus in fugientes impetum facientibus, ille cum meliore parte copiarum, ad contrariam syluae viam conuersus, aufugit sine periculo. Polyaenus lib. 2. Timothevs apud Amphipolim castra ponebat. Nunciauit quidam vesperi, hostes aduersus ipsum coire, & eum magna multitudine postridie aggressuros esse. At is militibus hostium multitudinem non praedixit, ne terrorem faceret: sed quasi aggressurus illos paucos, & confusim agentes, inutilem multitudinem per inuia praemisit, vbi minimè custodiam hostes essent habituri. Ipse phalangem mouit, in postremo leui armatura praeditos constituens. Triremes verò in Strymone fluuio cùm implere non posset, incendio consumsit: & his omnibus vna nocte perfectis, absque periculo discessit. Polyaenus lib. 3. Hasdrvbal à Cl. Nerone obsessus, pacis interiecta mentione, per angustos & neglectos transitus, perpartes exer???tum transmisit. Front. lib. 1. cap. 5. Q. Sertorivs pulsus acie à Q. Metello Pio, ne fugam qui dem sibi tutam arbitratus, milites dispersos abire iussit, admonitos in quem locum vellet conuenire. Frontinus libro 2. capite 13. Viriatvs dux Lusitanorum copias Romanas euasit eadem [1776] ratione, sparso exercitu, deinde recollecto. Ibidem. Metu iniecto proditionis, irruptionis, periculi cuiuscunque, vel auxiliorum nouorum. Cleandridas ad Terim ducens exercitum per viam eauam, ex improuiso Terenenses obruere conabatur. Quod cùm illi ex transfugis antea percepissent, festinantes ad viam, supra caput Cleandridae euaserunt. Ille militibus tristitia confectis, iussit bonum animum habere, & praeconem per exercitum duxit: mandans, vt proclamaret, Qui Terenensium propositam tesseram proderet, eum se pro amico habiturum. Audientes haec Terenenses, in suspicionem venerunt, vt ex seipsis aliquos existimarent esse proditores: visum???; est eis statim discedere, & vrbem custodire. Hi decepti, recesserunt. At Cleandridas sine periculo ad excelsa duxit, atq; insuper de copijs & regione eorum securè praeda acta discessit. Front. lib. 1. cap. 4. Epaminondas volens in Lacedaemonem irruptionem facere, cùm Onium Laconico praesidio obsessum teneretur, prae se ferens noctu adfuturu̅ esse, sub Onio exercitu̅ quiescere iussum refecit. Qui transitum custodientes in armis, tota nocte vigilijs confecti sunt. Postquam autem affulsit aurora, copijs excitatis, Epaminondas custodes in somnum versos aggressus est: quibus subactis, nullo prohibente transijt. Polyaenus lib. 2. Agesilavs Thebanos agros vastabat. Hostes collem supra viam inaccessum occupauerunt, qui dicitur Rheae sedes: sic, vt & pugnare sine summo dammo nequiret, & tamen procedere alioquin nonposset. Quare deflectens, agmen, simulabat, se ad Thebanorum vrbem ducturum: etenim erat inanis, quia omnes excurrerant. Thebani ciuitati metuentes, collem???ue, deserentes, ad vrbem citato cursu serebantur. Sic Agesilaus, nullo impediente, collem transijt. Front. libro primo, capite 4. Chares exercitum è Thracia deducebat. Instantibu Thracibus, & postremum agmen carpentibus, cùm vellet abstractis, hostibus tutò locum suspectum tra̅sire, impositis in equos tubicinibus, & missis vnà paucis equitibus, iussit vt obequitantes stati??? ad hostium terga penetrarent, & classicum canerent. Quibus canentibus, Thraces qui insequebantur, infidias esse suspicati, perturbatis perturbatis ordinibus, fugam capesserunt. Chares verò securè ac sine detrimento discessit. Polyaenus libro 3. Iphicrates vt per medios hostes euaderet, noctu tibicines misit ad extremitates Iocorum occupatorum, mandans vt classicum canerent. Quibus canentibus, hostes ad tubicinum sonitum accurrerunt. Iphicrates cùm hostes medium locum, inanem reliquissent, sine periculo transijt. Polyaenus libro tertio. Philopoe menes Megalopolitanus à Lacedaemonijs fugatus & propemodum deprehensus, cùm Eurotam fluurum traiecisset, equitibus mandauit, vt equis frena detraherent, & ex aqua potum haurire sinerent. Cùm autem locus ille multa sylua abundaret, Lacedaemonij magnam fiduciam conspicati equos effrenantium ac potum ducentium, suspicabantur in nemore magnas aliquas copias sociorum Philopoemenis latere, neq; transmittere fluuium audentes reuertebantur. Polyaenus libro 6. Philippvs Demetrij F. cùm transitus Boeotiae praesidijs tenerentur (erant autem angustae montis fauces) non ad hunc iter direxit, sed in oculis omnium agros vrbes???ue incendio & vastitate populabatur. Boeoti, cùm ciuitates suas vastari ob oculos videre non sustinerent, à monte descenderunt. Ita Philippus reuersus per montem euasit, Polyaenus libro 4. Poeni classe superati, quia instantem auertere Romanum studebant, simulauerunt in vada naues suas incidisse, haerentes???ue imitati, effecerunt, vt victor eorum timens similem casum, spacium ad euadendum daret. Frontinus libro secundo, capite 13. Hannibal. saltum Cassinatem petere se putans, vt illic co̅meatus ac pabulationem copiosiùs haberet, per ducis errorem Casilium se deductum in campum Stellatem inuenit: vbi propter loci iniquitatum, ac simul sterilitatem, insessis à Q. Fabio Max. montibus, breui cum exercitu periturus videbatur: quia valli depressa, atque altis montibu obsessa, quibu Fabius cum exercitu consederat, vno tantùm aditu, per Vulturni cursum ad mare patebat. Supra humanum ingenium euadendi inde, quam iniuit Hannibal, ratio fuit. Quis enim putasset, alligatis stramentis ad bis mille boum cornua, incensis???ue, Romanos milites, qui fauces eius vallis infidebant, ita terreri posse, vt locum desererent? atque ipsum Fabium Hannibalis antè dolis inuictum, tunc hoc ludibrio capi, ita vt inde egrediundi libera Hannibali facultas relinqueretur? Hac igitur calliditate, qui spem amiserat armis, inde se emittendi, nullo effuso sanguine, ne tentata quidem pugna, liberè euasit. Sab. lib. 4. cap. 6. & Front. lib. 1. cap. 5. & Plut. in Fabio. T. Didivs paucitati suorum diffidens, cùm in aduentum earum legionum, quas expectabat, traheret bellum, & occurrere eis hostem comperisset: concione aduocata aptari iussit milites ad pugnam, ac deinde industria negligentiùs custodiri captiuos: ex quibus pauci, qui profugêre, nunciauerunt suis pugnam imminêre. Hostes ne vires diuiderent, omiserunt occurrere eis, quibus insidiabantur. Legiones tutissimè ad Didium peruenerunt. Front. lib. 3. cap. 8. Obsesso à Gothis Belisario Iustinianus Imper. auxilia & commeatum mittebat. Veritus autem Belisarivs, ne si hostis illorum ad Vrbem aduentum praesentiret, priusquam Romam veniretur, subita vi interciperet, hostium castra adortus, est, facta???ue est eruptio per portam Flaminiam, quam à prima obsidione Belisarius. obstruxerat. Equites leuis armaturae, iussi sunt Gothorum castris adequitare, tumultuose???ue hostem ad pugnam elicere, mox conserta pugna paulatim cedere, hostem???ue, procul à castris distrahere. Quod cùm illi nauiter fecissent. esset???ue iam propè ad Vrbem ventum, tum simul ab his qui per Flaminiam emissi fuerunt portam, à tergo oritur clamor: & equites qui fugam simulauerant, subito equorum circumactu ferociter in pugnam redeunt. Itaque Gothi ancipiti Marte perculsi, ad eastra redierunt: simul???ue auxiliares copiae, & commeatus in Vrbem tutò recepti fuerunt. 10. Magnus libr. vndecimo, capite vigesimosexto, ex Procopio. Gothi duce Vitige Belisarivm Romae obsidebant, Cl. millium exercitu. Belisarius facta eruptione in insidias incidit, & per integrum diem fortissimè pugnans, tandem occidente Sole cum suis retrocedere cogitur. Romani, qui muris custodiendis p???erant, veriti, ne cum suis vnà & hostes inuecti intra Vrbem reciperentur: portam fugientibus aperire nolebant, vel Belisario ipso minaciter inclamante. In tanto periculo constitutus iussit eos qui circa se erant, agmine vno subitam irruptionem in hostes facere. Quod cùm Gothi viderent, suspicati nouas ex Vrbe copias his opitulatum venisse, praesertim quia nox ingruebat, ab insequendo destiterunt. Procopius. Theophilvs Imper. cùm fugato suo exercitu in collem cum suis euasisser, ab Agarenis grauiter premebatur. Nocte facta, Theophobus Persa, ex legato regia stirpe orto natus, militibus mandauit, vt streperent atque conclamarent, sonitum???ue cithararum & chordarum tubarum???; ederent, veluti aduentante ipsis aliunde subsidio. Saraceni hoc ipsum fieri suspicantes, ne ab hostibus circumdarentur, ad vi. millia passuum recesserunt. Imperator cum suis ad exercitum, qui fugam è praelio fecerat, peruenit. Cedrenus. Ricardus Burgundionum & Ebalus Pictauorum duces, exercitum Rollonis Normanni obsidebant in monte, in quem se acie victi receperant. Consilio Frisii cuiusdam nocte intempesta pauci quidam Normanni per auia descendunt, & tubarum concentu noui exercitus aduentantis suspicionem Gallis inijciunt. Neque spe sua decepti sunt. Obsidentes inopinato correptiterrore, fugam magis quàm pugnam in nocte parauêre. Normanni incolumes peruenerunt ad suos. Exorta iam luce, citatis agminibus hostes insequuntur Ricardus atq; Ebalus. Sed Rollo iam castra firmarat, in circuitu caesorum animantium cruentas pelles tendens, vt horrorem incuteret. Territi insolita specie, sanguinolentos homines insequi destitêre. Cranzius lib. 2. Noruagiae, cap. 26. Valdemari Danorum regis classis in lacu Pomeraniae ad Crisztotam insulam à Cazimaro Pomeranorum duce inclusa fuerat. Caeterùm Absalon episcopus Roskyldensis, caeteris animo planè deiectis, regem expositis in continentem equitibus, protegendae, classis gratia ad ipsas fauces secedere iussit, eo???ue nauigia nonnulla loricatis remigibus, instructa caeteris fingillatim praeire, & in classem hostilem cùm primùm frequentium comitatus affuisset irrumpere. Ridentibus cunctis &, An ipse praecedere vellet, percontantibus: Volo, inquit, ne fortiùs dixisse videar quàm fecisse. Delectatus consilio rex, Absaloni naues remiges???ue quos posceret expediri praecepit. ac protinùs ripam stipatis equitibus petens ad amnis principium properauit. Quo Cazimarus eminus, aduentare conspecto, ad classem trepido cursu se retulit. Saxo lib. 14. Victoriae simulatione. Artabazvs Pharnacis, filius, fugiens à Plataeis, in Thessaliam venit. Thessalis interrogantibus de pugna, non audens. confiteri, calamitatem, respondebat: Se in Thraciam properare, & arcanum regis mandatum perficere velle: Mardonius autem victor sequitur, & ipse victoriae nuncium apportat. Polyaenus lib. 7. C. Clavdivs nauali praelio superatus à Poenis, per hostium praefidia erepturus, reliquas viginti naues tanquam [1777] victrices iussit ornari: atque ita Poenis existimantibus, superiores fuisse acie Romanos, terribilis excessit. Frontinus libro secundo, capite 13. Pacis, Foederis, Deditionis, Societatis simulatione. Alcibiades ad conficiendam pecuniam profectus in Hellespontum, Selybriam ibi cepit: vbi intempestiuè in periculum coniecit se magnum. Nam qui dedere receperant ei opdium, signum face constituerant media nocte dare. Id maturiùs facere metu vnius ex coniuratis, qui mutabat consilium, coacti fuêre. Igitur cùm esset fax sublata, exercitu nondum parato, raptis secu̅ militibus ad triginta, & reliquis prosperè sequi iussis, cursu contendit ad moenia. Porta ei patefacta, adiunctis???ue ad XXX. suos cetratis viginti, simul atque vrbem irrupit, sensit Selybrianos ex diuerso armatos inuehere se. Cùm verò subsistenti nulla appareret salus, & ad fugam capessendam, in imperijs suis semper ad eam diem inuictus, esset ambitiosior: tuba silentio indicto, praecepit vni ex astantibus pronunciare, Ne Selybriani in Athenienses arma sumerent. Hoc edictum partim segniores fecit ad certamen, ratos omnes hostes intra moenia esse, partim spe erecti ad pacificationem fuêre. Dum inter congressos vltrò citro???; verba fiunt, superuenerunt copiae Alcibiadis. Conijciens autem id quod erat, non abhorrere à pace ciues, metuit ne vrbem Thraces diriperent, frequentes enim erant, qui Alcibiadis gratia & beneuolentia ad ducti, strenuam praestabant in bello operam. Quare omnes eos emouit oppido, supplices???ue nihil violauit Selybrianos, sed exacto stipendio, & praesidio imposito, discessit. Plut. in Alcibiade. Lacedaemoniorvm duces cùm Syracusas nauigare destinassent, & Poenorum classem timerent: decem Punicas naues, quas captiuas habebant, veluti victrices primas iusserunt agi, à latere iunctis ac puppe religatis alijs. Qua specie, deceptis Poenis, transierunt. Frontinus libro primo, capite quarto. Clearchvs, mortuo in pugna Cyro, reuertens cum Graecis, in vico quodam abundè commeatum habente, castra ponebat. Tissaphernes missis legatis, iussit Graecos traditis armis ibi manere. Clearchus fingebat se orationem admittere, vt Tissaphernes fretus spe foederis, multitudinem Persarum vndique in vicos dimitteret. Qui ratus Clearchum se submittere, dimisit exercitum. At ille sub noctem, profectione totum diem & noctem continuata, euasit. Polyaenus lib. 2. Pammenes cum exigua manu à pluribus interceptus, transfugam in hostium castra misit: qui cognita pugnae tessera, reuersus Pammeni nunciauit. Ille per noctem hostes aggressus, magnum eorum numerum interfecit, atque per medios dicta tessera equitauit. Qui ad difficultatem maximam redigebantur, cùm in tenebris suos per tesseram cognoscere non Polyaenus. lib. 5. Timoleon Corinthiorum dux, ad Siculorum libertatem tuendam, Rhegium cum classe appulerat. Carthaginenses, in gratiam Icetae Leontinorum tyranni, qui Dionysium Syracusis obsidebat, transitum ei negabant. Ille coram Rheginis Graecis ea de re se cum Carthaginensibus disceptaturum simulat. Itaque aduocauerunt concionem, & ne ciues diuerte-rent aliò, portas clausêre. Inde progressi in medium duxerunt in longum orationes, tradiderunt???ue alter alteri idem argumentum: nihil aliud quaerentes, nisi vt tempus, dum soluissent naues Corinthiorum, extraherent, detinerent???ue in concione nihil suspicantes Poenos: vtpote Timoleonte praesente, quem expectabant iamiam expectabant iamiam exurrecturum ad dicendum & co̅ cionandum. Vt nunciatum ei à quodam, clàm est, caeteras naues in altum prouectas solam ipsius relictam operiri, elapsus per turbam simul cum Rheginis, qui suggestum circumsistebant, eum tegentibus, cùm ad mare descendisset, properè soluit, & Tauromenium Siciliae appulit. Plut. in Timoleonte, & Diod. Sic. lib. 16. Phylippvs Macedonum rex Graeciam petens, cùm Thermopylas occupatas audiret, & ad eum legati Aetolorum venissent acturi de pace, rete̅tis eis, ipse magnis itineribus ad angustias pertendit: securis???ue custodibus, & legatorum reditus expe£lantibus, inopinatus Thermopylas traiecit. Front, lib. 1. cap. 4. Idem, quia Cherronesum, quae iuris Atheniensium erat, occupare prohiberetur, tenentibus transitum non Byzantiorum tantùm, sed Rhodiorum quoque & Chiorum nauibus, conciliauit animos eorum, reddendo naues quas ceperat, quasi sequestres futuros ordinandae pacis inter se atque, Byzantios, qui causa belli erant: tracta???ue per magnum tempus postulatione, cùm de industria subinde aliquid in conditionibus retexeret, classem per id tempus praeparauit, ea???ue in angustias freti imparato hoste subitò euasit. Frontinus libro 1. capite 4. Nicias, cùm Gylippum Lacedaemonium in Sicilia persequentem fugeret, interceptus, misit praeconem ad eum, dicens, Omnia facturum se quae imperaret, modò aliquem mitteret ad dandum accipiendum???ue iusiurandum. Gylippus fidem habens praeconi, castrametabatur: & à persequendo defistens, cum praecone Niciae misit qui foedus componeret. Interea Nicias, occupato firmiore ac tutiore loco, rursus bellum gerebat. Polyaenus lib. 1. Dionysius tyr̅nus Magone Carthaginensium rege interfecto, omnes iubet è Siciliae vrbibus discedere. Carthaginenses pactis inducijs vt negotium ad Principes deferre̅t: interea surrogato in occisi Magonis locum filio, exacto induciarum tempore Dionysium vincunt. Diod. lib. 15. Carthaginenses in locu̅aqua vacantem conclusi à Dionysio tyranno, de constituenda pace legationem ad eum miserunt. Ille conditionem hanc tulit, vt ab omni Sicilia abstinerent, sumtus???ue praestarent, quos in posterum bellum impendisset. Consiliarij Carthaginensium se imperata facturos receperunt: verùm se plenam potestatem sine nauarcho non habere. Itaque rogabant, Vt sibi ad eum castra transferre liceret. Concessit Dionysius, quamuis repugnante Leptine. Carthaginenses mutatis castris, Dionysio legatos re infecta remiserunt. Polyaenus. Nicon Samius, gubernator, vt hostium naues praeteriret, eodem modo suam triremem tinxit, quemadmodum hostiles triremes tinctas intelligebat: fortissimis???ue & corporis robore validissimis viris remos committens, proras hostilium nauium praeterlegendo tanquam amicus appropinquans, euasit. Pol. lib. 5. Hasdrvbal frater Annibalis, cùm saltum euadere non posset, faucibus eius, egit cum Cl. Nerone, recepit???ue, dimissum se, Hispania excessurum. Cauillatus deinde de conditionibus, dies aliquot extraxit. Quibus omnibus non omisit per angustos tramites, & ob id neglectos dimittere per partes exercitum, ipse deinde eum, reliquis expeditis, facilè effugit. Front. lib. 1. cap. 5. L. Sylla aduersus Archelaum praefectum Mithridatis in Cappadocia, iniquitate locorum & multitudine hostium pressus, fecit pacis mentionem: interposito???ue tempore etiam induciarum, & per hoc auocata intentione, euasit, Front. lib. 1. cap. 5. Bello ciuili, cùm Ategua, vrbs in Hispania, Pompeianarum partium, obsideretur: Mavrvs interrex, tanquam Caesarianus tribuni cornicularius, vigiles quosdam excitauit. Equibus aliquos euitans, constantia fallaciae suae per medias Caesaris copias, praesidium Pompeij transduxit. Frontinus libro 3. cap. 14. Philippvs Demetrij F. in Epiro victus, ne fugientem eum Romani premerent, inducias ad sepeliendum eos qui caesi erant, impetrauit: & ob id remissioribus custodibus, euasit. Front. lib. 2. cap. 13. Mathias Coruinus Vngarorum rex, Pontificis instinctu Georgio Podiebradio socero suo Boëmorum regi bellum intulerat. Georgius, cùm Mathiam intra montes, quos ferreos cognominant, ita conclusum stratis per vias à carbonarijs arboribus haberet, vt euadere inde sine magno periculo non posset: circumscribi se ab eo, vanis???ue de pace pollicitationibus circumueniri passus fuit, vt eum aggredi in locis angustis vincere???ue supersederet. Dubrauius lib. 30. In obsidione Leodij, Carolus Burg. D. ingressuru̅ se putans in vrbem, praemisit Imbercortvm Ambianum virum nobilem, quòd ei ciuitati aliquando praefuisset. Is cùm non admitteretur, in vicinam abbatiam sese recipit, cum ducentis circiter militibus. Noctu sub horam nonam audita vrbis campana, veritus ne opprimeretur, vt ipsos sustineret ad mediam vsque noctem, sperans tum, qui infestiores essent, re minus feliciter gesta, defatigatos labore & vigilia, spontè cessuros, ex oppidanis, qui cum ipso erant, duos emittit in vrbem, qui pacis conditionibus propositis morarentur eorun conatus. Ijs per horam absentibus, audito maiore eruptionis fremitu, alios quatuor eodem pacis confilio emittit. Qui persuaso ad deliberationem ineundam populo, obtinuerunt, vt vrbs postero die fuerit tradita. Per eiusmodi certà rationes magna saepe pericula & incommoda declinari possunt. Philip. Comin. 2. Histor. Signi simulatione, absconsione. Chabrias in Naxo aduersus vrbem nauale praelium gesturus, praecepit trierarchis, vt si in aequali & ancipiti periculo essent, suarum nauium signis absconditis, insignitas hostiles esse scirent. Pollis Spartanorum dux, Atheniensium nauibus obuiam factus, cùm non haberent Atticum signum, praeternauigauit. Athenienses verò, quemadmodum praecerunt. Polyaenus. Artemisia longam nauem agens, non modò Barbarorum, verumetiam Graecorum signum habuit. Si ipsa Graecam na [1778] eum insequeretur, Barbaricum signum sustulit: sin Graecam nauem persequentem fugeret, Graecum: vt persequentes quasi à Graeca naui abstinerent. Polyaenus lib. 8. à Graeca naui abstinerent. Polyaenus lib. 8. Libertatis & Effugij simulatione. Comminivs Atrebas cùm victus à Iulio Caesare ex Gallia in Britanniam fugeret, & fortè ad Oceanum secundo vento quidem, sed aestu recedente, venisset, quamuis naues in siccis litoribus, haererent, pandi nihilominus vela iussit. Quae cùm persequens eum Caesar ex longinquo tumentia & flatu plena vidisset, ratus prospero, sibi eripi cursu, recessit. Frontinus & Fulgosus lib. 7. cap. 4. Nebula, Fumo. Epaminondas ad pontem Sperchij, Thessalis ex aduerso oppositis, videns circa auroram à fluuio magnam profundam???ue nubem exurgere, praecepit singulis manipulis, vt duos portarent fasces lignorum, alterum viridem, alterum aridum. Media nocte, aridum infernè, viridem desuper iniectum incendit. Cùm simul nox & nubes atque fumus coirent, Epaminondas per pontem traduxit milites. Qui cùm in media planicie essent, postquam fumus cum nube euanuisset, Thessali primum transitum hostium senserunt. Polyaenus lib. 2. Pari stratagemate Iphicrates eregionè castrametantibus hostibus, clàm progressus est trium dierum itinere. Idem lib. 3. C. Ivl. cùm in Gallia ad Alpes peruenisset, Barbarorum montanorum copiae aditus obsidere nunciabantur. Ille naturam Alpium speculabatur. Infra montem flumina multa labuntur, eximiam profunditatem habentia. Ab his magna oritur nubes prima luce sub ortum aurorae. Circa id tempus Caesar copias ducens, montem circumijt. Barbari, nube tenebras ossundente, nihil videntes, quietos se tenebant. Ille cùm suprà caput hostium euasisset, clamorem sustulit: tum dimidia pars exercitus ab inferiore loco vociferationem excepit, montes???ue ab omnibus partibus resonantes, inexplicabilem Barbaris terrorem iniecerunt: qui repentè fugam petentes, discesserunt. Ita sine pugna Caesar Alpes superauit. Polyaenus lib. 8. Francisco I. Gallorum rege, exercitu Belgicum infestante, anno 1520. Georgivs Fronspergius Caroli V. polemarchus, cùm tantis sese videret imparem, ex desperatione praelio se conflicturum simulat. Manè oborta nebula hostibus equitatum medium opponit, ipse suos ad praelium animat, sed ad euocandos extra munitiones suas Gallos, instructa instructa acie paululùm retrocedere iubet. Vna igitur eadem???ue opera & Gallos vana spe praelij decepit, & suos à tumultuario discessu, ne hostium iniuriae paterent, cohibuit. Auctor vitae eius. Niue. Mathildis, Henrici I. Anglorum regis F. post Henrici V. Imp. obitum Gaufredo Andegauensi nupsit, & à fratre cum liberis suis regni haeres instituta, armis Stephanum Blesensem regni inuasorem aggressa, ad Vintoniam clade accepta, simulata morte velati cadauer Glocestriam delatum est, reliquis suorum caesis vel captis. Oxonij iterum obsessa, cùm fame oppidani delitionem facere cogerentur, media hyeme cùm nix omnem campum oppleret, adeò, vt milites, hostium frigore torpentes segniter vigilias agerent: Mathildis albis vestibus induta, vt specie niuei coloris hostes falleret, noctis silentio egressa est oppido, & scapha per Thamesim vecta, ad arcem Vallinfordiensem profugit. Polydorus lib. 12. Statuis. Quidam de Aquileia ab Atila Hunnorum rege expugnata fabulantur, Aqvileienses fame saeua laborantes ex triennij obsidione, armatas per moenia statuas, quae custodum ordinem mentirentur, disposuisse: ipsos in proximam insulam, quam Gradum dicunt, confugisse. Hunnum vix tandem ex ciconijs, quae custodum ordinem mentirentur, disposuisse: ipsos in proximam insulam, quam Gradum dicunt, confugisse. Hunnum vix tandem ex ciconijs, quae statuis insederant, dolum cognouisse. Bonfinius lib. 6. Decadis 1. Svstinendo instantem, inuadentem, insequentem, insidiantem. Loci commoditate, natiua vel artificiali, vt Vallo, Muro, Fossa & similibus. Missus Aegyptiorum regi Nectenabo suppetias Agesilavs, cùm obsideretur cum eo ab hostibus, quorum numero nulla parte comparari sui poterant, castra???ue fossa circumuallarentur: imperante rege, vt eruptione cum hostibus dimicaret: negauit inhibiturum hostibus se, qui pares ipsis se vellent reddere. Vt iam parum spacij superfuit, quin committeretur fossa, in eo ipso interstitio instructa acie pares cum pa ribus certantes victoriam retulêre. Plutarchus in Apoph. & Polyaenus lib. 1. Eadem planè ratione Brasidas Spartanus obsessus iuxta Amphipolim, in difficili & aspero colle euasit. Polyaenus lib. 1. & Frontinus lib. 1. cap. 5. Clearchvs praedam copiosam agens, in colle interceptus, cùm ab hostibus circumuallaretur, rogantibus ducibus, Vt periculum adirent, antequam totus collis circumdaretur, bonum animum eos circumdaretur, bonum animum eos gerere iussit, quoniam per vallum cum paucis esset futura pugna. Vespera autem accedéte, relicta praeda, in dificiente valli parte, exegit obuios, & in angustia trucidauit. Front. lib. 1. cap. 4. Lysimachvs, cùm editum collem castris destinasset, imprudentia autem suorum in inferiorem deductus, vereretur ex superiore hostium incursum, triplices fossas intra vallum obiecit: deinde sublimibus sossis circa omnia tentoria ductis, tota castra co̅fordit, & intercepto hostium aditu, simul humo quoque & ftondibus, quas sossis superiecerat, facto impetu, in superiora euasit. Front. lib. 1. cap. 5. C. Caesar bello ciuili cùm aduersus Afranium copias educeret, & recipiendi se sine periculo facultatem non haberet, sicut constituerat, prima & secunda acie furtim à tergo ad opus applicata, quindecim pedum fossam fecit intra quam sub occasum Solis armati se milites eius receperunt. Front. lib. 1. cap. 5. Ad Dagincurtum Henricvs V. Anglorum rex contra Carolum VI. Francorum regem aciem instruebat: cum???ue hostis numero militum equitum???ue praestaret, veritus ne non pariter in fronte atque latere suorum pugnaretur, ad arcendam equitum vim & impetum, vt ne peditatus, in quo omne exercitus eius robur consistebat, ordinem turbarent, néve frangerent, septa ad vtrunque latus fecit ex palis senis vel paulò plus pedibus oblongis vtrinque ferratis ac praeacutis, quò si equi in eos incurrerent, subitò transfoderentur, dedit???ue negotium certis gregarijs militibus, qui vt casus & res posceret, ipsos palos refigerent, rursus???ue eo loci figerent, quò pedites se commouerent pugnando. His igitur palorum septis siue vallo, acies peditum se cotinebat, equitatus verò omnis ab lateribus extra palos stabat. Istum modum muniendi aciem Angli etiam nunc seruant, inuentis ad haec alijs machinis, praecipuè pilis ferreis, quae acutis vndique munitae clauis per terram sparguntur, quibus equites procul à suo peditatu arcea̅t: namsi temerè equi in ipsas machinas incurrerint, aut in vestigio confodientur palis, vel laesis pedibus cadere cogentur. Polyd. lib. 22. Boemi, apud quos multa plana, raras fossas inuenias, equitatum peditatum???ue omnem intra currus claudunt, in curribus verò quasi moenibus armatos collocant, qui missilibus hoste̅ arceant. Cùm praelium committitur, ex curribus quasiduo tornua efficiunt, ea???ue pro multitudine pugnatorum & loci necessitate explicant, retro???; & à lateribus tecti in fronte pugnant: interea paulatim aurigae procedunt, hostium???ue acies circumuenire atq; includere conantur. Quo facto haud dubiè victoriam parant, cùm hostes vndique feriantur. Est quoque plaustrorum compages ea arte composita, vt ad imperatoris iussum, qua velit, & quando velit, aperiatur, siue ad fugam, siue ad insequendos hostes ratio postulauerit. Aen. Syl. lib. 4. Com. in Alfonsum. Scythae in conflictu cum Ioanne Comneno Imp. Alexij F. in Thracia commisso, ipsa necessitate artium magistra edocti, rem huiusmodi sunt commenti. Omnes currus in vrbem coniunxerunt, ijs???ue non exigua suarum copiarum imposita, pro vallo sunt vsi: ac multos obliquos aditus platearu̅ instar ijs reliquerunt. Quum igitur à Romanis vrgebantur, tergis obuersis intra currus tanquam munitam arcem nullo fugae incommodo se recipiebant. Inde recuperatis viribus, tanquam portis erumpentes fortia facinora edebant: neque ea res aliud erat, quàm moenium expugnatio, quae in media planicie Scythae extemporè struxerant. Nicetas. Igniobiecto. Coresvs in Cappadocia victus à Cyro, vt commodè fugam sacere posset, militibus imperauit, vt magnam lignorum multitudinem comportarent. His viam angustam & arctam strauit: cum???ue nox ingrueret, per eam copias abduxit summa celeritate. Equites verò leuissimos & celerrimos reliquit: qui cùm primùm illuxisset, syluam incenderent. Hoc pacto Croesus per fugam euasit. Cyrum autem à persequendo flamma prohibebat. Pol. lib. 7. Alcibiades Tiribazum praefectum Asiae fugiebat. Via erat vna. Tiribazus cum manente manum non conserebat, fugienti instabat. Alcibiades noctu manens, & multa ligna secans, ea reliquit iniecto igni, atque discessit. Barbari cernentes ignis fulgorem, Graecos manere putabant. Postquam verò rem cognouerunt, impetu facto, cùm viam igni interseptam penetrare non possent, à persequendo destituerunt. Polyaen. lib. 1. Demetrivs Phalereus perangustam viam reuertebatur, [1779] cùm Spartiatae extremum agmen adorti, plurimos vulnerarent: ille curruum multitudine coaceruata, in angustissimo difficillimo???ue loco ignem subdidit. Hostes incensum ignem transire non poterant. Donec verò currus omnes comburerentur, Demetrius adhibita, festinatione, persequentium vim effugit. Polyaen. lib. 4. Hanno Carthaginensis ab hostibus clausus, locum eruptioni maximè aptum, aggestis leuibus materijs, incendit: tum hoste ad certos exitus custodie̅dos auocato, milites per ipsam flammam eduxit: admonens, vt ora scutis, crura veste contegerent. Frontinus libro 1. capite 5. Ischolavs Spartanus in itinere ab altero latere praecipitia & periculosa loca, ab altero montem habente, quem teneba̅t hostes, orto ingenti vento, syluam incendit. Itaque hostibus qui montem obsidebant, fumo & igni deiectis, hac parte exercitum absq; periculo duxit. Polyaen. lib. 2. Pelopidas Thebanus, cùm in Thessalia flumen transire non posset, instantibus hostibus, castris ad fluuium positis, à fronte vallum circumdedit. Multis lignis exectis, quietem militibus concedens, media nocte vallum combussit. Igni verò vndique in altum sublato, hostes ab insequendo prohibebantur. Pelopidas cum suis absque periculo traiecit. Frontinus lib. 1. cap. 4. Brasidas, cùm in angusto loco ad caudam hostes, instarent, iussit à colle ligna secare, & vicissim apportare. Materiam deinde inijciens, ignem incendit, ita vt copiosa multa???; flamma sublata, hostes ad caudam impressionem facere prohiberentur. Polyaen. lib. 1. Amilcar iuxta Cronium aduersus Dionysij duces castra co̅stituebat. Cùmij qui Cronium inhabitabant, Carthaginenses vrbe recipere vellent, neque duces potestatem facerent: Amilcar hac re cognita, syluam omnem, quae pro castris hostium erat sanè magna, captato aduerso hostibus vento, subiectis ignibus incendit. Fumus magna copia & turbine in vultus hoscium vi venti deferebatur, Interea temporis Amilcar clàm ad moenia transiuit, ei???; portas aperuèrunt ij qui recipere eumcupiebant, in vrbem???ue ducibus ignorantibus ingressus est. Polyaenus lib. 5. Q. Sertorivs in Hispania, cùm à tergo instante hoste flumen traijcere haberet, vallum in ripa eius modum cauae lunae duxit, & oneratum materijs incendit: atque ita exclusis hostibus, fluuium liberè transgressus est. Frontinus libro primo, capite quinto. Hercvleivs legatus Sertorij, cùm in Hispanias inter duos montes abruptos longum & angustum iter ingressus, paucas duceret cohortes, comperisset???ue ingentem manum hostium aduenire, fossam transuersam inter montes pressit, vallúmque materia extructum incendit, atque ita intercluso hoste euasit. Idem. Galanvs Pictorum rex, infelici pugna contra Hengistum Saxonum ducem vsus, noctu impedimentis omnibus cum magna lignorum strue incensis, flammae interiectu discessum suorum caelauit. H. Boëthius lib. 8. Lubecenses anno MCCCCIIX. Ericvm ducem Saxoniae, qui oppidum Molne, sibi impigneratum, vi receperat, obsederant. Ille vbi vidit oppidum se tutari non posse, ipsum incendit, vt restinguendo incendio occupati, fugientem sequi omitterent. Cranzius lib. 10. Vandal. cap. 14. Aquaeobiectu. Svltanvs Aegyptius Darganus ab Almerico Hierosolymorum rege victus, est tanta clade, vt deplorata spe armis Latinorum obsistendi, in superiorem Aegyptum refugeret. Insequi trepidos, & victoria vti ardebat Rex, castra???; promouerat, cùm hostis locorum beneficio se texit. Aggeres Nili interrupit, campos??? aqua immissa operuit. Aemil. lib. 5. Celeritate hosti elabi: eius??? causa tum alia facere, tum Impedimenta & Praedam abijcere. Cùm Iacobi filij Sichemitas cum tota vrbe deleuissent, propter stuprum Dinae sorori illatum: Iacobvs metu vicinorum ne contrà se coirent, fugam celerrimè adornauit. Et omnibus monilibus, inauribus, deorum statuis, sub quercu ad Sichemam occultatis, cum suis omnibus Bethel profectus est, tanto finitimorum terrore, vt nemo illum persequi cogitaret. Genes. 35. Evmenes in Orcynijs Cappadociae campis ab Antigono per proditionem fusus, incidens in Antigoni impedimenta, cùm capere ex facili valeret multa libera capita & magnam vim seruitiorum opum???ue collectorum ex tot bellis & populationibus: veritus est, ne repleti compendio & praeda, sui euaderent ad fugam ignaui, mollioresque ad sustinendum errores ac tempus, in quo potissimùm spem collocauerat belli vt aliò auersurus Antigonum. Sed quia prorsus operosum erat opibus illis sub manu positis retinere Macedonas: iussit, vt corpora curarent, & pabulum darent equis, inde hostes adorirentur. Mox in occulto ad Menandrum, qui hostium impedimentis praeerat, mittit, quasi de eo pro veteri amicitia & consuetudine esset solicitus, vt muniret se monens, maturaret???ue quamprimùm ex locis equitabilibus & planis se ad proximi montis latus recipere, inequitabile, vt cinsi non posset. Vt periculum Menander aduertit, & vasis collectis itineri se accinxit: misit Eumenes propalàm speculatores, militibus???ue tamquam signa moturus in hostem edixit, vt arma caperent, & equos haberent fraenatos. Vbi verò renunciauerunt exploratores, Menandrum ad loca aspera refugisse, neque posse opprimi: fingens id molestè ferre, abduxit copias. Fama est, cùm haec testaretur apud Antigonum Menander, atque Eumenem collaudarent Macedones, in partem???ue humaniorem verterent, quòd liberos suos in seruitutem redigere & constuprare vxores cùm posset, obstinuisset & praetermisisset: Atqui ille, dixisse Antigonum, non vestri causa, boni viri, abstinuit istis: verùm ne tot se pedicis fugientem intricaret. Hinc vagabundus Eumenes & fugitans magnam partem militum induxit, vt facesserent: vel quòd eorum gereret solicitudinem: vel quòd trahere eos secum nollet pauciores quàm ad signa conferenda, & plures quàm ad tegendam, fugam suam. Plut. in Eumene. Sclaui Sialandiam inuaserant. Primus Radvlfvs eques ad Suenonem III. regem Danorum properabat, hostibus à tergo vrgentibus. Quoties inculta camporum osfenderat, ob armaturae molem aegriùs fugam conficiebat: Sclauos econtrà simili pondere vacuos liberior equorum pernicitas adiuuabat. Ergo plus viribus equi quàm velocitati confisus, cursum per cultos agros de industria direxit, vt hostium caballi debiliores sequi non possent. Interrogatus, Quis esset? Mercato rem se esse, respondit, arma equis commutare solitum. Sed & eum, cui insideret, hoc sibi mercimonio obuenisse, subiunxit. Regem quoque Roskildiae esse, rogatus asseruit, vera omnia narrans, quòd ea in contrariam partem eos interpretaturos confideret. Saxo lib. 4. Ferdinandvs Daualus Piscarius, Caesariani exercitus aduersus Gallos dux, ab obsidione Massiliensi discedens, ac de regis Galliae Francisci profectione petendae???ue Italiae consilio suspicatus, die noctu???ue per aspera saxa nihil intermissis itineribus in Albingaunos Ligures peruenit: atq; inde per Finarium & Carnissarium saltum, diuiso exercitu, ad Aquas Statiellas est peruentum. Inde ipse, vt de bello consultaret mutatis ad celeritatem iumentis, ad Lanoium totius exercitus imperatorem, Ticinum contendit. Alfonsus verò Vastius, qui peditatus imperium habebat, cum exercitu à Statiellis, profectus, tantam peditibus vel perpetuo viginti trium dierum itinere defessis, maturandi necessitatem imposuit, vt fluminibus vado superatis, & sublatis ferè omnibus naturae desiderijs, quae vel exiguam quietem requirerent, eodem die superato Pado in spacio XLV. milliarium ad vrbem Ticinum peruenerit, singulari herclè totius exercitus felicitate: vt cùm supra XII. millia sarcinariorum iumentorum traheret, nullum omnino militis impedimentum in tam longo infesto???ue itinere reliquerit. Hic est ille receptus nequaquam fugae persimilis, supra omnem militarium operum laudem, maximorum ducum iudicio celebratus: quo vno facinore, vti summae admirationis, Piscarium gloriari solitum serunt: quum alioquin de se loquendi parcissimus, quae laudem adferrent, singulari modestia reticeret. Iouius in Piscario lib. 3. Aciei instructione opportuna. Hîc Defensionem nostrorum per Aciei instructionem consideramus. Ad Hostium verò oppressionem de ea ipsa suo loco agetur, fol. 1853. Ariston vna nauitres actuarias commeatum serentes comitabatur. Ostendebat se triremis hostilis. Cùm prorsus omnia deficerent, conductis in vnum locum actuarijs, propter eas nauigabat, vt si hostium triremis in eos, qui frumentum vehebant, impetum fecisset, ab his, qui nauem obtinebant, innumeris telis premerentur. Sin in ipsas actuarias conarentur impressionem facere, ac vim adhibere, ipse circumcirca nauigans, ab lateribus hostilem triremem incommodo afficeret, eam???ue inter suam & onerarias concluderet. Polyaenus libro quinto. In acie Leuctrica Lacedaemoniorum, ab Hercule genus ducétes constituti sunt duces cornuum exercitus, Cleombrotus rex, & Archidamus Agesilai regis filius. Apud Boeotios verò Epaminondas, proprio quodam & insolito ordine vsus, clarissimam iilam victoriam est adeptus. Deligens enim ex vniuersis copijs fortissimos, in altero latere collocauit, in quo etiam ipse praeliaturus erat. Imbecillos verò in altero cornu constituit, mandatum???ue eis dedir, vt fuga pugnarent, & ad incursum hostium paulatim loco cederent. Itaque cùm fecisset agmen obliquum, eo cornu, in quo stabant delecti, praelium decernere decreuit. Cùm igitur vtrinque tuba signa darentur, & primo impetu congrederentur exercitus, Lacedae [1780] monij vtroque cornu simul aggrediebantur, acie falcata & incurua: Boeotij verò, ab altero cornu subterfugiebant, ab altero cursim in hostes irruebant. Et primò quidem vtrisque fortiter pugnantibus, dubium erat certamen. Postea verò quàm Epaminondae milites & virtute & agminis frequentia superiores essent, rege Cleombroto interfecto, concursu ad cadauer facto, Lacedaemonij corpus quidem obtinuerunt, victoriam autem consequi non potuerunt. Diodorus libro decimoquinto. Iphicrates circa Phliuntem iter faciebat, phalange ob locorum difficultatem in longum protensa. Hostibus ad caudam instantibus, & multos vulnerantibus, multa???; rapientibus, ille cum his viris, qui in latere ibant, conuersus, phalangi mandauit, vt ocyùs procederet. Ex ijs verò qui à dextro laeuóque latere erant, aggregatis ducibus & praestantissimis, eos ad extremum collocauit. Cùm iam prope caudam esset, impetum faciens in hostes, persequendo fatigatos, & dissipatos in sarcinarum rapinis, multos ex ipsis occidit: multò plures etiam captiuos abduxit. Polyaenus lib. 3. & Front. Timothevs metuens decem naues Laconicas, quas praemiserat nauarchus ad deducenda nauigia, quae commeatum vehebant, ne ab Atheniensibus interciperentur, praecepit trierarchis, ne pristinum ordinem quaererent: sed quem in praesenti quilibet locum occupasset, eum teneret, ne dum in suos ordines scaphae, traducerentur, adnauigantes hostes impetum repentè facerent in dissolutos. Deducens autem naues in falcatam figuram, rostra nauium & circumferentiam in hostes direxit. Nauagijs verò & captiuis nauium in concauitatem inclusis, secundùm puppim nauigauit. Polyaenus libro tertio. Idem volens Olympiam transire, & Corinthiorum equitatum metuens, ab altera parte exercitus in longum quadratum agmen instruxit, sarcinis & equitatu in medium coniecto, currus???ue frequentes agens & connexos armatos circum hos foris circumdedit: ita vt Olynthij equites equitatione non possent vti. Idem. Chabriasper angusta loca cum paucis discedens, instantibus multis hostibus, ipse praecedens dux profectionis, robustissimos in externo collocauit, vt instantes propulsarent. Nemo igitur ex postremis fugam capessit, non audens ducem praeterire, quippe prohibitus, vel etiam punitus. Hac profectionis constitutione tutò exercitum traduxit. Idem. Xenophon instantibus in itinere Barbaris, ancipiti acie instructa, omni???ue necessario commeatu inter eam concluso proficiscebatur, collocatis in fine equitibus iaculatoribus, & scutatis, qui Barbarorum impetum propulsarent. Polyaenus libro primo. Alexander (Pittaco, qui nepos erat Pori, insidias iuxtaviam tendente, qua angustam conuallem habebat, longitudine satis protensam, latitudine verò ad quatuor stadia contractam, transitum???ue difficilem omnino & arctum) duplicem equitatus phalangem instruxit, & aduersus hostes eduxit: dato praecepto, vt ad frenum montum???ue quilibet antecedentem sequeretur: & si hostes ad dextrum latus venissent, conuerterent se secundum hastam, ac deinceps à freno impressionem facerent: cùm verò dextram profectionem obtinuissent, ad extremum agmen contenderent. His mandatis, ipse directè iter faciebat, ita vt Gnomoni figura non esset dissimilis. Cùm igitur qui sinistrum latus obtinebant, extremum à dextera parte agmen conspicati, clamore sublato impetum facerent, similiter???ue à dextro cornu laxatis frenis viam ad Indos affectarent: illi metuentes ne concluderentur, omnes simul ad angustum exitum contenderunt. Itaq; nonnulli Macedonum manibus interfecti, plures verò à sese mutuò conculcati, occubuêre. Polyaenus lib. 4. Fvlvivs Nobilior, cùm ex Samnio in Lucanos exercitum duceret, & cognouisset à perfugis hostes nouissimum agmen eius aggressuros, fortissimam legionem primò ire, vltimò sequi iussit impedimenta. Ita factum pro occasione amplexi hostes, diripere sarcinas coeperunt. Fuluius legionis quinque cohortes in dexteram partem viae direxit, quinque ad sinistram: atq; ita praedationi intentos hostes, explicato per vtraq; latera milite, clausit cecîdit???;. Idem hostibus tergum eius in itinere prementibus, dum flumine interueniente, non ita magno, vt transitum prohiberet, moraretur tamen rapiditate. alteram legionem occulto citra flumen collocauit, vt hostes paucitate contemta, audaciùs sequerentur. Quod vbi factum est, legio quae ad hoc disposita erat, ex insidijs hostem aggressa vastauit. Frontinus lib. 1. cap. 6. C. Ivl. Caesar reuertebatur cum exercitu per angustam viam, ad laeuam paludem habens, ad dextram mare. Hostes extremum agmen carpentes, instabant. Hos propellebat incursionibus & reflexionibus. E mari verò Pompeiana classis adnauigans, iaculis ac telis missis, vulnera afferebat. Caesar iussit milites scuta à sinistra manu in dextram transferre. Ad hunc modum nihil proficere tela iaculantium è mari potuerunt. Polyaenus lib. 8. Obiectione. Quando vna parte exercitus resistimus, alteram educimus, vel introducimus. Corinthii Syracusanis auxilium mittentes, cùm intellexissent viginti naues Atticas apud Naupactum appellere, quae custodias agerent ac specularentur: impletis viginti quinque triremibus, eas in Panormo Achaiae eregionè Atticarum nauium subduxerunt. Dum hae se mutuò obseruant, naues onerariae plenae Corinthiorum armatorum è Peloponneso soluerunt, ad opem Syracusanis ferendam. Athenienses verò ijs nauibus quae eregionè stationem habebant, animos intenderunt. Polyaenus lib. 6. Diotimvs nauigia commeatum vehentia cum detem triemibus deducens, deprehensus apud Chium à Lacedaemonijs, qui viginti naues habebant, instantibus, hostibus, quietè circum onerarias fugiens, & celeriores habens naues, nihil damni à persequentibus passus est, semper???ue puppibus in extremas impetu facto cum suis, decem demersit: erat???ue admirabilis pugna, qua à fugientibus persequentes vincebantur, Polyaenus lib. 5. Philippvs Demetrij, cùm eum Thraces insequerentur, praecepit, vt cùm tubicen fugam cecinisset, ij qui postremum agmen tenebant, obiectis armis manerent: vt hostes à persequendo remoraretur, atque suis viam praeorcupandifacultatem daret. Polyaenus lib. 4. Horativs Cocles, vrgente Porsenae exercitu, iussit suos per pontem redire vrbem: eam???ue (ne casu sequeretur hostis) intercidere. Quod dum efficitur in capite eius, propugnator ipse insequentes detinuit. Andito deniq; fragore pontis abrupti, deiecit se in alueum, eum???; armis & vulneribus oneratus tranauit. Front. lib. 2. cap. 13. Circuitione aut inclusione hostis: diuersis locis tumultum excitando, eliciendo. Hîc Effugium nostrum perpendimus. Inseq. Hostis circumuentionem consideraturi, fol. 1852. Xerxes in Thermopylis, proprer angustias montium multis Persis amissis. Trachinio quodam homine Ephialte in mo̅tibus angustam viam aliam monstrante, misit centum millia hominum. Qui circumeuntes, ad tergum Graecorum euaserunt: omnes???ue occiderunt, quos Leonidas ducebat. Polyaenus lib. 7. Xenophon, cùm Barbari locum angustum intercepissent, quà transire Graecos necessarium erat, conspicatus à quodam monte inaccessum collem, in quo Barbari praesidium impositum habebant: assumtis Graecis, quot ad eam rem sufficere existimauit, iter ad illum direxit, vt in summum cacumen supra ipsos euaderet. Barbari supra se hostes conspicati, fugam dederunt. Xenophon autem Graecos sine periculo traduxit. Polyaenus lib. 1. Demosthenes Acarnanas & Amphilochos ducens, ex aduerso Peloponnesijs castra locabat, magno torrente interposito. Videns autem longèplures hostes esse, & exercitum includi posse, in cauum & insidijs aptum locum abscondit armatos, & socios trecentos, vt, si includerent hostes exercitum numero, consurgentes ipsi à tergo adorirentur. Hostes incluserunt phalangem. At illi retrò consurgentes, & repentino tumultu in hostes inuadentes, paruo negotio atque labore pugnam vicerunt. Polyaenus lib. 3. Thebanis in Laconiam irrumpere conantibus, cùm Lacedaemonij & reliqui socij Corinthum venissent, non pauciores viginti millibus, vt accessus praemunirent, & impetum Boeotiorum à Peloponneso arcerent, facto initio à Cenchraeis, vsq; ad Lechaeum, vallis & profundissimis fossis locum exaedificarunt, priùs quàm Boeotij accederent. Epaminondas autem animaduertens eò loci commodissimum introitum esse, quâ Lacedaemonij excubias agebant, primùm hostes in aciem prouocat, triplò ferè plures multitudine. Deinde cùm nemo progredi ex munitionibus auderet, sed omnes de vallo pugnarent, vim hostibus admouet. In omnibus igitur locis irruptiones fieri, maximè verò vbi Lacedaemonij erant, quòd is locus penetrabilis esset, & ad custodiendum difficilis. Acri verò certamine inter vtrosque coorto, Epaminondas cum praestantissimis & fortissimis Thebanorum vix tandem perrupit per Lacedaemonios, ac superatis praesidijs, copias per medium duxit, & in Peloponnesum penetrauit. Quod eius factum ijs, quae ante praeclarè fecerat, nequaquam posterius fuit. Diodorus libro decimoquinto. Philippvs oppugnabat Phalcedonem vrbem Thessalicam. Phalcedonij ciuitatem tradebant. Cùm autem introirent mercenarij, in insidias inciderunt. Multi enim è tectis & turribus lapides & iacula mittebant. Philippus aduersus insidias mox consilium reperit. Posterior vrbis pars erat tranquilla, quippe ciues omnes ad insidias concurrerant. In eo loco Macedones impressionem facere iussit, & scalas apponere. Qui cùm asce̅dissent moenia Phalcedonij desistentes à iaculandis mercena [1781] rijs, incitato cursu ad eos repellendos ferebantur, qui muros tenebant. At illi, priusquam ad manus veniretur, vrbe potiti sunt. Polyaenus lib. 4. Phrassaortes Darij cognatus cum magnis copijs Persicis Susidas portas custodiebat. Hae sunt montes angusti & excelsi. In hos impressionem facientibus Macedonibus, nullo negotio Barbari restiterunt, eos???ue repulerunt, fundarum, telorum, saxorum???ue iactibus. Itaque reuocatis ijs à XXX. stadijs, Alexander vallum muniebat. Extabat oraculum Apollinis, peregrinum Lycum itineris ei contra Persas ducem futurum. Accedit ad Alexandrum bubulcus, messoriam vestem amictus, inquiens, Sibi Lyco nomen esse, in circuitu montium montium occultam esse viam, quòd sylua continuis arboribus tegeretur: sibi verò soli propter boum pascua notam esse. Recordatus Alexander vaticinij, bubulco fidem habet. Itaque omnem exercitum se castris iubet continere, & frequentes ignes incendere, qui ad Persarum conspectum pertingerent. Philotae autem & Ephaestioni mandatum dedit occultum, vt cùm in iugis montium conspexissent apparere Macedones, ipsi inferiùs impetum in hostes ederent. Ipse cum satellitibus & vno armatorum agmine, Scythis???ue sagittarijs omnibus, per occultam viam progressus octoginta stadia, castrametatus, & in medio asperrimae syluae. Circa mediam verò noctem confecto itinere, non procul ab hostibus somno quieti???ue deditis, constitit. Illucescente die, tubae concinuerunt. A vertice montium Ephaestion & Philotas, à vallo Macedones eduxerunt. Persae in medio superiorum atque infimorum hostium comprehensi, partim trucidati, partim à praecipitijs deuoluti, partim viui ab hostibus capti. Polyaenus libro quarto. Alexander Macedo, cùm hostis in saltu editiore castra communisset, inducta parte copiarum, praecepit his quos relinquebat, vt ex more ignes excitarent, speciem???ue praeberent totius exercitus: ipse per auias regiones, circumducta manu, hostem superiore aggressus loco, depulit. Frontinus lib. 2. cap. 5. Syracusanis prope Gelam castrametantibus, contra exules duce Sosistrato in patriam reidre volentes, Agathocles noctu cum mille militibus in vrbem irrupit. Sofistratiani ingressos in fugam vertunt, & ad trecentos deiecerunt. Alijs verò conantibus effugere per quendam angustum locum, praeter expectationem Agathocles à periculis eos liberauit. Cùm septem vulnera accepisset, & ex copia cruoris defluentis corpus elanguisset, denunciauit tubicinibus, vt progressi ad ambas partes muri, praelij signum darent. Cùm euestigiò mandatum hoc executi fuissent, qui ex Gela in auxilium accurrerant, propter caliginem veritatem non poterant obseruare: suspicati enim alterum Syracusanorum exercitum per vtraque moeniorum latera subingressum esse, persequi deinceps destiterunt, & diuiso in duas partes exercitu, confestim auxiliabantur, ad sonitum tubarum concurrentes. Interea qui Agathoclis parres sequebantur, spacium nacti, tutissimè euaserunt in vallum. Sic igitur Agathocles, non solùm suos, verùm etiam auxiliarium septingentos viros inopinatò conseruauit. Diodorus lib. 19. Q. Minvtivs Thermus Coss. in Liguria motis castris in hosticum iturus, medijs angustijs à fronte & à tergo Ligures esse sensit. Caudinae cladis species admota erat militum oculis, quum periculum extremo auxilio est discussum. Erat in castris Numidarum equitum ala. huius praefectus permissu & hortatu consulis, hostium stationes sine tumultu adequitauit. Erant interim spectantibus Numidae ludibrio, equi homines???; pauxilli & graciles, discinctus & inermis eques, nihil praeter iacula habens, equi infrenes, deformes, rigida ceruice, & capite in cursu extento. Vbi verò hi ad iactum teli propinqui hostibus fuêre, nunc procursum simulantes, nunc recursum, paulatim sese insinuarunt. Postremò concitatis vno tempore equis, clamore???ue sublato, per medias hostium stationes, trepidantibus magis Liguribus, quàm tela expedientibus, in apertum euaserunt. Ipsipassim in hostico incensis villis omnia igni & rapina foedantes, hostem ad sua tuenda ex praesidio retraxerunt, atque ita consul obsidione liberatus, in apertum copias eduxit. Sabellicus libro sexto Enneadis 5. & Frontinus libro primo, capite quinto. C. Corn. Cssus co̅sul duxerat incautè exercitum in saltum caua valle peruium, & ab hoste vndique iam antea insessum, nec priùs Samnitem capiti imminentem aduertit, quàm eò vsque processum erat, vt in tutum signa ampliùs referri non possent. Dum Samnites conferunt inter se, qua ratione in subiectum hostem explicent aciem, P. Decivs tribunus militum, saxosum iugi verticem intuitus hostium stationibus imminentem, praeruptum & aditu diffi cilem armatis militibus, leuiter tamen instructis haud inaccessum, per auersa loca montis insinuatus, priùs locum tenuit, quàm ab hoste sit co̅spectus. Tum Samnitibus nouitate rei stupentibus, nec se interim mouere ausis, Consul per otium copias in aequiorem locum, extra saltum eduxit, & media nocte per hostium stationes incolumis erupit. Sabellicus libro tertio Enneadis quartae. Idem fecit sub attilio Calatino Coss. is cuius variè traditur nomen: alij Laberivm, nonnulli Q. Caeditivm, plurimi Calphvrnivm vocarunt. Hic cùm dimissum exercitum in eam vallem videret, cuius latera omnia superiora hostis insederat, depoposcit & accepit trecentos milites: quos adhortatus, vt virtute sua exercitum seruarent, in mediam vallem decurrit, & ad opprimendos eos vndique descendit hostis, longo???ue & aspero praelio retentus, occasionem consuli ad extrahendum exercitum dedit. Frontinus libro quarto, capite quinto. Acilivs Glabrio Coss. aduersus Antiochi regis aciem, quam is in Achaiam per angustias Thermopylarum direxerat, iniquitatibus loci non irritus tantùm, sed cum iactura quoq; repulsus fuisset, nisi circummissus ab eo Portius Cato (qui tum tribuntus militum à populo factus in exercitu erat) deiectis è iugo Callidromi montis Aetolis, qui praesidio tenebant, supra eminentem castris regijs collem, à tergo subitus apparuisset. Eo enim facto, perturbatis Antiochi copijs, vtrinque irrupêre Romani: & fusis fugatis???;, castra ceperunt. Frontinus libro primo, capite sexto. De hoc ipso sic scribit Plutarchus in Catone: Postquam saltum Thermopylarum obsepsit Antiochus Magnus copijs suis, locum???ue naturâ munitum vallo muro???; firmauit, atque ibi consedit, bellum exclusisse ratus, à fronte perrumpere prorsus desperabant Romani. M. Cato verò Tribunus militu̅reuocata in mentem circuitione, & ambitu Persarum, nocte cum parte copiarum profectus est ex castris, & summa difficultate callem ad castra hostium deducentem reperit. Inde stricto gladio ex rupibus in hostes inuectus, clarissimae victoriae ansam M. Attilio Coss. ex inferiore loco munimenta oppugnante praebuit. Fridericvs I. Imp. dum per Veronensem agrum remeat in Germaniam, in itineribus angustis, quae Veronensibus clausurae Volerni dicuntur, locatas quingentorum militum insidias, & pontem quendam dolo fabrefactum, astu superauit. Corrupit enim pecunia rusticos, vt in deuia loca, vix hominibus permeabilia, milites suos perducerent, Ibi insidiatores, qui lapidibus exercitum Imperatoris erant obruituri, sexcenti capti, & diris supplicijs affecti. Cuspinianus. Gatta Mellita Venetarum copiarum ductor tontra Nic. Picininum Philippi Vicecomitis ductorem, per iuga Alpium ducebat exercitum Veronam. In Penetrensi saltu circumuentus erat ab hostibus, Benaco lacu, flumine, montibus inclusus. Tum Pilosvs centurio hostem noua arte ludifi catus dicitur. Nam quum saltus, per quem vnicum patebat via, hostium praesidio teneretur, atque ea esset locorum angustia, vt decem fortes viri multa hominum millia facilè remorari possent, interdiu???ue ac noctu obseruaretur: quia aperta vi non potuit, arte inde hostem depulit. Fuit nemus iugo, quòd hostis insederat, admodum propinquum: in eo viginti lectos pedites sub noctem ille condidit, iussit???ue intentos expectare, vt si praesidium illud remisisset, decessisset???ue hostis custodia illa attentissima, continuò locum occuparent: ipse quasi desperato tranfitu laternis per noctem accensis, quas altis fustibus suspenderat, facibus???ue ad haec multis ardentibus digressus, simulauit longiùs abire. Praebuit ea res non solùm abeuntis speciem, sed fidem etiam fecit, Venetum quia illic sedendo nihil proficeret, cessisse. Quo factum est, vt neglecta custodia viginti illi ex proximo coorti iugum repentè occuparint. Affuit & ipse centurio statim cum reliquis militibus: qui vbi superiore parte se hostibus cum clamore osten derunt, territi illi apertum Veneto saltum cum fluminis ripa reliquêre. Sabellicus libro 3. Dec. 3. At Egnatius. 2. cap. 4. hoc tribuit ipsimet Gattae. Ferdinandus Mauros ad Anticheram Granatae vrbem magno praelio vicerat. Christiani Anticherae vicini ad tria millia praedam ex Saracenorum agris abigebant. Granatenses ludibrio se vicinis esse, aegrè ferentes, facta manu palantes caedunt, & in montem arduum fuga actos obsident. Elapsi erant per medios hostes è monte trecenti numero cum tubicinibus: qui cùm longo ambitu montem circuissent, obuium habent adolescentem quendam Petrvm Mendozam, maioris quàm pro aetate consilij & roboris. Hunc alij seu quòd parcerent, seu quòd diffiderent aetati, secum educere recusarant. Eam contumeliam non tolerans adolescens, insequenti nocte cum aliquot equitibus praedatum domo egressus, affirmans se facturum periculum, an illa in aetate vir esset, cùm ad montem cladis suorum ignarus peruenisset, trecentos illos habuit abuios, & de clade accepta certior factus, hortantes eosdem, vt secum festinatò rediret, ipse econtrariò vt secum potiùs irent ad ciues obsidione liberandos persuasit. Itaque diluculò cùm ad montem propiùs accessissent, & socijs sese ostendissent: socij dolo percepto omnes strictis gladijs decurrunt, & hostes semisomnes inuadunt. Qui duplici clamore & clangore circumuenti, praedam quam manibus tenebant, amiserunt. Mendozae virtuti honor habitus, vt quaecunque vellet, ex praeda eligeret, aut si mallet, o [1782] mnia sumeret. At is praedam distribui iussit, sibi socijs???; suis trecentis tertiam partem, reliquas virilibus partibus inter se diuendendas censuit, quando periculum, labor, industria extitisset. Laur. Valla lib. 1. Historiarum. Deorumvel Captiuorum obiectu. Iphicrates in Thracia multos Odrysiorum ceperat. Hostes vehementer iaculando & sagittando instabant. Ipse verò iuxta singulos qui primam eciem tenebant, nudum aliquem captiuum manibus loro in tergum reuinctis, collocauit. Odrysienses, nesuis vulnera infligerent, à iaciendo & iaculando destiterunt. Polyaen. lib. 3. Agesilavs Lacedaemonius, cùm praeda onustus ex Phrygia rediret, insequerentur???; hostes, & ad locorum opportunitatem lacesserent agmen eius, ordinem captiuorum ab vtroque latere exercitus sui applicuit. Quibus dum parcitur ab hoste, spacium transeundi habuerunt Lacedaemonij. Frontinus libro primo, capite 4. & Polyaenus lib. 2. qui in Asia hoc factum scribit. L. Aemilivs Paulus Coss. cùm in Lucanos iuxta litus angusto itinere exercitum duceret, & Tarentini ei classe insidiati, agmen eius scorpionibus agressi essent, captiuis latera euntium praetexuit: quorum respectu hostes inhibuêre tela. Frontinus lib. 1. c. 4. Cambyses animalia quae Aegyptij pro dijs colunt, exercitui suo circumdedit, & Pelusio potitus est, Aegyptijs metu viola̅dorum deorum hostes non prohibentibus. Polyaenus libro septimo. Carolvs Magnus simili ratione Budam veterem, seu Sicambriam vrbem Hungarorum cepit. Oppugnans enim eam à Danubio nauibus, ab altera parte aciem instruxit ex Vngaris iam captis. Cùm autem oppidani in suos vererentur tela mittere: Franci propiùs ad muros accedentes & conscendentes, vrbem cepêre. Regino lib. 2. Sigebertus Bonfin. Decad. 1. lib. 9. Auent. lib. 4. Saxoniae c. 16. Cranz. lib. 2. Petrvs Luna Catalanus Auenione pontifex electus, & Benedictus XI. vocatus, à Franco milite regio???ue Praetore obsideri oppugnari???ue cepit: edictum???ue, ne quis sacta beneficia, expectationum???ue munera ab eo peteret. Qui eum sequerentur, ijs interdictum iure vectigalium, redituum???ue ecclesiasticorum. Proinde secessio ab eo facta, & solitudo circa eum. Quo metu ignominia???ue permotus, ne à quoquam violaretur, sacrosanctum Domini corpus prae se ferens, in Catalaniam ad natales suos Tarraconenses???; concessit. Aemilius libro decimo. Pradae, Pecuniarum, Impedimentorum obiectu. Xenophon Graecos domum reducens, equitibus Tissaphernis in iumenta inuadentibus consilium dedit, vt currus & superfluum apparatum impedimentorum relinquerent: ne Graeci pro his pugnantes mortem oppeterent, & progredi vlteriùs prohiberentur. Polyaen. lib. 1. Philippvs, Abderitarum & Maronitarum occupata regione, reuertebatur cum nauium magno apparatu, & pedestribus copijs. Chares circa Neapolim insidias nauales habebat, cu̅ XX triremibus. Philippus delectis iuuenibus, in quatuor remiges imposuit, arte atq; robore praestantissimos: & mandatum ijs dedit, vt priores classem vniuersam educerent, atq; Neapolim praeterlegerent, neq; longè à terra recederent. Eas dum Chares cum suis insequitur, Philippus tutò Neapolim praeternauigauit. Polyaen. lib. 1. & 4. Tryphon Syriae rex victus, per totum iter fugiens, pecuniam sparsit: eum???ue sectantes Antiochi equites moratus, effugit. Frontinus lib. 2. c. 12. Galli pugnaturi cum Attalo, aurum omne & argentum certis custo dibus tradiderunt: quibus, si acie fusi essent, parceretur, quo faciliùs colligen da praeda hostem impeditum effugerent, Frontinus lib. 2. cap. 13. Mithridates ad Cabiras à Lucullo victus, cùm nemo apud eum ne apparitor quidem vel equiso remansisset, in caterua se caeterorum extulit castris, ac ne equum quidem ex regijs ad manum habuit. Verùm cùm serò tandem in fluctu fugae illius conspexisset iactatum eunuchus Ptolemaeus, cui equus erat: desilijt praebuit???ue equum regi. Iam enim premebant eum instantes Romani. Neq; defuit celeritas his ad eum comprehendendum, sed penè tenebant. At auaritia & sor des militares multis certaminibus magnis???ue periculis diu captatam praedam Romanis eripuêre, Lucullum???ue victoriae praemio fraudauêre. Iam enim propèin manibus instantium equus, qui Mithridatem auexit, erat: cùm interea mulus ex ijs, qui gazam regis portabant, co̅iecit se inter regem & consectantes: siue spontè sese obtulit, siue de industria rex obiecit eum insequentibus. Ita illi rapiendo colligen do???; auro, atque inter se digladiando cessauerunt illum corripere. Itaq; ad Triganem generum in Armeniam euasit. Plut. in Lucullo. Polyaen. verò lib. 7. supellectilem regiam vniuersam foras prolatam extra aedes in quibus habitabat, irrumpentibus Rom. veluti escam obiectam scribit. Habeis Sultanus Aegypti, cùm interfecto Calipha Chairense, regia???; occupata, gazam inuasisset, eo???; nomine à subditis in regia obsideretur sparsis nummis rebus???ue preciosissimis, in turbam, effugit hostes obsidentes. Qui positis armis ad rapiendum vndiq; concurrentes, parricidae effugiendi occasionem dederunt. Aemilius lib. 5. sub Lud. Iuniore. Frotho Danorum rex, Britanniam inuaserat, praeda???ue multa coacta, à Scotis & Britannis petebatur. Ergo praeda omni per agros sparsa, Britannos, dum in ea colligenda occupantur, ab insequendo cohibuit. Mox cum Scotis pacefacta, Britannos securos cecidit, praedam???ue cum auctario recepit. Saxo lib. 2. Vergusius Landa à Vicecomitum amicitia aduersarum partium copijs se adiungens, Mediolanum tanta celeritate occupauit, vt Actius Vicecomes Galeacij F. breue ad fugam spacium nactus, aegrè hostium manus euaserit, adiuuante praesertim matre Beatrice, quae tam subito, quàm salutari consilio, effusis in limine domus aureae monetae sacculis, intrantes, dum eam auidè colligerent, aliquandiu morata fuerat. Iouius in vita Actij. Dum Venetus exercitus, duce Francisco Gonzaga Mantuano principe, vnà cum Sfortiae Ludouici copijs, confertam & instructam Caroli IIX. Galliae regis, ex subacto regno Neapolitano patriam repetentis, aciem ad Tarrum fl. adorirentur: Graeci equites, qui primum agmen inuaserant, quum à cataphractis nequicquam clrcumfusi vndique pellerentur, & Annonius atque Busichius eorum praefecti, viri acres, vulnerati praelio excessissent, conuersis repentè equis ad deripienda impedimenta conuolarunt: quae monitu Trivvltii Gallici exercitus ducis de industria hostibus obiecta fuerant, vt illis praeda occupatis, regi transitus expeditior atque facilior redderetur. Ibi lixae, calones, & feminae, muliones???ue inter iumenta cadentes???ue sarcinas foedè iactati, ac dum repugnant, vel rapientes impediunt, promiscuè caesi, impedimenta???ue ferè omnia capta direpta???; sunt. Is tumultus, quòd dissonis tot gentium clamoribus cuncta perstrepebant, è proximo peditum Italorum cohortes etiam exciuit, quae praedae pariter auidae, ordines nullo pudore deserebant. Tum verò inter socios cruentum admodum & miserabile certamen exortum, quum regiam gazam alij in diuersa traherent, alij à validioribus oppressi, in ipsis praedae complexibus caederentur. Eares omnium consensu Gallis salutem peperit. Iouius libro secundo Historiarum. Tempore. Hannibal vbi ad Alpes aeternis damnatas niuibus peruenit, & editissimos tumulos à montanis insideri vidit: Gallorum sociorum exploratione edoctus, interdiu tantùm obsideri saltum, nocte in sua quenque dilabi tecta, luce prima subijt tumulos, vt ex aperto atque interdiu viam per angustias facturus. Die deinde, simulando aliud quàm quod parabatur, consumto, communitis castris, vbi primùm digressos tumulis montanos, laxatas???; sensit custodias, pluribus ignibus quàm pro numero manentium in speciem factis, impedimentis???ue cum equite relictis, & maxima parte peditum, ipse cum expeditis acerrimo quoque viro raptim angustias euasit: ijs???; ipsis tumulis, quos hostes tenuerant, consedit. Liuius Decadis 3. libro primo. Via errore: aliam simulare, alia insistere. Moses dux summus, dum Israëlitas seruitio vindicat, ex Aegypto profecturus, viarum dispendio hostem ludificari conatus, cùm per Arabiam compendiosum iter patêret, ad effugiu̅ in Aethiopiam flexit iter, quae maximè Chananaeae erat terrae, quae decreto petebatur, auersa. Sed hostis falli non potuit: tamen medio conatu extingui: & quem terrae cohibere non potuerunt, cohibuit mare, Iudaeis alioqui peruium. Sabellicus lib. 6. cap. 6. Nicostratvs, dux Aetolorum, aduersus Epirotas, cùm aditus in fines eorum angusti essent, per alterum locum irrupturum se ostendens, omni illuc ad prohibendum occurrente Epirotarum multitudine, reliquit suos paucos, qui speciem remanentis exercitus praeberent: & ipse cum caetera manu, quà non expectabatur aditus, intrauit. Frontinus libro primo, capite quarto. Pammenes per Phocidem Thebas versus exercitum ducebat. Hostes Philoboeotum castellum occuparant, ad quod duae viae ducebant: quarum cùm altera iam hostium praesidijs teneretur, Pammenes rectis ordinibus in profundum diductis, exercitum???ue ad proficiscendum amplificatum ita instruxit in dextro latere, quasi in eam partem ducturus. Illi relicta parte sinistra, ad dextram deflectebant, vt profectionem impedirent. Ille ad sinistram incitato cursu cum suis properans, copias sine omnipericulo traduxit. Polyaen. lib. 5. Agesialvs cùm audisset Thebanos ad Scholum transitum obsidere, omnes legationes à Graecis missas, Thespijs remanere iussit: quinetiam commeatum exercitus eôdem com [1783] portare. Thebani his auditis, traduxerunt copias ad transitum contra Thespias, atq; ibi viam obsederunt. Agesilaus duorum dierum itinereper biduum confecto, transitum ad Scholum inanem ac vacuum inueniens, sine pugna tra̅sgressus est. Frontinus lib. 1. cap. 4. Idem in Thebanum agrum irniptionem fecit. Thebani campum fossa circumducebant, & vallo muniebant. Vtrinq; duo transitus angusti. Volens Agesilaus transire quadrato agmine, cauo???ue processit ad transitum ab laeua situm. Thebanis hîc omnibus resistentibus, ille à cauda duxit ad alterum tra̅situm, vbi nemo erat quiarceret. Ingressus, regionem??? depopulatus nemine resistente, iterum discessit. Idem. Ahistides Eleates, Dionysio Cauloniam oppugnante, cum XII. triremibus adnauigabat. Qui cùm re intellecta cu̅ XV. nauium implementis contrà solueret: Aristides reuertens discedebat, & ingruente nocte iussit faces tollere, quas Dionysij naues sequebantur. Paulatim his abstractis facibus, alias in mare submiserunt magnis suberibus adaptatas, & à lumine in obliquun se conuertentes, ad Cauloniam adnauigauerunt, Dionysio cum suis ad suberum splendorem cursum dirigentibus. Polyaen. lib. 6. Pericles Atheniensis, à Peloponnensibus in eum locu̅ compulsus, qui vndiq; abruptis cinctus, duos tantùm exitus habebat: ab altera parte fossam ingentis latitudinis duxit, velut hostis excludendi causa: ab altera militem agere coepit, tanquam per eum erupturus. Ij qui obsidebant, cùmper fossam, quam ipse fecerat, exercitum Periclis non crederent euasurum, vniuersi à limite obstiterunt: Pericles pontibus, quos praeparauerat, fossae iniectis, suos quà non resistebatur, emisit. Frontin. lib. 1. cap. 5. Plataeenses à Lacedaemonijs & Thebanis oppugnabantur. Viri ducenti Plataeensium obseruata nocte tenebricosa & procellosa, reliquis ciuibus praeceperunt, vt in contrariam partem murorum ascenderent, ibi??? pugnam facerent, quòd per eum locum extrinsecùs Lacedaemonij irruptionem facerent. At ipsi in altera parte muros superarunt: neque verò Athenas ducentem viam ingrediebantur, sed Thebas versus, quòd per eam hostes minimè insecuturos putarent. Sic enim etiam accidit. Lace daemonij per Cithaeronem persequebantur. Platae enses à via Thebaica paulùm declinantes, Thebas venerunt, atque inde Athenas vsque euaserunt. Polyaenus libro sexto. Iphicrates dux Atheniésium, aduersus Anaxibium Lacedaemonium in Hellesponto circa Abydon, cùm transducendum exercitum haberetper loca, quae stationibus hostium tenebantur, alterum autem latus eius transitus abscissi montes (monrem sanctum Polyaenus vocat) premerent, alterum mare ablueret: aliquandiu moratus, cùm incidisset frigidior solito dies, & ob hoc nemini suspectus, delegit firmissimos: quibus oleo ac mero calefactis, praecepit, vt ipsam oram maris legerent, abruptiora tranarent: atq; ita custodes angustiarum inopinatus oppressit à tergo. Frontin. libro primo, capite 4. & Polyaen. lib. 3. Idem victus cum paucis, in locum asperum & plenum arboribus confugit. In eo cùm obfideretur, praecepit noctu, vt ab altera parte tumultum ederent. Hostibus ad tumultuantem partem conuersis, ipse nemine prohibente per alteram exiuit. Polyaenus lib. 3. Alexander Magnus, cùm Thessali Tempe praesidijs impositis obtinerent, suffo ssis praecipitibus Ossa petris, & effectis exiguis gradibus, per eos ipse & Macedones ascendentes, in iuga euaserunt: atque Ossam transgressi, Thessaliam occupauerint, Thessalis Tempe angustias tenentibus. Etiamnum videre est ijs, qui Tempe perambulant, petras Ossae in scalarum modum aedificatas, quam scalam Alexandri appellant, Poliaenus lib. 4. Clodius praetor contra Spartacvm in Campania ex vrbe cum tribus millibus militum missus est. Obsidente illo seruos in monte, qui vnum habebat asperum???ue & angustum ascensum, quem obsepserat statione, caerteris partibus abruptas rupes atque crepidines, frequenti autem labrusca erat in supercilio vestitus: ex ea palmites, qui esss vsui possent, secuerunt, scalas???ue complicauerunt validas & longas: vt supernè ex rupe suspensae pertinerent ad planiciem. His sine periculo descenderunt praeter vnum, qui armorum causa remansit. Vbi descenderunt, demisit ea, inde omnium postremus euasit ipse quoque. Haec latuerunt Romanos. Quare adorti eos sunt, ac repentino aduentu perculêre, pulsis???, his castra cepêre. Plut, in Crasso, & Frontinus. Lumine. Ammianvs Marcellinus, cùm noctu insequentes Persas fugeret, atq; latebrarum spes nulla maneret, in equo se lumen deligasse ait, eum??? ad dextram, qua in parte planicies erat, direxit: ipse autem cum alijs, qui cum eo erant, in laeuam conuersus, ad montes vim hostium, qui lumen ad dexteram sequebantur, effugit. Fulg. lib. 7. cap. 4. Cùm vrbe Genua ciuilibus bellis lacerata, Guelphos, qui in vrbe rerum potiebantur, Gibellini exules infestarent: Aitonus Auria, XIV. triremibus, Fridericvm Marabottu̅ Guelsum, qui septem tantùm habebat, vehementer insectabatur. Cùm autem nox superuenisset, neq; iam longè à Tyro abessent, Marabottus, qui iam penè omnem salutis spem amiserat, nouo astu salutem sibi peperit. Nam cùm maritimus in classe mos esset, vt per noctem solus triremium primarius dux in puppisua lumen deferret apertum, vt aliae naues eum assequi scirent: ipse cùm antè suos commonuisset, ea nocte se ad Maraliam nauigaturum esse, lumen in laterna clausum, clypeo tanquam cimbae alligauit, atq; in mari defixit, triremis??? suae consuetum lumen extinxit. Cùm autem, vt maris natura est, vndae clypeum cum laterna ad terram eiecissent, hostes arbitrati Fridericum desperata salute in terram triremes impegisse, mutata pauigatione, ab eo cursu, quem antè tenebant naues, ad lumen, quod in laterna clypeus habebat, direxeru̅t; atq; Ita elusi Fridericum amiserunt. Idem. Tenebris. Ivgvrtham regem Numidarum, constat memoriam virtutis Romanorum, semper inclinato die committere praelia solitum, vt si fugarentur sui, opportunam noctem haberent ad delitescendum. Front. lib. 2. cap. I. PRVDENTIAE MILITVM CONSVLERE, VT HOSTES A SVIS, Hostivm???ve impetm et conatus cognoscant & dignoscant. Tessera bellica. De Tessera bellica egimus inter Fortuita, fol. 697. Hîc quatenus Prudentia in ea vel excogitanda vel vsurpanda deprehenditur. acognoscant & dignolcant. Acves Lacedaemonijs Tegeamper proditionem noctu occupantibus, suis militibus signum dedit, vt interficerent eos qui tesseram requirerent. Arcades igicur non rogabant; Spartitae verò tanquam noctu suos non agnoscentes, & idcirco quaerentes sigum, ab Arcadibus interfecti sunt. Polyaenus libro primo. Signis militaribvs. Ferunt Aegyptios veteres, apud quos nulla esset militaris disciplina, cùm à vicinis saepiùs bello superarentur, excogitasse ferre aliquod insigne, quod milites sequerentur. Figuras igitur animalium in tabulis pictas, duces eorum in bello tulisse: ea??? ex re cognito seruato??? sub quo quisq; militaret ordine, victoriam consecutos. Igitur visum esse gratiam his animalibus tanquam victoriae auctoribus reddi, statutum???ue, nefas esse quodpiam eorum, quorum imago delata fuerit, occidi: sed coli potiùs debere, honore???ue affici. Diodorus libro primo, capite septimo. Armis, Vestibvs. Terraalba vsos Veteres in se armis??? suis dealbandis, cùm aggredi noctu hostes volebant, vt suos abaduersarijs dignoscerent, testatur testatur Herodotus in Vrania. Eandem rem commemorauit Pausanias initio libri x. quo rex Phocensium tradit. Victorius lib. 20. Var. lect. cap. 13. Signo pvgnae, Receptivs, Pacis. De his alio respectu egimus sub lo??? Insignium & Signorum, fol. 707. VIGILANTIAM SVORVM EXCITARE, VT OMNES insidias hostis praeueniant & auertant vigilando. Diocles Atheniensium dux, in hostili solo militibus nullo ordine dispersis, arma serre nolentibus, tesseram datam saepe commutauit. Milites arbitrari non longè hostes abesse, receptis armis, instructa acie profectionem faciebant, Polyaenus lib. 5. Alcibiades Atheniensis, ciuitate sua à Lacedaemonijs obsessa, veritus negligentiam vigilum, denunciauit his qui in stationibus erant, vt obseruarent lumen quod nocte ostensurus esset ex arce, & ad conspectum eius ipsi quoque lumina atrollerent. In quo munere. qui cessasset, poenam daturum. Dum [1784] sollicitè expectatur signum ducis, peruigilatum ab omnibus, & suspectae noctis periculum euitatum est. Front. lib. 3. cap. 12. & Polyaenus lib. 1. Iphicrates, dux Atheniensium, cùm praesidio Corinthm teneret, & sub aduentum hostium ipse vigilias circumiret: vigilem, quemdormientem viderat, transfixit cuspide. Quod factum quibusdam tanquam saeuum increpantibus: Qualem inueni, inquit, talem reliqui. Est enim somnus mortis imago. Frontin. lib. 3. cap. 12. Lycvrgvs Lacedaemoniorum legislator, cùm mterrogaretur, Cur hostium interfectorum cadauera spoliare prohibuisset? Ne milites, inquit, ditescant: & dum praedae incumbunt, pugnam negligant. Metuit vir prudentissimus, ne diuitijs corrumpere̅tur milites, quae plerunq; insolentiores & minùs fortes reddunt hoinines. Plut. in Laconicis. Clearchvs, cùm ex Thracia praedam egisset, neque redire Byzantium posset: castrametatus est prope montem Thracium. Coëuntibus autem Thracibus, sciens eos latentes ex montibus noctu impetum facturos: mandauit suis, vt in armisperseuerarent, & crebrò excitationes facerent. Ipse verò cùm nox esset tenebricosa, assumta parte exercitus, apparebat suis, verberans arma more Thracio. Quitanquam hostibus apparentibus, ad pugnam erant instructi. Interea Thraces etiam apparebant, vt dormientes caperent. At illi vigilantes & armati, exceperuntincurrentes, & plurimos ex ipsis mterfecerunt. Polyaenus lib. 2. Epaminondas, cùm custodias stationes??? suorum militum circumiret, sopitu̅, & non vigilantem exedicto militem, gladio confodit, asserens talem se reliquisse, qualem inuenerat. Alex. ab Alex. libro primo, capite 12. ex Front. libro tertio, capite duodecimo. Hermocrates Syracusanus, superatis acie Carthaginensibus, veritus, ne captiui (quorum ingentem manum in potestatem redegerat) parum diligenter custodirentur, quòd euentus dimicationis in epulas & securitatem compellere victores poterat, finxit proxima nocte equitatum hostilem venturum. Qua expectatione assequutus est, vt solito attenitùs vigiliae agerentur. Front. lib. 2. c. 9. Militari apud Romanos praecepto obseruatum erat, vt vigiliarum vices tubae in castris per inte???alla significarent. Et si qua̅do hostes in conspectu essent, pro portis castrorum, singulae stationes, & expeditae cohortes, dispositis excubijs, instratis equis frenati???ue pro vallo excubarent: vt omnia militari custodia vigilijs??? tuta firma???ue essent, ne paratis insidijs, & omniadito septo, nudata custodijs stationibus??? castra hostes adoriantur, & nec opinantes inuadant. Alex. ab Alex, lib. 1. cap. 12. P. Scipio Aemilianus cùm quandam vrbem obsideret, noluit circa moenia eius ferreos mutices spargi, nec tabulas plumbatas acutis clauis praeditas sterni (ne hostes in praesidia repentè impetum facere possent) quòd existimaret, non esse eiusdem & capere aliquos velle, & timere, Animifortitudinem sic declarauit, hostibus timorem iniecit, suorum???, vigilantiam excitauit. Val. lib. 3. c. 7. L. Pavlvs Aemilius bello Macedonico nocturnas stationes sine lancea & gladio milites suos agere voluit, quò magis essent intenti, & resisterent somno, quòd ingruentibus hostibus non valerent resistere. Plutarchus in Aemilio, & Apophthegmatib. C. Ivlivs Caesar longinquo hoste liberiora militibus disciplinae frena remittebat, vt postea propinquior factus, cùm ita militum animos recreasset promtioribus diligentioribus???ue aduersus hostem vteretur. Nunquam praelij aut expeditionis tempus militipraedixit, vt omnibus horis in praelium descendendum esse putarent. Suetonius & Polyaenus libro octauo. Vlpivs Marcellus, dux Commodi Imp. contra Britannos, vt vigilantes faceret milites, XII. tabulas, quales ex tilia fieri solent, quotidie perscribebat vesperi: mandabat???, vni ex suis, vt alias alijs atque alijs horis perferrent ad diuerso s milites, quo Imperatorem suum vigilare semperrati, ipsi minus dormirent. Et quanquam somno alioqui resistsret natura: tame̅ quo magis id facere posset, inedia perfecerat. Nam vt ne pane repleretur, eum Roma ad se iubebat exportari, ne panlò plus quàm esset necesse, posset propter vetustatem comedere. Dion Nicaeus & Xiphilinus in Commodo & Suidas. Cùm sub Leone V. Imp. Constantinopolis inter ferocissimas gentes pluribus esset periculis obnoxia: vtpote quae tum Hungaros, Russos, Bulgaros, Normannos, Armenos & Persas haberet vicinos, in triuijs ac plateis vrbis habebantur custodiae: quicunque post crepusculum deprehendebatur, caesus verberibus trudebatur in carcerem, donec illucesceret. Imperator vigilum volens experiri fidem, noctu solus è palatio habitu mutato sese proripuit. A primis deprehensus custodibus, quò proficisceretur rogatus, Lupanar se petere respondit: à quibus se duodecim aureis redemit, cùm carcerem & verbera minitarentur. In secunda item custodia deprehensus, viginti se liberat aureis. In tertiam cùm incidisset, pugnis flagris???ue caesus, carceri traditur. Abeuntibus reliquis, cùm ia̅ illucesceret, custodiarum magistro multis vix tandem signis confirmat Imp. se esse. Duabus illum auri libris donatum iubet dicere custodibus, quemnoctu cepissent, carcere effracto fugisse. Manè Imperator custodes vrbis euocat: num quis nocte praeterita sit deprehensus, interrogat. Qui precio erantcorrupti, nihil se aut vidisse, aut audisse asserunt. Qui verò Leonem caesum custodiae mancipauerant, sese quempiam reperisse fatentur, & flagris onustum carceri tradidisse, sed effracta custodia aufugisse. Leo remotis familiaribus, dorsum ex flagris liuidum custodibus ostendit, eos???ue magnis muneribus donauit: perfidos verò alios bonis multatos vrbe expulit: ac vrbem suam hoc astu tutissimam reddidit, custodibus semper praesentiam Imperatoris expauescentibus. Eandem curam iniecit & praetorianis militibus. Solebant enim praesidia duodecim militum post acceptum prandium ante eius palatiu̅ excubare, cùm Imperator quiesceret. Leo quonda̅ aperto clàm palatij ostio, vidit omnes in somnum resolutos. Vnus contractis in vaciem brachijs stertabundus, somnum simulabat. Imperator fingulis dormitantibus auri libram apponens, clàm discessit claulso palatio. Abeunte Imperatore, duodecimus qui non dormiebat, aurum reliquorum aufert, & se quieti dat. Ab Imperatore vocati milites, interrogantur, An expergesacti hilariores ex somno redditi essent? Tettiti quòd dormiuissent, nihil quicquam tamen se vidisse aut reperisse iureiurando affirmarunt. Imperator minas adijcit, vt verum dicant. Duodecimus itaque, Imperator, inquit, quid mei viderint collegae, planè nescio. Videbat ego mihi vigilans dormire, cùm quidam fimilis tui, singulis auri libram apponit clàm, & tacitus clauso discedit ostio, Collegistam pulcram non videntibus visionem, surrexi, & vndecim libras meae duodecimae coniunxi: arbitratus honestum, vt duodecim hae librae ob honorem duodecim Apostolorum simul essent, quos religiosè veneror. Hinc me quoque quieti dedi, & in somnis duodecim mihi astare Apostolos vidi, qui meam laudarunt solertiam. Expergefactus XII. libras auri in marsupio reperi, & visionem veram fuisse re ipsa didici. Leo in risum solutus: Vigilandi (inquit) & auspicandi officium exegisti simul, dignus qui talem visionem habueris. Collegae tui stultitiae poenas secum ferant, & dormiant hinc vsque ad confusionem. Cuspin. ex Zonara. MILITVM ALACRITATEM NIMIAM COHIBERE IN OPPVGNANDO, Irrvmpendo. Intempestiuam pugnae postulationem prohibere. Lacedaemonii (vt etiam Phryges) pluribus concinentibus tibijs, acies inibant, vt his modulis capti, compositè incederent, ferociam???ue & immodicos animos cohiberent, néve, id quod in concursu magnorum praelioruni vsuuenit, hostem cupidè insequuti, saeuè & atrociter contra victos insultarent, ita vt longiùs effusi, acies confunderent & perturbarent. Alexander lib. 3. cap. 2. Agesilavs Lacedaemonius, cùmaduersus Thebanos castra super ripam posuisset, multo???ue mainrem hostium manum intelligeret, & ideo suos arcere à cupiditate decertandi vellet, dixit: Responso deûm se ex collibus pugnare iussum. Itaque exiguo praesidio ad ripam posito, accessit ad colles. Quod Thebani pro metu interpretati, transierunt flumen: & cùm facilè depulissent praesidium, caeteros insecuti auidiùs, iniquitate locorum à paucioribus victisunt. Frontinus libro primo, capite decimo. Idem, cùm Lacedaemonij inclusi in vrbem à Thebanis, non ferrent se intra moenia cum vxoribus teneri, sed exeuntes, aut vincere aut mori statuerent, debortatus est, dicens: Nos etiam Athenienses aliquando intra moenia conclusimus. at illi nolebant ad pugnam exeundo se omnes periculo exponere, sed constitutis vrbis & moeniorum custodibus, salutem sibi pepererunt, defatigatis oppugnatoribus diuturnitate temporis, & tandem vltrò desistentibus. Polyaenus libro secundo. Idemprope Lampsacum castrameta batur. Veniebant quidam ex metallorum fodinis Graeci, qui nunciabant, Lampsacenos omnes quaerendis metallis destinare quoscunque caperent. Exercitus indignatus, ad moenia incursionem fecit, ciuitatem direpturus. Agesilaus cùm resistere non posset, & tamen vrbem seruatam vellet, quasi summa ira incitatus, iussit, vt currentes primas vites excinderent. Etenim esse optimatium Lampsacenorum. Quibus ad excindendas vites sese conuertentibus, ipse nactus occasionem mittendi ad Lampsacenos, indicauit, vt bene vrbem custodirent atque defenderent. Idem. Evmenes Cardianus milites hostium impedimenta diripere patatos deterrebat, & non prodesse affirmabat. Cùm verò persuadere non posset, ipse misit ad hostes, praemonuit???ue vt impedimemta summa cura tuerentur. Milites conspicati praesidia maiora, firmiora???ue, à proposito destiterunt. Polyaenus lib. 4. & Plut. in Eumene. Cleandridas Thurijs numero paucioribus mandans, necum hostium multitudine congrederentur, inquit: Vbi non sufficit pellis leonina, ibi vulpina adsuenda est. Polyaen. lib. 2. Hoc alij tamen Lysandro tribuunt. Iphicrates, ad Corinthum Atheniensium dux erat, bellum Thebanis inferentium. Athenienses admodum festinabant egredi ad pugnam. Iphicrates videns hostes numero plures recèns parta in Leuctris victioria confidere, suos non produxit, sed ad eos inquit: Ego vos ad tantam fortitudinem perduxi, vt etiam contemnere Boeotos possitis. Verùm ex ijs ducibus, qui me sunt praestantiores, aliquis vos assumat, & producat. Hac ratione Athenienses ab impetu cohibuit. Polyaenus libro tertio. Fericles dubio Marte cum Samijs pugnans, Melisso praertore victo, vrbem ipsam obsedit, mora hostes se fracturum sperans. Verùm cùm morae pertaesos Athenienses & pugnandi cupidos, non facilè esset reprimere: in octo parteis distributis copijs sortem duxit. Cui obuenisset alba faba, huic epulari feriari???ue, dum pugnarent reliqui, permittebat. Vnde albam diem, quo quis genio indulsit, aiunt ab alba faba nominari. Plutarchus in Pericle. Q. Fabivs Max. bello Punico, quòd manum cum Hannibale non consereret, malè audiebat in senatu. Filio hortante, vt depelleret infamum, ostendit ei singulas agminis partes. Quibusdam verò non satis robusta corpora habentibus: Vides, inquit, non esse commodum inito praelio armis fortunam tentare? Neque enim vniuersum agmen certaminis periculum subit, sed singuli. Praestat igitur per montana sequi, & vrbes ad defectionem perducere. Polyaen. lib. 8. Q. Sertorivs, quòd experimento didicerat, imparem se vniuerso Romanorum exercitui, vt barbaros inconsultè pugnam exposcentes doceret: adductis in conspectum duobus equis, altero praeualido, altero admodum exili, duos admouitr iuuenes similiter affectos, robustum & gracilem: ac robustiori imperauit, equo exili vniuersam causam abrumpere: gracili autem, valentiorem per singulos vellere. Cum???ue gracilis fecisset quod imperatum erat, validissimus cum infirmi equi cauda sine effectu luctaretur: Sic etiam (inquit Sertorius) Romanae cohortes insuperabiles sunt, vniuersas aggredientibus: easdem lacerabit & carpet, quiper partes attentauerit. Frontinus libro primo, capite decimo, & Valerius Maximus libro septimo, capite tertio. Idem cùm videret suos pugnae signum inconsultè flagitantes, crederet???ue rupturos imperium, nisi congrederentur: permisit turmae equitum ad lacessendos hostes ire, laboranti???ue submisit alias, & sic recepit omnes: tutis???ue & sine noxa ostendit, quis exitus flagitatam pugnam mansisset. Obsequentissimis inde eis vsus est. Frontinus libro primo, capite decimo. MILITVM ALACRITATEM EXCITARE, TARDOS & ignauos animare & accendere Ad Laborem. Consule Tit. Militum robur firmare labore, fol. 1795. Artoxerxes Persarum rex, cum Cadusijs bellum gerens, omnem demonstrauit ignauiam & mollitiam non ex delicijs & luxu, vt vulgus arbitratur, oriundam: sed ex improba & degenere, quae prauas sequatur opiniones, natura. Neque enim aurum vel candys, vel XII. millium talentorum regis corpus circumiectus mundus retinebat à laboribus eum & aerumnis, instar militum gregariorum subeundis: verùm pendente ex humero pharetra parmam ferens, primus ipse vias montosas & arduas dimoto equo scandebat. Vnde caeteri illius alacritatem & robur conspicientes, volucres fiebant & expediti. Etenim stadiorum iter quotidie plus ducentorum conficiebat. Plut. in eius vita. Cyrvs Persa ab Harpago Medo inuitatus, vt exercitum contra Astyagem auum duceret, vt Persas ad rebellandum induceret, simulat sibi literas à rege missas. Quas in concilio cùm resignasset & legisset, ducem se Persarum ab Astyage esse creatum asseruit, omnes???ue cum falcibus adesse iussit. Cùm iam conuenissent, imperat his, vt locum XX. circiter stadiorum vepribus spinis???ue obsitum, vnius diei opera purgatum sibi redderent: inde diurno opere fessis praecipit, vt postridie sibilauti adessent. Ipse expaternis interim gregibus vim pecorum ingentem occidit, & cum his boues plurimos, vt opiparè tot hominum millia vno tempore pranderent. Tum epulis eò tempestiuè congestis, quò manus illa ingens ex imperio coitura erat, larga vini copia, ciborum???ue elegantia passim discumbentibus apposita, multo luxu & hilaritate pars diei non parua acta est. Vbi verò abundè epulati sunt, in concionem Cyrus eos vocat, ac primùm omnium rogat: Vtra opera suauior animis fuisset: hesterna illa, quae inter vepres & spinas in arcta locorum feritate, aegrè consumta esset: anrecentior, quàm virenti prato multa cum voluptate paulò antè exegissent: His magnum esse inter vtranque discrimen reclamantibus. Rectè, inquit Cyrus, iudicatis, sed aduertite viri Persae, quàm vtraq; conditio sit vestris rebus non dissimilis. Siquidem volentibus vobis honesta sequi, & mecum andere, quae viros fortes detent, eadem longe???ue maiora commoda adsunt: sin minus, aerumnae nihilo hesternis illis inferiores nos posteros??? nostros perpetuò prement, Medorum iniuriae, superbae??? dominationi obnoxios. Quum haecille perorasset, miro omnium consensu defectio secuta, bellum???ue in Medos decretum. Sabellicus libro quinto Enneadis 2. ex Herod. lib. 1. & Frontinus lib. 1. cap. 11. Xenophon, cùm equo veheretur, & pedites iugum quoddam occupare iussisset, vnum ex eis obmurmurantem, quòd diceret, facilètam laboriosa eum sedentem imperare: desilijt, & gregalem equo imposuit, cursu??? ipse pedestri ad destinatum. iugum contendit. Cuius facti ruborem cùm perpeti miles non posset: irridentibus commilitonibus, spontè descendit. Xenophontem vix vniuerfi perpulerunt, vt conscenderet equum & laborem suum in necessaria duci munera reseruaret. Frontin. lib. 4. cap. 6. Alexander Tyrum oppugnans, cùm amplam fossam moenibus Tyriorum adiectam superare cuperet, primus ipse corbem aren arefertum apportauit. Macedones cùm regem suit manibus opus facere viderent, confestim abiectis chlamydibus, celeriter loca aequarunt. Polyaen. libro quarto. Idem petram inaccessam in India oppugnans, militem quendam Alexandrum nomine appellans: Te verò, inquit, fortem esse, velnominis causa decet. Idem iuuenis cùm fortiter pugnans cecidisset, mediocriter regem perturbauit. Plutarchus in Alexandro. Archidamvs noctu milites duxit ad Carras per viam aquosam, asperam ac longam. Militibus verò labore defatigatis & indignantibus, consolabatur eos Archidamus, quantum poterat, & ne deficerent hortabatur. Postquam verò. repentè irruentes plurimis hostibus interfestis, oppidum excidissent, coenam parantes, atque exultantes victoria, rogauit Archidamus, Quando sibi vrbem cepisse viderentur? Respondentibus alijs, cùm impressionem faceremus: alijs, cùm iacula mitteremus: Nequaquam, ait ille, sed cùm viam longam & palustrem contenderemus. Nam voluntas ad laborem propensa, cuncta vincere ac superare consueuit. Polyaenus. li???mo. Sic e???m M. Cato suis militibus, qui quatridui iter biduo confecerant, & oppidum quoddam Hispaniae ex improuite secundo. Chares in Thracia, cùm vehementissima tempestas ingruisset, conspicatus milites vestimentis parcere, & segniter imperata facere, mandauit vt vestes inuicem commutarent. Hoc facto, cùm singuli alienarum vestium nullam rationem haberent, promtiùs id, quod imperatum fuerat, exequebantur. Polyaenus lib. 3. Agesilavs in Boeotiam impressione facta, regionem depopulari, & arbores deijcere socios iussit. Quibus per ignauiam eam rem negligenter administrantibus, mandauit vt ab stinerent à populatione. Verùm castra ter aut quater quotidie traduxit. Necessariò igitur ad extruenda tabernacula in suum vsum ligna secabant, non vt damnum hostibus inferrent. Attamen id pari detrimento hostes afficiebat. Polyaenus libro secundo. Obsidebantur à Corbana Persarum principe Christiani Antiochiae Syriae metropoli, quam non multò antè proditione ceperant. Fame metu???ue milites confecti, tectis se continebant, in publicum non prodibant, extrahi à ducibus vocéve praeconis non poterant, mortem (quod mallent) hostium ferro, vel (quod miserrimum viro forti) fame expectabant. Consensu procerum imperium vniuersum, summa???ue rerum, quoad Antiochensis res expediatur ijs quibus tenebatur difficultatibus, Boemvndo Tarentino committitur. Is vbi nullo pudore, nullo imperio, nullis minis, nullo solatio extrahi è tenebris in lucem milites ad munera quisq; sua possunt, ignem passim tectis subijci iussit. ad duo millia domorum, adiuuante fortè coorto vento, conflagrauere. Ita milites necessariò sui copiam fecêre. Aemilius lib. 4. Ad pvgnam. Nempe Avditv Soni, Musicae castrensis. Consule Tit. Musicae vsus in bello, fol. 1289. Hîc mentio fit ipsius, quatenus ad pugnam animos accendere solet. Cyrvs, Persarum rex bellicosissimus, ne efferis hostium clamoribus milites perculsi, animum abijcerent, hymnum Polluci & Castori altissima voce canere iussit. Quo concentu effecit, vt abiecta omni formidine, animosè cum hostibus manus consererent. Alex. ab Alex. lib. 4. c. 7. Spartanae ciuitatis exercitus non antè ad dimicandum descendere solebat, quàm tibiae concentu, & anapaesti pedis modulo cohortationis calorem animo traxissent, vegeto & crebro ictus sono strenuè hostem inuadere admoniti. Valerius Maximus lib. 2. cap. 1. Vocis. Adhortationis. Epaminondas Thebanos ducebat, Lacedeamonios Cleombrotus: pugna flebat in Leuctris. Res in dubio vertebatur. Epaminondas à Thebanis petijt, Vnum gressum mihi donate, & victoriam habebimus. Morem gesserunt, & victoriam adepti sunt. Lacones cessêre loco, & Cleombrotus rex in praelio cecidit. Polyd. lib. 2. Idem adhortatus Thebanos, vt confidenter in Lacedaemonios impetum darent, maximum serpentem cepit, & eius in conspectu omnium attrito capite: Videtis, inquit, quòd reliquum corpus inutile sit, si caput adimatur? Ita si hostium capita, nempe Laconicum hoc contriuerimus, reliquum corpus sociorum nullius erit vsus. Hoc exemplo persuasi Thebani, in Laconicum agmen incurrentes, id superarunt. Sociorum verò multitudo fugam vltrò capessit. Polyaen. lib. 2. Alexander Magnus in primo conflictu aduersus Persas, videns iam cedere Macedones, obequitans clamabat: Adhuc semel acced amus, viri Macedones, adhuc semel strenué. Cúmque valida fieret impressio, Barbari terga vertere cogebantur. Adeò leui momento tunc victoria constitit. Polyaenus libro quarto. Iphicrates promittebat se militibus victoriam daturum, si postquam ipse signum extulisset, animantes se mutuò, vnum gradum procederent. Cùm pugna esset in inclinatione grauissima, dux signum tollebat. Milites acclamantes sibi mutuò processêre, & hostes in fugam vertêre. Polyaen. lib. 3. Sallustius de bello Iugurthino, induxit L. Syllam, cum paucis quos secum habebat, penè insidijs circumuentum, milites ad fortiter praeliandu̅ adhortantem, atq; ita loquentem: Quantò sibi in praelio minus pepercissent, tantò tutiores fore. Interpretatus videtur sententiam illam Graecam, [Greek words]: quod memoriae proditum est scripsisse Spartiatas, qui domi in magistratu erant, Leonidae fortissimo imperatori, qui cum parua manu contra infinitam multitudinem hostium pugnaturus erat. Et consilium id L. Syllae eo tempore verum atque vtile fuit. Virgilius item fecit Aeneam, extremo patriae tempore, magni animi iuuenibus dicentem: Vna salus victis nullam sperare salutem. Bello ciuili contra Caesarem, cùm ad co̅flictum quendam apud Dyrrhachium & ipse exercitum Pompeius adhortaretur, & ducem quenque alium incitare oratione aliqua imperaret: milites segniter eos & cum filentio fama est audiuisse caeteros: at vbi omnium nouissimus M. Cato, quae tempus suggerebat, ex philosophia afferre, de libertate, virtute, morte, gloria, magno animisui motu disseruit, atque extremam orationem ad deorum implorationem quasi praesentium & illud pro patria inspectantium certamen conuertit, tantum sublatum clamorem fuisse, tantum???ue excitati motum exercitus, vt duces concitarentur spei pleni omnes ad discrimen. Plutarch. in Catone. C. Ivl. Caesar in clinatam aciem solus saepè restituit, obsistens fugientibus, retinens???ue singulos, & contortis faucibus conuertens in hostem: Quorsum tu abis, inquiens: illic sunt, cum quibus dimicamus. & quidem adeò plerunque trepidos, vt aquilifero moranti cuspide sit comminatus: alius in manu derinentis reliquerit signum. Suetonius, & Valerius Maximus lib. 3. cap. 2. Titvs Caesar milites suos ad Antoniae arcis Hierosolymitanae munitissimae expugnationem, virtutis gloria & animorum immortalitate potissimùm accendit. Vide losephum de excidio Iudaico. Ivlianvs Apostata Imp. contra Persas profectus, milites conuocauit, & pluribus exemplis à Ventidio ad Maximianum recensitis (nam memoria plurimùmvaluit) docuit maiores ferè omnes laureatos redijsse, praeter Gordianum & Carum, quorum illum insidijs mortalium, hunc ira deorum sublatum dixit: pluribus???ue milites cohortatus, exercitum eduxit, Assyriam depopulatus, vrbes & oppida partim vicepit, partim deditione. Cuspioianus. Leo Armenus Imp. cùm Bulgari Graecos ordinibus solutis ???fusè persequerentur, cohortatus satellitium, quod circa se habebat, vt fortes se praeberent, neque Romanorum gloriam ad nihilum redigi paterentur, magno cum impetu hostes adortus, victoriam obtinuit. Cedrenus. Aspectv Ducis. Clearchi vultum Xenophon acie & praesenti discrimine, cùm co̅spiceretur placidus & benignus, ait reddidisse animo siores illos, qui dimicabant. Plut. in Dignos. adul. Evropvs Philippi filius, infans à patre relictus, à Macedonibus in aciem, quum adhuc in cunis esset, est delatus, cum Illyrijs acie dimicaturis. Siquidem pugna vna cum ea gente parum prosperè commissa, vt necessitas in acie permanendi omnibus imponeretur, puerum medijs crepundijs in procinctu statuera̅t. Persuasum ad id vulgo erat, Macedonas vincere no̅ posse, nisi regijs auspicijs dimicarent. Nec defuit opinioni euentus. Recentiore praelio, tanto Macedones animorum ardore certasse dicuntur, vt momento temporis Illyrijs strage afflictis, gloriati sint, priori certamine non virtutem sibi bellicam, sed ducem defuisse. Sabellic. lib. 5. En. 2. Gothorum reges inaciem lectica sumtuosissimè ornata descen deresolebant, vt milites erepta regi fugae commoditate, fortissimè dimicarent. Sic Rodericvs vltimus Vestgothorum rex, in Hispania contra Saracenos progressus, vrgentetandem hoste, equo impositus, cùm frustra suos à fuga arcete conaretur, vix tandem ad Eremitam quendam in solitudinem aufugit. Annales Hispaniae. Fredegvndis, Clotharij Francorum regis mater, animabat Francos honestate, aduersus Childebertum Mediomatricum regem, qui in Suessionum finibus castra posuerat. Circumibat ipsa ordines, circumferens???ue puerum filium regem, illum eorum fidei virtuti???ue commedabat: pueritiam eius hosti contemtui esse, quasi exercitus sine suo rege, & rex sine fido milite foret: ostenderent Burgundionibus Austrasianis???ue, reges Francorum inuictos esse, non aetatis flore, roboréve vllo suo, sed nominis ipsius maiestate, suorum???ue armis. Qua oratione tantum ardorem animis militum subdidit, vt collatis signis ad xx. millia hostium Franci interemerint, pauci??? suorum desideratis. Aemilius lib. 1. Liberorum, Coniugum, Amicorum. Cyro, quo duce ab Astyage rege & Medis defecerant Persae, acie profligato, cùm hostes penè vno agmine cum fugientibus Persis in vrbem irrumperent: occurrerunt eis ante vrbem Feminae, nudatis???ue pudendis: Quo ruitis, inquiunt, homines ignauissimi? Neque enim huc, vnde prodistis, vobis fugae receptus esse poterit. Haec species & vox ruborem Persis incussit: qui seipsos increpantes ac conuersi, pugnam repetierunt, & hostes fuderunt fugauerunt???ue. Vnde auctore Cyro lege cautum fuit, cùm rex in vrbem iniret, vt singulis mulieribus aureus daretur. Ochum autem feru̅t tetrum & sordidissimum regem deflexisse semper & praetergressum vrbem, vt munere mulieres fraudaret. Alexander & bis ingressus est, & praegnantibus geminauit donum. Plut. de Virtutibus mulierum, & Polyaen. lib. 7. Germani olim pugnaturi, omnes suas necessitudines in proximo statuebant, vt in suorum conspectu aut gloriosè vincerent, aut cum laude caderent. Liberi, coniuges, parentes, sanctissimi pugnae testes adhibebantur. Ad matres & vxores accepta vulnera desetebant, nec illae & numerare & exigere plagas formidabant. Eaedem cibos hortationes???ue pugnantibus suggerebant. Proditum memoriae est, inclinatam aciem aliquando illarum hortatu restitutam. Creduntur adhaec arbitrari aliquid sancti prouidi???ue esse in feminis, earum??ue con silia haud propterea aspernari, responsáve negligere. Sabellicus lib. 2. Ennead. 6. Regionis. Hannibal per Alpes exercitum traducebat, via asperrima loci natura, & montanorum insi dijs infestissima. Vbi in summas Alpes peruentum est, fessis taedio tot malorum, niuis etiam casus, occidente iam sidere Vergiliarum, ingentem tertorem adiecit. Per omnia niue oppleta cùm signis prima luce motis segniter agmen incederet, pigritia??? & desperatio in omnium vultu emineret: praegressus signa Hannibal in promontorio quodam, vnde longè ac latè prospectus erat, consistere iussis militibus, Italiam ostentat, subiectos???ue Alpinis montibus circumpadanos campos: moenia???ue eos tum ???anscendere non Italiae modò, sed etiam vrbis Romae: caetera plana, procliuia fore: vno, aut ad summum altero praelio arcem & caput Italiae in manu ac potestate habituros. Liuius Dec. 3. libro primo. Aemvlatione Ducis. Suo exemplo Militem accendere. Xenophon lib. 3. Paediae narrat, Cyrvm maiorem, cùm ante alios staret. vicinis iam. hostibus, commotum animo, obli [1787] tum???; firmae progressionis, currere coepisse: simul???ue inclamasse, [Greek words]; quas voces ab ipso acceptas, adiungit, qui propinqui era̅t, & ipsos, ad remoitiores cohortandos, clamore repetisse. Victorius libro 35. Variarum lectionum, cap. 19. Xerxe contra Graecos exercitum ducente, Spartani Leonidem regem cum primoribus Spartiatarum trecentis ad Thermopylas miserunt, vt horum exemplo socij quoq; eò alacriores sequerentur, & minùs cum Medis sentirent. Herodotus libro septimo. Contra Dorylaum Mithridatis ducem pugnans ad Orchomenum L. Sylla, cùm ab equitatu dissipati Rom. fugerent: ipse desilijt ex equo, arrepto???ue signo per medios fugientes ruit in hostes, clamans: Mihi milites, hic alicubi decorum est occumbere. Vos rogantibus, vbi imperatorem vestrum predidistis, memineritis respondere, Orchomeni. Haec vox conuertit eos, atque ex dexrero comuduae cohortes subuenêre, quarum ope auertit hostes. Plut. in Sylla, & Polyaen. lib. 8. & Frontinus lib. 2. cap. 8. L. Lvcllvs Cabyris contra Mithridatem castra posuerat. Cùm neuter in animo haberet in praesentia praelio decernere: ferunt, ceruum persequentibus regijs intercepta via occurrisse Romanis. Hinc initium ortum certaminis, pluribus semper ad vtrosq; affluentibus. Postremò superiores fuerunt regij. Fugam Romani suorum ex vallo despicientes fremuerunt: ac concursu ad imperatorem facto rogauerunt, vt duceret in hostem, signum??? poposcerunt pugnae. Qui quò eis ostenderet, quanti sit momenti in ipso certamine & discriminis articulo ducis praesentia & conspectus prudentis: edixit illis, ne mouerent se, ipse autem descendit in campum, & primis occurrens fugientium, consistere imperauit, & redire secum in hostem. His parentibus caeteri à fuga se reprimentes, globo facto hostes facilè fugant, consectantur??? vsque ad castra. Reuersus Lucullus, eos, qui ceperant fugam, de more notauit, ac fossam pedum XII. discinctos assistente & spectante toto exercitu ducere iussit. Plut. in Lucullo. C. Ivl. Caesar in Hispania contra Pompeij filios ad Mundam cum hoste conflicturus erat. Caesariani cunctatiores ad priaelium facti, neque precibus, neque minis priùs pugnam iniuerunt, quàm Caesar primus omnium in aduersam aciem moriendi consilio irruens: Hîc, clamitauit, milites, mihi vitae sinis, vobis militiae terminus. Tum verò mota est, vt illi aiunt, tota acies, metu???ue aut pudore Imperatoris impetum secuta, in aduersos hostes cum clamore iuit. Feru̅t solius Caesaris impressione dicem pedes Pompeiana̅ aciem loco submota̅ paruoremporis momento, cc. in eum tela concidisse, quorum maior numerus sit parma exceptus, auditu̅??? ex eo postea die, quo ad Mundam pugnatum est, se de morte sibi consciscenda cogitasse, quum neque minis neque precibus possent milites ad pugnam compelli: se???ue de gloria & laude semper aliâs, ad Mundam de vita tantùm dimicasse. Sabellicus libro septimo Ennead. 6. ex Polyaeni libro octauo & Frontinus libro secundo, capite octauo. Cùm innumerabili multitudine & feroci impetu Neruiorum inclinari aciem suam videret, timidiùs pugnanti militi, scutum detraxit, eo??? tectus, acerrimè praerliari coepit: quo facto fortitudinem per totum exercitum diffudit, labentem??? belli fortunam diuino animi ardore restituit. Val. lib. 3. cap. 2. Cato & Scipio post aciem Pharsalicam in Africam refugerant, atque ibi regis Iubae ope magnas coëgerant copias. Caesar in illos, circa solstitium brumale, traiecit in Siciliam. Vt autem omnem statim ducibus suis spem praeciderer cunctationis & morae: statuit tabernaculum suum in crepidine maris: ac vento oblato conscendens cum tribus millibus peditum & paucis equitibus vela fecit. Quibus expositis repetijt clàm mare, de maiore exercitus parte solicitus. His iam vela facientibus occurrit, omnes???ue in castra deduxit. Plutarchus in Caesare. Bello Iapides prosequebatur Avgvstvs, & Metulium oppugnabat. Bini aggeres sunt moenibus admoti, & ex his pontes ad muros extensi. Tum Octauij iussu vrbs ab omni parte oppugnari coepta est, vt oppidanorum vires pluribus locis fatigaret. Aderat Imperator, ac circa pontes milites hortabatur, vt in vrbem euaderent. Caeterùm quia segnior erat pugna, neque miles ducis praesentia & hortatione ad irrumpendum multò incitatior videretur: arrepto clypeo per pontem Octauius cursu ferebatur. Sequuntur eum Agrippa & alij primores. Tum milites pudore ducti, certatim eò aduolant. Quorum pondere pons depressus, cum fragore & strage hominum, ab imo corruit. Multi ruina pontis elisi periêre. Octauius dextrum & vtrumque brachium consauciatus, in pedes sublatus, ex eminentiore loco sese militibus ostendit, ne eius morte temerè credita, praelium remicceretur. Sabellicus lib. 9. Ennead. 6. Atila Hunnorum rex, in oppugnandis vrbibus, non ducis modò, sed & militis munia obiuit. In Vincentiae expugnatione cunctantibus suis ob aquae profunditatem & oppidanorum acrem defensionem, in fossam vrbis praecipiti saltu se demitens, per aquam mentotenus ad murum euasit, suo??? exemplo milites accendit. Nic. Olahus c. 15. vitae Atilae. Albertvs Marchio Brandenborgensis, eo bello quod aduersus Nurenbergen ses eximiè gessit, Grauenburgum (id opidum in valle iacet, XX. millibus passuum à Nurenberga, ad amnem Pegnesium) multa vi oppugnabat. Cunctantibus militibus, cùm eam sibi oppidi partem elegisset, qua murus altior, & fossa profundior erat, insultu facto ab ea parte qua oppidum captum est, secu̅dus ex omnibus ipse murum ascendit, & in oppidum omnium primus euasit. Circumuentus ab oppidanis, tam diu pugnam sustinuit (quamuis in eum multi concurrissent) donec alij pugnantes, decretis sibi murorum partibus superatis, suppetias tulerunt. Aeneas Syluius lib. 3. Comment. de Rebus gestis Alphonsi. Alphonsvs Aragonum rex, audiens milites suos ex caftello Boualengo, quò irruperant, expulsos esse, properè accurrens, scalas???ue suis manibus apprehendens, in fossam oppidi deuoluit, equitibus???ue equo desilire iussis, statim oppidum recepit atque diripuit. Panorm. lib. 3. de Alphonsi rebus gestis. Maximilianvs I. in obsidione Morini certior de aduentu Francorum factus, noctu retractis clàm bellicis apparatibus, ordines instruxit, & quadrato agmine obuiam processit hostibus. Iuxta Bouini oppidum venêre sub mutuum aspectum. At hora post meridiem secunda, extractum est praelium adquintam. Pertinaciter vtrinque pugnatur. Dux vbi conspexit Francos non cedere, pedes cum peditibus coepit inire pugnam, equitibus tamen in suo ordine manentibus. Vbi mediu̅ conspexêre ducem suum Alemanni, tum verò in pectora vigor redijt. Vrgent ferociter Francos, cedere???ue loco compellunt: primis fugam ineuntibus acriùs vrgentur, miscentur strages, multa Francorum millia perimuntur. Cranzius lib. 12. Saxoniae, cap. 21. Commilitonum. Cyrvs, Persarum rex, mille Homotimis ex Persarum nobilissimis delectis, XXX. millia è plebe adiunxerat, & contra Assyrios Medorum regi Cyaxari auunculo suo auxiliaturus proficiscebatur. Iam quia Assyrios numero longè superiores esse sciebat, & si res emmùs sagittis gereretur, victores fore cognoscebat: tres myriadas plebeias Homotimis dignitate adaequauit, ijsdem armis, securi scilicet, & scuto, ad pugnam cominùs miscendam opportunis, instruxit, eodem contubernio vti, eadem preamia expectare voluit: fore sperans, vt in liberorum ordinem adsciti, libertatis suae fructus ederent praestantissimos. Quinetiam vt ad virtutis certamen pulcerrimum milites accenderet, praemiorum aequalitate sublata, pro virtutis cuiusque modulo praemia quoque distribuenda esse, vniuerso exercitu approbante, statuit. Xenophon libro secundo Paediae. Triginta Persarum millia Susa ad Alexandrvm Magnum venerunt: qui omnes & iuniores & corporibus bene compactis robustis??? electi, regis iussu simul ad id oneum tempus sub magistris & praefectis omnia belli munia perdidicera̅t, ac Macedonica armatura pulcerrimè instructi fuerant. Hi castra ante vrbem posuerunt. Quum???; bellica vsi meditatione, se in armis regi osten dissent, maximis ab eo muneribus sunt affecti. Quòd enim Macedones Gangem flumen traijcere recusauerant, & frequenter in concionibus reclamare ei non verebantur, opinionem???ue de patre Hammone passim eleuabant: agmen hoc Persarum, quorum vnus & idem esset animus, ad Macedonicae phalangis animos reprimendos comparauerat. Diod. lib. 17. C. lvl. Caesar, aduersus Germanos & regem Ariouistum pugnaturus, pro concione dixit, Nullius se eo die opera, nisi Decimae legionis, vsurum. Quo assecutus est, vt & decumani tanquam praecipuae fortitudinis testimonio concitarentur: & caeteri pudore, ne nenes alios gloria virtutis esset. Front. lib. 4. cap. 5. & lib. 1. cap. 11. Ivlianvs Domitiani legatus, aduersus Decebalum Dacorum regem praelium commissurus, militum & centurionum nomina hastis inscripsit, ex hoc cogniturus, qui hostem percussisset. Quare iuxta Tapas praeclaram victoriam consecutus est. Cuspinianus. Gasto Foisseivs, Galliae regis Ludouici XII. exercitus, contra Iulium II. Pp. & Venetos in Italia, dux, anno MDXII. Rauennam oppugnaturus, vt occupandae vrbis difficultates virtute & ordine superaret, & ipsos milites mutua aemulatione inflammaret: Germanos, Italos, & Gallos in tria agmina distribuit: & ex singulis cataphractorum turmis decem fortissimis delectis, ijsdem armis quibus in equis pugnant tectos, pedibus milites praecedere iussit, qui moenibus subeuntes, terribili impetu vrbem inuaserunt. Guicciard. lib. 10. Mulierum. Pyrrhus Epirotes bellum Lacedaemonijs inferebat. Acri praelio pro vrbe commisso, discedentes Lacedaemonij, consilium iniuerunt, vt liberos atque coniuges in Cretam exponerent: [1788] ipsi verò periculum tantisper subirent, donec aut victoriam assequerentur, aut vitam amitterent. Ardhidamis regis filia hoc consilium improbauit, inquiens, Pulchrum esse Lacaenis, vt cum viris vnà mortem oppeterent, aut simul cum eis viuerent. Itaque opera bellica inter se partiebantur, fossas ducebant, fodiebant, arma adferebant, hastas acuebant, vulneratos curabant. Qua re factum est, vt Lacones ad certamen audaciores euaderent, mulierum virtutem conspicati, Pyrrhum???ue repellerent. Polyaen. lib. 8. Brutorum. Athenienses, post deuictos Persas legem posuerút, vt galli gallinacei quotannis vno die certamen in theatro inirent. Quod inde ortum est. Themistocles ciuium exercitum aduersus barbaros cùm educeret, gallos gallinaceos vidit pugnantes: neque ille spestatorem sese oscitantem eius pugnae praebuit: sed totum exercitum cohibens, inquit ad ipsos: At hi neque pro patria, nequepro dijs familiaribus pugnant, neq; pro auitis heroibus periculum subeunt, neque pro gloria, neque pro libertate, neque pro liberis: sed ne alter ab altero superetur, aut alter alteri cedat. Quibus verbis Atheniensium animos confirmauit. Quod ergo tunc eis incitamentum ad vircutem fuit, voluit ciuitas ad similium rerum & factorum memoriam sempiternam consecrari. Aelianus lib. 3. de Var???hist. & Caelius lib. 17. c. 32. A. L. Quum puor quidam, Agesilao rege vidente murem captum è cauo protraheret, mus???ue conuersus momotdisset tenentis manum, atque effugisset: Agesilaus indicauithis qui dixit???ue: Posteaquam minimum animalculum sic vlciscitur eos à quib. laeditur, quid viros oporteat facere, cogitate. Plut. in Lacon. Apoph. Contemtv hostivm. Homerus in 2. libro Iliad. Agamemnonem facit exercitum, quem imperio suo regebat, alloquentem, & quod dedecus subijssent, quia Troianus diuturno bello profligare non potuissent, quamuis pauciores illi forent, ostendentem, addit: Si nanque nos Graeci ac Troiani, inducijs factis, velimus numerum vtriusque gentis recensere, Troianos???ue deligere sine socijs: nos verò in decurias diuidamur, sumamus???ue ex eorum numero singulos, qui singulis centurijs vinum ministre̅t: multae centuriae egerent ministro. Ex quo intelligere licet, quantò plures Achiui Troianis fuerint. Victor. lib. 46. Var. lect. capite quarto. Polypercon Peloponnesijs aditum obsidentibus, milites suos ad periculum adeundum confirmauit. Pileum imposuit, & tunicam duplicem indut???s, accepto??? baculo, dixit ad eos: Qui nos in periculum vocant, ô commilitones, eiusmodi sunt homines. Pòst his depositis, & armatura recepta: Qui verò cum ijs manum conserent (inquit) eiusmodi, vsq; in hoc tempus multorum magnorum???ue bellorum victores. Quo audito, milites obsecrabant, ne ampliùs moram aliquam interponeret, sed rectà ad ineundam pugnam duceret. Polyaen. lib. 4. Pari stratagemate Brennvs Gallos ad Graecam expeditionem incitauit. Idem lib. 7. Pulsis in exilium Thebanis nobilissimis, à tribus tyrannis, Lacedaemoniorum potentia subnixis: Epaminondas, qui ob paupertatem & philosophiae studium contemtus Thebis remanserat, ad liberatatem incendebat iuuentutem. Nanque praecipiebat, in gymnasijs vt prehenderent Lacedaemonios, & cum eis luctarentur. Deinde ex victoria & palma cùm ouantes videret, castigabat eos: magis pudendum ipsis esse, siquibus tantum praestarent robre, his per socordiam seruissent. Et hac ratione viam tyrannidis tollendae sternebat Pelopidae & exulibus. Plutarchus in Pelopida, & Polyaenus libro secundo. Archidamvs Zeuxidami F. dum statiua ad Corinthum habet, cùm videret ex quodam loco iuxta moenia lépores exurgentes: Confidite, inquit: expugnatio hostium facilis erit. Plut. in Apophthegmatib. Cùm Corinthij desciuissent, & accedens ad muros Lysander, Lacedaemonios segnes cerneret ad oppugnationem, lepus autem conspectus esset fossam transilire: Ecquid pudet vos, inquit, eos formidare hostes, quorum ob ignauiam moenibus indormiunt lépores? Plutarchus in Lysandro, & Apophthegmatis. Cùm Agesilai iussu captiui Phryges & Persae detractis vestibus sub corona venirent, vestium autem existerent complures emtores, corpora verò ex vmbratili vita candida & prorsus mollia deriderent, vbi nudata fuerunt, vt inutilia & vilia: assistens Agesilaus: Hi sunt, inquit, quibuscum dimicatis: illa, pro quibus dimicatis. Plutarchus in Agesilao, & Apophthegm. & Athen. libro duodecimo, capite vigesimo octauo, & Front. lib. 1. C. 11. Gelo Syracusarum tyrannus, bello aduersus Poenos suscepto, cùm multos cepisset, infirmissimum quenque, praecipuè ex auxiliaribus, qui nigerrimi erant, nudatum in conspectu suorum produxit, vt persuaderet contemnendos. Frontinus libro primo, capite vndecimo. Manlivs Capitolinus ita populum stimulabat, addebat???ue ipsi animum: Numerate saltem quot ipsi sitis, quot aduersarios habeatis, si singuli singulos aggressuri essetis, tamen acriùs crederem vos pro libertate, quàm illos pro dominatione certaturos. Quot enim clientes circa singulos fuistis patronos, tot nunc aduersus vnum hostes eritis. A multitudine igitur, numero???ue, quo illi valde nobiles superabant, Quirites excitare voluit, certam???ue ipsis spem victoriae polliceri. Liuius lib. 6. V. C. Hannibal ante pugnam Cannensem, cùm tumulum ascendisset paulò editiorem, è quo multitudinem intueretur Romanorum, & ordines: Giscon quasi obstupefactus, cùm dixisset, mirari se tantam multitudinem: tum ipse, qui obstupefactum illum intelligeret, ne qui adessent simili terrore caperentur, conuersus ad illum: Quantò maius, inquit, mirum tibi videatur, Giscon, in tanta hominum multitudine, qui Giscon appelletur, omnino esse neminem. Quod dictum cùm statim inter acies emanasset, ad risum??? conuerterentur omnes, eam vim habuit, vt singuli existimarent ijs dictis propterea iocari Hannibalem, quòd de Romano exercitu putaret iamactum. Probus in Hannibale, & Liuius. Quum Antiochus rex, cum numeroso exercitu venisset in Graeciam, omnes??? reddidisset attonitos & militum numerus, & armaturae varietas: T. Qvintivs hoc sermone metum ademit Achaeis: Quum, inquit, essem in Chalcide, coenans apud nospitem meum, mirabar carnium copiam, quum essent omnia tecta niue. At hospes respondit, ea omnia nihil aliud esso quàm suis domesticae carnes, tantùm apparatu & conditura diuersa. Ne vos igitur, inquit, admiremini regis copias, quum auditis hastatos, cataphractos, pedites, equites & sagittarios. Nam hi omnes Syrisunt, armatura inter se differentes. Plut. in Rom. Apoph. C. Marivs Cimbris & Teutonibus in Italiam impressionem facientibus, qui homines erant agrestes, immani magnitudine, facie monstrosa, & belluina voce praediti, diu moratus, manus non conseruit: sed milites iussit ad vallum accedentes, intrò tela conijcere: procul??? consistentes in hostes intuendo, assuefecit, vt eorum formam sustinere, & vocem tolerare possent, faciem??? vsitatam redderent. Sic milites stuporem Barbarorum abijcientes, eos despexerunt: atq; ipsi Marium hortabantur, vt se ad ineundam pugnam educeret: commisso???ue praelio cum centum millibus hostium, partim eos occiderunt, partim viuos ceperunt. Polyaen. lib. 8. Memoriae proditum est, quendam Turcicorum Imperatorum, &c. vide fol. 2197. Ira. M. Fabivs & Cn. Manlivs Coss. aduersus Hetruscos, propter seditiones detrectante praelium exercitu, vltrò simlarunt cunctationem: donec milites probris hostium coacti pugnam deposcerent, iurarent???ue se ex ea victores redituros. Frontinus lib. 1. cap. 11. Spe, tvm Beatitudinis. Consule Tit. Expeditionum sacrarum, quatenus ad eas spe consequendae aeternae felicitatis miseri mortales animantur, fol. 4177. Cardinalis Hispaniensis bello, quod eo auctore gestum est in Piceno aduersus pontificis hostes, hortabatur milites ad pugnam, asserens eos qui eo praelio cecidissent, cum Deo & angelis pransuros. Tum vnus ex militibus: Cur tu, inquit, non & ad hoc prandium vnà nobiscum accedis? Atille, Tempus prandij nindum est mihi, quoniam nondum esurio. Poggius in Facetijs. Gloriae, Dignitatis conferendae. Andreas Contarenus Venetorum dux, Clodiensi bello at???uersus Genuenses, triginta familias plebeij sanguinis in patricium ordinem cooptandas, decreto sanxit, eorum qui praeclariorem operam ad patriae salutem comparandam attulissent. Quare incensis omnium animis, vniuersa penè ciuitas ita inflammata est, vt plerique priuato suo stipendio, nouas ita inflammata est, vt plerique priuato suo stipendio, nouas naues ipfi extruxerint, quibus ipsimet praeessent, alij ingentem pecuniae vim in publicum dono dederint. Nec defuêre, qui seipsos cum liberis & reliqua familia grauissimis quibuscumqu??? periculis obiecerint. Bello feclicissimè confecto, triginta familias in amplissimum ordinem cum suis haeredibus asciuitreliquos publico aere annuo ex suo arbitrio donauit, vt non desint tot iam annos, quibus idipsum publicè persoluatur. Egnat. lib. 6. c. 5. & lib. 7. c. 6. Victoria assequendae. Pherecydes Syrus, cùm inter Ephesios & Magnefios vigeret bellum, cuperet??? Ephesios vincere, quendam ex praetereuntibus interrogauit, cuias esset. Is cùm se Ephesium esse respondisset: Arripeme, inquit, cruribus, & in agrum Magnesium pertrahe, mox ciuibus tuis nuncia, vt parta victo [1789] ria Pherecydem eo loco sepeliant. Haec vbi ille ciuibus suis renunciauit, magnam spem victoriae conceperunt. Postridie verò commisso praelio, Magnesios fundunt, & Pherecy dem è vita migrasse comperiunt, eum???ue honorificè sepeliunt. Sic igitur & mortem suam, & victoriam Ephesiorum cognouit, seu potiùs Ephesiarum animos felici isto praesagio animauit. Laertius in eius vita. Alexander Magnus ad Arbela contra Darium pugnaturus, ob ingentem Persi???i exercitus multitudinem, anxius mirificè de rerum exitu, noctem insomnem duxit. Circa excubias maturinas somno tandem est correptus profundo adeò, vt iam die clara expergis???i nequiuerit. Quae res initiò valde eius amicis placebat, existimantibus regem ita in praelio faciliùs labores omnes subiturum. Sed cùm iam multum temporis somnus ille continuaretur: Parmenio grandior natu caeteris amicis regijs, exereitui, vt ad certamen se expediret, imperauit. Cuius edicto cùm nulli parérent: ingressi ad Alexandrum amici, difficulter eum excitarunt. Admirantibus??? cunctis eam regis securitatem, causam???ue rescire cupientibus: Magna, inquit Alexander, animi molestia Darius me liberauit, cùm vires omnes suas in locum vnum conduxerit: quando quidem die vnica semel de rebus omnibus decerneretur, vt deinceps labopum & discriminu̅, quae alioquin diuturna erant futura, finem habituri simus. Oratione autem accommodata cùm duces omnes suos adhortatus esset, vt animo fortissimo aduersus imminentia pericula esse vellent, instructis copijs contra Barbaros est profectus. Diod. lib. 17. Iphicrates cum Barbaris praelium collaturus, volens suos milites audaciores reddere: Vereor, inquit, ne non intellexerint Barbari, quemadmodu̅ hostes terrere soleam Iphicratis nomine. Sed ego curam adhibebo, vtnuncid intelligant, & alijs renuncient. Tantum vos etiam studium diligentiam??? mecum intendite. Cùm autem congrederentur exercitus, dicente quodam, hostes esse formidabiles: Et quanto nos, inquit, sumus formidabiliores? Polyaen. lib. 2. L. Lvcvllvs cum rege Tigrane conserturus manu̅, cum parte equitatus ac duabus tantùm cohortibus tumulum quendam pedes ascendit: ibi???ue contemplatus loci situm, hostium???ue ordines, exclamauit altissima voce: Vicimus milites, vicimus. Plut. in eius vita. C. ivl. Caesar post attritos Tigurinos, ad vrbem quand am sociorum proficiscens, quum audiuisset Heluetios in itinere occurrere, in locum quendam munitum se recepit: ibi???ue copijs congregatis, & equo, cui insidere solebat, ad ducto: Hoc, inquit, post victoriam vtar in persequendis hostibus. Et pedes aggressus est Heluetios. Plut. in Rom. Apoph. Canvtvs II. Anglorum rex, à Normannorum duce Richardo, quòd sororis suae Estrithae repudium egisset, poenas sumturus, in Normanniam magna classe traiecit. Aduersa autem valetudine pressus, cùm se sirmitate defectum animaduerteret: proceribus conuocatis certissimam victoriam praedixit, si Ioculum suum humeris in aciem extulissent: iussit??? se fugato hoste apud Rothomagum sepulturae mandari. Libertatis. Rhodii obsessi à Demetrio Poliorcete, seruis, qui sese viros fortes in adeundis periculis praestitissent, soluto dominis precio, libertatem ac ius ciuitatis decreuerunt. Etiam eorum qui in bello occubuissent corpora sepulturos se promulgarunt: item parentes & liberos, sumtis de publico penu cibarijs, alturos promiserunt: virgines publico sumtu dotaturos: filios iam adultot in theatro coronaturos armis in Bacchanalibus. Diodorus lib. 20. T. Sempronivs Gracchus, nauaturus egregiam aduersus Hannonem ac Brutios & Lucanos operam, cùm legiones magna ex parte Volonum haberet, qui alterum iam annum libertatem tacitè meruerant: pronunciat, tempus venisse libertatis, quam diu sperassent, potiundae: postero die se collatis cum hoste signis dimicaturum, puro ac patenti campo, vbi sine vllo metu insidiarum, vera virtute geri res posset. Qui caput hostis retulisset, eum se extemplò liberum iussurum esse. Itaque acri coorta pugna, quartam post horam, renunciatur Graccho à tribunis militum, nullam rem aliam magis impedire, quàm capita hostium precia libertari facta: nam vt quisque hostem impigrè occidisset, primùm caput aegrè inter turbam tumultum???ue abscindendo tereret tempus: dein de occupata dextra tenendo caput, fortissimus quisque pugnator esse desijsset, segnibus ac timidis tradita pugna esset. Quo cognito, Sempronius signum dari properè iussit, proijcerent capita, inuaderent???ue hostem, nec dubiam libertatem futuram strenuis viris. Itaque redintegrata acriter vtrinque pugna, ducibus hinc inde acerrimè annitentibus, postremò pronunciat, de libertate non sperarent, nisi eo die fusi fugati???ue hostes essent. Ea demùm vox ita animos accen dit renouato clamore, vt hostes terga verterint, caesi, fugati, ac castris exuti, ducis prudentia. Liuius. Diuitiarum, Stipendiorum, Commeatusspe, Mneribus, Praeda. Graeci, qui ad Artemisium se cum CCLXXI. nauibui contulerant, contra Xerxem pugnaturi, perculsi metu, consultabant de facienda fuga ex Artemisio in interiorem Graeciam. Quorum consultatione cognita, Euboei obsecrabant Eurybiadem Laconem, classis praefectum, vt aliquantulum temporis praestolaretur, vsque dum ipsi liberos atque domesticos subducerent. Vbi non peruadent, ad ducem Atheniensium Themistoclem transgressi, paciscuntur cum eo triginta talentis, vt tamdiu ante Euboeam perstaret, donec pugna nauali decerneretur. Themistocles igitur Eurybiadem ex hac, tanquam ex sua ipsius pecunia, quinque talentis impertiuit. Eo persuaso, Adimantium Ocyti Corinthiorum ducem, quisolus reluctabatur, iureiurando interposito, vt maneret, statim tribus donauit argenti talentis. Quibus pecunia corruptis, cùm Euboeis gratificatus est Themistocles, tum reliquum pecuniae, quam acceperat, lucrifecit. Ita in Euboea Graeco perstitêre, ac praelium fecêre felici successu. Herod. lib. 7. Alexander Magnus, commissurus praelium ad Granicum, hortatus est Macedonas, vt liberaliter coenarent, omnia???ue proferrent, tanquam postridie ex hostilibus coenaturi. Plutarchus in Apophtheg. Avtophradates mercenarios ad pugnam volens educere, submisit qui rumorem sererent, eum recensendi causa expeditionem facere, ne praesentes aut armatos vllos iusto stipendio priuaret. Milites summa alacritate omnes aptatis armis progrediebantur. Tum ipsa res declarauit, non esse recensionem, sed apparatum belli, multitudine hostes terrentem. Polyaenus lib. 7. Bennvs Gallos ducens in Graeciam, cùm Delphis aureas statuas conspexisset, accersiuit Delphos captiuos: eos???ueper interpretem interrogauit, An solidum esset aurum anathematum? Quibus affirmantibus, intus ferrum esse, forìs autem aurum leuiter aspersum: mortem omnibus minabatur, si hoc alijs enunciarent. imò contrarium dicere iussit, nihil esse praeter aurum fabricatum. Tum duces intrò vocauit, & ad eundem modum captiuos interrogauit. Quibus, vt imperatum erat, respondentibus, aurum esse purum: iussit eos multitudini renunciare, vt sperantes se maximos auri thesauros accepturos, alacriùs pugnam facerent. Polyaenus. Romani proprium nihil possidebant, quamdiu patres eorum in vita manerent: sed & pecuniae & corpora filiorum, parentum potestati arbitrio???ue permissa erant. Verùm Imperatores, vt praemio aliquo adolescentes ad militiae labores inuitarent: Castrense peculium ijs pleno iure concesserunt. Quod Iuuenalis 16. Sat. vbi militiaepraemia enumerat, his verlibus declarat: Solis praeterea testandi militibus ius Viuo patre datur: nam quae sunt parta labore Militiae placuit non esse in corpore census, Omne tenet cuius regimen pater. Hotom. C. Ivl. Caesar milites suos spe praemiorum animauit traiecto Rubicone. Nam in alloquendo exhorcando???ue, saepiùs digitum laeuae manus ostentans, affirmabat, se ad satisfaciendum omnibus, per quos dignitatem suam defensurus esset, anulum quoque aequo animo sibi detracturum esse, militibus qui procul stabant, donatiui id signum esse coniectantib. Suet. Gallus Imp. primus Rom. Scythis tributum pependit. At cùm Scythae co̅tenti precio non essent: Aemilianvs limiti Sarmatico praefectus pro concione suis militibus id tributum pollicitus est, si hostes vicissent. Romani praemio accensi, ad conserendas cum Barbaris manus incitatiores facti, magna strage hostes vicêre. Reuersus in Moesiam, praemia militibus persoluit. adeo??? gratus exercitui fuit, vt ab eo sit Imperator appellatus. Cuspinianus. Lampridius Alexandrvm Seuerum Imp. ait, sola, quae de hostibus capta essent, limitaneis ducibus & militibus donauisse, ita vt eorum essent, si haeredes eorum militarent, nec vnquam ad priuatos pertinerent: dicens, Attentiùs militaturos, si etiam sua rura defenderent. Cùm Brixia Venetis parens, Vicecomitum armis graui obsidione teneretur, ventum???ue esset ad inopiam rerum omnium: Franciscvs Barbarus praefectus vrbis mulos harena onustos saepe in vrbem induxit, porta hostibus auersa, vt speciem multitudini exhiberet leuandae famis nouo rei frumenta riae inuectu. Quae ludificatio fecit, vt perseueratum sit in toleranda obsidione, quoad breui pòst verum affuit à Venetis subsidium cum commeatu. Sab. lib. 10. c. 6. Auxilÿ diuini. Apud Israelitas, ex praecepto Domini, quando pugnandum erat cum hoste, pontifex priùs eos praesentibus animis esse iubebat, & in Deo omnem suam spem ponere, neque hostes metuere. Mox delectus fiebat militum, & copijs duces praeficiebantur. Deut. 20. Ivdas Machabaeus cum paucis contra maximum exercitum [1790] Antiochi Antiochi Epiphanis, cui praerat Nicanor, pugnaturus, somnium suis narrauit militibus. Vidisse se per quietem Oniam pontificem sanctissimum (qui non multò antè ab Apollonio praefesto Antiochi, suasu fratris Menelai sceleratissimi, interfectus fuerat) passis manibus pro Iudaeis orantem: & mox con uersum, senem quendam augusto aspectu & habitu intuitum, Hic est ille fratrum amator, dixisse, qui multa pro populo sancta??? vtbe precatur, Hieremias Dei vates. Hieremiam inde porrecta dextera tradidisse sibi ensem aureum, his verbis: Accipe sanctum ensem, munus à Deo, quo ense frangas aduersarios. Hac oratione Iudae confirmati, castra facere noluerunt, sed acie cum Nicanore congressi XXX. millia hostium interfecerunt. 2. Machab. 15. Agamemnon cùm à Ioue in somni monitus, esset Graecos ad pugnam educrere, quòd eo die Ilium capturus esset: videret autem milites partim ira acce̅sos, quòd Achillem fortissmum Graecorum iniuria affeciffet, erepta illi Briseide, partim timore correptos, Achille à bello quiescente, ad puguam vix prodituros: rationem excogitauit, qua & sibi reconciliaret populum, & ad pugnam vel inuitos accenderet. Seniores inconsilium vocat: ijs somnium suum indicat, simul etiam cosilium explicat: sese in concione Graecis suasurum, vt fugiant in patriam: ipsi econtrà eosdem verbis retineant. Ingeniosum inuentum. Sciebat Graecos pertaesos diuturni belli, reditum vehementer cupere. Reditum ergo illis suadendo, eos sibi recon ciliare voluit, Achillis causa infestos. At ne reconciliati abire̅t, à ducib. retineri, & ad pugnam excitari, cùm alijs verbis, tum à ducib. retineri, & ad pugnam excitari, cùm alijs verbis, tum potissimùm somnij narratione. Quòd si verò pro suo erga Agamemnonem odio & ira ne hac quidem eius oratione reditum suadente reconciliarentur, tum certè regis odio vel inuitos pugnaturos. Sic igitur vna eadem??? opera & reconciliare sibi populum, & ad pugnam animare studuit. Hoc autem consilium licèt ingeniosum, parum felicem tamen propè exitum habuit. Populus enim oratione regis reditum suadentis ita fuit excitatus, vt ferè nec verbis nec verberibus à Nestore & Vlysse retineri potuerit. Hom. Iliad. ß. Cùm esset Xerxes ex superiore Doridis regione in Phocidem digressus, oppida??? Phocensium flamma deuastaret: non tulerunt Graeci suppetias, licèt orarent Athenienses, vt ad arcendum à terra Attica bellum in Boeotia occurrerent, sicut ipsi obiecerant se ad Artemisium. Verùm cùm audiret eos nemo, sed respicerent Peloponnesum, omnes???ue vires molirentur intra Isthmum contrahere, & murum de vno mari in alterum ducerent: ibi Atheniensibus restabat necessarium, vt vrbe relicta naues amplecterentur. Accipiebat id plebs molestè: quòd aris focis???ue relictis neque victoriam desiderarent, neque videre̅t salutem. Hîc Themistocles ad inducendam multitudinem humanis destitutus co̅silijs, sicut in tragoedia machinam erigens, prodigia coelestia & oracula admouit ijs. Ostentum mutuatus est à dracone, qui per eos dies non fuit in adyto visus: & libaminibus, quae ei proponebantur quotidie, integris repertis, sacerdotes enunciauerunt pro concione, dicendi potestate ijs à Themistoclefacta, dereliquisse Mineruam vrbem, & ducem se ciuibus ad mare praebere. Iam oraculo populum tractauit, nihil aliud docens muro ligneo quàm naues ostentractauit, nihil aliud docens muro ligneo quàm naues ostendi, atque idcirco nominari diuinam à deo, non miseram neq; infelicem Salamina: vt à qua cognomen apud Graecosingens esset palma tractura. Vbi sententia eius comprobata est, scribit plebiscitum, vt vrbs fidei Mineruae populi Atheniensis praesidis concrederetur, iuuentus naues conscenderet: liberis, con iugibus, seruitijs incolumitatem, quam quisque posset, expediret. Iam cùm difficultate rei numariae laborarent in publico Athenienses, Aristoteles auctor est curiam Areopagi militibus in capita octonas drachmas diuisisse, eam??? potissimam fuisse causam complen daeclassis. Verùm Clidemus & hoc quoque Themistoclis assignat consilio. Nam descendentibus in Piraeeum Atheniensibus in fimulacro Mineruae desideratam ait fuisse aegidem. Themistoclem igitur, cùm specie quaerentis excutereet omnia, immensam vim pecuniae inuenisse in impedimentis abditam, tanquam diuino munere concessam. Qua in medio pofita, abundasse classiarios milites viatico. Plutarchus. Cùm populo ingruentibus Medis consuleret Themistocles, vt relicta vrbe & agro deserto in freto iuxta Salamina dimicaret & classecertaret: omnibus fermè consilium tam praeceps stupentibus, co̅spectus Cimon Miltiadis F. princeps est per Ceramicon alacris comitantibus sodalibus arcem scandere, ac frenum equi, quod manibus ferebat, Mineruae consecrare: quasi non requireret ciuitas equestre robur in praesens, sed milites praeliorum naualium scientes. Sacrato fraeno sumtisque clypeis ex illis, qui ex templo pendebant, adorauit deam, atque ad mare descendit. Quare dedit non paucis animum. Plut. in Cimone. Crotoniatae bellum Locrensibus inferebant. Locrenses, externis auxilijs opus esse rati, à Lacedaemonijs, cum quibus pacem iam antea pactam habebant, supplices, opem implorant. Spartiatae longinquam militiam detrectantes, à Castore & Polluce iubent legatos auxilium implorare. Id omen Iocrenses secuti, Castorum templum ingressi, rem ibi diuinam, faciunt, puluinaria??? in naui ambobus componu̅t, velut propitiatos secum veherent. Vbi verò domum ventum est, XV. M. Locrensium, cum Rheginorum appendicibus, aduersus centum & viginti Crotoniatum millia, ad Sagram fluuium congressa, non tam aliqua vincendi spe, quàm certo moriendi consilio, si vincere nequissent, tanta animorum ardore conflixerunt, vt dum honestè mori cupiunt, egregiè vicerint: nec vlla aequè ree ac desperatio profuit ad victoriam. Fertur aquila Locrensium aciem, quam diu pugnatum est, circumuolasse: duo??? paludati iuuenes albis equis sedentes, ab vtroque cornu, pro Locrensibus dimicare visi, qui parta victoria confestim euanuerint. Auxit admirationem rei huius nuncij celeritas, quae tanta fuit, vt eodemdie, quo in Italia pugnatum est, tam insignis victoriae fama Lacedaemonem, Corinthum, & Athenas peruenerit. Meminerunt miraculi huius Graeci & Latini auctores. Diu???ue geminae arae Castoris & Pollucis in extrema fluminis ripa, gestae rei monumentum durauêre. Celebratum inde inter Graeeos prouerbium, Verius rebus ad Sagram gestis. Sab. lib. 9. Enn. 3. Archidamvs cùm in Arcadia pugnam committere vellet, in posterum diem Spartiatas confirmauit, noctu statuens aram, eam??? armis splendidissimis ornans, & equos duos circumagens. Cùm illuxisset, manipulare, duces & centuriones, noua conspicientes arma, & duorum equorum vestigia, atque spontaneam aram, interpretati sunt Dioscuros auxilium laturos. Spartiatae sumtis animis, & religione co̅moti, strenuè pugnarunt, atq; Arcadas vicerunt. Polyaen. lib. 1. c. 11. Athenienses & Lacedaemonij ad Leucadé nauale praelium co̅mittebant, Timotheo Atheniensium ducem agente, Nicomacho Lacedaemonioru̅. Erat festum Scira. Timothevs myrto coronans triremes, soluens??? signum extulit, & nauibus vicit. Milites enim cum bona spe pugnam faciebant, numen se rati socium habere. Polyaen. lib. 3. Plataeenses, vt feliciter à Graecis contra Xerxem in campis Eleusinae Cereris (vt oraculum praeteperat) pugnaretur, neque tamen locus ille ad pugnandum aptus esset, quantum erat agri inter Atticam & vrbem suam, id Eleusinae Cereri dono dederunt. Plut. in Aristide. Timoleon Corinthius, pro societatis iure Syracusijs auxiliu̅ ferens, in collem ascendens, cùm vidisset quinquaginta millia Carthaginensium explicata, locum vero procellis infestum, & ventum hostibus aduersum ferri, congregata concione: Hoc tempore, inquit, hostes capi necesse est. Etenim oraculum extare eos qui in illo loco aciem collocassent, interituros: comprobari autem oraculum tempestate repentina. Graeci magnis animis sumtis, pauci complures fuderunt. Polyaenus libro quinto. Agathocles, vt milites suos in Africa contra numerosum exercitum Atheniensium animaret, dimisit in castra complurib. locis vlulas, quas iam antea praeparauerat: quae per agmen volitantes, & scutis galeis???ue insidentes, milites animabant, propterea quòd Mineruae sacrum creditur id animal. Itaque cùm multitudo auimos sumsisset, & rumores sparsi essent, diuinitùs manifeltè victoriam illis praesignificari, confidentiùs periculum subierunt. Diod. lib. 20. Epaminondas Thebanus aduersus Lacedaemonios fiduciam suorum religione adiuuandam ratus, arma quae ornamentis affixa in templis erant, nocte subtraxit: persuasit???ue militibus, deos iter suum sequi, vt praeliantibus ipsis adessent. Frontinus lib. 1. cap. 11. Idem Thebanos eduxit in Leuctra aduersus XL. millia Spartiatarum, atque sociorum. Ciuibus autem (vt fieri solet) pertimescentibus hostium multitudinem, animos eorum sic excitauit. Erat Thebis statua Palladis, hastam in medio tenens dextra manu, scutum verò pro genibus positum habens. Ille noctu artificem adducens, aliam formam affinxit simulacro, & deam fecit manubrio scutum tenentem. Cùm verò tempus expeditionis praestò esset, omnia templa aperuit, quasi rem diuinam pro exercitu facturus. Milites formam deae mutatam videntes, obstupuerunt, quasi ipsa Pallas aduersus hostes arma sumsisset. Eos multis verbis Epaminondas hortabatur, vt bonum animum gererent, quippe dea contra hostes scutum protendente. Ita Thebani animos receperunt, & consertis manibus egregiè pugnauerunt, multo??? plures hostes deuicerunt. Polyaen. lib. 2. Idem subornauit virum ignotum progredientibus ex vrbe coronatum, & vitta redimitum, qui primùm deciperet cos nun ciando: Trophonius iussit, vt Thebanis renunciarem, se vi ctoriam dare ijs, qui principes pugnam inirent. Thebanis confirmatus, & dei vatem adorantibus, Epaminondas iusit in Heracleum venientes vota facere. Erat iam antè cum Herculis sacerdote constitutu̅, vt noctu templum aperiret, & arma reposita summoueret, atque tersa deo rursus apponeret, & arma reposita summoueret, atque tersa deo rursus apponeret, ipse???ue cum ministris suis de medio recederet, nemine quicquam nunciantes. Postquam ergo milites cum ducib. templum igressi [1791] viderunt apertas ianuas, nullo ministrorum praesente, atque etiam arma vetusta repurgata recèns & fulgentia conspexerunt: coram deo clamorem sustulerunt, diuina confidentia pleni, tanquam Herculem pugnae ducem haberent. Sic accidit, vt sumtis animis, quadraginta millia contemnerent. Polyaenus lib. 2. & Diodorus Siculus lib. 15. Thebani ad Leuctra Lacedaemonios, diuino auxilio Aristomenis Messenij herois, superasse feruntur. Nam cùm pugna instaret, Epaminondas legatos misit, qui & alia oracula, & Trophonium, qui in Lebadea colitur, co̅sulerent. Accepto oraculo, impetrauit à Xenocrate precibus Epaminondas, legatos misit, qui & alia oracula, & Trophonium, qui in Lebadea colitur, co̅sulerent. Accepto oraculo, impetrauit à Xenocrate precibus Epaminondas, vt Aristomenis clypeum sibi mitteret, illum???ue ad trophaei, quod erexerat eo loco, vnde posset à Lacedaemonijs manifestè conspici, insignia addidit. Norant Lacedaemonij fixum in Lebadea scutum Aristomenis: nam & multi per otium ad Trophonij profecti illud fuera̅t conspicati, & planè omnes ita essc audierunt. Parta verò victoria suum Trophonio donum restituêre. Pausanias in Messenicis. Alexander Magnus, cùm ab aruspicibus cognouisset, deos omnia fausta portendere, circumferre hostias iussit, & militibus ob oculos demonstrare: vt non solùm ex auditione, verum etiam ex aspectu spem bonam de victoria haberent. Polyaenus lib. 4. Idem sacrificaturus, inscripsit medicamento aruspicis manum, quam ille extis erat suppositurus: literae signisicabant, victoriam Alexandro dari. Quas cùm iecur calidum rapuisset, à rege militi esset ostensum, auxit animum, tanquam Deo spondente victoriam. Idem fecit Innides aruspex, praelium Eumene cum Gallis commissuro. Frontinus libro pri mo, capite vndecimo. Attalvs Pergami rex, cum Gallis magnum numerum habentibus praelium commissurus, milites suos timore perculsos confirmare, atque alacres reddere volens, ante conflictus periculum victimam parauit, Sudino Chaldaeo vate sacrificum obeunte: ipse deos precatus libauit, & victimam dissecuit. Rex contrito gummi inscripsit in dextram manum, Regis victoria: inscriptionem efficiens, non à sinistris ad dextra, sed contrà à dextris ad sinistra: & cùm viscera extraherentur, supposuit manum in calidiorem ac fungosum locum, abstersit???ue inscriptionem. Vates percurrens frusta reliqua, ac bilem, portas???ue & mensam, atque omnia signa perspiciens, conuertit particulam, quae inscriptionem continebat, qua regis victoria significabatur. Itaque alacribus animis in pugnam ruentes, Gallorum multitudine̅ superarunt. Polyaenus libro 4. Amasis rex eo bello, quod aduersus Arabes habebat, à tergo Aegyptiorum constituit statuas eorum deorum, qui apud ipsos summo honore & religione colebantur, vt hoc modo alacriùs pericula subirent: arbitra̅tes se deos habere spectatores, quos nequaquam hostibus prodere aut relinquere deberent. Polyaenus lib. 7. Aul. Posthvmis praelio, quo cum Latinis conflixit, oblata specie duorum in equis iuuenum, animos suorum erexit, Pollucem & Castorem adesse dicens, ac sic praelium restituit. Frontinus lib. 1. cap. 11. Q. Fabivs Maximus contemtu ceremoniarum victum ab Annibale Flaminium docens, ad pietatem milites hortatus, Vérque sacrum vouens, alacritatem illorum reuocauit. Plutarchus in Fabio. L. Sylla, quò paratiorem militem ad pugnandum haberet, praedici sibi à dijs futura simulauit. Postremò in conspectu exercitus, priusquam in aciem descenderet, signum modicae amplitudinis, quod Delphis sustulerat, orabat, petebat???ue vt promissani victoriam maturaret. Frontinus libro primo, capite vndecimo. C. Marivs sagam quandam Martham ex Syria habuit, à qua se dimicatione̅ euentus praediscere simulabat. Ibidem, & Plutarchus in eius vita. Q. Sertorivs, cùm barbaro & rationis indocili milite vteretur, ceruam candidam insignis formae per Lusitaniam ducebat, & abea, quae agenda aut vitanda essent, praenoscere se asseuerabat: vt barbari ad omnia tanquam diuinitùs imperata obedirent. Frontinus lib. 1. cap. 11. Henricvs II Imperator mouens exercitum in Vngaros, Varbergi, quà exercitum fortè ducebat, gladio Sancti Adriani, diu ibi pro reliquijs habito, accingitur: Domine, inquiens, iudica nocentes mihi, expugna expugnantes me, apprehende arma & scutum, & exurge in adiutorium mihi. Historia Bambergensis. Obsidebant Latini Arethusam in Antiochiensium sitam ditione. Saladinus sperabat se vacuum milite Hierosolymitanum regnum occupaturum, Balduino praesertim IV. rege adolescente & leproso imperante. At Baldvinvs numinis instinctu insidias subodoratus, sacrosanctae Crucis partem, quae in vrbe asseruabatur, sub signis ferri iraperauit, & hostem ad Ascalonem obuium factum cum suorum paucis marima strage fudit. Aemilius libro quinto de Regibus Francorum. Malmesburiensis libro 4. capite 68. scribit, Cyrvm ciuem Hierosolymitanum hunc thesaurum, auita successione, domi seruatum, Christianis obtulisse, quem illi exercitui praetulerunt. Capta à Christianis Antiochia Syriae metropoli, Corbana Persarum Princeps (Platina Sensadolum Cassiani regis filium habet) nouo exercitui superueniens, victores graui obsidione premebat. Iam???ue militum animis & fame & metu hostili fractis, nobiles sacerdotes prodiêre persanctè asseuerantes, se nosturna specie admonitos, irent, nunciarent??? ducibus militibus???ue, Deum optimum, maximum flagitijs nostrorum iratus, quòd non humana ope fuso fugatóque ad Nicaeam Solymanno, beneficij coelestis immemores, minùs reuerentes superûm extitissent: eos castra, quae initio velut templum fuissent, incestasse, impiae???ue religionis mulieribus se immiscuisse, discrimine sublato cuncta promiscua fecisse. Idcircò numen poenas fame, conclusione, ac metu propinquae mortis expetere coepisse. Nisi ad frugem vita, mens ad sanitatem redeat, securim ceruicibus imminere, quae possit lacrymis, ieiunio, sacra???ue confessione placato nomine auerti. Petrus sacerdos Massiliensis eadem sibi quoque pectore obuersata dictitabat: & ad fidem faciendam addebat, per quietem sibi diuinitùs in aede Petri demonstratum locum, vbi altè obruta abdita???ue lancea latitaret, quae Domini latus in cruce confodisset. eam sacrosancto sanguine imbutam, de impijs triumphum victoriam???ue daturam. Productus in concionem haec dusseruit, à legato iureiurando adactus rem ita se habere, vt & verbis concepisset. Mysterijs altaris peractis, itum reuerentissimè ad praedictum à numine locum. Refossa lancea, sublatus est multitudinis clamor, approbationis religionis???ue plenus. Laus Deo, gratiae???ue actae: fides coelestis implorata. Indictum tridui ieiunium: id???ue quod egestas necessarium fecerat, oraculo sanctum effectum. Sacra confessione flagitia expiata. Quarto Calendas Iulias summa omnium alacritate arma capta. Lanceam sanctam legatus ferebat, sancta spe animos replens. Matutino quidem tempore, sed summo fortè aeistu, vix portis exierant, cùm ros solito vberior coelo lapsus est: & id pro diuino imbre à nostris acceptum, non magis corporibus robur, quàm vires animo addidit, numen profectò huic aciei adesse. Plus centum millia hostium cecidêre, nostrorum quatuor circiter millia ducenti. Ad quinque millia camelorum cum oneribus, & magna commeatus vis capta, castra??? omnis fortunae regiae???ue opulentiae plena. Postridie arx amissa spe subsidij dedita, pacta vt sine fraude, qui inpraesidio erant, dimitterentur. Aemilius lib. 4. & Platina in Paschali II. Vortimervs rex Britannorum contra Saxones designatus, regni recipiendi studio, quò magis augeret copias, Christi crucifixi simulacro vsus pro vexillo, vocalissimos perpraecones iubebat, cunctos, verae religionis amantes, se sequi. Ad octoginta armatorum millia, ex sacerdotibus alijs???ue, ad verae pietatis causam tutandam, regi illicò affuêre, qui prioribus Vortimeri militibus coniuncti, egregiam de Saxonibus victoriam reportarunt. Saxonu̅ millia decem praelio desiderata. Cantium ad Britannos: regiones quaedam trans Humbrum ad Scotos & Pictos, vti foedere erat cautum, rediêre. Hengistus Saxonum dux, qui se Cantij regem appellare ausus fuerat, fuga seruatus, cum reliquijs exercitus in Northumbriam, inuentis nauibus ad Humbri ostia, cum nobilioribus Saxonicae gentis, qui cladi superfuerant, & Occa filio, in Saxoniam transmisit. H. Boëthius lib. 8. Contra Othonem primum Caesarem conspirauerant Henticus frater, Giselbertus dux Lotharingiae sororius, & Euerhardus Comes, Conradi primi Caesaris frater. Otho contra eos in Lotharingiam ducebat. Saxones cùm Rhenum audacter traiecissent, ab hostibus ex improuiso excipiuntur. Otho conspicatus ab altera ripa suorum periculum, cùm adtraijeiendum nauigia non adessent (cauerat enim hostis) equo desiliens, sacram lanceam Constantinianam venerabundus flexis genibus adorauit, de coelo suis poscens auxilim, quando humana deficerent praesidia. Saxones in altera ripa lacessere potiùs hostem, quàm pugnare poterant, pauci in multos. Itaque tenues quas habuêre equitum copias diuisêre, vt medium hostem incertum facerent quò se verteret. Erant inter Saxones qui Gallicè sonarent, Fuge, fuge. Hoc Lotharingi à socijs proclamati arbitrati, fugae praesidium quaesierunt. Henricus regis germanus graui vulnere accepto in brachio, q??? anno vix integro potuit sanari, & ipse in fugam vertitur. Interea misso celerrimè nuncio in ditionem Henrici, huius victoriae famam iussit diuulgari, cecidisse Henricum. Omnes proinde vrbes se regi dediderunt, praeter Mersborg & Schidingen. Henricus so lis nouem ex fuga recollectis, iterum transmisso Rheno, in Mersborg se recepit. Rex illam obsidione pressit. Post duos menses Henricus dedita vrbe in Lotharingiam abijt. Cranzius lib. 3. Saxoniae, cap. 17. Vladislaus Boëmorum Princeps moriens, Sobieslavm fratrem natu minimum successorem reliquerat. Id Otho in [1792] dignè ferens, Lotharij Caesaris auxilium impetrauit. Castra Caesaris ad Chlumecum vicum posita: à quo loco, millibus passuum non ampliùs octo, Sobieflaus cum suis copijs distabat, mirante audaciam eius Caesare, quòd auderet se in campo opponere, quum vix intra moenia hostem posset sustinere. Dubijs Boëmis an manus conferre deberent, prodijt in medium Sobieslai Sacellanvs cum hasta hasta diui Venceslai, quam secum attulisse somnio monitus dicebat, illa???ue sublata, ac manu dextra vibrata, praeibat in aciem. Eum Boëmi secuti, stragem Germanorum insignem ediderunt, occisis paulò minùs quingentis ingenuis, cùm interim tres duntaxat Boëmi equestris ordini, desiderati sint. Memoriam victoriae Sobieslaus, dedicata diuo Venceslao corona auri duodecim, & argenti octoginta pondo, addito???ue militi donatiuo, liberaliter celebrauit. Caesar ad Sobieslaum misit, qui eipacem & beneuolentiam offerrent, si captiuos sine precio remitteret. Quod ille extemplò praestitit. Dubrauius libro vndecimp. Cùm Sigismundus Imperator Pragenses tribus locis adortus esset: Misnenses cum Saxonibus collem Zisconis forti impetu adorti sunt, per fossas & sepes, vsque ad propugnacula transilientes: vbi duas quoque mulieres, pilis armatas obuias habuerunt, quae mori, quàm loco cedere maluerunt. Ibidem Zisco, Hussitarum dux, ingens periculum adijt, penè ab equitibus oppressus, si non rustici ipsius cum flagellis praeferratis illos submouissent. Quo discrimine cognito. Sacrificvlvs quidam arripit corpus Christi, insigne Thaboritarum belli, classicum campanula canit, ac mox turbam post se multam trahens, ad collem perducit. Illa visa Germani diutiùs retineri in oppugnando, quanquam Sigismundus subsidia laborantibus semper submitteret, non potuerunt, quin retrocederent cum magno malo suo, alij ex colle metu praecipitati, plures in fuga interfecti, insultantibus Thaboritis, perinde quasi Antichristi militibus, ac se continuò ad labores referentibus, vt si praelium redintegraretur, fossas altiores, latiores???ue & plures quàm priùs munitiones haberent. Dubrauius libro 24. Carolvs quintus Imperator Tunetana expeditione de Polemarcho sollicitus, vbi neminem è suis ducibus satis idoneum esse vidit, vexillum, Christi crucisixi imaginem habens sustulit: & Hic dux noster erit, inquit, Rex regum, Dominus Deus exercituum. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Auxilÿ humani, Proditionis, Transitionis, Defectionis, Proditionis spe. Xerxes expeditione contra Graeciam suscepta, multas gentes conduxit, dimissis passim qui euulgarent, principes Graecorum proditionem Graeciae moliri. Arbitrantes igitur se non ad pugnam, sed ad manifestam victo riam euocari, promtiùs congregabantur. Multi etiam Barbari sua sponte se socios adiunxerunt. Polyaenus. Iphicrates, cùm paucos haberet milites, eos???ue tristibus & abiectis animis praeditos, volens audaciam & confidentiam ipsis inijcere, inter coenandum conuocat manipulorum duces, ac centuriones: iubet???ue, vt quantum quisque haberet, adferret, siue argentum, siue aurum, siue ornatum, quasi proditionem hostium facturus, & ad eam rem muneribus indigens. Postquam dedissent, hostes aggredi statuit. Qui attulerunt Ille cùm accepisset, tesseram dedit Mercurium Philium, quasi de hoc sibi cum proditoribus conuenisset: & patua interposita mora, milites adduxit. Qui credentes fore vt sibi aliqui aduersarios proderent, audentiores ad faciendum paelium extiterunt. Polyaenus lib. 3. Pyrrhvs à Romanis praelio superatus, amissis elephantis, ad Antigonum petendi auxilij causa legationem misit. Cúmque non impetrasset, praecepit logatis, vt omnibus contraria nunciarent: Antigonum se cum magnis copijs auxilio venturum promisisse. Itaque Tarentini, omnes???ue Siculi & Itali, qui deserere Pyrrhum volebant, remanserunt spe Antigoni societatis. Pyrrhus in Peloponnesum expeditione suscepta, Spartiatis omnibus per Arcadiam legatos de pace mittentibus perhumaniter eos recepit, suos??? filios ad Spartiatas missurum pollicebatur, vt Lycurgeis disciplinis imbuerentur. Haec legatis Spartam renunciantibus, Pyrrhus cum exercitu infesto accessit. Incusantibus Spartanis eum alia, quàm praedixerat, facere, ridens ait: Neque enim vos consueuistis praedicere, si cui bellum vultis inferre. Itaque ne malè vos habeat, si contra Lacones vsus sum Laconico stratagemate. Polyaenus lib. 6. Fvlvivs Nobilior, cùm aduersus Samnitium numerosum exercitum, & successibus tumidum, paruis copijs necesse habret decertare: simulauit vnam legionem hostium à secorruptam ad proditionem, imperauit???ue (ad eius rei fidem) tribunis, & primis ordinibus, & centurionibus, quantum quisque numeratae pecuniae, aut auri argenti???ue haberet, conserret; vt repraesentari merces proditoribus posset: se autem his qui contulissent, pollicitus est, consummata victoria, ampla insuper praemia daturum. Quae persuasio Romanis alacritatem attulit, & fiduciam: vnde etiam praeclara victoria, commisso statim bello, parata est. Frontinus libro primo, capite vndecimo. M. Cato legatis Ilergetum auxilia petentibus, auxilia se missurum simulauit. At ne diducto exercitu vires minueret, tertiam partem militum cibaria parare, & naues ascendere iussit: dato praecepto, vt simulata tantùm profectione, moxin castra redirent. Praecedens interim aduenta̅tis auxilij rumor, vt Ilergetum excitauit animos, ita hostium consilia discussit. Frontinus lib. 4. cap. 7. Atila Hunnorum rex, Aurelianum obfidebat: castris???ue positis, omni vi minis???ue territabat. Ciues extrema metuentes, Annianvs ciuitaris Episcopus celeri spe subsidij, in fide officio???ue continuit. Nec ipse suos, nec eum sanctitas, numinis???ue fiducia fefellit. Cùm in moenia hostis euasurus videretur, ingenti nube pulueris procul conspecta, Annianus exclamauit: id quod praedicarat, vrbis salutem cordi deo esse, auxilia aduentare. Theodericus rex Visigothorum, quòd victa hac Galliae parte, Aquitaniam, regnum suum, proximam Hunnico furori, praedae???ue expositam prospiciebat, opem obsessis ferebat. Proinde reliquit obsidionem Hunnus, se???ue in Catalaunos campos recepit. Et euestigiò contraitum est. Aemilius lib. 1. Loci, vel Temporis fatalis. Scoti atque Picti contra Arthurum, Britannorum regem, pugnaturi, ad Hurabri ripam, locum delegêre ad pugnam, veluti fatalem Britannis deuincendis. Commissa pugna, Arthurus cum trigintamillib. suorum caerus, Scotorum & Pictonum viginti millia desiderata. H. Boëthius lib. 9. Desperatione. Philippvs Augustus Francorum rex, anno Salutis 1214. con tra Othonem Imperatorem pugnaturus, in patera aurea buccellas panis vino praegnantes Principibus suis propinans: Bibite ex hoc omnes, exclamauit. Commune hoc aut victoriae, aut gloriosae mortis poculum erit. Qua voce animati Franci, hostes mira alacritate superaru̅t. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Henricvs Anglorum rex, circumuentus ab exercitu Gallorum regis, quaecunque obtinuisset in Gallia dimittere voluit, si cum suis incolumis abire permitteretur. Negantibus Gallis, nocte subsecuta vocatis centurionibus: Neque fugere, inquit, commilitones, neque ex hostibus incolumitatem consequi possumus, quamuis cedere regno Galliae voluerimus: sola nos arma tueri possunt. Non est cur numerosum exercitum formidetis. Iustam causam iustus Deus adiuuabit. Ite, & alterum alteri peccata vestra confitemini, pauxillum???ue terrae ob memoriam Sacramenti Eucharistiae Saluatoris, alter alteri porrigite. Crastina die liberabit nos Dominus ex manibus inimicorum. Sic dimissa concione, peractis quae iusserat, curare milites corpora praecepit. Sequenti die vt primùm lux orta est, commisso praelio, incredibile dictu, octo millia Anglorum, sexaginta millia hostium fudêre: caesa ingens turba, nobilitas Galliae propè omnis capta, paucos fuga seruauit. Ea???ue potissimùm deis Gallorum opes fregit. Aeneas Syluius libro tertio Com. in Panorm. Metv scilicet Oppreßionis. Agesilavs instructa acie cùm videret socios dedita opera tergiuersari, discessit. Discessio autem fuit per montes angustos, in quibus expectabat, donec Boeti incursionem facerent. Constituit igitur, vt Lacedaemonij praecederent, socij sequerentur, vt hostibus ab tergo aggredientibus, necessitas eos cogeret viriliter ac strenuè pugnare. Polyaenus lib. 2. Graecis classem ad Salaminam habentibus, veriti Xerxis copias, Isthmum ceperunt Peloponnesij respectare, frementes si quis aliud proponeret. Visum est igitur nocte vela facere, atque edictum gubernatoribus, vt parati ad nauigandum essent. Hîc anxius Themistocles, quòd loci & angustiarum commoditate Graeci amissa in suum quisque oppidum dilaberentur, commentus est & struxit talem per Sicinum, siue Sicinium eunuchum astum. Erat natione Sicinus Perses captiuus, sed amans Thamistoclis, & liberorum eius praeceptor, quem occultè ad Persam mittit nunciatum, Atheniensium ducem Themistoclem cum rege sentientem ei primùm enunciare, Graecos fugam circumspectare, monenere???ue ne eis facultatem det fugiendi: sed interea, dum tumultuantur, destituti terrestribus legionibus, adoriatur & deleat copias nauales. Eum nuncium Xerxes quasi à beneuolo animo profectum, amplexus est, gratum???ue habuit: de [1793] nique edixit nauium praefectis, caeteras naues vt silentio instruant: cum ducentis autem profecti totum transitum vndique claudant, & circumueniant insulas, ne quis clabatur hostium. Id agi Aristides Lysimachi primus sentiens, contendit tacitus ad tabernaculum Themistoclis: no̅ quidem quòd gratia ei cum illo intercederet, imò fuerat illius opera exterminatus. Prodeunti ad ipsum declarat circumseptos se. Qui cùm aliâs integritatem eius haberet perspectam, laetus tunc eius praesentia, aperit ei quid per Sicinum egisset, hortatur Graecos vt retineat, secum???ue in id incumbat, quia maior ei adhibeatur fides, vt in faucibus pugnam naualem committant. Igitur collaudato Themistocle, Aristides alios duces & trierarchos adit, & ad praelium accendit. Nondum adiungentibus tamen ei his fidem: ecce Triremis vna Tenedia, cui praeerat Panaetius, transfugit ad Graecos, quae cinctos ipsos esse nunciauit. Ita iam ira quoque praeter necessitatem stimulauit Graecos ad confligendum, & libertatem Graeciae defendendam. Plut. in Themistocle. Herod. lib. 8. Polyaenus lib. I. Fron tinus lib. 2. cap. 2. Myronides Athenienses duxit aduersus Thebas: & progressus in campum, iussit eos arma ponere, atque vndique circumspicere. Quibus circumspicientibus: Videtis, inquit, quantus sit campus? in tanto campo, hostibus equos habentibus, si fugiamus, necesse est nos ab equitibus persequentibus capi. Sin maneamus, multiplex vincendispes est. Itaque vt manerent, persuasi sunt: & Myronides vistor vsque ad Phocidem & Locros processit. Polyaenus libro I. & Frontinus libro 4. capite 7. Orontes aduersus Autophradatem pugnaturus, Graecos campi magnitudinem intueri iussit, demonstrans, neminem, ordine dissipato, equorum impetum posse effugere. Itaque victores euasêre. Polyaenus lib. 7. Traianvs vbi cum toto exercitu in Parthos profectus est, subornatis quibusdam clàm, qui falsos de hoste rumores dissiparent, renunciari falsa exploratoribus iussit: vt milites quae imperasset, intrepidè singala facerent, & ad omnia belli momenta parati essent. Cuspinianus. Mortis. Savlvs rex electus, Israëlitas ad expeditionem co̅tra Ammonitas suscipiendam minis excitauit. Cùm enim rure boues agens Iabensium legationem & ploratu̅ populi audiuisset: duos boues dissectos, in omnes Israëlitarum fines per nuncios dimisit, cum edicto, vt qui Saulum & Samuelem secuti no̅ essent, eorum bubus ita fieret. 1. Reg. II. Epaminondas, dux Thebanorum, aduersus Lacedaemonios dimicaturus, vt non solùm viribus milites sui, vetumetiam affectibus adiuuarentur: pronunciauit in concione, destinatum Lacedaemonijs, si victoria potirentur, omnes virilis sexus interficere: vxoribus autem eorum & liberis in seruitutem abductis Thebas diruere. Qua denunciatione concitati primo impetu Thebani, Lacedaemonios expugnaueru̅t. Frontinus lib. 1. cap. 11. Levcon, Heracleotis sibi bellum inferentibus cum magna nauium multitudine, & egredientibus in terram, vbicunque libitum ipsis fuisset: cùm videret suos milites pugnam detrectare, neque eos egressu prohibere: in prima acie constituit armatos ad hostium egressionem arcendam. Post hos à tergo Scythas: & palàm Scythis praecepit, si armati rem segniter administrarent, hostes???ue egredi paterentur, tum in ipsos tela mitterent, atque occiderent. Quo cognito, armati fortiter, ne hostes egredi possent, restiterunt. Polyaenus libro 6. Philippvs rex Macedonum veritus, ne impetum Scytharum sui non sustinerent: fidelissimos equitum à tergo posuit: praecepit???ue, ne quem commilitonum ex acie fugere patetentur, perseuerantiùs abeuntes trucidarent. Qua denunciatione cùm effecisset, vt etiam timidissimi mallent ab hostibus quàm à suis interfici, victoriam acquisiuit. Frontinus libro 2. capite 8. Illyrijs cum Macedonibus bellum gerentibus, cùm multi Macedones caperentur viui, reliqui etiam redemtionis spe ad pugnas minùs alacres essent: legationem de redemtorijs muneribus missuri Macedones videbantur. Perdiccas ergo praecepit legato, vt reuersus nunciaret, redemtoria murera Illyriorum regem non accepturum, sed condemnatos captiuos morte affecturum. Macedones desperata salute redemtiua, audaciores ad pugnandum red debantur, quippe quibus in sola victoria salus posita esset. Polyaenus libro quarto. M. Attilivs Regulas Consul, bello Samnitico ad Luceriam, ex acie refugientibus in castra militibus, aciem suorum opposuit: affirmans secum, & cum bonis ciuibus dimicaturos eos, nisi cura hostibus maluissent. Ea ratione vniuersos in aciem reduxit. Frontinus libro secundo, capite octauo, & libro quarto, capite primo. Q. Metellvs, cùm apud Trebiam res gereretur, collocatas à se in quadam statione quînque cohortes, atque ex ea viribus hostium depulsas repetere eandem stationem iussit: non quidem vt amissum locum recuperarent, sed vt culpam praeteritae pugnae, insequentis certaminis periculo puniret. Edixit etiam, vt si quis fugam adornans castra peteret, pro hoste statim interficeretur. Qua disciplina milites edocti, multitudinem hostium superarunt. Valerius Maximus lib. 2. cap. 2. Frontinus lib. 4. Idem ab hostibus penè circumuentus, testamentum facere milites iussit, eos???ue ad locum recuperandum remisit: minatus, non nisi post victoriam recepturum. Quibus minis intellexerunt milites, nisi vincerent, se morti destinatos esse. Pulsis igitur magna animi fortitudine hostibus, locum amissum recuperarunt, hostes???ue planè fugarunt. Front. lib. 4. cap. 1. Plin. cap. 61. de Viris illustr. P. Scipio apud Numantium, cùm auersum suum videret exercitum, pronunciauit sibi pro hoste futurum, quisquis in castra redisset. Front. lib. 4. cap. 1. Similivs (alijs Fuluius) Priscus dictator, cùm signa legionu̅ ferri in hostes Phaliscos iussisset: figniferum cunctantem occipi imperauit. Quo exemplo perterriti, hostem inuaserunt. Idem fecit Corn. Cossvs, magister equitum, aduersus Fidenates. Front. lib. 2. cap. 8. Nasar, classis contra Agarenos ab Imperatore Basilio Macedone missus praefectus, quum ad Methonam hostes adoriretur, & haud pauci sociorum naualium periculum formidantes, paulatim sese subduxissent: Imperatorem de classiariorum perfidia admonuit. Imperator desertores conquifiuit, ac reliquorum terrendorum causa simulauit, se eos supplicijs afficere. Triginta quippe de captiuis, qui in praetorio asseruabantur, Saracenis, faciem fuligine oblitos in circum produci, ibi???ue flagris ignominiosè caesos in Peloponnesum emitti, tanquam ij fugae auctores reliquis fuissent, atque isthic vnde profugissent, interfici iussit. Ergo desertorum loco in pa los susfixis in Peloponneso saracenis, milites omnes ingens metus incessit: omni???ue mollicie excussa vltrò ducem oraba̅t, vt se in hostes duceret. Cedrenus. Lodovicvs quartus Imperator, irrumpentibus passim Hungaris, vt populum à fuga, quam quisque parabat, cohiberet: ingeniosa arte vniuersos suae ditionis populos dicto citiùs congregauit. Minatus est singulis qui fugam meditarentur, & arma detrectarent, laqueum. Quo commento, innumeram multitudinem circa Augustam Vindelicorum collegit. Cuspinianus. Helvetiorvm seuerissimae sunt leges, vt sub oculis spectantis exercitus, qui prae metu turpia atque indigna viro forti tentauerunt, à proximis commilitonibus statim obtruncentur. Ita maior metus minorem vincit: & metu foedae mortis, decora mors non timetur. Iouius lib. 11. Histor. Vulnerum. Alexander Magnus, ne fugerent milites, semithoraces eis pro thoracibus dedit: vt cùm terga nuda essent, illa in fuga hostibus obijcere vererentur. Polyaenus libro 4. Direptionis, Multae, Damni. Persae non pecuniam & gazas, sed pellices, velut carissima pignora, apud signa deponebant: vt pro his, quae erant exoptatissimae, & quas maximè diligerent, velut coniugum & patriae memores, forti & praesenti animo mortem oppetere non dubitarent. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 2. Iphicrates in Thraciam impressionem faciens, cùm sui milites hostium metu, quasi panico iniecto, in fugam verterentur, promulgauit, vt quisquis indicaret eum qui arma reliquisset, is ea possideret. Sic ad manendum alacriores reddidit. Polyaenus lib. 3. Agesilavs, Lacedaemoniorum dux, cùm propè Orchomenum sociam ciuitatem castra haberet, comperisset???ue plerosque ex militibus preciosissima rerum deponere intra munimenta, praecepit oppidanis, ne quid ad exercitum suum pertinens reciperetur: quo ardentiùs dimicaret miles, qui sciret sibi pro omnibus suis pugnandum. Frontinus libro primo, capite vndecimo. Antiquitùs (inquit Vegetius) institutum est à Romanis, vt ex donatiuo quod milites consequuntur, dimidia pars sequestraretur apud signa, ibidem???ue militibus seruaretur, ne à contubernalibus per luxum absumi posset, inanium???ue rerum comparationem. Sepositio autem ipsa pecuniae primùm ipsis contubernalibus docebatur accommodata. nam cùm publica sustententur annona, ex omnibus donatiuis augetur eorum pro media castrense peculium. Miles deinde qui sumtus suos scit apud signa sua depositos, de deserendo nihil cogitat, magis diligit signa, pro illis acie fortiùs dimicat: more humani ingenij, vt pro illis habeat maximam curam, in quibus suam videt esse positam substantiam. Denique decem folles per cohortes singulas exponebantur, in quibus haec ratio condebatur, Addebatur etiam saccus vndecimus, in quo [1794] tota legio particulam aliquam conferebat, sepulturae scilicet causa. Et ideò signiferi, non solùm fideles, sed etiam literati homines eligebantur, qui & seruarent deposita, & scirent singulis reddere rationem. Hotomannus de Verbis iuris. Hinc librarij depositorum, qui praescribebant, quid quisque apud signa deposuisset. Licet autem dimidia pars stipendij apud signa sequestrari priùs soleret, tame̅ Domitianus, ne vltra mille numos deponerentur à singulis, edicto prohibuit. Quod ab Asiaticis Romános sumsisse crediderim: quibus fuit in mo re, vt militiam sequuti, quae preciosa haberent, & magni census, secum in expeditionem ferrent: vt tuendi necessitate, quae illis erant carissima, plurima & maxima praelia obirent, promtius???ue dimicarent. Alex. lib. 4. cap. 2. Habebant in campis Philippicis M. Brvti milites omnes arma ex auro confecta: quibus non tantùm cupidos gloriae acui putabat pectora, sed & auaros etia̅ reddi fortiores, vt arma sicut possessiones retinerent. Plut. in Bruto. Pescennivs Niger apud Spartianum vetuit, ne milites zonam secum deferrent in bellum: sed si quid haberent pecuniae, publicè commendarent, recepturi post praelium: simul & ipsis luxuriei materiam eripiens, & hosti praedam, si quid aduersi euenisset. Infamiae. Sertivs Tullius adolescens, praelio quo Tarquinius rex aduersus Sabinos conflixit, signiferis segniùs dimicantibus, raptum signum in hostem misit: cuius recipiendi gratia Romani ita ardenter pugnauerunt, vt signum & victoriam retulerint. Similiter Fvrivs Agrippa Consul, cede̅te cornu, signum militare ereptum signifero, in hostes Hernicos & Equos misit. Sic T. Qvintivs Capitolinus Consul contra Phaliscos. Sic Camillvs Trib. Mil consulari potestate, arreptum manu signiferum in hostes Volscos & Latinos traxit: caeteros puduit no̅ sequi. Salvivs Pelignus bello Persico idem fecit. Posthvmivs consularis cohortatus suos, militibus dixit, vt se imitarentur: & arrepto signo hostes primus inuasit. Frontinus lib. 4. cap. 4. & lib. 2. cap. 8. Similiter Ivlianvs Caesar contra Nodomarum Germanorum regem in Gallia. Auentinus libro 2. Annalium. In expeditione Hierosolymitana, duce Petro Eremita, post occupatam à nostris Nicaeam, cùm Solymannus nouo exercitu Christianis occurrisset, & multitudine infestus esset: Robertvs Normanniae dux aureum vexillum in frequentissimos ho stes iecit: quod dum repetunt Normanni, antequam in potestatem hostium veniret, impetus furentium factus hostes dissipauit. Ad duo millia nostrorum desiderata. Hostium quadraginta circiter millia cecidêre. Aemilius lib. 4. Consueuêre Itali, imperantibus Othonibus ac Fridericis, magna ex parte in praelium militaria signa carris infixa deferre: fortasse ob eam causam, quòd in fuga difficiliùs seruari possent. In quibus cùm grauior militaris infamia, si amitterentur, consisteret, effugiendi dedecoris necessitas consistere inpraelio milites cogeret. Fulg. lib. 2. cap. 1. Pvdore. Vide suprà, Aspectu animare, fol. 1785. Cyrvs contra Astyagem auum cum Medis signa contulit, & ter victus discessit. Cùm autem Persarum vxores & liberi Pasargadis essent, quartum praelium in'eo loco commisit. Rursus in fugam Persae vertebantur: cum???ue liberos & coniuges aspicerent, eos miserati, Medos sine ordine persequentes fugarunt: vistoria tanta, vt nullo in posterum de summa rerum praelio indigerent. Polyaenus lib. 7. C. Ivlii Caesaris milites ad Dyrrhachium victi, seipsos victoribus tradiderunt. Caesar non de supplicio eorum cogitabat, sed eos confirmans, ad recupetandam victoriam hortabatur. Illi pudore ducti, in caeteris pugnis ferè semper victoriam reportarunt. Polyaenus lib. 8. Gavdio Tvm Honoris collati. Mahvmetvs II. Imperator Turcarum praesidiariorum militum Sciabazij vrbis ad Sanum conditae pileis suis ipse manibus pennas assuit, vt delectissimas copias eas esse significaret. Bonfinius lib. 3. Decad. 4. Dignitatis acceptae. Fratres duo Gerardus & Mauritius, Comites de Aldenborg, contendebant inter se de dominio Delmenhorst. Mauricius ciuitatem Bremensem, & Comites de Hoia in suas partes traxit. Gerardi partes Christiernus Daniae rex, amborum frater, fouit, & per Gulielmu̅ seniorem Brunsuici ducem. Obsederat Mauricius Delmenhorst: & iam fame penè expugnarat. Gvlielmvs interim magno apparatu co̅meatus importare conabatur. Mauricius, cùm esset numero militum superior, obuiam contendit venientibus. Gulielmus instructa suorum acie, fortissimos militaris generis iuuenes, gladio de more caedens, militari cingulo decorauit, vt essent aurati milites, in euentum victoriae. Erant ex maioribus natu, quibus confideratione periculi lacrymae manabant. Quorum vnus interpellatus à proximo iuuene, Quid sibi vellent lacrymae illo tempore, quando audacia sola pro muro esset? Non mei (inquit) mihi capitis periculum lacrymas extorquet, sed tui, similiúmque me commiseratio tangit. Tamen audendum est, vt decus hodiernae diei sit nostrum. Commissum est praelium durissimum. Ipse dux penè captus, tandem victor fuit. Capti Comites de Hoia, caesi Bremenses. Mauricius vix effugit. Cranzius lib. 11. Metrop. cap. 44. Victoriae adeptae, siue reuerà, siue ficté. Leontychides Spartanus Atheniensibus circa Mycalem nauale praelium facientibus, & Barbarorum multitudinem pertimescentibus, atque Ionibus Medorum partes sequentibus, timore magis quàm certo consilio mentes omnium mutauit: commentus nuncium adferri, quòd Persae à Graecis ad Plataeas deuicti essent. Iones hoc audito respirarunt, & Graecis se coniunxerunt. Fortuna Leontychidae stratagema verum reddidit, praelij ad Plateas commissi victoriam Graecis praebens. Polyaenus lib. 1. & Frontinus lib. 2. cap. 7. T. Qvintivs Capitolinus Cos. cedentibus Romanis, ementitus est, in altero cornu hostes fugatos: & ita co̅firmatis suis, victoriam retulit. Frontinus lib. 2. cap. 7. Papyrivs Cursor, filius Consulis, cùm aequo marte aduersus obstinatos Samnites concurreret, praecepit Spurio Naucio, vt pauci calones & agasones mulis infidentes, ramósque per terram trahentes à colle decurrerent. Quibus conspectis, acclamauit suis victorem adesse collegam, occuparent ipsi praesentis praelij gloriam. Quo facto, Romani fiducia concitati, hostes propulêre: propulsi terga verterunt. Frontinus. Medicamentis vel Alimentis. Leonides dux Byzantiorum in acerrima vrbis oppugnatione, cùm hostes moenia adorirentur, & illi relictis excubijs totos dies in consuetis diuersorijs tererent: mandauit, vt cauponae ipsae in moenia transferrentur. Quo sophismate serò tandem eis persuasit, ne aciem desererent, cùm praetextus & causa, quamobrem abirent, non esset. Haec affirmat de ipsis Damon. His adstipulari videtur Menander, cùm dicit: Vinolentos negotiatores facit Byzantium, totam noctem perpotant. Aelianus de Varia historia libro tertio, & Caelius libro 19. capite 6. Opij esus Tvrcis, & multò magis Persis, tam est familiaris, vt nihil propè familiarius: quòd eo votato se validiores esse, minus???ue belli pericula timere, persuasum habeant. Quocirca vbi exercitum colligit Turca, opio vniuersa spoliatur terra, licèt quotannis id incredibili colligatur copia ex papauere albo leuiter vulnerato, postquam capita protruserit: vnde lactis aliquot guttae emanant, paulatim concrescentes, Eius semine apud Turcas non minùs terra conseritur, quàm in his ditionibus tritico, praesertim Acharae, Caracharae, Spartadae, Emetetindae, & in aliis vicinis oppidis Paphlagoniae, Cappadociae, Ciliciae. Vix Turcam inuenies, qui opium non redimat: etiamsi vnius aspri numismatis valore̅ tantùm possideat, eius dimidietatem opio impendet, secum id tam toga quàm bello laturus. Quidam eius esui assuetus, semel drachmam mediam innoxiè vorabat: postridie verò drachmam integram idem ille deglutijt, citra vllum aliud incommodum, quàm quod velut ebrius appareret. Tritum Turcis in obijcienda calumnia prouerbium est, Opium comedisti: ac si alterius prouinciae homini exprobrares ebrietatem. Maschlach vulgò vocant, peritiores Aphion. Vierus lib. 2. cap. 35. de Praestig. daem. ex P. Bellonij lib. 2. Obseruationum, cap. 15. Motv corporis, Incvrsione, Impetu. Graecorum classis contra Xerxen ad Artemisium Euboeae in anchoris stabat. Dum autem inter Graecorum duces de certamine nauali disceptaretur: caeteris???ue omnibus videretur illic persistendum, nec vllo pacto obuiam prodeundum, sed adue tantem hostem constipata, vti erat in statione, classe operiendum: solus Themistocles docebat in re maritima expedientissimum esse, semper classe instructa in hostem intentum ferri. Sic namque collectis viribus, ordine composito nauigantibus, cuncta maris consilia patere, subsidia???ue praestò adesse: tum hostem sparsis viribus, acie per tumultum incomposita, vagantem, ex diuersis longè portubus, diuerso tempore in altum euocatum, nil firmum posse aut constans habere, & dissipatis ordinibus temerè prodeuntes vno incursu cautè instructae???ue inuadentis, vt resperturbatae fortunae casibus obnoxiae aguntur, facilè opprimi posse. Themistoclis sententia superante, Graeci vniuersa classe instructa nauigaru̅t in hostes, & eos maxima clade affecêre. Diodorus lib. 11. Alexander cum Dario signa collaturus, praeceptum dedit Macedonibus: Si in conspectum veneritis Persarum, procidentes in genua, terram manibus conterite: vbi verò tuba signum dederit, tum consurgentes, strenuè & fortiter impetum [1795] in hostes edite. Macedones ita fecerunt. Persae formam adorationis conspicati, incitatum ad bellum impetum remiseru̅t, animis???ue facti sunt molliores. Darius gloriabatur ac gaudebat, se absque praelio victoriam obtinere. Macedones ad signum tubae exilientes, vehementi impetu in hostes lati, & rupta phalange, in fugam conuerterunt. Polyaenus lib. 4. Labore. L. Sylla in Boeotia contra Mithridatis duces castra habebat. Cùm autem ob multitudinem & splendorem hostium Romani timerent: Sylla, sub cuius oculis oppida euertebantur, id indignè patiens, anxius???ue, non permisit feriari milites, sed admouit eos labori: Cephisum???ue deriuare, & fossas cogebat ducere: neque laxamentum indulgebat vlli, elanguescentes statim seuerissimè plectebat: vt operum faciendorum confecti laboribus, certamen concupiscerent. quod euenit. Nam tertio die quàm laborare cepissent, cùm praeteriret Sylla, cum clamoribus rogauerunt eum, duceret ipsos in hostes. Ille non pugnare cupie̅tium, sed laborem defugie̅tium esse belli desiderium dixit. Quòd si dimicare auerent, iussit, vt extemplò armati illuc pergerent. Ostendit his eam, quae arx quondam Parapotamiorum fuerat, tunc verò exciso oppido collis restabat saxosus & abruptus, ab Edylio monte tanto diremtus spatio, quantum Assus fluuius occupat. Quare vbi Chalcaspidas eò vidit Sylla rapi, cupiebat locum prior occupare, & alacritate militum vsus occupauit. Plutarchus in Sylla, & Frontinus lib. I. cap. 11. & Sabel. lib. 3. Enn. 6. Siti. C. Mario, cùm iam summa rei in aperto sita esset discrimine, ad aquas Sextias, castris procul à flumine positis, & spes vnica aquandi militi praetenderetur, si non ab hoste aquatio inhibita esset, qui circa ripas latè vagabatur multitudine fretus (era̅t hi Teutones & Ambrones) ad sitie̅tes milites co̅uersus: Cruore, inquit, à vobis potus hodie emendus est, vestro aut hostili: digitum ad flumen intendens, Illi Duceret conclamauerunt, dum liquidum sanguinem haberent, neq; prorsus ex siti concretum. Ac cum his suos ad pugnam veriùs, quàm ad vndam dimisit. Felici quidem euentu: nam & hostilis sanguinis, & fluuialis aquae Romanus victor ad satietatem hausit. Sabellicus lib. 6. cap. 6. ex Plut. Mario, & Apophtheg. Avxilio fvgae ablato, praecluso. Agesilavs in Boeotia castrametabatur. Socijs pugnam conserere metuentibus, & clàm Orchomenum in sociam atque amicam ciuitatem diffluentibus, occultè missis ad Orchomenios legatis iussit, vt neminem sociorum sine ipso reciperent. Cùm igitur non haberent quò se verterent, no̅ ampliùs de fuga, sed de victoria confilium ceperunt. Polyaenus lib. 2. Clitarchvs aduentantibus hostibus, ne intra muros inclusus oppugnaretur, ex oppido copias eduxit, imperans, vt obfirmatis portis claues supra moenia conijcerent. Quas etiam militibus ostendit. Qui cùm intelligerent, nullam sibi spem in vrbem fugiendi superesse, fortiter pugna̅tes, cum victoria discesserunt. Polyaenus lib. 5. Iphicrates in latissimo campo aciem instruebat. Hostes longè numero superiores, incursionem faciebant. At ille à tergo suorum militum fossam effodit, vt spe fugae praecisa manentes fortiùs & generosiùs pugnarent. Polyaenus lib. 3. Philippvs Macedonum rex, Methonensium moenibus scalas admouebat, & per eas magnum numeru̅ Macedonum ad oppugnandum adducebat. Postquam verò ascendissent in muros, scalas amouit, vt omni spe descenlionis intercisa, fortiùs atque animosiùs muros obtinerent. Polyaenus lib. 4. Alexander Magnus victis ad Granicum Darij ducibus, capta???ue Mileto, quum nauales copias parùm sibi vtiles esse, & maximo sumtu indigere animaduerteret: classem omnem remisit, pauculis nauibus retentis ad instrumenta oppugnationum deuehenda. Aliqui dicunt, ex vsu rei bellicae, Alexandrum missionem eam excogitasse. Quòd enim Darium aduenturum, magno???ue praelio confligendum esse apparebat, existimasse Macedones ardentiùs dimicaturos, si omnem fugiendi spem ablatam viderent. Quod etiam in pugna ad Granicum commissa prouiderat. Ibi enim à tergo vti flumen haberent, curasse, quò nullus fugam tentare auderet, videns cedentibus omnibus in ipso fluminis alueo certissimam caedem paratam esse. Diodorus lib. 17. & 18. Menecrates Salaminem in Cypro capere volens, bis muros aggressus est, toties???ue militibus in naues fugientibus re infecta discessit. Cùm tertiò oppugnationem institueret, gubernatoribus signum dedit, vt solutas naues abducerent, & sub supraposito promontorio occultarent. Milites adorti moe nia, rusus se fugae mandabant: cum???ue nullibi videre naues possent, nulla spe fugiendi relicta, reuersi ex desperatione, pugnam fecerunt: & hostibus deuictis, Salamine potiti sunt. Polyaenus libro 5. Agathocles Syracusiorum tyrannus, bello è Sicilia in Africam summo astu & audacia translato, coronatus in concionem progressus, dixit se praesidibus Siciliae deabus Cereri & Proferpinae, persequentibus hostibus, vota nuncupasse, omnes naues accensurum. Esse itaque laudabile, salutem adeptos vota soluere, ac pro illis longè plures redditurum se promittebat, si sese in pugnando strenuos praestitissent. Etenim deos per victimas totius belli victoriam portendere. Haec eo dice̅te, famulorum quidam accensam facem adfert. Quam postquam accepit, reliquis triremium praefecti similiter dari iussit, deabus???; inuocatis, primus ad praetoriam triremem contendit: ac stans in prora, caeteris vt se imitentur iubet. Ibi cùm praefecti ignem iniecissent, sublata celeriter in auras flamma, tibicines classicum canere, milites iubilare, omnibus pro domum reditione precantibus. Hoc autem faciebat Agathocles eo maximè confilio, vt cogeret milites in periculis omninò fugae obliuisci. Deinde cùm exiguas copias haberet, videbat ad custodiendas naues necesse fore, partiri exercitum, atque ita minimè se parem fore: sin autem destitutas relinqueret, in potestatem Carthaginensium venturas esse. Iam cùm Vrbem magnam & Tunetem expugnasset, & docuisset milites, quemadmodum non expediret perfugij locum relinqui, quandiu praelio Carthaginenses non deuicissent, complanatis vrbibus, sub dio castra metatus est. Diodorus libro vigesimo & decimoseptimo, & Polyaenus libro 5. Timarchvs Aetolus, expositis militibus in Asiae locum multitudine hominum abundantem ne milites multitudinem ho stium metuentes, fugam capesserent, naues incendit. Illi omni spe fugae intercisa, strenuè praelium facientes, victoria potiti sunt. Polyaenus lib. 5. Q. Fabivs Maximus veritus ne qua fiducia nauium, ad quas refugium erat, minùs constanter pugnaret exercitus: incendi eas, priusquam iniret praelium, iussit. Frontinus libro primo, capite vndecimo. Q. Fvrivs auerso exercitui cùm occurrisset, affirmauit, non recepturum se in castra quenquam, nisi victorem: reductisque in aciem, victoria potitus est. Frontinus libro secundo, capite octauo. Cimbris, contra Marium pugnaturis, ne ordines disijcerentur, longis cathenis antesignani per baltheos traiectis erant colligati. Plutarch. Mario. Tavri, gens scythica, praelium commissuri, vias omnes à tergo subruunt, inuias???ue reddunt: & sic pugnam ineunt, vt cùm fugere non possint, aut vincant, aut moriantur. Polyaenus libro septimo. C. Ivlivs Caesar ancipiti praelio equos dimittebat, & in primis suum, quò maior permanendi necessitas imponeretur auxilio fugae erepto. Sueronius. Carolvs Martellus contra Saracenorum CCCC millia, quibus Abdiramus rex praeerat, ante vrbem Turonum pugnaturus ad Ligerim castra posuit, eo consilio, vt fluuius ad duas maximas in bello res vsui esset, & ad commeatus subuehendos, & ad praelij opportunitatem, vt velut pro munimento obiectus hosti, arceret eum, ne multitudine superante circuire ea parte posset. Nam singulis Francorum contra denos pugnandum erat. Quinetiam primùm omnium castra incendit, & ne sui ea respicere ad fugam possent, & vt eo, quod conuenerat, figno. Eudo Aquitaniae dux iam propinquus iter acceleraret. Instruit deinde aciem. Equitibus Martellus praefuit: pedites Childebra̅dus Martini filius regebat. Praeceptum datum ne quis extra ordinem pugnaret, ab signis nemo dilaberetur: & à tergo positi erant, qui, si quis retrocederet, ferro in hostem redigerent. Martellus & ita praeconium circummisit, & ipse à quibus exaudiri in extendente iam se acie poterat, pronunciauit, iussu suo clausas esse Turonum portas, nec eas nisi victorem recépturas. Hinc Ligerim, illinc hostes claudere: nullam spem nisi in victoria ponerent: nullam alteram Galliam, nullam aliam patriam respicerent, quam vel ipsi tutarentur vel qua se regerent: in hac, quae vna foret, vel cadendum, vel illo die vincendum. Aemilius lib. 2. Gvlielmvs Normanniae dux, ab Eduardo Angloru̅ rege haeres regni institutus, Anglis parére nolentibus, sed Haraldo Godouini F. regnare iusso, transmisit in Angliam cum robote Normannicae Francicae???ue nobilitatis: vt???; necessitatem vincendi suis imponeret, in oculis omnium classem, qua traiecerat, incendit. Cum hoste co̅flixit. Vt ergo sagitta ictus Haraldus rex cecidit, non ipsi homines, sed causa defuncti victa, extincta???;: manus Gulielmo datae, vno praelio regnum adepto: finis cruoris factus. Aemilius lib. 3. & Fulg. lib. 3. cap. 7. Haqvinvs Haraldi IV. Danorum regis F. Sembos aggressus, vt omnem fugae spem suis demeret, igne̅ subductae classi subiecit. Potiti Sembia Dani, necatis maribus feminas sibi nubere coëgerunt, & deposita redeundi cupiditate, barbariem pro patria coluerunt. Saxo lib. 10. METVM EXIMERE MILITIBVS, QVEM VEL ANTE pugnam, velin pugna, propter aduersa omina, aut hostium vim conceperunt. DISSIMVLARE, aut certè emendare aduersa. Formidinem tollereortam ex Oracvlis. Epaminondas, cùm petentibus bello Thebano Lacedaemonijs, oracula Thebanis referre̅tur, quae partim cladem, partim victoriam spondebant: praecepit, haec ad dexteram suggestus, illa ad sinistram locari. Omnibus ita positis exurgens: Si dicto, inquit, audientes imperatoribus esse, ac pedem conferre velitis cum hostibus, haec vobis edita sunt oracula (monstrans laetiora) Quòd si ingruente periculo locum deserueritis, illa (innuens tristiora) Plutarchus in Apophtheg. Papyrivs Cursor Consul, cùm Aquiloniam oppugnans, praelium vellet committere, pullarius???ue non prosperantibus auibus optimum ei auspicium renunciasset, de fallacia illius factus certior, sibi quidem & exercitui bonum omen datum credidit, ac pugnam inijt. Caeterùm mendacem ante ipsam aciem constituit, vt haberent dij, cuius capite, si quid irae concepera̅t, expiarent. Directum est autem siue casu, siue coelestis numinis prouidentia, quod primum è contraria parte missum erat telum in ipsum pullarij pectus, eum???ue exanimem prostrauit. Id vt cognouit Consul, fidenti animo inuasit Aquilomam, & cepit. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Bello ciuili victo Pompeio, C. Ivlivs Caesar in Africam traiecit, contra Scipionem, Pompeij socerum. Caeterùm quia percrebuerat opinio, inuictam esse Corneliorum gentem in terra Aphrica, despectissimum quendam ex Corneliorum familia secum aduexit, cui Salutioni erat cognomen. Publ. Scipio Africanus certè maior, Hannibale superato tributariam fecit Carthaginem, minor eandem euertit. At hîc victus à Caesare Scipio, cum paucis nauibus Hispaniam petens, à Siccio ad Hipponem circumuentus, post nauale praelium, vbi omnia perdita vidit, seipsum ferro traiecit, abiens???ue in vulnus in altos est fluctus praecipitatus. Sabellicus libro 7. Enneadis 6. ex Plutarcho. Signis divinis. Chabrias Atheniensis classe dimicaturus, excusso ante nauem ipsius fulmine, exterritis per tale prodigium militibus: Nunc (inquit) potissimùm ineunda pugna est, cùm deorum maximus Iupiter adesse numen suum classi nostrae ostendit. Frontinus lib. 1. cap. 11. Timothevs Atheniensis, classe dimicaturus aduersus Corcyraeos gubernatorisuo, qui proficiscenti iam classi signu̅ receptui coeperat dare, quia ex remigibus quendam sternutantem audierat: Miraris (inquit) ex tot millibus vnum perfrixisse? Polyaenus lib. 3. & Front. lib. 1. cap. 11. Pericles, cùm in castra eius fulmen decidisset, terruisset???ue milites: aduocata concione, lapidibus duobus in conspectu omnium collisis, ignem excussit: sedauit???; turbationem, cùm docuisset, similiter nubium attritu excuti fulmen. Suidas, Polyaenus libro 3. Agesilavs circa Cheroneam castra metatus, simul Solem deficere, lunatam???ue formam conspexit reddere: & Pisandri fatum accepit à Pharnabazo & Conone apud Gnidum nauali praelio victi. Tulit sanè id cùm illius, tum Reipubl. causa acerbé. Sed ne progredientibus ad pugnam militibus torpor & formido incesseret: illis, qui à mari venerant, diuersa iussit nunciare, victoriam fuisse illo praelio nauali à Lacedaemonijs. Ipse procedens coronatus, laeti nuncij causa sacrificauit, portiones???ue sacrificij misit amicis. Plut. in Agesilao. Thebani duce Epaminonda cùm vrbem egrederentur, iuxta portas praeco exercitui obuiam factus est, caecum homine̅, qui aufugerat, reducens: ac quemadmodum mos erat, edicebat, vt nec Thebis educeretur, neque de medio tolleretur, sed abductus rursus conseruaretur. Epaminondas ijs, qui anguria esse attendenda dicebant, Homericum illud protulit: [Greek words] Vnum optimum augurium est, pugnarepro patria. Quo libero responso, quum religiosiores magis perterruisset, aliud augurium priori horribilius conspe ctum est. Scriba enim hastam & ei adhaerentem fasciam tene̅s praebat, vt quae duces iussissent, omnibus significaret. Ibi vento exorto, accidit vt auulsa ab hasta fascia circu̅ columnam illic in sepulcro quodam erectam ferretur. Erant autem in loco eo sepulti quidam Lacedaemonij & Peloponnesij, qui sub Agefilao militantes occubuerant (cùm Epaminondas, Lacedaemonis significatur interitus, teste Frontino libro 1. capite 12.) Hoc viso ex senioribus quidam denuò accedentes, testaba̅tur haudquaquam educendum esse exercitum, dijs manifestè iratis. At ille nihil eis respondens, copias in Leuctra eduxit, maiorem honesti & aequi rationem esse habendam, quàm horum fignorum, existimans, studens interim ratione aliqua multitudinis animis metum eximere. Quapropter quibusdam, qui recèns Thebis venerant, persuasit, vt dicerent, circa Herculis templum subitò arma euanuisse, & communi Thebis fama ferri, quòd veteres illi Heroës assumtis illis armis ad opem Boeotijs ferendam exiuerint. Subornauit & alium, qui tanquam ex Trophonij antro modò ascendens diceret, Deum ipsis praecepisse, vt vbi in Leuctris victoria potiti essent, ludicrum certamen, quod Coronarium dixêre, Ioui regi instituerent. Vnde etiamnum Boeotij hunc in Lebadia conuentum celebrant. Adiuuit quoque Epaminondae consilium Leandridas Spartanus, qui ex Lacedaemonia profugus, tum Thebanis commilitabat. Hic enim in concionem productus, vetus esse hoc Spartanis dictum aiebat, Quòd videlicet tum ex suo sint casuri imperio, quando in Leuctris à Thebanis victi fuerint. Accesserunt Epaminondae fatidici quidam dicentes, Quòd circa Leuctri Scedasi???ue filiarum sepulcrum necesse sit magnam cladem Lacedaemonios ob eiusmodi causas pati. Leuctrus fuit is, à quo campus ille nomen suum obtinuit. Huius & cuiusdam Scedasi nomine filias Lacedaemoniorum legati vitiauerant. Vitiatae contumeliam non ferentes, patriam eam, vnde missi viciatores erant, detestatae, manu sua mortem fibi consciuêre. His atque eiusmodi multis alijs dictis, Epaminondas coacta concione milites suos apta oratione ad pugnam animauit, sic vt collatis signis, pauci multos, despecti priùs fortissimos Grae corum insigni illa Leuctrica clade affecerint. Diodorus Siculus libro 15. Idem, cùm fax de coelo nocte delapsa, eos, qui aduerterant, terruisset: Lumen (inquit) hoc numina ostendunt. Frontinus libro 1. capite 12. Idem in Peloponnesum copias duxit. Hostes circa Onium ingressi, castra posuerunt. Tonitru fit, & metus inuadit milites. Vates quidem quiescendum dixit: Epaminondas verò, Nequaquam, inquit: hostes enim, qui in eiusmodi loco castrametati sunt, tonitru exturbauit. Polyaenus lib. 2. Eidem, instante aduersus Lacedaemonios pugna, cùm sedile, in quo resederat, succubuisset, & id vulgò pro tristi exciperetur significatione, confusi???; milites trepidarent: Imò (inquit) vetamur sedere. Ibidem. Clearchvs erat in Thracia. Nocturni terrores exercitum inuaserant. At ille praecepit, si noctu tumultus oriretur, nemo rectus consurgeret: qui verò noctu consurgeret, tanquam hostis interficeretur. Hoc praeceptum milites docuit contemnere nocturnum terrorem. Polyaenus lib. 2. Timoleon in Sicilia copias eduxit ad pugnam ineundam. Carthaginensibus in insulam expositis, obuiam factus est mulus portans apium. Milites omen perhorruerunt, quòd apud ipsos defunctorum monumenta coronabantur apio. Timoleon: Atqui, inquit, manifestiorem dij nobis victoriam significant. Nam eos qui Isthmica certamina vicerunt, Corinthij sertis ex apio factis coronant. His dictis, tum ipse se apio redimiuit, tum etiam duces suos coronauit. Ex quo accidit, vt reliqui milites à se mutuò apium sumentes, audaciores ad pugnam redderentur. Polyaenus libro 5. ex Plutarchi Timoleonte. Alexander Magnus ad fluuium Tigrim praeuertere Darium festinabat. Panicum ab extrema acie peruasit vniuersum exercitum. Rex mandauit tubicini, vt securitatis signum promulgaret: & antesignanis militibus, vt ante pedes arma proijcerent, atque idem sequentibus dicerent. Sic omnes ex ordine hoc facientes, causam terroris cognoueru̅t. Cùm panicum cessasset, milites sublatis armis processcrunt. Polyaenus libro 4. Idem cùm Tigrim superasset, accidit vt circa primam noctis vigiliam Luna repentè defecerit, nitore???ue sideris obtenebrato, veluti sanguineis maculis sit illius facies foedata. Religio & metus ingens Macedonum animos inuasit, vulgò fremere, stultè fieri, quòd tot millia fortissimorum hominum temerarij iuuenis conatus sequerentur. Nec res procul à seditione aberat. Alexander eo motu turbatus, Aegyptiacos vates in concionem produxit, qui lunaris deliquij ratione patefacta affirmare sunt ausi, id sidus saepè alias Persarum regibus cladem portendisse. Qua praedicatione pristina militibus audacia restituta est. Sabel. lib. 5. Enn. 4. Agathocles Syracusanus aduersus Poenos pugnaturus, apparente Solis eclipsi, qua sub diem pugnae vt prodigio milites sui consternati erant: ratione qua id accideret exposita docuit, quicquid illud foret, ad rerum naturam, non adipsorum propositum pertinere. Frontinus lib. 1. cap. 11. M. Marcellvs contra Gallos ad Clastidium pugnaturus, [1797] dum aciem in hostes dirigit, equus eius vlulatu Gallorum expauefactus, retrò cedit, vi???ue Marcellum auertit. Ille veritus, ne ea res permoueret in omen versa milites, equum properè in sinistram flectit, & ad hostes conuertit. Solem???ue ipse adorat: vt si non casu, sed eius rei causa circumegisset equum. Solenne est enim Romanis, cùm adorant deos, in orbem se conuertere. Plut. in Marcello. T. Sempronivs Gracchus Consul, acie aduersus Picentes di recta, cùm subitus terraemotus vtrasque partes confudisset, exhortatione confirmauit suos, & impulit, vt consternatu̅ superstitione hostem inuaderent, adhortatus???ue deuicit. Frontinus lib. 1. cap. 12. P. Scipio ex Italia in Africam transportando exercitum, cùm egrediens nauem prolapsus esset, & ob hoc attonitos milites cerneret: id quod trepidationem afferebat, constantia & magnitudine animi, in hortatione̅ conuertit. Et, Audite (inquit) milites, Aphricam oppressi. Frontinus libro 1. capite 12. L. Svlpitivs Gallus bello Macedonico in castris L. Aemilij Pauli defectum Lunae imminentem, ne pro ostento exciperent milites, praedixit futurum, additis rationibus causis???ue defectionis. Front. lib. 1. cap. 12. Q. Sertorivs cùm equitum scuta extrinsecùs, equorum???; pe ctora cruenta subito prodigio apparuissent, victoriam portendi interpretatus est: quoniam illae partes solerent hostili cruore respergi. Front. lib. 1. cap. 12. C. Ivl. Caesar, cùm vates diceret, Inauspicata esse sacra: Atqui, inquit, meliorafutura, si ipse velit: & ita hostibus milites immisit. Victima sine corde reperta: Et, quid, inquit, mirum, si brutum animal cor non habet? Polyaenus lib. 8. Idem cùm in Africam magna celeritate traiecisset, è naui egrediens in terram, cecidit. Milites malum illud omen iudicantes, animis conciderunt. Caesar porrecta manu, quafi de industria cecidisset, terram apprehendit: eam???ue osculatus: Teneo te (inquit) Africa. Xiphilinus in Caesare, & Frontinus libro 1. capite 11. D. Brvti milites amnem Lethen in Hispania, omen vocis detestati (quòd Lethe vnus è quatuor Orci fluminibus esset, & vox ipsa Obliuionem significaret) transire recusabant. Brutus signum in vltiorem proiecit ripam. In quo reperendo fluuius à paucis primò, mox ab vniuerso exercitu superatus est. Sabellicus lib. 9. Ennead. 5. Quum apud Parisios Caesar Ivlianvs, contra Constantium in Orientem properans, quatiens scutum, varijs exerceretur motibus in campo, assulas, quîs orbis erat compaginatus, excussit, ochana (quibus brachium inserebatur) remanserunt sola, quae retinens valida manu stringebat: territis???ue, vt omine diro, praesentibus: Nemo (inquit) vereatur, habeo firmiter quod tenebam. Caelius libro 10. capite 4. Antiq. Lect. ex Ammiano Marcellino. Loco vel tempore malè ominoso. L. Lvcvllvs contra Tigranem ad Tigranocertam aciem instruxerat, Transmissurum flumen Lucullum, quidam duces admonuerunt, cauendam illam diem, quae ex nefastis, quas atras vocant, erat vna. Illa enim die exercitus Cepionis fuerat à Cimbris in conflictu oppressus. Hic verò celebrato illo dicto occurrens: At ego, inquit, etiam faustam hanc Romanis diem efficiam. Fuit illa pridie Non. Octobr. Ita fatus, cùm bono animo eos esse iussisset, amnem transmeauit, ac princeps duxit in hostem, eum???ue magno praelio fudit. Plutarch. in Lucullo, & in Apophtheg. Hostivm vel Prudentia, Virtute. Evmenes cum infesto exercitu Craterum adesse audiens, nulli id amicorum aperuit, sed esse dixit Neoptolemum. Hunc enim milites nihil faciebant: illius suspiciebant nomen, & virtutem amplectebantur. Nec resciuit id vllus alius, sed commissis signis victores Craterum occiderunt nescij, ac cadauer cognouerunt. Ita moderatum est praelio silentium, tantum???ue aduersarium texit: vt amici eum, quòd ipsos hac de re caelasset, magis commendauerint, quàm incusauerint. Plutarchus de Garrulitate. Lvdovicvs XII. Gallorum rex, bellum Venetis inferens, extollente quodam Venetorum prudentiam: Ego verò illis, inquit, tot stultos opponam, vt quò se vertant, sint ignoraturi. Corrozetus de Dictis & factis memorab. Ferocia. Vt Argiui fusi semel, iterum occurrerunt Agidi Archidami filio ferociùs, perculsos cernens plerosque socios: Bono animo, inquit, este, commilitones. Nam quando nos victores trepidamus, quid facere censetis illos, qui à nobis victisunt. Plutarchus in Apophtheg. C. Marivs Coss. IV. cùm ad Rhodanum castra haberet contra Cimbros, milites vallum conscendere & speculari iussit, vt vultum hostium ferre, & vocem tolerare planè absonam feram???ue assuescerent, arma item & tractationem eorum condiscerent. Ita temporis tractu horrenda in speciem reddebat in animo ex aspectu lenia. Atqui quotidianus hic aspectus militibus non tantùm partem detersit pauoris, sed & ad barbarorum minas atque intolerandam insolentiam feruor eos subiens irritauit & inflammauit animos: cùm non modò proculcarent omnia circumquaque hostes, sed in vallum quoque magna procacitate & ferocia incursarent. Plut. in Mario. Clamore. Cyrvs Persarum rex, ne hostium efferis clamoribus milites perculsi trepidarent, hymnum Polluci & Castori canere iussit. Quo concentu effecit, ne improuisa formidine capere̅tur. Alex. lib. 4. cap. 7. Perfidia. Cùm Agesilavs in Asiam transiret, & regis ditionem vastaret: Tisaphernes inducias fecit. Induciae verò ad tres menses erant constitutae, vt interim rex ad suas partes alliceret, atquo adiungeret, quotquot essent Graeciae ciuitates in Asia, & liberas dimitteret. Graeci praefinitum diem expectaba̅t. At Persa magna manu collecta, Graecos aggrediebatur. Oritur stupor & metus. Agesilaus verò laetitiam vultu prae se ferens, gaudio elatus, inquit: Gratiam habeo Tisaphernipro periurio. Sibi enim deos hostes reddidit, nobis verò socios. Eamus igitur confidentibus animis, quoniam cum tam potentibus socijs pugnam sumus facturi. Receperunt animos Graeci oratione ducis, & collatis signis Barbaros fuderunt. Polyaenus lib. 2. Denunciatione, Minis, Diris. Regis Gallorum Ludouici XII. praeco, Venetias anno 1507. venit, vt bellum Reipubl. indiceret. Ab eo Patres, semotis alijs, ne ciuitas re noua permoueretur, se adiri voluerunt. Itaque porta deuia in vestibulo curiae admissus, legationem peregit. Bembus lib. 7. Historiae Venetae. Pavlinvs Suetonius, Neronis legatus, Britannia pacata, Mo naminsulam, rebellium receptaculum, subigere parabat. Stabat pro litore mulierum fanaticum agmen, furiali habitu, crinibus deiectis, faces praeferentium. Stabant & Druides deorum sacerdotes, diras in Romanos fundentes execrationes, magnis cum clamoribus, manibus ad coelum sublatis. Media stabat caetera multitudo in armis. Perculit Romanos milites, insolitum mulierum fanaticarum, Druidum???ue aspectus: vt quasi haerentibus membris, immobile corpus, vulneribus praeberent. Sed ducis adhortatione, illatis signis, hostes pugna adorti, facili negotio fuderunt. H. Boëthius lib. 4. Multitudine. Agesilavs, vt illos qui praestò ei in bello esse debebant, timentes imminentis discriminis ex hostium multitudine vidit, qui erant ducenta millia, atque ex sua infrequentia: ante conflictum statuit sacrificium facere, alijs???ue inscijs sinistrae manus palmae victoriam inscripsit, atque acceptum à vate iecur coniecit in inscriptam manum, quod aliquantisper tenens speciem prae se ferebat haerentis & fluctuantis: dum exceptae iocinore & expressae literarum figurae fuerunt: atq; tunc monstrauit id commilitonibus, deos praedicans, illis literis significare victoriam. Argumentum ibi???ue firmum rati palmae habere ad conflictum se acuerunt. Plut. in Apophtheg. Hannibal ad Cannas, cùm edixisset, vt arma caperent milites, cum paucis ipse equo vectus, hostes ex molli cliuo iam in ordines euntes speculatur. Ibi cùm ex comitibus Giscon, admirari se diceret tantas hostium copias (maiores enim nullo vnquam antè bello habuêre Rom. octogintaquinque millia fuisse scribuntur) fronte Hannibal contracta: Aliud, Gisco, inquit, fugit te, eò magis mirandum. Quidnam illud esset? requirente Giscone: Quòd nimirum tanto in numero, inquit, ne vnus quidem sit, qui Gisco vocetur. Hoc dictum nec opinantibus oblatum, ominibus risum mouit. Itaque de cliuo digredientes, vt quisque occurrebat, illum narrarunt iocum: tantus???ue per multos motus risus est, vt qui Hannibalem comitarentur, continere se non valerent. Quod Poenis cernentibus animum confirmauit, ex magno & insigni contemtu mocum arbitra̅tibus eum risum, vt etiam ipse instante dux discrimine iocos cieret. Plut. in Fabio. Rege Antiocho cum ingentibus copijs Graeciam petente, omnibus???ue attonitis, huiuscemodi orationem T. Qvint. Flaminius ad Achaeros habuit. Chalcide commemorauit, cùm coenaret apud hospitem, miratum se affluentiam carnium. Respondisse hospitem sibi, esse ea omnia porcina, apparatu, condimentis, & confectionibus distincta. Quare nolite vos quoque, inquit, stupere exercitum regium, cùm lancearios, cataphractos, pedices, sagittarios desultores auditis. Omnes enim hi Syri sunt, armis inter se differentes. Plutarchus in Apophthegmatibus. Amorabecus Tartarorum Princeps, ad Lazarvm Seruiae Despotam legatos misit, transitum in Hungariam petentes, minas etiam addens, ni paréret: & vt magis permoueret, mulum milio onustum in Despotae conspectu produci, saccos???; exonerari iussit, quasi acerui grana faciliùs, quàm Tartarorum illuuies numerari posset. Despotes in tertium diem responsum distulit, eo???ue tempore gallos, capos, gallinas fame excruciari curauit. Euocatis inde legatis, gallos emitti iussit, qui paruo temporis spatio vniuersum milium absumsêre. Tum ad legatos conuersus: Renunciate igitur regi vestro, inquit, vt milij grana aduehat innumera, nobis edaces gallos non defuturos. Et certè euentus ita tulit, vt Tartari multitudine confisi, à Seruijs magna sint strage affecti, Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorab. Armis. L. Lvcvllvs ad Tigranocertam cum Tigrane dimicaturus, milites suos, cataphractos praecipuè, timentes, iussit bono animo esse. Plus enim fore laboris in his spoliandis, quàm fundendis. Plut. in Apophtheg. Svorvm, militvm, Sociorvm. Defectione, Proditione. Post pugnam Leuctricam, cùm apud Spartanos multi accolae & Ilotae, quos centuriauera̅t in ordines militares, ex vrbe transfugerent ad hostes (quod quidem consternationis magnae erat causa) apparitoribus suis praecepit Agesilavs, vt toros diluculò adirent, atq; arma eorum, qui transfugerant, auferrent reconderent???ue, quò numerus in occulto esset. Plut. in Agesilao, & Polyaenus lib. 2. Datames Car, dux Persarum aduersus Autophradate̅ in Cap padocia, cùm partem equitum suorum transfugere comperisset, caeteros omnes venire secum iussit: assecutus???; transfugas collaudauit, ??? eum alacriter praecessissent: hortatus???; est eos etiam, vt fortiter hostem adorirentur. Pudor transfugis attulit poenitentiam, & consilium suum (quia non putabant depre hensum) mutauerunt. Front. lib. 2. cap. 7. & Polyaenus lib. 7. Idem à Persaru̅ rege deficiens, Paphlagoniam & Ciliciam occupauerat. Audiens Pisidas quasdam copias aduersus se parare: filium eò Arideum cu̅ exercitu mittit. Cadit in praelio adolescens: proficiscitur eò pater no̅ ita cum magna manu, celans quantum vulnus accepisset, ??? priùs ad hostem peruenire cupiebat, quàm de malè re gesta, fama ad suos perueniret, ne cognita filij morte, animi debilitarentur militum. Quò contenderat peruenit, his???; locis castra ponit, vt neque circumueniri multitudine aduersariorum posset, neq; impediri, quò minùs ipse ad dimicandum, manum haberet expeditam. Erat cum eo Metrobarzanes socer eius, praefectus equitum. Is desperatis generirebus, ad hostes transfugit. Id Datames vt audiuit, sensit si in vrbem exisset, ab homine tam necessario se relictum, futurum, vt caeteri consilium sequerentur: in vulgus edit, suo iussu Metrobarzanem profectum pro perfuga, quò faciliùs receptus, interficeret hostes. Quare relinqui eum no̅ par esse, sed omnes confestim sequi: quòd si animo strenuo fecissent, futurum vt aduersarij non possent resistere, quum & intra vallum, & foris caederentur. Hac re probata, exercitum eduxit, Metrobarzanem persequitur, qui tum ad hostes peruenerat: Datames signa inferri iubet. Pisidae in opinionem adducti, perfugas mala fide, composito???ue fecisse, vt recepti, essent maiori calamitati: primùm eos adoriuntur. Ergo illi coacti fuêre, cum eis pugnare, ad quos transierant, ab his???ue stare, quos reliquerant. Quibus cùm neutri parcerent, celeriter sunt concisi. Reliquos Pisidas resistentes Datames inuadit, primo impetu pellit, fugientes persequitur, multos interficit, castra hostium capit. Tali consilio, vno tempore & proditores perculit, & hostes profligauit, & quod ad suam perniciem fuerat cogitatum, id ad salutem conuertit. Quo neq; acutius vllius Imperatoris cogitatum, neque celerius factum vsquam legimus. Probus in eius vita. Tvllvs Hostilius rex Romanoru̅, commisso aduersus Veientes praelio, cùm Albani deserto exercitu Romanorum, proximos peterent tumulos, ea???ue res turbasset Romanorum animos: clarè pronunciauit, iussu suo Albanos id fecisse, vt hostem circumueniret. Quae res & terrorem Veientibus, & Romanis fiduciam attulit, rem???ue inclinatam consilio restituit. Frontinus lib. 2. cap. 7. & Polyaenus lib. 8. & Valer. lib. 7. cap. 4. Hannibalem venientem in Italiam tria millia Carpentariorum reliquerunt. Quo exemplo ne & caeteri mouerentur, edixit à se esse dimissos: & in super in fidem eius rei, paucos leuissimae operae domos remisit. Frontinus lib. 2. cap. 7. P. Scipio, cùm classem in Sicilia haberet, vt in Africam traijceret, oratores à Syphace rege Massessulorum missi denunciarunt ei, nouum sibi foedus cum Carthagine̅sibus ictum, affinitatem cum Asdubrale co̅tractam, filiam eius sibi matrimonio iunctam: propterea monere, vt si suae Reipubl. consulere velit, Aphrica abstineat: eosdem enim quos Poeni haberent, se amicos inimicos???; habituru̅. Hos legatos Scipio, ne mandata regis efferrentur, extemplò ad Syphacem remisit cum literis, quibus postulabat, ut initae societatis iunctae???; dextrae memor, caueret, ne quid nomine Romano & regia fide indignu̅ moliretur. Post haec concione aduocata, legatos Syphacis uenisse in Siciliam dixit, vt sicut antea Masinissa rex Numidiae, sic etiam hi nimiam dilationem aduentus sui quererentur: itaque maturandum in Aphricam esse, atq; ideo cunctis militibus edicere, vt arma expediant, & ad profectionem necessaria comparent. Hoc edictu̅ Romani ducis vbi per Siciliam vulgatum est, statim multitudo ingens Lilybaeum confluxit: non hominum solùm, qui in Aphricam traiecturi erant, sed eorum etiam, qui spectatum venerant Romanam classem: qua rarò vnquam instructior aut omni armorum genere ornatior visa fuerat. Auctor vitae Scipionis, & Polyaenus libro octauo, & Front. lib. 2. cap. 7. L. Lvcvllvs, cùm animaduertisset Macedonas equites, quos in auxilio habebat, subito consensu ad hostem transfugere, signa canere iussit: & turmas, quae eos sequerentur, immisit. Hostis commitri praelium ratus, transfugientes telis excepit Macedones: qui cùm viderent neq; recipi se ab aduersarijs, & premi ab his, quos deferebant, necessariò ad iustum praelium conuersi, hostem inuaserunt. Frontinus libro secundo, capite septimo. L. Sylla, cùm praefectus eius comitante non exigua equitum manu, commisso iam praelio ad hostes transfugisset, pronunciauit iussu suo id factum: ea???ue ratione militum animos non tantùm à confusione retraxit, sed quadam etiam spe vtilitatis, quae id consilium secutura esset, confirmauit. Idem. Clade. Xerxes rex, cruenta victoria ad Thermopylas parta, cùm ad viginti millia amisisset, & Graecorum duo tantùm millia fuissent, mortuorum mille fermè relictis, caeteros depressa fossa humauit: & ne à classiario exercitu, qui ad Histiaeam erat, cerni possent, humum exagitauit, folijs???ue constrauit. Mox per praeconem indicauit, vt qui vellent, cadauera hostium inspicerent. Haec denunciante praecone, omnes ferè profecti eò, no̅ omnes Lacedaemonios ac Thespienses esse videbant, cùm etiam seruos iacere cernerent. Itaq; Xerxis stratagema eos non latuit. Herod. lib. 8. & Polyaenus lib. 7. Agesilavs ad Coroneam, quantum nunquam antea, ad pugnam instruebatur. Venit quidam nuncians: Pisander Lacedaemoniorum nauarchus occubuit, superatus à Pharnabazo, Ne igitur dolor & metus incesseret exercitum, Agesilaus praecepit nuncijs, vt contraria militibus nunciarent: Lacedaemonij victoriam per mare in manibus habent. Sed & ipse processit coronatus, & euangelia sacrificauit: misit???ue amicis portiones de victimis. Milites his auditis & visis, plus audaciae colligentes, maiori alacritate ac laetitia ad Coroneam praelium faciebant. Agesilaus hostibus in fugam conuersis, liberam fugam dare iussit. Polyaenus lib. 2. Epaminondas cum Lacedaemonijs signa conferebat. Cùm pugna fieret acris, multis vtrinque cadentibus, ingruente nocte ante victoriae finem, vtrique ad castra reuersi sunt. Lacedaemonij manipulatim & secundùm turmas atque contubernia castrametantes, mortuorum multitudinem cognouerunt: atque ita prae moerore in somnum versi sunt. Thebanis autem mandauit Epaminondas, vt quò casus quenque ferret, ibi castrametarentur: neque manipulos aut ordines quaererent, sed quàm celerrimè sumta coena quieti se dederent, atque alter alteri ex praesenti commeatum impertiret. Proinde sumta coena repentè somno indulserunt: & hoc eis maximo bono fuit: quòd ignorabant qui occubuissent: cùm non in suis contubernijs, sed sparsim coenam focissent. Itaque postero die Thebani in aciem educti, fortiùs pugnantes victoriam reportarunt: Lacedaemonij verò suorum caede territi, victi sunt. Polyaenus lib. 2. Antigonvs & Eumenes pugnam conseruêre. Ancipiti victoria, de sepultura caesorum legatum Eumenes misit. Antigonus, cùm ex suis maiorem numerum cecidisse videret, vt id clàm haberet, legatum eò vsque detinuit; donec eorum omnium corpora igni tradidisset. Cum???ue iam sepultura finem accepisset, praeconem dimisit, concessa sepeliendi potestate. Polyaenus lib. 4. Alcibiades Atheniensis, cùm ab Abydenis praelio vrgeretur, subito???ue magno cursu tristem aduerisset aduentare tabellarium, prohibuit palàm dicere, quid afferret. Deinde secretò sciscitatus à Pharnabazo regio praefecto classem suam oppugnari, caelatis & hostibus & militibus praelium finijt: ac protinùs ad eripie̅dam classem ducto exercitu, opem tulit suis. Frontinus lib. 2. cap. 7. Eteonicvm Laconem in vrbe Mytilenensium Conon Atheniensis oppugnabat. Celes expeditus venit, nuncia̅s Callicratidem Lacedaemoniotum nauarchum ad Arginusas victoriam hostibus dedisse. Eteonicus sub nocte̅ clàm egredi nuncios iussit, & interdiu Mit) lenam coronatos, & gratulabu̅dos venire, [1799] ac victoriam nunciare. Eteonicus quidem gratulatoria sacrificia fecit: Conon, & Atticus exercitus consternatus, quietum se tenuit. At no̅ Eteonicus quieuit, sed mox classem in Chium misit. Pedestres verò copias Methymna̅, in ciuitatem sociam, & amicam deduxit. Polyaenus lib. 1. Daphnaevs Syracusijs & Italis aduersus Carthaginenses praelium committentibus, dextrum cornu tenentibus Syracusijs, sinistrum Italis, cùm audisset magnum clamorem ferri à laeuo, accurrit: conspicatus???ue penè victos Italos, reuersus ad dextrum cornu, laetum nuncium Syracusijs attulit, Italos in sinistro cornu victoriam adeptos. Syracusij ducem vera dicere arbitrati, impetu facto, Barbaros in fugam verterunt. Polyaenus lib. 5. Hannibalem ferunt, cognita Hasdrubalis fratris caede, ac totius clade exercitus, composuisse vultum, risisse???ue conditionem humanam magis, quàm vt dolorem prae se ferret, aut animi consternationem. Ea versutia & sagacitate animos militum, ducum???; suorum confirmauit. Iouianus Pontanus lib. 4. de Prudentia, cap. 11. Q. Fabivs Maximus Dictator, à dijs orsus, cùm doceret populum, negligentia & contemtu ceremoniarum à consule C. Flaminio ad Trasimenum peccatum esse, no̅ ignauia militum, admonuit, vt ne hostes timerent, at deos placarent, coleréntque: non ille quidem quò superstitione animos implicaret, imò vt virtutem confirmaret pietate, & spe diuinae opis formidinem eximeret, & eleuaret hostilem. Eodem tempore libros consuluit Sibyllinos, & conuocato populi consilio, vouit dijs immortalibus, quòd eo anno ver attulisset ex caprino, suillo, ouillo, bouillo grege, intra fines Italiae, campos, flumina, prata natum, id omne se immolaturum. (Liuius libro 22. capite 34. id Ver sacrum vocat) Simul ludi magni voti. Plutarchus in Fabio. Cn. Manlivs aduersus Hetruscos, vulnerato collega Fabio, qui sinistrum cornu ducebat, & ob id parte cedente, quòd etiam occisum crederent Consulem: cum turmis equitum occurrit: clamitans, & collegam viuere, & se dextro cornu vicisse. Qua consta̅tia redintegratis animis suorum vicit. Frontinus lib. 2. cap. 7. T. Didivs in Hispania, cùm acerrimo praelio co̅flixisset, quod nox diremerat, magno numero vtrinque caeso, complura suorum corporum atra nocte sepelienda curauit. Hispani postero die ad simile officium progressi, quia plures ex ipsorum numero quàm ex Romanis caesos reperera̅t, victos se esse secundùm eam dinumerationem argumentati, ad conditiones Imperatoris descenderunt. Frontinus lib. 2. cap. 20. Q. Sertorivs, cùm acie decertaret, Barbarum, qui ei nunciauerat Herculeium perijsse, pugione traiecit: ne & in alioru̅ id notitiam perferret, & ob hoc animi suorum infirmarentur. Frontinus lib. 2. cap. 7. L. Sylla, cùm auxiliares eius missi ab ipso circumuenti ab hostibus & interfecti essent, vereretur???ue, ne propter hoc damnum vniuersus trepidaret exercitus, pronunciauit auxiliares, qui ad defectionem conspirassent, consilio à se in loca iniqua deductos. Ita manifestissimam cladem vltionis simulatione velauit, & militu̅ animos hac persuasione confirmauit. Frontinus lib. 2. cap. 7. T. Labienvs post Pharsalicam pugnam, cùm victis partibus Dyrrhachium refugisset, miscuit vera falsis: & no̅ celato exitu pugnae, aequatam partium fortuna̅ graui vulnere Caesaris finxit: & hac assimulatione reliquis Pompeianorum partium fiduciam fecit. Frontinus lib. 2. cap. 7. Sigismvndvs Imperator à Pragensibus Hussitis, Vicegradum arcem obsidentibus, magna strage affectus, ad metalli fodinas Cuthnenses euasit: vbi ad dissimulandum ex clade accepta dolorem, capiti sertum viride imposuit, laeta???ue facie conuiuium cum honoratioribus inijt. Dubrauius libro vigesimo sexto. Franciscvs Foscarus, dux Venetus, à Francisco Sforcia Mediolanensium duce apud Carauagium memorabili praelio victus, vt penè nullus euaserit: conuocato senatu, magna vi auri & argenti profusa, conuersus ad Patres ipsos: Nihil est, inquit, P. C. quòd ad vnam pugnam, licèt calamitosam, territi desperetis, vt vel Philippi ipsius hostis exemplo benè sperare de summa reru̅ debeatis, qui à nobis ad Maclodium fusus, captis ferè ducibus omnibus, exercitum facilè restituit. Agite igitur meipsum secuti, pecuniam huc conferte, quò numerosiorem vestrûm quisque possit: infra enim triduum copias omnes nostras repara̅das polliceor. Quod certè mox ita subsecutum est, vt victor ipse Sforcia pacem vltrò petierit. Egnatius lib. 2. cap. 2. Vulneribus. Lacedaemonii ad dissimulandum & occultandum vulnerum suorum cruorem, puniceis praelijs in praelio vtebantur, non vt ipsis aspectus earum terrorem, sed ne hostibus fiduciae aliquid adferret. Valer. Maximus lib. 2. cap. 1. & Gellius lib. 1. cap. 11. & Alexander lib. 4. cap. 9. Inclusione. L. Fvrivs, exercitu perducto in locum iniquum, ne reliqui trepidarent, paulatim inflexit iter, tanquam circuitu maiore hostem aggressurus: conuerso???ue agmine ignarum rei quae agebatur, exercitum incolumem reduxit. Frontinus libro primo, capite quinto. Opvm, Commeatvs amissione. Cùm ad Cirinolam Neapol. regni oppidum Hispanorum tormentarius puluis, siue casu, siue alia quauis ratione accensus esset: Consalvvs Magnus dux, omen forti animo amplexus, Vicimus: Deus apertè nobis victoriam pollicetur, exclamauit: hoc enim signo tormentis nihil iam opus fore demonstrat. Guicciardinus lib. 5. MILITVM CONTINENTIAM EXCITARE, PROMOVERE. TVM QVOAD Venerem. Exempla aliqua pete ex Tit. Magistri rei militaris, quatenus castris meretrices submouent, fol. 1651. & seq Alimenta. Consule Tit. Militum robur exercere, vt ferant Famem & sitim, fol. 1770. Alexander Macedo, depulsis ab exercitu pistoribus & cocis ad prandium, itinera nocturna: ad coenam, cibi vini???; parcitatem se habere dixit. Plutarchus. Q. Metellvs, bello Iugurthino lapsam militum disciplinam restituens, prohibuit alia carne, quàm assa elixáve, milites vti. Frontinus lib. 4. cap. 1. Carthaginensivm legis meminit Plato 2. de Legibus sub finem: Vt ne quis vnquam in exercitu vinum gustet, sed illo omni tempore aquae potu vtatur. Brixia à Philippo Vicecomite obsessa, in summa annonae difficultate, traditur Franciscvm Barbarum Venetum praefectum nunquam nisi in aperto discubuisse, nec temerè alium panem visum in eius mensa, quàm hordeaceum. Sabellicus libro 4. Ennead. 10. Verona à Venetis & Gallis anno Sal. 1516. arctissimè premebatur, defendente vrbem Caesaris nomine M. Ant. Columna. Iam peruentum erat ad summas rerum difficultates. Frumenti parua, casei. & carnis salitae, vel pecoris nulla copia in vrbe reperiebatur: & quod in primis corpora atque animos Germanorum infregerat, tanta vini penuria erat, vt quicquid in ipsa spe propinquae vindemiae superesset, id totum sacrificio atque aegris militibus seruaretur. Dux ipse, quum primores exercitus quotidianis coenis adhiberet, & quadraginta dieb??? nihil praeter aquam bibisset, tanta comitate omnes abstinentiae & frugalitati insuefecit, vt facilè atq; alacriter caeterarum etiam rerum in opiam tolerarent. Iouius. Balnea. Circa annum Salutis 1079. Mauri magnis copijs instructi, è Car thagine per Hispaniam discurrentes, omnia vastabant. Quibus obuiam missus Infans cum septem Comitibus, apud op pidum, quod Alcazar de Consuegra vulgò dicitur, omnes ad vnum interfecti fuêre. À quibus occisis adhuc locus ille septem Comitum nuncupatur. Calamitatis huius causam cùm Alfonfus VI. Castellae rex suorum animis, nimia mollitie effeminatis, imputaret, balnea alias???ue id genus illecebras, quas Mauri Toleti constituerant, sustulit, populum ad pristinam virtutem & seueritatem reducere conatus. Tarapha de Regibus Hispaniae. Opes. Avaritiae Vel Prodigalitati militum obstare. Alexander Magnus in Indiam transiturus, vt vidit praedae Persicae onere exercitum iam grauem & tardum: simul atque diluxit plaustris oneratis, sua & amicorum prima succendit. Inde Macedonum impedimentis imperauit subijci ignem. Apparuit autem re consilium difficilius, magis???ue stupendum inceptum. Paucos enim torsit. Plerique voce & plangore sicut lymphati necessaria impertientes egenis, & quae vsui supererant ibidem concremantes, impleuerunt alacritate & ardore Aexandrum. Plutarchus in Alexandro & Aemilio, & Polyaenus libro 4. Evmenes in Orcynijs Cappadociae campis ab Antigono per proditionem fusus, incidens in Antigoni impedimenta, cùm capere ex facili valeret multa libera capita & magna̅ vim ser [1800] uitiorum opum???;, veritus est, ne repleti compendio & praeda sui, euaderent ad fugam ignaui, molliores???ue ad sustinendum errores ac tempus, in quo potissimùm spem collocauerat belli, vt aliò auersutus Antigonum: iussit???; suis, vt corpora curarent, & pabulum darent equis: inde hostes adorirentur. Mox in occulto ad Menandrum, qui hostium impedimentis praeerat, mittit, quasi de eo pro veteri amicitia esset sollicitus, vt mu niret se monens, maturaret???ue quamprimùm ex locis equitabilibus & planis se ad proximi montis latus recipere inequitabile, vt cingi non posset. Menander vt periculum aduertit, & vasis collectis itineri se accinxit: misit Eumenes speculatores propalàm, militibus???; tanquam signa moturus in hostem edixit, vt arma caperent, & equos haberent fraenatos. Vbi verò renunciauerunt exploratores, Menandrum ad loca aspera refugisse, neque posse opprimi: fingens id molestè ferre, abduxit copias. Plutarchus in Eumene. Romani ad coërcendam militum prodigalitatem, ne alea, ne luxu stipendia absumerent, omnium congiariorum dimidium apud signa deponere cogebant. Fulg. lib. 2. cap. 1. Cn. Pompeivs, vbi missus cu̅ imperio à Sylla in Siciliam milites accepit excedentes agmine manus adferre prouincialibus: in eos, qui sine causa vagabantur, & palabantur animaduertit: illorum verò, qui ab se mittebantur, gladijs sigilla impressit. Plut. in Apophtheg. M. Scavrvs, cùm pro populi Romani salute bellum gereret, adeò suos milites sub disciplina retinuit, vt dum castra moueret, in ipso castrorum aggere arborem optimis & maturis fructibus onustam, intactam reliquerint. Fulgosus libro 2. cap. 2. & lib. 4. cap. 3. Avrelianvs Caesar tam seuerae disciplinae fuisse dicitur, vt Tribuno per epistolam mandarit, vt militum manus contineret, ne quis pullum aut ouem raperet, aut vua̅ ex vineis, aut ex segete spicas: vt arma tersa, calciamenta fortia, vestis noua, equus defricatus, & mulus centurionatus foret. Alexander lib. 6. cap. 18. Iosephvs historicus, Galilaeae praefectus, capta Sephoritarum vrbe, qui ad Romanos defecerant, vt milites à direptione cohiberet, rumorem spargi iussit, Romanos cum valido exercitu diuersa ex parte irruisse. Eo nuncio territi, Iosephum fugae ducem secuti, vrbem reliquerunt. Iosephus in sua vita. Belisarivs Constantino politanus, vt penè antiquos Romanos omni virtutis genere aequauit, ita militari virtute ac disciplina superauit. Cùm ad recuperandam è Gothorum manibus Italiam à Iustiniano missus esset, adeò ab omni maleficio milites continuit, vt cùm iter facerent, quanquam defessi, ad decerpendos fructus, qui in via ab arboribus pendebant, nunquam manum extenderint, neque in opacum locum pabulatum frumentatum???ue iuerint. Fulgosus libro 2. capite 2. ex Procopio. Tamberlanes Scytha, innumerabilem exercitum ducens, furta & rapinas militum seuerissimè castigans, castra omni genere commeatus refertissima semper habuisse dicitur. Sforciae Magno praecipua cura sempre fuit, paganos agricolas ab auaritia militum defendere, hospites tueri, licentiam militarem in hybernis, & in agmine, indicta graui ac inexorabili poena, cohibere, ac demùm deditis conseruatis???;, quàm expugnatis atq; deletis vrbibus, laetari. Adeò vt eum Braccius Montonensis in colloquio ad Saccomaniam syluam, quod vtrique supremum fuit, post multa de bellicis artibus grauissimè disputata percunctaretur: Cur nam tantoperè seueritatis ac abstinentiae laudem quaerendam putaret, quando id prorsus à toto militatis consilij proposito alienum esse videretur: quòd promereri studia militum, vel cum iniuria generis humani oportere censeret, si ad ingentia imperia & opes, vti ipsi ab humili fortunae loco prosperè creuissent, foret euolandum. Ad ea Sforciam respondisse ferunt, nihil esse gratius dijs immortalibus, aequitate atque iustitia: qua vnà maximè, quaesitae bello opes, positis demùm armis, cum insigni gloria firmarentur. Iouius in vita Magni Sforciae. DEFECTIONEM, DESERTIONEM, DEDITIONEM, PRODITIONEM vel nostrorum militum, sociorum, auxiliariorum, vel etiam hostium, quos deuicimus (sic enim iam è nostris esse videntur) prohibere ne fiat. Milites, Socios, Subditos in fide retinere. Consule Tit. Delectus militum, separando iustos ab iniustis, f. 1766. item Tit. Milites animare metu periculi, F. 1792. Affinis est autem locus iste ei Titulo, vbi de Hostibus in officio continendis agitur, ne rebellent, f. 1906. 4347. Benevolentia. Philippvs Macedonum rex, cùm subactis Graecis, quidam auctores essent, vt ciuitates praesidijs contineret, ne deficere̅t: Malo, inquit, diu bonus ac commodus, quàm breui tempore dominus appellari: sentiens, regnum, quod beneficijs ac beneuolentia teneretur, esse perpetuum: quod vi metu???; non esse diuturnum. Plut. in Apophtheg. Regum & Imperatorum. Antigonvs Asiae rex, amicis suadentibus, vt si Athenas caperet, validis illam praesidijs communiret, ne quando deficere̅t, summa???ue cura vt totius Graeciae basim custodiret: respondit, Se semper in hac fuisse s???tia, vt crederet nullum esse regni praesidium firmius, ??? ciuium beneuolentia̅. Eras. lib. 1. Apoph. Beneficentia. Philippvs, cùm audisset Pythiam quendam bonum pugnatorem alienatum sibi, ??? tres filias inops vix aleret, nec à rege adiuuaretur, mone̅tibus quibusdam vti eum caueret: Quid si, inquit, partem aegram corporis haberem, abscinderem potiùs quàm curarem? Familiariter ergo ad se vocatum Pythiam, cognita???ue difficultate necessitatum domesticatum, pecunia instruxit, ac meliorem fideliorem???; habuit, quàm habuerat antequam offenderet. Front. lib. 4. cap. 7. Nolae M. Marcellvs praetor, quum magis principum voluntate quàm plebis, vrbe̅ obtineret, pro magno habuit negotio, sibi L. Bantium principem iuuentutis conciliare. Is in primis rem ad Hannibalem trahebat, quòd Cannensi strage ex caesorum cumulis seminecem extractum diligenter curasset. eo???ue hostis beneficio iuuenem à Romanis alienatum, & ad res nouas spectantem Marcellus intuitus beneficio magis quàm supplicio hosti eximendum existimauit, eum???; ad se vocatum benignè alloquitur, collaudatum???ue, quòd Cannensi acie fortiter pro re Romana stetisse diceretur, insigni equo donauit, & quingentis bigatis numis. Inde maiora in futurum pollicitus, lictoribus imperat, vt quoties Bantius vellet, darent illi ad se aditum. Qua praetoris munificentia, ferox iuuenis animus adeò est mutatus vt sociorum nemo fideliorem operam Rom. eo bello deinceps exhibuerit. Sabel. lib. 3. Enn. 5. ex Frontino lib. 3. cap. 16. & Plut. Marcello. Q. Fabivs Maximus, cuius non dimicare, vincere fuit, cu̅ praecipuae fortitudinis Nolanum peditem (Frontinus lib. 4. cap. 7. equite̅ vocat Statilium. Plin. de Viris illustr. Manlium Statium, Plutarchus Marsum fuisse ait) dubia fide suspectum, & strenuae operae Lucanum equitem amore scorti deperditum in castris haberet, vt vtroque potiùs bono milite vteretur, quàm in vtrumque animaduerteret: alteri suspicionem suam dissimulauit, in alterum disciplinam paululùm à recto tenore deflexit. Namque illum plenè pro tribunali laudando, omni???ue genere honoris equo pecunia???ue donatum prosequendo, animum suum à Poenis ad Romanos coëgit reuocare: & hunc clàm meretricem redimere passus, paratissimum pro Rom. excursorem reddidit. Valer. lib. 7. cap. 3. & Plut. in eius vita. P. Scipio, cùm Masinissae regis promtissima & fidelissima opera aduersus Carthaginenses vsus esset, eum???ue in dilatando regno auidiorem cerneret: legem ferri iussit, qua Masinissae ab imperio populi Rom. solutam libertatem tribueret. Quo facto tum optimè meriti beneuolentiam retinuit, tum Mauritaniae & Numidiae, caeterarum???ue illius tractus gentium nunquàm fida pace qui???sce̅tem feritatem à valuis fuis repulit. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Bello Marsico, ob denegatum, quod à patribus promissum fuerat, ius ciuitatis Rom. orto, cùm vicini populi omnes contra Romanos conspirassent, & fama esset. Tyrrhenos quoque & Vmbros defectionis confilia agitare: Senatvs reputans secum, quanta esset moles belli subeunda, si reliqua Italia à suo imperio defecisset, vt sociorum animi beneficio aliquo occuparentur, censuit, quòd quicunque Italorum adhuc in fide essent, vno tempore ciuitate donarentur. Populus id sciuit, valuit???ue ea res non solùm ad caeteros in fide continendos, sed qui iam anteà defecera̅t, spe eius muneris demere̅di, aliquantò sunt pacatiores facti. Ij, qui tum primùm sunt in ciuitate̅ allecti, ne numero in suffragijs praeualerent, decimati, & in centurias redacti, vltimo sunt loco ascripti. Caeterùm quum nouissimè suffragium ferrent, ea suffragatio nullius fuit momenti: quae fraus aliquantò postea animaduersa, noui motus praebuit causam. Sabel. lib. 2. Enn. 6. Militum erga se amorem & alacritatem incredibile̅ ipse aluit, & parauit C. Ivl. Caesar, primùm immensa largitione & honoribus ostendens non ad priuatum luxum se opes neq; vllas ad delicias accumulare ex hostibus, sed communia virtutis praemia apud se seruata reponi: hactenus autem inde se dite [1801] scere, quatenus in benemeritos profundat milites: deinde quòd nullum non periculum vltrò subiret, neq; laboribus fatisceret in vllis. Plut. in Caesare. Clavdivs Caesar multas barbaras gentes ciuitate Rom. donauit, dicens: Nihil magis fuisse Lacedaemonijs & Atheniensibus exitio, quàm quòd in societatem ciuitatis nunquam recepissent eos, quos armis vicissent. Theodericvs Ostrogothus Italiae regno potitus, Italis, qui constanter in fide manserant Odoacris Heruli à se victi, ita ignouit, vt aliquot etiam ad summos honorum gradus euexerit. Sic enim pòst ad senatum Rom. de Liberio scripsit: Liberius sic Odoacris integerrimis parebat obsequijs, vt nostra pòst fuerit electione dignissimus, contra quos multa fecisse videbatur inimicus. Non enim ad nos vilissima transfugae conditione migrauit, nec proprij domini finxit odium, vt alterius sibi procuraret affectum: expectauit integer diuina iudicia, nec passus est sibi regem, nisi priuatus perdidisset. Vnde sic factum est, vt ei libenter daremus praemium, qui nostrum fideliter iuuit inimicum. Eos verò, qui turpi à se defectione semel adiuncti recesserant, iustissimo odio persequutus, testa̅di ac legandi more Romano iure priuauit. Sigonius lib. 16. Imp. Italici. Senatus Venetus certior factus Tavrisanorvm ciuitate̅ praeter paucos, qui Maximiliani I. Imp. partes sequebantur, in officio cum Republ. velle esse: literas ad eos dedit, quibus immunitas vectigalium per annos quindecim ciuitati dabatur, portorium???ue frumento molendo remouebatur. Ijs rebus cognitis, ciues plebs???ue omnis in primis, magna voluptate affecti, ad propugnandum summo se studio confirmauerunt. quam eorum voluntatem Petrus Duodus legatus, quem Senatus Verona Vicetia???ue abeuntem eò miserat, magnoperè auxit, tabulis, in quibus fisci rationes, & ciuium reliqua erant scripta, publicè abolitis, atq; in foro plebe aspectante igni absumtis: paulo???ue pòst milites quingenti ab exercitu, Senatus iussu ad eos praesidio misst, cupidissimis omnibus in oppidum recepti sunt. Bembus lib. 8. Hist. Venetae. Veneti bello Gallico contra Ludouicum XII. S. C. decreuêre cuiuscunque rebus atque fortunis damnum aliquod ab hostibus aut illatum iam sit, aut deinceps inferatur, Rempubl. spon dere ac polliceri sese ei, bello confecto aequis factis aestimationibus omne detrimentu̅ sarcituram. Cuius rei edictum publicè Patauij propositum vbi est ab hominibus auditum: Senatus???ue in suos ea pietas & liberalitas cognita, tantus subitò ciues plebem???ue omnem atque ipsum etiam exercitum beneuolentiae in Rempubl. sensus atque laetitia tenuit, vt magna alacritas oppidi defendendi omnium sit animis innata, omnes???ue ad omnia pericula subeunda, multò audentiores & pa ratiores fierent. Bembus. lib. 9. Hist. Venetae. Ignorantia, Dissimvlatione. Mortuo Alexandro Babylone, apud Macedonas nome̅ erat ingens Crateri, eius???; desiderio post Alexandri obitum flagrabat vulgus militum. Fauebat is Antipatri partibus, Eumenes ve rò Perdiccae. Cum???ue Craterus socio Neoptolemo Eumenem sese in Cappadocia nec opinantem oppressurum speraret: Evmenes no̅ modò eius aduentum praesensit, verumetiam milites Macedones ignaros, qui cùm conferrent figna, in Neoptolemum immisit: Cratero duas externorum militum alas opposuit, neq; caduceatorem vllum hostium admisit cùm vereretur, ne Crateri audito nomine ad eum transirent. Itaque peregrinus & hospes Macedonum armis ac viribus Craterum virum Macedonibus post Alexandrum cariss. simul & Neoptolemum magna strage interfecit. Plut. in Eumene. Vastante Italiam Hannibale, Sp. Carbilius, quum in curia de copiarum supplementis consultatio inita esset: censuit ad Latinum nomen arctiùs in fide retinendum, binos ex singulis Latij ciuitatibus senatores lege̅dos. Ea relatio, vt à praesenti statu temporu̅ aliena, cum fremitu & indignatione reiecta est à Senatv, cautum???ue, vt silentio tegeretur, ac pro non dicta haberetur: ne res intempestiuè mota suspensos sociorum animos ad defectionem solicitaret. Sabel. lib. 3. Enn. 5. Confidentiae Simvlatione. Evmenes, cùm Antigoni opera in Eumenis exercitu sparsae essent literae, quibus ingens pecunia his proponebatur, qui Eumenem occidissent: exercitum ad concionem vocauit, egit???ue gratias, ??? nemo inuentus esset, qui fidei pecuniam anteferre vellet, subiunxit???ue, latére eos nolle, quòd ipse eas finxerit literas, vt fidem militum suorum experiretur. Plutarchus. Misericordia. Agathocle in Africa contra Carthaginenses res praeclarè gerente, Lyciscus ducum vnus ad coenam vocatus, vino postquam incaluit, in Agathoclem maledicta conijciebat. Sed Agathocles ob eius in rebus bellicis vsum, hominem ferens, iocis amarulentè dicta mitigabat. Archagathus autem ipsius filius, eum cum minis increpabat. Lyciscus Archagato nouercae adulterium obijciebat: credebatur enim clàm cum patris vxore Alcia consuetudinem habere. Qua re grauiter offensus Archagathus, pilo eius latus traiecit. Postridie cùm vniuersus exercitus hac improbitate moueretur, milites Archagathum de medio tollendum censeba̅t, ac ni filium Agathocles traderet, ipsum pro eo ad supplicium rapiendu̅. Carthagine̅ses miseru̅t quosdam, qui eos ad defectionem sollicitarent, stipendia ampliora & munera non vulgaria promittendo. Itaque multi ducum ad eos sese cu̅ exercitu descituros pollicebantur. Agathocles exuta purpura, induta???; vili tenui???, veste, in mediu̅ procedit. Facto ab omnibus silentio, commemoratis rebus ab se anteà gestis, paratum se esse ait mortem oppetere, si id milites expedire censerent. Mox ensem tanquam seipsum iugulaturus stringit. Cum???; iam vulnus inflicturus esset, exercitus ne faciat, exclamat, ac vulgò voces eum absoluentes existunt. Multitudine autem, vt regiam vestem aussumat, iubente: lacrymans, populo???ue gratias agens, decentem ornatum induit, multitudine applausu eius in integrum restitutionem approba̅te. Caeterùm Carthaginensibus Graecos quasi iamiam ad ipsos defecturos expecta̅tibus, Agathocles exercitum aduersus eos educit. Barbari hostes ad se desciscere rati, nihil de eo, quod reipsa acciderat, cogitabant. Agathocles verò iam hostibus proximus, classicum cani iubet, ac eos adortus magna̅ stragem edit. Carthaginenses inopinato casu oppressi, multis??? militibus amissis in castra se receperunt. Sic Agathocles propter filium in summa pericula cùm venisset, sua virtute no̅ solùm malis exitum inuenit, verùm etiam hostes superauit. Diod. lib. 20. Gregorio IX. diris & armis Fridericum II. Imp. persequente, multae ciuitates à Pontifice desciuêre, tum in Vmbria, tum in Hetruria, praecipuè autem Viterbienses. Defecissent etiam Romani ciues, ni Pontifex, delatis per vrbem supplicando Apostolorum capitibus, populum ad commiserationem mouisset: habita etiam in basilica sancti Petri oratione: qua tumultuantes in sententiam suam traxit. Platina. Cùm Barcinonenses & Gothalani reliqui contra Ioan. Aragoniae regem XIIX. rebellassent. Ioanna regina Gerundam ve nerat, ab ijs euocata contra defectores. Caeterùm cùm ciues ipsos fluctuantes, & parùm consta̅tes esse animaduertisset. Ferdinandum filium etiamnum puerum manu trahens, illorum fidei commendauit. Quo facto Gerundensium animos ita con firmauit, vt pro ea co̅tra Comitem Pallariensem seditiosorum ducem fortissimè dimicarint, eum???ue ab vrbe repulerint. Marineus lib. 14. Rerum Hispan. Spetvm Impunitatis. Parmenion, post factum ad Issum praelium, ab Alexandro missus Damascum, ad impedimenta peditu̅ conflixit cum lixis. Postquam verò Barbari metuentes fugam capessere̅t, cogitans Parmenion, se no̅ posse conseruare tantam impedimentorum multitudinem, si calones Barbari se fugae traderent: missis ad eos tribus equitum turmis, promulgauit: Quicunque no̅ proprijs manibus sua iumenta apprehenderit, trucidabitur. Hanc promulgationem veriti Barbari, ipsi ad iumenta accesierunt, & impedimenta transportarunt. Polyaenus lib. 4. Iosephvs historicus, Galilaeae praefectus, audiens Tiberienses ad Agrippam regem defecturos: Tarichetas singulos nauem in lacum deducere iussit, ea???; cum gubernatore conscensa sequi. Tiberienses vt cognouerunt nullas à rege venire copias, lacum verò totum refertum nauibus: attoniti, & ciuitati suae timentes, ac si naues militem veherent, mutauerunt priorem sententiam. Itaque positis armis, obuiam Iosepho cum vxoribus & liberis prodeunt. Ille autem propiùs accedens, iussit gubernatores longè à terra ancoras iácere, ne appareret oppidanis nauigia esse inania: ipse naui vna aduectus proximè, cum eis expostulabat, quòd tam stultè ad violandum fidem datam essent faciles: deinde pollicebatur certa̅ veniam, si decem primates ad se mitterent: quo sine mora facto, in nauem impositos misit Taricheas in custodiam. Iosephus in sua vita. Auxiliorum. Incluserant Consalvvm Agidarium Magnu̅ Galli intra Barulum. Tenuit septem menses obsidio, cùm Hispanus miles insessis omnibus locis, vnde commeatus inuehi in oppidum posset, ne à muribus quidem, & herbarum omni genere abstineret. In hac temporum difficultate nihil, non excogitatum ab illo est, quo militum animos placaret, nunc monendo, nunc horta̅do: saepè sese gregarijs inserendo, saepè spe venturi com meatus & subsidij solando adeò affecit, vt qui de eo necando cogitarant, mutata sententia in fide manserint. Quo tempore constat illum diui Benedicti oraculo victoriam sperare monitum. Ex quo mox ille victoria potitus, eius familiae Cassinatem saltum cum vetustissimo coenobio restituendum curauit. Sabel. lib. 10. cap. 6. Evmenes cùm in Perside milites videret à Peuceste sollicitari vino & largitionibus, literas protulit quasi ab Oronte Armeniae satrapa Syriacis characteribus scriptas, in eam senten [1802] tiam: Olympiadem ex Epiro descendere, & Alexandrum adducere, atque vi Macedoniae vrbem Cassandrum tenere. Macedones his auditis, Peucestem è memoria deposuerunt: Alexandri verò matrem, eius???ue filium summa cum voluptate & gaudio promulgarunt. Polyaenus lib. 4. Metv Scilicet Supplicij. Basilivs Imp. contra Agarenos classem habens, duce Asaraco, omnes belli desertores iussit ligari, vt???; fugientibus timorem incuteret, Agarenos suspendio necauit habitu Christianorum. Cedrenus. Hostium crudelitatis. Antigonus bellum gerens contra Eumenem Cardianum, misit legatos ad satrapas & ad Macedones, postulans vt Eumenem desererent, cum magnificis promissis. At cùm Macedones legatis minarentur, Evmenes superueniens, landauit, ipsos, & fabulam retulit antiquam, Leonem amantem virginis, contulisse cum patre puellae de nuptijs. Patrem verò dicere, quemadmodum paratus sit quidem eam ipsi concedere, formidare autem vngues & dentes, ne quando contractis nuptijs, propter aliquam causam exacerbatus, sese gerat belluinè cum virgine. Cùm leo abiecisset vngues & dentes, pater conspicatus arma eum abiecisse, per quae erat formidabilis, baculo feriens, facilè interfecit. Non absimile facere Antigonum: eousque promissiones extendere, donec exercitu potiatur, atque ita de ducibus poenas sumat. Diodorus lib. 10. Hamilcar, dux Poenorum, cùm frequenter auxiliares Galli ad Romanos transirent, & iam ex consuetudine vt socij exciperentur, sibi fidelissimos subornauit ad simulandam transitionem, qui Romanos excipiendorum eoru̅ causa progressos caeciderunt. Quae solertia Carthaginensibus non tantùm ad praesentem profuit successum, sed in posterum praestitit, vt Ro manis veri quoq; transfugae forent suspecti. Front. lib. 3. c. 16. Brixia à Philippo Vicecomite Mediolanensi arctissimè obsidebatur. Veneti mira arte populum in officio continuêre. Inter alia, sunt literae, tanquam ex castris hostium in vrbem missae sagittarum iactu, pro concione recitatae, quibus monebatur ciuitas, caueret ne deditionem faceret, nec crederet ducibus hostium, qui veniam promittere̅t: statutum his esse, Brixia recepta, non aetati, non sexui parcere, omnem promiscuè multitudinem tollere, vrbem direptam & incensam funditùs euertere. Sabel. lib. 4. Enn. 10. Multae, Direptionis bonorum. Quoniam magistratus regis Galliae Ludouici XII. qui bellum Venetis faciebat, edictum Mediolani proposuerat, vt cùm eius vrbis ciues, tum verò, etiam Ligures, aut omninò Galli, qui in ditione Venetorum eo temporis moram trahere̅t, viginti dierum spacio domum reuerterentur: id qui non fecisset, mors ei poena esset, eius???, bona publicarentur (qua ex fiebat, vt perplurimi, qui vel mercaturam facieba̅t, vel plebeias artes exercebant, domicilia???; Venetijs habebant, emigrare cogerentur) legem contrà Veneti iusserunt, qui ea de causa vrbem reliquisset, quíve illum nauicula euexisset, aut comes itineris fuisset, eius bona fisco inferre̅tur, aliquando???; captus, annum in carcere teterrimo conficeret. Ea poena proposita, omnes, quibus quidem aut insulae, aut fundi, aut omninò res aliqua familiaris esset, emigrare veriti, restiteru̅t. Bembus lib. 7. Hist. Ven. Ivreivrando. Post Cannensem cladem profugera̅t Canusium Romani milites, erant???; ibi quatuor tribuni militum, & in his P. Scipio, cui postea Aphricano cognome̅ fuit, sed tunc admodum adolescens. Ad hunc & Appium Claudium, qui & ipse tribunus erat, summa imperij ab ijs, qui aderant, delata est. Aderant ad XM. hominum, consultabant???; hi fortè inter se de summa rei, quum P. Furius Philus docuit. L. Caecilium Metellum, & cum eo plerosque nobiles adolesce̅tes iam mare & naues spectare, vt deserta Italia, ad aliquem regum transfugerent. Quum alij defixi stupore starent: Scipio, Qui Rempubl. saluam vult, in quit, me sequatur. Atq; ipse princeps paucis seque̅tibus ad Metelli tabernaculum deuolat, ibi???; stricto gladio super consultantium capita, primus graui execratione interposita, in sua ipsius verba iurat: fore, vt nunquam Italiam, & cum Italia patriam ipsam metu desereret. Inde in Metellum conuersus: Tuquo???; sic iures volo, sic & qui tecum hîc adsunt: si quis id facere recusauerit, hunt ensem in suum caput à me nudatum continuò experietur. Metellus & alij subita re perculsi, non aliter attoniti stabant, ??? si tum Poenus se???; illi ab hoste protegendos tradunt. Sabel. lib. 1. Enn. 5. & Frontinus lib. 4. cap. 7. Observatione Per Magistratum. Ludouico Augusto, Lotharij Imp. F. defuncto, Carolvs Caluus frater, Gallorum rex, vt in Franciam Caesarum nomen reportaret, deiectis è iugis Alpium Ludouici Germanorum regis patrui filijs, ad intercludendum iter à patre missis, in Italia à Ioanne Pont. Max. Augustus dictus, coronatur anno Sal. 876. vt???ue Italiam in fide officio???; contineret, Bossonem, Iudithae vxoris suae Augustae fratrem, Papiensibus ducem dat, Berengarium???; ac Vidonem, proceres Romanae iuuentutis, per matres Francis, per auias Longobardis cognatione iunctos, factionum???ue quae iam Italiam distrahebant principes & foedere ipsos inter se, & honoribus muneribus???; Francis conciliat: alterum???; Foroiuliensium ducem, alterum Spoletinorum dicit: vt aduersus Germanorum Imperij studiosos Fra̅cicas partes tutarentur, ducatus???; nomine datos, armis virtute???; in ditionem suam fidem???; Francorum redigerent. Aemilius lib. 3. Robertvs I. Scotorum rex moriens proceribus suis consuluit, ne deinceps vnqua̅ dominos Hebridum insularum crearent, quibus liberae possessionis iure facere absque regis arbitrio, quicquid liberet, liceret: sed per singulos annos procuratores tantùm iuris dicendi gratia constituerent, & ad annuos prouentus quaestores mitterent. Ea enim opportunitate eae insulae sitae sunt, ea???; incolarum mobilitas ingenioru̅, vt quamuis ob causam ad rebellionem impellantur, & haud facilè semel deficientes sub regis potestatem redigantur: Mari enim cincti, fortissimis se moenibus, si qua necessitas ingruat, includunt, tuentur???ue. H. Boëthius lib. 1. Custodes. Ischolavs, obsidentibus Graecis, audiens aliquos ex custodibus moliri proditione̅, noctu vigilias adiens, vnicuique custodi mercenarium vnum adiunxit. Hoc facto, sine tumultu prodirionis periculum effugit. Polyaenus lib. 2. Vitige Romam obsidente, Senatores quosdam vt suspectos, teste Procopio, Belisarivs eiecit: claues portarum, atq; custodes earum in singulos menses mutauit: & singulis noctibus alios alios???; vigilibus ipsis praefecit: & milites ad fossas excubituros canes secum habere voluit, vt nemo vel è longinquo moenia inuasurus lateret. Sigonius lib. 18. Imp. occid. Exploratores. Sveno Danorum rex, Angliae rege Eldredo pulso, ad Anglorum consilia anteuertenda, domesticatim Danicos exploratores constituit, qui cuncta gesta dicta???ue sibi enunciarent. Dictus est is explorator, dominus Danus, vulgo Lordain. Quod nomen & Scoti & Angli deinceps ita vsurpauerunt, vt quem viderint otiosum ac inutilem nebulonem, otio deditum, alienis laboribus quaeritantem victum, omni???ue demùm aspersum infamia, Lordain vel hac aetate appellitent. H. Boëthius lib. 11. Pignore Coniugij. Alfonsvs Aragonius, Ischia subacta, insulanis omnib??? propter expectationem pepercit, & vt in officio eos retineret, coloniam Catalanorum eò duxit, qui connubia cum insulanis contraherent, eos???ue Hispanis paulatim conciliarent. Panormitanus, & Dominicus lib. 1. Var. hist. Obsidum. P. Valerivs Epidauri timens oppidanorum perfidiam, quia parum praesidij habebat, gymnicos ludos procul ab vrbe appa rauit. Quò cùm omnis ferè multitudo spectandi causa exisset, clausit portas, nec in eas antè admisit Epidaurios, quàm obsides à principibus acciperet. Frontinus lib. 2. cap. 11. Q. Sertorivs ex parentibus sibi gentibus nobilissimos Oscam amplam vrbem contraxit, ijs???; doctores praefecit, literarum Graecarum & Latinarum. Ita illos reuerà obsides habebat, verbo erudiebat: ostendens, vbi creuissent, ciuitate Romana eos donaturum se, atq; ad honores prouecturum. Quorum genitores delectabantur, ??? filios co̅spicere̅t praetextatos, decorè ad ludum literarium commea̅tes, pendentem pro his salarium Sertorium, crebrò sumentem specimen, praemia???; meritis tribuentem, & aureas bullas donantem. Plut. in Sertorio. Avgvstvs Caesar à quibusdam captiuorum hostium nouum genus obsidum feminas exigere tentauit: quòd negligi marium pignora sentiebat: & tamen potestatem semper omnibus fecit, quoties vellent, obsides recipiendi. Suetonius. Severvs, recepto imperio, vbi primùm Romam ingressus est, pro magno habuit negotio omnium, qui exercitibus praeessent, liberos in suam potestatem redigere, redactos custodire, vt illorum causa animos haberet parentum ad obsequium magis obnoxios. Contrà ipse Imperator salutatus, primùm omnium dedit operam, vt filij occultè ex vrbe subtraherentur, ne in eos Iulianus saeuiret. Nullum Commodvs princeps dimisit cum imperio in prouinciam, cuius l beros obsidum loco non Romae penes se habuerit. Marcus Tullius parentum delicta idcircò more maiorum expiata filiorum supplicio credidit, vt illorum charitate ciues ab omni scelere arcerentur. Sabel. lib. 5. Ennead. 7. Mutui, Crediti. Evmenes contra Antigonum bellum gerens, vt à satrapis & ducibus tanquam obsides caperet, ne ipsum dereliquerent, praetexuit pecuniae penuriam, & cohortatus est vnumquenq;, vt pro viribus mutuò darent regibus. Cùm accepisset quadringenta talenta à ducibus, à quibus expedire videbatur, eos quos priùs habebat suspectos insidiarum aut captiuitatis, habuit fidelissimos custodes & pugnae socios. Itaque cum Argyraspidum eum praefecti è medio tollere vellent, inuidia eius gloriae commoti: Eudamus elephantis praepositus & Phaedimus, ne fraudarentur credito argento, insidias ei detexerunt. Diod. lib. 19. & Plut. in eius vita. Stipendiorum. Iphicrates maximis copijs imperabat, tum terrestrib. tum naualibus. In stipendiorum disltributione, singulis mensibus quartam partem subtrahens, quasi arrhabonem vniuscuiusq; retinebat, ne exercitum desererent. Ita & multos semper habuit milites, & diuìtes: quippe qui mercedis quartam partem in subsidio habebant. Polyaen. lib. 3. Romani vt in milite fides augeretur, & ijs quos alea vel aliud malum profusiores faciebat, frenum poneretur, omnium congiariorum dimidiam partem ponere apud signa militem cogebant: vbi decem saccis, pro numero cohortium, quibus legio constabat, sanctè in maiores militum ipsorum vsus custodiebatur. Fulg. lib. 2. cap. 1. Occasionis ablatione, svbstractione, Eo consilio Disciplina mutatur. Philopoemenes Achaeorum praetor, victor de Spartanis Lycurgi institutionem soluit & peruertit, compulit???; pueros & adultos, quasi ex Lycurgi legibus nunquam moderatos spiritus gesturi essent, patriam cum Achaica commutare disciplina. Plut. in Philopoemene. Moenia deijciuntur. M. Portivs Cato deuictas à se Hispaniae ciuitates existimabat in tempore rebellaturas fiducia murorum. Scripsit itaque singulis, vt diruerent munimenta: minatus bellum, nisi confestim obtemperassent: epistolas???ue vniuersis ciuitatibus eodem die reddi iussit. Vnaquaeq; vrbium sibi soli credidit imperatum. Contumaces conspiratio potuit facere, si omnibus idem denunciari notum fuisset. Front. lib. 1. cap. 1. & Polyaenus lib. 8. & Plin. de Viris illustribus. Arma adimuntur. Palaestini victis Israëlitis, interdixerant, ne vllus faber ferrarius apud eos habitaret, vt hac ratione armis eos penitùs exuerent. Vomeres quinetiam, ligones, secures è Palaestinoru̅ ciuitatibus petere cogebantur: illi vt maximè obtusa essent haec instrumenta, omnia curabant. Itaque cùm Saulus rex con tra Palaestinos exercitum duceret, nullus in totis castris fuit, qui gladium aut lanceam haberet, rege eius???ue filio Ionathane exceptis, & nihilominus tamen maximis cladibus à Saulo sunt affecti. 1. Reg. 13. Magas, à Cyrena expeditionem faciens, reliquit socios qui vrbem tuerentur: instrumenta verò, tela ac machinas in arcem inclusit, & moeniorum propugnacula sustulit: vt si quid nouarum rerum molirentur, apertum haberet per moenia introitu̅. Polyaenus lib. 2. Theodericvs, Ostrogothorum rex, Italia potitus, edicto vetuit, ne quis Romanus aut Italus ortu militaret, vel arma domi haberet: Saionibus (vt ipse appellat) ex Ostrogotha gente, per Vrbem, & regiones Italiae constitutis, qui praefectorum centurionum???; vice fungentes, gentiles suos in pace & otio, à ciuium & prouin cialium iniuria prohiberent, educeréntque in turmas & phalanges, quum belli aut tumultus ratio postularet. Cranzius lib. 3. Saxoniae, cap. 13. Regiones, Vrbes occupantur. Cn. Pompeivs cùm suspectos haberet Catinenses, & vereretur, ne praesidium non reciperent: petijt ab eis, vt aegros interim apud se refici paterentur: fortissimis deinde habitu languentium missis, ciuitatem occupauit continuit???;. Frontinus lib. 2. cap. 11. C. Ivi. Caesar, qui suspectam habebat Aegyptiorum fidem, perspeciem securitatis, inspectione vrbis, atque operum, ac simul licentioribus conuiuijs deditus, videri voluit captum sese gratia locorum, & ad mores Alexandrinos vitam???; deficere: atque inter eam dissimulationem praeparatis subsidijs, occupauit Aegyptum. Front. lib. 1. cap. 1. Fridericvs II. Imperator, ex Hetruria in Apuliam discessurus, cùm Samminiatensem populum ad rebellionem spectare arbitraretur: misit ad eos, qui nunciarent, se captiuos quos habebat, atque thesaurum suum Samminiatum mittere velle, & propterea hortari, vt fideliter ea vsque ad eius reditum custodire vellent. Populus eo insperato commodo laetus, misit qui renunciarent ex fide Samminiatenses ea obseruaturos. Fridericus igitur armis pro pecunia onustis aliquot iumentis, item cathenis iniectis quibusdam ex militum suorum numero fortibus viris, atque ante eos missis nonnullis captiuis, inter quos fuit Petrus Vinea (cui illic postea oculos effodit) Samminiatensis populus arbitratus veros esse captiuos, quia vincula inspexerat, cum sarcinis omnes in oppidum accepit. Illi autem postea arreptis armis, statim occupato oppido) Friderico defectionis suspicionem, quam metuebat, ademerunt. Fulg. libro 7. cap. 4. Abitus intercluditur. Agesipolis Mantineam oppugnabat cum socijs. Illi bene erga Mantinenses affecti, tamen Lacedaemonios Graeciae imperium tenentes sequebantur ad bellum: clam verò Mautinensibus ea mittebant, quibus opus haberent. Agesipolis cùm didicisset quae fierent, multos canes circum castra dimisit, plures autem ea parte, quae spectabat ad vrbem, ne quis transiret metu canum. Polyaen. lib. 2. Conon, relictus à socijs, transfugam misit, qui diceret hostibus, eos fugam parare. Item ex quo loco, & quo tempore. Illi eos ex insidijs obseruabant. Tum Conon socijs permisit, vt securè discederent. Ergo cùm sentirentinsidias, redierunt: Polyaenus lib. 1. Ptolemaeus in Aegypto contra Antigonvm Magnum castra habens, misit quosdam cum mandatis, vt clamarent, daturum se, si ab Antigono deficere vellent, in singulos gregarios milites binas minas, & in singulos praefectos singula talenta. Cùm multi ad eum desciscerent, Antigonus in ripa fluminis sagittarios, funditores, & multa missilium tormenta disposuit, & in contrarijs nauibus adnauigantes repulit, ac quosdam ex transfugis comprehensos, diris supplicijs affecit, vt eorum exemplo reliquos ab eodem instituto deterreret. Diodorus lib. 20. Suspecti aliò mittuntur. Persae, cùm circa Mycalem Samios & Milesios suspectos haberent, iusserunt eos montes & iuga Mycalae occupare: verbo quidem, quòd regionis peritiam haberent: re autem ne sua praesentia reliquos etiam Graecos corrumperent. Polyaenus libro primo. Ex Patauio à Venetis recepto ciues permulti, quorum fides atque animus suspectus erat, Venetis quasi Maximiliano Imp. Rom. fauerent, Venetias nominatim euocati sunt, iussi???; inde, quoad de bello decerneretur, non recedere. Bembus libro 9. Hist. Ven. Colloquia prohibentur. Maximiliani I. Rom. Imper. legato Lucae Reginaldo Venetias misso, socij sunt atque custodes dati, ne quis eum alloqui posset, cui Patres id non permisissent. Bembus lib. 7. Hist. Ven. Signa auferuntur. Obsessa à Martino Rossemio Antuerpia, Consvles seuero edicto cauerunt, ne quisquam è custodiae stationis???ue loco, vel in fortuito incendij discrimine, vti mos erat, ad restingue̅dum ignem discurreret: vt ne horae quidem nocturnis diurnis???ue officijs spacia populo nunciantes, vllo in loco pulsarentur, edicto???ue sublatus esset in sacris turribus campani aeris sonitus, ne coniuratis ad patrandum facinus signum daretur. Sab. Suppl. lib. 25. PRODITIONEM ET DEFECTIONEM COGNOSCERE ET DEPREHENDERE. Iphicrates in Chio explorare volens qui Laconum partibus fauerent, mandauit quibusdam trierarchis, vt soluentes per noctem, interdiu cum Laconico cultu habitu???ue appellerent. Eos aduenientes conspicati, qui Lacedaemoniorum partes tuebantur, magna cum laetitia in portu̅ accurrebant. Quos ille circumdatos ijs quos ex vrbe eduxerat, comprehendit, & puniendos Atheniensibus misit. Polyaen. lib. 3. Lysander Thasios cepit, apud quos era̅t multi, qui Atheniensium partes secuti fuerant. Ij se ab Lacone occultabant: qui conuocatis Thasijs in templum Herculis, humanissimam orationem habuit: oportere veniam dare his qui latêrent in commutatione retum, & eos bonum animum gerere iussit: quippe cùm eam oratio nem in templo haberet, id???; in ciuitate Herculis aui. Ergo fidem habentes orationis benignitati, prodierunt. Lysander paucis pòst diebus eos interfici iussit, Polyaenus lib. 1. Alexander in Hyrcania cùm audisset malos de se iactari sermones à Macedonibus & Graecis, conuocatis amicis, dixit rem postulare, vt domum mitteret, qui nunciarent eum reuersurum intra triennium. Idem etiam amicos suos familiaribus per literas scribere iussit, qui omnes ad vnum scripserunt. Cùm verò tabellarij tres stathmos abessent, reuocatis [1804] ijs, literas resignauit: & quam sententiam & opinionem haberent singuli, cognouit. Polyaen. lib. 4. Datames in Cilicia contra Andophradatem ducem Artoxerxis fortissimè & felicissimè pugnarat. Rex per insidias eum interficere studuit, quas ille plerasq; vitauit. Cùm nunciatum esset, quosdam sibi insidiari, qui in amicorum erant numero: de quibus quod inimici detulerant, neque credendum, neque negligendum putauit, experiri voluit, verùm falsúmne sibi esset relatum. Itaque eò profectus est, in quo itinere futuras insidias euenire dixerant. Sed elegit corpore & statura simillimum sui, ei???ue vestitum suum dedit, atque eo loco ire, quo ipse consueuerat, iussit. Ipse autem ornatus vestitu militari, inter corporis custo des iter facere cepit. At insidiatores, postquam in eum locum agmen peruenit, decepti ordine atque vestitu, in eum faciunt impetum qui suppositus erat. Praedixerat autem his Datames, cum quibus iter faciebat, vt parati essent facere quod ipsum vidissent. Ipse vt concurrentes insidiatores animaduertit, tela in eos coniecit. Hoc idem cùm vniuersi fecissent, priùs quàm peruenirent ad eum quem aggredi volebant, confixi ceciderunt. Probus in Datame, & Polyaenus libro septimo. Dionysivs per mare ciuitatem aggressurus, vt fidem trierarchorum perspiceret, neque quisquam sciret quò nauigaturus esset: libellum nullis literis scriptum, obsignatum tamen, cuilibet trierarcho dedit: mandans, vt postquam deductis nauibus signum tolleretur, libellos soluerent: ijs???ue lectis, eò cursum tenerent, quò scripta iuberent. Qui cùm soluissent, ille priusquam signum datum esset, expeditam nauem conscendit: & circumnaugans, à singulis trierarchis libellum repetijt. Quos quidem deprehenderet refignasse sigillum, quasi proditores ad mortis supplicium trahi iussit. Reliquis alios libellos dedit, in quibus reuera scriptum erat, quam ad ciuitatem nauigaturus esset. Ea???ue res ad hunc modum arcana habita, effecit, vt Amphipolim nihil tale sperantem, & praesidijs destitutam caperet. Polyaen. lib. 5. Glos in Cypro bellum gerebat: cum???; Graeci, quos apud se habebat, ijs qui in Ionia versabantur, literas contra ipsum mitterent: vt nocentes deprehenderet, triremem adduxit, remigibus???ue viaticum praebuit, atque in Ioniam nauigare iussit. Cùm gubernator nauigationem data opera protraheret, multi multas epistolas remigibus dederunt. Qui soluentes, non procul supra vrbem appulerunt. Ille pedes in eum locum profectus, vbi triremis stabat, praecepit remigibus, vt omnes sibi epistolas adferrent. In quibus cùm inuenisset eos, qui contra se scripserant: non subitò, sed quaestionibus examinatos interfecit. Polyaen. lib. 7. Lycij à M. Brvto trans Xanthum amnem vrbe exclusi, cùm subter aquam natando vrbem repeterent, occultis retijs cum tintinnabulis hincinde dispositis, per flumen proditi sunt & capti. Sabell. lib. 6. c. 6. C. Marivs Coss. bello Cimbrico & Teutonico, ad excutiendam Gallorum & Ligurum fidem, literas eis misit. Quarum pars prior praecipiebat, ne interiores, quae praesignatae erant, ante tempus certum aperirentur. Easdem postea ante praestitutum diem repetijt: & quia resignatas repererat, intellexit hostilia agitari. Front. lib. 1. cap. 2. Robertvs I. Scototum rex, firmato regno, indicto Perthum procerum conuentu, mandauit, vt cuncti instrumenta possessionis iustae praediorum suorum secum adferrent, quae quum multi non haberent, arma secum sua tulêre. Itaque poscente rege vt instrumenta ostenderent, arma protulêre. Rex, dissimulata ira, collaudauit eos, vt viros fortes, qui possessiones suas armis tutarentur: attamen occultam animo fouebat iram. Proinde conspirarunt inter se nonnulli de tradendo regno in manus Eduardi II. Anglorum regis. Caeterùm die hora???; ab indice ad regem perlata, imposito in via praesidio, literae ad Eduardum missae intercipiuntur. Rex coniuratos omnes ex literis cognitos ad se vocat, vti de rebus alijs aliquibus acturus: prolatis literis rogat eos rex, num sigillum quisq; suum agnosceret? Quae quum taciti confiterentur, Perthum sunt ducti: consilio???; illuc confestim vocato (quod exinde Parlamentum nigrum vernacula lingua vocatum est) primum omnium Dauidem, suum ex sorore nepotem quòd à coniuratis frustra licèt sollicitatus, coniurationem tamen non detexisset, culpae vtcunque affinem, liberari quidem cupiebat, si qui deprecatores intercessissent: caeterùm nemine intercedente, capitali supplicio affecit. Posterò die caeteris coniuratis ad tribunal perductis, fimilem de illis sententiam pronunciauit, ac insuper vt proditorum more, religatis ad equorum caudas pedibus, ad supplicij traherentur locum. Tum coniuratorum amici supplices ad Regem accurrere, poenam???ue deprecari. Verùm rex omnium auersatus preces: Praeterlapsum, inquit, indulgentiae ac veniae hesterno die tempus est, quum innoxium penè prae his Dauidem meum ad mortem omnes aequo animo duci con tuebamini. H. Boëth. lib. 14. Hispani milites ex Maximiliani Imp. exercitu, qui Veronae erat, cùm viderent Venetos vrbem obsessuros, vt quid quaeque domus atque familia voluntatis in remp. haberet, si possent, fallendo cognoscerent: nocte intempesta per oppidum cum magno armorum sonitu incitati cucurrerunt, nomen???; Marcium, quod est insigne reip. saepè in cursu conclamauerunt. Quo exaudito, à plerisque illos esse Venetos credentibus, qui se in oppidum intulissent, eadem nominis acclamatione est responsum datum, salutatio???; veluti mutua facta. Illi eas domos, vnde voces veniebant, atramento signauerunt, posteróque die repetitis notis omnes ad vnam diripuerunt. Quibus rebus consequuti sunt, vt & reliquis amicis reip. timor inijceretur, ne quid vltrà facere aut dicere auderent, & ipsi praeda illa pro stipendio, quod non persoluebatur, ad se sustinendos vterentur. Bembus lib. 10. Hist. Ven. DEFECTIONEM ET PRODITIONEM IAM COEptam corrigere. Nempe Defectores & Proditores Hostibvs reddere Suspectos. Andronicus Lapardas Adrianopolitanus, legionum contra Hungariae regem Belam dux, ab Andronico Comneno tyranno defecit. Andronicus cùm sciret, qua̅tum ille vir auctoritate posset, callido consilio epistolas dedit ad primarios Orientlium prouinciarum praesides, quibus asseuerabat, Lapardam à se in Asiam missum esse: qui quicquid acturus esset, certis de causis aliter, quàm plerique suspicarentur, pro stabiliendo ipsius imperio acturus esset. Quae eò pertinebant, vt vulgi impetum reprimeret, suspicantis subesse dolum, quòd Lapardas se pro Andronici aduersario gerens, manum faceret: Andronicus verò desertoris fidem praedicaret, atque vt à se missum suscipi iuberet. Nec multò pòst Lapardas traiecturus Adramyti à quodam Cephala viro potenti raptus, Comneno traditur: à quo oculis effossis in Pantepopti monasterium coniectus est. Nicetas lib. 1. Iphicrates, cùm duo mercenarij ad Lacedaemonios transfugissent, clandestinas literas ad duces eorum, qui defecerant, misit: admonens, vt constituti temporis meminissent, quo etiam ex Athenis auxilium expectaret: sciens epistolam ad cumstodes viarum peruenturam. Postquam aute̅ viarum custode literas attulerunt Lacedaemonijs, illi co̅prehendendos transfugas existimauerunt. Quibus nihil optatius fuit, quàm vt effugere possent, cùm Atheniensibus perfidi extitissent, Lacedaemonijs tantummodò viderentur. Polyaen. lib. 3. Inimicos. Posteaquam Pelopidas tyrannide & praesidio Spartanorum Thebas liberauit, magnis copijs Boeotiam Lacedaemonij, inuaserunt. Trepidantes Athenienses renunciauerunt Thebanis societatem: eosque, qui cum Boeotis faciebant, iudicijs afflixerunt, partim???ue morte affecerunt, partim egerunt in exilium, nonnullos pecunia multauerunt. De Thebanis vndique destitutis actum videbatur. Erat id te̅poris Pelopidas cum Gorgida Boeotarches. Himachinantes committere denuò Athenienses cum Lacedaemonijs, struunt rem huiuscemodi. Sphodrias Spartanus magnis quidem rebus bello gestis clarus & celebris, sed vanior, & spe inani, stulta???ue inflatus ambitione, cum exercitu relictus ad Thespias fuit, vt perfugas Thebanorum reciperet, adiuuaret???;. Ad hunc Pelopidas priuatim mercatorem quendam, quo familiariter vtebatur, cum numis ablegat clàm & cum verbis, quae efficaciùs illum quàm pecunia impulerunt: Praestare maiora aggredi, & capere ex improuiso securis Atheniensibus Piraeum, nihil enim perinde Lacedaemonijs expectatum fore, quàm tenere Athenas: neque Thebanos ijs infestos, qui eos proditoru̅ loco habeant, laturos opem. Inductus Sphodrias nocte signa mouit in Atticam, atque Eleusina vsque progressius est. Inde ignauia militum re infecta, cùm detectum consilium esset, & bellum consciuisset Lacedaemonijs non mediocre nec leue, agmen Thespias reduxit. Hinc sociauerunt Thebanis arma Athenienses promtissimè: mare???ue afferuerunt, ac circumuecti Graeciam, receperunt & allexerunt eos, qui spectabant ad defectionem. Plutarchus in Pelopida. Inutiles, Damnosos, Noxios. Ventidivs Parthico bello aduersus Pacorum regem, non ignarus Pharneum quendam natione Cyrrhesten, ex his, qui socij videbantur, omnia, quae apud ipsos agebantur, nunciare Parthis: perfidiam barbari ad vtilitates suas conuertit. Nam [1805] quae maximè fieri cupiebat, ea vereri se, ne acciderent: quae timebat, ea vt euenirent, optare se simulabat. Sollicitus itaque, ne Parthi antè transirent Euphratem, quàm sibi superuenirent legiones, quas in Cappadocia trans Taurum habebat: studiosè cum proditore egit, vti solenni perfidia Parthis suaderet, per Zeugma traijcerent exercitum: quà & breuissimum iter est, & omisso alueo Euphrates decurrit. Namque si illac uenirent, asseuerabat se opportunitate collium vsurum, ad eludendos sagittarios, omnia aute̅ vereri, si se in patentes campos proiecissent. Inducti hac affirmatione Barbari, inferiore itinere per circuitum adduxerunt exercitum: dum???; fusiores ripas, & ob hoc operosiores pontes iungunt, instrumenta???ue moliuntur, quadraginta ampliùs dies impenderunt: quo spacio Ventidius ad contrahendas vsus est copias, eis???ue triduo antè, quàm Parthus adueniret, receptis, acie commissa, vicit Parthos, & interfecit. Front. lib. 1. cap. 1. Nobis reddere Amicos. Reconciliare. Videlicet Dißimulatione perfidiae. Castrametantibus Graecis ad Platae as contra Mardonium, Athenienses quidam ex illustribus familijs, quorum opes bella euerterant, Plataeis coiuerunt, & de euertenda populi auctoritate, aut certè de summa???erum Barbaris prodenda coniurarunt. Aristides Athe???ensium dux proditionem odoratus, & articulum veritus, statuit neque negligere rem, neque totam excutere, incertus ad quàm multos ea quaestio pertinere posset: maluit???ue iustitiae quàm vtilitati publicae imponere modum. Igitur ex multis corripit octo tantúm. Quorum duo, quibus indicium fuit primis dictatum, qui???ue maximè sontes era̅t, Aeschines Lamprensis & Agesilas Acharnensis ex castris profugêre. Caeteros dimisit, animum recipiendi & poenitentiae locum dans ijs, qui de se nondum compertum arbitrabantur: admonens???ue magnum ipsis propositum forum essa bellum, quo si rectè atque iustè consulerent patriae, diluere crimina valerent. Plut. in Aristide. Eo praelio, quo Poloni Cruciferos ad Groneualdam magna affecerunt clade, Boëmi & Moraui mercenarij Polonorum cum vno vexillo, cuius signifer fuit Ioannes Zarnouius Boëmus, siue metu, siue auro Cruciferorum corrupti, sub initium pugnae secesserunt. Conspicatus autem eos in sylua Nicolavs Tramba proca̅cellarius, cùm ex acie iussu regis in castra cum caetera imbelli turba reuerteretur, accurrit ad eos, & grauiter obiurgatos, in aciem redire compulit. Reuersi in aciem, speciem noui exercitus hostibus praebuêre, terrorem???ue addidêre. Cromerus lib. 16. Religionis simulatione. Darivs, Aegyptijs non ferentibus Oriandri satrapae crudelitatem, ob eam???ue causam deficientibus, ipse per desertum Arabiae profectus, Memphin peruenit. Per id tempus Aegyptij Apim vita defunctum, communi luctu prosequebantur. Darius promulgauit, se ei qui Apim adduxisset, centum auri talenta daturum. Illi pietatem eius admirati, non ampliùs cum defectoribus stabant, sed Dario sese tradebant. Polyaenus libro septimo. Comitate. Pisistratvs, Atheniensium tyrannus, quum aliquot amici, qui ab ipso defecerant, Phylen occupassent, venit ad illos stragulas in sarcinam colligatas ipse portans. Caeterùm illis, Quid sibi vellet? percontantibus: Vt, inquit, si persuasero, reducam vos: si non persuasero, maneam vobiscum, ob hoc enim veni cum sarcinis. Plut. in Apophtheg. Innoxios, ne nocere possint: nempe vel Dimittendo. Antipater, conspecto priore Neciorum exercitu (qui audita morte Alexandri ad infestandum imperium eius confluxerant) dissimulans, se scire, qua mente venissent, gratias illis egit, quòd auxilium ferendum Alexandro aduersus Lacedaemonios conuenissent: adiecit???ue, id se regi scripturum. Caeterùm ipsos (quia sibi opera eorum in praesentia non esset necessaria) abirent domos, hortatus est: & hac asseueratione periculum, quod ex nouitate rerum imininebat, discussit. Frontinus lib. 3. cap. 11. Excludendo. Diodorvs, cùm praesidio Amphipolim tueretur, & duo millia Tracum suspecta haberet, quae videbantur vrbem direptura, mentitus est paucas hostium naues proximo litori applicuisse, eas???ue diripi posse. Qua spe stimulatos Thracas emisit, ac deinde clausis portis non recepit. Front. lib. 3. c. 16. Dißimulando illorum perfidiam. Ex Tit. Metum eximere militibus ex Noctrorum defectione ortum, huc quaedam exempla quadrabunt, fol. 1796. PRODITORES, TRANSFVGAS, DEFECTORES circumuenire & punire. Poena proditorum, transfugarum, & defectorum, per se ad [Greek words] Iustitiam pertinet. Quatenus verò actu circumueniuntur, sic ad hunc locum referri debet. Et si non pauca exempla, ad Actutiam potius quàm ad Prudentiam pertinebunt, si Iuctitiam gnomonis loco adhibeamus. Iphicrates dux Atheniensium, classem suam hostili habitu instruxit: & ad eos, quos suspectos habebat, inuectus, cùm effuso studio exciperetur, deprehensa eorum perfidia, oppidum diripuit. Frontin. lib. 4. cap. 7. Idem cùm esset Corinthi, audiens eos, qui contrariam factionem tuebantur, mercenarios ex Lacedaemone in vrbem accepturos esse, suis militibus excitatis, alios reliquit intus praesidij causa, alios extra portas eductos in ordines redegit: & ad illam portam festinauit, quam patefecerunt, qui hostes acceptos introducebant. Postremis introëuntibus repentè in cumbens secutus est, & in ciuitatem simul irruit. Cùm autem res in obscuro nocturno tempore gereretur, multos ex ipsis trucidauit. Illucescente die multos ad aras perfugientes confecit. Polyaenus lib. 3. Idem Acae, cùm audisset duos duces proditionem moliri, vocatis praestantissimis, qui erant in exercitu, mandauit, vt cùm aduersarios proditionis causa accersens rem peruestigaret, ipsi confestim arma illis & illorum manipulis eriperent. Iphicrates ergo probata ac demonstrata proditione, duces quidem mortis supplicio affecit, milites verò nudos è castris expulit. Ibidem. Cassander Nicanorem praefectum Munychiae, & iniquo animo erga se affectum, dolo cepit. Etenim se discessurum ex Attica cum nauibus simulabat. Cui iam conscensuro nauim, tabellarius literas reddidit ab amicis: Macedones eum ad regnum capessendum accersere, propter ciuium in Polyperchontem odium. His lectis, Cassander laetabundus atque hilaris factus est: & Nicanorem comitantem complexus, gratulabatur, &, Nunc, aiebat, aliter nobis de rebus consultandum est, ac de communi sententia imperium ordinandum. Haec dicens, tacitè perduxit eum in vicinam quandam domu̅, hoc praetextu, vt cum eo solo de rebus arcanis dissereret. Erat autem in domo manipulus satellitum ab strusus, qui comprehensum Nicanorem custodierunt. Cassander extemplò concionem conuocauit, ijs???ue, qui Nicanorem vellent accusare, potestatem concessit. Interea dum in eum crimina conferuntur, Munychiam recepit. Nicanorem verò, qui multa scelera contra ius & fas licenter patrarat, morti in concione adiudicarunt. Polyaenus lib. 4. Clearchvs, cùm defecissent Byzantij, multatus ab Ephoris, Lampsacum cum quatuor nauibus peruenit, atque ibi vitam egit, temulentiam & efferatam petulantiam prae se ferens. Oppugnati à Thracibus Byzantini, miserunt duces ad Clearchum petendi auxilij causa. Ipse quasi crapula impeditus, tertio demùm die eos admisit, & se precantium misereri inquie̅s, opem addixit. Impletis igitur duab. nauibus praeter illas quatuor, nauigauit Byzantium: & conuocata concione, suasit, vt omnes equites & armati naues conscenderent, a???; tergo impetum in Thraces facerent: gubernatores verò omnes soluentes in anchoris fluctuarent, si pugnae signum ab ipso tolleretur. Cùm ita soluissent omnes, Clearchus sitire se dicens ad duces, & propè videns cauponam, ingressus cum ipsis, imposito praesidio intus interfecit vtrosque: & claudens cauponam, praecepit cauponi, vt de interfectis ducibus sileret. Ciuibus soluentibus, ipse suis ducibus repentè introductis, Byzantium obtinuit. Polyaen. lib. 2. Phocenses Phoxum ducem secuti, Mandroni Bebrycum regi, qui à finitimis Barbaris oppugnabatur, auxilium ferebant. Mandro Phocensibus persuasit, vt partem aliquam regionis atque vrbis delectam incolerent. Qui cùm saepenumerò victores è pugnis reuerterentur, magnam???ue spoliorum copiam acquirerent, inuidiam Bebrycum erga se concitarunt: adeò vt Mandro de inquilinorum caede consilium iniret. Mandronis filia Lampsace virgo, cognitis insidijs, cùm eos deterrere à proposito non posset, clàm Graecis consilium contra eos initum enunciat. Qui sacrificium splendidum extra moenia parantes, Barbaros in suburbium ad epulas inuitant. Illi conclusi epulabantur, Phocenses in duas sese partes [1806] diuiserunt: quorum alteri muros occuparunt, alteri conuiuantes & vino indulgentes peremerunt, vrbem???ue ipsi obtinuerunt. Lampsacen autem honorificentissimis praemijs affecerunt, & ciuitatem ab ea Lampsacum nominarunt. Polyaenus libro octauo. Melii Cariam, duce Symphaeo, inhabitare coeperunt. Cares, qui Chryasum incolebant, insidias eis struebant. Vocant eos ad publicum conuiuium. Carena virgo flagrans amore Symphaei, insidias ei patefecit. Ille ad Cares inquit, legem esse Graecis, vt cum vxoribus ad coenam veniant. Cares igitur iusseru̅t, vt etiam vxores adducerent. Melij ipsi quidem sine armis, solis tunicis induti, veniunt. At mulieres singulae ensem in sinu ferunt, & quaelibet iuxta suum maritum assidet. Cùm verò inter coenandum Carium signum animaduertissent, mulieres simul omnes sinus aperuerunt. Viri sumtis ensibus, Barbaros aggrediebantur, & omnibus interfectis, vrbem regionem???ue ipsorum incoluerunt. Polyaenus lib. 8. Demetrivs Poliorcetes, Diodoro phrurarcho Ephesum custodiendam tradidit, & Cariam versus nauigauit. At ille cum Lysimacho pactus est, se quinquaginta acceptis tale̅tis vrbem ei proditurum. Demetrius adiuncto Nicanore, in portum Ephesiorum adnauigans, in cauitate nauis occulebatur. Nicanor apertè Diodorum euocat, quasi de militibus cum eo disserturus, vt eis tutò discedendi facultatem concederet. Ille Nicanorem solum venire arbitratus, conscensa celoce remigabili, foedus icere paratus erat. Cùm autem appropinquasset, exiliens è caua naue Demetrius, celocem vnà cum ipsis hominibus submersit. Polyaen. lib. 4. Demetrius rex, Heraclide Athenis praesidij causa relicto, in Lydia versabatur. Duces Atheniensium, Herculi Cari, mercenariorum duci persuaserunt. vt portas noctu patefaceret, & milites Atticos reciperet, qui Heraclidem interficerent. Heraclides re cognita secit, vt aperta quadam parte duntaxat portarum, noctu reciperentur quadringenti & viginti viri. Quibus duo millia militum immisit, eos???; confecit. Polyaen. lib. 5. Antigonvs rex, cùm audisset Pithonem Mediae praefectum peregrinum exercitum conscribere, & pecunias colligere, eo consilio, vt defectionem faceret, simulabat se fidem non adhibere nunciantibus, inquiens: Ego verò nequaquam crediderim hoc agere Pithonem, cui ego quinq; millia Macedonu̅ armatorum atq; Thracum, & mille praefecturae custodes paraui, quos ei mitterem. His auditis, Pithon credit humanitati: & confestim venit ad recipiendum auxilia. Antigonus verò Pithonem in medium Macedonum introductum cepit, & punitum morte mulctauit. Polyaen. lib. 4. Idem in Cappadocia hybernabat. Defecerunt ab eo Macedonum armatorum tria millia. Hi collibus munitioribus occupatis, Lycaoniam populabantur, atque iam etiam Phrygiam. Antigonus tot homines morte mulctare, crudele & inhumanum putabat. Metuebat autem, ne se cum hostibus, quorum Lacetas principatum tenebat, coniungerent. Itaque misit ad eos Leonidam, vnum de suis ducibus, qui se participem defectionis praeberet. Illi hominem libenter receperunt, eum???ue ducem crearunt. Leonidas primùm eis persuasit, ne cum aliquo se coniungerent. Postea deduxit eos à collibus in locum equitibus idoneum, cùm ipsi carerent equis. Hîc adequitans Antigonus, Holciam, atque duos auctores defectionis comprehendit. Illi pro salute impetranda supplices illi se abiecerunt: qui promisit se eis discedendi facultatem permissurum, si quiete ac sine turba reuerti in Macedoniam vellent. His conditionibus domum regressi sunt. Polyaen. lib. 4. Arsames, defectione à rege facta, potitus maiore Phrygia, cum ijs qui contra eum ab rege missi fuerant, praelium conserere instituit. Praefectus equitum cum hostibus paciscebatur, se, cùm in aciem ventu̅ esset, ad eos transiturum. Arsames proditione cognita, per noctem ad praefecti equitum tabernaculum adiens, eum in quaestionibus examinauit. Qui cùm facinus confiteretur, equitum arma, vestes???ue alijs induendas dedit, quibus summam fidem habebat: & equitum praefecti armatura quendam alium Hipparchum instruxit: eis???; praecepit, vt cùm signum ab hostibus sublatu̅ cernerent, ad eos tra̅sirent, & obequitantes praetereuntes???; eorum agmen, à tergo conuersi, impetum in eos darent. His ita constitutis, à tergo impressionem faciebant. Arsames autem à facie exercitum adduxit. Hostes ordinibus dissolutis terga verteru̅t, & complures ex eis inter fugiendum perierunt. Polyaen. lib. 7. Rex Artaxerxes Oronti mandauit, vt Teribazum Aegypti satrapam vinctum sibi mitteret. Orontes (metuebat enim Teribazum) per insidias hominem cepit, hoc ferè pacto. Domus erat, quae specum profundam habebat. Super specu lectu̅ collocauit, varijs tapetibus ornatum. Vocat Teribazum, quasi colloquium cum eo habiturus. Teribazus ingressus, consedit, & per lectum in fossam delatus atque comprehensus, ad regem vinctus mittitur. Polyaen. lib. 7. Artaxerxes rex ad comprehendendum Tissapherne̅ misit Tithraustem, duas epistolas ferentem: vnam ad ipsum, de bello contra Graecos, summam omnium rerum ei permittens: alteram ad Ariaeum, vt eum cum Tithrauste comprehenderet. Ariaeus lectis literis, in vrbe Phrygiae Colossis, Tissaphernem vocauit ad communicanda consilia cùm de rebus alijs, tum in primis de Graecis. Ille nihil suspicatus mali, copias Sardis reliquit. Ipse verò cum trecentis delectis Arcadibus & Milesijs profectus, apud Ariaeum diuertit: iam???ue balneis opera̅ dans, acinacem deposuerat. Ariaeus cum famulis eum comprehendit, conclusum???ue, in currum obductum Tithrausti agendum dedit. Qui Celaenas vsque insutum duxit. Ibi abscissum eius caput regi tulit. Rex matri Parisatidi misit, quae maximè poenas ob Cyri mortem ab Tissapherne repetere cupiebat: Graecorum???ue omnium ferè matres aut vxores supplicium Tissaphernis probarunt, eò quòd Graecos fraude circumuenerat. Polyaenus lib. 7. Levcon bello contra Heracleotas, animaduertens aliquos ex trierarchis proditionem moliri, & transitionem ad hostes parare: comprehendi eos iussit, & Ad se, inquit, parum honestos sermones de ipsis deferri: verùm se fidem ijs non habere. Ne igitur, si fortuna & casus victoriam hostibus dedisset, ipsi in suspicionem criminis venirent, eos quiescere iussit: alios???; trierarchos in eorum locum suffecit. Familiaribus autem suspectoru̅, magistratus vicorum???; principatus co̅misit, quasi amico erga eos animo affectus. Cùm verò bello finem imposuisset: Iustu̅, in quit, esse, vt in suspectos inquisitio fieret, ne sine ratione fidem illis non habuisse putaretur. Qui cùm in curiam venissent vnà cum familiaribus, inclusos armata militu̅ manu, omnes ad vnum morte affici iussit. Polyaen. lib. 6. Idem cùm intellexisset sibi multos ciues insidias parare, conuocatis mercatoribus omnibus, tantùm pecuniarum à singulis mutuò accepit, quantum habebant: inquiens, hostes sibi per proditionem dedi. Mercatores promtis animis mutuò pecunias dederunt. Ille, conductis ipsis in aulam, confessus est hostium insidias: hortatus???; est, vt sui corporis essent custodes. Etenim tum demùm eos pecunias recuperaturos, si se incolumem & saluu̅ co̅seruassent. Quo factum est, vt pecuniaru̅ causa mercatores armis sumtis, alij corpus Leuconis stiparent, alij regiam tuerentur. Leucon horum, atq; amicissimoru̅, quos circa se habebat auxilio, participes coniurationis co̅prehensos, trucidauit: imperio???; pacato, pecunias reddidit. Ibidem. Seiles vt tria millia Petsaru̅, qui nouis rebus studebant, mortitraderet, finxit Seleucum per literas sibi grauiter minari: se verò ipsorum auxilio ad praeuertendam eius iram vti statuisse. Ad consilium igitur agitandum constituit, vt omnes in vicum quendam, nomine Rhaudam, conuenirent. Illi credentes eius sermonibus, venerunt. At ipse (erat enim palus sub vico profunda) in eo loco Macedoniam & Thracum equitibus trecentis armatis???; ter mille collocatis, praecepis, vt cùm peltam ferream tolli vidissent, excursione facta, omnes ibi collectos perimerent. Qui ostensa pelta excurrentes, tria millia Persarum ad vnum omnes conciderunt. Ibidem. Datames Car dux Persarum, à Persarum rege deficiens, Paphlagoniam & Ciliciam occupauerat. Audiens Pisidas quasdam copias aduersus se parare, filium eò Arideum cum exercitu mittit. Qui cùm in praelio cecidisset, prosiciscitur eò pater parua manu. Erat autem cum eo Metrobarzanes socer eius, praefectus equitum. Is desperatis rebus generi, ad hostes transfugit. Id Datames vbi audiuit, in vulgus edit Metrobarzanem suo iussu profectum pro perfuga, quò receptus faciliùs hostes interficeret. Quare relinqui eum non par esse, sed omnes confestim sequi. Quod si animo strenuo fecissent, futurum vt aduersarij non possent resistere, quum & intra vallum & foris caederentur. Hac re probata exercitum educit, Metrobarzanem persequitur, qui iam ad hostes peruenerat: Datames signa inferri iubet. Pisidae noua re commoti, existimantes perfugas mala fide composito???; fecisse, vt recepti essent maiori calamitati: primùm eos adoriuntur. Illi cur id fieret cu̅ ignorarent, coacti sunt cum eis pugnare ad quos transierant, ab his???; stare quos reliquerant. Quibus cùm neutri parcerent, celeriter sunt concisi. Probus in eius vita. Aborzvs cùm à tribus millibus hominum Persidem incolentium sibi insidias parari sensisset, eos ablegauit, additis viaru̅ ducibus, qui deduxerunt eos in locum quendam Persidis nomine Comastum. Ibi vicoru̅ insignis multitudo, hominum???; magna frequentia, multa???; diuersoria. Cùm autem alius apud alium hospitem diuerteret, fortissimo praesidio vicos cingente, quilibet hospes suum hospitem inebriatum occidit. Corpora verò trium millium terrae mandata per noctem, de???; medio sublata sunt. Polyd. lib. 7. Agathocles cùm rescisset, à Tisarcho, Antropino & Diocle sibi insidias parari, accersiuit eos, magnum???ue exercitum ipsis commisit, vt egressi sociae cuidam ciuitati, quae ab hostibus oppugnabatur, auxilio venirent: Et cras, in quit, in Timoleontium conueniemus cum armis & equis, omnem???ue expeditionem ordinabimus. Illi lubentibus animis haec receperunt, quòd etiam se militares copias ad aggrediendum regem habituros putabant. Postridie cùm in Timoleontium conuenissent, Agathocles signum ad eos comprehendendos de [1807] dit. Reliqui audito signo, Dioclem, Tisarchium & Anthropinum cum vniuerso satellitio ad ducentos confoderunt: omnes???ue, quotquothis opem vellent adferre, simul neci dederunt, non minus sexcentis. Polyaen. lib. 5. Hermocrates Syracusijs factionem mouentibus, & magnam seruorum manum colligentibus, ad ducem ipsorum Sosistratum misit legatum, vnum ex praefectis equitum Daimachum, cum quo intercedebat ei vsus & amicitia: nunciantem, duces admirantes fortitudinem ipsius, in animo habere omnes liberos dimittere, omnibus???ue arma & aequalem commeatum tribuere: ipsum verò Sosistratum in ducum consortium assumere, atque iam veniret, consilium cum ducibus de communibus rebus capturus. Sosistratus amicitia Daimachi fretus, assumtis viginti seruis praestantissimis, venit ad ipsos. Quibus comprehensis, & in vincula coniectis, Hermocrates cum sexcentis armatis egressus, cùm seruos cepisset, eis iurauit per suam fidem, nihil ipsis periculi futurum, si quilibet ad suum dominum redisset. Persuasi redierunt. nam ferè trecenti ad Athenienses transfugerant. Polyaenus libro primo. Tvllvs Hostilius, cognita Metij Suffetij Albanorum dictatoris proditione, eo praelio, quod contra Veientes & Fidenates gessit: cum patribus consilium cepit Albae diruendae, quae aemula esset Romae. Ergo Albanis in castris existe???tibus, misit eò M. Horatium cum cohortibus, qui ciuitatem incenderet & euerteret. Sic vrbs ciuibus exhausta, sola aequata est, quadringentesimo fermè anno, ex quo ab Ascanio est condita. Halicarnasseus Dionysius quingentos minus tredecim stetisse annos, vno atque altero loco significare videtur, triginta in Latio coloniarum matrem. Albae excidio Roma aucta est, duplicatus???ue ciuium numerus: Caelius mons, quo laxiùs incoleretur, vrbi additus, vbi Tullus sibi regiam cepit. Albani genere & opibus illustres in patres leguntur, Iulij, Seruilij, Geganij, Curiatij, Cloelij, adduntur à nonnullis Metilij & Quintilij. Ipsum verò Metium Dictatorem, dissimulato proditionis crimine, in populi concionem productum, capitis???ue damnatum, quadrigis dilacerandum obiecit. Sabellicus lib. quarto Enneadis 2. L. Pinarivs in Sicilia praesidio Hennae praepositus, claues portarum, quas penes se habebat, reposcentibus magistratibus Hennensium, quòd suspectos eos tanquam transitionem ad Poenum pararent, habebat, petijt vnius noctis ad deliberationem spacium: indicata???ue militibus fraude Graecorum, cùm praecepisset, vt parati postera die signum expectarent, prima luce assistentibus militibus redditurum se claues dixit, si idem omnes Hennenses censuissent. Ob eam causam vniuersa multitudine conuocata in theatrum, & idem flagitante, manifesta deficiendi voluntate, signo militantibus dato, vniuersos Hennenses cecîdit. Front. lib. 4. capite 7. & Polyaenus libro octauo. Hanno, Carthaginensium imperator in Sicilia, cùm comperisslet Gallorum mercenariorum circiter quatuor millia conspirasse ad transfugiendum ad Romanos, quòd aliquot mensium mercedes non receperant, animaduertere autem in eos non auderet metu seditionis: promisit dilationis iniuriam liberalitate pensaturum. Quo nomine gratias agentibus Gallis, per tempus idoneum datis pollicitis, fidelissimum dispensatorem ad Otacilium Coss. misit: qui tanquam rationibus ???nteruersis transfugisset, nunciauit nocte proxima Gallorum, quatuor millia, quae prae datum forent missa, posse excipi. Otacilius nec statim credidit transfugae, nec tame̅ rem spernendam ratus, disposuit in insidijs lectissimam manum suorum. Ab ea Galli excepti, dupliciter Hannonis consilio satis fecerunt: & Romanos caeciderunt, & ipsi interfecti sunt. Frontin. lib. 3. cap. 16. Hannibal simili consilio transfugas vltus est, Nam cùm aliquos ex militib. sciret transfugisse proxima nocte, nec ignoraret exploratores hostium in castris suis esse, palàm pronuntiauit: non debere transfugas vocari solertissimos milites, qui ipsius iussu exijssent ad excipienda hostium consilia. Auditis quae praenunciauerat, retulerunt exploratores ad suos. Comprehensi à Romanis transfugae, amputatis manibus remissi sunt. Ibidem. Elerichvs, Bulgarorum princeps, intelligens à suis familiaribus se prodi, in hanc sententiam Constantino Copronymo Imp. scribit: Constitui profugere & me ad te récipere. Itaque mihi omnia tuta fore, literis missis confirma: ac significa quos hîc habeas amicos, vt eorum fidei me credens, vnà cum ipsis ad te perueniam. Qua fraude Bulgari Copronymus circumuentus, nomina amicorum perscripsit: quos Elerichus omnes perdidit. Cedrenus. Hugo, Lotharij regis ex Valdrada pellice filius, Lotharingia occupata, ne à Germanis Francisve illo regno pelleretur, omnia miscere conatus, persuasit Godefredo Normannorum regi, sororis suae Aegidiae viro, vt aes militare ex Augusti Caroli Crassi fisco petat: sperans, siue eo negato hostes ex amicis ea repulsa futuros Germanis Normannos: siue concesso, Augusti milites factos, in medias Imperij prouincias vbi videretur penetraturos. Et vt sanctum fidei necessitudinis???ue pignus intercederet, simul Normanni sua tutarentur, partem Lotharingiae dotis ergô sorori Godofredo???ue attribuit. Sensit artem Carolus. Normannum regem aes militare sibi suis???; petentem, ad colloquium composito loco tempore???ue euocatum, positis insidijs aduenientem intercepit, & occidit: ac paulò pòst Hugonem auxilijs destitutum, captum, luminibus priuauit. Aemilius lib. 3. Florentissimis suis suorum???; rebus Henricus I. Francorum rex decedens, filijs tutorem dedit Baldvinvm, comitem Flandriae, virum integerrimum, & fidei sapientiae???; perspectissimae. Caeteri Franci proceres in rerum procuratione administratione???ue Flandrum versari, aequissimo animo ferebant. Vasconum mens Iababat, alieniores à Flandro erant: vereri se dicebant, ne tutelam pupilli sui, suum regnum faceret, si vni omnia libera concessa???; sint: quòd soror regis ei nupserat, ne regnum appeteret. Sed cùm etiam regem in potestate haberet, eius nomine delectu̅ religionis simulatione indixit, quòd à Saracenis barbara???; religione Hispaniam magis quàm vnquam antè euastari diceret, futurum???ue, nisi quis anteuertat, vt edomita Hispania in Galliam transeant. Velut ad sacrum bellum libenti animo in armis nobilitas praestò affuit. In Vasconiam ductae copiae quasi Pyrenaeum transmissurae. Tunc fama euulgata est, Hispaniae vniuersae agros vstos partim Saracenorum in Hispanos, partim horum in illos igne, nec eam commeatus inopem exercitus externos alere posse, vix???; domesticas copias tutari. Deposita igitur illarum rerum simulatione, vires conuersae sunt in Vasconum consilijs opprimendis. Ad officium conuenêre, iureiurando se tutori pupillo???ue deuinxêre. Procerum liberi per speciem honorum aulicae???ue gratiae ac potentiae pro obsidibus abducti. Exercitus sacrae militiae nomine auctoratus, re infecta, ac ne viso quidem hoste dimissus. Haec res consilio arte???ue magis quàm armis ingentem maiestatem Flandro conciliauit, & ad exemplum caeteros incendit. Aemilius lib. 3. Lvdovicvs XI. Francorum rex, conspiratione procerum grauiter pressus, auxilia externa implorare coactus fuit. Legatos misit in Italiam ad Franciscum Sforciam. Is quingentos equites cataphractos, & tria millia peditum conscribebat, sed multò magis interea consilio iuuit, quo vsus rex propè sedens vicit: Ne maiestatem suam ludibrijs fortunae praelijs???ue vltrà committeret. In dissimili sua cuiusque causa singulis eorum suam spem obijceret, nihil denegaret: ita vniuersam illorum rem retrò ituram. Hac arte disiecto praesenti belli conatu, caetera procliuia rebus è sententia componendis, ac maiestatis regiae sanciendae fore, Rex quoque suopte ingenio vafer, ne praescriptio publici, quod in ore semper hostes habebant, à se populares abalienaret, illis reconciliaret, secundùm pugnam Lethericam Coruolio Lutetiam reuersus, in modum propè priuati hominis se demittens, neminem à latere suo arcebat: conuiuia ciuium ipse inibat: coetus frequentes habens, dictitabat sentire se quàm magnum onus regnum sit: nec se, nec quenquam vnum illi ferendo esse: delectum virorum sapientum sanctorum???ue ac rerum peritorum sibi habendum videri, ad quod concilium de summis rebus referat, communi???ue saluti amplitudini???ue prospiciat. Hoc blandimento vrbi Regiae temporis gratia ostentato, potiùs quàm dato, relicto???ue in ea praesidio, in Normanniam ad animos & ibi confirmandos, nobilitatem???; armandam profectus est. Aemilius lib. 10. MILITES OBEDIENTES ET DILIGENTES REDDERE, IN GENERE. Obedientia militum cùm se latißimè diffundat, in specie quidem exempla ex Tit. Militum robur laboribus firmare, fol. 1769. item, Animare milites ad pugnam, petantur, fol. 1785. in genere verò ex Tit. Magistri rei militaris, fol. 1651. & seq. Thracia gentes, habet Cerronias & Scaeboas. Hi co̅suetudinem habent, vt Iunonis sacerdotibus in bello ducibus vtantur. Erat eis sacerdos & dux Cosingas. Thraces ei parêre recusarunt. Cosingas scalas plurimas ingentes???ue ligneas aedificauit: alias???ue alijs imposuit. Fama erat, eum in coelum ad Iunonem ascendere in animo habere, ac Thraces accusare, quòd obedientiam praestare nollent. Thraces stupidi & inertes, metuentes ducis in coelum ascensum, suppliciter obsecra [1808] bant, & iuramento se obstringebant, imperata eius omnia se promtè facturos. Polyaenus lib. 7. Alexander Magnus aetiuo tempore execitum praeter fluuium, in cumbentibus hostibus, duxit. Conspicatus autem milites sitire, & in flumen oculos intendere, ne bibentes ordinem dissoluerent, neq; profectionis celeritatem impedirent, praeconem iussit proclamare: Contineamus nos ab hoc flumine, nam aquam habet mortiferam. Illi metu commoti, abstinebant, & iter accelerabant. Alexander perfecto itinere, & castris positis, ipse cum ducibus apertè de fluuio bibit. Ridentes milites, & causam doli animaduertentes, sine metu è fluuio aquam hauserunt. Polyaen. lib. 4. Eidem, victa Asia, Macedones molesti erant, & graues, atque omnia per vim ab eo volebant extorquere. Qui mandauit, vt armati Macedones seorsim à caeteris starent, è regione verò Persae. Qui cùm discessissent: Deligite, inquit, Macedones ducem, quem volueritis: ego verò Persis vtar militibus. Si viceritis, faciam omnia quae volueritis: sin victi fueritis, experti vos nihil per vosmetipsos posse quidem, quietem agite. Hoc stratagema Macedones perterruit, atque in posterum modestiores reddidit. Ibidem. Nemini in Romana militia extra ordinem, etiam in prouocantem, contra imperium pugnare licuit. Idem Macedonibvs, quibus iniussu ducis, aut arma capere, aut in ordines ire vetabatur. Nisi militari sacramento miles adscriptus foret, hostem gladio petere, aut militare, minimè fas erat: perinde???; in eum militaris animaduersio fuit, qui hostem militiae sacramento non adscriptus occideret, aut qui classico reuocatus, tardiùs paréret, quàm qui ciuem aut socium iniuria occidisset. Ideo laudasse Cyrus dicitur militem, qui cùm hostem interfecturus, gladium eduxisset, classico receptu audito, ictum cohibuit, & hostem dimisit, Alex. lib. 1. cap. 20. Erat Romanae militiae vetus constitutum, ne miles sine commeatu ab signis abeat, néve praesidio decedat, néve locum relinquat, aut è castris effugiat, neu discedat longiùs: sed explorato, & sub signis atque sub sidijs posiris non modò in aciem prodeat, sed lignatum & pabulatum vadat: omnia deniq; velut si coram hoste cauta praeuisa???ue sint. Vt???ue milites die simul ac noctu iuxtà parati instructi???ue ad nutum imperium???; praestò sint. Qui contrà fecerat, aut ignominia nota???; afficiebatur, aut seuera correptione capite luebat. Alex, libro primo, capite vigesimo. Miles quidam Lucanus delatus erat apud Q. Fabivm Maximum, extra castra subinde amore mulieris pernoctare: caetera virum esse in armis eximium intelligens, comprehendi imperauit clàm amicam eius, atque ad se trahi, Vt attracta est, accito illi: Haud fefellit me, inquit, contra disciplinam militarem extra castra te pernoctasse. Neque verò etiam virtutes antè ignoraui tuas. Igitur factis tuis strenuis, quam commisisti, con dono fraudem. Posthac manebis nobiscum: habeo enim erpromissorem. productam???ue mulierem tradidit ei. Plut. in Apophthegmatibus. Cn. Pompeius à Sylla in Siciliam missus, milites cùm acciperet in itinere flagitia committere, gladios eorum obsignauit. Qui signum amouisset, in eum duriter consuluit. Plutarchus in Pompeio. SEDITIONEM CASTRENSEM PROHIBERE NE ORIATVR. ob Stipendia non solvta. Iphicrates, quando non poterat dare stipendia, ducebat milites ad inhabitata loca & litora, vt quàm minimum absumerent. Sin abundaret pecunijs, ducebat ipsos in ciuitates & loca florentia, vbi celerrimè consumto stipendio, facere praeclarum aliquid ob inopiam pecuniae cogerentur. Non autem permisit eos otium agere. Sed cùm bellum non esset, semper aliquid negotij dedit: & iussit aut cuniculos in terram agere, aut fossas ducere, aut arbores secare, aut castra transferre, aut vasa transmutare, quòd in otio nouas res moliri existimaret. Polyaenus lib. 3. Idem in inopia pecuniarum constitutus, tumultuantibus militibus, & communem concionem postulantibus, viros peritos Persicae lingue, stolis Persicis indutos, iussit frequentissima concione superuenire, & accedentes barbaricè nunciare: In propinquo sunt quipecunias adferunt: nos verò praemissi sumus, vt hoc significaremus. Itaque milites concionem dimiserunt. Ibidem. Timothevs circa Corcyram bellum gerens, exiliter satisfaciens militibus, petentibus quidem stipendium inobedientibus, & ad inimicos deficere se vele asserentibus, coetum congregauit: ac dixit, non posse propter hyemem ad se peruenire argentum, cùm tanta esset sibi copia. Quapropter solutionem trium mensium, quam priùs soluerat, se illis dono dare. Illi suspicantes nunquam Timotheum tanta munera eis daturum, nisi reuera ab eo expectarentur pecuniae, quieuerunt à petendo stipendio, donec voto potitus est. Arist. in Oeconomicis. Philippvs rex Macedonum & Menegetes pancratiastes in palaestra versabantur. Milites interea circumstantes, ingenti vociferatione stipendia flagitabant. Philippus cùm non haberet, accessit, sudore diffluens, puluere respersus, atque arridens eis: Rectè, inquit, dicitis, ô commilitones: verùm ego quoque nunc ob eam causam aduersus Barbarum vngor, vt cumulatè vobis gratias rependam. His dictis, manibus plaudens, per medios eos cucurrit, atque seipsum in piscinam abiecit. Quam rem Macedones ridebant. Philippus vsque eò se immergere contra pancratiastem, & faciem conspergere non antè destitit, quàm milites defessi discederent. Huius stratagematis Philippus inter pocula persaepe mentionem faciebat, quòd iucundissimo ludibrio instantes repulisset. Polyaen. lib. 4. Datames, cùm à militibus stipendia plurium mensium flagitarentur, conuocauit eos in concionem, & se multas habere pecunias affirmauit in loco trium dieru̅ itinere distanti: Quare summa contentione ad eum festinemus, inquit. Crediderunt milites, atque secuti sunt. Cum???ue vnius diei itinere abessent, iussit eos in isto loco manere, & quietem capere. Assumtis autem secum camelis & mulis, cùm peruenisset ad templum opulentum, accepit talenta argenti triginta. Haec camelis & mulis imposita deuexit ad exercitum, paucis???ue impletis vasis, alia multa ad similitudinem impletorum comparauit: cum???ue aliquot impleta militibus ostenderet, in bonam spem adducebantur, & affatim suppetere pecunias existimabant. At ille, Amesum profectos numisma cudere dicebat oportere. Amesus autem aberat multorum dierum itinere, regionem???ue difficilem ad hybernandum habebat. Totam igitur hyemem milites salaria flagitare cessarunt, Polyaenus lib. 7. Aristot. in Oeconomicis hoc Didali Persae tribuit. Dionysivs milites aetate prouectiores priuare stipendijs volebat. Ea re iuniorum etiam indignationem commouit. Ille cognito tumultu concionem conuocat, & in hanc sententiam verba facit: Iuniores in periculum pugnae colloco, seniores ad praesidia munitionum, aequale salarium merentes. Experimentum autem fidei exhibebunt, munitiones???ue summa cura tuebuntur, atque minùs operis facient. Ea res summam omnibus laetitiam attulit. Itaque omnes à se mutuò distrahebantur. Postquam verò multitudo in varias partes discessit, & in singula praesidia pauci diuisi, tum singulis veteranis ademit stipendia, cùm non ampliùs auxilium aliquod in multitudine paratum haberent. Polyaenus libro quinto, & Frontinus lib. 1. cap. 8. OB QVASVIS ALIAS CAVSAS. Socij Spartanorum, bello Boeotico, fremebant nulla premente necessitate ita enecari se, qui huc atque illuc singulis annis paucos tam multi sequerentur. Hîc Agesilavm regem memorant ad detegendum eorum numerum hoc machinatum. Omnes socios iussit promiscuè considere, seorsum autem Lacedaemonios solos: inde pronunciari, vt figuli primi exurgerent, vbi hi consurrexêre, mox excitauit fabros aerarios, hinc materiarios, pòst aedificatores, & reliquos per singula artificia. Ita cuncti propè socij surrexerunt: ex Lacedaemonijs nemo, quippe vetitum his fuit artem exercere & discere vilem. Ibi arridens Agesilaus: Videtis, inquit, socij, quanto nos quàm vos plures milites praebeamus? Plut in Agesilao, & Polyaen. libro secundo. Ephori audientes, cum Parthenijs signum esse compositum, vt cùm vellent incipere tumultum, è medio foro lutum proijcerent, praeconem iusserunt proclamare: Qui lucum tollere vultis, ex foro discedite. Hoc promulgato, continuerunt se qui consilij participes erant, quòd rem praecògnitam esse viderent. Polyaenus lib. 2. Cn. Pompeivs, trucidato ab exercitu Mediolani senatu, ne tumultum moueret, si solos euocasset nocentes, mixtos eis, qui extra delictum erant, venire iussit. Ita & noxij minore cum metu, quia non segregati, ideo???ue non ex causa culpae videbantur accersiri, comparuerunt: & illi quibus integra erat con scientia, custodiendis quoque nocencibus attenderunt, ne illorum fuga exercitus inquinaretur. Frontinus lib. 1. cap. 9. SEDITIONEM CASTRENSEM IAM ORTAM COMpescere. Seditiosos Milites reconciliare, vel circumuenire. Theognis, Atheniensium dux, videns milites de ducibus & ordinibus disceptare: noctu quosdam equites ac duces misit, praecipiens, vt quasi hostes in alio quodam loco se osten derent, in quo maximè conspici ab exercitu possent. Quibus apparentibus, Theognis cum tumultu ac perturbatione milites ipsos, quasi iam hostes in conspectum venissent, iusta loca capere iussit. Illi metu hostiu̅ adducti, contentione deposita, pristinos ordines constituerunt. Qui cùm ordines struxissent, Theognis hostes amicos & socios esse fatebatur: Vos autem, inquit, in posterum ordinibus absq; seditione factis, eam stationem tenete, quam vobis ipsi dedistis. Polyaenus lib. 5. Evdocimvs, videns milites inter se tumultum mouere, cùm se dare discordiam nullo modo posset, iam???ue etiam armis se mutuò peterent: currentibus nuncijs mandauit, vt proclamarent hostes aduentare, ac vallum discerpere velle. Qui metu hostium abstracti, seditionem reliquerunt: in???ue suum locum quisq; recurrens, vallum tuebantur. Ibidem. Epaminonda Spartam petente, cùm Agesilavs rex moenibus se contineret: Lacedaemone quidam iampridem peruersi & tetri homines ad duce̅tos globo facto occupant Hissorion (Dianae id templum est) munitum & firmum locum. In quos irruere cùm extemplò Lacedaemonij vellent: veritus Agesilaus seditionem, imperat reliquis, vt quiesca̅t. Ipse pallio amictus, & vno comitatus seruo accedit, clamans, Secus eos edictum accepisse. Neq; enim huc coire, neq; omnes se iussisse: sed partim illuc; ostendens alium locum, partim aliam in partem vrbis. Quo audito laeti, fallere rati, ac distracti ad loca, quae ille demonstrauerat, discedunt. Hissorio (Polyaenus lib. 2. habet Esorio) Agesilaus illicò accitos alios imposuit. Ex illis, qui conspirauerant, ad quindecim corripuit, & nocte necauit. Maior inde derecta coniuratio & conciliabulum ciuium Spartiataru̅ ad res nouandas clàm in certas aedes coëuntium: quos & iudicio persequi tanto in motu, & conniuere insidiantibus anceps erat. Quare deliberatione cum ephoris habita, Agesilaus, & hos quoque indicta causa occidit, cùm supplicium de Spartiate ante eam diem nisi audito nullo sumtum fuisse. Plut. in Agesilao. Irrumpente in Graeciam Xerxe, & iam tenete Thessaliam, Themistocles missus fuit cum classe ad Artemisium, vt fauces illas tueretur. Hîc Graecis Eurybiadi & Lacedaemonijs deferentib. imperium: Atheniensib. autem, quòd nauium numero reliquos vincerent fermè vniuersos, detrectantibus alijs parêre: perspiciens Themistocles discrime̅, cùm ipse cessit Eurybiadi imperío, tum Athenienses placauit: recipiens ijs, si se viros fortes praebuissent in bello, effecturum se, vt Graeci vltrò summam rerum ipsis essent in posterum delaturi. Qua re apparet potissimam causam eum Graeciae fuisse salutis, & praecipuè ad gloriam Athenienses prouexisse, vt qui virtute hostibus, socijs antecelluerint facilitate. Plut. in Themistocle. Antigonvs rex mercenarios milites Gallos certo stipendio conduxit, quibus Bedorius prae erat, promittens vnicuiq; Macedonicum aureum se numeraturum, datis de stipendio vadibus viris ac pueris nobilissimis. Pugna commissa, Galli salariu̅ repetebant. Antigonus singulis thyreaphoris mercedem persoluit. Galli etiam inermid. & mulieribus ac liberis stipendia flagitare: hoc enim esse, Vnicuiq; Gallo. Summa verò pecuniae, si bellatores tantu̅ acciperent, triginta talentorum erat: sin cu̅ imbellibus, centum. Discedit Gallicus exercitus, & se vadibus mortem allaturum minatur. Antigonus metuens vadibus, legatu̅ ad eos mittere, & quantascunq; pecunias peterent, se daturum polliceri: saltem mitterent aliquos, qui aurum numeratum capiant. Qui summo gaudio affecti propter multitudine̅ pecuniae, primates Gallorum, quibus adferendi auri negotium committerent, miserunt. Antigonus, comprehensis ijs, qui venerant: Non aliter, inquit, se eos viros Gallis redditurum, nisi suos priùs recepisset. Galli summo studio suos redimere cupientes, redditis vadibus, tum deniq; legatos receperunt, atq; cum eis triginta talenta. Polyaenus lib. 4. Campani & Suessani à Rom. petierant, vt praesidia aduersus Samnitium excursiones in suas vrbes mitterent. Quod quu̅ facilè impetrassent, agri amoenitas, & ciuitatis luxus, ia̅ inde ???arum disciplinae militari vtilis, milites deliniuit, vt coniusatio inita sit inter milites Capuae vi occupandae: vt Campani suo iipsi exemplo opprimerentur, quo veteres inde colonos expulissent. Et iam atrox instabat facinus, quum Martivs Rutilius consul, cui Campana prouincia euenerat, postquam ad exercitum venit, comperit???, per Tribunos militum, quae consilia essent hybernorum tempore inter milites inita, noc rem procul à seditione abesse: facta spe futurorum in sequentem annum hybernorum, ex suis praesidijs milites in castra traduxit: inde seditiosam multitudinem exonerare adortus, alios alia de causa domum ablegare cepit, & in primis coniurationis capita. Nec res ab initio animaduersa. Veru̅ vbi, qui missi fuerant à patrib & altero consule retinebantur, nec in castra patêre illis reditum viderunt: perculsi milites, qui eius fuerant consilij conscij, ne causam Romae dicere cogerentur, atq; iudicium subire: secessione facta, sub longae Albae iugo castra fecerunt, & T. Quintium, qui ob vulnus bello acceptum inutilis factus, in Tusculano agro villicabatur, noctu oppressum in castra pertraxeru̅t: ibi capitalibus minis, nisi iniu̅ctum munus reciperet, perterritum, ducem constituêre. Nec mora deinceps fuit, rapto agmine Romam tendunt, irrupissent???; primo accessu in vrbem, ni Valerium Coruinum in se dictatorem creatum, cum exercitu appropinquare audiuissent. Ad octauum lapidem Appia via consederunt, nec ita multò pòst dictator affuit. Et iam stabant aduersae inter se acies, quum signorum aspectus, & memoria patriae, militum iram permulsit. Hîc Dictator tempestiua ad pacem vsus hortatione, iussis omnib. bono animo esse, citato equo Romam deuectus, patribus auctoribus in luco Petilini ad populum tulit, ne cui ea noxa fraudi postea esset, ne serio iocóve secessio illa cuiquam postea exprobraretur, ne nomina ipsoru̅ militum delerentur, nisi ipsis volentibus. Sab. lib. 3. Enn. 4. Expugrata Carthagine noua, P. Scipio ob bene nauatam operam collaudatis donatis???; militibus, cu̅ ei, qui primus murum ascenderat, muralis corona danda esset, & conte̅tio inter duos milites orta, omnem propè exercitum in certamen traxisset: extemplò concione aduocata, compertum se habere dixit, ambos pariter murum ascendisse, atq; ambos coronis muralibus donandos esse. Quo factum est, vt omnis contentio, quae iam ad summum peruenerat, tolleretur. Auctor vitae Scipionis. A. Manlivs Coss. cùm comperisset, coniurasse milites in hybernis Campaniae, vt iugulatis hospitibus, ipsi res inuaderent eorum: rumorem sparsit eode̅ loco hybernaturos: atq; ita co̅iuratorum consilio turbato, Campaniam periculo liberauit, & ex occasione nocentes puniuit. Frontinus lib. 1. c. 9. L. Sylla, cùm legiones ciuium Romanorum perniciosa seditione furerent, properè annunciari iussit, hostem adesse, & ad arma vocantium clamorem tolli, signa canere. Sic discussa seditio est, vniuersis aduersus hostem consentientibus. Idem. C. Ivlii Caesaris milites seditionem per decem annos Gallicis bellis nullam omnino mouerunt, ciuilibus aliquas: sed vt celeriter ad officium redierint, nec tam indulgentia ducis, quàm auctoritate. Non enim cessit vnquam tumultuantibus, atque etiam obuiam semper ijt: & nonam quidem legionem apud Placentiam, quanquam adhuc in armis Pompeius esset, totam cum ignominia missam fecit: aegre???; post multas & supplices preces; nec nisi exacta de sontibus poena, restituit. Decumanos Romae cum ingentibus minis, summo???ue etiam vrbis periculo missionem & praemia flagitantes, ardente tunc in Africa bello, neque adire cunctatus est, quanquam deterrentibus amicis, neque dimittere; sed vna voce, qua Quirites eos pro militibus appellarat, tam facilè circumegit & flexit, vt ei milites esse confestim responderint, & quamuis recusantem, vltrò in Africa̅ sint secuti: ac si quaq; seditiosissimum quemq;, & praedae & agri destinati tertia parte multauit. Suetonius. Idem, si tumultuari videret milites, expectari ab hostibus maiores copias non solùm non inficias ibat, sed vehementioribus verbis etiam augens & amplificans, eos confirmabat, vt aduersus plures fortiùs dimicandu̅ putarent. Polyaenus lib. 8. Sueno III. Danorum rex, bellum contra Sverchervm Sueonum regem mouebat. Sueones Ioannem Suercheri F. belli auctorem trucidarant. Suercherus, ne praesentia sua iritatos plebis animos magis exacerbaret, prudentissimo vsus co̅silio, nequaquam seipsum ducem in eo bello praebuit, sed (vt Saxo fatetur) totam belli summam agrestium multitudini credidit, constitutis???; super eam praefectis, ipse se intra arces continebat, futurum ratus, vt rex Danus ab agrestibus magis, quàm à nobilibus superaretur. Danus ergo, cùm videret agricolas vndiq; ad bellum paratos, celeriùs quàm venerat, in Daniam redijt, relicto post se exercitu, qui à Finuidianis deletus est, nobilissimi iuuenes à rusticis sub glaciem Niceae amnis submersi. Io. Magnus lib. 18. cap. 19. AVXILIA COMPARARE, CONSERVARE, INSTRVERE, EXERCERE. Puta Dei, Angelorvm. Vide Tit. Bella diuino auxilio confecta, fol. 1050. item, Proces exauditae: quatonus pietate & religione Dei fauor conciliatur, f. 3135 Eqvorvm. Eqvitatvm comparare. Eqvos deligere, animare, exercere, tueri. Arabes camelis loco equorum vtuntur pernicissimis. Cùm Xerxes contra Graecos exercitum duceret, equitum habuit octoginta millia. Arabes in vltimo locauit, ne equitatus consternaretur. Equi enim camelos aspicere non sustinent. Herodotus lib 7. Evmenes ab Antigono obsessus in arce Nora Lycaoniae, quia militibus eius per obfidionem praecipuè erat loci angustia infesta, exiguis in tectis & loco in ambitu duo stadia pate̅ti versantibus: qui nulla subacti exercitatione cibum capiebant, pabulum???ue obijciebant equis otiosis: quo non solùm languorem illis abstergeret otio marcesce̅tibus, verumetiam, si ad fugam offerretur opportunitas, planè expeditis vteretur: tectu̅ hominibus, quòd in castello erat amplissimum, cubitos lòngum quatuordecim, attribuit ad ambulationem, praescribens gradum vt sensim intenderent. Equos singulos magnis loris ad fastigium tecti religatis succinctos ex partibus anterioribus euehebat, & leniter per trochleam sustollebat, vt posteriorib. pedibus insisterent solo, anteriorum summis vngulis attingerent id. Ita suspensos assiste̅tes equisones stimulabant clamoribus pariter & flagellis. Illi ardore & ira repleti posterioribus subsiliebant & tripudiabant pedibus, sublimiorib. verò prioribus affectantes insistere, ac solum pulsantes totum contendebant corpus, sudore???; manabant & suspiria mittebant. Ita non malè vel ad agilitatem, vel ad robur exercitabantur. Hordeum obijciebat his elixum, vt & perficerent id citiùs. & concoquerent meliús. Plut. in Eumene, & Frontinus lib. 4. cap. 7. & Diodorus Sic. lib. 18. Idem à Perdicca contra Neoptolemum in Armeniam missus, contra phalangem Macedonicam praesidium confecit manu̅ euqstrem, prouin cialibus, qui equis erant assueti, vectigalia remittens, & immunitatem dans. Equos etiam emit, quos distribuit ijs, quibus ex comitatu suo maximè fidebat, largitionib. muneribus???; animos eorum inflammans, corpora???; itineribus faciendis exercens ac laboribus. Vnde illi Macedones obstupuerunt, hi redditi sunt alacres: vbi exiguo spacio viderunt apud eum coactos equites non minùs sex millia trecentos. Plut. in Eumene. Galli, duce Brenno, in Graecos expeditionem susceperu̅t, peditum centum & quinquaginta millia. Equites vicies mille, & quadringenti, omnes ad pugnam idonei. Nam verior numerus fuêre supra sexaginta equitu̅ millia, ampliùs mille ac CC. Singulos enim equites famuli sequebantur duo in equis & ipsi, & equestrium artium maximè gnari. Ij praeliantibus dominis, in extrema acie consistentes, ei erant vsui, vt si fortè equus esset amissus, statim suum submitterent: si vir concidisset, serrus in eius locum succederet. Quòd si vtrunq; belli impetus euertisset, iam praestò erat tertius, qui pro demortuis locum teneret. Iam verò si vulnera primarius ille accepisset, è secundarijs alter ex acie illum subducebat, alter verò saucij vicem obibat. Haec, vt mea fert opinio, qpud Gallos ad imitationem Persarvm militiae fuit instituta. Nam & illi selectos habent milites decles mille, quos Immortales vocant. Tantum interest, quòd commisso demùm praelio illi succenturiant. Galli in ter pugnandum integros vel caesis vel saucijs supplemento esse iubent. Atq; hanc quidem equestris pugnae institutionem voce patria Trimarcisiam nominant: equum enim Marcam appellant. Pausanias in Phocicis. Agesilavs in Phrygia contra Tissaphernem bellum ducens, cùm esset ab equitatu inferior, & iecur esset sine capite inuentum: recepit se Ephesum, atque equitatum ibi conscripsit: edixit???; pecuniosis, si militiam detrectarent, vt pro se quisque equum & vicarium darent. Multi id fecerunt. Ita factum breui, vt Agesilaus pro vilibus peditibus frequentes haberet & fortes equites. Conduxerunt enim hi, qui abhorrebant à castris, cupidos belli, & qui nolebant equites esse, eos qui desiderabant. Quippe comme̅dandum dicebat ille Agamemnone̅ esse, qui pro bona equa Aetha homini imbelli & diuiti militiae vacationem dedisset. Plut. in Agesilao & Laconicis. Locus autem est apud Homerum Iliad. ???. [Greek words]. Tarqvinivs aduersus Sabinos, cuncta̅tes equites, detractis frenis, concitatis???; equis procurrere & perrumpere aciem iussit. Frontinus lib. 2. c. 8. P. Scipio maior, ex Sicilia petens Africam, cùm ex fortissimis peditibus Romanis trecentorum equitum numerum implere vellet, neq; tam subitò posset eos instruere, quod temporis angustiae negabant: sagacitate consilij assecutus est. Namq; ex ija iuuenibus, quos secum ex tota Sicilia nobilissimos & ditissimos, sed inermes habebat, ad se vocatos trecentos, speciosa arma & electos equos quamcelerrimè expedire iussit, velut eos continuò secum ad oppugnandum Carthaginem aduecturus. Qui cùm imperio, vt celeriter, ita longinqui & periculosi belli respectu solicitis animis paruissent, remittere sese Scipio illam expeditionem si arma & equos militibus suis tra dere voluissent, edixit. Rapuit conditionem imbellis ac timida iuuentus, in strumento???ue suo cupid è Rom. cessit. Ergo calliditas ducis prouidit, vt si quod protinus imperaretur, graue priùs: dein de remisso militiae metu, maximum beneficium fieret. Val. Max. lib. 7. c. 3. Andreas Perusinus (qui postea à cognomine familiae Brachius fuit nuncupatus) cùm à Camerto vrbe, depulsis Caroli Malatestae copijs, ipse cum parte tantùm copiarum sequeretur, reliquo pecorum praeda captiuis???ue atque alijs rebus impedito exercitu: & in eo hostes bene gerendae rei occasionem viderent, si ipsi Apennini iuga priores occupassent: cùm lassos iam equos vltrà vel calcaribus, vel alia vrgere vi non posset, ex captiuo pecore aliquot equas delegit, atque eas agmen praecedere iussit. Quarum cupido equis adeò acres adegit stimulos, vt qui antè calcaribus nullis satis impelli poterant, tuno freno vix cohiberi ac retineri possent. Per eum modum cùm prior Brachius montem occupasset, hostes retrocesserunt. Fulg. lib. 7. c. 4. Apud Septentrionales, flante Austro, nix sub equorum pedibus conglobata, praesens exitium in conflictu sessoribus affert. Solent ergo ferreas soleas equis adimere, vt ne illis nix ad haerere possit. Olaus lib. 11. c. 39. Inter veteres Gothorvm princeps contrariae erant opiniones de equestri disciplina. Quidam iuuenibus iuuenes & feroces equos conuenire arbitrabantur. Sed euentus eos redarguebat, quando nimia celeritate vsi, in praecipitia ruebant, & ruinam. Alij verò veteranis militibus iuuenes equos tribuebant, qui saepe victorias reportarunt: virtute enim sessoris moderabatur furiositas equi, vt non tam praecipitanter, quàm prude̅ter hostem attentaret. Itaq; apud plerosq; Principes diu haec ratio seruata est, vt iuniores equis senibus, senes???; iuuenibus in praelijs vterentur. Olaus lib. 8. c. 11. Germanis equitibus, qui Maximilianum I. Rom. Imp. in Italiam, contra Florentinos pro Pisanis euntem sequebantur, decora erant erma, singulis commensurata artibus, ac intercisis ad elegantiam sagulis emicantia: ab hastarum cuspidibus, quod erat probatae virtutis argumentum, vulpinae caudae dependebant. Equis verò eorum omnibus, caudae penitùs abscissae. Italis quidem ridendo, sed veteri probato???; Germanorum & Belgarum more, quòd ob id equi certa contractioris alimenti ratione pinguiores, & spinae robore fortiores euadere existimantur. Iouius lib. 4. Hist. Valdemarvs nocte, quam belli insecutus est dies, quo Suenonem III. Danorum regem, & vita & regno exuit, fraenatos stare equos, pastu???ue penitùs arceri praecepit, ne satietate graues, cursu hebetes forent. At Sueno ex ipsa agrorum segere abundè equos refici iussit, ignarus stomachi sarcinam cursui impedimento futuram. Et hoc ipsum magni ad victoriam momenti fuit. Saxo lib. 14. Bretislavs Boëmorum princeps primus fuit qui in tertia sua expeditione contra Hungaros equitatu praeualentes suscepta, equites sibi ex Germania mercede conduxit, & ad oppidum Chrudim, paruo à Morauia interuallo distante, secum adduxit: quos dum ibidem hilaris recenset, ac postea liberaliùs coenat, se???ue plusculum inuitat, feruentissima per noctem febre correptus pedem referre coactus obijt. Dubrauias libro 7. Elephantos comparare, animare, conseruare. Semiramis contra Indos suscepta expeditione, inferior elephantorum apparatu, rem excogitauit, qua terreret Indos, cogitantes nequaquam extra Indiam elephantos esse. Occisis trecentis boum millibus, carnes operarijs concessit, coria insui fecit elephantorum instar: quae post modum foeno referta, veri elephanti speciem prae se ferebant. Intus hominem camelum???ue, super quo sedens formam belluae duceret, inclusit. Haec in loco semoto occluso???ue acta, ne qua exteriùs emanare possent, vt???; Indi improuisa re perculsi, veras bestias existimarent. Admirantibus Indis. vnde tanta illi elepha̅torum copia suppeteret, quidam ex Semiramidis exer [1811] citu nocte capti rem prodidêre. Semiramis simulatis elephantis aduersus equites praemissis, inito???ue certamine, regios equites fudit. Assueti enim veris elephantis equi, noua forma olfactu???ue insueto turbati sunt. Diodorus libro secundo, c. 5. Persevs, Macedonum rex, Romanis, elephantos ducentibus, partim ex Libya, partim Indos ab Antiocho, Syriae rege, ne noua ac formidabilis equis bellua primo aspectu existeret, praecepit opificibus, lignea simulacra fabricari elephantorum figura atque colore, & virum cum tuba per os horribilem sonum emittere, vt equi Macedonum elephantorum fremitum & aspectum ferre discerent. Polyaenus lib. 4. Hannibal, cùm in Rhòdani transitum elephantos non posset pellere, neque nauium aut materiarum, quibus rates consternere̅tur, copiàm haberet: iussit ferocissimum elephantum sub aure vulnerari, & eum, qui vulneràsset, transnatato statim flumine, procurrere. Elephantus exasperatus ad persequendum doloris sui auctorem, tranauit amnem, & reliquis idem audendi dedit exemplum. Frontinus lib. 1. cap. 7. & Liuius lib. 1. Dèc. 3. L. Caecilivs Metellus iunctis dolijs elephantos per Siculum fretum transmisit, cùm naues deessent. Frontinus libro primo, cap. 7. Elephanti ostenso vuarum mororum???; sanguine ad praelium à Veteribvs accendebantur. 1. Machab. 6. Tavros, Armenta. Consule Tit. Terrere hostes Belluarum auxilio, fol. 1873. Item, Exercitum maiorem simulando, folio 1870. Canes in avxilivm Adhibere. Agesipolis Spartanus Mantineamoppugna̅s, canibus loco exploratorum in nocturnis transfugis deprehe̅dendis vsus est. Polyaenus lib. 2. Philippvs in Arbeliorum regionem irruptionem faciebat. Ea multas habet fauces, atque aspera est. Occultantibus sese Barbaris in nemora & aspreta, canes venatorias permultas eduxit, quae vestigia hostium persequentes, plurimos ex ipsis ceperunt. Polyaenus lib. 4. Colophonii & Castabalenses propter bella cohortes canum habuêre, quae primae dimicabant in acie, nunquam detrectantes pugnam. Rauisius. Halyattes, Lydorum rex, Cimmerijs, inusitata ac belluina corporum magnitudine praeditis, ei bellum inferentibus, cum reliquis copijs robustissimos etiam canes ad pugnam eduxit: qui Barbaros, quasi belluas adorti, magnum eorum numerum confecerunt, & reliquos turpiter se fugae mandare coëgerunt. Polyaenus lib. 7. Magnetes, accolae Maeandri, cùm bellum Ephesijs inferre̅t, singuli equites commilitonem secum adduxerunt canem venatorum, & seruum iaculatorem. Quum verò iam in manus & in conspectum ventum esset, proruentes canes, aciem terrore & saeuitia, & implàcabili impetu perturbabant: serui verò iacula̅do, dominos propugnabant. Atque post canum ferociam, pugnae seruorum videbantur, Tertiò demùm ipsi hostem aggrediebantur. Aelianus lib. 14. Achaei, ductur Arati Sicyonij, expugnata Acrocorintho arce munitissima, & profligato Antigono, praesidium imposuerunt CCCC armatorum, ??? canum, totidem???ue venatorum, qui in arce alebantur. Plut. in Arato. Cimbrico bello pro dominis suis atrociter spugnauêre canes Cimbrorvm & cadauera custodientes, nunquam abigi potuerunt, sed eadem mira sedulitate custo diebant: & vt tutiùs illa à feris alitibus???ue defenderent; plaustris illic passim relictis in ferebant: custodias???ue inter se partitas vicissim magna cum diligentia obseruabant. Olaus libro decimoseptimo. cap. 7. Finni Septentrionales contra hostes alunt maximos ac ferocissimos canes: quos non minùs equi Moscouitarum horrent & fugiunt, quàm Persici equi camelos. Nam saltu & morsu naribus equorum insidiantur. Ea formidine subitò se in posteriores pedes equi erigunt, & equitem excutiunt. Olaus libro 11. cap. 13. Fridlevo II. Danorum rege, contra Amundum, Noruegiorum regem, praelio dimicante, cùm Biorno, qui Fridleuo militabat, aciem suorum inclinatam viderat, canem quam habebat, Offoti gigantis olim armentorum custodem, quae saepe duodecim viros sola oppresserat, in hostem concitauit, & caeso Amundo victoriam canis opera peperit. Saxo lib. 6. Hispani in subigendo Nouo orbé canum auxilijs feliciter vfi perhibentur à P. Cieza derebus Indicis, cùm Barbari & specie & ferocia canum supra modum terrerentur, & solo odore ab ijs dignoscerentur. Scribunt veteres, Regem Garamantum per seditionem regno expulsum, à ducentis canibus, quos venationis gratia aluerat, fuisse restitutum: cùm mira ferocitate contra oppugnantes saeuirent, iter???; per hostium cuneos patefacere̅t. Olaus lib. 17. c. 6. Rex Angliae Henricvs IIX. anno MDXLIV. exercitum maximum Caesari Carolo V. co̅tra regem Galliarum in auxilium misit, & quadringentos homines, totidem???; canes more gentis torquibus ferreis armatos constituit: dubia relicta hominu̅ opinione, an ad vigiliam exercitus id fieret, an ad aliquod insigne stratagema acquirendae victoriae simularetur. Idem. Serpentes. Hannibal apud Prusiam Bithyniae regem exulabat. Dissidebat ab eo Pergamenus rex Eumenes Romanis amicissimus, bellum???; inter eos gerebatur & mari & terra: quò magis cupiebat eum Hannibal opprimi: sed vtrobiq; Eumenes plùs valebat, propter Romanorum societatem. Classe paucis diebus erant decertaturi. Imperauit quàmplurimas venenatas serpentes viuas colligi, eas???; in vasa fictilia conijci. Die ipso, quo facturus erat nauale praelium, classiarios conuocat, his???; praecipit, omnes, vt in vnam Eumenis regis concurrant nauem, à caeteris tantùm satis habeant se defendere: id facilè illos serpentum multitudine consecuturos. Rex autem, qua naue veheretur, vt scirent, se facturum: quem si aut cepissent, aut inter fecissent, magno his pollicetur praemio fore. Tali cohortatione militu̅ facta, classis ab vtrisq; in pralio deducitur. Quarum acie co̅stituta, priusqua̅ signu̅ pugnae daretur, Hannibal, vt palàm faceret suis, quo loco Eumenes esset, tabellarium in scapha cum caduceo mittit. Qui vbi ad aduersarios peruenit, epistolam ostendens, se regem professus est, quaerere. Statim ad Eumenem deductus est, quòd nemo dubitabat aliquid de pace esse scriptum. Tabellarius, ducis naue declarata suis, eôdem vnde ierat se recepit. At Eumenes soluta epistola nihil in ea reperit, nisi quod ad irridendum eum pertineret. Praelio inito, Bithynij Hannibalis praecepto vniuersi nauem Eumenis adorintur: quorum vim cùm rex sustinere non posset, fuga salutem petijt. Reliquae Pergamenae naues cùm aduersarios premerent acriùs, repentè in eas vasa fictilia conijci coepta sunt. Quae iacta, initio risum pugnantibus excitarunt: neque quare id fieret, poterat intelligi. Postquam autem naues completas conspexerunt serpentibus: noua re perterriti, cùm quid potissimùm vitarent, non viderent, puppes auerterunt, se???ue ad sua castra nautica retulerunt. Sic Hannibal consilio arma Pergamenorum superauit. Probus in Hannibale, & Frontinus lib. 4. cap. 7. Aves. Scribit Herodianus, in oppugnatione regiae Parthorvm oppidanos ollas venenatis auiculis plenas deiecisse: quibus confractis, auiculae euolantes, infesto laniatu ora Romanorum foedarint. Obsidentibus Gallis Capitolium, cùm de nocte illud occupare vellent, ascendentes per locum praeruptum, vt nec homo eos nec canis senserit: sacri Anseres ad aedem Iunonis cursu & clangore delati ad Romanos, omnes excitauerunt: ea???ue ratione effecerunt, vt Galli non tantùm à Capitolio, sed & ed ipsa vrbe fuerint profligati. Plut. in Camillo. L. Fur. Camillo & Appio Cl. Crasso Coss. cu̅ Galli ex Albana arce Romanos infestarent, & vnus Gallorum ex Romanis aliquem alta voce prouocaret: M. Valerivs Coruinus adolescens corui auxilio, capiti suo insi dentis, & alis & rostro hoste̅ infestantis, Gallum ex prouocatione interemit. Sab. lib. 3. Enn. 4. ex Gellij lib. 9. c. 11. Apes, insecta. Immo Henrici Imp. dux, obsessus à Giselberto Lotharingiae duce, irrumpentes equites obiectis aluearibus apum inhibuit: quarum aculeis in furorem versi equi, sessores vel excussêre, vel ad pugnandum inutiles reddidêre. Vitichindus lib. 2. gestorum Saxon. An. Sal. 1513. auspicijs Emmanuelis Lusitaniae regis, Lupus Bar riga in Mauritaniae oppidu̅ Xiatimense, quòd appellant Tanli, impetum fecit. Hostes cùm se in vltimum discrimen adductos cernerent, aluearia apum in numerabilia, quibus abundabant, incensa è moenibus demisêre. Lusitani & alueariu̅ flammis ambusti, & apum aculeis stimulati, oppugnationem deserere coacti sunt. Multi etiam vulnera ab hostibus accepêre, ne apibus tantum ea propugnatio ascribi posset: ipse???; Barriga grauiter vulneratus abscessit. Osorius lib. 8. rerum Em. Quum Amurates Turcarum rex Albam Graecam oppugnaret; Oppidani praeter alia, etiam apum examina in Turcas misêre. Bonfinius libro quarto, Dec. 3. ARMA MILITARIA COMPARARE, DELIGERE, CONSERVARE, EXERCERE. Acqvisitio, et apparatvs. Sophanes Atheniensis ad Plateas ferrea anchora in praelio vtebatur: quam, quoties aduentantibus hostibus propinquus erat, obijciebat, ne illi irruentes eum ex ordine summouere possent. Rursus ijsdem in fugam versis resumta ancora fugientes insequebatur. Herod. lib. 9. Agathocles Syracusiorum tyrannus, in Africam traducto exercitu, cùm eos, qui clypeis carebant, inermes videret, clypeorum tegumenta baculis affixit, & specie circulum clypei imitatus, eis tradidit nequaquam ad vsum idonea, sed quae procul conspecta, armorum speciem referre possent ijs, qui rei veritatem ignorarent. Diod. lib. 20. Cannensis clades adeò vrbem Romanam contudit, vt opera M. Iunij Dictaturam Reip. administrantis, spolia hostium affixa templis, deorum numini consecrata, instrumenta militiae futura conuellerentur, ac praetextati pueri arma in duerent: adiudicatorum etiam & capitali crimine damnatorum sex millia conscriberentur. quae si per se aspiciantur, aliquid ruboris habeant: sin autem admotis necessitatis viribus ponderentur, saemitiae temporis conuenientia praesidia videantur. Valerius Max. lib. 7. c. 6. M. Antonivs Triumuir Mutina profugus, cortices pro scutis militibus suis dedit. Spartaco copijs???; eius, scuta ex vimine fuerunt, quae corijs tegebantur. Frontinus lib. 1. c. 7. Tertio bello Punico Carthaginenses à Rom. obsessi, cùm ijs iam antè arma tradidissent, vt alia conficerent, omni quod in priuato vsu erat ferramento, ad noua conflanda arma consumto, alia in super ex auro argento???;, vbi ferrum deerat, confecêre: atque vt in arcus funes compararent, cùm alia deesset ratio, feminae comas suas in eum vsum tradiderunt. Plutarchus. Maximinus Imp. ad Vrbem insestis armis tendens, Aqvileiam, quòd Senatui Rom. parêret, obsessam in eam necessitatem redegit, vt cùm in arcus cordas non haberent, feminarum suarum comis ad illud opus vterentur. Idem Romanos fecisse legimus, cùm à Gallis in Capitolio obsiderentur: qui ob eam rem Venerem caluam postea consecrarunt. Item Massilienses aduersus C. Caesarem. Sabellicus lib. 6. En. 7. Haldanvs Danorum rex, contra Ericum Sueonum regem pugnans, inclinatam suorum aciem conspicatus, frequentem saxis rupem cum Thorone duce conscendit, inde???ue erutas moles in subiectum hostem deuoluit:quarum pondere & ruina aciem in occiduo constitutam oppressit. Quo euenit, vt victoriam quam armis amiserat, cautibus recuperaret. Ob cuius facti virtutem Biargrammi cognomen accepit: quod vocabulum ex montium efferitatis nuncupatione compactum videtur. Igitur apud Sueones ta̅tus haberi cepit, vt magni Thor filius existimatus, diuinis à populo honoribus donaretur, ac publico dignus libamine censeretur. Saxo lib. 7. Hvssitae Boëmi flagellis rusticis ferratis Germanorum hostium equitatum saepe profligarunt. Aeneas Syluius, & Dubrauius. Candentes globi genus in cendiorum est, &c. Vide fol. 2650. Declectvs. David Isaei F. Goliathum Palaestinum gigantem singulari certamine aggressurus, arma Sauli regis, quib. eum induerat, deposuit, negans se cum illis posse incedere, quoniam non assueuisset: & pastoralia arma, pedum, fundam, saccum cum quinque laeuibus silicibus sumsit, & ante omnia Iouae armipotentis nomine fretus, funda prostratum Goliathum peremit. 1. Regum 17. Patroclvs, cùm Achillis armis esset indutus, ab hasta tamen abstinebat, quòd ea grauior esset, quàm vt quisquam Graecorum eam regere posset, praeter vnum Achillem. Homerus Iliad. [Greek words]. Veteres cominùs cum hoste congredi, non eminùs, honorificum duceba̅t. Eapropter Iliad. [Greek words]. reprehendes Agamemnon Graecos, [Greek words] vocat, [Greek words], quòd sagittis potiùs eminùs, quàm gladijs cominùs pugnare vellent. Vocat etiam [Greek words], quòd cominùs strenui non essent, sed hastas sibi ab inimicis extorqueri paterentur. Sagittis certè non nisi ad impetendas volucres, & feras, victus causa, vsi sunt olim: & hinc [Greek words], vita & victus dici cepit, [Greek words], quasi arcu pararetur. Sagartii Persae, pastoritiam agentes vitam, equitatu pollentes, armaturam neque aeneam, neque ferream assueti ferre, praeter pugiones, vtentes reste è loris conserta. Vbi cum hoste congressi sunt, restem laqueos habentes inijciunt, & aut equum aut hominem ad se trahunt, illaqueatum???; conficiunt. Herodotus lib. 7. Cyrvs Persarum rex, Cyaxari Medorum regi contra Assyrios ferens auxilium, cùm hostium exercitum dimidia parte ferè ampliorem esse cognouisset, sed maiori ex parte ex sagittarijs, quorum vsus procul tantùm esse potest, constantem: auctor fuit Cyaxari, vt Persas ad XXX. millia, quos secum ducebat, Homotimorum armis indueret (ea autem erant, thorax circa pectus, in manulaeua cratis, dextra copis vel securis.) Sic futurum, vt cominùs rem gerere properarent, & celeriter emenso spacio telorum iaciendorum, hostes huic certaminis generi non assuetos profligarent. Xenophon libro secundo Paediae. Cyrus vulgus Lydorvm funditores esse iussit, quòd id teli genus seruile admodum sit. Nam illi quidem cum reliquis coniuncti copijs saepe multum prosunt: sed per sese, ne omnes quidem cum paucis armatis congredi audeant. Suidas [Greek words]. Rex Agis, cùm Demades Atheniensis Laconicorum gladiorum breuitatem derideret, dicerat???ue circulatores facilè eos in theatris deuoraturos: Atqui, inquit, hisce nos gladiolis hostes assequimur. Plut. in Lycurgo & in Apoph. Antalcidas quaerenti, Quid gladijs breuibus Lacedaemonij in bello vtantur? respondit: Quòd cominùs cum hostibus manus conseramus. Plut. in Apophtheg. Iphicrates Atheniensis, bello Persico peditum arma mutauit, cùm ante illum imperatorem, maximis clypeis, breuibus???ue hastis, minutis gladijs vterentur. Ille contrariò peltam pro parma fecit, à quo postea Peltastae pedites appellantur, vt ad motus concursus???ue essent leuiores. Hastae modum duplicauit, gladios longiores fecit: idem genus loricarum mutauit, & pro ferreis atq; aeneis, lineas dedit. Quo facto, expeditiores milites reddidit: nam pondere detracto, quod aequè corpus tegeret, & leue esset, curauit. Probus in eius vita. At Diodorus libro 15. hastam sesquiplo, gladiu̅ duplo longiorem ab eo factum scribit. Philopoemen instruxit Achiuos, vt pro scuto & hasta, clypeum sarissam???ue caperent, galeis???; & loricis atq; tibialibus sese munirent, stabilem???ue & pedestrem pugnam exercerent, pro cursu & scutatorum iaculatione: omnes???ue delicias & operositates vestium coenarum???ue de medio remouerent, & solis ijs, quae necessitas postularet ad vsum militarem, contenti viuerent. His praeceptis, Philopoemen in plerisq; conflictibus strenuos atque praestantes milites habuit. Polyaenus lib. 6. & Plut. in eius vita. Alexander Magnus semithoraces suis militibus pro thoracibus dedit, vt si mansissent, securitatem ac munitionem haberent, anterioribus partibus occultatis: sin fugissent, auersa hostibus nuda patêrent. itaq; nemo fugam capessere voluit, metuens, ne tergum hostibus nudaret, sed mane̅tes omni tempore victoriam parabant. Polyaenus lib. 3. Galli, cùm duce Brenno rege, per vim Romam occupassent, septem mensibus eam tenuerunt. L. Fur. Camillvs Romanis, qui extra vrbem erant, collectis, expulit Gallos, vrbem???ue restituit. Rursus Galli post annos tredecim Romanorum regionem inuadere ausi, ad Anienem Fluuium, non procul ab vrbe, castra metabantur. Camillus quintùm Dictator creatus, acceptis copijs, contra Gallorum gladios, quibus impetentes capita abscindebant, iussit comparare galeas omnino ferreas ac laeues, vt enses retunderentur, aut confringerentur. Clypeis autem vndique aeneum tegumentum induxit, ligno ictus non ferente. Milites verò longis hastilibus cominùs vti docuit, & hostium gladijs seipsos opponere, ictus???ue excipere. Gallorum enim ferru̅ cùm esset molle, male???; fabricatum, repentè laborabat, eorum???; enses recuruabantur, & ad pugnam erant inutiles. Polyaenus libro 8. & Plut. in Camillo. M. Marcellvs Procoss. ad Nolam distribuerat lanceas peditibus oblongas, qualib. in praelio nauali vti mos est, docuerat???ue eminùs eas magna vi in hostes intorquere iaculandi imperitos, qui breuibus spiculis cominùs vtebantur. Quae causa videtur fuisse, cur ea in pugna terga dederint Poeni, quicunque concurrerunt, ac foed èfugerint. Plut. in Marcello. C. Marivs Coss. V. contra Cimbros in Cispadana Italia pugnaturus, pila nouauit. Quippe hastile, qua iniunctum ferro erat, antè fuerat fibulis duabus ferreis affixum. Tunc alteram non mouit Marius, altera amota clauum ligneum fragilem suffecit: machinans, vt impactum hostis scuto pilum non maneret directum, sed fracto clauo ligneo secundum ferrum intortu̅ redderetur: & hastile recuruata cuspide ex obliquo adhaerescens dependeret. Plut. in Mario. Conradvs Caesar, Montisferrati Marchio, sub Imperatore Byzantino Isaacio Angelo, aduersus Alexium Bra [1813] nam, imperium affectantem, ad Constantinopolim (quam Branas obsidebat) pugnans, primus cum suis impetum in hostem fecit, sine clypeo, textum lineum austero & salito vino probè maceratum, & ampliùs decies octies complicatum, pro thorace indutus, ita firmum, vt nullum telum penetraret. Nicetas lib. 1. Sichtrugus Sueciae rex, raptorem filiae Gro regem Daniae Gramvm bello petens, se ferro insuperabilem ex oraculo credebat. Non latebat hostem hostis confidentia, quòd diuûm suorum responsis niteretur. Fraudem struere meditatur, auro superaturus, quem ferro non poterat. Igitur clauae, quam herculeo ritu pugiles gerebant in praelia, aurum excauatae infudit, vt pondere praeualeret, pro???; ferro auri nodos innexuit. Magnis vtrinq; animis, paribus odijs concurritur in praelium: fit anceps diu pugna. Rex deinde regem quaerit in acie: vbi manus conserunt. Daniae rex recentibus exultans viribus, virum aetate grauem, clauae suae pondere oppressit & extinxit, oraculum comprobans, ne vllo ferramento rex Sueciae succumberet. Cranzius lib. 1. Sueciae, c. 12. Gostavvs Ericson contra Christiernum II. Daniae regem crudelissimum anno 1521. bellum gerens, XX. hastatorum mil libus, quorum hastae tribus pedibus Danicas hastas superabant, victoriam obtinuit, & Christierno eiecto regnum Sueciae obtinuit. Olaus lib. 7. c. 5. Eo tempore, quo Galli, duce rege suo Carolo IIX. regnu̅ Neapolitanum, exactis Aragonijs, bello vexarunt, vt ebantur pleriq; Hispanorvm pro galea linteis tegumentis, scutis???ue planis è cocto corio, & à summo in imum cuneatis: item gladio breui, halta???ue subtili fraxinea, lato praefixa ferro, qua ad medium comprehensa, erigendo sese ab ephippijs, hemicyclis???; ferreis, quos pedibus induunt (hi stapedae vulgò appellantur) veluti ex alto ictus inferebant, inermi quidem lethales, sed armato penitùs contemnendos. Ipsi quoq; pedites Siculi & Hispani Brutij???ue, pro hastis denûm pedum, & ijs quidem crassioribus atq; fraxineis, quibus Heluetij vtuntur, exiles & breues equestribus similes, quas gianettas dicunt, gestabant: vel hastilibus latae cuspidis & scuto rotundo, cuius nullus apud Germanos vel Gallos est vsus, instruebantur. Quae omnia demùm Italus & Hispanus miles, facto saepiùs infelici periculo, penitùs abiecit: & quae ab Heluetijs atque Germanis mutuatus est aliqua solerter addendo, in meliorem atq; habiliorem formam coaptauit. Iouius lib. 3. Historiae. Albericvs Balbianus Cunij comes, cùm amissa militari disciplina, artes quoque, quae ei coniunctae sunt, in desuetudinem venissent, decocto???; iuxtà primorum seculorum morem corio arma conficerentur, vsum restituit ferro ea conficiendi. Equitem cataphractum ea specie, quam videmus, formauit, adinuento hoc conclusae duplicis???; galeae genere, quo nunc maximè vtimur, & Gothico nomine Helmettum vocitamus. Imposuit & tegumenta equis, quae Bardae vocantur, recocto è corio, vt Clibanarios equites à Persis ad Gothos, priusquam ad Italos, reiectis loricis, adductos imitaretur. Quibus nihil validius, si tormenta aenea tollerentur. Iouius in Magni Sforciae vita. Platina in Bonifacio IX. Vitellocivs Vrsinus inter Sorianum & Bassanum cum Alexandri VI. Vrsinos excindere funditùs conantis, exercitu congressus, nobilem retulit victoriam. Nam more Transalpinae militiae pedites eius hastis, communem mensuram ad sesquipedem excedentibus, armati, ob hastarum lonitudinem illaesi, ipsi hostes vulnerarunt. Guicciardinus lib. 3. Quum anno 1535. Caesar Carolvs V. contra Hariadenum Barbarussam, qui expulso Muleasse regnum Tunetanum occuparat, exercitum duxisset, quodam die parùm abfuit, quin grauem à Barbaris accepisset cladem. Tandem tamen & militum fortitudine, & sua ipsius industria, hostes repressit. Dixit autem, se balistariorum equitum alam, magno proculdubiò vsui contra inermes hostes futuram, eo die plurimum desiderasse, vt Numidae, & equi eorum praesertim, quos magno parant precio, ideo???ue secundùm vitam longè habent carissimos, verutis configerentur: instauraturum???ue propterea eius scorpionarij ordinis dudum intermissi, & sensim exolescentis, peculiarem alam, qua, si opus foret, aduersus Barbaros vteretur: sicuti ipse paulò antè inter praetorianos custodiae corporis equites habere consueuisset. Iouius libro 34. Historiarum. Ornatvs. Romanae militiae fuit, leuis armaturae milites atque equites, loricas & galeas vrsinis pellibus tectas, quò truculentiores visu forent, in aciem deferre: sicut Graecorvm veteres, pelles fluuiatilis canis pro capitis tegme̅to vice galeae detulêre: equinas???ue iubas, & caudas in galeis, aut pennas struthiocameli, nonnunquam leonis pellem pro conis apud Romanos fuisse constat, more Aethiopvm, qui pelles equorum capitum cum ipsis auribus & iubis defere̅tes, nonnunquam pardorum pellibus leonum???ue amicti, acies subeunt & praeliantur. Alex. lib. 1. cap. 20. Agesilavs, rex alioqui frugalissimus, milites suos pulcris armis instructos esse voluit. Ibidem. Q. Sertorivs argento affatim praebito, & auro galeas militum exornauit, & scuta varijs distinxit ornamentis, chlamydes???ue pictas & tunicas vsurpare eos docuit, atque in id suppeditans & seruiens illorum gloriae, influxit in eorum animos. Plut. in Sertorio. C. Ivl. Caesar militib. praecepit, vt arma haberent auro argento???; ornata, maximè quidem ornamenti causa: deinde etiam, vt res preciosas acriùs defendendas ac propugnandas existimarent. Polaenus lib. 8. & Suetonius. Erant ex auro militibus M. Brvti Caesaris interfectoris in ca̅pis Philippicis pleraq; arma, & praebitum in ea fuerat profusè argentum: quamuis alioqui assuefecerat viuere Brutus duces moderatè & astricté. At opes, quas in manibus & circa corpus ferunt milites, acuere nonnihil putabat gloriae cupidis pectora, auaros verò reddere etiam fortiores, quòd arma sicut possessiones retinerent. Plut. in Bruto. Magnvs Sforcia erat in cultu vestitu???ue moderatua potiùs, quàm elegans, vel sumtuosus. Oderat vestis mundicias: sagulorum autem & armorum nitorem ita exigebat, vt maculam & aeruginem contumelia, & nonnunquam verbere vindicaret. Equiti ex hybernis aeruginosa gestanti arma, in conspectu hostium seuerè imperauit, vt adaperta casside in aciem prodiret: scilicet, vt cum peticulo nosceretur, si parum gnauiter dimicasset. Caeterùm in pompa, &c cùm lustra retur exercitus, saga serica, argento atque auro bracteata conspiciebantur: auratae item & egregiè perpictae bardae, quibus equi Persico more tegebantur. Is verò eques sibilo notabatur, quidecoras in casside cristas nequaquam ostentasset. Iouius in vita Magni Sforciae. Conservatio, Defensio vel Invitis hostibvs. Chiis aduersus Erythraeos bellum erat de Leuconia. Chij cu̅ viderent, se nullo modo hostium impetum ferre posse, decreuerunt, facto foedere exire, & singuli chlaenam & tunicam assumere. Chiae mulieres indignè ferebant, si proiectis armis nudi fugam peterent. Illis, se iuramentum ea de re interposuisse, dicentibus, mulierés consilium dederunt, nequaquam arma deponerent: verùm dicerent, sibi moris esse chlaenam appellare hastam, & tunicam scutum. Chij mulieribus morem gesserunt, armis???; retentis, formidabiliores Erythraeis extiterunt. Polyaenus lib. 8. Eximiae opinionis gladiator Visinnus apud Rusciam, vicinas longinquas???ue prouincias omni iniuriae genere vexauit. Hic omnem telorum aciem solo conspectu hebetare solebat, ilustrium virorum coniuges maritis spectantibus raptas ad stuprum pertrahebat. Eum Starcathervs petitum ex prouocatione oppressit. Ferrum quippe, ne praestigiatori conspicuum foret, tenui admodum pelle contexit. Saxo libro sexto. Occvltatio. Hannibal in Iberia magnam ciuitatem Salmatidem oppugnabat. Pactum cum eis fecit, vt trecentis argenti talentis, & trecentis obsidibus acceptis, oppugnationem dimitteret. Cùm Salmatenses non traderent, de quibus inter eos conuenerat, Hannibal reuersus immisit milites, quasi direpturos vrbem. Rogabant Barbari, vt sibi liceret amictis vna veste cum vxoribus exire: arma, pecunias & mancipia se relicturos. Vxores in sinibus gladios occultantes, cum viris exierunt. Annibalis milites vrbem diripuerunt. Mulieres egressae, maritis enses tradiderunt. Quaedam etiam ipsae strictis gladijs cum viris simul in eos, qui ciuitatem vastabant, impetum fecerunt. Itaque alios coeperunt, alios in fugam coniecerunt, & confertim ex vrbe excurrerunt. Annibal mulierum fortitudinem admiratus, non solùm illas sui maritis reddidit, verumetiam patriam & pecunias eis restituit. Polyaenus lib. 7. Institvtio, Peritia, Vsvs, Exercitatio. Apud Baleares matres infantes pueros ab ipsis vitae in cunabulis his disciplinis assuefaciunt, vt nisi oblatum cibum baculo aut funda petierint priùs, cibo vesci prohibeant. Quem vsum vetustissimum apud Cadvrcos, Acarnanes atque Aethiopes inualuisse legimus, vt saxa igentia fundis intorquere, aut sagittas & iacula ingentis ponderis vibrare à teneris ediscant. Alex. lib. 2. c. 25. Tartari pueros sic ad sagittandum instituunt, vt cibum sumere non permittant, donec scopum arcu attigerint. Bonfinius lib. 8. Dec. 2. Cyrvs Persarum rex, vt milites suos ad rem cominùs gere̅dam potiùs, quàm eminùs pugnandum, assuefaceret: non tantùm [1814] arma idonea eis tribuit, sed ex bellicis exercitijs sagittae ac iaculi tractatione sub lata, solum hoc eis reliquit, vt gladio, scuto ac thorace pugnarent. Praeterea certamina militibus indixit earum rerum omnium, quas tractari ab ijs vtile indicaret, proposicis victoriae praemijs tum muneribus tum dignitatibus. Xenophon lib. 2. Paediae. Armorum tractandorum meditatio à P. Rvtilio Coss. C. Mallij collega, militibus est tradita. Is enim nullius ante se Imperatoris exemplu̅ sequutus, ex ludo C. Aurelij Scauri doctoribus gladiatorum accersitis, vitandi atq; inferendi ictus subtiliorum rationem legibus ingenerauit: virtutem???; arti, & artem rursus virtuti miscuit: vt illa impetu huius fortior, haec illius scientia cautior fieret. Val. lib. 2. c. 1. C. Ivlivs Caesar tyrones neq; in ludo, neq; per lanistas, sed in domibus per equites Romanos, ac etiam per senatores armorum peritos erudiebat: precibus enitens (quod epistolis eius ostenditur) vt disciplinam singulorum susciperent, ipsi???; dictata exercentibus darent. Suctonius. Anno Christi 1489. cùm inualuisset consuetudo, inuento Germanorum tradita, vt milites fistulis ferreis vterentur, quibus glandes plumbeas magna vi ignis impetu mitterent, atq; hostem è longinquo vulnerarent: eo telo qui vti scirent, vt Reip. suppeterent, peritissimos eius rei homines vndiq; conquisitos accersitos???; Venetorvm Decemuiri suas ad vrbes miseru̅t, qui iuuentutem instituerent: atq; vt agrestes maximè homines id armorum genus docerentur, singulis in vicis pagis???ue vti duo puberes ei artificio assuefierent, edixerunt: atque ijs omnium onerum immunitatem concesserunt, quò studiosiores & diligentiores vnum ad id munus obeundum reliquis liberati oneribus ac tributis fierent: eos???ue puberes die dicta ad suum quosque oppidum quotannis signo glande feriendo conuenire voluerunt: qui vicisset, eius toti pago aut castello vacationem esse munerum annuam, eo excepto munere, quo ad Medoaci fluminis deriuationem tenebantur, imperaueru̅t. Bembus lib. 1. Ven. hist. Franciscvs I. Gallorum rex, ann. 1537. noua quadam consuetudine, per sui regni prouincias instituit milites legionarios, ad quadraginta circiter millia, qui sese armis exercerent, & cùm tempus ita poscéret, essent expediti. Cùm enim antiquitùs Galliae reges plurimùm valerent equitatu, quem alebant perpetuu̅, iste peditatum etiam voluit habere delectum, ne semper opus esset externo milite. Sleidanus lib. 10. VESTITVS MILITVM. IMPEDIMENTA, VASA militaria prudenter instituta. Vestitus castrensis inter Corporis bona meminimus, fol. 438. Sed & inter Bellica suum locum fol 4339. Huc ea tantùm, qiae Prudentiam iunctam habent, exmpla referantur. Lacones in expeditionibus amiculis puniceis vtebantur. Nam cùm virilis color ipsis videbatur esse, tum vsum praebet color sanguineus, quòd terrorem incuciat tyronibus maiorem, & non facilè hostibus patefaciat, fiquis sit eorum vulneratus, sed vt id coloris affinitas tegat. Plut. in institutis Laconicis. Idem AFRIS, Numidis, Caunis in vsu fuit. Val. Max. lib. 2. c. 1. & Gell. lib. 1. c. 11. Chares milires vestimenta commutare iussit in vallo excitando, vt alienis vestimentis minùs parcentes, alacriùs operi incum berent. Polyaenus lib. 3. Iphicrates calceamenta solutu facilia, leuia???ue militibus fecit, quae ad haec vtq; tempora Iphicratides ab illo vocantur. Diodorus lib. 15. C. Marivs recidendorum impedimentorum gratia, quibus maximè exercitus agmen oneratur, vasa & cibaria militum in fasciculos aptata furcis imposuit, sub quibus & habile onus & facilis requies esset: vnde & in prouerbium tractum est, Muli Mariani. Plutarchus in vita Marij. Frontinus libro quarto, capite 1. Ericvs Disertus, pugil Noruegus (qui postea ad Sueciae regnum peruenit) cùm in aula Frothonis, Danorum regis, ageret, & Grepum quendam de adulterio accusaret: ab eo ad pugnam prouocatus, triduanas inducias petit, & interim ex tergore mactatae pecudis crepidas parat, quas abietino gummi interfusis mixtim arenis obliniens, quò firmiùs vestigia poneret, suis suorum???ue pedibus adaptauit. Postea statuto tempore cum suis congelati maris campum ingressus, Grepos omnes???ue eorum commilitones lubrico instabili???ue gradu titubantes, crepidaru̅ firmitate subnixus, prostrauit. Io. Magnus lib. 4. c. 21. ex Saxonis lib. 5. MACHINARVM PRVDENS CVRA. Apparatvs, Delectvs. Praecepit Dominus Israelitis, vt si quod oppidum diutina obsidione oppugnarent, arboribus frugiferis ad machinas co̅struendas non vterentur, sed infrugiferis tantùm, & frugiferarum fructibus vescerentur. Deut. 20. Thasii, machinas intra muros hostibus opponere volentes, cùm funibus destituerentur, Thasiae capita raserunt, & ad colligandas machinas capillos contulerunt. Polyaenus libro octauo. Alexandro Magno Tyrum oppugnante, Tyrii multa contra hostium conatum, ex industria & ingenio fabrorum, instrumenta bellica excogitarunt. Co̅fecerant hi tridentes maximos hamorum instar aduncos, quos in Macedones de turribus pugnantes inijciebant: cum???; clypeis infixi essent, eos funibus, vnde reuinctierant, ad se traheba̅t. Erat igitur necesse, aut arma abijcere, aut tractos è turribus praecipitari. Alij etiam pisca torijs retibus hostes inuoluentes, cùm manus explicare non possent, attrahebant, atq, in terram deijciebant. Scuta insuper aliquot aenea & ferrea fabricati sunt: his???; arena repletis, fla̅mam continuam subijciebant, donec ignita & caude̅s arena fieret: quam demùm per machinam quandam in hostes, audaciùs caeteris pugnantes, effundebant, atq; malo extremo eos afficiebant. Illa enim inter thoraces & tunicas penetrans, cutem grauissimè torquebat. Neq; ita cruciatis militibus subsidium inueniri poterat: quòd proximos, à quibus magno clamore opem implorabant, pestis eadem comprehendisset. Destituti igitur auxilio, cùm vehementissimus ille dolor in furorem eos adigeret, miserabiliter interibant. Asseribus insuper, quibus falces adnexae erant, arietum armamenta abscindebant, ne deinceps validas in quatiendo vires haberent. In hostium frequentiam, de machinis candentes magnas laminas ferreas iaculabantur, quae in tanta turba semper aliquos attingebant. Coruis & manibus ferreis ex propugnaculis hostes arripiebant. Diodorus lib. 17. Herodes, Antipatri F. rex à Rom. Senatu declaratus, contra latrones in speluncis degentes, militem duxit. Erant autem hae speluncae sitae in praeruptis montibus angustis tramitibus accessibiles, & acutis cinctae rupibus. In harum cauernis illi cùm totis habitabant familijs. Rex autem arcas in hunc vsum compactas de vertice montis per machinas demittebat catenis serreis: eò quòd nec infernè propter asperitatem montis ascedere daretur, nec super nè contra eos derepere. Hae arcae completae erant militibus hastas falcatas gestantibus, ad attrahendos repugnantes & deturbandos per praeceps. Vt verò demissae sunt arcae ad earu̅ ostia, & nemo prae metu audebat progredi: quidam scutatus accinctus gladio, manu vtraq; apprehensa catena, qua arca sustinebatur, demisit se intra fauces. Accedens???, ad quandam cauernam, primùm iaculis multos intus confecit: deinde resistere conatos falcata hasta attractos dabat in praeceps: deinde penitiùs reco̅ditos inuadens, iugulauit multos, actum demùm in arcam se recepit. Eo???; modo spelu̅cae omnes postea expugnatae sunt. Iosephus lib. 14. c. 27. In Hierosolymorum oppugnatione, Titvs torme̅tis lapides vastissimos in vrbem iaciebat. Qui candore suo per aëra lati, facilè à Iudaeis euitabantur, maximè cùm speculatores quoque de turribus patria lingua clamantes, Filius venit, tormentum emitti significare̅t. Atramento igitur lapides infecit, ne splendore suo proderentur. Iosephus lib. 6. c. 7. belli Iud. Tormenta, quae Carolvs IIX. Galliae rex, in expeditione Neapolitana contra Aragonios aduexerat, confragosis Apennini iugis ad Burgum castellum, quod à valle Tarri amnis nomen dicit, magno quidem cum labore, sed maiore aliquanto militum studio traducta: quando ea singulis attributa cohortibus, non solitis equis, qui in abrupto flexuoso???; passim itinere minimè iungi coaptari???; poterant, sed manibus atq; humeris militum traherentur, equites???; singuli pilam ferream quinquaginta pondo, in anteriore ephippij parte collocatam, alacriter deferrent. Iouius lib. 2. Hist. Quum expugnatio ciuitatis Belgradi insanam machinaru̅ magnitudinem postularet, ac illae ob itineris difficultatem facilò trahi non possent: Mahvmetes II. Turcorum Imp. machinas diffregit, antequam iter iniret, vt in leuia frusta redactae, faciliùs per ardua loca veherentur. Mox vbi in Mysiam superiorem ventum est ad Chrysonicum, statim è constato aere instaurauit. Bonfinius lib. 8. Dec. 3. Quum Gallicus exercitus, Caroli V. Casaris copias, quae intra Mediolanu̅ & Modoëtiam consedera̅t, aggrederetur: Ferd. Piscarius, Caesarianorum peditum dux, selopettarijs praecepit, vt non priùs ignem sclopettis immitterent, quàm Volagnem ad ipsius imperium primò displodentem conspexissent. Pri [1815] mus autem ordinib. imperauit, vt cum sclopettos emiserint, statim in geuua se proclinent, ac eos rursus adimpleant, vt secundo ordini sine anteriocum periculo protinùs displode̅di facultas detur. Idem vt faciant secundis imperat, atq; item tertijs & quartis: scilicet, vt cùm vltimi emiserint, rurus primi & secundi ad emittenda, quae repleuerint, celeriter expeditéque consurgant. atque ita incessanter, mirabili reperito ordine, veluti perpetua pilarum grandine, priusquam manus conseratur, hostium legiones consternantur. Iouius in Piscario libro secundo. Genuenses centum quadraginta librarum lapides in turrim marmoream Labronensis portus contra Pisanos emiserunt: bombardis in rate statutis, penè mille ac quingentis passibus longè à litore anchoris inter duas onerarias Genuensium naues firmata. Huius inuenti laus, penes Andream Metellum fuit: alijs fieri posse negantibus, vt in mari tanti ponderis bombardae, vel nauigij genus vllum vel ratis sufficeret. Fulgosus lib. 2. c. 1. Conservatio, Defensio. Agathocles, Vticam oppugnans, CCC Vticensium in agris captos machinae oppugnatoriae imposuit, & muros subire coëgit ad oppugnandum. Cùm Graeci captos Vticenses obijcerent, alterutrum faciendum erat, vt aut ijs parce̅do, paterentur patriam in hostium potestatem venire: aut vrbi subueniendo, sine misericordia infortunatorum ciuium multitudinem occiderent. Id quod accidit. Cùm enim sese ab hostib. defenderent, & hostem telis appeterent, machinae superstantium suorum corpora vulnerabant. Agathocles quadam parte, quae leuiter munita erat, in vrbem irrupit, & omnia caede compleuit. Diod. lib. 20. Cùm oppugnaret L. Sylla in terra Attica Pyraeum, & contrà Archelavs, regis Mithridatis praefectus, ex eo oppido propugnaret: turris lignea defendendi gratia structa, cùm ex omni latere circumplexa igni foret, incen di non potuit, quòd ab Archelao alumine oblita fuisset. Gell. 15. c. 1. ex Q. Claudij Quadrigarij lib. 19. Annalium. Carolvs VII. Gallorum rex, oppidum Cariburgum oppugnabat, Anglis parens. Galli cùm viderent vrbis partem maritimam, dum mare refluit, in sicco manere, in ea bo̅bardas statuunt, inde???; vrbis muros oppugnant. Sub Oceani affluxum, tormenta grandibus bursis, ex optimè vncto corio confectis includebant: refluente autem Oceano, easdem denuò eximebant. Britanni quia ab ea parte plurimùm vrgebantur, quam naturâ munitissimam reba̅tur esse, haud diu morari, deditionem fecerunt. Idem Carolo IIX. regnante in Morinis, qui nunc Britones dicuntur, cùm vrbs Maclouium oppugnaretur, accidit. Fulg. lib. 2. c. 1. Quum Galli, qui Neapoli praesidij loco à Carolo IIX. rege suo relicti erant, recepto à ciuibus Ferdinando II. Aragonio, in arcem Neapolitanam compulfi, tormentis multum damni oppidanis inferrent: excogitati sunt ab Aragoniis plutei ex crassis asseribus, culcitris atque centonibus protecti, quibus tormenta occultabantur, ij???; ductiles erant: vt quum emittenda forent tormenta, attolli & deduci celeriter possent, priusquam à Gallis ad fumi flammarum???; indicia sedulò collineantibus tormenta ad arce in vinearum fenestras conijcerentur. Galli namq; ante pluteorum vsum, interfectis aliquot, tormentorum magistris, ferreas pilas in ora tormentorum ad ea perfringenda destinatis ictibus adegerant. Iouius lib. 3. Hist. CLASSIS, NAVIVM, SVPPLEMENTORVM CVRA. Acqvistio. Cùm magna vis pecuniae è prouentu metallorum, quae sunt è Laurio, esset in aerario Atheniensium, aequè diuidunda viritim denis in singulos puberes ciues drachmis: Themistocles suasit, vt ex ea pecunia classem ducentarum nauium compararent ad Aegineticum bellum. Incidit in ea tempora Xerxis expeditio contra Graecos. Itaq; ea classe, quam contra Aeginetas instruxerant, Aeginetis reconciliati, co̅tra communem hostem feliciter vsi sunt ad Salaminem: vt non minùs hoc consilio Themistocles Graeciae profuerit, quàm altero illo, quo Barbaros ad Salaminem, quamuis repugnantibus alijs, aggrediendos suasit. Herod. lib. 7. & Probus in Themistocle. Polyaenus lib. 1. scribit, Themistoclem persuasisse centum locupletissimis ciuibus, vt quilibet talentum co̅ferret, Classe instructa, cùm illa placeret populo, ex ea pecunia, quae diuidunda fuerat, redemta fuit. Chabrias, in Aegypto regis Aegyptiorum exercitu̅ ducebat. Cùm rex Persarum pedestribus ac naualibus copijs expeditionem faceret: Aegyptius nauibus abundans, implementis egebat. Chabrias delectis iunioribus ex Aegyptijs eo numero, vt ducentis nauib. implendis sufficerent, remos è triremibus sustulit: longis???; contis versus litus porrectis, effecit, vt singuli ordine sederent: dans???ue eis remos, & iubens additis bilinguibus paucos dies ipsos agere, profectus est, & conscriptis remigibus naues impleuit. Polyaen. lib. 2. Cùm de Siciliae possessione bellum Punicum primum inter Rom. & Carthaginenses ortum esset: & Romani quidem terra, Carthaginenses mari praestarent: Romani de perducendo ad exitum bello desperantes, nisi hostium conatibus mari iretur obuiam, de classe publicè paranda decretum tulerunt, quae centum viginti haberet naues, quarum centum quincuplici ordine agerentur, terno reliquae. In hoc nauticae rei apparatu quinqueremium aedificatio perdifficilis fuit, quarum tum nullus erat in Italia vsus. Quo magis miranda est vetus illa animorum praestantia, populi???ue Rom. magnitudo, qui nauticae rei ad id tempus ignarus, ita intrepidè pelagus tractare sit ausus, prius???ue cum hoste nauali praelio certarit, quàm vllum fecerit rei maritimae periculum. Nam quum in Siciliam primò Romani transfretarunt: Tarentinoru̅, Locrensium & Rheginorum fuerant nauibus vsi, quum ipsi ea tempestate ne lembum quidem vllum publicè possiderent. Erant per id tempus circa fretum pleraeque Carthaginensium naues, ex quibus quinqueremis vna semilacera fortè ad Romanorum manus peruenit: hoc vnum illis exemplar fuit ad nouas aedificandas. Huius instar centum aliae fabrefactae breui in portubus sederunt. Sed dum hae studio naues texuntur, multitudo ingens ad remigium exercebatur, subsellijs in rena dispositis futuri remiges insidentes, ad nutum & vocem vnius stantis, qui medio ordine versabatur, remorum pulsum accommodabant, intendentes remos vnà atq; inhibenres. Moueri simul cuncti, ac simul residere. Sic???ue plures dies exerciti, posteaquam naues, quae instructae erant, conscenderunt: veram in salo experientiam dedêre, Cn. Cornelio Asina, & C. Duellio Coss: Cornelio classis data. Qui in portu Liparitano inclusus, cum XVII. nauibus se dedere coactus est. Reliqua classis, Duellio duce, nauali vna pugna victrix, praeter spem maris imperio potita est. Vario inde euentu per multos annos pugnatum, sic tamen, vt propter frequentia nau fragia rei maritimae curam saepiùs abiecerint, maximè cùm circa Siciliam 384. naues amisissent. Quia tamen vrgente hoste hauddubiè appatebat, id bellum non aliter ad exitum perduci posse, summo studio classem repatarunt. Caeterùm diuturni belli lumtu aerario exhausto, priuatim ciues in hunc vsum pecuniam contulerunt. Plerique quinqueremem vnam proprio sumtu construere & ornare non recusarunt. Tanta tunc erat reipublicae caritas, propagandi???ue imperij studium. CC quinqueremes, trium mensium spacio contextas C. Luctatius consul sub initium veris in Siciliam egit. Cuius auspicijs sic fractae sunt Carthaginensium opes, vt bello Punico primo, quod per XXIIII. annos durauerat, fit impositus, pace facta, qua Romanis Siciliae possessionem hostes cessêre. Sab. lib. 9. En. 4. L. Caecilivs Metellus, quia vrus nauium, quibus elephantes transportaret, deficiebat, iunxit dolia, constrauit???; tabulamentis; ac super eos positos, per Siculum fretum transmisit. Frontinus lib. 1. c. 7. Carthaginenses tertio bello Punico ad instruenda̅ classem, cùm obsessis materia deesset, trabibus tabulis???; priuatarum aedium vsi sunt. Plut. Eorvndem duces instructuri classem, quia sparto destituebantur, crinibus tonsarum mulierum ad funes efficiendos vsi sunt. Idem Rhodii fecerunt. Frontinus libroprimo, capite 7. Cùm. P. Corn. Scipio Coss. creatus esset in Siciliam, ei???; permissum à senatu, vt si arbitraretur vtile ex???ue repub. esse, cum omni exercitu in Africam traijceret: in rebus necessarijs compara̅dis maxima difficultas proponebatur, cùm ob aerarij inopiam, tum ob iuuentutis penuriam, cuius store̅ praeteritae clades à Poeno illatae absumserant. Ipse tamen ne tantae expectationi deesset, ingenti studio in apparatum belli intendit. Et adfuerunt ei multi Hetruriae atq; Vmbriae populi: quorum alij materiam ad fabricandas naues, alij arma, quida̅ frumentu̅ ac omnis generis commeatum ad iuuandum exercitum detuleru̅t. Quadragesimoquinto die, quod vix cuiqua̅ credibile videretur, fabricata instructa???; classe ex Italia decedens Scipio, in Siciliam co̅tendit: & Siculos partim auctoritate, partim gratia impulit ad subministrandum auxilium futuro bello, quod in Africam trásferee, cùm primùm per anni tempus posset, omni studio parabat. Tradunt praeter alia Scipionem ex varijs ciuitatibus CCC iuuenes legisse, totius prouinciae nobilissimos, ac eis praecepisse, vt certa die cum armis equis???; adessent. Hi vt imperatum erat cùm praestò fuissent ad constitutam die̅, optionem detulit consul, qua vel ipsi secum in Africa militarent, vel totide̅ alijs substitutis equos arma???; largirentur, vtru̅ vellent acciperent. Singulis remissionem militiae petentibus dati sunt vicarij CCC. Romani iuuenes, quos Scipio iner [1816] mes ex Italia adduxerat, eo confilio, vt Siculorum impensa, sicut euenit, armis equis???; instruerentur. Horum opera multis postea certaminibus fideli atq; vtili in Africa vsus est. Auctor eius vitae. Capta à Latinis Constantinopoli, cùm Venetis ex foedere dimidia pars imperij cederet, modò armis subigi posset: Veneti, vt omnia imperij loca, quae ex foedere cum Gallis & reliquis socijs icto Veneti nominis facta videri poterant, commodiùs suo imperio adiungerent, publicum edictum proposuêre: vt qui ciuium aut sociorum priuatis auspicijs insulas Ionij Aegaei???; maris, caetera???; loca illis circumiecta, quae Constantinopolitani antea fuissent imperij, occupassent (praeter paucas maiores insulas, à quibus omnes abstinere volebant, quorum nomina expressa sunt) eos in his locis ius quod semel sibi armis quaesiuissent, perpetuò habituros. In quo prima specie parum reipub. consultum apparuit: sed rem altiùs inspicientes: ita facto opus fuisse reperient: ciuitate non solùm maioribus Graeciae rebus occupata: sed quia praedonum vires eousque per id tempus, quo Veneti Thracio bello fuerant occupati, inualuerant, vt valida iam classe opus esset ad eorum cursus opprimendos. Apparebat proinde, haud tutò publicas opes in tot partes diffundi posse. Satiùs igitur visum, vt qui praediuites essent, singulas plurésve triremes alia???ue nauigiorum genera ad hoc ipsum singuli compararent: quod tanta spe praemij proposita plerosque studio facturos haud dubium erat: atque ita fore, vt nauibus priuato sumtu instructis, quum opus fuisset suo iure respub. vteretur. Caeterùm loca, quae reciperentur, eorum quilibet suo erat praesidio defensurus (quod respub. sine magno dispendio & labore praestare non potuisset) atque in eas cum coniugibus, liberis, & fortunis omnibus migraturus. Sic tanquam ex vrbe colonijs in insulas missis, omnia in Venetorum fide permansura. Sabellicus lib. 8. Decad. 1. & Platina in Innocentio III. Similiter bello Ferrariensi edictum propositum, qui praedam vellent in Alfonsi ducis Ferrariensis finib. facere, per remp. licere, dum ab incendijs prorsus abstineant. Quamobrem ducentae ferè priuatorum hominum nauiculae paulò pòst se ad praefectos reipublicae in Pado contulerunt. Bembus libro 10. Hist. Venetae. Bello contra Philippum Vicecomitem, vt Brixia commeatu subleuaretur, Benacus, sacus aperiendus erat, quem Mantuani principis classis infestum reddebat, & Philippi Vicecomitis arma. Catta Mellita Venetorum ductor classem instruere suadebat. Res ipsa in dubium veniebat: ac id vnum quaerebatur, Qua ratione id fieri posset, vt classis in eo lacu pararetur, quum non syluae essent, nou flumina vlla, per quae naues attrahi possent? Tenuerat ea consultatio aliquot dies, quando Sorbolus quidam Cretensis ad senatum accessit, docuit???ue, neque animum neque consilium ex vrbe in Benacum naues traducendi sibi deesse. Quod ipsum quia imposibile omnibus videbatur, vt per ducenta & ampliùs millia passuum maiora nauigia attrahi possent, coepit primò pro deliro haberi: sed quum multis constaret, hominem non vulgari esse ingenio, perstaret???ue interim ille in sententia, con???anti???ue asseueratione affirmaret, id omnino fieri posse, si ea darentur, quae ad rem transigendam essent necessaria: persuasus senatus, id illi negotium demandauit. Tradtae itaque naues aduerso Athesis fluuio Veronam vsque: inde aliquanto laboriosiùs binis quaternísve iugatis bobus ad Mauri pagumeas Sorbolus attraxit: hîc subiectis triremi lapsibus, ingenti hominum boum???ue conatu in diui Andreae lacum sex passuum millia per plana fermè loca moles illa traducta est, reliqua minora nauigia curribus inuecta. Tertio mense postquam Venetijs abductae erant, Turbulas descendere. Ea autem ab hostibus deleta, Veneti continuò nouam classem decreuêre, diuersa tamen ratione ab illa priore ad Benacum statuendam: vt soluta videlicet materia sexcentis plaustris Turbulas conueheretur: vbi velut nauali quodam aquis proximo triremes odo texerentur, totidem galeones, ac celoces quatuor. Omnes Veneti naualis opifices ad opus subitò conficiendum destinati. Sabel. libro 3. & 4. Dec. 3. & En. 10. lib. 4. & Blondus. Conservatio, Edvctio, Defensio. Chabrias aduersus pelagias nauigationes, & marinas procellas singulis nauibus duo gubernacula comparauit, atque pristinis in tranquillitate vtebatur. Sin mare canum fieret, altera per parexereliam iuxta sessiles remos apponebat gubernacula supra catastroma, vt sublata puppi nauein dirigeret. Polyaenus lib. 3. Idem aduersus mipetus fluctuum sub parexeresiam ex vtroque latere pelles affixit, & seorsim aequales, catastromati in altitudine munitionem hanc cum parexeresijs coniunxit. Id impedimento fuit, quo minùs patens fluctibus nauis ferretur, & nautae minùs madescerent. Sic etiam cùm impetentes fluctus cernere non possent, propter obstructionem non perterriti sunt metu, neque nauim reliquerunt. Polyaenus libro tertio. Ischolavs in Aeno videns Athenienses adnauigare multis nauibus, veritus, ne sub noctem appellentes, multa ex suis nauigijs abstraherent, ad turrim, quae in vallo erat, omnia perducta ligauerunt ex malis. Remotiora per funes ex nauigijs suspenderunt, vt mutua esset connexio. Athenienses noctu accedentes, abstrahere conati nauigia, nihil abstraxerunt. At illi ab Aeno nunciantibus custodibus clàm egressi, insecuti sunt Athenienses partim terra, partim nauibus. Polyaenus lib. 2. Lysander Lacedaemonius, cùm in portu Atheniensium cum tota classe obsideretur, obrutus hostium nauibus, ab ea parte, qua faucib. angustissimis influit mare, milites suos clàm in litus egredi iussit, & subiectis rotis naues ad proximum portum Munychiae traiecit. Frontinus lib. 1. c. 5. Iphicrates regis Persarum nomine bellum gerens, vnà cùm Pharnabazo nauigans in Aegyptum, cùm regio esset importuosa, mandauit triremium praefectis, vt quilibet quadraginta saccos haberet. Cùm verò appellerent, saccos arena co̅plens, capita ex singulis nauibus suspendit atq; sic eas remigatas adduxit. Polyaen. lib. 3. Cn. Dvellivs Cos. in portu Syracusano, que̅ temerè intrauerat, obiecta ad ingressum catena clausus, vniuersos in puppim retulit milites, atq; ita resupina nauigia magna remigantium vi concitauit. Leuatae prorae super catenam processorunt: qua parte superata, transgressi rursus milites proras presseru̅t, in quas versum pondus, decursum super catenam dedit nauibus. Frontinus lib. 1. c. 5. Si iter sit per ignota maria, plurimùm confert, vt dux viae vna nauis praemittatur: nam si periclitatur, seruantur aliae si seruatur, aliae non periclitantur: qui mos est equitibus flumina transeuntibus. Omnes igitur tanto interuallo sigillatim alia post aliam ducem sequuntur, vt allidere (quod noctu frequenter contingit) non possint, & suppetias afferre queant. Confert ob id noctu, vt solum vnum lumen in naui sit, atque illud in malo, ne multitudo errorem pariat: noctu enim, & praesertim in mari, lumina magis distare videntur, quòd maiora appareant. Proportio enim corporum & distantiarum seruari solet. Quòd si lumen videri non possit, machinarum strepitu via significetur. His, qui negligenter rem tractauerint exequantúrve, poena pecuniaria, qua magis quàm corporea torquentur viles homines, proposita sit. Inertes, ac oscitanter rem tractantes, nauium rectores maxima iniuria commutare decet: vt qui praecipere assueti sunt, parére cogantur: hoc enim metu fiunt vigilantiores. Talibus praeceptis Lopez Suarez Meneseus Lusitanus, classis regiae praefectus, seruauit classem integram, redijt???ue integro numero earum, quas deduxerat: cùm nemo ante illum vix dimidium classis seruare potuerit. Cardanus de rerum Varietate libro 11. cap. 54. Vitaliani milites ex portubus vrbium Rostokij & Vismariae naues octo grandes, frugibus & reliquo commeatu onustas, vrbi Stoxholmiae, quae sola ex omnibus Sueciae vrbibus in fide Alberti Suecorum regis à Danis capti permanebat, importare decreuerant: caeterùm aduersis flatibus Sueciam attingere non potuêre, quinim ò vehementiss. gelu rigenti in mari naues constitêre. HVGO classis praefectus ex suis per glaciem quosdá per proxima nemora dimisit, qui trabibus naues vallarent, & superfusa iugiter aqua, in glaciem mox duratas, inexp ugnabiles red derent: vt quantumuis Dani pedites eas oppugnarent, nihil tamen proficerent. Iam cùm machinas adhibere vellent (Cattos vocant, quorum de summitate tela in naues conijcerentur) iussit in vesperum discindi glaciem circumquaq;: subnascenti giaciei nix supercecidit. Dani cùm admouere tentare̅t machinas, demersi sunt, de nauibus sublato clamore, Cas, Cas, ad insulationem pereuntium. Quumprimùm autem soluta est glacies, in portum optatum naues peruenêre. Cranzius lib. 5. Sueciae, c. 34. Absalon Roskyldensis episcopus, classi Danorum contra Sclauorum piratas praefectus, reditum parabat. At cùm ex repentino frigore eximia glaciei moles portu egressuris, obsisteret, industria prouisum est, vt vnius nauis praecessu caeterarum insecutio expediretur. Sed nec vnaquaeuis praeeundi officio diu fungi poterat, quòd partes carinarum extrinsecae glacialium crustularum acumine perinde ac ferri impressione exederentur. Quam ob rem praecessionis vices inter nauigia aequo ordine diuisêre, donec in apertum pelagus peruenêre. Saxo lib. 14. Rex Calecutiensis, contra Odoardvm Paciecum Lusitanorum ducem saepiùs victus bellum redintegrabat, classe vadum Cochimense penetraturus. Castella Saraceni cuiusdam ingenio, extructa ad hunc modum fuerant. Duo parones detractis armamentis tanto interuallo distabant, quantum esset vnius hastae modicae longitudo. Vtriusque autem [1817] proram tignum iungebant. Alterum deinde tignum ab vnius puppi in alterius puppim coniectum, vtrumq; paronem, ne posset alter ab altero disiungi, firmè retinebat. Super haec autem duo tigna, alia tigna transuerso ordine sternebantur. Interuallum verò, quod duobus istis tignis continebatur, alijs tignis adeò frequentibus explebant, vt contabulationis speciem praeberet. Erant autem tigna singula trib. locis ferro fortissimè reuincta. In quolibet autem huius quadratae contignationis latere, alius ordotignorum in vniuscuiusque lateris extremitate praefixus, altitudine pedum XIV. muri similitudiné referebat. Era̅t autem omnia cardinibus, comissuris aptissimè perfectis, ita firmata, & ferreis retinaculis coniuncta, & solidata, vt nulla vi conuelli posse viderentur. Super ligna verò trabes iniectae totum opus multò firmius efficiebant. Cratibus deinde atque longurijs consternebantur. In hoc summo tabulato in maiore Castello quadraginta milites commodè consistere, atque depugnare poterant. Ad hanc formam octo Castella paulò minora super sedecim parones excitata sunt. Fuerunt autem hae machinationes ideo factae, vt cùm aestus decederet, nauibus à puppi veheme̅tius impulsis, & nauibus Lusitanis applicatis, Castella illis imminerent, & milites è superiore loco tela atq; flammas adijcerent. Paciecus hoc contrà praesidium comparauit. Malos octoginta pedum longitudine inter se ferreis vinculis arctissimè colligauit, & formam ex illis quadratam constituit. Tantundem enim in latitudinem, quantum in longitudinem patebat. Hanc autem machinam ante nauium proras modico ab illis interuallo co̅stitui iussit, & secun dùm aestus naturam sex anchoris alligari: vt videlicet tres anchorae, cùm aestus accederet, aliae tres cùm decederet, illam firmissimè retinerent. Id autem hoc consilio effecit, vt nauium carinae, cùm appropinquare vellent, impedirentur, quò minùs Castella nauib. Lusitanis adiungerent. Petrus auté Raphaël excisis aliquot malis, ex illis columnas effecit, quas in nauium tabulato praefixit, & in summo earum fastigio capitella instituit, in quib. possent seni milites insistere, & illis, qui erant in Castellis repugnare. Altitudo enim cuiuslibet capitelli, altitudinem Castellorum, quae hostium nauibus ferebantur, adaequabat. Osorius lib. 3. rerum Em. Est oppidum Mauritaniae clarum, nomine Larache, quod viginti millibus passuum Arzila distat. Flumine autem Ziiia, quod in Oceanum influit, alluitur. Ceperant autem Mauri quinque naues Portugalenses, quae tunc in Larachensi portu consistebant. Id cùm Io. Menesius, ei orae ab Emmanuele rege praefectus, resciuisset, in portum inuehi cogitauit, vt naues abduceret. Erat autem in ipsius fluminis ostio turris, natura, & arte, & armis atq; tormentis egregiè munita, in qua milites per vices excubaba̅t: receptus piratis omnibus, qui ex ea Mauritaniae parte quotannis, vt praedas agerent, egredieba̅tur. Menesius nocte Larachem petijt, & classem ante fluminis ostium prima luce constituit. Accurrunt Mauri, ignem tormentis applicant, & globos ingentes emittunt, summa???ue vi contendunt, vt aditum nostris intercludant. Menesius verò, aestus opportunitatem expecta bat: quem vbi vehementiùs incitari sensit, latera nauis vnius culcitris laneis, & saccis, quos lana diligenter inferciri iusserat, fulcienda, & molibus obstruenda iurauit, & turri opponi praecepit, vt tormentorum ictus exciperet: naues reliquae huius praesidio tectae portum subiêre. Mauri interim sagittis, & iaculis, & plumbeis glandibus acerrimè decertabant. At Menesius introrsus, illis frustra repugna̅tibus, cum integra classe penetrauit, naues quas potuit reduxit, reliquas incendit. Quinque verò biremes cum duabus nauibus longis, & vna er nauibus Portugalensibus (eas namq; iam in terram subduxerant) à Lusitanis in mare continuò deductae fuerunt. Reliquae tres Portugalenses naues deduci non potuerunt: & id circo cum trireme similiter incensae sunt. Hac re ex animi sententia gesta, cùm ingentem hostium multitudinem consluere vidisset, aestu secundo (iam enim minui, & decedere incipiebat) se sine vllo incommodo recepit. Osorius lib. 3. rerum Em. Occvltatio. Incursantibus in Daniam Sclauis, Ericvs Disertus, Frothonis regis sororius, cum piratas septenis nauib. esse cognosceret, vna tantum è suis aduectus, reliquas ligneis propugnaculis cingi, tonsis???ue arborum ramalibus obduci iussit: deinde cùm hosticae classis numerum pleniùs speculaturus procederet, insequëntibus se Sclauis, ocyùs ad suos refugere coepit. At hostes, vt insidiarum ignari, ita fugientem comprehendere auidi, primùm inusitata facie stupentes, nauigio nemus agi putabant: deinde fraudem frondibus subesse cognoscentes: du̅puppes obuertere parant: Ericus subductis in litus nauib. funda procul in hostes saxa torsit. Igitur Sclauorum caesi plerique, quadraginta capti fuêre. Saxo lib. 5. ADIVMENTA BELLI, PVGNAE, EXOTERICA. Cuiusmodi sunt Arbores. De Arborum vsu heic tanquam Armorum. At vt eadem occultationi inseruiunt exercitus, sic exempla sub Titulo, Securum hostem opprimere Aduentu occultato, afferentur, f. 1861. Galli Boij, in sylua Litana, astu L. Posthumium consulem designatum cum omni exercitu interemerunt. Serra enim arborum magna parte in inferiori parte desecta, ita tame̅ vt stare possent, posteaquam viderunt exercitum Romanum totum in syluam esse ingressum: detutbatis extremis arboribus, in eas, quae interiùs in sylua erant arborum ipsarum casu, nullo ab hoste stricto gladio, exercitus totus detritus est. Liuius & Frontinus lib. 1. c. 6. Septentrionales populi per syluas ingressurum hostem obseruantes, arbores serra succisas in cacumine funibus colligant, ne ante tempus loco moueri possint. At vbi hostes ingressos sentiunt, summa vi funibus tractis, arborum ruina incautos opprimunt. Olaus libro septimo, capite duodecimo. Bretislavs Boëmorum princeps, bello petitus ab Henrico II. Imp. ob direptam Poloniam, caesis in Hercynia sylua, quà transeundum erat exercitui, arboribus in eam difficultatem Germanos compulit, vt turpifuga Caesar sibi consulere cogeretur, victus ab eo hoste quem nondum vidisset. Dubrauius lib. 7. Casimirus II. Stephanum Valachorum Vaiuodam siue Palatinum à Petro fratre pulsum reducere conabatur. Superanda erat Polonis sylua densa & impedita, quae Ploniny à soli sterilitate vocatur. Eam Petrus cum suis insedit: & quà Poloni iter facturi erant, arbores succidit, ita vt truncis tamen vtcunque haererent. Vbi indaginem illam ingressi sunt, ibi coorti ex insidijs Valachi, arbores succisas vi impellunt, ab extremis orsi, ita vt caeterae mutuò sese impellerent. Qua ruina Poloni sic obruti sunt, vt qui obtriti & extincti non sunt, viui tamen ferè debilitatis & collisis membris in hostium potestatem venirent. Pauci de extremo agmine salui euasêre. Cromerus lib. 12. Ignis. Vide infrà, Hostem igni auertere, f. 1841. Illic Subiecti, heic Instrumenti habetur ratio. Aer, Ventvs. Quod aduersus Characitanos Q. Sertorivs in Hispania gessit, nulli concessit bellico eius facto. Populus est flumini Tago impositus. Non oppida incolunt, nec vicos, sed ingens est collectis & excelsus, antra specus???; in petris Aquiloni obiecta obtine̅s. Subiectus ager omnis limum argillosum & solum habet ob fungositatem friabile: quod nec ingredientes, sustinere valeat, & si paululum contrectetur, calcis viuae vel cineris modo latè dispergatur. Igitur quia barbari, quoties belli metu in illas speluncas se abdentes praeda eò congesta conquiescerent, ab omni erant vi tuti: & Sertorium tunc à Metello semotum & considentem circa eum collem, vt victum despiciebant: siue ira exarsit, siue ne fugere videretur: primo diluculo aduectus eò & contemplatus est locum. Qui cùm nulla parte praeberet accessum: nequicquam huc illuc se ferens, animo languido, atq; inanib. vtens minis, vim pulueris videt à vento in illos ex terra sustolli. Speluncae enim in Septentrionem, vt dixi, sunt obuersae. Qui verò ex Septentrionibus spirat ventus, quem Caeciam aliqui nominant, dominatur maximè, & frequentissimus inter ventos illic est: qui ex vliginosis campis & niuosis collectus montibus afflat. Ac tunc adulta aestate inualescens, Septentrionali???; colliquescente coalescens glacie gratissimus aspirabat, illos???ue & armenta eorum interdiu refocillabat. Id Sertorius aduertens atq; ab incolis doctus, militibus imperat, vt spongiosae illius & cineritiae telluris auellant fragmenta, comportata???; ex opposito colli in tumulum excitent: quem aggeris barbari esse in se molitionem rati irridebant eum. Ac tu̅c quide̅, cùm ad nocte̅ vsq; in opere perseuerassent milites, reduxit eos in castra. Vbi diluxit, primum mollis aspirauit aura, congestae terrae leuissimum velut scobem mouens diffundens???;. Mox acri cum sole increbrescente ve̅to, cùm colles puluere implerentur: intenti milites cumulum ab imo subruerunt, conciderunt???ue limum. Aliqui equos sursum deorsum egerunt ad excitandam raram tellurem, atque in sublime vento dandam. Qui excipiens, quicquid comminutum esset, & ferretur in aëra, in Bar [1818] barorum conijciebat aedificia in Caeciam foribus obuersa. Ita Barbarorum oculis (nempe speluncae vnum illum spiritus ductum habebant, quâ accidebat ve̅tus) citò offusa caligo est, citò suffocante anhelatione correpti sunt, asperam multo???ue commistam puluere haurientes auram. Itaq; cùm aegrè duos dies sustinuissent, tertio deditionem fecêre, non tantum viribus Sertorium, quantum gloria cumula̅tes: quòd armis inexpugnabilia, confecisset consilio. Plutarchus in Sertorio. Videre hinc est, quanti intersit ducem belli philosophum esse. Aqva, Flvmina, Mare. Anno Salutis 880. Normanni seu Cimbri Germanicum exercitum ab Ludouico Francorum & Boiorum rege aduersus se missum hac fraude penitùs deleueru̅t. Est Danorum regio cauernosa, mare???ue interfluit, obicib. tamen arcetur. Hos cùm Cimbri disiecêre, admisere???; vndique aquam, castra Germanorum aquis operta sunt. Germani omnes à caluo ad caluum (vt dicitur) à minimo ad maximum vndis obruti, extincti sunt: ne vnus quidèm, qui cladem nunciarit, euasit. Auentinus lib. 4. Annal. Boiorum. Quum Andreas Vngariae rex, & Christianae militiae in Palaestinam ab Europae principibus susceptae Imperator, expugnata Damiata ad Nilum vrbe, Cayrum & Babylonem, quò se Soldanus receperat, obsideret: Svltanvs Melchechelchemel Nilum sub Babylone & Cayro alitoribus solito ripis coërcet, & quum paucis pòst diebus ille opinione citiùs intumuisset, extemplò defossis vtrinque ripis inundationem amnis in hostium castra deriuat. Effunditur diluuij more fluuius, & altiùs altitudine cubiti cuncta superat, ex quo intolerabile Christianis detrimentum infertur. Solus per aggeres Nili patebat exitus, & hunc hostis tam crebris & validis vsquequaque praesidijs occuparat, vt nullo hinc modo deturbari posset. Ad extremas demùm angustias Christiani iam redacti, cum foedis conditionibus pacem orare coguntur. Missi ab Andrea rege oratores, his pacem conditionibus ab hoste retulerunt: vt Damiatam Soldano restituerent, contrà ille crucis partem Andreae redderet: liberarentur vtrinque captiui: Christiani Tyrum & Adonem redirent: quibus quidem vrbibus annos octo pax concessa. Bonfinius lib. 7. Decad. 2. & Aemilius. Commeatvs, Alimenta. Vide Tit. Commeatu hostem laedere, f. 1903. Heic Instrumentum Agentis, illic Patientis occasio spectatur. Statvae. Consule Tit. Exercitum maiorem simulare, quatenus inanimata ad animati exercitus speciem effingendam adhibentur, f. 1879. Item Tit. Equitatum, Elephantos comparare, f. 1810. Presbyter Ioannes, Indorum rex, à Saracenorum equitatu circumdatus, statuas hominum aeneas equis imposuit, intus concauas, materia ad ignem fouendum aptaplenas. Adhibuit singulis virum, qui vbiad hostes ventum esset, per foramen immisso folle, ignem fumum???; excitaret. Quo astu equi hostium turbati, & in fugam effufi sunt. Vincentius lib. 31. c. 10. Speculi histor. Regnervm Daniae regem scribit Olaus lib. 9. c. 4. Ruthenorum inuictum exercitum equestrem igniuomis statuis, quas subiectis rotulis in hostes praecipites agere suos docuerat, dissoluisse. Cyrvs rex Persarum, incluso Croeso Sardibus, quâ praeruptus mons nullum aditum praestabat, ad moenia malos exaequantes altitudinem iugi subrexit, ijs???ue noctu simulacra hominum armata Persico habitu imposuit. Tum prima luce ex altera parte muros aggressus est. Vbi orto sole simulacra illa, armatorum referentia habitum, refulserunt, oppidani captam vrbem à tergo credentes, & ob hoc in fugam dilapsi, victoriam hostibus concesserunt. Frontinus lib. 3. cap. 8. & Polyaenus lib. 7. Praelio victus à Iuliano Domitiani legato Decebalvs Dacus, & veritus, ne Romani ex recenti victoria regnum quoq; suum inuaderent, arbores succidit, eorum???ue truncos armis instruxit, vt procul armatorum faciem redderent. Quibus deterriti Romani, recesserunt victi. Tandem à Troiano victus pacem impetrauit. Cuspinianus. Aqvileienses statuis in murorum ambitu dispositis specie vigilum, Atilam diu ludificati sunt, cùm ipsi in insulam vicinam Gradum relicta vrbe fugissent. Bonfinius fabulam esse credit. PROPVGNACVLORVM, VRBIVM MVRORVM PRVDENS CVRA. Extrvctio, Reparatio. Cùm Amphion & Zethus suspectas haberent vires Phlegyarum, vt ait Pherecydes, Thebas muris ac turribus munierunt, vt essent tutiores ab hostium incursionibus. Fabulati sunt igitur saxa sua sponte assilijsse, murum???ue extructum fuisse, dum Amphion lyram suauiter pulsaret. Horatius in Arte: Dictus & Amphion Thebanae conditor vrbis Saxa mouere sono testudinis, & prece blanda Ducere quò vellet.-- Natalis Comes Mythol. lib. 8. c. 15. Nitocris regina Assyriorum, quinq; aetatibus posterior Semiramide, animaduertens imperium Medorum ingens, ac turbulentum, subacta???; ab his multa oppida, praemuniuit se omnibus quàm potuit maximé. Ante omnia fluuium Euphratem, qui priùs mediam Babyloniorum vrbem interfluens, rectus erat, tortuosum reddidit, fossis superiùs depressis, adeò vt quendam Assyriae pagum, nomine Arderica, ter influat, & qui nunc è mari per Euphratem Babylonem versus subuehuntur, ter ad hunc eundem pagum applicent, id???ue triduó. Aggerem quoq; ex vtroq; fluminis labro aggessit, mirandae magnitudinis & sublimitatis. Multò supra Babylonem, aliquantulum seorsum à flumine, effodit paludis eluuiem, profunditate quide̅ ad aquam semper ducta, latitudine verò eius quoquò versus quadringentorum viginti stadiorum. Haec fossitia humus ad fluminis ripas aggesta est. Quem locum vbi depressit, crepidinem ambitus eius lapidibus induxit. Haec duo, vt flumen flexuosum, & lacuna tota fossa esset, ideò fecit, vt & fluuius per multos anfractus retentus, sedatior mearet: & nauigationes in Babylonem essent tortuosae, & ex ipsis nauigationibus longus ambitus lacunae exciperetur. Ad haec, quacunq; erat regio ad inuadendum opportuna, & compendiaria ex Medis via, hanc intersepsit, ne Medi, commercio Assyriorum, ipsius negotia cognoscerent. Herod. lib. 1. Sesostris rex Aegypti in omni ora, quae à Memphi ad mare spectat, frequentes à Nilo duxit fossas: quò fructibus breuiori itinere facilius???ue inuectis, maior rerum copia esset: simul???ue munijt & ea loca, quibus ad Aegyptum patêre hostibus ingressus posset. Antea potior ferè Aegypti pars omnis aditu facilis, propter frequentes à fluuio ductas ab eo fossas, munitior, difficilior???ue accessu postmodum facta est. Diodorus lib. 1. c. 4. Apud Thermopylas sunt [Greek words], id est, calida lauacra, quae [Greek words], id est, ollas, indigenae vocant: & desuper ara Herculi extructa. Ad hos ingressus murus est aedificatus, super quem olim [Greek words], id est, portae erant. Eum autem aedificauera̅t Phocenses metu Thessalorum, ex quo illi ex Thesprotis terram Aeolidem iêre habitatum. Et quia Thessali conabantur eos subigere, praesidio imposito tutabantur: aquam???; calidam ingressui induxêre, vt esset lacunosus locus: omnia excogitantes, ne in suam terram Thessali incursarent. Hic tamen murus quondam extructus, à Lacedaemonijs trecentis atq; socijs denuò excitatus fuit, vt illic Xerxem contra Graecos proficiscentem arcerent. Herod. lib. 7. Post victoriam ad Plataeas partam, Athenienses ex Troezene & Salamine liberos vxores???ue suas Athenas in patriam reuexêre: statim???ue curam omnem ad cingendam moenibus vrbem contulerunt, quae Xerxes diruerat. Lacedaemonij perculsi gloria Atheniensium, quam nautico adeptam certamine ad Salaminem fuerant, suspectas eorum res incrementáque habentes ab extruendis eos moenibus prohibere statuerunt: confestim???ue legatos Athenas misêre, qui consulant, minimè oportere ea tempestate moenibus vrbem munire: id enim communi Graecorum saluti maximè periculosum esse. Si enim maioribus rursus copijs Xerxes in Graeciam traiecisset, vrbes occupaturum extra Peloponnesum veluti ad rem suam munitas: ex quibus assidua eruptione reliquos vbique populos infestando, ac sensim debilitando, facilè posset Graecas res obterere. Cùm non audirentur legati in senatu, ad artifices se proripiunt, iubent???ue euestigiò, inde discedant, opus???ue relinquant: tunc enim Lacedaemonij terra mari???ue in Graecia potentissimi erant. Themistocles consulit, rem silentio dissimulent: nam si vi contendere perrexerint, Lacedaemonios cum Peloponnesijs exercitu̅ inducto, facilè per vim munitiones opus???ue impedituros. Legatis pollicetur, se propediem cum quibusdam alijs Lacedaemonem venturum. Tum primoribus clàm nunciat, legatos interea ex Lacedaemone exploratum missos detineant; donec ipse Sparta redeat, & opus coeptum, quanta possent celeritate, prosequantur. Mox Spartam specie [1819] legationis profectus, conquerentibus Spartiatis, quòd muro circumdarent vrbem, & ad criminandum Athenienses ex composito Poliarcho ab Aegina misso, inficias iuit, & mittere eos iussit ad res inspiciendas: simul vt spacium ex mora excita̅do muro pararet, & legatos pro se obsides retinerent Athenienses. Quod euenit. nam re comperta nihil laeseru̅t eum Lacedaemonij, sed dissimulata ira sua dimiserunt. Diod. lib. 11. Plut. & Probus in Themistocle, Frontinus lib. 1. c. 1. Polyaenus lib. 1. Fulg. lib. 7. c. 3. Eo loci, vbi Piraeeum cernitur, cùm nulla portus commo ditas haberetur, sed eo solùm pro nauiu̅ statione Athenienses vterentur, cui nomen tum Phalericum, angusto admodum: excogitauit ibi portum Piraeeum extruere Themistocles, vt amplissimus omnium, qui in Graecia'haberentur, portus efficeretur. Eo sperabat Athenis maris imperium sibi facilè vendicaturos. In concione ciuibus denunciat, Se res quasdam magnas excogitasse, quae ad statum & incrementum Reipublicae maximè pertinerent, quibus exequendis consultorem pariterac auctorem sese offerret. Caeterùm diuulgari eas sine periculo certo magno???ue detrimento non posse: eius generis esse, vt nisi quàm paucissimorum fidei commendari minimè expediret: proinde à populo postulare, vti duos quoscunque summa in republica fide viros deligant, eis se rem omnem aperiturum. Multitudine rationibus istis adducta, duo, veluti iusserat, à populo ad id delecti, Aristides & Xanthippus, aemuli ipsius. Cùm his priuatim Themistocles cuncta exposuisset, populo referunt, Excogitata Themistoclis & praeclara esse, & ad reipub. statum magno mome̅to accedere, tum admodum facilia. Accepta igitur à populo rei prosequendae facultate, statuit rursus per astum fallere Lacedaemonios. Iam enim pro comperto habebat, veluti in moenium olim aedificatione obstare, atq; obnixè impedire studuissent Lacedaemonij, haud secus in portus constructione molestos Atheniensibus fore. Ergo legatos misit ad Lacedaemonios, qui doceant rebus Graeciae communibus maximè conducere, quin prorsus necessarium esse, vti portum quendam idoneum aduersus futuras deinceps incursationes tumultus???ue Persarum sibi praeparent. Hac re Lacedaemonijs per legatos proposita, dum diu consultatione implicarentur ambigua, nec ad extructione̅ portus prohibendam magnoperè intenderent, ille incredibili celeritate portum amplissimum extruxit. Diodorus lib. 11. Cùm Iudaei tres aggeres, quos Titvs Hierosolymam oppugnans extruxerat, incendissent, neq; materia ad nouos aedificandos suppeteret: muro totam vrbem tridui spacio circumdedit, opere propter celeritatem admirando, ne quis Iudaeoru̅ effugere, vel commeatum in vrbem importare posset, sed co̅clufi omnes, & fame coacti, deditionem facere cogere̅tur. Iosephus lib. 6. c. 14. belli Iud. More suo Mosci, agrum hosti proximum per aliquot, &c. Vide fol. 2197. Quodam tempore Mediolani moenia sunt ab Alemannis (Friderico I. Imp.) diruta. Cives iureiurando adacti, se nunqua̅ ea instauraturos, vrbem principiò profunda fossa munierunt, se pacta & conuenta violare negantes. Deinde auxilijs imperatoris Graecorum Manuelis Comneni aucti, ipsa moenia reposuerunt. Nicetas lib. 7. Bello Granatense, sub Ferdinando & Isabella regibus, ex Alama vrbe munitissima Enicvs Lupides Comes Tendillanus vicinos Mauros miserè infestabat, vt neque suburbana praedia excolendi tempus locum???ue daret, neque saltem intra cubiculum somnos perpetes ducere liceret. Hyems illa, quae praecesserat, fuit pluuiosa, muri???ue putres ebibebant imbres ex stillicidijs cadentes, cùm subitò compagibus saxorum solutis corruerunt, magnam???ue vrbis partem nudam reliquêre. Quòd si casus ta̅tae calamitatis ad hostium aures peruenisset, actum erat iterum de Alama, multos???; per annos regni Granatensis excidium remoratum fuisset. Ex illa muroru̅ ruina tantus terror milites praesidiarios omnes inuasit, vt ex desperatione nihiliam nisi de fuga & de vrbe deserenda cogitarent. Iussit itaque Comes Tendillanus, qua parte murus ingentem fenestram patefecerat, consutis linteis praete̅di muri speciem, tam similem vero, vt procul aspicientibus nulla videretur esse differe̅tia inter verum & assimulatum. Et ne quis transfuga proderet hostibus quid intra vrbem accidisset, iussit diligentiùs portas & posticos custodiri, ne quispiam temerè intraret, & egrederetur, aut moenia transiliret. Iussit interea partem muri lapsam substrui non opere tumultuario, sed ex calce & caementitijs lapidibus multò firmiùs, quàm antea fuerat. Saepe hostium exploratores venerant, captantes ex occulto, quid apud Hispanos ageretur: saepe etiam excursores equites vrbem obequitabant: nunquam tamen senserunt quicquam in ea parte murorum fuisse immutatum, non colorem, non speciem, non quicquam aliud, vnde ruina illa posset percipi. Nebrissensis Dec. 2. lib. 2. c. vltimo. Gradonicvs Venetorum in Taurisanis legatus, de Laurentij Ceretani & Vitellij consilio, oppidum communijt, muros refecit, è turribus, quae in ijs erant, veteri consuetudine altiores, superiorem partem detraxit, fossas latiores & profundiores fecit, aggerem construxit, extra oppidum per quingentos passus tecta diruit, arbores succidit, vt nihil aut prospectui, aut eiaculandis tormentorum pilis obesset. Aqua Silis fluminis, quod flumen oppidum interfluit, vt in oppido sustineri posset, quae hostibus accedentibus effunderetur ad omnem circa oppidum regionem submergendam, alueos è lateribus solidissimos cum ostijs lapideis plurimis, ad quamuis vim aquae breuieuomendam: concamerationes???ue sub moenibus, per???ue aggerem firmissimas exaedificauit. Quod opus magna impensa postea perfectum expletum???; eiusmodi nunc quidem est, vt neque pulcrius & elegantius, neque aptius atque accommodatius quicquam vllum ad oppidum muniendum & tuendum alijs in locis ferè conspiciatur. Bembus lib. 11. Hist. Ven. Bello, quod Maximilianus Imp. contra Venetos gessit, cùm ab omni latere vrbis Patauinae omnes???ue ad portas essent per oppida in agrum porrecta longo pleraque tractu longis???ue vijs, quorum partem Patauini Veneti???ue ciues animi causa magno sumtu exaedificauerant, cum sacris aedibus ac fanis: ea pro oppida, ne hosti receptacula munitiones???ue praeberent, dirui mandauerunt Veneti. Bello confecto, quia in templo Carthusianorum Maximilianus velut in propugnaculo castrametatus fuerat, & arbores saepe hostes occultauerant, saepe à tormentorum ictibus defenderant, legem sciuit Senatus, vt à portis moenibus???ue mille & quingentos circa Patauium passus quoquouersus aedificia omnia eorum domini solo aequarent, arbores???ue cuiusque generis succiderent, lateres, tegulas, marmora, ferramenta, materiam aridam viridem???ue, quò vellent, asportarent: qui id intra dies praescitutos non fecisset, illius eiusmodi fisco omnia cessura. Maximè enim voluit, ea vt planities spacium???ue ab omni re, quae vmbram faceret, esset???ue solida ac resistens, nudum vacuum???ue permaneret, ne Patauium vllo cum hostium commodo aut praesidio ampliùs obsideri posset. Ea???; postea lex ad hoc vsq; tempus sancta inuio lata???ue semper fuit. Bembus lib. 9. Hist. Ven. Florentini, cùm à Carolo V. Imp. obsidionem expectarent, proxima moenibus aedificia, vel summae amoenitatis, diruerunt, ne venturo hosti munitam sedem praeberent. Iouius libro 27. Conservatio, Defensio. Exempla non pauca ex Tit. Hostes opprimere, petenda erunt, f. 1942. quatenus illi ipsi hostes oppugnatores sunt vrbium & murorum: quibus deiectis, conseruantur vrbes. Vide similiter Tit. Consilia hostium explorare, quatenus cuniculos agere deprehenduntur, f. 1758. Callicratides, cùm Magnesiae oppugnarentur, hostibus arietes admouentibus, ipse in eo loco, vbi moenia oppugnari non poterant, distrahens partem ex turri, obseruans tempus oppugnantium successionis, circumiuit moenia: & à tergo irruens, multos ex ipsis interfecit, non paucos etiam viuos cepit. Post victoriam autem, moenia rursus exaedificauit. Polyaenus lib. 2. Persae ad Pheretimam reginam Cyrenaeorum redutendam in regnum ab Aryande Aegypti praefecto missi, cùm menses octo Barcem obsedissent: nono mense cuniculis actis valida tormenta admouerunt. Sed cuniculos Faber quidam aerarius deprehendit aereo scuto hunc in modum. Circumferens illud intra murum, admouebat pauimento vrbis: quod vbicunque admouebatur alibi, illinc è solo nihil soni reddebatur: ad locum autem, qui suffodiebatur, aes clypei resonabat. È diuerso igitur fodientes Barcaei, Persas suffossores interemerunt. Herodotus libro quarto, & Sabellicus libro octauo, Enn. 2. Miltiades, cùm ingentem Persarum multitudinem apud Marathonem fudisset, Athenienses circa gratulationem morantes compulit; vt festinarent ad opem vrbi ferendam, quam classis Persarum petebat. Cum???ue praecurrisset, implesset???ue moenia armatis, Persae rati ingentem esse numerum Athenie̅sium, & alio milite apud Marathonem pugnatum, alium pro suis opponi, circumactis extemplò nauibus, Asiam repetierunt. Frontinus lib. 4. c. 7. Alexander Tyrum oppugnans, ducto per mare aggere, eam peninsulam facere cogitauit. Iam aggere vrbi proximo ventus Caurus vehemens obortus, operis partem euertit. Tunc Alexander videns, etiam sine hostium vi per se molem fatiscere, multum animo est commotus: vt quid consilij capie̅dum esset, non satis prospiceret, atque oppugnationis coeptae iam eum poeniteret. Tandem laudis cupidine arrectus, arbores maximas in montibus concîdi, & ad mare comportari fecit: demersas???ue simul cum ramis, eas ad vim fluctuum frangendam obiecit. Diodorus lib. 17. Obsessi à Demetrio Poliorcete Rhodii, aedificarunt intus [1820] murum alterum, secundùm longitudinem eius muri, qui in oppugnationibus laboraturus erat. Vtebantur autem lapidib. diruentes theatri ambitum, & vicinas domos, praeterea fana quaedam: dijs polliciti, pulcriora se aedificaturos vrbe conseruata. Diodorus lib. 20. Tvllivs Crispinus, post infaustam aduersus Poenos dimicationem, qua collegam Marcellum amiserat, cùm comperisset potitum anulo interfecti Hannibalem, literas circa municipia totius Italiae dimisit, ne crederent epistolis, si quae Marcelli anulo obsignatae perferrentur. Monitione co̅secutus est, vt Salapia & aliae vrbes frustrà Hannibalis dolis tentarentur. Fro̅tinus lib. 4. c. 7. Ambraciam oppugnante Fuluio Nobiliore Coss. Rom. quantum murorum consul discutiebat, tantum oppidani ab Aetolis adiuti, interiore parte reponebant. Est???ue interim penè in vrbem penetratum cuniculo ad muros acto. Sed re animaduersa, solum Aetoli ex transuerso effoderunt, atque ita obuiam hostibus iuerunt, dimicatum???ue est in cuniculo, nec vlla vi magis victa fuit Romanorum pertinacia, quàm nouo oppidanorum commento. Dolium pluma oppletum cum tenuibus fistulis in cauerna ostio obiecerunt: inde à tergo follibus adhibitis, nidore incensae plumae, fumo???ue miles à proposito est auersus. Sabellicus libro 7. Ennead. 5. & Polyaenus lib. 6. Cuniculis Rom. Themiscyram oppugnarunt, bello Mithridatico. Quib. multiuariam itum est obuiam ab hoste, apum examinibus, vrsis, alijs???ue ferarum generibus in operarios ex aduerso immissis. Sab. lib. 4. En. 6. Miraculum naturae est, laricem non solùm ex succi amaritate vehementi à carie tinea???; non corrumpi, verùm nec flammam recipere, nec ardere per se, nisi vt saxum in fornacead incoquendam calcem lignis vratur alijs: nec flammam ideo sic quoq; recipit, nec carbonem remittit, sed spacio longiore vix comburitur, quòd sit minima ignis & aëris temperatura. Cognitum id summa C. Ivl. Caesaris admiratione apud Laring̅ oppidum in Padi praeripijs situm, ex arboris copia nuncupatum, quando ignibus obuallata turris superfuit citra nocume̅tum. Caelius lib. 10. c. 10. A. L. Veneti profligati à rege Galliae Ludouico XII. cùm vrbi quoque ipsi timendum putarent, docti à praesentibus rebus, quantam reipub. diuturnitas & incrementum in se vnos omnium regnum inuidiam atque odium concitasset: Decemuiri duodecim legerunt ciues dignitate praeditos, qui vada vrbana atque litora, adhibitis eius rei peritis hominibus, diligenter inspicerent, vt aditus, si qui essent apertiores, castellis munirentur. Tum auctus operarum publicarum numerus: iussum???; vt omnes insulas & domos, vicorum magistri perlustrarent: quanta???ue esset in vrbe aduenarum multitudo, quanta armorum priuatim ab his comparatio, cognoscerent: edictúm???ue poena capitis propositum, ne quis armatus incederet: vigiliae???ue noctu vicatim & praefecti cum militibus dispositi, ne quis temerè tumultus exoriri posset: etiam lex lata, vt triremes octo vrbis praesidio armarentur: missus???ue multò maximus frumenti numerus ab annonae magistratu ad molas farinarias in Taurisanos fines, domi molitus adseruandus, ne, si eae ab hostib. molae interciperentur, ciuitas farinae inopia laboraret: molae???ue aliquot, quas naues sustinebant, è Pado Athesi???ue ad vrbem perductae: cogitatum???ue vt molae aliae, quas vertere ventus quiret, in suburbanis insulis fabricarentur: putei???ue perplures in portus litore foderentur: vt si à fluminib. aqua propter hostes circumfusos peti non posset, ijs puteis ciuitas vteretur. Missi etiam publicè lecti ciues ad arbore̅ in Medoaci ripis caedenda̅; atque ad vrbem deuehendam, vt materia ciuibus ad munitiones in propugnatione suppeteret, & hostibus ad oppugnandam vel obsidendam vrbem deficeret. Bembus lib. 8. hist. Ven. Amurathes Turcorum Imp. Albam Graeca̅ cuniculis aggressus, per montem medium, contrarijs Christianorvm cuniculis clàm actis, non modò ab incepto destitit, verùm etiam XVII. millia hominum, quae in cuniculos spe mox invrbem irrumpendi cum equis & camelis descenderant, fumo & igni enectorum amisit, amissis priùs in oppugnatione octo millib. hominum. Itaque septimo mense obsidionem turpiter soluit. Bonfinius lib. 4. Dec. 3. Tempore Basilij Imp. Esman Tarsi Amiras, vrbe̅ Euripi oppugnaturus classem instruit. Strenuè verò Oppidanis propugnantibus, ante vallum aspidem magna̅ auro plena̅ ponit, atque ha̅c & centum captiuaru̅ virginum lectissimas praemij loco se ei daturum promittit, qui in murum primus euasisset, suis???; victoriae auctor fuisset. Id cùm viderent oppidani, tessera data omnes portas aperuerunt, & in Barbaros acrem impetu̅ dederunt. Primo concursu Amiras lethali accepto vulnere cecidit, multi???; cum eo occisi sunt: reliqui in fugam conuersi, instantibus Romanis, vsq; ad reliquas naues ingenti cum clade suorum contenderunt. Cedrenus. Exonienses ciues in Anglia anno 1498. obsessi à falso Ricardo Eboracense, cùm is portis infringendis studeret, & ignem subijceret: ignem igne arcendum rati, ligna fractis iam portarum claustris ad incendium addunt, quò flamma vtrinque erumpens, ac omnem aditum occupans, perinde hostem ingressu, atque suos exitu prohiberet: ipsi interim fossas alias???ue intus pro foribus munitiones fecerunt. Polydorus lib. 26. Apud Septentrionales, cùm hyeme flumina & lacus congelari soleant, sic vt hostibus liberum dent ad arces & oppida, alioqui inuicta, accessum: instar fossae glaciem excindunt, & in aggerem coaceruant: mox aquae copiosum adipem phocarum vel balenarum infundunt, cuius lubricitate glacies impeditur, aut certè infirma redditur. Olaus libro 11. capite 23. Pragenses Hussitae arcem munitissimam, Caroli Lapidem dictam, obsidebant. Fons erat extra moenia in medio praeruptae rupis, vnde aquam oppidani necessariam hauriebant, & turris desuper vetusta, qua tuerentur aquantes. Hanc Pragenses diruere machinis conabantur. Fama est in potestatem Obsessorvm primarium quendam Pragensem ciuem incidisse, eum???ue in turris culmine deligatum, dato per irrisionem in manu flabello, quo lapides balista missos quasi muscasabigeret, parsuros quippe conciui suo Pragenses arbitrabantur. Illos nulla misericordia flexos saxa ingentia quamplurima proiecisse: hostium magis misericordia, quàm ciuium suorum humanitate seruatum. Aeneas Syluius, cap. 44. hist. Boëm. Guintium oppidum Nicolizza praefectus strenuè contra Turcas defendit. Cùm enim Habraimus Bassarum Turcicorum princeps, sub Solymanno istud anno Salutis 1532. tribus in locis cuniculis oppugnaret: discisso & proruente muro, Guintiani praesentibus animis introrsus munitiones extruxerunt, & feminae praesertim cuniculis diligenter obuiam iuerunt. Iouius lib. 30. Historiae. Anno Sal. 1487. in oppugnatione Rouereti, milites Sigismundi Vngariae regis pilas ferreas, non magnoperè cohaerentes, picis atque bituminis plenas, igne incluso tormentis muralibus impellebant. Eae pilae muro impactae infringebantur, ac plures in partes dispergebantur: quibus ex singulis ignis prosiliebat acri cum flamma, sic vt quaeque earum pars quantumuis parua hominem corriperet: pice autem illisa retinebantur, ne excuti néve reijci possent: ita fiebat, vt neque in muro consistendi, neque quae opus essent administrandi, neque se defendendi militibus facultas daretur. Quod vbi semel atque iterum est à Venetis animaduersum, culcitras centones???ue, quos habere poterant, aquis immergebant, eos???; pinnis & fenestris, ex quibus propugnarent, interponebant: ijs neque pix adhaerescere, neque ignis nocere propter humorem poterat. Ita se tandem, compluribus suorum antè absumtis, praemunire ac tueri didicerunt. Bembus libro 1. hist. Ven. Quum Solymannus Turcarum Imp. anno 1529. Viennam obfideret, parum???ue ob inopiam muralium tormentorum proficeret: labor tota???ue spes subruendi muri apud Turcas posita erat in cuniculis, qui tribus in locis subter fundamenta moenium ducebantur. Quorum operum sonitum sedulò auscultantes Germani, & quò tenderent, telluris commotae pulsu certis plenorum aqua peluium, & tympanorum militarium instrumentis deprehendentes, paribus cuniculis occurrebant: quando necesse esset tympana solo apposita (pisis praesertim impositis) vel ex minimo terrae motu commota membrana palpitare, vasa autem pariter concussa tellure crispantem aquam ostendere. Ad haec suspectis in partibus murum introrsus ingentium trabium tibicinibus effulciebant. vt casura extrorsus moenia proruerent. Itaque quum excitatis ab hoste cuniculorum ignibus, ad Carinthiam porta̅ magna pars muri tremefacta, incolumi tamen turre hisceret, atq; extrà prolaberetur: Turcae praepediti ruina, & confertim ingredi conati, facilè ab armata Germanorum phalange repulsi fuêre. Iouius lib. 28. Hist. Neglectvs. Propvgnacvla nvlla. Mvri nvlli, deiecti. Lacedaemonii cùm periclitarentur, ac de ciuitate moenibus cingenda consultarent, Homericum carmen recitauit Isaeus sophista: [Greek words], Scutum haesit scuto, galeae galea, atq; viro vir. & adiecit: Sic mihi state Lacedaemonij, & muris cincti sumus. Philostratus in Sophistis. Panthoedan Spartanum auctores produnt celeberrimi, cùm legationem obiret in Asia, ostentantibus nonnullis praemunitum, latum ac sublimem murum, respondisse: [Greek words], Per deos pulcra, ô hospites, est gynae [1821] conitis, id est, mulierum domus. Ad eandem ferè sententiam videtur Lycvrgvs praeclarè dixisse, [Greek words]. Nequaquam sine moenibus ciuitatem dici, quae viris, non lateribus praecincta foret. Nam & Agesilavs ciues ostendens armatos, [Greek words]: Haec sunt inquit, Spartae moenia. Idem monstranti cuidam murum egregiè structum atq; praealtum, sciscitanti???;, An pulcrum ei munimentum videretur? Pulcrum (inquit) si mulieres, non viri sint inhabitaturi. Cael. lib. 26. cap. 32. A. L. ex Plut. Lacon. Idem cùm à quodam percontaretur, quam ob causam Sparta non moenibus cingeretur? Ciuitatem non saxis lignísve, sed pro vallis ac moenibus, incolentium virtute muniri oportere, ait: quos si iungit concordia, nullus potest esse murus inexpugnabilior. Plut. in Lacon. Apoph. Cilivs Arcas Lacedaemone degens, cognito quòd Spartiatae de muniendo Isthmo consilium agitarent, Athenienses autem extra Peloponnesum egrederentur, praedixit: Nisi Athenienses caeteri???ue Graeci rem feliciter aduersus Persas gesserint, multos aditus in Peloponnesum habebunt Barbari. Hoc sermone persuasi Lacones, Isthmo longum vale dixerunt, se???; omnibus Graecis belli socios adiunxerunt. Polyaenus libro quinto. Darivs post reditum è Scythia, intelligens Nomadas aduersus se tranfitum parare, ad ea vlciscenda, quae perpessi fuerant, veritus, ne vrbes Propontidis exercitui transitum praeberent, eas exussit. Strabo lib. 13. In gente Scythica ex omnibus humanis negotijs vnum maximum, quantum nos scimus, excogitatum est, vt neq; quispiam, qui ad eos se co̅tulerit, aufugere: neq; ipsi capi possint, aut ne inueniri quidem, si nolint. Siquidem nullae sunt eis vrbes, nulla moenia extructa. Domos secum ferunt singuli: equestres???; sunt sagittarij, non pane victitantes, sed ex pecoribus: pro domibus plaustra habentes: imbelles alioqui futuri, & ad dimicandum inhabiles. Haec sunt ab eis inuenta, cùm opportunitate terrae, tum fluminum beneficio. Nam haec terra cùm sit campestris, sua sponte vliginosa est & humida, eámque interfluunt flumina non multo pauciora numero, quàm in Aegypto fossae. Herod. lib. 4. Simon Iudaeorum dux & pontifex, expugnata Hierosolymorum arce (quam ab Antiocho Epiphane munitam Macedones per 30. & ampliùs annos occupauerant, & tributum à Iudaeis exegerant) solo ea̅ aequauit, ne posthac esse posset hostibus receptaculum, néve inde vrbi aliquod inferretur incommodum. Quo facto visum est ei operae precium, si mons quoque in quo sita fuerat complanaretur, vt solum templum emineret: efficit???; id, commemoratis pro concione malis quae à praesidiarijs in eam diem Iudaei passi fuerant, quae???ue etiam in posterum ferre cogerentur, si externus aliquis princeps ei loco imponeret praefidium. Adeo???ue permotus est eius exhortatione populus, vt non intermisso per triennium neque die neque noctu opere, tandem ad planiciem eum locum indefesso labore per vices sibi succedentes redegerint, atq; ita nihil reliquerint quod obstaret, quò minùs templum omnibus in vrbe locis esset longè celsius. Iosephus lib. 13. cap. 12. CASTRORVM CVRA. Nempe Castrametatio. Castris locum opportunum capere. Israelitis castrametatione̅ talem praescripsit Dominus: vt cùm ex 12. tribubus quaelibet suum ducem haberet: ab Oriente Iudae vexillum figeretur, iunctis Issacharis & Zabulonis copijs: atque hae primae omnium castra mouerent. Ad meridiem Rubenis vexillum, cum Simeone & Gado, qui secundi castra mouerent. Hos sequeretur agmen Leuitarum, cu̅ tabernaculo oraculari. Ad occidentem Ephraimi vexillum, cum Manassis & Beniamini copijs quae tertio loco proficiscerentur. À Septentrione vexillum Dani copiarum, iunctis Assere & Nephthalimo, quae postremò castra mouerent. Et sic ad sua quisq; vexilla castra & ponebant & mouebant, generatim per familias ordinati. Num. 2. Bacchvs in India, cùm exercitus aestum aëris tolerare non posset, occupauit Tricoryphum Indiae montem, sic appellatum à tribus cacuminibus, quorum vnum vocatur Corasibis, alterum Condasbe, tertio ipse nomen imposuit Merum. In eo loco monumenta sunt natiuitatis eius multi suauissimi & crebri fontes ferarum abundans copia, fructuum vbertas, niues frigidissimae. In his vitam agens exercitus, Barbaros in planicie versantes repentè adoriebatur: & à sublimibus ac praecipitibus locis tela iaciens, nullo negotio in fugam hostes vertebat. Polyaen. lib. 1. Lycvrgvs interroganti, Quare transferre crebrò castra praeciperet? Vt hostibus, inquit, plus incommodemus. Plut. in Apophthegm. Epaminondas ad Tegeam periclitari contra Lacedaemonios volens, vt clàm hostibus superiorem locum & praecipitem occuparet: mandauit equitum praefecto, vt cum equitibus mille sexcentis ante agmen praecederet, & crebrò huc illuc obequitaret. Cùm puluerem copiosum excitasset, obscuratis hostium oculis clàm superiorem locum cepit. Spartiatae veò cùm desijsset puluis, rem conspicati, causam intellexerunt, quamobrem ante copias equitassent. Polyaen. lib. 2. Clearchvs post Cyri mortem, Graecis regionem magnam & bonam obtinentibus (fluuius regionem circumdabat, minimo isthmo prohibitus, ne insula esset) vetans ne intus castrametarentur: cùm persuadere non posset, fictum transfugam misit nunciantem: Rex muro circumdaturum se Isthmum minatur. Hoc audito Graeci, morem Clearcho gerentes, extra Isthmum castra posuêre. Polyaen. lib. 2. Pompiscvs Arcas in more habebat, vt quotiescunq; castra poneret, semper vias eas quae ad castra ducerent, partim suffoderet, partim vallo munitas obrueret. Ipse verò nouas alias parabat, vt exploratores qui nocte aggredi exercitum vellent, per vias pristinas profecti, in fossas inciderent, nouarum???ue peritiam non haberent. Polyaen. lib. 5. Iphicrates in sociorum agro castrametatus, cùm vallu̅ extrueret, & fossam pararet, obijcienti, Quid est, quod metuamus? dixit: Nulla deterior vox imperatoris esse potest, quàm Non putaram. Eras. lib. 5. Apoph. Idem castra positurus, misit aliquos qui locum munitum ab exercitu longissimè remotum occuparent. Mirantibus ijs qui aderant, & interrogantibus: Cúrnam id facis? respondens Iphicrates, inquit: Ecquis hoc futurum sperasset? docens, in bello etiam illa quae nemo sperasset, custodijs esse munienda. Polyaen. lib. 3. Xanthippvs Lacedaemonius, bello primo Punico, victis iam à M. Attilio Regulo Carthaginensibus auxilio venit: & ostendit superiores clades no̅ tam Romanorum virtute quàm ducum suorum stultitia ipsis illatas esse. Siquidem parum vtiliter fuisse castra in arduum translata, quum per plana & aperta loca ob elephantes & equites, in hostem iri oportuisset. Itaq; ipso exercitui praefecto, vbi apparuit quantò tutior salubrior???; disciplina ab eo quàm à prioribus ducib. adhiberetur, omnis militaris multitudo adeò restituta est, vt nihil magis optaret quàm praeliu̅. Atq; commisso praelio Romani victi, Attilius ipse captus est & veru̅ esse Euripidis illud ostendit: Vnius rectum consilium, magnam vincere multitudinem. Sab. lib. 9. Ennead. 4. Hannibal, quum frequentibus praelijs à M. Marcello superaretur, nouissimè sic castrametabatur, vt aut montibus, aut paludibus, aut simili locorum aliqua opportunitate adiutus, aciem eo modo collocaret, vt vincentibus quidem Romanis, penè indemnem recipere posset intra munimenta exercitum, cedentibus autem instandi liberum haberet arbitrium. Front. lib. 2. cap. 3. Pyrrhvs Epirotarum rex, in castrametandi scientia facilè princeps primus totum exercitum sub eodem vallo continere instituit. Romani deinde, eo deuicto, in campis Arusinis, circa vrbem Statuentum, castris eius potiti, & ordinatione notata, eum sunt imitati. Frontinus lib. 4. cap. 1. & Alex. libro primo, capite 12. Germani & Gallorum pleraq; gens, pro vallo dispositos habebant currus mutuo nexu. Romani in magno discrimine, nouo munimenti genere, clitellas & coniectas sarcinas pro ag gere opposuêre. Sic etiam Atila Hunnorum rex, cùm in campis Catalaunicis contra Rom. pugnaret, clitellarum vallo sese muniuit, vt si nulla foret spes euadendi, subiecto igne cremaretur. teste Aemilio. Erat vetus constitutum Rom. vt quoties duo fimul consules praetorésve contra hostes, duos consulares exercitus, multásque legiones ducerent: quò faciliùs tantae multitudini praeessent, diuisa castra, copias & praesidia haberent, & munia bellipartirentur: ne copfusa imperia & decreta ambigua forent. At Domitianus geminari legionum castra prohibuit: sub vnius imperio & vnius castris satiùs regi milites, arbitratus. Alex. lib. 1. cap. 12. Q. Fab. Max. Dictator vt ab equitatu Hannibalis tutus esset, semper locis montosis & altis castra munijt, vnde hosti immineret: quietus, si castris ille se contineret: sin moueret, summis montibus circumuolans vndique, & ex tanto adhaerens interuallo, ne pugnare inuitus cogeretur, & tamen terrorem hostibus ita cunctando tanquam pugnaturus praeberet. Plutarchus in Pericle. C. Ivlii Caesaris exercitus, id est, inuicti ducis inuicta dextera, cùm armis Mundam clausisset, aggeri???ue extruendo materia deficeret: congerie hostium cadauerum, quam desiderauerat altitudinem instruxit, eam???ue tragulis & pilis, quia roboreae sudes deerant, magistra nouae molitionis necessitate vsus, vallauit. Valerius lib. 7. cap. 6. Idem suis & Aphrica [1822] nis castris contrarias tenentibus planicies, cùm vtriusq; partis plurimum interesset colles proximos occupare, id???; propter saxorum asperitatem esset difficile: tanquam Ilerdam repetiturum, retrò agmen ordinauit, faciente inopia fidem destinationi: intra breuissimum deinde spacium exiguo circuitu flexit repentè ad montes occupandos. Quo visu perturbati Africani, velut captis castris, & ipsi effuso cursu eosdem montes petiêre. Quod futurum cùm praediuinasset Caesar, partim peditatu, quem praemiserat, partim à tergo submissis equitibus, inordinatos est adortus. Frontinus. Cùm C. Ivl. Caesar ad Ilerdam Afranium Pompeij ducem cognouisset praelium respuere, ab infimis radicibus montis, in quo ille constiterat, intermissis quadringentis circiter passibus castra, ponere constituit, & ne milites in opere faciendo impedirentur incursionibus hostium, propugnacula in castris fieri prohibuit, quae à procul cernerentur, sed constitutis aciebus prima & secunda ante castra, fossam latitudinis pedum quindecim fieri iussit. Ad stantibus itaq; duabus aciebus ante castra, ne opus inceptum videretur ab hostibus, tertia à tergo acies opus fossae perficiebat. Sic omne opus perfectum est, antequam ab Afranio perciperetur. Vesperi itaq; facto Caesar legiones intra hanc fossam reduxit, & omne per circuitum opus à caeteris legionibus fieri iussit, & interim legiones expeditas contra hostes constituit. Io. Gerund. libro nono Paralip. Hisp. Atila Hunnorum rex, miram castrametandi artem inuenit, miro quoque modo augustalia & tabernacula sua inextricabili militarium tentoriorum ambitu muniebat. Priscus historicus, Theodosij iunioris seruus ab epistolis, quum legatus ad eum peruenisset, Atilae vicum amplissimae ciuitatis instar fuisse scribit, cuius moenia omnia ex viridissimo ligno confecta, tantam in compage iuncturam praeferebant, vt ex vno solido???; ligno facta viderentur. Bonfinius libro tertio, Decadis primae. Castra Tamberlanis Tartarorum principis (qui XII. centena millia in exercitu ducebat) in vrbis modum erant ordinata, definito cuiq; artificio loco proprio, in partes suas distributis exercitijs, vt omnia vitae vsui???; necessaria in promtu essent: rerum???; omnium tanta semper copia in his inueniebatur, vt nullus esset latrocinijs locus, tuto???; omnia afferri possent. Nihil enim vnquam seueriùs quàm latrocinia vindicauit: vt ipse vnus esset, qui latrocinari impunè posset. Cuspinianus. Priusquam Tvrcarvm Imp. in castra descendit, Mechtheri, qui huic officio praesunt, locum aptiorem pro castris, qui ab impetu hostium tutus sit, & ex quo hostes facilè possint expupugnari, deligunt: vt vel monte, vel fluuio, vel palude munitior sit. Hunc descripto ambitu castrorum, fossis altissimis muniunt: inde cuneis acutissimis, in circuitu catenis desuper colligatis. Sequitur dehinc ordo camelorum, qui commeatum & impedimenta pro vsu castrorum gestant. Post quos minor altera fossa foditur in ambitu, cum hastis pro maiori tuitione in circuitu affixis. Quo in loco Sarahori, Iaya, & Muselim milites agrestes & viliores habitationes suas habent. Post tot validas munitiones, pedites qui Ianizari dicuntur, per multiplices ambitus tentoria sua figunt. In quorum medio Imperator ipse cum pieris & ministris ornatissima tentoria habet. Eminent praeterea duo maxima cornua contra hostes, quibus cum pugnandum est, ad haerentia circulo castrorum: in quibus collocati sunt equites cum suis praesidibus. In altero cornu sunt milites Thimarci, qui agros possident in Natolia. In altero hi qui agros possident in Romania. In capite verò cuiuslibet praesidet princeps praesidum Beglerbeg. At in medio horum cornuum locantur omnes custodes corporis Imperatoris, hoc est, Sphaioglani, Soluphtari, Solacchi, & caeteri aulici. Post quos situata sunt varia genera tormentorum & machinarum. Cuspinianus, & Iouius de rebus Turcorum. Rex Aethiopum, qui supra Aegyptum sunt, quem vulgò Presbyterum Ioannes vocant, idem & pontifex & imperator, cum finitimis gentibus continenter bella gerit, & ideò vrbes non incolit, sed in castris perpetuò aetatem degit. Tanta autem est hominum & tabernaculorum multitudo, vt castra circiter duodecim millibus passuum in longitudinem pateant, & totidem in latitudinem. Eo autem ordine locantur, vt quamuis crebrò mutentur, facillimum sit cuiuis, castrorum vias oculis designare, & in hominu̅, quos conuenire velit, tentoria sine vllo errore peruenire & principes quos velit adire, & tanquam in vrbe notissima versari. In castris septem paroeciae sunt, & singulis paroecijs sacerdotes praefecti, qui sacra peragunt, conciones habent, subditos disciplinis instituunt, & rebelles poenis à flagitio deterrent, & ad Christianam moderationem frequenter erudiunt. Osorius libro nono rerum Emmanuel. Defensio, Conservatio. Nicias, dum ad Syracusas sedet, cùm esset pro vallo pugna̅dum, incendio machinarum, quibus castra vallauerat, hostium vim propulsauit. Plut. Chares dux Atheniensium, cùm expectaret auxilia, & vereretur, ne interea contemtu praesentis paucitatis hostes castra eius oppugnarent: complures ex eis, quos habebat, per aduersam partem nocte missos, iussit qua praecipuè conspicui forent hostibus, redire in castra, & accedentium nouarum virium speciem praebere: atque ita simulatis auxilijs hostilem irruptionem impediuit. Frontinus libro secundo, capite duodecimo. Iphicrates Atheniensis, cùm campestribus locis castra haberet, explorasset???ue Thraces ex collibus, per quos vnus erat descensus, nocte ad diripienda castra venturos, clàm eduxit exercitum, & in vtroque viae latere (per quam transituri erant Thraces) distributum collocauit: hostem???ue decurrentem in castra (in quibus multi ignes perpaucorum curam instituti, speciem manentis ibi multitudinis seruabant) à lateribus adortus, oppressit. Idem. T. Qvintivs Coss. cùm Volsci castra eius aggressuri forent, cohortem tantum modò in statione detinuit: reliquum exercitum ad quiescendum dimisit: aeneatoribus praecepit, vt vallum insidentes equis circumirent concinerent???; Qua facie & simulatione cùm & propulsasset & detinuisset per totam noctem hostes, ad lucis exortum fessos vigilia, repentè facta eruruptione, facilè superauit. Idem. Q. Sertorivs in Hispania hostium equitatui maximè impar, qui vsq; ad ipsas munitiones nimia fiducia succedebat, nocte scrobes aperuit, & ante eas aciem direxit. Cùm demùm turmales secundum consuetudinem redire vellent, pronunciauit, comperisse insidias esse ab hostibus dispositas: idcirco ne discederent à signis, néve laxarent agmen. Quod cùm solum ex disciplina fecisset, exceptus fortè veris insidijs, quia praedixerat, interritos milites habuit. Ibidem. Caelivs primipilaris, qui in Germania post Varianam cladem obsessis Rom. pro duce fuit, veritus, ne Barbari ligna, quae congesta erant, vallo admouerent, & castra eius incenderent: simulata lignorum inopia, missis vndique, qui ea furarentur, effecit, vt Germani vniuersos truncos amolirentur. Frontin. lib. 4. cap. 7. P. Scipio Aemilianus, cùm vrbem praeualidam obsideret, suadentibus, quibusdam vt circa moenia eius ferreos murice, spargeret, omnia???; vada tabulis plumbatis consterneret, habentibus clauorum cacumina, ne subita eruptione hostes in praesidia Romana impetum facere possent: respondit, Non esse eiusdem, & capere aliquos velle, & timere. Val. lib. 3. c. 7. Tvrcis consuetudo est, vt nocturno tempore castra nequaquam moueant, verùm in eo loco, quem castris muniendis ceperunt, persistant, siue fur ingressus fit in castra, siue aliud quid noui ingruerit. Chalcocondylas lib. 9. Vallum de Gallis, Heluetiorum robore ad Nouariam profligatis, captum, Maximilianus Sforcia tanquam victoriae monumentum porticibus affixit. Huius valli structura haec fuit. Dimenso ad paruam castrorum effigiem quadrato passuum quinquagenûm spatio, quatuor solidi stipites in angulis defigebantur ad vmbilicum solo extantes, latera minoribus aliquot tignis per interualla pariter defixis sepiebantur: ad ea plicatiles cancellos ferreis ansis rectà confibulatos applicabant. Intra hanc munitionem legio ita se instruebat, vt totius ambitus summa corona centum ferè muralibus sclopettis aduersus hostes vndique muniretur. Hoc modo ingruentium hostium vim sustineri, & planè refringi posse, Robertus Sedanius dux egregius existimarat: quòd Heluetios, priusquam ad hastas manus???ue venirent, inconsulti impetus poenas daturos credebat, quum praetentis hastis hispida phalanx, & suo tuta robore insuperabilis, defensura vallum, & demùm in perturbatos patefacta munitione, ad non dubiam victoriam eruptura videretur. Sed haec militari ingenio excogitata, tanto???ue labore & sumtu per Alpes aduecta, sicuti spectantium oculos nouitate formae & spe victoriae subnixos animos magnoperè delectabant, ita, vt plerunque solet. Fortuna subtilibus artificijs nihil arridens, tum maximè, quum oportebat, rationi atque operi successum eripuit. Iouius libro 11. Historiarum. COMMEATVS CVRA: PVTA ALIMENTORVM, PABVLI, Lignorvm, Salis, Ignis. Huc quoque aliquo modo referendus erit Titulus, Regiones steriles & aridas superare, f. 1773. Acqvisitio, Importatio, introductio, Subuectio. Praedam tutò agere. David rex exul, cum 600. comitibus ad Achim Gethae regem Palaestinum confugerat, & ab eo Siceleg oppidum habitandum acceperat. Quotidie igitur in vicinos agros Amalechitarum, Gerzaeorum & Gessuraeorum excursiones faciebat, praedam abigebat, & ne apud regem Achim deferretur, nulli sexui aut aetati parcebat. Cùm autem nullus cladis nuncius superesset, apud Achim simulabat, se è Iudaeis praedam illam agore. Et hoc fecit anni & 4. mensium spacio, quoad mortuo Saulo rex salutatus est. 1. Reg. 27. Artoxerxes Persarum rex, contra Cadusios suscepta expeditione, cùm ad diuersorium quoddam regium descendisset, vbi eximij erant & magnificè instructi horti, viuaria??? feraru̅: circumiecta autem regio nullis arboribus vestita & nuda rigeret gelu: concessit militibus, vt ex hortis atq; viuarijs arbores cederent ac lignarentur, neq; picea abstinerent vel cupresso. Dubitantibus illis & temperantibus propter pulcritudine̅ & proceritatem arborum, correpta ipse securi maximam & praestantissimam arborem deiecit. Hinc lignantes & frequentes pyras excitantes commodam noctem transegêre. Plut. in Artoxerxe. Chabrias ex suis decem velocissimos in singulas naues imposuit, & noctu in hostile solum emisit, atq; praedam ex regione agere iussit. Ciues ex vrbe suis rebus opem ferentes, capturi pra???datores erant. Ille confestim ad vrbem nauigando, eos de vrbe tuenda cogitare coëgit. Proinde naues ad terram appellens, acceptis scutatis, & praeda, quam ceperant, discessit. Polyaen. lib. 3. Idem cùm electi sufficerent ad implendas naues centum & viginti, esset autem ei opus solùm sexaginta nauibus: iussit eos, qui remanebant, ijs, qui nauigaturi erant, ad bimestre annonam ministrare, aut ipsos nauigare. Ipsi ergo lubentes dederunt ea, quae praecepit. Aristot. in Oeconom. Timothevs, cùm quadraginta naues haberet, volens ex his quinq; praemittere, complurium dierum commeatu instructas: cùm stipendia dare non posset, praeceptu̅ dedit, vt omnes naues soluerent, quae triplum commeatum haberent. Cùm ad insulam quandam appulissent, triremium praefectos iussit ex singulis nauibus duplum commeatum ad se adferre, eum??? in quinq; naues distribuit, ipse cum triginta tribus ad pristinam stationem redijt. Polyaen. lib. 3. Anaxarchvs, cùm irruente tempestate cognouisset antè, Alexandrum lignis vacuum locum castris capturum esse, omnibus vasis & supellectili in statiuis defossis, calones lignis onerauit. Cùm igitur ad eum locum ventum esset, & ligna deficerent: omnes Alexandri mensae comburebantur, vt sese calefacere posset. Quodam nunciante, apud Anaxarchu̅ ignes extare, contulit se ad ipsum, & in Anaxarchi scena sese calefecit: audiens??? prouidentiam, collaudauit: & quae abiecerat, duplo restituit, tum vasa, tum vestes, quoniam ipsius igni fuerat ???sus. Aelianus de Var. hist. lib. 9. Hircivs, Mutinensibus obsessis ab Antonio, salem quo maximè indigebant, cuppis condîtum, per amnem Saturninum intromisit. Idem pecora secunda aqua dimisit, quae excepta sustentauerunt necessariorum inopiam. Frontin. lib. 3. cap. 14. Cùm Tarentini à Romanis obsiderentur, periculum??? esset, ne fame ad deditionem compellerentur: Rhegini decimo quoque die ieiunium decernentes, victum concesserunt Tarentinis. Proinde cùm decedentibus Romanis liberarentur, memores calamitatis Tarentini, festum constituerunt, quod Ieiunium appellabant. Aelianus de Var. hist. lib. 5. Hannibale obfidente Casilinum, Romani farinam dolijs secunda aqua Vulturni fluminis dimittebant, vt ab obsessis exciperetur. Quibus cùm obiecta per medium amnem catena Hannibal obstitisset: nuces sparsêre, quae cùm aqua ferente ad oppidum defluerent, eo commeatu sociorum necessitatem sustentauerunt. Front. lib. 3. cap. 14. L. Pavlvs Aemilius, cùm ad Olympum montem contra Perseum castra haberet, & in festaretur potus penuria exercitus (exiguus enim & prauus scaturiebat iuxta mare) videns excelsum & nemorosum montem imminentem Olympum, ac conijciens syluae virore habere cum laticum scaturigines, quae in imò clàm fluerent: lacus ijs & puteos frequentes aperuit latere montis, qui mox riuis affluentibus impleti sunt tractu & impetu eius, quod astrictum antè fuerat, ad vacuum delato. Plut. in Paulo. C. Marivs Coss. IV. vbi Cimbros propè esse intellexit, raptim superauit Alpes, ac castris ad amnem Rhodanum communitis, conuexit affatim eò commeatum: ne vnquam nisi postulante vsu ex necessariorum inopia dimicare cogeretur. Subuectionem eorum, quae essent exercitui opus, cùm antè longinqua & sumtuosa mari fuisset, expeditam effecit & celerem. Na̅ ostia Rhodani, maris refluxu magna vi limi oppleta, arena??? alto coeno à fluctibus astricta, periculosum morosum??? & angustum nauibus frumentarijs eò reddebant decursum. Huc exercitum otiorum conuertit, fossam???ue grandem duxit: quò magna fluuij parte detorta, deduxit illam ad opportunum litus altam ac magnorum nauigiorum patientem, quae planum haberet & tranquillum ad mare ostium. Haec nomen ab illo etiam hodie retinet. Plut. in Mario. Cn. Pompeivs contra Mithridatem profectus, cùm is montem validum & munitum, in quo castra habuerat, quasi aridum reliquisset: eum ipse repentè occupauit, atq; ex fruticum indole locorum??? conuexitate conijciens, subesse ibi fontes, imperauit puteos passim deprimi, fuit??? in castris statim aquae affluentia: vt miraretur, tamdiu id Mithridatem fugisse. Plut. in Pompeio. Metellus in Hispania contra Sertorium bellum gerebat. Aduertens ergo Lagobritas, qui non parum praesidij Sertorio ferebant, facilè capi siti posse (nam vnicus in vrbe erat puteus. Riuuli autem & fontes qui in suburbijs extabant & sub moenibus, in potestate futuri erant obsidentis) ad oppidum mouit, biduo sperans, se capturum aquae penuria vrbem. Quare edictum fuerat militibus, vt quinq; tantùm dierum cibaria secum ferrent. At Sertorivs huic rei prouidere maturans, bis mille vtres aqua iubet impleri, magno praemio in singulos vtres pronunciato. Quod frequentes Hispani, frequentes item Mauri suscipiunt: ex quibus delectos viros valentes pariter & pernices mittit per montana, edicit???ue ijs, vbi tradiderint vtres illis, qui tenerent vrbem, inutilem turbam vt educerent. Interea Metellus Aquinum cum sex millibus militum frumentatum mittit. Sertorius in redeuntem Aquinum incurrens, eum profligauit. Itaq; Metellus Aquino recepto, qui cum armis equum amiserat, foedè soluit obsidionem, multis conuicijs ab Hispanis laceratus. Plut. in Sertorio. Romani à Totila Gothorum rege obsessi, quicquid soli intra muros fuit vacuum aedificijs, inararunt sparserunt???ue tritico. Quo contigit, vt priusquam commeatus deficeret, matura sit seges vrbe desecta. Erant??? per haec Romani diu laturi obsidionem, seruassent??? postremò vrbem, ni Isauricorum militum fraude fuisset Gothis tradita. Sab. lib. 4. En. 8. & Io. Magnus lib. 14. cap. 6. Gothi duce Vitige Belisarium Romae obsidentes, aquaeductus omnes interruperant. Erant hi quatuordecim, numero, mirabili arte erecti, per quos aqua in vrbem labi consueuit. Afficiebat ea aquarum interruptio Romanos & Graecos non paruo rerum incommodo: praecipuè tamen in necessario vsu pistrinorum, quae sine illis aquaeductibus penitùs inutilia reddebantur. At Belisarivs tot incommodis occursurus, remedia excogitauit. Bini lembi paruo inter se distantes spacio tignis coniuncti, molas in medio continebant, quae rapido fluminis cursu voluebantur: funes verò ab vtraq; ripa quammaximè intenti, lembos in flumine sustentabant: huiusmodi lembos secus pontem, qui trans Tyberim ducit, collocauit. Post eos lembos alios eodem ordine posuit: quibus ne hostes mittendo de superiore loco materiam & ignem officere valerent, catenae in flumine ad ipsum pontem obictae, omnem materiam excipiebant, exceptam autem homines ab vtraq; ripa dispositi auferebant. Itaq; lembi pistrino rum vsum largissimè (vt etiam hoc nostro tempore fit) compensabant: aquarum verò defectum Tyberis abundè sustentabat. Ioan. Magnus lib. 11. & Sigonius libro 18. Imp. occid. ex Procopio. Gothi & Sueci obsessi, penuria aquarum vrgente, velis concauis lo̅ga extensione è superiorib. tectis suspensis, ac dilatatis, & funibus cuneato situ versus ima depressis, desuper casuras pluuias aut rores excipiunt. Imbres enim niuium resolutione adeò copiosi torrente solo è montibus descendunt, vt cunctis tam hominibus quàm bestijs sufficiant ad necessitatem. Olaus lib. 9. cap. 40. Gothorvm & Sueonum vetustus mos est, vt singuli siligineae farinae quantitatem in saccis adhoc dispositis, retrò sellas equitum, vnà cum lamina ferrea alligent, confestim???, vbi res postulat, igne structo, laminae ferreae pastas imponant panum, tanquam in clibano conficiendorum. Eadem lamina more clypei (in cuius modum formata est) corpora sita pro [1824] tegunt, geminam ac summè necessariam militaris industriae opem ex vna re prudentissimè mutuati. Olaus libro nono, capite 41. Romam obsidebat Vitiges Gothus. Belisarius cum suis summa premebatur annonae inopia. Iustinianus Constantinopoli commeatum mittit. Qui ne ab hoste interciperetur, Belisarivs hoc stratagemate vsus est. Sub id tempus quo hi erant vrbem intraturi, hostium castra adoritur, facit???ue eruptionem per Flaminiam portam. Equites verò leuis armaturae iubet ad hostium castra equitare, illos???ue tumultuosè ad pugnam elicere: mox conserta pugna paulatim cedere, hostem???; procul à castris distrahere. Quod cùm illi grauiter facerent, esset??? ianaprope vrbem ventum, tum simul ab his qui per Plaminiam portam emissi fuerant, factus est clamor à tergo: & equites qui tugam simulauerant, ferociter ad pugnam reuertuntur. Sic Barbari ancipiti metu perculsi in medio caeduntur, simul??? auxiliares copiae & commeatus in vrbem tutò recepti sunt. Sab. En. 8. lib. 3. Sphendostlabvs Rossorum princeps, obsidione ab Imp. Ioanne Zimisca Dorostoli cinctus, cùm iam consumtis alimentis penuria immineret: obseruata nocte illuni, in quam imbres magni, & tonitrua horrenda inciderant, cum duobus virorum millibus lintres conscendens, ad quaerenda victui necessaria nauigauit, collectis???ue necessarijs redijt. Cedrenus. Zischa Boëmus, qui Thaboritarum ductauit exercitum, villam quandam in Austria cùm diripuisset neq; inuenisset armenta (nam illa in insulam Danubio cinctam transuecta fuerant) conquisitis à proximis villis duobus vitulis, totidem???ue suibus, eos eregionè insulae tam diu verberari iussit, donec mugitum grunnitum??? vaccae sues??? exaudientes ad ripam suam tranarent. Qua prudentia cùm multa armenta intercepisset, & adduxisset, non modicam praedam ad suos portauit. Aen. Sylu. lib. 2. Commentariorum de rebus gestis Alphonsi, & Bonsin. lib. 3. Dec. 3. Tamberlanes, quamuis ingentes duceret copias ad XII centena millia, commeatu tamen remper abundauit. Castra enim in vrbis modum erant ordinata, d efi nito cuiq; artificio, loco proprio, vt omnia vitae vsui??? necessaria in promtu essent, neq; vllis latrocinijs locus esset. Cuspin. Michaële Palaeologo Byzantium obsidente. Latini Balduino imperante ad tantam egestatem redacti sunt, vt ob lignorum inopiam plurimas & pulcerrimas vrbis aedas destruere̅t, vt necessarijs ignibus materia suppeteret. Gregorius libro quatto. Eo bello quod Florentini contra Lucenres gessêre, magnam sibi gloriam Lvcenses & nome̅ apud populos Italiae omnes compararunt. Pressi enim graui ac diuturna obsidione, perpessi rerum omnium inopiam, lignandi copia nulla, sorte ductis ciuium nominibus, quorum aedes in vrbe haberentur, eas demoliti, tignis caetera??? materia lignorum vice vsi feruntur. Barutus lib. 1. hist. Flor. Obsesso à Maximiliano Imp. Patauio, cùm metuerent Veneti, ne bina flumina, quae Patauium inferuntur hostes primo quoq; tempore auerterent: ne tanta hominum multitudo farina desicertur, molas frumentarias, quas iumenta vertere̅t, omnibus in oppidi regionibus & vicis aedificari curarunt. Bembus lib. 9. Hist. Ven. Maximilianvs I. Caesar, cùm stipendia militibus quos dimittebat, persoluere non posset, primus eis potestatem fecisse dicitur, passim in Germania vagandi, & à rusticis alimenta absque vllo mendicitatis probro exigendi, siue à volentibus siue ab inuitis. Genus hoc sycophantiae (quo miseri rustici militum ignauiam fouere & sustentare coguntur) Garten vulgò dicunt, furtè ab Italica voce Guardar, quasi obseruatores nouorum motuum. Hispani Veneti??? in obsidione Cephalleniae, commeatus penuria haud mediocri affligebantur. Cùm superesset in castris & classibus aliqua frumenti copia, paruas trusatiles molas, quae in vnaquaq; trireme nexorum remigum manibus voluerentur, & Consalvvs Magnus in stituit, & quum cribra deessent, lintea ad excernendos furfures, vela rara scortorum capitibus detraxit, furnos??? subitaneos & clibanos paruos in litore ad percoquendos panes extruxit: quum reliqui cacabis contusum triticum qua̅quam ventribus inimicum cum larido percoquerent. Quibus rebus non modò leuata est fames, sed vtraq; castra, noua spe victoriae sunt completa. Iouius in Consaluo. Galli Papiam obsidentes, cùm militum obsessorum industria ex rerum necessitate magis ac magis acueretur, in linteis & contabulatis tabernaculis focos cum vaporarijs tubis ad excludendum fumum, elegantissimè fabricarunt. Iouius in Piscario lib. 5. Cùm grauiter à Carolo V. Landresium obsideretur, Franciscvs I. vt commeatum inferret, leuem armaturam equestrem emisit: quae excitatis diuerso in loco leuibus praelijs, hostes distineret, vniuersae??? pugnae spem & speciem praeberet. Interim dextro cornu latè extento, praemissa??? peditum atq; ???quitum valida manu, quos aduexerat commeatus in oppidu̅ intromisit, praesidium???ue labore atque vigilijs confectum, recenti milite renouauit, summa tranquillitate. Huius strenuè initi confilij, feliciter??? susceptae expeditionis euentum, inter praeclara fortia??? regis facta numerant. Sabellici Supplem. lib. 27. ex Iouio. Conservatio. Nabathaei Arabes, si quando inuadit eos copiosus hostium exercitus, fugiunt in solitudinem, huius se praefidio tutantes. Cùm sit enim expers aquae, alijs est inaccessa: at his, quia parata habent vasa humi defossa incrustata, Solis praebet praesidium. Cùm sit enim terra partim argillosa, partim rupem habens mollem, faciunt in ea scrobes ingentes, quarum ostia admodum parua faciunt, eas??? in profunda semper ampliù??? dilatantes ad extremum tantam magnitudinem efficiunt, v??? singula latera sint vnius iugeri. Haec vasa replent aqua coelesti: deinde ora obstruunt, & ea reliquo solo adaequantes, signa relinquunt, sibi quidem nota, sed quae alij animaduertero nequeant. Adaquant autem etiam quae abigunt pecora i n triduum, ne, in locis aridis & fuga, egeant continuis aquis. Diod. libro 19. Timothevs oppugnans Samum, cùm multi peregrini appellentes, ea quae oppugnabantur consumerent, & idcirco caritas esset annonae: praecepit ne venderent farinam, neq; heminam olei, aut vini, sed frumenti non minus modio: liquidorum verò, ad minus metretam: nemo??? frumentiferas molas haberet, nisi in collibus. Sic accidit, vt cùm peregrinis forum non patéret rerum ad quotidianum vsum spectantium, secum ipsiea apportarent, frumenti autem & ciborum apparatum soli milites consumerent. Polyaenus lib. 3. & Arist. in Oeconomicis. dispensationibus. Idem vrbem exercitu circumdans militibus locum definiuit, vnde praedam agerent: reliquam regionis partem intactam sinerent, non domum non tugurium destruerent, neq; infititiam arborem excinderent, sed ipsos duntaxat fructus caperent. Sic efficiebat, vt si vicissent, plura tributa colligere possent: sin bellum diutiùs traheretur, victum copiosum & diuersoria haberent. Seb & hoc ipso beneuolentiam hostium venabatur. Polyaen. lib. 3. Ariobarzanes Adramytium tenens, ab Autophradate terra mari??? oppugnabatur. Cùm autem res necessaria ac milites in vrbe̅ cuperet introducere, & ab oppugna̅tib. impediretur: ma̅datum dat dat Pteleunti, qui obiectam insulam cum praesidio tenebat, vt simularet se eam Autophradati prodituru̅. Qui cùm praesidijs praefecto crederet, & classem ad excipiendam insulam mitteret: Ariobarzanes interea, dum naues ad insulam contendunt, eas praeuertens, magnam commeatum ac militum copiam in vrbem importauit. Polyaen. lib. 7. Cyziceni Mithridatico bello frumentum Chalcidica cret??? immixta conseruarunt. Strabo lib. 12. Gothi aedificant domus lapideas sublimes, ac amplas, ligneas???, quas tignis abietinis, & corticibus arboris betulae exquisita industria tegunt, cespites virentes quadrata figura ??? campis excisos superimponentes: quos submisso auenae, vel hordei semine, firmioribus radicibus nectunt. Quo fit, vt tecta pratorum virentium speciem aemelentur. In haec tecta obsidionum tempore pecora pastum agunt, ne recentibus destituti carnibus, morbum Scorbutum dictum, ex salsis prouenientem carnibus, contrahant. Olaus lib. 9. cap. 38. Lotharius Rom. Imp. Lembvrgivm castellum, monachorum templum, in Nimetum agro situm, obsidens, fame ad deditionem iam coëgerat: nisi quidam socios deditionem facienda̅ consultantes confirmassent, satis super??? annonae superare: nimirum satius esse dictitans, ventribus crassis monachis pasci, quàm castrum tam turpiter in manus hostiu̅ tradere. Quo??? vbi monachi acceperunt, abundè commeatum praesidio militari largiti fuêre. Auent. lib. 6. Annal. Otho dux de Leina in Saxonia vrbem Gottingam obsidebat. Ciues cùm magnam copiam mendicorum in vrbe esse viderent, edicunt in loco extra vrbem, ad agendas Deo gratias de victoria in deijciendo Ducis propugnaculo, stipem largam distribuendam: qui eam deposcat, ad horam adsit accepturus cum caeteris. Magna colluuies hominum concurrit stipem acceptura. Datur illa largè, vt erat edictum: sed vrbe à tergo clausa, tum cunctis enunciatur, eant quò possint, panem quaesituri: non esse illis obsessa vrbe locum, vbi grauare possint, adiuuare non possint: ad meliora tempora reuersuri. Hac cratione obsidionem diutiùs tolerarunt. Cranzius lib. 10. cap. 14. Saxoniae. Lvsitani in arce Cananarense, cui Lavr. Brittius praecrat, à rege Cananorense obsidebantur. Spes omnis in aquatione è vicino puteo prohibenda. Lusitani ergo consilio Thomae Fernandi, praestantis archirecti, ab arce in puteum cunicul??? egere: tanto silentio, vt nunquam id ab hoste animaduert??? potuerit. Tum paulò supra illud cuniculi ostium, quod ab ar [1825] ce ad puteum medium pertinebat, trabes immisit, & super eas alias transuersas iniecit: & magnam materiae vim super eas trabes demisit, quae puteum tegeret, ne possent hostes venenum in aquam infundere. Postremò ore summo putei disturbato, terram omnem congessit, ne posset hostis materiam extrahere. Sic turò hostibus inuitissimis aquabatur. Osorius libro quarto rerum Em. STIPENDIIS MILITVM PROSPICERE. Comparando. Mercimonijs, & Venundatione bonorum, honorum, dignitatum. Heracleotae mittentes naues quadraginta tyrannis, qui erant in Bosphoro, non habentes pecuniarum copiam, comparauerunt à mercatoribus vniuersum triticum, oleum, vinum, & alias merces: & tempus definierunt, in quo ipsi precium essent persoluturi, & dispensatorem vnum in vnaquaque nauium constituerunt. Cum??? peruenissent ad locum hostium, milites ab eis comparabant omnia. Itaque congregato argento, dederunt ducibus nauium, duces autem militibus mercedem soluerunt. Quo factum est, vt argentum eos non defecerit, quousq; ad propria remeassent. Arist. in Oeconom. Mnedei bellum suscipientes aduersus Olynthios, cùm illis pecuniae deessent, adessent mancipia, statuerunt, vt relictis cuilibet ciuium mare & femina, caetera ad vsum ciuitatis venderent, tanquam in priuatorum exhibitione pecunias commodarent. Idem. Iphicrates Atheniensis, Coty Thracum rege parante exercitum, effecit hoc pacto vt compararet pecuniam. Praecepit hominibus quibus praeerat, seminare sibi tres modios tritici. Quo facto, collegit tritici ingentem multitudinem, quam ad emporia mittens vendidit, obtinuit???ue pecuniam. Idem. Pevthes praefectus equitum Cersobleptae, in summa pecuniarum inopia, mandauit, vt quilibet agricola quinq; modio rum agrum sibi sereret. Qui seruerunt, magna scilicet colonorum multitudo. Cùm igitur ingens frumenti copia prouenisset, deuectum illud ad mare vendidit, remittens aliquantum de precio. Ea catione multas subitò pecunias Cersobleptae co̅fecit. Polyaen. lib. 7. Timothevs oppugnabat Samum, conscriptis septem millibus mercenariorum. Quibus cùm persoluere stipendia non posset: videns plenam fructibus insulam esse, loco ad praeda̅dum capto, reliquos fructus, vendidit, securitate ijs qui legerent praestita, collectis??? hinc affatim pecunijs, partem stipendiorum militibus dispertiuit, atq; fic vsus obsequentioribus & alacrioribus, Samiorum vrbem per vim cepit. Polyaen. lib. 3. & Arist. in Oecon. Evmenes Cardianus, caeso Cratero & Neoptolemo, militibus intra triduum soluere stipendium pollicitus, fecit ijs villarum illius regionis castellorum???ue hominibus & pecore refertorum auctionem. Qui mercatus aliqua fuerat ordinum ductor, vel mercenariorum militum praefectus, tormentis & machinis Eumene praebente acceptis, expugnabat ea, praedam???ue in debitum stipendium milites partiebantur. Plut. in Eumene. M. Ant. Philosophus Imp. Pannonias omni infestarum gentiu̅ metu liberauit. In conficiundo bello quum aerario exhausto à pecunijs laboraretur, omnia aurea vasa, argentea, crystallina, & myrrhina, cum omni principali supellectile, ornatu??? coniugis, publicè vendidit: ne tributa imperando ciuitatibus aut prouincijs esset grauis. Sab. lib. 4. En. 7. Baldvinvs II. Constantinopolitanus Imp. cùm bello premeretur, quod Graeci rebelles intulerant, atq; pecuniae defectu laboraret: Venetis permultas sanctorum reliquias vendidit. neq; eo contentus, filium Philippum, accepta pecunia à priuatis mercatoribus, pignori obligauit, atq; eum ad ipsos Venetias misit. Ipsa quoq; templa plumbo, quo tecta erant, spoliauit ac vendidit. Fulg. lib. 7. c. 6. Beatrix Comitissa, mundum omnem distraxit, vt Carolus Andegauensis maritus haberet sumtus ad bellu̅ Siculum, aduersus Manfredum Ecclesiae Romanae hostem, vt ille regno Siciliae potiri posset. Aemilius lib. 7. Ricardvs I. Anglorum rex, acceptis regni insignibus, summo studio classem ac omnia ad Hierosolymitanum bellum gerendum necessaria parans, possessiones omnes, portoria, vectigalia, ac comitatus nonnullos cum praefecturis, partim vendidit, partim oppignorauit. Hugonem episcopum Dunelmensem, pactus ingenti precio, Northumbriae comitem fecit: inquiens, Magnus ego artifex, veteranum enim episcopum feci nouitium comitem. Ciues Londinenses dederunt grandem pecuniam, & tum primùm concessu regis comitia habere coeperunt, & sibi in singulos annos eligere binos suae ciuitatis gubernatores, quos Balliuos appellarunt. Reuersus vetò è bello sacro, cùm Gallicis armis in Normania vrgeretur: cepit paulatim possessiones ac caetera omnia, quae ante profectionem suam in Syriam vendidisset, pignorauissétve, blandè repetere: dum praedicaret se pro certo habere, suos principes, ciues, ac amicos nolle sibi benefi cium foenerari, sed contentos vestigalibus quae hactenus cepissent, non omninò negaturos ea reddere, quae ipse eis non venditionis, sed tantummodò mutuationis aut pignoris nomine locasset: cùm praesertim cuncti certò scirent, ipsum non posse sine possessi onibus illis regio ritu viuere vitam. Itaq; sine precio, bona à redemtoribus maturè recepit, quanquam multi ne tertiam quidem partem sortis ex fructibus possessionum acceperint. Polyd. lib. 14. Capta à Liguribus Clodia, XL. triremes à Venetis instructae sunt. Atq; vt tanta classis ali posset, priusquam in hostem sit itum, decreto Patrum propositum est publicum edictum, vt quicunq; è populo pecunia, commeatu, milité ve, aut classem, aut litorales copias iuuissent: fore, vt vbi cum boste debellatum esset, ex eorum numero triginta, qui optimè omnium meriti crederentur, ad Patricium traducerentur ordinem: quae dignitas illis eorum??? posteris rata perpetuò maneret, daturos ad haec Patres operam, vt quinq; aureorum numûm millia quotannis reliquis diuiderentur, qui dignitatem non essent consecuti. Multi spe praetensae dignitatis, quidam etiam caritate patriae, in medium processerunt, alij alia pollicentes. Supra sexaginta familiae repertae sunt, quae suum in rempublicam beneficium contulerunt: atq; ita vt ditissimus quisq; fuit, ita optimè de illa meritus & videri & esse voluit. Sab. libr. 6. & 7. Decad. 2. Cùm bello Maximiliani Imper. Rom. & Galliae regis premerentur Veneti, ne pecunia deficeret, propterea quòd rerum fisco cedentium Triumuiri magnum suis in libris publicè debentium ciuium numerum habebant: Senatus legem sciuit, vt ijdem Triumuiri bona ciuium fisco debentium omnia, quae sui iuris fecissent facturíve essent, ipsi in foro licerentur: licentibus partem eorum bonorum tertiam fisci nouissimi pecunia vel sua, vel aliorum, cuius essent creditores, emere liceret, si pro reliquis duabus partibus numerato persoluissent: ea???ue bona ita distracta si redimere priores domini voluerint, intra dies octo eo modo, quo emta erunt, possint: si noluerint, eae emtiones nullum postea praeiudicium patiantur, sed firmae solidae??? sint tota tempora. Aliam etiam legem sciuerunt: qui magistratus vel sint, vel futuri sint, afferant singuli reip. scribis fidem quatuor magistratuum scripto confirmatam, se, quod debeant, persoluisse: qui non attulerit, is magistratum reipublicae neq; obire, neq; adire vllum possit. Qui aute̅ ex ijs magistratibus fidem fecerit, aliquem ciuem soluisse, qui non soluerit, is magistratus multae nomine ciuis illius omne debitum reipublicae persoluat: scriba verò qui tabellam confecerit, à suo munere obeundo expellatur. Neq; tamen ea lege satis esse factum Decemuiri existimantes, pleniore coacto collegio sanxerunt, vt fisci debitores detinerentur, custodiae??? traderentur, à qua nequirent liberari, quoad soluerent: tabellam??? cum centum eorum nominibus, suis ministris dederunt, iubentes, vt quemlibet eorum caperent. Bembus libro 12. Hist. Ven. Carolvs IIX. rex Gallorum, iuuenili consilio regnum Neapolitanum suscipiens, in summa rei pecuniariae difficultate, Marchionissae Salutiorum mundo muliebri oppignorato, vel etiam vendito, aliquot aureorum millia corrasit. Iouius. Clemens VII. Pp. à Germanis & Hispanis militibus in Adriani mole obsessus, propositis venalibus senatorijs aliquot galeris, qui consensu militum non obscura licitatione, amicissimis Caesarianarum partium ad eum honorem aspirantibus, praesenti pecunia venderentur: breui tantam vim signati auri, vel infami collatione coactam collegit, vt milites in vniuersum Hispani Germani???ue nequaquam aegerrimè pacarentur, & sese ducum imperijs & dicto audientes futuros dicerent. Iouius. Ludo. Quum Mathiae Coruino Vng. regi in bello Boëmico deessent pecuniae: verbis & pollicitationibus alebat exercitum. Cùm dies distribuendi stipendium praestitutus instaret, quem promissis differre vltrò non poterat, è praefectis equitum & legatis legionum ad alearum ludum inuitabatur. Dena millia aureorum ea nocte ex ludo sibi comparauit, quae, antequam loco moueretur, militibus dedit, & ex aleae lucro stipendium exoluit. Bonfin. lib. 8. Dec. 4. Mutuo. Memnon Rhodius, qui La̅psaci dominabatur, pecunijs egens, scripsit ditissimis Lampsacenorum, vt magnam argenti sum [1826] mam ei co̅ficerent, quam recepturi essent ab alijs ciuibus, quibus commissum erat illam afferre. Atq; cùm illis alij ciues afferrent, iussit eandem sibi mutuò dari, vsq; ad certum tempus, in quo eam illis redderet. Arist. in Oecon. Idem pecunijs indigens, precatus est suos, vt sibi mutuò darent, quas ex prouentibus eius mox recepturi essent. Illi autem attulerunt, quîs citò prouentuum receptio futura erat. At vbi ea, quae prouentuum erant, missa sunt, fibi illis opus esse dixit: se verò postea conflatum aes dissoluturum cum vsuris. Arist. in Oecon. Chabrias illis qui ex regione debebant sub eo militare, praecepit afferre, si quis aut auri aut argenti quippiam non signati haberet. Cùm verò plurimi attulissent, illo ipse vtebatur. Mutuantes autem praefectis classium commisit, vt de ijs quae abundarent apud eos, illis redderent. Aristot. in Oeconom. Clazomenii in frumenti penuria pecunia indigentes, statuerunt, vt si qui priuatorum haberent oleum, mutuarent ciuitati ad foenus. Quibus mutuantibus, conducentes nauigia, miserunt ad emporia vnde ipsis veniret triticum, habito pacto de precio olei. Insuper debentes militibus stipendium viginti talenta, & dare non valentes, pendebant foenus ducibus annuè quatuor talenta. Ibidem. Bello punico secundo Romae pupillorum & viduarum census sunt in publicum delati, vt in fide publica essent eorum bona, sic???ue tutiora illis futura: & in summa aerarij inopia Reip. vsuaria: quin & patresfamiliâs, qui Volonum libertate donatorum precia acceptuti erant, professi sunt, non priùs se eam pecuniam exacturos, quàm in Italia esset cum hoste debellatum. Manauit priuata haec benignitas ex vrbe in castra, vt non equites, non centuriones, tali tempore stipendium acciperent, mercenarius??? haberetur, siquis accepisset. Sab. libro tertio, Ennead. 5. Eodem tempore creati Romae pecuniae inopia Triumuiri mensarij, qui aes & argentum à priuatis conferendum publica fi de interpofita susciperent. Dedicata est & à Duumuiris ad id creatis, aedes Concordiae. Sabell. lib. 3. Ennead. 5. Eiusdem belli anno x. cùm plebs assiduis tributis, caeteris???ue incommodis exhausta, publica onera ampliùs ferre non posset, patres decretum tulerunt, vt qui in curuli sella sedissent, equi ornamenta, & facti argenti pondo, salinum & pa tellam, sacrorum causa, haberent: reliqui eius ordinis libram argenti, & quina millia signati aeris. Caetera omnia quibus ipsi, vxores, liberi, vterentur, mundum, anulos, bullas in publicum conferrent. Haec??? tanto studio ad Triumuiros mensaxios repraesentata, vt neq; triumuiri accipiendo, neq; scribae referendo sufficerent. Id patrum studium equester ordo secutus, ac postremò plebs ipsa, ita vt sine edicto resp. stipendio in praesentia abundaret, nec vllum tempus fuit, quo res Romanorum & Carthaginensium magis inter spem & metum suspensae fuerint, quum ad eam diem res Romana multis cladibus afflicta inferior fuisset: atq; tum demùm, per varios successus, in eum locum redierat, vt nihil esset Punica inferior. Sab. libro quarto, Ennead. 5. Cùm P. Corn. Scipio Consul creatus esset in Siciliam, vt cum omni exercitu in Aphricam traijceret: & in rebus necessarijs comparandis maxima difficultas proponeretur, ob aerarij inopiam & iuuentutis penuriam: ille nihilominus ingenti studio in apparatu̅ belli intendit, & praeter alia ex varijs ciuitatibus CCC. iuuenes legit totius prouinciae nobilissimos, ac eis praecepit, vt certa die cum armis equis???ue adessent. Qui cùm ad constitutam diem praestò fuissent, optionem detulit, qua vel ipsi in Aphrica secum militarent, vel totidem alijs substitutis equos arma???ue largirentur; vtrum vellent acciperent. Singulis remissionem militiae petentibus, dati sunt vicarij CCC. Romani iuuenes, quos Scipio ex Italia inermes adduxerat, eo consilio vt Siculorum impensa, sicut euenit, armis equis??? instruerentur. Horum opera multis postea certaminibus fideli atque vtili in Aphrica vsus est. Auctor eius vitae. Bello contra Emanuelem Imper. exhausto aeratio Venetorvm, pecuniam ex depositis conflatam (quia ea temporum nouitate ex haustum erat aerarium) publico decreto placuit in diui Marci sacrarium ad opportunos casus reponi: ac tam diu sub publica custodia seruari, quoad resp. in meliorem esset statum restituta. Hodie vulgò Praestita appellantur, quae Vitali Michaële II. principe instituta traduntur: vnde ingentem illi ortam inuidiam, primariam??? caedis causam, quidam crediderunt. Sab. lib. 7. Dec. 1. Ricardvs I. Anglorum rex bello Gallico ingentem pecuniam à collegio mercatorum, qui Caleti ex lana potissimùm negotiantur, mutuam sumsit: postea monachis Cisterciensibus exposuit se inopia coactum, ac eorum beneuolentia fretum id fecisse, & propterea rogare, vt vellent tantum lanae ipsis mercatoribus pro acceptis ab se pecunijs dare summi beneficij loco, cuius se memorem fore pollicebatur. Monachi ijs precibus victi ad extremum regi morem gesserunt. Polyd. libto decimoquarto. Franciscvs Foscarus dux Venetus, clade ad Carauagium accepta à Francisco Sfortia Mediolanensium duce, conuocato senatu, magna vi auri & argenti prosusa, conuersus ad patres ipsos: Nihil est. inquit, P. C. quòd ad vnam pugnam, licèt calamitosam, territi desperetis, vt vel Philippi ipsius hostis exemplo bene sperare de summa rerum debeatis, qui à nobis ad Maclodium fusus, captis ferè ducibus omnibus, exercitum facilè restituit. Agite igitur, meipsum secuti, pecuniam huc conferte, quo numerosiore̅ vestrum quisq; possit: infra enim triduum copias omnes nostras repara̅das polliceor. Quod certè mox ita subsecutum est, vt victor ipse Sforcia pacem vltrò petierit. Egnat. lib. 3. cap. 2. Ad redintegrandas turmas magnopere deminutas bello contra Iulium II. Pontif. atq; sumtus, quo fisci debitoribus facilior solutio fieret: Senatus Venetvs iusserat, vt qui ex ijj aurum aut argentum caelatum, quod plerique sibi comparant aut à maioribus comparatum domi habent, ad Duumuiros numis cudendis intra dies XXV. attulissent: id eis aurum argentùmve cum lucro partis decimae acceptum referretur: qui Duumuiris neq; àurum neq; argentum dedissent, neq; pecuniam numeratam curauissent, eorum bona, etiam si fidei com missa essent, ve̅di per magistrarus oportere, ijs exceptis bonis, quae dotium nomine mulieribus deberentur, eas??? venditiones ratas & firmas haberi oportere, neque vllis posse legibus infirmati, Senatusconsulto additum. Paulo???ue pòst, quod Patribus constabat, ciues plerosq; ex iis, quibus ampla res esset, adduci tamen non posse, vt in aerarium conferrent, quòd nulla suae patriae caritate, nullo reipub. amore tenerentur: Decemuiri suis ministris mandauerunt, vt illos priùs ea de re admonitos, si post dies octo nihil contulissent, captos in carcerem contruderent: quòd si se occultauissent, ab eorum domibus rem familiarem abriperent, magistratibus???ue traderent distrahendam. Quae duae quidem res vti publicè iuberentur, ante id tempus nunquam acciderat. Bembus libr. 7. & 10. hist. Ven. Alfonsvs Atestinus Ferrariae dux, quum graue sibi periculum ab Iulio II. Pontif. omnibus ferè Europae principibus contra Galliae regem Ludouicum XII. cuius auxilijs hactenus feliciter Pontificem sustinuerat, arma induentibus, immineret, cogendae pecuniae studium ea moderatione agitabat, vt priuitos potiùs minueret sumtus, augeret???ue rerum venalium vectigal, quàm eam viritim ciuibus imperaret. Ideo???ue non paruam auri summam, oppignoratis maiorum suorum insignibus gemmis, Lucretiae???ue item vxoris vnionibus, mutuam à foeneratoribus accepit. Parcendum enim aerario existimabat. Itaque abiectis abaci ornamentis, in vsum mensarum figulinis lancibus vsus est: quae eò honestiora era̅t, quòd Principis manu atq; artificio fabrefacta spectabantur. Iouius in eius vita. Consalvvs Magnus, cum Gallis de regno Neapol. regis Hispaniae Ferdinandi nomine decertans, matura stipendiorum solutione, aliunde mutuo accepta pecunia, quum auri esset egentissimus, magnam reconditae pecuniae vim habere credebatur. Quam opinionem inter milites alere erat solitus. Nam eos aliquando stipendia nimio plus, quàm ipsi ferre possent, differri conquerentes, allocutus, dicere erat solitus: Estote bono animo commilitones, nam obsignata integra???ue adhuc nobis superest illa ingens arca, ex qua, cùm pro matura victoria opus erit, ad explendas omnium cupiditates immensus signatae pecuniae thesaurus effundetur. Iouius in Consaluo. Tributo, à quibuslibet exacto. Chabrias Atheniensis, Thamo Aegyptiorum regi gerenti bellum, & pecunijs indigenti, consuluit, vt aliquis diceret sacerdotibus, oportere & virorum & mulierum multitudinem sacris initiatorum submouere, propter impensam. Audientes autem sacerdotes, & sacerdotium penes se manere volentes, finguli propriam dedêre pecuniam. Postquam autem à cunctis accepit, iussit illis praecipi, decimam partem expensarum, quam priùs in templo faciebant, & reliquorum, regi mutuare, quousque finem bello imposuisset. Aristot. in Oecon. Idem ab vnaquaq; colonia praecepit omnes quippiam determinatum afferre, & ab vnoquoq; corpore similiter. Ex frumento etiam quod vendebatur, à vendente & emente praeter precium, pro modio percipiebat obolum. Ab vnaquaq; naue, & officina, & vnoquoq; opus aliquod exercentium, decimam partem operis. Ibidem. Dionysivs Syracusanus volens triremes extruere, agnoscens sibi opus esse pecunia, concionem vocans, inquit: Quandam sibi ciuitatem prodi, ad quam opus erat pecuniis, precari???ue ciues, vt quisque sibi duos stateres mitteret. Intermittens autem duos aut tres dies, tanquam in tradenda ciuitate error contigisset, ciues laudans, reddidit vnicuique quod miserat, vt ciuium beneuolentiam conseruaret. Mox eosdem à non inuitis repetens, tanquam de proditione [1827] certus esset, pecunias ad nauium extructionem co̅uertit. Arist. in Oeconomicis. Demetrivs Poliorcetes pecunias non habens, duplicauit militum numerum, quos deligebat: & quodam admirante, Vnde stipendium tot militibus supeteret, cùm ne paucioribus quidem sufficeret? Quoniam, inquit, si potentiores fuerimus, imbecilliores habebimus aduersarios, & eorum terra potiemur: atq; alij tributum pendent, coronas??? mittent, iam metuentes militum multitudinem. Polyaen. lib. 4. Athenienses in Potidaea habitantes, cùm pecunijs ad parandum bellum in digerent, instituerunt, vt omnium facultates describerentur, quae apud vnumquenque in populo confusae inordinatae???ue erant: sed & quo in loco vnaquaeq; possessio erat, vt pauperes possent erogare. Cui autem possessio deerat corpore condemnabatur. Itaq; ab illis quod descriptum fuerat vnusquisq; ciuitati saluum afferebat. Aristoteles in Oeconomicis. Pensionem pecuniae collatae à Rom. in bellum Macedonicum, priuatis solui placuerat. etenim satius esse, quanquam in summa aerarij penuria, fidem publicam vnicuique ciui Reipublicae mutuanti & opitulanti conseruari, quàm hostem vincere. Igitur Q. Fabio Labeoni, & L. Aurelio Quaestoribus vrbanis visum est, ab omnibus Sacerdotibus hanc pecuniam exigi commodiùs esse, quòd stipendium nullum hoc toto ac tanto bello contulissent: quàm à caeteris, quorum iam pars maxima oneri ferendo esse desijsset. Sic magna cum Curionibus, Flaminibus, Auguribus, Salijs, Foecialibus, Pontificibus, alijs??? hoc genus hominibus, contentio atq; altercatio fuit: dum hi antiqua sua & sacrosancta priuilegia atq; immunitates vel à Numo ipso, primis??? Consulibus identidem repeterent: Quaestores ex aduerso, necessitatem eos iuberent accusare, caeterum aut conferre, aut multam pati. Ergo Tribunos appellarunt. Pronunciatum est, facerdotes nequicquam Tribunos appellasse, omnium??? annorum, per quos non dederant, ab ijs stipendium exactum est. Liuius lib. 3. Decadis 4. Veneti bello contra Fran. Sforciam Mediolanensium principem suscepto, ad bellorum sumtus perferendos senatusconsultum fecêre, vt vrbani peregrini???ue magistratibus iudices, scribae, caeteri??? inferiores ordines magistratibus ipsis subiecti, qui publicum aliquo modo salarium mererent, reipub. vectigales essent: & vt patricij magistratus post annuum munus (etenim suum cuiq; in id tempus est praemium adscriptum) gratuitam reipubl. operam in sex proximos menses impenderent. Sab. libro septimo, Decad. tertiae. Eandem tributi rationem bello contra Maximilianum Imp. in recuperanda Vicetia sunt amplexi. Bembus libro septimo & nono Hist. Venet. Bello contra Ludouicum XII. ab ijsdem latum est, vti exules illatae fortuitò mortis causa, qui vnà cum quatuor bello idoneis hominibus militiam reipub. menses quatuor sua pecunia fecerint, ab exilio reuocentur. Bembus libro septimo Hist. Venetae. Bello contra Baiazetem Turcorum regem omnium, quae Veneti cum Turcis vnquam gessissent, maximum & formidolosissimum, aucta vrbis vectigalia sunt parte ex tertia, vini, panis, carnis, portorijs tantummodò exceptis: atque vti magistratus omnes vrbani prouinciales???ue mediam stipendiorum partem vnius anni reip. remitterent, lex lata: cautum tamen, ne quadraginta viralia iudicia ea lege tenerentur. Lecti etiam viri, qui censum ciuibus omnibus pro cuiusq; opibus decernerent, ea conditione, vt is quem decreuissent, reip. à quoq; ciue census donaretur, si auri semunciam non excederet: supra id mutuò erogaretur: neq; tamen auri libras tres vllius ciuis census posset excedere. Simul, quòd terrestres etiam copias ex Gallorum regis foedere Senatus contra Ludouicum Sforciam Mediolanensem principem in Galliam mittere tenebatur, lex est lata, vt quae ciuitates sub reip. imperio in continenti essent, ijs literae darentur, vellent pro suo in rempubl. studio tam difficili eius tempore subsidij nomine pecuniam publicè ad vrbem mittere: sua cuiq; ciuitati dicta & constituta summa: Patauinis auri libris centum, Vicetinis octoginta, Verone̅sibus totidem, Brixianis centum viginti, Bergomatibus quinquagintaquinq;, Taurisanis quinquaginta, Cremensibus viginti. Alexander VI. Pont. Max. omnium prouentuum, quibus sacerdotes in imperio reipubl. fruerentur, partem plus tertiam in id bellum aduersus Baiazetem Venetis concessit: Cardinalium sacerdotijs exceptis. Quinetiam pecunia̅ sacram, quam homines in imperio Veneto, vt criminibus & maleuicijs obnoxij, post mortem apud inferos poena liberarentur, conferrent, insumendam permisit. Pecuniae sacrae summa (vt intelligi possit, quanta quam??? ardens eo tempore fuerit in hominum mentibus religionis existimatio) fuit librae septies centies & nouies, eo??? ampliús. Bembus lib. 5. Hist. Venetae. Venetvs senatus bello contra Maximilianum, cùm videret multò maximam esse in vrbe copiam eorum ex plebe ciuium, qui aliquo reipublicae munere fungerentur, quo in munere aut stipendij menstrui, aut quotidiani quaestus nomine lucrum facerent: vt ij quoq; aliquid, neque id tamen sine compendio, tam angusta pecuniae publicae procuratione in aerarium conferrent, rogationem iussit: qui è plebe ciuis munus perpetuum à republica obtineret, si decuplum stipis annuae, aut si ea non sit, lucri summam, de qua apud magistratum co̅stet, reipublicae intra dies quindecim curauerit, id omnino mu nus ipso mortuo aut filius, aut nepos, aut frater eius consequatur, aut is, quemcunq; sibi ipse eius muneris haeredem instituerit. Quibus autem sua sint ad tempus munera, ijs octuplam stipem aerario inferentibus, ea viuis munera eripi non possint. Eodem bello sciuerunt, vt medijs domorum fructibus, qui ex locationibus proueniunt, aequam partem inquilini omnes in aerarium inferrent: exceptis ijs qui eo bello ab hostibus reipublicae domo sua pulsi, se ad vrbem recepissent: atque ijs, quorum fructus decimam vnciae partem non excederent. Bembus lib. 10. & 12. Hist. Venetae. Quum anno MDXXXI. Solymannus Turcarum Imp. Pannoniam repeteret: exhausto pontificij imperij aerario, in Sen. Cardinalium decretum est, vt quinq; decumae sacerdotijs imponerentur. Quae res minores sacerdotes, sacratas???ue virgines, & sacras hospitales domus vehementer afflixit. Nam exactores cum imperio in prouincias emissi, dum priuato quaestui studerent, incredibili acerbitate, humana & diuina omnia perturbabant: adeò vt plerique sacerdotes templa desererent, & passim sacrata vasa & antiqua donaria conflarentur: erant & qui praedia dicata altaribus venditarent, vt decumae soluerentur. Neq; honestissimus sacri belli praetextus, ac extrema propè necessitas inuidiam leniebat: quoniam Cardinales, qui opima sacerdotia possiderent, immunes euaserant: quasi illis ad tuendam Romanae aulae amplitudinem, de solito vitae sple̅dore nihil remittere moderari??? liceret, quum ex aduerso plerisq; egentibus vltima vitae alimenta raperentur. Iouius libro 30. Hist. Alexander VI. Pp. in vsum belli Gallici, pecuniam omnem, sedis apostolicae auctoritate in Hispania, belli sacri, quòd Cruciatam vocant, nomine coactam, Neapolitano regi concessit: quam pecuniam in alios vsus, quàm contra religionis Christianae hostes, nefas erat insumere. Guicciard. lib. 1. Franciscus I. cum Leone X. Florentiae congressus est. Regi co̅cessum, vt citeriore ac vlteriore in Gallia sacerdotiorum redditus binis exactionibus decumaret, & contrà permittente rege Pragmatici iuris praerogatiua tolleretur: qua sacerdotia, tota Gallia, collegiorum arbitrio adiudicari consueuerunt. Sabel. Supplem. lib. 6. ex Iouio. Bello Germanico, quod contra Protestantes Carolvs V. anno MDXLVI gessit: Paulus III. Pontifex Caesari permisit, eo anno dimidiam partem bonorum ecclesiae per Hispaniam sumere, & ex annuis prouentibus monasteriorum Hispaniae diuendere, donec ad aureorum millia quingenta conficeret: & haec quidem omnia belli tantùm huius gerendi gratia, verùm ea lege tamen, vt de suis bonis tantundem illis inuicem oppignoraret. Sleidanus lib. 17. Thesauris vel sacris vel profanis. Consule Tit. superiorem, Mercimonijs comparare, quatenus thesauri venduntur, fol. 1825. Antimenides thesauros, qui per vias regias continebantur, iussit praefectos implere secundùm legem regionis. Cùm verò exercitus aut turba alia absq; rege indiguisset, vendebat ea quae erant ex thesauris, aliquem ad eos mittens. Aristoteles in Oeconom. C. Mario & Cn. Carbone Consulibus, bello ciuili cum L. Sylla dissiden tibus, quo tempore non Reip. victoria quaerebatur, sed praemium victoriae res crat publica: senatusconsulto aurea atq; argentea templorum ornamenta, ne militibus stipendia deessent, conflata sunt. Val. lib. 7. c. 6. L. Sylla Athenas oppugnans, pecuniae indigus, ex omnibus illustribus templis & oraculis, quae in ea terra erant, iussit ad se donaria sacras??? pecunias deferri, atque in Delphicis thesauris expilandis cauillo vsus. Nam quum inde significaretur auditam esse in templo dei citharam, tantum abfuit, vt ex ea re vlla sit religio homini incussa, quòd ad Caphim, quem ea de causa Delphos miserat, qui???ue ea per literas significabat, rescripserit: mirari se, quid esset quòd Delphicam pecuniam non auderet attingere, ad quam tollendam ipse deus hilaris, atq; citharae concentu inuitaret. Sabellicus libro 3. Enneadis sextae. Bello ciuili C. Ivl. Caesar aerarium reclusit. Id ne fieret, L. Metellus Tribunus plebis nonnihil obstitit, quoad iratus Caesar: An ignoras, inquit, adolescens, difficilius esse mihi dicere quàm facere? Appianus auctor est, sanctiores thesauros, & qui execratione interposita, ad tumultus & bella Gallica propulsanda intacti manserant, diripiendos militi datos à Caesare, identidem praedicante, victis à se Gallis illam maiorum execrationem non timere ampliús. Sab. lib. 7. Enn. 6. Heraclivs Imp. contra Persas pugnaturus, cùm neq; copias, quae hostib. pares forent, neq; pecuniam haberet: Aurum & argentum ex magna ecclesia Constantinopolitana alijs sacris aedibus mutuatus, signari pecuniam fecit: & nouo delectu facto, in expeditionem ex vrbe cum ipsis egressus est, post celebrationem festi Paschae. Cuspinianus. Petrvs Aragonum rex XI. eo bello quod aduersus Petrum Regem Castellanorum gessit, Barcinonam vasis omnibus aureis & argenteis alijs???; preciosis rebus euacuauit: & argentea quidem vasa cuncta conflauit in regales argenteos signo ciuitatis impressos: ex aureis verò florenos percussit cum signo lilij floris & imagine S. Ioannis, vt suntaurei Florentinorum. Quod monetae genus primùm Barcinonae coeptum, postea Valentiae, Maioricis, & Perpignanifieri iussit. Marineus lib. 11. rerum Hispan. Ferdinandvs Aragonius, Neapolitanus rex, cùm templum S. Angeli in monte Gargano Apuliae religione & opibus augustiss. expugnasset, anno MCCCCLXI. aurum & argentum omne à scribis notatum in aerarium retulit. Id???; omne parta victoria in templum curauit referendum, singula???; restituit in ea qua fuerant antequam in numos conflarentur forma. Diripiendi causa fuit tum pecuniae inopia, tum metus, ne Ioannes Renati Andegauensis F. eo si superueniret potiretur. Pontanus lib. 2. Belli Neapolitani. Clemens VII. Pont. quum expugnata ab exercitu Caroli V. Roma, etiam arcem consumto commeatu, in quam confugerat, Caesarianis dedisset, & ex pacto militi stipendium persoluendum esset: conflauit argentum omne, & aurea vasa sacrificijs dicata, vt inde diuidenda militibus pecunia cuderetur. Quae quum satis esse non posset Caesarianis ducibus, purpurei galeri tres concessi, vt illis licitantibus, qui foeda ambitione corrupti, ad senatoriam dignitatem aspirabant, aurum proferrent. Eo modo ad hastam propositis, emtores non defuêre. Nec tamen miles expleri potuit, quum non menstrua, sed annorum aliquot stipendia flagitarent. Iouius in Pompeio Columna. Obsessi grauiter à Caesarianis Florentini, vt militi stipendium expedirent, suasu Francis. Carduccij dictatoris è fanis cuncta donaria sublata sunt & vendita: inter quae, erat in delubro diui Ioannis, etiam fuit mitra insignis preciosissimis redimita gemmis, à Leone X. pontifice templi maximi altaribus dicata. Sed nemo ferè reperiebatur, qui ea ornamenta pro fanis manibus atrectare vellet: & Bernardus Baldinus gemmarum aestimator peritissimus, id officium se praestare posse pernegabat, nisi alienis manibus detractae gemmae ipsi aestimaturo proferrentur. Sed in mora non fuit Leonardus Bartholinus, qui sacrarij armaria, sublatis auidè donarijs, vel inhorrescente tremente???; aedituo perfregit. Sunt etiam xenodochiorum, hospitalium???; domorum, & templorum praedia confiscanda venundanda???; proposita & non comparentibus emptoribus, ea locupletibus sub poena maiestatis coëmunda addicta. Idem Carduccius matronas nuptialibus ornamentis, singulas???; familias vetere argenti atq; auri supellectile spoliandas censuit, veterum Romanorum exemplo, quum extremis Punici belli casibus matronae dites generosa propensione omne aurum & argentum ex suo mundo, vt pecunia cuderetur, in aerarium detulisset. Iouius lib. 27. Historiarum. Frugalitate & Parsimonia. Lacedaemonii, Samijs rogitantibus pecuniam eis ad regressum dari, consilio decreuerunt vnam diem & se & seruos & animalia ieiunare: & quantum expendisset quisq; tantu̅ dare Samijs. Arist. in Oecon. Agrorum locatione. Magnus Moscorvm Dux ingentem exercitum longo tempore sustentare potest. neq; enim militibus suis stipendia largitur, sed agros illis exiguo precio elocat, quo beneficio operam militum demeretur. Guagninus c. 3. Moscouiae. Numismate adulterino. Timothevs bellum gerens aduersus Chalcidenses, cnà cum Perdicca, Cyprium aes Macedonico numismate permisce̅s, insigne percussit, quod pristinas quinq; drachmas valore exaequaret: eius quarta pars constabat argento, reliquum aere vitioso. Ad hunc modum abundans stipendijs, persuasit mercatoribus, & eius regionis incolis, vt aere venditiones emtionésque contraherent. Sic mutuò res commutantes, nihil ex illo numismate retinuerunt, sed illud quasi circuitu quodam in militare stipendium redijt. Polyaenus lib. 3. & 4. & Aristot. in Oecon. Idem cùm in Atticis castris maxima esset numi raritas, suasit mercatoribus, vt ipsius sigillo pro numismate vterentur: discedentes verò, sigillum & argentum acciperent. Credideru̅t mercatores, & forum militibus praebuerunt ob ducis sigillum. Discedentibus ipsis, ad extremum abundans pecunijs Timotheus, constitutum precium persoluit. Idem. Clazomenii aere pressi alieno, percusserunt numum ferreu̅, qui argenti haberet rationem, XX talentorum: deinde dantes ditissimis ciuitatis, cuilibet suo ordine, argentum ab illis receperunt aequale. Quare priuati habuerunt ad quotidianos vsus impensas, & ciuitas à debito fuit liberata. Secundum verò ex prouentibus illis foenus restituerunt, semper diuidentes vnicuiq; in parte dabant, illi autem ferreos numos reportabant. Aristot. in Oecon. Romani bello Punico primo, cùm impensis Resp. non sufficeret, librae aeris pondere imminuto, quinq; partes lucrifecêre, aes???ue alienum dssoluere. Postea Annibale vrgente. Q. Fabio Maximo dictatore pondus iterum imminuit, & dimidium lucrata est. Resp. Plin. lib. 33. c. 3. Bello Granatense, Enicvs Lupides Comes Tendillanus, dux insignis, qui Alamae vrbi praeerat, in summa rei pecuniariae desperatione, à rege Ferdinando & Isabella decreta iam stipendia simulabat se in horas singulas spectare, & vt bono animo forent, hortabatur, pollicebatur???; se daturum interea non veras, sed imaginarias pecunias, quibus inter se rerum venalium commercia exercerent, fide sua interposita, vmbratiles illas pecunias veris se redemturum. Ex charta igitur panucea fecit schedulas sua manu atq; subscriptione signatas, quibus imposuit nomina, precium quantum quaeq; sit valitura, quasdam vocans numos aureos, quasdam argenteos, quasdam aereos, & in vnoquoq; genere plures differentiae, puta assis, semissis, trientis, quadrantis. Iussit vt nemo supposititias illas pecunias recusaret. Ex illis fictitijs pecunijs stipendia militibus persoluta sunt, & per illas emtiones venditiones???; factae. tanta fuit Comitis auctoritas atq; reuerentia. Nebrissensis Dec. 2. lib. 3. c. vlt. Asiatica expeditione sacra quum Venetorvm classis Tyrum obsidens procul domo esset, pecuniae???ue defectu stipendium reddi nequiret remigibus & socijs naualibus, ex loro pecuniam publica nota signasse Dominicvs Michaël dux traditur, quam pro aurea & argentea certis distinctam characteribus, in ftipendium naualibus numerauit turmis, pollicitus fore, vt mox domi pro alutinis aurei & argentei pari numero habentibus repraesentarentur numi. Atq; ita post reditu̅ publica est omnibus fides persoluta. Quae res vt monumentum esset ad posteros, aurei numi dicuntur gentilibus fignis ab eo illati. Sabel. libro 4. Ennead. 9. & libro 6. capite 8. Exemplorum. Galli à Venetis & Sfortianis Nouariae obsessi, quum summa pecuniae inopia laborarent: aereos denarios pro argenteis à duce suo accipiebant, data fide, totidem argenteos perfecto bello accepturos. Iouius lib. 3. Hist. & Bembus lib. 2. Historiae Venetae. Praeda, & Captiuorum [Greek words]. Cimon Miltiadis, rebus suis gestis inter pocula commemoratis, hoc vnum consilium vt solertissimum proposuit. Cùm magnum numerum Barbarorum, qui capti Sesti & Byzantij fuerant, socij denunciassent Cimoni, vt diuideret: atq; ille hinc captiuos, illinc quae illi gerebant corporibus ornamenta posuisset: iniquam partitionem quaesti sunt. Ibi iussit ille eis, alteram portionem sumerent. Quam ipsi reliquissent, ea fore ait Athenienses contentos. Auctore Samio Herophyto, vt res Persarum prae Persis deligerent, illi ornamenta cepêre: Atheniensibus reliquerunt captiuos. Atque in praesentia quidem ridiculus diuisor habitus Cimon est: quòd socij aureas armillas, catellas, torques, candyas, & purpuram ferrent: Atheniensibus verò nuda cederent corpora malè ad laborem comparata. Verùm breui pòst captiuorum amici & propinqui ex Phrygia & Lydia venientes, singulos grandi precio redemerunt. Vnde classem quatuor menses aluit, insuper???; non parum reipubl. ex redemtione illorum superfuit auri. Plut. in Cimone, & Polyaen. lib. 1. Cyzicenis ad inuicem dissidentibus, superior euasit populus. Itaq; diuitibus captis, ij qui debebant pecuniam militibus, statuerunt non interimere captos: sed vbi pecuniam dedissent, expellere. Aristot. in Oeconomicis. Philippvs Macedonum rex, quum Byzantina obsidio in longum traheret, nec haberet vnde exercitum vni vrbi asside̅tem aleret: maris latrocinio aliquandiu stipendij inopiam leuauit, CLXX. nauibus merce onustis, aut hostiliter direptis, aut ne vexarentur, ad libitum expilatis. Sabellicus libro 3. Enneadis 4. Agesilavs in Asia contra Tisaphernem militans, simulata in Cariam expeditione, iussis???ue vrbibus commeatum comparare, quum omnes hostium vires callida belli simulatione eò deflexisset: ipse in Phrygiam repentè impetum auertit, sociorum???ue copijs in itinere assumtis, multas hostium vrbes improuiso accessu vi cepit, captas diripuit. Ditatus est breui vniuersus exercitus, multiplici hostium praeda & equitatus frequens quaesitus, quum ab initio nullus esset. Exercitu dein Ephesum reducto, omnes copias militari meditatione exercuit: forum interea armis equis???ue venalibus ple [1829] num: Aerarij fabri, Coriarij, Fullones certatim bellica parabant arma: ita vt verè à quibusdam vrbs ipsa per id tempus sit Martis officina nuncupata. Sab. lib. 9. Enn. 3. Timoleon Corinthius, dissoluta Dionysij tyrannide in Sicilia, cùm rei pecuniariae indigentia laboraret, vt militibus, quos conduxerat, stipendia minùs posset persoluere: ducibus qui ad hoc idonei videbantur, mille armatos dedit, iniunxit???; vt Carthaginensium prouinciam excursiones facerent. Hi latissimam terram populati, cum praeda ingenti redierunt ad Timoleontem. Qui facta auctione, pecuniam magnam recepit, inde???; militibus, multi temporis stipendio dato, satisfecit. Diod. lib. 16. Cotys Thraxpetebat à Perinthijs sibi mutuò dari pecunias, vt suum congregaret exercitum: Perinthij verò illi dare recusarunt. Tunc eos rogauit, vt viros è ciuibus sibi darent ad custodiam quorundam locorum, vt militum opera, qui nunc illa custodirent, vti posset. Hoc cùm illi fecissent, arbitrantes se futuros locorum dominos, eos Cotys in custodia tenuit, praecepit???; eam pecuniam dari, quam ab illis mutuò petierac. Arist. in Oeconomicis. Conservando. Vide Tit Milites animare metu paupertatis, fol. 1793. Obsesso Patauio ab Imp. Maximiliani exercitu, Veneti auru̅ in stipendia militum nauiculis misêre ad Medoaci ostiu̅, quod est ad Fossam Clodiam. Ibi equites Epirotae ex oppido noctu emissi trecenti, eam stipem acceperunt, atq; inter se ita diuiserunt, vt qui velocioribus equis vterentur, eorum quisq; eius pecuniae partem ferret, vt si hostes in reditu eos adorirentur, reliqui praelium committerent, impetum???ue sustinerent: ij se fuga hostibus eriperent, atq; in oppidum contendere perseuerarent. Epirotas autem equites Lucius Maluetius Bononiensis cum equitibus grauioris armaturae ducentis, paucis est pòst horis subsequutus, vt cum illis reuertentibus se coniungeret. Atque vt hostes, si se adorirentur, eluderet, duos magnoperè valentes mulos sacculis arenae plenis ad speciem atq; similitudinem pecuniae dorso impositis, medio in agmine secum duxit: qui quidem muli magno ei vsui fuerunt. Hostes enim per exploratores de ea equitum profectione certiores facti, medio ferè in itinere ingenti equitatu circunfuso ita se vndiq; in Venetos redeuntes intulerunt, vt ijs, qui stipendium ferebant, facultas fugiendi non daretur, sed omnes peraequè sese defendere, manus???; conserere cogerentur. Verumenimuerò vbi illos in mulis sacculos medio in praelio viderunt, ea̅ illam esse praedam, quam petebant, rati, magna se pars ad eos capiendos conuertit, vt reliquis minùs negotij ad se defendendos relinqueretur. Epirotae autem qui cum mulis erant, neq; numos ferebant, vt hostes longissimè ab reliquis abducerent, quemadmodum Lucius initiò constituerat, fugae se finistrorsum per campos vnà cum illis raptim dederunt. Quos quidem hostes plura passuum millia consequuti, tanta celeritate vti tamen non potuerunt, vt eos assequerentur, quoad emissus oppido equitatus saluti atque praesidio illis fuit. Bembus libro 9. Historiae Venetae. Antonius Leua Caesarianorum dux, quum à Francisco Gallorum rege Papiae obsideretur: ad magnas rei numariae difficultates redactus, emissis crebrò nuncijs pecuniam à Piscario, qui Laudi Pompeiae erat vehementissimè flagitabat. Intromittendae verò pecuniae quum nulla omnino via, portis ab hostiu̅ custodia praeseptis, ostenderetur: modum Ferdinandvs Daualus Piscarius inuenit, quo militum animos Antonius vel inclinatos ad deditionem opportunè confirmaret. Transfugerant ad regem veterani duo milites Hispani, Cisnerius atq; Romerius, supplicium veriti, quoniam inimicum notum militem in castris interfecissent. Hos Piscarius per idoneos homines perpulit vt eius homicidij noxam insigni facinore ad certum nauatae operae praemium expiarent. Credebat transfugis rex Gallus, quos liberaliter susceperat, quum ex captiuis eos perpetrata caede supplicium effugisse didicisset. Ergo illiaccepta fide, Piscario operam pollicentur: & ex nocturna excursione ad praestitutum locum à Piscarianis aurum accipiunt, id tunicis insutum occultant: & postridie, quum à Ticinensibus porta egressis quotidiana exercitatione certaretur, ad pugnae locum procurrunt: sese signo dato Ticinensibus permiscent, & intra portam cum mutua laetitia recipiuntur. Horum beneficio Antonius singulos aureos numos singulis Germanis militibus diuisit: addidit???ue peramplis promissis, auxilia breui ex Germania in Italiam peruentura. Quibus nuncijs quum falsa veris abundè permisceret, milites solito alacriores ad ferenda obsidionis incommoda redditi fuêre. Iouius in Piscario lib. 5. Simvlando. Consule Tit. Seditionem Castrensem prohibere, ne oriatur, ob non soluta stipendia. Simulationis enim finis illic per se perpenditur: hic per accidens tantùm, fol. 1808. OPES NOSTRAE NOSTRORVM'VE NE AB HOSTE diripiantur prouidere, autiam direptas recipere. Abrahamvs, cùm Lothum fratris F. à quinq; regulis (qui regem Sodomorum praelio vicerant, & opimam praedam ceperant) abduci audiuisset: vernas XIIX, domi suae natos expedit, & noctu hostes aggressus, superauit ad Danem, & ad Damascum vsq; persecutus est. Genes. 14. Cùm David Achim regem Gethaeorum, à quo exulans ciuitate Siceleg donatus fuerat, in expeditione contra Israëlitas sequeretur: interea Amalechitae, qui excursionibus Dauidicis mirum in modum infestabantur, captata occasione, Siceleg vrbem expugnant, igni comburunt, omnes omnium aetatum captiuos abducunt: & inter eos quoq; duas Dauidis vxores, Achinoaman Iezraëlensem, & Abigaëlem viduam Nabalis Carmelitae. Dauid ab Achi dimissus, consulto Domino per Abiatharem Pont. Amalechitas summa festinatione insecutus, Aegyptij cuiusda̅ serui ductu, hostes incautos adortus, ad internecionem eos caecîdit, exceptis CCCC, qui camelis insidentes effugerunt: praedam???; omnem cum vxoribus recepit. 1. Reg. 30. Ptolemaevs posteaquam corpus Alexandri, insepultum adhuc, rapuisset, & in vrbem Alexandri, sitam in Aegypto depor tasset: ei verò istud Perdiccas per vim eripere conaretur: ille clàm facto simulacro, Alexandri effigiem referente, veste regia eam exornauit & entaphijs honorificentissimis: deinde in Persicum currum imposuit, ac feretrum magnificè auro, argento & ebore instruxit. Sed verum Alexandri corpus apparatu tenui praemisit per vias occultas & inuias. Perdiccas igitur, cùm currum tam instructum vidisset, veri Alexa̅dri corpus inesse ratus, rapuit, nec diu pòst, se fallacijs circumuentum esse, cognouit. Aelianus lib. 12. de Var. hist. Croeso Ephesum oppugnante, cùm turris quae proditrix appellabatur cecidisset, & periculum coràm ob oculos cerneretur: Pindarvs qui imperium in vrbe tenebat, consilium Ephesijs dedit, vt per funes portas moenia???; Dianae templi columnis connecterent, atque vrbem vniuersam deae consecrarent. Croesus in honorem numinis, vrbi quasi anathemati pepercit: & cùm Ephesijs, permissa eis libertate, foedus pepigit. Polyaenus lib. 6. Croesvs Lydorum rex, cùm videret Cyri milites per vrbem Sardis captam discurrentes, percontatus est Cyrum, Quid agerent? Quum???; is respondisset: Diripiunt vrbem tuam, opes???; tuas populantur. Nequaquam, inquit, ô Rex, nihil iam hîc rerum meum est: tuum est, quod diripiunt. Ea vox commouit Cyrum, vt suos à direptione reuocaret. Herodotus libro primo. HOSTES BENEVOLENTIA CONCILIARE. EX inimicis socios facere & amicos. per Qvos. Nempe per Episcopos, Sacros homines. Henricus Probus Vratislauiensium dux, Thomam secundum episcopum sede exturbauerat, & bona ecclesiae vsurpauerat, sacerdotes omnes eiecerat. Diris deuotus, Casimirum ducem, qui exules susceperat, Ratiboriae arcta premebat obsidione. Thomas collocutus cum suis, indignum esse dicens, exulum causa ita rem periclitari, induit pontificales vestes, & cum sacerdotibus vrbe egressus, ad hostilia castra profectus est. Venientes à longè conspicatus Henricus, attonitus, & quasi numine afflatus de papilione exilijt: & obuiam procurrens, ad pedes episcopi sese abiecit, & culpam supplex deprecatus est: augustius quiddam humana specie in vultu episcopi contemplatus. Benignè eum humo episcopus attollit, amplexatur, & exosculatur non sine lacrymis: certam???ue veniam, sieum factorum poeniteat, pollicetur. Deinde in proxi [1830] mam aediculam, diuo Nicolao dedicatam, ingressi, semotis arbitris inter se in gratiam redierunt: & Henricus quaecunq; episcopo & ecclesijs ademerat, reddidit cum foenore. Cromerus lib. 10. Mulieres. Romulo contra Sabinos pugnante, Sabinorum Filiae quae raptae fuerant, ex diuersis locis accurrêre. Hae per infesta arma & cadauera cum clamore & vlulatu tanquam fanaticae ad viros & patres intulerunt se, partim infantes in vlnis gestantes, partim crinibus resolutis: omnes tamen blandissimis nominibus, hinc Sabinos, hinc Romanos appellantes. Confestim sedauerunt vtrosque, atque inter vtranque aciem datus est ijs locus. Iam eiulatus ab omnibus pariter perceptus est, species???ue commouit eos: multò maximè Hersiliae oratio, quae Hostilio nupserat, in obsecrationem & precationem ex disceptatione & querimonia desinens. Itaq; inducijs factis procedunt ad colloquium duces. Interea mulieres ad parentes & fratres adducere viros liberos???;, reficere cibo & potu eos qui quaererent, saucios domum deportatos curare, ostendere domi se praeesse, quanta viri in se indulgentia essent, quanta???ue charitate & honore prosequerentur. Ita pax fit, vt quae vellent mulieres, manerent apud eos, à quibus tenebantur, ab omni opere & obsequio praeterquam lanificio immunes: communem haberent Romani & Sabini vrbem: Roma vrbs à Romulo, Romani omnes Quirites à Tatij patria vocarentur: regnum ducibus domi militiae???; consociaretur. Locus vbi foedus ictum fuit, hodie quoq; à coëundo Comitium vocatur. Plut. in Romulo. Romani ad auertendam obsidionem vrbis à Volscis intentatam, Coriolanum per matrem Volumniam, & vxorem Veturiam flexerunt. Val. Max. libro quinto, capite quarto, Liuius libro secundo, Decad. primae, Polyaenus libro octauo, Plut. in Coriolano. Legatos. Cùm ad Lampsacenae vrbis excidium summo studio Alexander ferretur, progressum???ue extra moenia Anaximenem Lampsacenum praeceptorem suum vidisset: quia manifestum erat futurum, vt preces suas irae eius opponeret, Non facturum se quod petisset, iurauit. Tunc Anaximenes: Peto (inquit) vt Lampsacum diruas. Haec velocitas sagacitatis oppidum vetusta nobilitate inclytum, exitio, cui destinatum erat, subtraxit. Valerius Maximus libro 7. cap. 3. Pausanias, & Suidas. Leo Byzantius, auditor Platonis, Philippo contra Byzantium venienti occurrens: Dic age, inquit, Philippe, quae te causa trahit oppugnatum nostra moenia? At ille: Amor, inquit, tuae patriae, qua vt potiar veni. Leo excipiens: Atqui, respondit, non instrumento bellico, sed musico amantibus est opus. Quo dicto ducem à bello Byzantino auertit: cùm Demosthenes multa super hoc apud Athenienses, Leo verò pauca apud Philippum verba fecisset. Philostratus. Megacles Messenius, eius Messanae quae in Sicilia est, Agathocli Syracusanorum tyranno rebus omnibus aduersabatur, multos???; Sicilienses contra eum concitabat, ijs qui eum de medio sustulissent, amplissima munera promitte̅s. Agathocles irritatus, Messanam oppugnare parabat, misso???; praecone, Megaclem à ciuibus exposcebat. Megacles vltrò se ad tradendum tyranno obtulit, si legatus mitteretur. Decernentibus haec Messenijs, accedens in castra Agathoclis: Ego verò, inquit, & legatus ciuitatis nomine venio, & moriturus. Sed antè de legatione cum amicis audias. Cùm Agathocles amicos conuocasset, in horum consessu Megacles patriae iura percensens, ad extremum inquit: Si ad excindendas Syracusas expeditionem Messenij suscepissent, vtrum pro Syracusijs, an pro Messenijs omnia faceres? Cùm ad hanc interrogationem subrideret Agathocles: amici qui praestò erant, eum hortabantur, legato verba facienti parceret. Ille deposito bello, Megaclem saluum & incolumem domum remisit, amicitiam???ue cum Messenijs fecit. Polyaen. lib. 5. Anno Mauritij XIII, cùm Caianus Auarum & Hunnorum & Sclauinorum rex Thraciam infestaret: Priscvs Mauricij dux, quum non posset armis frangere, oratione flexit Barbarum. Misit enim Theodorum medicum, qui hac oratione eum compellauit: Audi Caiane. Sesostris rex Aegyptiorum illustris & felix, opibus clarus, & inexpugnabili potentia plurimas & ingentes nationes seruituti subigens, hoc encomio elatus, currum aureum preciosissimis gemmis ornatum sibi construxit: cui insidens, à quatuor regibus deuictis plaustra subeuntibus se trahi passus est. Hoc verò cùm saepiùs fieret, & celebri quodam festo???; die, ex quatuor istis regibus vnus oculis conuersis concinuè retrospiceret, & rotae volubilitatem intueretur: Sesostris???ue eum cuius rei gratia tam frequenter oculos in rotam conijceret, percontaretur? respondisse is fertur: Cùm stupore admirorrotam, cùm eam instabili modo ferri, atque aliàs aliter volui, & nunc quidem sublimia demittentem, rursus demissa sublimantem conspicio. Sesostris porrò, vbi dictum id intellexisset, statuit, ne illi posthac currum traherent. His auditis, Caianus subrisit, & respondit, se pacem facturum. Paulus Diaconus de Rebus Romanorum lib. 17. Nicephorus lib. 18. cap. 29. At Cedrenus Soldano, qui ab Imp. Ludouico captus fuit Capuae, hoc tribuit. Alio item loco Cyro Persarum regi. Ob Ferrariam occupatam Clemens V. Venetis aqua igni???ue interdixerat. Ciuitas pontificis interdicto, cui ad tempus fuerat obnoxia, vnius ciuis opera soluta est. Franciscvs Dandulus qui in Galliam ad eam culpam deprecandam publicè accesserat, etsi serò, ad pontificis tamen conspectum admissus, illustri exemplo priuatae pietatis in patriam, publicae in religionem, catena ferrea collo iniecta, ad eius mensam tandiu prostratus iacuit, donec expugnata Clementis ira, ignominiosam notam patriae ademerit: atq; ex eo fuit illi postea Canis cognomen inter suos, quia vt canis ad pontificiam mensam proiectus iacuisset. Nec fuit ingrata ciuitas, sed data sedulò opera est, vt is qui non multò priùs in tam ignominioso accubitu vulgi opinione conspectus esset, cultus summi honoris insignibus conspiceretur. Sabell. lib. 7. Ennead. 9. & Egnat. lib. 7. c. 2. & lib. 3. c. 3. & lib. 6. c. 2. & 4. Exemplorum. Captiuos. Galeacivs Vicecomes victoriam de Turrianis, Ioannis XXII. Pp. & regis Neapolitani auxilijs instructis, adeptus, quòd inexhaustis rediuiuis???ue potentissimorum hostium opibus se imparem cerneret, saepe???; diruicando vires experiri, atq; instabilem fortunam toties lacessere periculosum arbitraretur: pacem sibi omnino paranda̅ constituit. Erat in custodia Raimundus Cardonius dux hostium, vir solerti graui???; ingenio praeditus. Hunc idoneum existimans per quem à Pontifice pacem impetraret, carcere emisit, vsqueadeò egregiè simulata fuga, vt duo ex intimis familiaribus insigni nobilitate iuuenes Becalcius Landrianus, & Phoebus Contes, elabentem comitati, prodidisse custodiam putarentur. Itaque Raimundi opera iratum Pontificem sibi conciliauit. Iouius in eius vita. Qvomodo. Tvm in Genere. Pyrrhvs Epirotarum rex ante bellum hostes in suam sententiam adducere conabatur, metu, cupiditate, voluptate, misericordia, conditionibus iustis, legitimis, vtilibus, & quas praestare facilè possent. Polyaenus lib. 6. Prvdentia. Vide paulò antè, Per Legatos. Taxiles rex perhibetur Indiae portionem obtinuisse Aegypto non angustiorem, pabulo autem laetam, foecundam???ue fructibus in primis: ac vir ipse sapiens fuisse, atq; cùm salutaret Alexandrum, dixisse: Quid bellis inter nos & praelio Alexander opus est, cùm neq; aquam nobis ademtum neq; victu̅ necessarium veneris? pro quibus solis necesse habent homines sani decertare. Reliquis opibus & facultatibus, quas vocant, si ego abundantior sum, impertiar tibi libens: sin inferior, non recuso accipere abs te grato animo beneficium. Delectatus ea oratione Alexander, illum???; complexus: An tu, inquit, pugna arbitraris ex tali sermone & comitate colloquium fore immune? At nihil proficis: quippe contendam tecum, & depugnabo beneficijs, ne me superes benignitate. Ac muneribus acceptis multis, datisq; pluribus, deniq; mille talentûm argenti signati ei propinauit. Qua re torsit amicos acriter, sed barbaros multos sibi reddidit mansuetiores. Plutarchus in Alexand. Mortuo Theophilo Imp. Rex Bulgarorum per legatos denunciauit Theodorae viduae bellum. Cùm autem illa respondisset, fore ipsi ignominiosum, siue vincat, siue vincatur, propterea quòd cum femina pugnasset: à bello abstinuit, & paulò pòst Christianam fidem amplexus, regionem illam quae Ferrea dicitur, ac priùs Romanos & Bulgaricos fines distinguebat, & Debeltum interiacet, accepit habitandam, Zonaras Tomo 3. Castitate. Alexandrvm Magnum traditum est eximiae pulcritudinis virgini captiuae, cùm finitimae gentis principi fuisset desponsata, summa abstinentia ita pepercisse, vt illam ne aspexerit quidem. Qua mox ad sponsum remissa, vniuersae gentis per hoc beneficium animos conciliauit sibi. Frontinus lib. 2. c. 11. P. Scipio Africanus, cùm subegisset in Iberia vrbem Phoenicia̅, & captiuorum ductores virginem insigni formae elegantia praeditam adducerent: patrem requisiuit, ei???; filiam donauit. Qui cùm adferret munera, ea dotem puellae dedit. Quotquot autem etiam aliae vel vxores hominum summo loco natorum, vel filiae, vel pueri aetate florentes caperentur, his duos [1831] Romanorum moderatissimos attribuit ex senibus qui curam eorum gererent, & sumtum captiuis pro dignitate suppeditarent. Scipionis continentia multas vrbes Ibericas ad amicitiam & societatem Romanorum volentes perduxit. Idem, & Front. lib. 2. c. 11. Diocletianvs Imp. cum XX millibus militum, innumera Persarum agmina aggressus, Narseum regem turpi fuga salutem quaerere coëgit, vxore eius ac filiabus potitus, summa eas pudicitiae custodia reseruauit. Quamobrem Persa ad pacem illectus cum Romanis foedus icit, Mesopotamiam cum quinq; populis trans Tigrim reddidit. Auentin. libro 2. Annalium Boiorum. Liberalitate, Mvneribvs. Vide Tit. Imperatoris hostium fidem sollicitare, quatenus auro beneuolentia comparatur, f. 1837. Antiochvs rex Asiae, cùm vrbem obsideret Hierosolymam, Iudaeis ad maximum illud festum celebrandum VII dies petentibus, non solùm eos concessit, verùm etiam tauros auratis cornibus adornatos, magnam???ue thymiamatum & aromatum vim vsq; ad portas vrbis cum pompa solenni deduci iussit: tradita???ue illorum sacerdotibus hostia, ipse in castra redijt. Iudaei verò regis benignitatem admirati, protinus à festo peracto, in fidem illius sese dederunt. Plutarch. in Reg. apophtheg. Iphicrates Lacedaemonios & Thebanos bellum inter se mutuò gerentes, in gratiam reducere conabatur. Argiuis & Arcadibus socijs Thebanorum resistentibus, mandauit quibusdam militibus, vt Argolidem depraedarentur. Argiuis de eo quaerentibus, profugos ipsorum aiebat auctores esse, & mox, quasi transfugis occisis, praedam illis reddidit. Proinde Iphicratem, tanquam benefactorem & amicum coluerunt, & Thebanis, vt pacem facerent, persuaserunt. Polyaenus libro 3. M. Brvtvs post interfectum Caesarem. Patarensium vrbem sibi cernens reluctari, cùm feminas eorum captiuas teneret, has missas fecit sine precio. Quae vbi viris & parentibus suis illustribus hominibus exposuerunt, virum Brutum esse moderatissimum & iustissimum, persuaserunt eis, vt cederent & traderent ei oppidum. Inde caeteri quoque omnes Lycij in potestatem venêre, in fidem se eius permittentes. Quem benignum, & praeter spem experti sunt indulgentem. Plut. in Bruto. Obsidebat Mareliam seu Gibelterram vrbem Albarus dux Ioannis Hispaniae regis. Mavri famecoacti, XII mulos sicubus onustos (cuilibet autem ficui numum aureum inseruerant) in Albari tentorium per agasonem egerunt, cum his mandatis, Expediréne putaret, arborem tam speciosos fructus proferentem excindere, an conseruare? Albarus igitur vrbis conserua̅dae auctor regi fuit: bonos imitandos vinitores asserens, qui luxuriem tantùm vitium ferro auferant, vt fertiliores reddantur. Chalcocondylas lib. 5. Matthaeo Magno Vicecomiti inter saeua arma nato atque educato nihil potius vnquam fuit, quàm augere factionis opes, aduersarios persequi, & latè imperium proferre, etiam si id non facilè sine caedibus atque incendijs patraretur. Plura tamen se tectis consilijs & occulta largitione, quàm ferro feliciter expugnasse disserebat: vt scilicet prodigis atque ad inanem sumtum facilè effusis, & natura pugnacissimis filiorum ingenijs, vtiles frenos imponeret. Henricum Austriacum Caesaris Rodulphi fratrem, ab inimicis aduersum se è Germania in Brixianum agrum cum ingentibus copijs euocatum, multo auro aggressus auertit: pari???ue felicitate Philippum Valesium, qui postea Galliae regnum tenuit, pontificis impulsu formidolosum exercitum ad Vercellas adducentem, multis legationum artificijs, magnis denique muneribus peruicit, vt amicus quàm hostis esse mallet, in Galliam???; rediret: quum Galeacius filius, pugnae quàm pacis auidior, XX peditum & VII galeatorum equitum millibus transituro hosti obiectis, quin praelij aliam subiret, paternis monitis aegerrimè paruisset. Iouius in eius vita. Clementia. Alexander Magnus Cathaeos Indiae populum ex desperatione pugnantem, ad puberem vsque aetatem occidit, vrbem???ue eorum Salgalatam munitissimam solo aequauit. Fama peruenit ad Indos mala, Alexandrum latronum ac Barbarorum more belligerare. Qui mutare opinionem de se conceptam volens, aliam vrbem Indiae cepit, obsides???ue accepit. Vnde cùm ad Paetam venisset, vrbem maximam ac populosam, obsides ante aciem collocauit senes, pueros, mulieres. Illi cùm suos conterraneos & gentiles agnouissent, & Alexandri humanitatem ex effectis conspexissent: portas aperuerunt, & cum gentilibus eum receperunt. Ea fama statim discurre̅s, Indis persuasit, vt sua sponte Alexandrum acciperent. Polyaenus. Graui obsidione à Demetrio Antigoni F. premebantur Rhodii. Coacta concione suadebant quidam, Antigoni & Demetrij imagines esse deturbandas: indignum esse dicentes, si obsessores aequè ac bene meriti honorarentur. Quibus indignatus populus, eos vt peccantes obiurgauit, & Antigoni honorum nullum sustulit. In quo quidem suae & gloriae & vtilitati pulcrè consuluit. Illa enim magnitudo animi & constantia popularis iudicij, apud alios laudem conciliabat, apud obsessores poenitentiam. Nam cùm Graeciae vrbes liberarent, quae nullam erga benemeritos beneuolentiam exhibuissent, eam seruam reddere videbantur, quae in referenda gratia co̅stantissimam seipsam re ipsa praestabat. Praeterea (vt multa praeter opinionem fortuna facit) si vrbem capi contigisset, restabat eis ad orandum veniam seruatae ab ipsis amicitiae commemoratio. Diod. lib. 20. Heraclienses in Ponto, ab Atheniensibus armis petebantur, quòd post Medicum bellum tributum péndere recusassent. Malachus Atticae classis dux, quum in terram egressus agrum populatur, classe subita tempestate disiecta, in hostico viribus & consilio destitutus, ad extremam rerum inopiam redactus, casus hauddubiè erat. Heraclienses beneficij occasionem honestiorem rati quàm vltionis, totum exercitum cum ipso duce, commeatibus & auxilijs adiutum, incolumem misêre, satis bello adeptos arbitrati, si qui hostes venerant, hospites suis finibus excederent. Sabellicus libro octauo, Enneadis 4. Cassander eodem tempore Salaminem oppugnabat, & cu̅ Atheniensibus nauali praelio confligebat. Parta victoria, omnes, quotquot cum Atheniensibus vixerat, ad Salaminios sine redemtorijs precijs misit. Qua re audita, qui Salaminem habitabant, freti humanitate Cassandri, se ei dediderunt. Polyaenus lib. 4. Hannibal, victis ad Thrasimenum lacum Rom. captiuos Latini nominis, & alios Rom. socios benignè appellatos sine precio dimisit, iussit???; eorum principes qui in pugna periera̅t sepeliri, & vt saucij diligenter curarentur, dedit operam: testatus venisse se, non vt Latinis & caeteris Italiae populis bellum inferret, sed vt superbissimo Romanorum dominatu Italiam liberaret. & haec Poenus ad conciliandam clementiae famam, quum fero alioqui & immani esset ingenio. Sabell. lib. 1. Ennead. 5. ex Liuio. P. Scipio, cùm Hasdrubalem Carthaginensium ducem superasset, Masinissae nepotem in bello captum auo remittendum curauit. Ex quo postea eundem sibi perpetua deuinxit amicitia. Sabell. lib. 1. cap. 4. C. Ivl. Caesar in Iberia ad Ilerdam agebat. Factis inducijs, hostes ex improuiso multos milites adorti postrauerunt. Ipse verò quos illorum in suis castris inuenerat, saluos dimisit, magnum???; fauorem hoc facto apud milites consecutus est. Polyaenus lib. 8. Idem Pompeio bellum denunciante, contrà denunciauit, eos qui neutros sequerentur, se amicorum numero habiturum: & his qui sibi auxilium ferrent, periculum propulsaturum. Idem. Auspicijs Domitiani Germanico bello, quod Iulius Ciuilis in Gallia mouerat, Lingonum opulentissima ciuitas, quae ad Ciuilem desciuerat, cùm adueniente exercitu Caesaris populationem timeret, quòd contra expectationem inuiolata nihil ex rebus suis amiserat, ad obsequium redacta LXX millia armatorum tradidit ei. Front. lib. 4. c. 3. Classis Iustiniani contra Totilam missa, vbi Neapolim appropinquauit, vehementi suborto vento, ad litus eiecta est, in quo hostes stationem habebant. itaq;, irruentibus eis, omnes aut occisi, aut capti, aut demersi sunt. Demetrius praefectus equitum inter caeteros in potestatem peruenit. Totilas rex Demetrium reste collo implicita ad muros vrbis adductum, monere Neapolitanos iussit, ne inani spe auxilij sustentati obsidionem diutiùs paterentur, sed statim vrbe̅ dederent, & se tot aerumnis eriperent. neq; enim Imperatorem vlla posthac submittere subsidia posse, & cum hac classe vires eius omnes infractas esse. Neapolitani rerum necessariarum inopia conflictati, ac Demetrium tam indigna patientem conspicati: spe omni salutis abiecta, sese ad luctum & complorationem verterunt. Qua re animaduersa, Totilas ijs, qui erant in propugnaculis, euocatis dixit, Se ad eos venisse, non vt crimen eorum aliquod vindicaret, sed vt eos seruitute eximeret: se in eorum etiam gratiam Cononem praefectum vrbis, & caeteros milites dimissurum, si, tradita sibi vrbe, discesserint. Neapolitani XXX dierum spacium ad deditionem faciendam petierunt: quo transacto, neq; vllo subsidio misso, vrbem se tradituros spoponderunt. Totilas, vt spem auxilij omnem praecideret, trium mensium se daturu̅ ostendit, dum modò pactis starent. quae si fallere̅t, protinùs se muris oppugnatione̅, à qua adhuc temperauerat, admoturum. His pactis, Neapolitani, quòd famem tolerare non possent, non expectato spacio, Totilam cum Gothis in vrbem receperunt. Sigon. lib. 19. Imp. occid. Laurentius, Hungariae Palatinus, cùm diceret, Imprudenter a [1832] gere Sigismvndvm Imperatorem, qui victis hostibus non solùm vitam & opes relinqueret, sed etiam eos inter amicos reciperet, extolleret???;: Tibi, inquit Sigismundus, videtur vtile, inimicum occidere. neque enim mortuus bellum excitat: at ego inimicum occido, dum parco: & amicum facio, dum extollo. Aeneas Syluius libro tertio comment. de Rebus gestis Alphonsi. Alphonsvs Aragonum rex, cùm expugnatis vrbibus humaniter hostes omnes dimitti mandasset, reprehensus à suis ducibus, qui omnes interficiendos putabant, respondit: Nihil magis aduersariorum animos flectere atq; conciliare, quàm placabilitatis & mansuetudinis nomen. Panorm. lib. 3. de Rebus gestis Alphonsi. Hvmilitate, Precibvs, Svpplicatione. L. Antonivs, Marci Antonij Triumuiri frater, circumsessus Perusij ab Octauio, frustra???; non semel tentata eruptione, cùm fame iam conficeretur exercitus, communicato priùs co̅silio cum primoribus, nulla impetrata fide publica, ad Octauium decreuit cum paucis admodum proficisci. Quem proficiscente̅ cùm intueretur Octauius, & ipse obuia̅ profectus est venienti. Ibi Antonius omnem in se conuertens culpam, nihil pro se omnino deprecatus est, verùm tantum pro exercitu: vt & poenam à militibus auerterit, impetrata venia, & ipse amicè acceptus ab Octauio fuerit. Trvdelvdis, Hispani Deluis Delphorum ducis vxor, habe̅s filiam iam nubilem, vt intellexitaduersum sese cum exercitu pergere Baiazetem IV. Turcorum regem: cum filia, muneribus???; quàm potuit acceptis maximis, regi obuiam processit. qui filiam lubens assumsit, eamque simul cum matre suis moribus ritibus???; viuere permisit. Chalcondylas lib. 2. Ludouicus II. Imp. Capuam, quae ad Graecum Imp. defecerat, arcta obsidione premebat. Capvani desperatis rebus, vrbis episcopum adeunt, rogant???;, vt accepto diui Germani episcopi corpore in pheretro, ante castra Imperatoris, subseque̅te vniuersa plebe, veniam defectionis impetret. Delatum est itaq; insigni pompa corpus S. Germani, cuius animam venerabilis pater S. Benedictus in ignea sphaera ab angelis in coelum deferri olim viderat, ad Ludouici Imperatoris tentorium. Fusae illic preces & lacrymae ad pientissimum Imperatorem. Qui cùm esset naturâ pius clemens???;, misericordiam illis largitus, delictorum veniam indulsit. Cuspinian. Hvmanitate. Cùm Phraati Parthorum regi bellum Pompeius indiceret: hostis potentiam veritus Phraates, Pompeium non contemsit, sed literas humanitatis ac beneuolentiae plenas rescripsit: in quib. sua in pop. Rom. beneficia enumerauit. Quibus lectis, Pompeius regis beneuolentia motus, non tantùm à bello suscepto destitit, sed ne Tigrani quidem, cui Parthi bellum in ferebant, auxiliatus est: atq; contra Phraatem nihil vnquam hostiliter admisit. Dion Nicaeus in Pompeio. Henrico I. Imp. parebant principes Germaniae omnes. Solus Arnoldus Malus Bauariae princeps, rebellis erat. Contra eum profectus est cum exercitu Henricus. Circa Ratisponam stabant vtrinq; milites accincti ad pugnam, & maxima sanguinis Christiani effusio instabat. Henricus solus Arnoldum alloqui sevelle dixit. Et ille (licèt duellum sibi putaret indici) haud renuit. Conuenientibus vtrisq; rex inquit Henricus, Deo omnium opt. ac maximo (cuius nutu mundus contremiscit, à quo omnia in hoc orbe inferiore gubernantur) sic ordinante, vniuersus Saxonum, Thuringorum, Francorum ac Alemannorum populus me in regem, Conrado I. antecessore sic suadente, elegit. Cui ordinationi temerè resistis, & in praecipitium mittis tua. Ego, si Deus te regem voluisset, obedientiam tibi promtus ostenderem. His dictis, animum Arnoldi, alioqui malum, flexit. Cranz. lib. 9. Saxoniae, cap. 2. Rodolfvs Habspurgensis contra abbatem S. Galli bellum gerens, cùm accreuissent interim duo ingentia bella alia, paucis comitatus & inermis, in monasterium S. Galli spontè (dum abbbas coenaret) venit, mensae???; assedit: & inter coenandum illi conciliatus est, adeò vt auxilia mutua contra hostes pollicerent. Cuspinianus. Canvtvs, Erici Danorum regis filius, Nicolai Danorum regis auspicijs Henricum Vandalorum principem fugabat in Lubecam veterem: & (vt erat vir integerrimus & cordatissimus) ad Henricum adequitat, solis viginti comitatus: & praemisso nuncio, eum ad amicum colloquium inuitat. Henricus adesse audiens Canutum, ad arma respicit, iam penè captum se putans: at dicto citiùs inermis Canutus ingreditur. Mox ruunt in amplexus mutuos (erant enim consobrini: nam mater Henrici, soror fuerat Erici regis) miscentur lacrymae: & post mutuas verborum querimonias, causam belli dirimu̅t: in eam sententiam, vt Canutus Henrico argentum numerans, ab rege suae partis acciperet haereditariam portionem, Slesuici dux factus. Cranz. lib. 3. Vand. cap. 28. Steno Sueonum rex opt. non paruum exercitum ad debellandum Iacobum archiepiscopum Vpsaliensem, quòd Danis fauere videretur, coëgerat: nec minores copias archiepiscopus habebat. Rex clàm ad archiepiscopum in propinqua villa Nees apud arcem Stecham commorantem accessit, & sine arbitris cum eo in gratiam reuersus est. Io. Magnus lib. 23. capite decimoquinto. Almvs, regis Vngariae Colomanni frater, intercedentibus vltrò citro???; suspicionibus, quas vtrinq; adulatores suscitarant, in Poloniam aufugit. Ibi???; accitis Sarmatarum & Vngarorum, qui suas partes sectabantur, auxilijs, in Pannonia reuersus, de regno cum fratre decertaturus, oppidum Castrum ferreum occuparat. Quod cùm rex oppugnare vellet, Almus humanitate potiùs, quàm vi fratrem vincere cupiens, solus in regia castra properauit: & ad fratris pedes procidens, suam inconstantiam & credulitatem incusat, veniam & misericordidiam precatur. Vngaris & Polonis postulat ignosci. Rex fraterna pietate motus, veniam omnibus concessit, fratrem in regiam reuocauit. Bonfinius lib. 5. Decad. 2. Alfonsus IIX. Hispaniae Imp. filijs suis regnum etiamnum viuens diuiserat, Sancio quidem primogenito Castellam, Ferdinando Legionem. Ferdinandus per initia regni Comites quosdam falsis suspicionibus ditione exuerat. Illi ad Sancium supplices confugêre. Qui suscepta illorum causa exer citum conscripsit. Ferdinandus re intellecta, paucis comitib. assumtis, properè ad fratrem prandentem venit. Sancius eum benignè recepit, & quia illotum & incultum esse videbat, homo munditiei studiosus, fecit statim balneum praeparari, & tandiu in mensa non comedens expectauit, donec lotus corpus & caput, in conuiuio cultu regio sedit ornatus. Post epulas Sancius aduentus causam sciscitatur. Cui ille, Tanquam ad patrem & dominum veni, iram tuam placaturus, & sacramentum fidei, si iubeas praestiturus. Tum Sancius: Neq; tibi iratus sum, neq; fidem à te fratre meo tanti patris filio exigo. Id vnum cupio, vt eos, quorum virtute regnum auitum possidemus, bonis suis liberè frui permittas. Annuit ille postulatis, & amicè à fratre dimissus est. Rodericus Toletanus lib. 7. regum Hispan. c. 13. Lavrentivs Medices, Florentinae R. P. princeps, quum bellum sibi ab Xysto IV. Pp. & Aragoniae rege Ferdinando illatum sustinere non posset, ciuitas quoq; Florentina pestilentia conflictaretur: inducijs duorum mensium facilè per hyemem impetratis, cùm paucis communicato consilio, Thomae Soderino Vexillifero Rempublicam commendat, filium eius secum, vti obsidem fidei futurum, abducit, & Pisas per causam inuisendi praedij profectus, inde mari triremibus duabus Neapolim peruehitur. Dum oram solueret, ad Senatum scripsit causam suaeprofectionis. Ferdinandus integra fide, regio???; apparatu Laurentium excepit, admissum???; in secretiora colloquia, tacitus ipse secum primò, ac demùm palam, propter eximias virtutes ita est admiratus, vt cuncta ea, quae insidiosè in eius perniciem ab inimicis excogitata fuerant, paucis diebus, superata penitùs inuidia, & amplitudinem eius & gloriam verterentur. Pacem haud iniquis co̅ditionibus dedit, foedus???; cum Florentinis percussit. Iouius in Leone X. & Pontanus libro. 5. de Prud. c. 3. Saxoniae duces. Fridericvs & Gvlielmvs fratres, crudelia inter se bella exercuerunt, haereditatis paternae causa. Iam cùm vastatis agris, tota prouincia pessum iret, Apollonius verò Vicedominus, fraternarum incensor discordiarum per annum Iubileum Romam petisset: rogauit Fridericus germanu̅ suum, vti ad se Libercam veniret, secum de pace acturus. Annuit Gulielmus. Iter ingresso dixêre consiliarij, paratas insidias esse, caueret, ne se perditum iret. Quibus ille: At ego, inquit, libens moriar, si vos priùs necatos videro, qui fraternas contentiones alitis. Ita locutus, sequi iussi, qui se amarent, vrgens???ue calcaribus equum, festino cursu fratrem adijt. Quo cum sem otis arbitris euestigiò pacem composuit, foedus???; pepigit. Aen. Sylu. c. 32. Europae. Mouerat Stephanus Poloniae Rex aduersus Ioan. &c. fol. 2197. Religione. Epheso à Croeso obsessa, turris quaedam subuersa cecidit, quae in posterum Proditrix appellata est. Hoc damnum cùm prae oculis cerneret Pindarvs, Melanis F. Ephesiorum tyrannus, consilium dedit Ephesijs, vt exportis & turribus funes ad columnas templi Veneris alligarent, ac vrbem quasi anathema Veneri consecrarent: per haec securitatem Epheso praestans: & suasit, vt ipsi Lydum adirent, ac pacem expeterent. Exponentibus igitur preces Ephesijs, risisse Croesum aiunt, & Ephesijs libertatem concessisse: sed ea conditione, vt Pindarus ciuitate excederet. Qui nihil contradixit: sed amicis, qui secum discedere vellent, assumtis, discessit in Peloponnesum, regium viuendi splendorem cum spontaneo exilio commutans nepatria sub iugum Lydorum mitteretur. Aelianus de Varia hist. lib. 3. Rollo Danus pirata, facta descensione in Neustriam, quam hodie Normanniam dicunt, siue religione perfusus, siue vt Francorum animos primo statim aduentu sibi conciliaret, diuae virginis Ameltrudis reliquias argenteis forulis inductas, à sui nominis piratis aliunde sublatas, ad quod primùm in Normannia occurrit templum exposuit, vim???ue sacris locis, agricolis???ue, & se dedentibus vicis, castellis, oppidis fieri vetuit: vt nihil minus quàm praedo videretur. Opem quoque, Berengarij Bellouacorum Comitis filiam, fibi toro iunxit, vt animos Neustriorum fibi conciliaret, amaretur???ue magis quàm timeretur. His artibus captata hominum beneuolentia, Rotomagum cepit, sacro quinetiam baptismate tinctus, Roberti nomen accepit, & assensu regis Caroli Simplicis, primus dux Normanniae extitit. Aemilius lib. secundo, & Polyd. libro quinto. Ivstitia, Fide. Fur. Camillvscum Falerijs siue Phaliscis bellum gerebat. Qui Faleriorum pueros instituebat, eductos eos extra vrbem, quasi exercitandi causa, Romanis tradidit. Camillus ludimagistri proditionem sceleratam iudicans, manus eius in tergum religari iussit, pueros???ue hortabatur, vt proditorem ad suos parentes deducerent. Falerij ludimagistrum quidem verberibus confectum necarunt, Camilli verò pietatem & iustitiam admirati, seipsos ei absque praelio tradiderunt. Ita Camillus eos qui diuturna oppugnatione capi non poterant, pio quodam stratagemate subegit. Polyaen. lib. 8. Herodes Iudaeorum rex, M. Antonio Triumuiro amicissimus fuit, eum???ue Actiaco bello commeatu & pecunia iuuit. Victo Antonio, Augustum victorem metuebat. Prudenter igitur rebus domi compositis, Caesarem Rhodi conuenit, & posito tantùm diademate, de caetero apparatu regio nihil mutauit. Fassus est ingenuè, se pro amicitiae ratione M. Antonio suppetias tulisse, non armis quidem coniunctis (quòd tum distineretur bello Arabico) sed misso ad illum frumento fimul atque pecunijs. nec tamen se hac parte sibijpsi satisfecisse. professum enim amicum pro bene de se merito non opes solùm, sed caput etiam & salutem debere obiectare periculis. Id quia non licuerit, certè hanc laudem suam esse, quòd ne post Actiacam quidem cladem illum deseruerit, neque fortuna iam apertè mutuata ad nouas spes se transtulerit. quo tempore si non auxilio, at consilio à se adiutum hominem, commonstrando quo vno modo seruari posset, nec omnino in ordine̅ redigi, videlicet si Cleopatram interficeret. At Antoniu̅, spreto Herodis consilio, Augusto non sibi consuluisse. Ob quam dementiam cùm poenas dederit, se quoque amicitiae vinculis solutum. Augusto porrò, si ita videatur, beneuolentiam suam comprobaturum, & mutato tantùm nomine amicu̅ permansurum. His verbis Caesarem ita permouit, vt praeter omnium expectationem diadema ei restituerit, & in summo honore penes se habuerit. Iosephus libro decimoquinto, capite decimo, & Pontanus lib. 5. de Prud. cap. 1. Drvsvs eo bello, quo victis hostibus cognomen Germanici meruit, cùm in finibus Vbiorum castella poneret, pro fructibus eorum locorum, quae vallo comprehendebat, precium solui iussit: atque ea iustitiae fama omnium fidem astrinxit. Frontinus lib. 2. cap. 11. Svpplicio Avctorvm Belli. Cùm Achaei duce Diaeo Megalopolitano Lacedaemonijs bellum illaturi essent (postquam Romani Perseum Macedoniae regem vicerant) occasionem praetexentes, sese otij & tranquillitatis publicae hostibus, non Spartae, bellum illaturos: & Diaeus rogatus, Quínam illi essent? XXIV. optimatum nomina edidisset: Agasisthenes persuasit illis primoribus, quos Diaeus Achaeis dedi postularet, vt voluntario exilio belli in patriam conflati incendium restinguerent. Futurum enim, vt primo quoque tempore à Romanis restituerentur. Illi igitur exilij causa solum verterunt, & absentes capitis à Spartanis damnati, bellum à patria auerterunt. Pausanias in Achaicis. Asdrubal & Carthalon duces Carthaginensivm damnati à suis fuêre, quòd etsi neque temerè, nec parùm lacessiti bellum inchoassent aduersus regem Masinissam, socium Romanorum, tamen ne hinc belli Punici renouandi occasionem vllam sumere̅t Romani, vel vt sumtam deponerent, istud non publico, sed priuato consilio ceptum esse, Romanis Imperatorum poena & supplicio persuadere voluerunt. Sic miseranda necessitate interdum periculo vnius ciuis, aliorum omnium saluti consulitur: sic ruina integrarum aedium, ab alijs arcetur incendium: sic denique ius priuatorum infringitur, res singulorum publicè occupantur, publicam metiendo vtilitatem, & quod magis in vniuersum atque in commune bonum est, quàm quod in fingulos iustum & optimum. P. Aerodius ex Appiano in Lybico. Amore. Graeci superatis ad Thermodontem fluuium Amazonibus, tribus nauibus quascunq; capere potuêre abduxerunt. At illae dormientes in mari interfecerunt omnes, & nauium regendarum ignarae, ad Maeotidis paludis praerupta delatae sunt in Scythiam. Ibi cùm praedas agendo Scythas excitassent, & illi primùm viros esse existimassent eiusdem aetatis, mox cadauerum inspectione feminas esse cognouissent, nullam ampliùs earum occidendam putarunt, sed iuuenum quosdam delegerunt, qui castra castris opponerent, earum???; studia planè imitarentur. Itaq; Amazones quae armis debellari non poterant, cum adolescentibus mixtis castris habitare coeperunt, eorúmque linguam didicerunt, persuaserunt etiam, vt relicta ea terra Tanaim transmitterent, & trium dierum itinere Orientem versus sedes suas collocarent. Quem locum nunc incolunt Amazones. Herod. lib. 4. Quidam Iones aduenae, Mileti seditione aduersus Nelei filios mota, illinc Myunta petierunt. Ibi sedibus positis multum vexabantur à Milesijs, qui eos, quòd ab ipsis defecissent, bello persequebantur. Non fuit adeò tamen inexpiabile bellum, quin haberent mutua quaedam commeria: sed certis ferijs Miletum mulieres Myunte commeabant. Pythes nobilis inter Iones vir coniugem habebat Iapegiam ac Pieriam filiam. Cùm instaret apud Milesios festus dies ac sacra Dianae, quae Neleida vocant, vxorem cum filia misit petitum, vt ad solenne ire eis liceret. Inter Nelei filios maximae opes erant Phrygij. Hic Pieriae captus amore, qua re deuin cere posset eius animum, rationem inibat. Illa suggessit: Si effeceris, vt saepiùs huc multis comitatae veniendi mihi copia sit. Phrygius considerans amicitiam & pacem ab ea ciuibus posci, bellum sedauit. Vnde celebrata fuit & honorata vtraq; in ciuitate Pieria. Ac Milesiae feminae etiam nunc, vt ita amentur. quomodo à Phrygio Pieria, vota faciunt. Plut. de Virtutibus mulierum. Svspicione Iniecta Probitionis. Q. Mvtivs, cui postea Scaeuolae inditum fuit cognomen, quasi relaturus Porsenae regi gratiam, quòd humaniùs ab illo tractaretur, quod???ue inuentus etiam apud hostes virtuti esset honos: Quod, inquit, ô rex, nullo expugnatus supplicio tibi nunquam indicassem, id nunc spontè indicaturus sum, ne non aliqua saltem parte referendae gratiae memor tibi ac gratus videar. Trecenti vnà iuuenes coniurauimus, quibus idem est consilium te interficiendi. Sors mihi patrandi negotij prima contigit, caeteri suo quisque tempore rem aggressuri sunt. His dictis Hetruscus rex territus, pacem cum Romanis fecit. Liuius. Lavrentivs Medices vt Innocentium IIX. Pontificem, qui contra Ferdinan dum regem Neapolitanum bellum gerebat, ad pacem traduceret, per certum hominem literas pontifici tradendas curauit, ita perscriptas, vt à Roberto Sanseuerinate, Pontificis copiarum ductore, ad hostes de proditione missae atq; interceptae viderentur. Po̅tifex lectis literis, cùm per se suspiciosus esset & paci deditus, ne à Roberto desertus iniquissima conditione bellum gerere, vel pacem amplecti quam hostes vellent cogeretur, pacem Ferdinando dedit. Brutus lib. 8. Hist. Floren. Defectionis. Artoxerxes Mnemon Persarum rex Cadusijs intulit bellum CCC millibus peditum, & decem equitum. Regio eorum est salebrosa & nebulosa, sementis???ue & frugum infoecunda: pyris verò syluestribus, pomis, & alijs id genus fructibus homines bellicosos feroces???; alit. In hanc delatum graues difficultates & discrimina imprudentem excepêre. Nihil enim illic sumere erat eommeatuum, neque aliunde importare. Iumentis modò tolerabant se, vt caput asini vix LX. drachmis venale esset. Deficiebant iam regem commeatus, pauci autem equi adhuc reliqui erant, caeteros in cibo consumserant. Ibi Tiribazvs, qui crebrò locum apud regem virtutis causa obtinuerat primum, crebrò ob leuitatem eò deiectus, tunc verò abiectus contemtus???; erat, regem & exercitum seruauit. Nam apud Cadusios cùm essent duo reges, vterq; autem haberet seorsum castra: adijt Artoxerxem. cui postquàm, quid pararet, aperuit, ipse ad alterum Cadusiorum regem est profectus, ad alterum clàm filium misit. Vterq; vtriq; imposuit, alterum demonstrans missis ad Artoxerxem legatis amicitiam & societatem soli sibi quaerere. Quare fi saperet, faciundum ei, vt praeuertat: adiutorem se ei in omnibus fore. His ambo fidem habuêre: & quia inuidiam mutuam habebant suspectam, alter cum Tiribazo legatos, cum Tiribazi filio alter misit, & cum Artoxerxe pacem composuêre. Plutarchus in Artoxerxe. Dissimvlatione Victoriae. Macedonvm reges ne sibi reditum in gratiam cum finitimis [1834] praeciderent, nullum de hostibus victis trophaeum erexerunt. Pausanias in Boeoticis. Inimicitiae. Gabaonitae Heuaei, cùm Iosuae successum in hostibus suis subigendis, & ex Dei praecepto ad internecionem delendis, viderent, vitae suae prudenter consuluerunt. Simulata enim legatione, exoletos faccos afinis imponunt, vtres???ue vinarios laceros & resartos, calciamenta vetera pedibus induunt, penulis vetustis se tegunt, panem mucidum in commeatum sumunt, & ad Iosuam in castra Galgalensia sese conferunt, ei???; nunciant, sese ex finibus remotissimis (quod ex lacero illorum habitu, & viae longitudine attrito intelligi posset) foederis pacis???ue causa ad eum venisse. Ictum est igitur cum illis foedus, non co̅sulto Domino. Triduo pòst intelligunt Israëlitae fraudem Gabaonitarum. Attamen quia Iouam Deum Israëlitaru̅ illis iurauerant, violari non poterant, quamuis plebs id molestè ferret. Vita igitur illis concessa à Iosua, sed propter mendacium, serui publici constituti sunt, vt lignatores essent & lixae ipsius templi. Iosuae 9. Contra Tusculanos, qui defecerant, Tribunum creauera̅t Romani Furium Camillum. At Tvscvlani errorem callidè auertentes, cùm esset iam in expeditione aduersus ipsos Camillus: aratoribus pastoribus???; agros, vt in alta pace, compleuerant, patebant portae, pueri in ludis operam literis dabant, ex vulgo opifices suo quisque operi intenti conspiciebantur, spectariores in foro obseruabantur togati, magistratus sedulò circumibant ad designandum Romanis hospitia, tanquam remoti ab omni suspicione essent mali, nec cuiusqua̅ sibi commissi conscij. Haec res non exemit quidem eos apud Camillum proditionis opinione, sed illorum poenitentia, ex proditione flexit eum ad misericordiam: senatum adire iussit ijs poenam deprecatum. Deprecantibus adfuit Camillus, vt & crimine liberarentur, & ciuitatem impetrarent. Plut. in Camillo, & Val. Max. lib. 7. cap. 3. Avctoritate. Quum Emericvs, mortuo patre Bela III. Vngariae regnum beneficio primo geniturae obiuisset: frater Andreas iniquo id ferens animo bellum ei in dixit. Emericus rex cùm fratrem neq; literis neq; magnis internuncijs sibi conciliare posset, & vtrinq; acies instructae constitissent: depofitis armis, & stipatoribus relictis, coronam sceptrum???; gestans, per medias fratris acies incessit, & salutari cohortatione omniu̅ animos vsqueadeò mutauit, vt confestim arma posuerint, certatim quisque veniam implorarit, insolentissimae pertaesus audaciae, qua̅ plerique magnates deprauatis studijs fouerant. Bonfinius libro septimo. Dec. 2. Foedere. Gothis ex Illyrico profectis Hunni successerunt, atq; inprimis Pannoniam tenuerunt. Honorivs Imp. Gothorum armis in Italia pressus, eos prohibere non potuit, sed meliore consilio, animo ad pacem conuerso, foedus cum eis, datis acceptis???; obsidibus, fecit. ex quibus qui dati sunt, Aetius praecipuè memoratur. Sigonius lib. 11. Imp. occid. Deditione. Thessali, Xerxe in Graeciam descendente, cùm viderent regionem suam imbecillem, vt quae obstructo vno Penei aluco, in mare sese exonerantis, tota aquis obrui posset, sese Xerxi maturè dediderunt. Herodotus lib. 7. HOSTIVM IMPERATOREM CAPERE AVT OCCIDERE. Ivditha vidua, formam fuam ornatu & comtu auxit, & ad Olofernem Cambysis regis ducem profecta, qui Bethuliam arcta obsidione vrgebat, simulauit sese transfugam venisse. Diuinitùs enim reuelatum sibi, Bethuliam excinde̅dam, propterea quòd fame vrgente ciues à carnibus in lege vetitis non abstinuissent. Commeatum autem sumserat, comite ancilla, ne immuado cibo vti cogeretur: & ab Oloferne obtinuit, vt sibi nocte media in vallem progredi, dei???ue oraculum, quod Oloferni referret, consulere liceret. Quarto die ad coenam inuitata ab Oloserne, lubens paruit: & vino etiam ad eum inebriandum liberaliùs vsa, in tabernaculo eodem permanfit. Olofernes eius amore ardens, vino tamen madidus, pudorem eius non laesit. Illa acinace caput eius amputans, nocte intempesta tanquam ad preces egressa, ad suos redijt. Et sic hostem superbissimum prudentia sua domuit, patriam???ue liberauit. Vide historiam sacram. Cùm bellum exortum esset inter Athenienses & Boeotos, Xanthivs Boeotus Thymotem Atheniensium imperatorem ad singulare certamen prouocauit. Quo recusante, Melanthus Messenius successit, peregrinus, & à Periclymene Nelei oriundus. His igitur singulari certamine dimicantibus quidam à tergo Xanthij nigra pelle caprae indutus, apparuit. Tunc ille, Iniquè eum facere, inquit, quòd ad singulare certamen cum socio accederet. Ac dum respiciens conuertitur, ab aduersario dolo caeditur. Cùm verò Dionysius creditus sit, quem pelle caprae indutum apparuisse autumant, dies festi fuerunt in eius honorem ab Atheniensibus mense Octobri instituti, Apturia dicti, [Greek words]. Natalis Comes Mythol. libro 5. capite 13. Eo bello, quod Mitylenaei de Achiliridis, seu Troadis. vti Strabo, siue Sigaei, vt Polyaenus habet, agro, cum Atheniensibus habuêre Pittacvs Imp. factus, fingulari certamine cum Phrynone Atheniensium duce congressus est. Erat is valido corpore: quippe qui Pancratiastes & Olympionices fuit. Vicit tamen vires corporis animi prudentia. Rete habuisse sertur Pittacus sub clypeo occultum, quo medio certamine hostem, minùs ad tales insidias cautum, subito iactu implicitum peremit. Ex ea pugna exemplum retiariae pugnae in arenam man???memorant, rei vsque ad Romani senatus suggillationem theatralibus spectaculis vsurpatae. Administrauit ille deinceps rempub. decem annos, quam pluribus institutis ornatam spontè restituit. Sabellicus lib. 5. Ennead. 2. ex Strabone lib. 13. & Polyaeno lib. 1. Stenippvs Lacon, multatus pecunijs ab Ephoris fictè, ad Tegeatas transfugit. Quibus eum recipientibus, quasi iustam irae causam habentem: corruptis, qui principi ipsorum infensi erant Aristocli, ijs socijs vsus, inter pompam sacrificare eum volentem adortus, interfecit. Polyaenus lib. 2. Agesilavs in pugna ad Mantineam monuit Lacedaemonios, vt alijs missis omnibus Epaminondam peterent: solos ferens esse prudentes fortes, auctores???ue victoriae solos. Hunc igitur si sustulissent, facilè fracturos alios: nempe insipientes esse & diobolares. Quod ipsum euentus comprobauit. Nam cùm victoria penes Epaminondam esset, & effusi in fugam Lacedaemonij: signa conuertenti & receptui canenti, Lacedaemoniorum quispiam lethale vulnus dedit. Qui vt cecidit, versi à fuga in hostes qui cum Agesilao erant, dubiam fecerunt victoriam: quòd multo Thebani gessissent se ignauiùs, & multò fortiùs Lacedaemonij. Plutarchus in Apophthegmatibus. Phoebiades praefectus Cadmaeae arcis Thebanae, amabat vxorem Epaminondae. Illa marito rem aperuit. Epaminondas ei mandauit, vt erga Phoebiadem amorem simularet, & nectem constitueret, quasi etiam amicis eius alias foeminas adductura. Quibus constitutis, illae venerunt, & vsque ad ebrictatem cum Phoebiade & eius amicis biberunt: mox petierunt copiam exeundi paulisper ad sacrificium quoddam nocturnum, statim???ue se reuersuras pollicitae sunt. Qui permiserunt, mandantes portitoribus, vt iterum eas intromitterent. Illae exierunt. Apud portas verò iuuenes imberbes, mulierum vestibus permutatis, & vnam ex eis assumentes interioris viae ducem, & quae pauca cum portitoribus loqueretur: ita ingressi, tum Phoebiadem ipsum, tum omnes qui circa eum erant, interfecerunt, Cadmeam occuparunt, & à ceruicibus patriae Lacedaemoniorum tyrannidis iugum excusserunt. Polyaenus libro secundo. Sed Plutarchus de Socratis daemonio longè aliter Thebas Archiae tyrannide liberatas scribit. Datamem exercitus ducem Artoxerxes contra Aspim misit, qui Cataoniam, gentem Cappadociae confinem, tenebat. Datames cum paucis in Ciliciam profectus, Taurum???; transgressus, eò quò studuerat breui tempore venit. Aspis cognoscit haud longè abesse, profectum???; eum venatum: quem dum speculatur, aduentus eius causa cognoscitur. Pisidas cum ijs, quos secum habebat, ad resistendum Aspis comparat. Id audiens Datames arma capit, suos sequi iubet: ipse equo concitato ad hostem vehitur. Quem procul Aspis conspiciens ad se ferentem, à conatu resistendi deterritus, sese dedit. Eum Datames vinctum, ad regem ducendum Mithridati tradidit. Probus in Datame. Gelon Siculorum tyrannus, cum Himilcone Carthaginenfium duce, praelio decertare non audebat. Ergo Pediarchum sagittariorum praefectum, sibi forma & aspectu similem, tyrannica veste indutum, è castris progredi, sacrificium???ue in aris facere iussit, & eum sequi sagittarios candidis vestibus amictos, myrtum ferentes, atque sub myrto arcus occultantes. Cùm autem viderent Himilconem etiam ipsum ad eunde̅ modum progredientem, & sacrificantem, tela in eum coniecêre. Itaq; Himilcon nihil tale suspicatus, libans, sacrificans???;, vitam finiuit. Polyaen. lib. 1. Hannibal primo Punico bello Corn. Asinam Coss. spe pacis ad colloquium vocatum, interemit. Volater. lib. 13. cap. 3. Anthropologiae. Carthaginenses, cùm in Sicilia cognouissent Roma [1835] nos maiorem nauium copiam habere, vt eas distraherent ac dissiparent, quibusdam suis ciuibus persuadent, vt transitionem faciant. Qui cùm ad Romanum ducem Cn. Cornelium peruenissent, promiserunt se Liparam insulam Siciliae obiectam ei prodituros. Qui fidem eorum verbis habens, in naues impositis militibus, Liparam versus nauigauit. Carthaginenses contrà soluerunt, Romanis nauibus praetereuntibus, legatos???ue ad Cornelium miserunt: qui suppliciter consulem deprecati de pace, eum???ue conspicati, rogauerunt, vt in nauigium transcenderet, quòd Carthaginensium dux graui morbo conflictaretur, vt iustis conditionibus de pace liquidiùs transigerent. Romanus persuasus, transcendit ad Carthaginensem. Libyci cùm ducem in sua potestate haberent, cum vniuersis nauibus impetu facto, facilè victoriam consecuti sunt. Polyaen. lib. 6. Bello sociali erat Q. Coepioni P. Pompedivs oppositus. Is capiendi hostis gratia huiuscemodi est consilio vsus. Duos impuberes seruos, liberali indole, purpura???; ornatos, se cum pro filijs ad hostes traxit, obtulit???ue plumbi maffas auro & argento oblitas, atque tum ibi: Haec, inquit, Coepio, cum filijs certum meae fidei pignus habeto, tu me sequere: nam in fidem Romanorum rediturus, constitui non sine magno merito redire. Castra, quibus praefui, & totum exercitum, vno tempore in tuam potestatem redigam. Caeterùm maturato opus est, ne qui in castris sunt, meam absentiam suspectam habere incipiant. Coepio hostem protransfuga secutus, in infidias???ue praecipitatus, cum multis incerceptus perijt. Sabellicus libro secundo, Ennead. 6. Svrenas, Parthorum dux, cùm M. Crassus turpiter praelio fugatus discederet, & per montana iter facere conaretur, metuens, ne pugnam ex desperatione redintegraret, legatum ad eum misit, qui in hunc modum referret: Componit tecum amicitiam rex magnus: & cùm furtitudinem suam Romanis ostenderit, nunc humanitatem etiam ostendere constituit. Crassus dolum suspiciens, morem gerere nolebat. Milites, quorum animi essent fracti & defessi, coëgerunt eum complosis armis Barbaro credere. Crassus inuitus pedibus iter faciebat. Surenas summa vsus humanitate, equum aureo freno praeditum ei tradidit, in quo eum sedere iussit. Barbarus autem equorum curator, admotis calcaribus, equi cursum accelerabat, vt Crassum in mediam Parthorum multitudinem conijceret. Octauius vnus ex Crassi legatis intellecta fallacia, frenum apprehendit, & post eum vnus tribunorum Petronius. Sic Octauius extracto gladio equi curatorem interficit: Octauium alius quidam Parthorum: Crassum verò exiliens Parthus occidit, eius???ue caput & dextram abscissam ad regem magnum Parthorum Herodem deportauit. Polyaenus lib. 7. & Plut. in Crasso. Miloes quidam ex militibus Eleazari, Tryballorum ducis, cui Amurates Turcorum Imp. bellum faciebat, vt transfuga ad Amurates Turcorum Imp. bellum faciebat, vt transfuga ad Amuratem profectus, ostendit regem stantem in acie, ad praelium accinctum. Hastam igitur accipiens, nam ei venienti rex cedere exercitum iusserat, Amuratem interfecit: nec non ipse ibidem fortiter hostes praelians, occubuit. Chalcocondylas lib. 1. Sveno Danorum rex, qui oppresso patre Haraldo idololatriam restituerat, contra Iulinenses piratas ad Moën insulam classe vehebatur. Sclavi matutino crepusculo delectos remiges subornaucrunt, qui simulato ab excubijs reditu, lintre ad praetoriam prouecti, esse aliquid dicerent, quod secretò regem nosse oporteret. Rex noctu exploratae rei nuncium afferri ratus, detracto nauigij tegmine, caput exeruit. At ille subitò ceruicem eius violento amplexu corripuit, & apparitorum ope in myoparonem detraxit, & celeri cursu secum auexit. Saxo libro decimo, & Cranzius libro secundo Vandaliae, capite trigesimotertio. Petrvs Laurentanus aduersus Genuenses imperator à Venetis declaratus, classe instucta Ligusticam oram populabundus, Genuenses ipsos ad nauale praelium exciuit, ad Rapalitanum sinum. Quum praelij gerendi tempusiam immineret, simulata fuga retrocedere coepit. Insequentibus Genuensibus, secutus ventorum afflatum feliciorem, conuersis nauinm proris, partim virtute suorum, partim consilio secunda???; aura adiutus, iussit aliquot nauibus praetoriam Genuensium primùm aggredi. Sic triremis ipsa praetoria oppressa, & Franciscus Spinula dux captus est, reliqui Genuenses in fugam conuersi sunt. Egnat. lib. 7. cap. 4. Raix Nordinus (qui regis Zeifadimi nomine Armuziense regnum administrabat) Zeifadimum veneno sustulit: & Zeifadimi liberis exclusis, Terunxam illius fratrem regem creauit, vt regni potestatem & iurisdictionem ipse perpetuò retineret. Cùm autem senio confectus esset, in nepotem suum, Raixhamed nomine, quinque & tringinta annos natum, potestatem eam transtulit, vt ipse regni procuratione liberatus, regni opibus alieno labore frueretur. Raixhamed locum illum apud regem tam firmis praesidijs obsessum tenuit, vt non modò regnum, sed regem ipsum acerbo dominatu premeret. Omnia speculatoribus erant plena, ita, vt rex hiscere non auderet, ne si quid, quod Raixhamedium offenderet, enunciaret, oculis aut vita priuaretur. Hamedius interim clàm Lusitanis aduersari, arcem, quam extruebant, impedire. Praeterea vt regem à fide Emmanuelis auerteret, pileum cum Allis precationibus & institutis ab Ismaële Persarum rege missum, sumere coëgerat: vt eo signo se Ismaëli prorsus addictum ostenderet. Haec omnia cum Alfonsvs Albuquercius, Lufitanorum praetor, explorata haberet, eum occidere decreuit: sed ne graue bellum & intestinum excitaretur, se egregiè in illum animatum simulans, regi sibi illo opus esse. conuento nunciauit, vt arcana quaedam, quae erant è republ. & ad regis Emmanuelis statum pertinebant, cum illo & cum Hamedio communicaret, Locum ipse deligeret, vbi id colloquium fieri posset. Aedes amplae arci, quae aedificabatur, coniunctae, in quibus Simon Andradius habitabat, delectae sunt. Constitutum ab vtraque parte fuit, vt Albuquercius cum solis ducibus, sine vllis armis conueniret, & rex similiter cum certo nobilium virorum inermium numero se in conuentum illum daret. Regi tantùm & Albuquercio permissum fuit, vterque armigerum cum gladio duceret. Reliquis Lusitanis atque Persis, qui in litore consistebant, nec erant in aedes ingressuri, licebat armis accingi. Albuquercius ea nocte, quae diem caedi destinatam praecessit, secretò duces euocauit, quod in animo habebat, aperuit, & vt arma vestibus abderent, ad monuit. Itaque sequenti die cùm Hamedius armis tectus, Albuquercij, quem imparatum eò venturum arbitrabatur, interficiendi ergô in aedes sese contulisset: Albuquercius eum accusare coepit, quòd arma gestaret, & ea vt deponeret, imperauit. Is suorum auxilio fretus gladium strinxit. Albuquercius brachium illius arctè continuit. Duces accurrunt, hominem???ue multis vulneribus concidunt. Rex cùm illum interfectum cerneret, metu propemodum exanimatus est. Albuquercius verò illum hilari sanè vultu complexus admonuit, vt timorem omitteret: Posthac, inquit, & liber & rex eris, & tuo iure vti perpetuo poteris. Rex ab Albuquercio in superiorem aedium partem, vnde ab omnibus posset conspici, deductus, omnes bono animo esse iussit: nullam sibi à Lusitanis iniuriam allatam, sed singulare beneficium tributum. Se tunc & libertate donatum, & in regni possessionem missum, vt suos aequitate & humanitate debita gubernaret. Osorius libro decimo rerum Emmanuelis. In vrbis Plescouiae pertinaci obsidione Ioannes Ostrome rius, &c. fol. 2197. HOSTIVM CONSILIA ET INSIDIAS DETEGERE, PRAEVIDERE. Hic titulus generalis est. In Speciesvarias diuidi potect, quatenus conatus illorum reipsa inanes reddimus, eorum??? consilia eludimus, quacu??? tandem id ratione fiat. Qvid. Nempe Insidias positas. Tisamenvs Orestis F. exercitum ducens, cùm vidisset multas aues supra eum locum volitare, non autem in terra considere, intellexit eas hominum ibi latentium metu non considere: & locum perscrutatus, aggressus???; Iones positos in insidijs interfecit. Polyaenus lib. 2. Archelaidas Lacon cum exercitu per viam suspectam iter facere volens, quod non praesciuit futurum, sed cogitauit fieri posse, id quasi praecognitum indicauit multitudini: & praecepit, vt instructi ad pugnam proficiscerentur, quoniam hostes isidias tenderent. Cùm fortè fortuitò in maximas insidias incidissent, non praeuidentes, hostium apparata, ipse priorimpetum fecit, & facilè omnes occidit, quipositi in insidijs fuerant, quoniam suos antè instrui ac parari iusserat. Ibidem. Iphicrates Sicyonem oppugnabat. Lacedaemonius praefectus ex Lacedaemone auxilium accersens, iussit missos in insidijs collocari. Hinc viam ad vrbem dirigens, transijt insidias. Aliqui feroces ex vrbe minabantur audaciùs: Nunc verò poenas dabis. Iphicrates suspicatus aliquos esse, in quibus illi spem haberent, statim reuertitur per aliam viam difficilem, & compendiosam: atque ipse delectis robustissimis, continuò eos, qui in insidijs latebant, obruit, & omnes morte affecit, confessus se errasse, quòd non antè loca perscrutatus fuisset: suspicione verò repentina optimè vsum esse, quòd extemplò insidiantes adortus esset. Polyaenus lib. 3. L. Aemylivs Paulus Coss bello Hetrusco apud oppidum Coloniam dimissurus exercitum in planiciem, contemplatus procul auium multitudinem citatiore volatu è sylua consurrexisse, intellexit illic aliquid insidiarum latere: quòd & turbatae aues, & simul plures euolauerant. Praemissis igitur exploratoribus, comperit decem millia Boiorum, excipiendo ibi Romanorum agmini imminere: ea???ue, alio quàm expectabatur latere missis legionibus, circumfudit. Frontinus libro primo, capite secundo. Avxilia. Hasdrvbal frater Hannibalis, Liuij & Neronis exercitum (quanquam hoc illi non duplicatis castris dissimularent) co̅iunctum intellexit: quòd ab itinere strigosiores notabat equos, & coloratiora hominumex via corpora. Frontinus libro primo, capite secundo. Cvnicvlos. Consule Tit. Vrbes defendere. vbi deprehendendorum cuniculorum exempla aliquot reperies, fol. 620. Literas adulterinas. Pyrrhvs Epirotarum rex bellum inferebat Antipatro Macedoni. Lysimachus cùm studeret Antipatro succurrere, erat implicatus ipse negotijs. Verùm quòd Pyrrhum omnia sciret gratificaturum Ptolemaeo, neq; quicquam denegaturum: misit ad eum literas adulterinas, quasi illam expeditionem peteret Ptolemaeus, vt mercede accepta ab Antipatro trecentorum talentorum, omitteret. Soluta epistola, co̅festim odoratus Pyrrhus est Lysimachi fraudem. Neque enim scriptam habebat consuetam salutationem, Pater filio s. D. sed, Rex Ptolemaeus regi Pyrrho s. D. Plu. in Pyrrho. M. Marcello Coss. exinsidijs caeso, Crispinvs ad vicinas ciuitates montium miserat: quia collega interijsset, & anulo eius potitus esset hostis, à literis nomine Marcelli compositis vt cauerent. Salapiam iam Crispini nun cius venerat, cùm lirerae ab Annibale afferuntur, signifi cantes Marcellinomine se eò proxima nocte venturum. Salapitani cognita fallacia viri, nuncio???; remisso, intentissima cura hostium aduentum expectant. Quarta vigilia Annibal ad vrbem venit. In primo agmine locati ex industria erant perfugae Romanorum, vt Latinè loquentes fidem facerent, Marcellum adesse. Horu̅ cùm ad sexcentos oppidani introduxissent, clausa porta reliquas copias telis repellunt, introductos ad internecionem cae dunt. Auctor vitae Annibalis. Per Qvos. per Dvces ipsosmet. Saladinvs Aegypti Sultanus, audito Chiristianorum principum apparatu ingenti, quo Hierosolyma ipsa recipienda esset: non dubitauit priuati habitu, post habito regio solio, Gallias ipsas, & Germaniam, adde etiam & Hispanias obire. Qu??? quum omnia accuratiùs lustrasset, ad suos incolumis redijt. Quod certè facinus nemo dicere possit non plenum temeritatis fuisse, si quis tamen Saladinum ipsum rectè satis aestimet. Egnatius lib. 9. cap. 8. Sedebat ad Carauagium Franciscus Sforcia Mediolanensium imperator contra Venetos, cùm Albertvs Brandolinus persuadere nitebatur, Carauagio opem ferendam. A qua sententia etsi omnes abhorrebant: ille coloni tandem habitu vuam secum venalem ferens, in Sforciae castra transiuit, omnia???; diligenter explorans, ad suos incolumis reuersus, in sua̅ sententia̅ traxit omnes, sed inselici euentu. Nam praelio Sforciae congressi, memorabili pugna superati fuêre Veneti. Egnat. lib. 9. cap. 8. Mathias Coruinus Vngariae rex, cùm prope Turcos castrametatus esset: pagano amictu, cum vno tantùm comite se cum iumento inter eos, qui commeatus in hostilia castra ferrent, insinuauit. Cùm eò peruenisset, toto die pro tabernaculo Turci hordeum vendidit. Ingruente nocte se incolumem in sua castra recepit. Scripsit ad hostem, se pridie eius castra penitùs explorasse, vendidisse rustici sub persona hordeum, ad tabernaculum eius: & quò maiorem dictis fidem faceret, ferculorum numerum & epularum cuncta genera reculit. Quae cùm hostis accepisset, timore perculsus, postero die castra soluit: veritus Coruinum regem non modò ad vallum sibi occursurum, sed & tabernaculum inuasurum. Bonfinius libro octauo, Decad. 4. Captivos. In obsidione Veiorum, quae integrum ferè decennium durauit, Romanus quidam familiaritatem contraxit cum Veiente quodam veteris disciplinae homine, qui scientia diuinandi praestare dicebatur. Romanus vbi hunc vidit de lacus Albani media aestate exundatione gaudentem, atque obsidionem habentem ludibrio: quasi tractaturus cum eo de alijs quibusdam rebus abditis, longiùs abductum hominem à porta, praeualens viribus sublimem arripit, atque in potestatem suam redactum deducit ad im peratores. Ita oppressus ille, considerans fatum esse ineuitabile sortes, patriae suae occultas aperit, non antè expugnabilem eam, quàm lacum Albanum hostes effusum retrò ab cursu suo deriuarent, atque auerterent à mari. Cui cùm consentiret Delphicum etiam oraculum: sacerdotes sacrisicare, & populus operi se ad auertendam aquam accingere ceperunt. Atq; decimo tandem anno à Camillo Veij expugnati sunt. Plutarchus in Themistocle. M. Cato in Hispania, qui ad hostium consilia alia via peruenire non potuerat, iussit trecentos milites simul impetum facere in stationem hostium: raptum???; vnum exhis in castra perferre incolumem. Tortus ille, omnia suorum arcana confessus est. Frontinus lib. 1. cap. 2. Exploratores. Pompiscvs exploratum misit viros sibi inuicem ignotos, ne conspirationem facerent, & res falsas referrent: ijs???ue interdixit, ne cum aliquo in castris sermones miscerent, ne qui eius inuide̅tes, hostibus futurum illorum aduentum signisicarent. Polyaenus lib. 7. Q. Fabivs Maximus bello Hetrusco, cùm adhuc incognitae forent Romanis ducibus sagaciores explorandi viae, fratrem Fabium Caesonem, peritum linguae Hetruscae, iussit Hetrusco habitu penetrare Ciminiam syluam, antè militi Rom. intentatam. Quod is adeò prudenter atq; industriè fecit, vt transgressus syluam, Vmbros Camertes cùm animaduertisset non alienos nomini Romano, ad societatem compulerit. Frontinus lib. 1. cap. 2. Atila Hunnorum rex, vt quid caeteri in se molirentur, cautiùs experiretur, ad quatuor ferè Imperij sui limites, exploratores, tanquam in specula, collocasse fertur: item, è speculatoribus quenque continuatos cursores habuisse, qui celerrimè ad eum cuncta noua perferrent: alterum in Colonia Agrippina, qui Occidentis: ad Tanaim alterum, qui Orientis: caeteros partim ad Lituaniam, Partim laderae statuisse, qui Septentrionis ac Meridiei res nouas explorarent. Bonfinius libro quinto, Dec. 1. Nulla fuit vrbs Italiae, aut etiam ab Italia remotior, in qua Graecorum Imp. Manvel. Comnenus non vnum coniuratum, & hominem sibi fidelem haberet. Vnde quae in conclauibus Romanorum aduersarij clàm consultabant, ea omnia resciscebat. Nicetas lib. 7. Ferdinandvs Daualus Piscarius affirmabat, Nusquam à sano duce vtiliùs & meliùs poni sumtum, quàm quo certi speculatores pace & bello pararentur. Iouius in Piscario, libro sexto. Similiter Consalvvs Magnus in speculatores immensam vim pecuniae, ad sexcenta millia, supra quadringentos & nonaginta quatuor aureos, absumsit. Paulus Iouius in Consaluo. QVOMODO. SIMVLATIONE Legationis. Cambyses rex Persarum, ad Aethiopes Macrobios, sub specie legatoru̅ cum muneribus misit Aethiopes quosdam Ichthyephagos. Herodotus. Memnon insidias Leuconi Bosphori tyranno ponens, cùm explorare vellet quanta hostium esset magnitudo, & incolentium in ea terra multitudo: Archibia dem Byzantium in triremi legatum ad Leuconem misit, vt de amicitia & hospitio cum eo loqueretur. Misit autem vnà cum illo citharoedum Olynthium, nomine Aristonicum, propter artem celeberrimu̅, & in primis eo tempore apud Graecos: vt in transitu, si appellerent, specimen edente citharoedo, incolis???; in theatra summo studio confluentibus, multitudo hominum nota legato fieret. Polyaen. lib. 5. Carthaginenses miserunt, qui per speciem legatorum longo tempore Romae morarentur, exciperent???; consilia Romanorum. Front. lib. 1. cap. 2. Rependit maior Africanvs Thrasymenam cladem Carthaginensibus in Aphirica, cùm res hostium per legatos, qui citrò vltro???ue induciarum praetextu mittebantur: speculatus, nocte vna bina hostium castra incendit, incensa expugnauit, duos???ue validissimos deleuit exercitus. Sabellicus libro decimo, capite sexto. Idem capta occasione mitten dae ad Syphacem legationis, cum C. Laelio seruorum habitu tribunos & centuriones electissimosire iussit, quibus curae esset, prospicere regias vires. Ex quibus L. Statorium, quia saepiùs in eiusdem castris fuerat, quidam ex hostibus videbantur agnoscere. Occultandae ergo conditionis eius causa, baculo vt seruum castigauit. Hi, vt liberiùs castrorum positionem scrutarentur, equum de industria dimissum, tanquam fugientem persecuti, maximam partem munimentorum cireuierunt. Quae cùm nunciassent, incendio confectum est bellum. Front. lib. 1. cap. 1. & 2. Defectionis. David rex, regno pulsus à filio Absalomo, cùm magnam partem populi defecisse videret, Hierosolymis excessit, negotio [1837] dato Sadoco & Abiathari po̅tificibus, vt sese de omnibus Absalomi consilijs certiorem facerent. Chusaeum quoq; Architam consiliarium suum subornauit, vt defectione simulata, Absalomo sese insinuaret, sua???; prudentia omnia consilia Achitophelis Gilonij, qui apertè à Dauide defecerat, irrita faceret. Id quod & factum est. Nam cùm Achitophel cum XII. millibus Dauidem statim opprimendum censeret, antequam Iordanem traijceret: Chusaeus id dissuasit, fortitudinem Dauidis eius???; comitum exaggerans, quin potiùs cogendum vniuersum Israëlitarum exercitum, & omnibus viribus Dauidem veteranum aggrediendum. Placuit Chusaei consilium Absalomo: & interim per Achimaam Sadoci, & Ionathanem Abiatharis filios, certior factus de ae re Dauid, Iordanem traiecit incolumis, & ab Israëlitis amicè susceptus est. Achitophel aegrè ferens praelatum suo Chusaei consilium, laqueo fibi guttur fregit. 2. Reg. 15. & 17. Elerichvs Bulgarorum princeps, à suis familiaribus prodi se intelligens, in hanc sententiam Constantino Copronymo Imp. scribit: Constitui profugere, & me ad te recipere. Itaque mihi omnia tuta fore, literis missis co̅firma: ac significa quos hîc habeas amicos, vt eorum fidei me credens, vnà cum ipsis adte perueniam. Hac fraude Bulgari Copronymus circumuentus, nomina amicorum perscripfit: quos Elerichus omnes perdidit. Cedrenus. Exilij. Carthaginenses, cùm animaduertissent Alexandri ita magnas opes, vt Aphricae quoq; immineret: vnum ex ciuibus virum acrem, nomine Hamilcarem Rhodinum, iusserunt simulato exilio ire ad regem, omni???; studio in amicitiam eius peruenire. Qua is potitus, consilia eius nota ciuibus fuis fecit. Frontinus lib. 1. cap. 2. Mendicitatis. Amedevs Berengarij, ab Hugone rege Italia eiecti, comes, mendici habitu Italiam ingressus, cum principibus de recipiendo Berengario egit. Hugo certior factus de Amedei stratagemate, eum studiosè in quiri iubet. Amedeus barbam pice adeò defuedauit, capillos subaureos nigredine immutauit, faciem deturpauit, vt inter pauperes, regis in praesentia comedentes, se regi nudum ostenderet, & vestem ab eo qua in dueretur acciperet: & quicquid rex de Berengario & se loqueretur, audiret. Hoc modo cunctis diligentissimè perscrutatis, per inuia loca à nemine custodita ad Berengarium redijt Luitprandus lib. 5. cap. 8. HOSTIVM NVNCIOS, EXPLORATORES, Deprehendere, arcere, circumuenire. Consule Tit. Hostem terrere confidentia. vbi exemplaquaedam exploratorum deprehensorum reperies, qui non violenta, sed blandar atione cir cumueniuntur, vt ad suos reuersi, terrorem illis incutiant, fol. 1873. Chares in exercitu suspicatus exploratores versari, praesidiu̅ foris collorauit, mandauit???ue, vt vnusquisque proximum apprehen deret: neq; antè dimitteret, quàm dixisset quísnam esset, & cuius ordinis. Ita factum est, vt caperentur exploratores, cùm neq; ordinem, neq; manipulum, neq; contubernium, neq; signum indicare possent. Polyaenus lib. 3. Theognis exploratores in castris esse suspicatus, extra vallum praesidio constituto, mandauit, vt quilibet in suis armis permanerent: cum???; diuisi ac distributi essent, facilè exploratores deprehendit. Polyaenus lib. 1. Pompiscvs, quò citiùs exploratores hostium caperentur, paucas vias habebat, ad quas in excelso loco castra ponebat: ijs ???ue qui praedatum exirent, praecipiebat, vt via trita insisterent. Exploratores hasce vias cauentes quasi perspicuas, celeriter capiebantur. Polyaen. lib. 5. Christiani Latini Antiochiam Syriae metropolim oppugnabant. Sed cùm in castra confluerent Graeci, Cappadoces, Armenij, Syri, & aliae praeterea gentes, quae nostrae religionis essent, nec excludi à nostris sacram professi militiam venientes piè possent: Turcae, aut Turcicarum rerum studiosi, periti linguarum earum institutorum???ue, mutato cultu castra ingrediebantur: consilia???ue Latinorum explorata perferebant ad suos: vt nihil iam arcanum foret. Cùm ae de re duces concilium haberent, censerent???ue aliqui constituendum esse sanctius ac magis arcanum pauciorum delectissimorúmque concilium: Boemvndvs Tarentinus dux, Ego, inquit, vos hac cura leuabo. Proripiens???ue se è coetu procerum, produci iussit, quos Turcarum captiuos in custodiam tradiderat. Insolens, ac nescio an ferum inhumanum???ue factum proditur, hos pro castris propalàm iugulatos verubus figi, & subiectis prunis torreri eum iussisse, mirabundis???ue omnibus clara voce dici, id esse Boëmundi obsonium, poenas???ue de speculatoribus exploratoribus???ue sumtas. Atrocitas ea, res Latinorum ignoratiores Barbaris secundum eam diem fecit. Aemilius libro quarto. Christiani Tyrum obside̅tes tabellariam columbam clamore suo intercepêre. Vid. Tit. seq. Auxilia missa occultare. Magnus Tamberlanes siue Temires, exercitum suum in decumas & manipulos cohortes???ue diuisit, & ad nutum decorionum adesse curauit: peregrinos à certo homine hospitio suscipi iussit. Vespera appetente, accipientes milites signum à duce suo magno, singuli maturabant iter ad tentoria, & ad contubernales suos. Vigiles in castris oberrantes, si quem inuenirent extra tentoria, supplicio capitali afficiebant. Si quis explorator in castra venisset: is, vt cui nullus esset adscriptus locus, extra tentoria cubare cogebatur, atq; ita à vigilibus opprimebatur. Chalcocondylas libro tertio. IMPERATORIS HOSTIVM FIDEM SOLLICITARE, MVNERIBUS, GRATIA, &c. Consule Tit. Proditorum, fol. 3573. 3580. Cùm Iones à rege Dario defecissent, Artaphernes praefectus Sardiu̅ cu̅ nauibus sexce̅tis Miletu̅ obsedit. Iones CCCLXIII. triremes habebant. Quibus cùm se impares fore metuerent Persae, conuocarunt lonum tyrannos exules, eos???; hortati sunt, vt cum popularibus suis collocuti, eos à reliquis socijs abducerent, promissa impunitate: sin minus parérent, ipsos praelio victos in seruitutem rapie̅dos, pueros castrandos, virgines in Bactra ad regem tra̅sportandas. Iones his verbis persuasi, maiori ex parte discessêre, Samij scilicet, & Lesbij. At Chij, qui centum naues habebant, virtutem suam & socijs & hostibus testatam reliquerunt, multitudine tamen hostium circumuenti sunt. Herodotus lib. 6. Megarenses duce Spartanorum rege Plistonacte, Atticos fines ingressi populabantur. Pericles manum cum multis & fortissimis militibus conserere noluit. Sed cùm videret Plistonactem admodum adolescentem esse, & consilio praecipuè vti Cleandridae, quem custodem Ephori & consultorem ei propter aetatem adiunxerant, solicitauit eum clàm, breui???ue delinitum muneribus induxit, ex Attica terra vt abduceret Peloponnesios. Exercitu reducto & per oppida dilapso, offensi Lacedaemonij, regi multam pecuniariam dixerunt: cuius summae cùm soluendae non esset, exilio solum vertit. Cleandridam, qui profugerat, rei capitalis damnauerunt. Pater hic fuit Gylippi, qui Athenienses in Sicilia contudit. In rationes expeditionis huius sumtum decem talentorum retulit Pericles vtiliter expensum, [Greek words], inquiens: quod populus, non anxiè perscrutato vel excusso arcano co̅probauit. Sunt qui scriptum reliquerunt, inter quos est Theophrastus philosophus, dena talenta quotannis missitata à Pericle Spartam, quibus omneis qui in magistratu erat auctorans, bellum amolitus est: haud redimens pacem, sed spacium, quo praeparatis per otium omnibus, bellum erat commodum gesturus. Plutarchus in Pericle. Transijt hoc ipsum in prouerb. Sic Aristoph. in Nebulis: [Greek words], Ita vt Pericles perdidi in quod oportuit. Erasmus in Adagijs. Philippvs oppido Samiorum exclusus, Apollonidi praefecto eorum ad proditionem corrupto persuasit, vt plaustrum lapide quadrato oneratum in ipso aditu portae fisteret: confestim deinde signo dato insequutus, oppidanos circa impedita portae claustra oppressit trepidantes. Frontinus libro tertio, capite tertio. Lysimachvs rex Macedonum, cùm Ephesios oppugnaret, & in auxilio haberent Mandronem archipiratam, qui plerunq; oneratas praeda naues Ephesum appellebat: corrupto ei ad proditionem, iunxit fortissimos Macedonum, quos ille restrictis manibus pro captiuis Ephesum introduceret. Hi postea raptis ex arce armis vrbem Lysimacho tradiderunt. Ibidem. Brutiorum praesidiariorum praefectus, scorti, fratrem in Fabij castris habentis illecebris, Q. Fabio Max. Tarentum obsessum prodit. Sabellicus lib. 4. Enneadis 5. & Plutarchus in Fabio, & Liuius lib. 7. Dec. 3. Sub Carolo VI. rege stulto, ob Caroli Delphini (qui pòst regno successit, & VII. appellatus est) & Ioannis Burgundiae ducis inimicitias, Gallia miserè afflicta est. Ioannes Villarius Lutetiam cum rege obtinuit, & Burgundo tradidit. Armeniacus M. Eq. & Erix Marla Cancellarius interfecti, aegrè Carolus Delphinus euasit. In conspectu Delphini ad Monterigolum agere volentis de pace, dux Burgundiae occisus est. Philippus Burgundiae dux, cum Henrico Angliae rege iuncta societate, in patris sui vltionem, regem, reginam, Lutetiam, & quicquid suae factionis habebat, in manus ei tradidit, & in Tricassibus Catharinam regis Caroli filiam nubere illi coëgit, ea lege, vt ij eorum???ue liberi Franciae regno succederent, & Henricus interea maritus rex Angliae, & rector Franciae cognominaretur. Delphinus exhaeredatus & proscriptus, cùm intelligeret nihil commodiùs ad victoriam quàm coniunctos hostes diducere: Burgundionem Anglis minimè gratum, ab ijs quae affectabat repulsum, ad se pertraxit. Lutetia ab Anglis vindicata. Villarius quàm perfidiosum in ea capienda, tam strenuum in ea recuperanda se praestitit. Vniuersam Normaniam post annos XXX. ex quo ab. Anglis subacta fuerat, recuperauit. Tandem è Francia omnino expulsi, praeter Calitium & aliquot vicina loca nihil possederunt in Gallia. Chronicon Francorum. IMPERATORIS HOSTIVM FIDEM ELEVARE, & suspectam reddere. Alexander, cùm in Asiam transisset, Memnonem hostium ducem Persis suspectum fecit. Imperabat enim egredientibus ad praedandum Macedonibus, vt à Memnonis agris abstinerent. Polyaenus lib. 4. Cassander Olympiadem conclusam in Pydnam Macedoniae ciuitatem, bello oppugnabat. Polypercon noctu misit pentecontorum proximè appellentem, Olympiadem???ue vt eum conscenderet, per literas hortabatur. Tabellarius captus, & ad Cassandrum adductus, confitebatur qua de causa missus esset. Ille literas obsignatas Polypercontis sigillo, eum introferre iussit, neque dicere quòd Cassander eas Iegisset. Qui cùm introferret, Cassander pentecontorum interceptum de medio remouit. Olympias habita fide Polypercontis sigillo & literis, Sub noctem ex vrbe progressa, cùm pentecontorum no̅ reperiret, insigniter doluit, & se à Polyperconte quoque deceptam existimauit: atque seipsam, vrbem???ue Pydnensium Cassandro tradidit. Polyaen lib. 4. Dionysivs tyrannus obsessus à Dione in arce Syracusis, cùm in sua potestate haberet Dionis filium Hipparinum, eius nomine scripsit epistolam ad Dionem. Quam non permittentibus solui publicè Syracusanis, Dion inuitis illis soluit. Dionysij erat, verbis quidem Dionem, sed re Syracusanos alloquentis. Habebat illa quidem precum & causationis speciem, sed erat ad premendum composita Dionem. Commemorationes complectebatur eorum, quae pro tyrannide gessisset strenuè, minas aduersus charissima pignora, sororem, filium, coniugem, miseras???, admista lamentatione obtestationes: & quod commouit eum maximè, petebat, ne euerteret, sed susciperet tyrannidem: neque infestis ipsi hominibus & praeteritarum iniuriarum memoribus restitueret libertatem, verùm acciperet ipse dominatum, praestaret???ue amicis & necessarijs securitatem. His recitatis non subijt, vt par erat, Syracusanis, infractum animum & celsum obstupescere Dionis, qui pro honesto & virtute renitebatur aduersus eiuscemodi necessitudines: sed suspicionis & formidinis inde fumentes exordium, quasi arctis vinculis ille constringeretur ad parcendum tyranno, verterunt se iam ad alios duces, ac potissimùm ad Heraclidem. Plut. in Dione, & Polyaenus lib. 5. Hannibal Q. Fabium Maximum, cui neque virtute neque artibus bellandi par erat, vt infamia distringeret, agris eius abstinuit, caeteros populatus. Contrà ille, ne suspecta ciuibus fides esset, magnitudine animi effecit, publicatis possessionibus suis. Val. lib. 7. cap. 3. & Plut. in Fabio. Ad Antiochum Syriae regem bello victus Hannibal confugerat, erat???ue apud eum honorificentissimè particeps consiliorum omnium: quoniam Romana bella meditanti, nullus magis idoneus consultor occurrebat. Eò igitur, pendente belli apparatu, Romana legatio profecta est, in qua P. Villivm fuisse traditur. Is periculosissimum ratus, si potentia regis, consilio Hannibalis diutiùs fulta foret, pensata credulitate ac vanitate regia: & existimans, id quod erat, Hannibalem vt externum hominem, inter aulicos inuidiosum ac suspectum fore: ex eo gradu, quem ad regem obtinebat, improuisum deijcere adortus est, fecit???ue ex astu facili. Siquidem assiduè apud Hannibalem versatus, omne quamuis leuissimum verbum auribus eius insusurrans, frequenti nimium???ue domestico colloquio, & aemulis criminandi, & regi suspicandi praebuit materiam. Ita factum est, vt Hannibal è concilio eijceretur: etsi postea in gratiam redierit: quia tamen id nimis serò accidit, & regi grauiorem casum, & Romanis faciliorem peperit victoriam. Front. Plut. in Flaminio. AVXILIA NE MITTANTVR HOSTIBVS, Praecavere. Plataeenses, cùm à Lacedaemonijs oppugnarentur, noctu vallum aggrediebantur. Lacedaemonij, sublatis ignibus hostilibus ad Thebas, auxilium vocabant. Plataeenses ex vrbe contrà ignes amicos excitarunt, vt ignium ambiguitate decepti Thebani, ab ope ferenda desisterent. Sic ignibus contrarijs in dubitationem coniecti Thebani, auxilium ferre intermiserunt. Polyaenus lib. 6. Antigonvs Rhodum oppugnans, filium suum Demetrium Poliorcetem oppugnationi praefecit, promulgans ipsos Rhodios vbiuis locorum extra Rhodum ab omni periculo liberos. Omnibus etiam circa Syriam, Phoeniciam, Ciliciam, Pamphyliam mercatoribus securitatem per mare reliquum concessit, modò ne in Rhodum appellerent: vt sic omnibus ausilijs destitutam Rhodum faciliùs excinderet, cùm missi eis à Ptolemaeo socij non satis virium haberent ad resistendum. Polyaenus lib. 4. Demades orator partibus Macedonum fauens, cùm esset quaestor, populo Atheniensi persuaso, vt ijs qui ab Alexandro desciuerant, triremes auxiliares mitteret, inbenti???ue vt illicò pecunias depromeret: Paratae sunt, inquit, pecuniae, ô viri Athenienses, quas in congios deposueram, vt singuli minae dimidium acciperetis. Verùm si has mauultis in hunc vsum erogari, per me quidem, vt vestris sicubi lubet, vtamini, licet. Hoc sermone fregit impetum populi, nolentis illa distributione spoliari. Plut. in Apoph. Mago dux Carthaginensium, victo Cn. Pisone, & in quadam turri circumsepto, suspicatus ventura ei subsidia, perfugam misit, qui persuaderet appropinquantibus, captum iam Pisonem. Qua ratione deterritis eis, reliqua victoriae consummauit. Frontinus lib. 3. cap. 6. Atila Hunnorum rex, à Genserico Vandalo contra Theodericum Vestgothum euocatus, suapte natura astutissimus, cupiens & Romanum Imperium subuertere, & Gallias occupare: oratores Valentiniano Imp. mittit, qui benignè eum alloquentes nunciarent, se bello accingi contra Theodericum Vestgothorum regem: instituisse???ue delere gentem, publicae pacis turbatricem: nihil sibi cum Romanis esse, & viros eos fortes ac bonos credere: quibus, si vellent, vires & consilia se communicaturum. Similem legationem Theoderico in Gallias misit, sperans separatim se vtrunque collisurum. Aetius Patricius Valentiniani dux, haec longè antè praeuidens, missis legatis Theodericum regem certo foedere Romanis coniunxit. Cuspinianus ex Paulo Diacono. AVXILIA HOSTIBVS MISSA AVERTERE, PRIVSQVAM CONIVNGANTVR INTERCIPERE, Ne aduentantia resciscant occultare. Demetrivs Poliorcetes Salaminem oppugnabat in Cypro, centum & septuaginta triremibus. Ptolemaei dux Menelaus sexaginta nauibus vrbem tenebat ac tuebatur, atque ipsum Ptolemaeum cum centum & quadraginta nauibus venturum expectabat. Demetrius nequaquam aequalis ad pugnandum cum nauibus ducentis, terram supra Salaminem legens, sub praecipitio stationem figens, in insidijs occultabatur. Cùm verò Ptolemaeus ignarus eorum qui post praecipitium latitabant, in portum subductionibus commodum & apertum adpelleret, atque milites iam exponeret, reuersus exer [1839] citus Demetrij superuenit, & sine mora in naues Aegyptias modò subductas impetum facit. Itaque mira celeritate victoria parta est. Ptolemaeus enim repentè se fugae mandabat. Menelaus verò cùm soluisset è Salamine, ad socios periculo liberandos, etiam ipse se fugienti Ptolemaeo comitem praebuit. Polyaen. lib. 4. Antalcidas in Abydo cum maiore classe desidens, cùm Atticas triremes in Tenedo appellere cognouisset: metuentes Byzantium traijcere ad Iphicratem, nunciante quodam, Iphicratem oppugnare Chalcedonios, socios & amicos: praecepit suis, vt ad Chalcedonem naues dirigerent, soluens???ue ad Cyzicenam terram in insidijs delituit. Qui verò in Tenedo erant, erant, audita solutione Antalcidae, confestim ad Iphicratem occultatas venerunt, Antalcidas repentino impetu Atticas inuadens, aliquas submersit, plurimis verò potitus est. Polyaen. lib. 2. Demariti Spartani consilium Xerxi datum de Lacedaemonijs domestico bello vexandis è Cythera insula, ne Graecis reliquis auxilium ferre possent, Herod. lib. 7. descripsit pariter Artemisia Cariae regina consilium de exercitu pedestri in Peloponnesum transferendo saluberrimum dedit: cui si Xerxes relicta classe paruisset, nequaquam tantam cladem ad Salaminem passus fuisset. Herod. lib. 8. Bello Punico secundo consules facti duo peritissimi belli duces, M. Livivs & Cl. Nero, partitis inter se copijs in prouincias profecti sunt: Claudius in Salentinos aduersus Annibalem, Liuius in Galliam aduersus Asdrubalem Barchinum, qui superatis Alpibus, ingentibus peditum equitúmquecopijs iungere se fratri properabat. Claudius non longè à Venusia habebat castra, & interceptis hostium literis cùm Asdrubalem appropinquare cognouisset: dies noctésque agitabat animo, quibus modis efficere posset, netantorum ducum copiae fimul iungerentur. Itaque omni ratione subducta, consilium cepit, periculosum, vt apparebat, futurum, sed forsitan eo tempore necessarium. Nam sub legati custodia castris relictis, ipse cum parte exercitus magnis itineribus in Picenum profectus, sexto die Senam peruenit. Ibi consules ambo iunctis copijs propter Metaurum flumen Asdrubalem adorti, secundissimo praelio conflixerunt. Ad quinquaginta sex hostium millia eo die caesa dicuntur, parem???ue propè aiunt acceptae ad Cannas, redditam hosti cladem. At Claudius Nero post hanc memorabilem victoriam non minùs celeriter quàm profectus erat, Venusiam repetens, caput Asdrubalis propè stationes hostium poni, captiuos???ue dimitri iussit, qui tantae calamitatis nuncium ad Poenum deferrent. Nam eum ignorare compertum est, quae parata primùm occultis cosilijs, quae deinde acta proximis diebus fuerant. In quo mirari libet, callidissimi ducis Annibalis solertiam sic deceptam fuisse à Claudio in tam modico castrorum interuallo, vt priùs caesum cum omnibus copijs fratrem, quàm profectum reuersum???ue in castra consulem Romanum sciret. Auctor vitae Annibalis, & Front. lib. 1. cap. I. & Valer. Max. lib. 7. cap. 4. Cùm Lauronem Hispaniae vrbem obsideret Q. Sertorivs, mouit eò omnibus copijs Cn. Pompeius ad ferendam vrbi opem. Inde Sertorius ad occupandum tumulum, qui erat aduersus vrbem opportunus, alter ad id prohibendum properabat. Cùm praeuenisset Sertorius, Pompeius admoto exercitu gauisus est ita cecidisse, inter vrbem & copias suas Sertorium ratus deprehensum: missis???ue ad Lauronitas nuncijs, bono animo eos esse iussit, atque in muris considere spectantes Sertorium obsideri. Sertorius eo nunciato risit: & se discipulum Syllae (ita enim Pompeium per ludibrium appellabat) ait docturum, debere imperatorem plus respicere quàm prospicere. Simul vt haec dixit, ostendit obsessis sex millia peditum ab se relicta in prioribus castris, ex quibus egressus tumulum illum occupauerat, quo versum in se à tergo aggrederentur Pompeium. Quod admodum serò Pompeius animaduertens, cùm adoriri Sertorium non auderet, quòd metueret, ne circumueniretur, relinquere autem periclitantes socios verecundia deterreretur: praesens & desidens spectator esse cogebatur pereuntium. Deplorata enim re sua, Barbari in deditionem se Sertorij permisêre: quorum vitae pepercit, dimisit???ue cunctos. Vrbem verò incendio nulla quidem ira aut crudelitate (quippe inter imperatores minimè indulsit hic vir irae) sed ad pudorem & opprobrium eorum, qui Pompeium in admiratione habebant: vt increbresceret inter Barbaros fama, eum assidente̅ & tantùm no̅ calefactum socioru̅ incendio, no̅ succurrisse. Plut. in Sertorio. C. Ivl. Caesar in Sequanis Vercingentorigem Gallorum ducem magna strage superauit. Ex illis, qui ex acie refugerant, plerique cum rege receperunt se in oppidum Alexiam. Hanc circumsidenti Caesari, quam altitudine murorum & defensorum multitudine apparebat esse inexpugnabilem, occurrit extrà maius quàm exprimi possit periculum. Nam fortissimi quique Galliae ex omnibus collecti nationibus trecenta millia numero, Alexiam venêre. Armati in vrbe erant non intra centum septuaginta millia. Itaque in medio tanti belli Caesar deprehensus obsessus???ue, duplicem murum obijcere necesse habuit: vnum contra oppidum, alterum ex aduerso illis, qui recèns aduenerant: quae vires si coniungerentur, omnino de Caesare putabatur actum. Hoc ad Alexiam discrimen multis de causis ei haud immeritò gloriam tulit, quòd virtutis & consilij exempla ibi, qualia certè nullo alio ediderit certamine. Mirificum fuit autem inprimis, quòd illos, qui in oppido erant, latuerit, conflixisse cum tot millibus Caesarem, eos???ue superasse: & verò magis Romanos in statione positos obuersi oppido muri. Neque enim victoriam priùs sensêre, quàm eiulatum ex oppido virorum, mulierúmque exaudirent planctum, contemplantium alijs ex partibus multa auro & argento exornata scuta, multas sanguine imbutas loricas, adhaec pocula & tentoria Gallica, quae à Romanis deportabantur in castra. Tam breui momento ad eò immensa manus caesis in acie plerisque, sicut spectrum vel somnium euanuit & dissipata est. Qui Alexiam obtinebant, postquam non parum negocij tam sibi quàm Caesari exhibuêre, tandem venerunt in deditionem. Totius dux belli Vercingentorix, sumtis speciosissimis armis, culto???ue equo, excessit vrbe, Caesarem???ue considentem in orbem circumuectus est. Ablato inde equo arma abiecit, atque ad pedes se Caesaris reponens conticuit, dum in custodiam ad triumphum est datus. Plut. in Caesare. Idem summa vsus celeritate, ex Gallijs Romam properauit, & imparatum adhuc Cn. Pompeium Italia expulit: LX. dierum spacio sine sanguine Italia vniuersa potitus, in Hispaniam traiecit, & copijs quae illic erant, in fidem suam acceptis, Pompeium in campos Pharsalicos, vbi longè à mari esset, nec subsidium à classe habere posset, coniecit. Neque fuit peccatum Pompeij maius, neque consilium callidius Caesaris, quàm quòd tam procul à subsidio nautico praelium retraxerit. Plut. in Pompeio. Cùm Franciscvs Sforcia, Philippi Mediolanensis copiarum dux, sciret, in Pado Venetos plura habere eius generis nauigia, quae in bellicum vsum instructa erant: ipse noctu cum magno equitu numero in Philippi naues conscendit, & ne idem ab Carmaniola Venetorum imperatore ageretur, pro transfugis quoda̅ è peditatu suo misit, qui Carmaniolae nunciarent, Sforcianos in armis esse, vt eum illo ipso tempore adorirentur. Itaque ne suos Carmaniola diuideret, opem nullam classi Venetae misit, & ob eam rem praelio victa classis, ex magna parte incensa atq; capta fuit. Fulgosus lib. 7. cap. 4. & Egnatius lib. 7. cap. 4. Varimundus Antistes Hierosolymorum terra, Veneti mari, Tyrum obfidentes, columbam aduolantem animaduertunt. Eam cùm tabellariam esse cognoscerent, clamorem tantum & terrestres & nauales Latinorum copiae sustulerunt, vt ales in terram delaberetur. Demta epistola Barbarorum literis ad Tyrios exarata. Breui auxilia occursura, bono animo essent, paucos dies obsidionem tolerarent. Christiani contrà alteram epistolam curarunt scribendam manu lingua???ue eorum Barbarorum, quos in fide habebant: volucris???ue cum subdititijs fallacibus???; literis remissa: Sibi ex vsu praesenti obsessi consulere̅t: virtutem eoru̅ fidem???; satis perspectam: fortunam deesse, spem propinquam auxilij nullam ostendi posse, interclusis ab hoste itineribus. Dolo cessêre Tyrij. Aemil. lib. 5. Henricus III. Rom. Imp. in Vngariam suscepta expeditione, Danubianae classi Gebhartum episcopum fratrem praefecit. Andreas Vngariae rex ea parte qua hostis iter facturus erat, eceruos frumentarios ac pabula cuncta comburit, incolas & pecora abducit, ne qua praedae commeatúsve copia foret hosti. Imperator in omnium rerum egestatem incidit. È Iaurino interea praefectus classis tabellarium ad Imperatorem mittit, qui ab Andrea interceptus est. Mox ad Gebhardum, Henrici nomine adulterinae literae remittuntur, classem solueret, & celerrimè Ratisponam rediret, ad incursiones hostium reprimendas. Praefectus ijs literis deceptus, mandata peragit. Imperatorergo & commeatu & auxilijs destitutus, pacem cum Andrea fecit, & nunquam se suósve contra Pannonas militaturos promisit. Bonfin lib. 2. Dec. 2. Barbarussa pirata nobilis, conuocata sociorum classe, Gades expugnare parabat. Andreas Auria Genuensis piratarum hostis summus, cùm alteram classem Algerij esse cognouisset: summa celeritate ad eam opprimendam, priusquam cum altera iungeretur, conuersus, eò desperationis piratas redegit, vt suas ipsi triremes, ne ijs potiretur hostis, demergerent. Auria praeterquam quòd liberauit captiuos Christianos supra octingentos, hoc certè facinore salutem Gadibus attulit. Iouius lib. 27. Histor. Sultanus Othmanidaru̅ cu̅ cerneret se diuersis, &c. Vide f. 1552. HOSTES POST PVGNAM, CLADEM, CIRCVMVENIRE. Vel Retinendo, ne fvgiant. Tartari caeso ad internecionem Belae IV. Hung. regis exercitu, inuento???ue ad secretarij cadauer, dum legerent exuuias, regio sigillo: ne caeteri Hungariae populi elaberentur, quosdam iuuenes, quos in bello seruarant, adulterinas literas regis nomine scribere cogunt: quibus vniuersos populos hortantur, ne domos vllo pacto deserant, Deum potiùs exorent pro victoria. Has literas Belae sigillo obsignatas, per Hungariam spargunt. Qui superfuerant, quum literis credidissent, pari immanitate absumti sunt. Bonfin. lib. 8. Dec. 2. Fvgientes capiendo. Iephtha Israëlitarum iudex, Ephraimitas hostes, Galaaditas se simulantes, ex ipsa pronunciatione argutè internouit. Insecutus enim eos ad Iordanem vsq; in ripa fluuij deprehensos, transitum???ue petentes iussit, vt pronunciarent Schiboleth. At cùm illi gentis vitio Siboleth dicerent, suo indicio tanquam sorices detecti, trucidati fuêre. Iudicum cap. 12. Philopoemen fuso Nabide Lacedaemoniorum tyranno, cùm hostes non ad vrbem videret fugam intendentes, sed per agrum alium aliò delabentes (erat autem saltuosus, montosus, & equitatui ob riuos & lacunas incommodus) cecinit receptui, castra???ue luce adhuc metatus est. Quia verò coniectura prospiciebat, hostes ex fuga singulos vel binos per tenebras in vrbem se subducturos, in riuis & collibus vrbi vicinis frequentes Achaeos cum gladijs condit: vbi contigit plurimos Nabidis milites cadere. Quippe non recipiebant se confertim, sed vt quosque conglobauerat fuga, auium more in manus hostiles delabentes, circa vrbem capiebantur. Plut. in Philopoemene. M. Brvtvs, Caesare interfecto, Lyciam petierat, pecuniam & milites poscens. Lycios vehementer repugnantes, coactos intra muros Xanthi obsederat. Illi sub amne vrbem praeterfluente tranantes fugam capiebant. Verùm excepti retibus fuerunt transuerso alueo in altum demissis, quorum in summo tintinnabula appensa illicò irretitum nunciabant. Plutarchus in Bruto. Post cladem Cresciacènsem (qua nulla funestior Francis contigit) cùm matutina caligo exorta in multùm diei lucem obscuraret: Angli quae signa de Francis ceperant, locis editioribus proposuêre. Ad quam illecebram, certiore tandem luce, qui ex Franco exercitu aut per errorem vagabantur, aut vulneribus aut simulata morte retenti fuerant, tanquam ad suos lati, ab hoste sunt oppressi. Aemilius lib. 9. ROBVR HOSTIVM ENERVARE. Hostis robur eneruamus vel Dolore vel Voluptate. Dolorum alij sunt (ex Medicorum sententia) Non naturales, qui in rebus non naturalibus spectantur: nempe in Aëre, ex Calore & Frigore: in Cibo & Potu, ex Inedia: in Somno & Vigilia: in Motu & Quiete, ex Defatigatione. Alij verò Contranaturam, vt qui ex Vulneribus, Morbis, & consimilibus oriuntur. Iam verò Voluptates in ijsdem rebus consistunt, eaedem??? non minus virium resoluendo, quàm dolores absumendo, exhauriunt. Labore, Vigiliis. Iphicrates Atheniensis, quia explorauerat, eodem assiduè tempore hostes cibum capere, maturiùs vesci suos iussit, & eduxit in aciem: aggressus???ue hostem ita detinuit, vt ei nec confligendi nec abeundi daret facultatem. Inclinato deinde iam die, reduxit suos, & nihilominus in armis retinuit. Fatigati hostes non statione magis quàm inedia, statim ad corporis curam & cibum capiendum festinauerunt. Iphicrates rursus incompositi hostis aggressus est castra. Front. lib. 2. cap. 1. & Polyaen. lib. 3. Timothevs dux Atheniensium, cum Cyrensibus alijs???ue socijs contra Lacedaemonios exercitum ducens, naues XX. optimè nauigantes primo loco collocauit: iubens, vt instructo ordine reliquae quietem agerent. Cùm priores nauale praeliu̅ facerent, planè defessis iam hostibus, signum quiescentibus extulit. Qui recentes adhuc & integri, facto impetu defessos in fugam verterunt. Ijdem. Idem, naualem pugnam ad Leucadem initurus cum Nicolocho Spartiata, praecepit vt pleraque nauium implementa supra terram iuxta mare requiescerent: & cum viginti optimè nauigantibus soluens, mandauit trierarchis, ne intra teli iactum cum hostium triremibus congrederentur, sed declinarent & tergiuersarentur de industria, vt hostium remiges defessos redderent. Cùm igitur hae tergiuersarentur, atque illae prae aestu ac labore soluerentur: Timotheus receptui cecinit, & eos qui supra terram quietem egerant, remigibus egredi iussis, in naues imposuit: atq; celeriter hostes defatigatos persecutus, multas ipsorum triremes partim submersit, partim inutiles ad nauigandum reddidit. Polyaenus lib. 3. Chabrias in Laconicam faciens impressionem, noctu fluuium transgressus, multa praeda capta, eam trans fluuium in amicam & sociam terram misit. Ipse verò cum reliquis militibus cibum sumere iussis, remansit vsque ad meridiem, hoc ipsum expectans, quod etiam contigit. Nam Lacedaemonij re cognita, ad praedam in fluuio recuperandam egressi sunt: & cùm summo studio ducenta stadia percurrissent: defessi, inordinati, distracti???ue, ad pugnam inutiles erant. At ille suos milites coenatos, quiete refectos, atque ordinatos adducens, sine negotio multos ex hostibus interfecit. Ibidem. Cratervs, Tyrijs, Macedones in muniendo vallo occupatos adorientibus, mandauit, vt retrocederent. Postquam verò Tyrij longa persecutione vehementer essent defatigati, signum dedit suis, vt conuersi in eos impetum darent: statim???; factum est, vt persequentes fugerent, & fugientes persequerentur. Polyaen. lib. 4. Apaminondas Thebanus, cùm Lacedaemonij ad Athmon vallo ducto Peloponnesum tuerentur, paucorum opera leuis armturae, tota nocte inquietauit hostem: ac deinde prima luce vocatis suis, cùm Lacedaemonij se recepissent, subitò vniuersum exercitum, quem quietum habuerat, admouit: & per ipsa munimenta destituta propugnatoribus irrupit. Front. lib. 2. cap. 5. Virginivs Coss. cùm procurrere Volscos hostes effusos ex longinquo vidisset: quiescere suos ac defixa tenere pila iussit. Tunc anhelantes, integris viribus exercitu suo aggressus, auertit. Front. lib. 2. cap. 1. P. Scipio in Lydia, cùm die ac nocte imbre continuo vexatum exercitum Antiochi videret, nec homines tantùm aut equos deficere, verùm arcus quoq; madentibus neruis inhabiles factos: exhortatus est fratrem, vt postero, quamuis religioso die, committeretur praelium. Quam sententiam secuta victoria est. Front. lib. 4. cap. 7. L. Aemilivs Paulus, vniuersis Liguribus improuiso adortis castra eius, simulato timore militem die continuit: deinde fatigato iam hoste, à quatuor portis eruptione facta, strauit coepit???; Ligures. Front. lib. 3. cap. 7. C. Tiberivs Nero aduersus Pannonios, cùm Barbari feroces in aciem oriente statim die processissent, continuit suos, passus???; est hostem nebula & imbribus, qui fortè illo die crebri erant, verberari: ac deinde, vbi fessum stando & pluuia, no̅ solùm animo, sed & lassitudine deficere animaduertit, signo dato adortus, superauit. Front. lib. 2. cap. 1. Hannibal aduersus Iunium dictatorem, nocte intempesta sexcentis equitibus imperauit, vt in plures turmas segregati, per vices sine intermissione circa castra hostium se ostentare̅t. Ita tota nocte Romanis in vallo, statione ac pluuia, quae fortè continua fuerat, inquietatis confectis???;, cùm receptui signum iam Iunius dedisset, Hannibal suos quietos reduxit, & castra eius inuasit. Front. lib. 2. cap. 5. C. Marivs, aduersus Cimbros ac Teutones constituta die pugnaturus, firmatum cibo militem ante castra collocauit: vt per aliquantum spacij, quo aduersarij dirimebantur, exercitus hostium potiùs labore itineris profligaretur. Polyaen. lib. 8. Idem victis praelio Teutonibus, reliquias eorum (quia nox circumuenerat) circumsedens, sublatis subinde clamoribus, perpaucos suorum territauit, insomnem???; hostem detinuit. Ex eo consecutus est, vt postero die irrequietum faciliùs debellaret. Front. lib. 2. cap. 9. Volsci tertia noctis vigilia Romana castra oppugnare adorti. P. Qvintivs consul sedato tumultu, qui sub primum hostium accessum inciderat, cohortem iubet ante vallum instructam stare, ibi???ue cornicines tibicines???ue equis sedentes, per reliquum noctis canere. Id tempus in castris quieti datum. Interim verò equorum hinnitus concentus???ue tubarum & lituorum tanquam Rom. iamiam in praelium erupturo hostem sollicitum habuit. Vbi autem illuxit, Quintius militem satiatum somno in praelium mittit: missus fessum hostem stando, peruigilio???; noctis affectum, primo impetu fudit. Sabell. lib. 3. Ennead. 3. Helvetii ad Nouariam cum Gallis dimicaturi, tympana tota nocte pulsari & circumferri per vrbem iussêre: vt spe [1841] culatoribus, si qui adessent, exeundi speciem praeberent: ideóque hostes, quos tota die in armis fuisse constabat, etiam nocte eadem instructos in equis distinerent. Imperator interea omnibus cibo & somno corpora firmare, & lucem operiri edixit, vt Gallos vigilijs, inedia & labore confectos, faciliùs opprimerent. Iouius lib. II. Bello Florentinorum contra Pisanos, Franciscus Siccus ad opprimendum Lvcivm Maluetium Pisanorum ducem noctu festinabat. Lucius intellecto eius consilio, hostem suismet artibus circumuenturus, per totam noctem ei obuiam profectus, inalbescente demùm coelo, ad Florentin osperuenit, tarditatem saepè militum castigans verbis, & seipsum incusans, quòd noctis breuitate deceptus, manifesta iam in luce, rei benè gerendae occasionem amisisse videretur. Sed vt in bellicis rebus accidit, in quibus fortunam omni prudentia maiorem saepè experimur: secus ac ipse putauerat, sibi secunda omnia, hosti verò maximè aduersa contigerunt. Siccus ènim cùm paulò antè per speculatores Lucium suos arma capere, paratos???ue esse ad profectionem iussisse cognouisset: instratis frenatis???ue equis tota̅ noctem insomnem duxerat, ne ab inquieto acerrimo???ue hoste imparatus opprimeretur. Oriente autem iam sole, nihil de insidijs ampliùs dubitando, milites corpora simul & equos curare permiserat: sic vt tum primùm Lucij antecursores apparere inciperent, quum Sicciani semisomnes, discincti inermes???ue ad primum vigilum clamorem turbati oppressi???; sunt. Iouius lib. 2. Inedia et Siti. Consule Tit. Commeatum hostium perdere: quatenus hac ratione vires illorum eneruamus. Illic commeatus per se habetur ratio, f. 1903. Nabathaei Arabes sunt libertatis supra modum amantes: & si quando inuadit hostium exercitus, fugiunt in solitudinem. Cùm sit enim expers aquae, alijs est inaccessa: at his, quia parata habent vasa humi defossa incrustata, solis praebet praesidium. Cùm sit enim terra partim argillosa, partim rupem habens mollem, faciunt in ea scrobes ingentes, ostijs admodum paruis, sed in profundo semper dilatando tantae magnitudinis efficiunt, vt singula latera sint vnius iugeri. Haec vasa replent aqua coelesti: deinde ora obstruunt, & ea reliquo solo adaequantes, signa relinquunt sibi equidem nota, sed quae alij animaduertere nequeant. Adaquant autem etiam quae abigunt pecora in triduum, ne in locis aridis & fuga egeant continuis aquis. Diod. lib. 19. Lysander Lacedaemonius vt Athenas caperet, famem illis astutè inuexit. Victor enim ad Aegos flumen, vrbes circumuectus, quoscunq; offendit Athenienses, his imperauit vt omnes Athenas concederent, nemini se parsurum denuncians, quem extra vrbem deprehendisset. Quod ideo fecit, quò breui ingentem famem & arctam annonam ibi efficeret, ne affluente commeatu obsidionem ferentes, eam red derent sibi laboriosam. Vt???ue iam laborari Athenis intellexit fame, in Piraeeum decurrit, compulit???ue vrbem ad deditionem. Plut. in Lysandro. P. Scipio in Hispania, cùm comperisset Hasdrubalem ieiuno exereitu manè processisse in aciem, continuit in horam septimam suos: quibus praeceperat, vt quiescerent, & cibum caperent. Cum???; hostes inedia, siti, mora, sub armis fatigati, repetere castra coepissent, subitò copias eduxit, & co̅misso praelio, vicit. Polyaen. lib. 8. & Front. lib. 2. cap. 1. Obsederant Damascum vrbem tres reges Christiani, Conradus III. Imper. Ludouicus Francorum, & Balduinus Hierosolymorum reges. Fontibus, qui per cuniculos vrbi inuehebantur, facilè interclusis, propè erat vt fame & siti caperentur obsessi: na̅ altissimi & spissi supra modu̅ muri oppugnationem fecêre irritam. Vnicus erat lacus, que̅ foris tenuêre Christiani, vnde etiam non magno labore incisos aquaeductus in vrbem poterant rumpere. Id veriti Damasceni oppidani, hominem Assyrium, ad eum vsque diem Balduino fidum, pecunia corruperunt, vt suaderet regibus, in altera ciuitatis parte oppugnatione̅ tentare, quòd ibi captu facilior vrbs videretur. Exercitu proinde in aliam vrbis partem traducto, egressi oppidani Christianos aquatione intercluserunt, ita vt potens ille exercitus re infecta discedere fuerit coactus. Cranz. lib. 6 Saxoniae, cap. 13 Frigore, Aestv. Tegeatae in sacris Clarij Iouis occupati, cùm Lacedaemonios fines suos inuasisse audirent, eos???ue frigore grauiter laborare, propter copiosam è coelo niuem effusam: clàm illis ignes accenderunt, ijs???; foti, armis arreptis hostes frigore torpentes nullo negotio superarunt. Pausanias libro nono, in Arcadicis. Metellvs in Hispania aduersus Hirculeium, cùm ille oriente protinus die instructam aciem vallo eius admouisset, feruidiss???no tunc tempore anni, intra castra suòs continuit in horam diei sextam: atq; ita fatigatos sestu, facilè integris & recentibus vicit suorum viribus. Front. lib. 2. cap. I. Cimbri à C. Mario ad Vercellas magna sunt affecti strage. Sylla scribit, profuisse Romanis calores, solem???; Cimbrorum oculis obiectum. Qui enim facillimè algores tolerabant in locis aliti opacis, & gelidis, succumbebant aestui. Manabant multo sudore corpora anhelantibus, ac scuta oculis praetendebant. quippe haec pòst solstitium aestiuum commissa est pugna, quem diem festum Romani tertio Cal. Aug. agunt. Vsui quoque ad animum excitandum puluis, qui abscondebst hostes, Romanis fuit: quippe no̅ peruiderunt ex longinquo multitudinem eorum, sed in aduersos cursu quisque delatus, antè dimicauerunt cum hostibus cominus, quàm vlla suissent trepidatione perculsi. Adeò autem obduruerant occalluerant???ue horum corpora ad labores, vt tanto in aestu & acri concursu nec sudare nec suspirare quemquam cerneres Romanorum. Quod ipsum perhibent Catulum in laudem militum suorum scripsisse. Plut. in Mario. Gothi Teruingi, Valentem Imper. in Thracia magna clade effectum interfecerunt, cùm campis circumiacentibus ignem dedita opera intulissent, & militem Romanum calore aestiuo debilitassent, & inedia, in multum diem dilata pugna. Sigonius lib. 8. Imp. occid. Amvrathes III. Turcorum rex, Asiae praefectos rebelles in ordinem coasturus, cùm aestatis esset tempus feruidissimum, Etesiae???ue venti ab Occidente spirarent, suorum ordines ita disposuit, vt ventum à tergo haberent praeliantes. Hinc princeps praelium inibat, vbi hostium acies erat confertissima irruens, & quàm fortissimè pugnans. Tandem post ancipitem martis aleam, fugatis hostibus, victoriam obtinuit. Chalcocondylas lib. 1. Morbis. Vide Tit. Commeatum hostium corrumpere, f. 1903. Naas rex Ammonitarum, vt Israëlitas ad pugnandum redderet inutiles, dextros oculos illis eruere voluit. 1. Regum 11. & Iosephus Antig. lib. 6. cap. 5. Alberto I. Caesare in Boëmiam contra Venceslaum IV. regem ducente, antecursores Germani, qui praedae causa Caesaris castra sequebantur, ad argentifodinas Cuthnenses praedatum abierunt. At Metallarii, corrupto scoria & alijs purgamentis metallicis Pacho fluuio, magnam hominum & aquorum stragem edidêre. Dubrauius lib. 18. Volvptatibvs, Crapvla, Venere. Vide Tit Hostem abitu simulato opprimere securum. f. 1860. Vbi exempla eorum, qui castra alimentis referta hostibus escae loco obiecêre, reperies. Item Tit Hostes ne rebellent in officio continere, f. 1906. ROBVR HOSTIVM IMPEDIRE. Splendore, Pvlvere, Vento, Grandine hortibus officere. Timoleon, Corinthius ventum & grandinem Carthaginensibus opposuit. Plut. in Timoleonte. Hannibal apud Cannas, cùm comperisset Vulturnum amnem vltra reliquorum naturam fluminum ingentes auras manè perflare, quae arenarum & pulueris vertices agerent, sic direxit aciem, vt tota vis à tergo suis, Romanis in ora & oculos incideret. Quibus incommodis mirè. hosti aduersantibus, illam memorabilem adeptus est victoriam. Front. lib. 2. cap. 2. & Val. lib. 7. cap. 4. L. Pavlvs Aemilius cum Perseo dimicaturus, tantisper moratus, dum Sol vergeret in occasum circumactus, ne lumen Solis, quod erat suis ex aduerso matutino tempore, oculos eorum perstringeret, sedens in tabernaculo suo, quod campos & hostium castra spectabat, terebat tempus. Inclinato tandem in vesperum die, cum hoste congressus hora nona, ante decimam eum profligauit. Plut. in Aemilio. Cn. Pompeius contra Mithridatem noctu sic constituit aciem vt Ponticorum quidem oculos aduersa luna perstringeret, suis autem illustrem & conspicuum praeberet hostem. Frontinus lib. 2. cap. I. Cùm Q. Sertorivs Characitanos Hispaniae populos, in antris petrarum Aquiloni obiectis habitantibus, obsideret, nec videret quo pacto eos ex pugnare posset, cùm nulla parte locus praeberet accessum: vim pulueris videt à vento Caecia in illos ex argilloso limo sustolli, qui adulta aestate inualescente, Septentrionali???ue colliquescente coalescens glacie, gratissimus aspirabat, illos???ue & armenta eorum interdiu ref???cillabat. Id Sertorius aduertens, militibus imperat, vt spongiosae & cineritiae telluris auellant [1842] fragmenta, comportata???ue ex opposito colli in tumulum excitent: quem aggeris Barbari in se esse molitionem rati, irridebant eum. Ac tunc quidem, cùm ad noctem vsque in opere perseuerassent milites, reduxit eos in castra. Vbi diluxit, primùm mollis aspirauit aura congestae terrae, leuissimum velut scobem mouens diffundens???ue. Mox acri cum sole increbrescente vento, cùm colles puluere implerentur: intenti milites cumulum ab imo subruerunt, conciderunt???ue limum: aliqui equos sursum deorsum egerunt, ad excitandam rarem tellurem, atque in sublime vento dandam. Qui excipiens quicquid comminutum esset, & ferretur in aëra, in Barbarorum co̅ijciebat aedificia in Caeciam foribus obuersa. Ita Barbaroru̅ oculis citò offusa caligo est, citò suffocante anhelatione correpti sunt, asperam multo???ue commistam puluere haurientes auram. Itaque cùm aegrè duos dies sustinuissent, tertio deditionem fecêre, non tantum viribus Sertorium, quantum gloria cumulantes: quòd armis inexpugnabilia, confecisset consilio. Plut. in Sertorio. C. Marivs contra Cimbros ita ordinauit suorum aciem, vt aduerso sole, & vento & puluere barbarorum occuparetur exercitus. Sciebat enim eos glaciem ac niues perferre posse, aestum & solem non item. Agebatur mensis Augustus. Ceciderunt itaque Barbarorum centum & viginti millia, viui???ue capti ad sexaginta millia. Polyaenus lib. 8. Front. lib. 2. cap. 2. & Plutarchus in Mario. Henricvs Vandaliae princeps Christianus, contra rebelles idololatras viribus longè inferior praelium initurus, auxilijs Saxonum instructus, sole iam occidente, & hostium oculos perstringente, victoriam obtinuit ampliss. Cranzius lib. 3. Vandaliae cap. 20. Lvbecenses Friderici II. Imp. auspiciis Danorum iugum excussère. Ad Mericam in Bornehouede, die festo diuae Magdalenae praelio commisso, victi Dani, cùm Teutonum industria solem aduersum haberent, & radijs hebetati, caecutirent. Aiunt Germanis Magdalenam opposuisse nubem. Cranzius lib. 7. Vandaliae cap. 8. Angli Gallis ad Cresciacum solem obiecerunt, cuius splendore oculi Gallorum sic perstricti fuerunt, vt clade funestissima ab Anglis affecti sint. Aemilius lib. 9. Naualibus praelijs Veneti contra Genuenses viuae calcis corbes ad obtenebrandum visum supernè deiecerunt in hostium naues. Sab. lib. 1. Dec. 3. Igni hostes avertere. Consule Tit. Hostium manibus elabi, ignis interiectu, f. 1778. Illic Effugientis, hîc eorum quos fugit habetur ratio. Alcibiades contra Syracusios aciem instruebat. Erat inter exercitus filix arida copiosa???ue. Vento ingruente procelloso, qui Athenienfibus à tergo spirabat, hostibus à facie, incensa filice, fumo???; & igni in Syracusiorum oculos delato, magna̅ eorum fugam effecit. Front. lib. 2. cap. I. Nicias Atheniensis muro Syracusas circundare parabat. Cùm autem ex renibus grauiter decumberet, Lamachum collegam Niciae equites Syracusani circumuentum trucidauêre: & mox ad murum Atheniensium, in quo destitutus praesidio Nicias erat, citati perrexêre. Is necessitate tamen excitatus, cùm animaduerteret discrimen, iussit illis, qui circa ipsum erant, omnem materiam, quae pro muro ad machinas excitandas iacebat comparata, ipsas???ue machinas subiecto igni incendere. Hoc repressit Syracusanos, Niciam verò & muros & stipendium Atheniensium protexit. Plut. in Nicia, & Polyaen. lib. I. Demetrivs aduersus Lacedaemonios castrametabatur. Vtrosque in medio interpositus mons Arcadiae Lycaeus à se mutuò separabat. Macedones non vacabant metu, quòd eius montis peritiam non haberent. Cùm Boreas secundo flatu in hostes ferretur, Demetrius subiectis ignibus syluam incendit. Flamma cum impetu & fumo in Lacedaemonios irruens, omnes auertebat. At Demetrij milites instantes, furore ac ferro Lacedaemonios superarunt. Polyaen. lib. 4. Oxonienses Angli obsessi à falso Ricardo Eboracense, anno 1498. cùm is portis infringendis studeret, & ignem subijceret, ignem igne arcendum rati, ligna fractis iam portarum claustris ad incendium addiderunt, quò flamma vtrinq; erumpens, ac omnem aditum occupans perinde hostem ingressu, atque suos exitu prohiberet: ipsi interim fossas alias???; intus pro foribus munitiones fecerunt. Polydorus libro vigesimosexto. Aqva hostes circvmvenire. Vide Tit. Castris hostem exuere, f. 1902. Quum Andreas Vngariae rex & Christianae militiae in Palaestinam imperator, expugnata Damiata ad Nilum vrbe, Cayrum & Babylonem quò se Soldanus receperat, obsideret: Svltanvs Melchechelchemel Nilum sub Babylone & Cayro altioribus solito ripis coërcuit, & quum paucis pòst diebus ille opinione citiùs intumuisset, extemplò defossis vtrinque ripis, inundationem amnis in hostium castra deriuauit. Effunditur diluuij more fluuius, & altiùs altitudine cubiti cuncta superat. ex quo intolerabile Christianis detrimentum illatum fuit, vt ad extremas redacti angustias, his conditionibus pacem ab hoste retulerint: vt Damiatam Soldano restituerent, contrà ille Crucis partem Andreae redderet: liberarentur vtrinq; captiui, Christiani: Tyrum & Adonem redirent. Bonsin. lib. 7. Dec. 2. & Aemilios, & Fulgosus lib. 7. cap. 4. Aqvinvs quidam, paternae necis iniuriam persequens, bellum Ingoni Noruegiorum regi intulerat, auxilio & instinctu nepotum Ingonis, regnum ad se pertrahere cupientium. Verùm plurimis praelijs victus, Sueciam petijt. Sub brumam rediens, leuibus saepè praelijs hostem lacessit, glaciali pugna Ingonis polemarcho profugos premente, illi paulatim cedentes in glaciem, quam proxima nocte inciderant, prouocant insequentes: ibi???ue pugnantes, armis & iumentis graues subside̅te glacie periêre. Rex hotes magno exercitu interclusurus, gelato mari sese ausus credere, processit in pugnam. Ibi rursus glacie armatorum pondere subfidente, rex perijt, & omnis flos Noruagiae, vt vix nobilitatis vestigia remanserint, Cranz. lib. 5. Norueg. cap. 9. ex Saxonis lib. 14. Edvardvs Baliolus Scotorum rex castellum in lacu Leuino obsidebat. Caeterùm quia parum proficiebat, os fluminis è lacu prodeuntis aggeribus obiectis obltruxêre, quò retenta tanta aquae vi, inundatione castellum submergeretur. Interea cùm exercitus dux Ioannes Stiruelein religionis gratia, assumta exercitus parte maiori, Dum fermilem profectus, tantummodò ad obsidendum, quantum satis esset, militum relinqueret: Alanus praesidij praefectus, assumtis aliquot socijs, media nocte tribus scaphis ad aggerem appellens, quanto potuit silentio molem perfodit, dicto???ue citiùs inde castellum repetijt. Sensim ex perfluente aqua foramine aucto, sub auroram disiectis aggeribus, omnis in circumiacentes campos, vbi castrametati erant, aqua perfluxit, ac priùs quàm perruptos cognouissent aggeres, pars exercitus cum impedimentis acequis, alijs???ue iumentis aquae impetu in marerapta perijt. Creditur sanctus Seruanus, quòd templum comini eius sacrum foedè paulò antè violassent, aquae vim impulisse, adiutasse???ue ad sumendum de hostibus tantorum supplicium flagitiorum. Alanus vbi cladem hostium vidit, at ad iustam altitudinem alueus fluuij decreuisset: eruptione facta, cum reliquijs hostium manus conseruit, caesis???ue plurimis, ac reliquis in fugam actis, nonnullis quoquecaptis, cum omni praeda commeatu???;, quem in castris plurimum offenderat, ad castellum suum redijt. H. Boëth. lib. 15. Animalivm impetv, avxilio, hostes domare. Nisibenses cùm obsiderentur à Sapore Persarum rege, Iacobvs Nisibensis episcopus, precibus à Deo ex turre quadam innumerabilem multitudinem crabronum & culicum impetrauit, quibus elephanti & iumenta in furorem acta, & totus exercitus hostium in turpem fugam coniectus est. Theodoretus lib. I. cap. 7 & lib. 2. cap. 30, Laqveis irretire. Peplis impedire. Eo bello quod Mitylenei de Achiliridis, seu Troadis, seu Sigaei agro cum Atheniensibus habuêre, Pittacvs Imp. factus singulari certamine cum Phrynone Atheniensium duce congressus est. Qui cùm esset valido corpore, fertur habuisse Pittacus rete sub clypeo occultu̅, quo, medio certamine, hostëminùs ad tales insidias cautum, subito iactu implicitum peremit. Sabel. lib. 5. Ennead. 2. ex Strabone libro 13. & Polyaeno lib. I. Hegesippus scribit, Alanis morem esse, in praelio iacere laqueos, atque ita hostem innectere. Bonfinius libro secundo, Decadis 1. Sagartii Persae equitandi arte celebres, restes è loris secum vehunt. ijs???ue hostes illa queant & conficiunt. Herodotus libro 7. Apud Finnos Septentrionales retiariorum ars contra Moscouitarum latrocinia in vsu est frequenti. Namque retijs in sublime iactis, capita hostium vel equorum inuoluunt, & ad se pertrahunt. Sunt etiam qui resti oblongo lapidem vel globulum plumbeum alligant, eo???ue obliquè contorto, vel pedes vel brachia vel corpus hostis arreptum violenter ad se pertrahunt. Olaus lib. 11. cap. 13. Io. Zisca Boëmorum dux, circumuentus ab hostium equitatu in locis asperis, vbi non nisi certamen pedestre committi poterat: iussit mulieres proijcere peplos in terram: quibus impliciti per calcaria equites, priùs oppressi sunt, quàm pedes expedire valerent. Aeneas Sylu. cap. 40. hist. Boëm. Lvbricitate. Hostes adlapsum redigere. Ivdaei in oppugnatione Iotapatae Romanos per scalas ascendentes, mucilagine foenugraeci & similiu̅ viscosarum reru̅ decoctis effusis, praecipites ferri cogebant. Ioseph. de bell. Iud. In portu Veneris, Oppidani ab Aragoniorum classe oppugnati, auctore Frandaia praedone insigni, scopulos saxa???ue de industria, ad exiliendum in litore antiquitùs collocata, multo seuo consperserunt, ita vt milites saltu incitati desilire properantes, labentibus extemplò vestigijs, in mare, inter???ue eminentes petras cum summa propugnantium voluptate & multo omnium risu, praepedientibus armis laberentur. Iou. lib. 1. Hist. Bellis naualibus inter Genvenses & Venetos, demittebantur olim ex summis propugnaculis in hostium naues testae olei bitumine densatae: quibus fractis ita omnia loca redderentur lubrica, vt nemo suo vestigio posset consistere. Sabel. lib. 1. Dec. 3. Scrobibvs, Fossis hostes impedire. Hvnni Albi, cùm bello peterentur à Peroze Persarum rege, profundam fossam calamis constranerunt: fupernè, terra iniecta intra eam se continuerunt, paucis emissis, qui hosti occurrerent, ac mox fuga facta per angustias sibi notas euaderent. Persae eas insecuti, vniuersi cum rege Peroza & filijs in voraginem incidentes perierunt. Cedrenus in vita Zenonis. Henricum ducem Carolus Crassus Augustus cum copijs ad tutandam Franciam Parisios miserat. Normanni Louanio, quod oppidum captum obtinebant, profecti, Lutetiam oppugnant, erumpentem???ue Henricum de industria cedentes longiùs elicuêre. Imprudens in caecas sossas, quas leui materia terra???ue superstrata contexerant, corruens, superuentu hostium oppressus est. Aemilius libro tertio, & Auentinus libro 4. Dornonem Curetum regem Frotho Danorum rex frustra obsidebat. Ad dolum igitur conuersus, profundas fossas intra castra fieri, latenter???ue per corbes humum egeri, & in fluuium deijci iussit, & scrobes crebro cespite texit. Mox fimulato metu castra deserere coepit. Fugientibus imminentes oppidanos, passim???; elusis vestigijs in foueas prouolutos, ingestis iaculis consixit. Saxo libro secundo. LOCI OPPORTVNITATE HOSTES SVSTINERE: NE circumdare nos possint possint prouidere. Consule Tit. Vallo arcere hostes, f. 1778. Illic Securitatis nostrae habetur ratio, hîc Impecus hostilis, quem eludimus. Datis & Artaphernes Darij duces cum CM. peditum, XM equitum in campum Marathona, qui abest Athenis circiter XM. passuum descenderant. Hoc tumultu Athenienses tam propinquo tam???ue magno permoti, auxilium nusquam nisi à Lacedaemonijs petiuerunt: Philippidem???ue cursorem eius generis, qui Hemerodromi vocantur, Lacedaemonem miserunt: vt nunciaret, quàm celeri opus esset auxilio. Domi autem creati decem Praetores, qui exercitui praeessent: in eis Miltiades Cimonis F. Inter quos magna fuit contentio, vtrum moenibus defenderent, an obuiam irent hostibus. Vnus Miltiades maximè nitebatur, vt primo quoque tempore castra fierent. Id si factum esset, & ciuibus animum accessurum, cùm viderent de eorum virtute non desperari: & hostes eadem re fore tardiores, si animaduerterent, audere aduersus se tam exiguis copijs dimicare. Hoc tempore nulla ciuitas Atheniensibus auxilio fuit, praeter Plataeensium: ea mille misit militum. Itaque horum aduentu, decem millia armatorum completa sunt: quae manus mirabili flagrabat pugnandi cupiditate. Quo factum est, vt plus quàm collegae, Miltiades valuerit. Eius enim auctoritate impulsi Athenienses, copias ex vrbe eduxerunt, loco???ue idoneo castra fecerunt. Deinde postero die sub montis radicibus, acie è regione instructa, noua arte, vi summa praelium commiserunt. Nanque arbores multis locis erant rarae, hoc consilio, vt & montium tegerentur altitudine, & arborum tractu equitatus hostium impediretur, ne multitudine clauderentur. Datis, etsi non locum aequum videbat suis: tamen fretus numero copiarum suarum, confligere cupiebat: eo???ue magis, quòd priùs quàm Lacedaemonij subsidio venirent, dimicare vtile arbitrabantur. Caeterùm praelio commisso tanto plus virtute valuerunt Athenienses, vt decuplicem numerum hostium profligarent, adeo???; perterruerunt, vt Persae no̅ castra, sed naues peterent. Qua pugna nihil adhuc est nobilius. Nulla enim vnquam tam exigua manus, tantas opes prostrauit. Probus in Miltiade. Lacedaemonii CCC (duce Leonida) contra innumerabilem multitudinem Persarum Thermopylas occupauerant: quarum angustiae non ampliùs quàm parem numerum cominus pugnaturum poterant admittere: ea???; ratione (quantum ad congressus facultatem) aequati numero Barbarorum, virtute autem praestantes, magnam eorum partem occiderunt: nec superati forent, nisi per proditorem Ephialtem Trachinium circumductus hostis, à tergo eos oppressisset. Fro̅t. lib. 2. cap. 2. & Polyaen. lib. 1. Nectanabis rex Aegyptius, ab alio rege Mendesio in quodam oppido obsidebatur. Agesilavs cum suis merebat apud Nectanabim. Fossam hostes foris altam circumducebant muro, vt vndequaque eos includerent. Vbi fossae in se recurrentis & ambientis in orbem oppidum penè coniunctae extremitates fuerunt, expectauit Agesilaus tenebras: iussis???ue arma capere Graecis profectus ad Aegyptium: Tempus adolescens, inquit, salutis hoc est: quod ego, ne corrumperem id, non antè declaraui, quàm venisset. Qua verò ipsi nobis hostes suis manibus securitatem parauerunt, tanta ducta fossa: cuius quod est absolutum, illorum est multitudini obstaculo, intermissum copiam, faciet pari numero & iusto modo cum ijs dimicandi: Agè nunc, praesta te virum fortem, nos???ue cursu sequens serua temetipsum & exercitum. Neque enim frons nos sustinebit hostium, & caeteri impediti fossa, non laedent. Nectanabis solertiam Agesilai admiratus est: atque inter media Graecorum arma sese collocans in hostes ruit, pepulit???ue facilè eos qui ipsum exciperent. Vt semel fidem accepit apud Nectanabim Agesilaus, eadem fallacia tanquam lucta hostes adortus est. Modò enim subterfugiens attrahens???ue illos, modò infestis signis huc illuc mouens, colluuiem eam coniecit in molem, quae altas habebat inciles, quibus ex vtraque parte praeterfluebat aqua. Huius obstructo medio, & fronte aciei suae occupato, aequauit numero hostes, qui manus erant conserturi, ademit???ue eis circumcurrendi & circunfundendi se facultatem. Itaq; cùm non diu restitissent, profligati sunt. Multi cecidêre. Alij fuga dispersi & dilapsi. Ex eo Aegypti res in bono & stabili ad securitatem statu fuêre. Plut, in Agesilao, & Apoph. & Diod. Sic. lib. 15. Alexander Magnus cùm Granicum transijsset, Persis ex praecelsis & altissimis loci, apparentibus, ipse Macedonibus iuxta fluuium reductis, supra caput eorum euasit. Phalanx autem hostes aggressa, in fugam conuertit. Polyaenus libro quarto. Cleandridas Thurionim dux, superatis praelio Leucanis, post victoriam Thurios ad pugnae locum duxit: ostendens eos, quoniam in eodem loco perstiterint, idcirco victoria potitos esse. Hostibus verò à se mutuò prostratis, ob eam causam hoc accidisse, quòd non in suis locis permansissent, sed distracti fuissent. Haec illo commemorante, apparuerunt Leucani, longè maiorem exercitum habentes. Qui à planicie in arctum & angustum suas copias deduxit, vt multitudinem hostium inutilem reddens, pares & aequales milites in angustia loci ad periculum subeundum efficeret. Atque interum de Leucanis victoriam Thurij pepererunt. Polyaenus lib. 2. Xanthippvs Lacedaemonius, sola loci commutatione fortunam Punici belli conuertit. Nam cùm desperantibus iam Carthaginensibus, animaduertisset Afros, qui equitatu & elephantis praestabant, colles sectari à Romanis autem, quorum robur in peditibus erat, campestria teneri: Poenos in plana deduxit: vbi per elephantos dissipatis ordinibus Romanorum, sparsos milites per Numidas persecutus, eorum exercitum fudit, in illam diem terra mari???ue victorem. Frontinus lib. 2. cap. 2. M. Cvrivs, qui phalangi regis Pyrrhi explicitae resisti non posse animaduertebat, dedit operam, vt in angustijs confligeret, vbi conferta sibijpfi esset impedimento. Frontinus lib. 2. cap. 2. Cn. Pompeivs in Cappadocia elegit locum castris editum: vnde adiuuante procliui impetu militum, facilè ipso decursu Mithridatem superauit. Idem. C. Caesar, aduersus Pharnacem Mithridatis filium dimicaturus, in colle instruxit aciem. Pila ex edito in subeuntes Barbaros emissa, protinùs eos auerterunt. Idem. L. Lvcvllvs aduersus Mithridatem & Titgranem, in Armenia maiore, apud Tigranocertam dimicaturus, collis proximi planum verticem raptim cum copiarum parte adeptus, in subiectos hostes decurrit: & equitatum eorum à latere [1844] inuasit, auersum???ue, & eorundem partem perturbantem insequutus, clarissimam victoriam retulit. Idem. Hannibal, apud Numistronem contra M. Marcellum pugnaturus, cauas & praeruptas vias obiecit à latere, ipsa???ue loci natura pro munimentis vsus, clarissimu̅ ducem vicit. Front. lib. 2. cap. 2. Fl. Fimbria, in Asia apud Hildinacum aduersus filium Mithridatis pugnaturus, brachijs à latere ductis, deinde fossa in fronte percussa, quietum in vallo militem tenuit, donec hostilis equitatus intraret angustias monume̅torum: tunc eruptione facta, sex millia eorum caecîdit. Front. lib. 3. cap. 17. Iberi in Africa, ingenti hostium multitudine excepti, timentes???ue ne circumuenirentur, applicuerunt se flumini, quod altis in ea regione ripis profluebat. Qui ita à tergo amne defensi, & subinde cùm perstarent, incursando in proximos, omnem hostium exercitum strauerunt. Front. lib. 2. cap. 2. Carolvs Martellus contra CCCC. millia Saracenorum pugnaturus ne multitudine Saracenonim circumueniretur, ad Ligerim fl. castra locauit. Aemilius lib. 2. Paganvs Auria Genuensis classis praefectus, quo tempore cum Venetis bellum gesserunt, ne ab hostium classe circumveniretur, & non nisi à fronte pugnare cogeretur, in Bosphorum Thracium nauigauit, victoria???; illustri potitus est. Fulgosus lib. 3. cap. 2. HOSTILEM EXERCITVM LOCO OPPORTVNO includere, inclusos detinere. Vide Tit. Audaces reddere hostes Fuga simulata, quatenus fugienda in loca iniqua hostes praecipitantur, f. 1865. Item Tit. Adiumenta pugnae exoterica, Arbores, Aqua, f. 1817. Selevcvs, Demetrio sub collibus Tauri castrametante, metuens, ne clàm Syriam versus discederet, Lysiam cum magna Macedonum manu in montes Amanidis angustijs impendentes misit, quà profectionem erat facturus: mandans vt plurimos ignes incenderent. Demetrius cùm haec loca praeoccupata esse videret, à profectione destitit. Polyaenus libro quarto. Consules Rom. T. Veturius, & Sp. Posthumius Samniumprouinciam adepti, copias in hosticum eduxerunt. Samnites & ipsi Herennij Pontij ductu arma induerant, qui ad Caudium non multò pòst cum valido exercitu consedit. Mittit inde decem milites pastorali habitu, qui pecus in conspectum Romani praesidij darent, capti???ue Samnitium legiones dicerent Luceriam in Apulia circumsedere. Romani consules castra ad Calatiam fecerant, apparebat???ue ita futurum, vt Lucerina obsidione audita, continuò ad opem socijs ferendam occurrerent. Milites pro pastoribus in castra adducti, quum de statu prouinciae appellati idem omnes dicerent, ficilè fidem fecêre. Duae viae erant, vna per oram superi maris, sed quò tutior, eò magis prolixa: reliqua per Caudinas furcas. Saltus duo sunt praealti, atq; syluestres, iugorum perpetuitate inter se iuncti, iacet inter eos satis patens clausus in medio campus, herbidus, & aquis irriguus, per quem medium est iter. Huc adeuntibus intrandae sunt angustiae: tum si retrò abire velis, aut eadem qua te insinuaueris, via petenda est, aut per arctiorem impeditiorem???ue saltum euadendum. Huc Romani consules temerè ingressi, quum ad vlteriores angustias occupandas citato agmine irent, multa mole arborum???ue deiectu obseptas inueniunt fauces. Tum demùm fraude hostium cognita, praesidium quoque in summo iugo conspiciunt. Conuertit inde retrò cursum miles, eadem qua venerat, in apertum euasurus. Hunc quoque aditum obice & armis occlusum conspicatus, stupore defixus constitit. Romani interim post multos irritos ad erumpendum conatus, quia super alia mala inopia rerum omnium premebantur, ad hostes mittunt, qui pacem percent: quam si aequam impetrare non possent, hostem ad pugnam prouocarent. Pontius debellatum esse respondit, inermes cum singulis vestimentis sub iugum se Romanos missurum, conditiones pacis fore, vt Samnitium finibus Romanus decederet, colonias abduceret. Suis inde legibus Romani Samnites???ue viuerent. Si quid eorum displiceret, vetuit legatos ad se redire. Consules in colloquium cùm Pontio venêre. Ibi negantes foedus vllum fieri posse iniussu populi Romani, sponsione rem transegerunt fore, vt staretur conuentis. Consules spopondêre, Praefecti, Lagati, Quaestores, Tribuni militum. Sponsorum nomina monumentis literarum postea extiterunt. Sexcenti praeterea equites obsides dati, qui capite luerent, si pacto non staretur. Consules lictoribus abire iussis, paludamentis???ue exuti, seminudi sub iugum missi. A'quo indigno spectaculo milites non aliter auerterunt oculos, quàm ab scelere aliquo atrocissimo. Tum vt gradu quisque proximus erat, ita fuit ignominiae subiectus. Ipsae deinceps legiones. Circumstabant armati exprobrantes, conuitium???ue facientes singulis, quibusdam etiam ferrum intentatum, vulnerati etiam atque interfecti nonnulli, qui contumaciore vultu hostem respexissent. Atque in hunc modum Romanos exercitus ad Caudium locorum iniquitate, non virtute hostium, subiugari contigit. Sabell. lib. 5. Ennead. 4. Bello Punico secundo Galli Boij, L. Posthumium consulem hostes per Litanam syluam ducturum, succisis iuxta viam vtrinque arboribus, atque ita libratis, vt minimo impulsu subitam traherent ruinam, vbi ingressum viderunt, impulsis, arboribus miserabili strage cum omnibus copijs oppresserunt. Ex quinque & viginti millibus hominum, vix decem numero, hostium manus effugerunt. Posthumij caput praecisum Galli templo, quod ipsi sanctissimum fuit genti, intulerunt: quo purgato, clauam auro caelarunt, id???ue sacrum vas illis fuit, quo solennibus sacris libarent. Sabell lib. 3. En. 5. ex Liuio, & Front. lib. 1. cap. 6. M. Crasso contra Parthos profecto, Ariamnes Arabs Romanorum sese studiosum fingens, simulans sese via compendiosissima Seleuciam Crassum perducturum, in campos vastissimos, vbi puluere & aestu confecti, ab equitatu circumdari possent, à flumine & montuosis locis deduxit, vbi à Surena duce Parthorum foedè caesus est. Plut. in Crasso. Cantabri quum Medulli montis iuga occupassent, quae faciliter expugnari non poterant, Avgvstvs Caesar ipsum montem fossa & vallo quindecim milliarium obsidione circundedit. Quum verò obsessi extrema paterentur, dietim???ue ferè certarent, certi de suo interitu: quidam qui ferro cum hostibus agere non poterant, veneno sumto, quod ex arboribus taxeis exprimitur (quarum arborum in ipso monte copia magna est) mortem sibi consciuerunt: sic???ue illoru̅ pars maxima obsessorum à captiuitate, quae imminere videbatur, subtracta est. Durauit???ue bellum hoc per annos quatuor, vt placet Orosio, & Lucio Floro. Ivlianvs Caesar, Castellum oppidum, quod Mosafluuius lambit, à Francis occupatum circunsedit, per Decembrem & lanuarium mensem: veritus???ue ne hostes, obseruata nocte illuni, conglaciatum amnem peruaderent, quotidie à sole in vesperam verso vsque ad lucis principium lusorijs nauibus discurrentes flumen vltrò citro???ue milites disposuit, qui crustas pruinarum diffringerent, ne quis erumperet. Atque ita inedia, vigilijs & desperatione ad deditione̅ adegit, eos???; ad comitatum Constantini Augusti misit. Sigonius lib. 6. Imperij occid. Dum Maximus Aquileiae obsideretur, Franci Genobaldo, Marcomere & Sunone ducibus, superato Rheni limite, fertiles pagos depopulati, Agrippinae etiam Coloniae terrorem incussêre. Nannienus & Quintinus militiae magistri, quibus Maximus Victoris filij pueritiam & Galliarum defensionem commiserat, collatis apud Carbonariam signis, plerosque deleuêre. Confilijs inde, num transeundum esset in Franciam, initis, Nannienus, ea re improbata, Maguntiacum redijt. Quintinus cum exercitu circa Niuisium castellum Rhenum transgressus, secundis à fluuio castris casas habitatoribus vacuas, atq; ingentes vicos destitutos offendit (Franci enim simulato metu se in remotiores saltus receperant, caudicibus per extrema syluarum obiectis) atque vniuersis domibus exustis, milites per noctem sub armis tenuit: prima verò luce saltum ingressus, vsque ad meridiem tramitum se erroribus implicans, totum perlustrauit. Tandem cùm ingentibus septis clausa omnia reperisset, in palustres campos, qui syluis iungebantur, euasit. Molientibus hostium rari apparuêre: qui, coniunctis arborum truncis superstantes, velut è fastigijs turrium, sagittas tormentorum more effudêre, illitas herbarum venenis, vt vulnera summae cuti, & non lethalibus locis inflicta, haud dubias mortes adducerent. Inde maiore multitudine hostium circumfusus exercitus, in apertos campos, quos liberos Franci reliquerant, auidè effusus est: ac primi equites voraginibus immersi, permixtis hominum iumentorum???ue corporibus, ruina inuicem suorum oppressi sunt. Pedites autem, quos nulla onera equorum calcauerant, impliciti limo, aegrè explicantes gressum, rursus se syluis trepidantes abdebant. Perturbatis ergo ordinibus caesae legionis, Heraclio Iouianorum tribuno, ac penè omnibus, qui militibus praeerant, interfectis, paucis effugium tutum nox & syluarum latibula praestitêre. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Stilicho Honorij Imp. socer, cùm videret, se Radagaiso Scythae ducenta ampliùs millia hominum secum trahenti impunè ac sine ingentis cladis peritulo obuiam ire in campis Venetiae Aemiliaeúe non posse, nullo loco se eis obiecit. Vbi verò ipsum [1845] Hetruriam, quae montibus altissimis & vallibus angustissimis impedita est, ingressum conspexit, cùm ciuicatem Florentiae ei opposuit, tum ipse cum suis à tergo incubuit, ac loci iniquitate paucitatem eorum adiuuit. Habebat Stilicho praeter Italos firmam Alanorum & Hunnorum manum, mercede militari ascitam: quorum duces erant Sarus, & Hudin. Quare cùm Radagaisum Florentiae obsidione implicitum, ac montibus vndiq; septum, in saltibus Apennini teneri audiret, neque copiam habere aciei explicandae & dilatandi ad pugnam exercitus cerneret, continuò ad eum cum suis, licet longè numero inferioribus, aduolauit: ac statim tanta felicitate, atque adeò certa diuini numinis praesentia, dimicauit, vt saluis omnibus suis, barbarorum ampliùs centum millia strauerit. Radagaisus tanta clade accepta pauidus, sese cum reliquijs exercitus in collem Fesularum recepit: quem cùm incultum, & aridum, neque ad tantam recipiendam multitudinem aptum reperisset, statim in magnas rerum angustias lapsus est. Nam Stilicho ad obsidionem conuersus, neque hominem quenquam inde euadere, neque aliquid eò importari commeatus est passus. Itaque vbi se neque praelio confligere, neque diu ibi propter penuriam sustinere, neque aliunde venire subsidium posse cognouit, clàm fugam arripuit: & cùm in manus militum Stilichonis incidisset, captus & cum silijs obtruncatus est. Barbari omnes in deditionem se tradiderunt, &, tanquam pecudes, singuli greges pro multitudine capitum singulis aureis vaenierunt. Verùm & hi, morbo ex inediae diuturnitate, ciborum???ue vitiositate contracto, paucis pòst diebus omnes extincti sunt. Orosius, & Prosper, Sigonius lib. 10. Imp. occid. Bathvs, Tartarorum dux, excisa Vacia oppido, ad Sauum fluuium, conspectis Belae regis Hungarorum copijs, suas ex altera parte ripae opposuit. Interea verò clàm centum millia Tartarorum flumen (reperto vado, longiùs à castris semoto) traiecerunt, Hungaros???ue à tergo inuaserunt. Bathus vicissim nube telorum pulso praefidio, & pontibus transitis, à fronte quoque ingruebat. Sed vtrobique maiore corporis virium???; & animi robore Hungari cominus repugnabant. Redibat Bathus ad arcum, atque vndique per latera quoq; densis agminibus circumfusus, obruere telis Hungaros conabatur, At illi missa spicula, peltis suis, quibus praeter hastas arma̅tur, excipiebant. Bathus ex desperatione hanc tam obstinatam ferociam Hungaris accidere sentiens, quoniam conclusi mortem se euadere desperarent, laxari ordines, dari???; erumpendi illis facultatem iussit. Eam quicunq; nacti erant, omissa pugna, fugae se mandarunt, inter quos Rex ipse. Caesi optimi quiq;. Dubrauius lib. 16. Clyzasthlanes Iconij Sultanus, quum Manuelem Comnenum Graecorum Imperatorem pactionibus in diruendo Doryleo oppido stare non videret, Atabacum ducem cum delecta ex omni exercitu IIII. & XX. millium manu ablegat, vt ad mare vsque omnes vrbe & prouincias vastet, ac nemini parcat: sibi???ue aquam marinam, remum & arenam oportet. Manuel Ioannem Batazem nepotem suum ad reprimendos Persas misit. Is ad Maeandrum fluuium, quem redeuntes Persae transire cogebantur, exercitu in duas diuiso partes, maiorem in insidijs collocat, quà hostes transituri erant: alteram vltra fluuium iuxta veterem pontem dispersam expectare, & turmas Turcarum cum captiuis traiecturas inuadere iubet. Cùm verò Turci ex superiore loco telis petiti, in flumine mergerentur Atapacus cùm fortissima cohorte cum Romanis congressus, vt etiam vltra flumen Romanos stare cognouit, in fugam versus occiditur. Nicetas lib. 6. Anno Christi 1462. Cal. Iulij, Marchio Bade̅sis Carolus, Georgius episcopus Metensis, Ioannes episcopus Spirensis, & Huldricus comes Virtembergensis, ingentem exercitum collegerant aduersus Fridericvm Palatinum Rheni. Ille popularium manu coacta, Heidelberga cum equitatu in vicinam syluam discessit, equorum omnium soleis priùs per fabros inuersis, vt vestigia omnia ciuitatem versus spectarent, nulla retrorsum. Hostes in vrbe inclusum opprimi posse sperabant, & in campum progressi Principes, de vrbe oppugnanda consilium inibant. Eos nihil minus timentes equitatu suo ex improuiso circumdatos cepit: populares ex vrbe procurrentes, vndique disclusos hostes memorabili victoria superarunt. Captos principes, & magna pecuniae vi rodemtos, splendido excepit conuiuio. Obsonia regali luxu illata panis solus deerat. Causam rogatus Princeps, Vastatis vestra incursione segetibus, respondit, quam rusticis meis, eam & mihi iniuriam intulistis. Discite nunc subditorum sudoribus parcere, quorum laboribus victum nostrum constare videtis. Hedio in Chronico, & Nauclerus. Imp. Fridericus III. an. 1473 Christierno Danorum regi gratificatus, Dhietmarsiam concessit, eum???ue extincto comitatus titulo Holsatiae & Sturmariae, Holsatiae & Dhietmarsiae ducem creauit. Dhietmarsi misêre legatum, qui doceret eam terram esse subiectam ecclesiae Bremensi, suos praefectos mittere solitae: effecit???ue nuncius, vt decerneretur citatio cum inhibitione ad regem, de non se intromittendo, priusquam res iudicio decideretur. Sed ea citatione populus, qui exilem pecuniam pro magno commodo effundere nolebat, non prosecutus est. Christierno itaque cùm suecessisset Ioannes, maximis copijs ex Dania, Iutia, Frisia, Hollandia, & praesertim Guardiae militibus Germanis (qui tunc inuicti habebantur) conscriptis, in Dhiethmarsos mouit, ann. 1500. tam certa spe victoriae, vt pecuniam comparandis rebus ex praeda secum in zonis nonnulli portarent, vnà cum sigillis, ad dandas literas, vbi pecunias expendissent. Equites splendidi ex Holsatia Iutia???ue & tota Dania tali luxu ibant in armis, quasi solet ad nuptias properari: omne secum aurum in marsupijs ferentes. Dhietmarsi cessêre in palustria ea securitate, vt in Villa Vvintberg nuptias peragerent, quum primi agminis hostes aduentarent. Cùm ex Frisio captiuo cognouissent, quo itinere hostes ingressuri essent, nocte fodientes, vallum opposuêre per lutosissima itinera venturis. Ibi aliquot hominum millia seruauêre excubias. Praecessêre pedites Guardiae ad tria penè millia, cum ciuibus & agricólis maiori numero. Sequitur agmen equitum, tam certam praesumentium victoriam, vt carros quoque post se venire iuberent. Lutosum ac profundum iter, ex lateribus septum grandibus fossis vsque ad genua, turbauit equites, in solidum & apertum euadere tentantes. Dies erat nebulosa, pluuia grandine mixta, venus saeuientibus. Terra crebris fossis intercisa non sinebat aciem extendere, aut excursiones facere. Regia tormenta iam erant collocata: sed pluuia cum ventis impediente emitti globi non poterant. Sed quum ambiri se ab hostibus cerneret Dhietmarsi, pauci egressi, non plures trecentis (aut ad summum quadringentis) pugnam conseruêre aduersus tot millia, luto, frigore & angusto loco constristorum. Auxêre aquam cataractis apertis, vt fossarum nullum iam videretur discrimen. Multis pereuntibus, primi ex Guardia pedites fugam iniuêre. Tum aucti animis Dhietmarsi, in reliquam sta̅tium manum, collectitiam ex vrbibus & agris, saeuiêre ad internecionem. Equites, à fronte peditibus caesis, à tergo curribus conclusi, vtrinque fossis inclusi, stabant immobilies. Circumfusi Dhietmarsi ex latere, lanceis ac sagittis primùm equos vulnerauêre. Iumenta ex vulnere saeuiunt, proculcant, deijciunt sessores. Principes ipsi cum pauci, incertum quomodo elapsi sunt. Incredibile est, quantam trium horarum spacio caedem Dhietmarsi peregerint. Sed maior pars inuenta est sine vulnere: quae res declarabat aquis demersos quamplurimos. Peditum aliquot millia contumulata à Dhietmarsis, sed equitibus hoc negatum. Inter caesos fuêre duo comites de Oldenborg, Adolphus & Otho, milites pluriml, militares sine numero. Flos ipse Holsatiae militiae perijt. Cranzius lib. 12. cap. 12. & lib. 13. cap. 25. & seq. HOSTES DIVERSIS LOCIS AGGREDI. EX Tit. Audacs reddere hostes fuga simulata, huc quaedam, quatenus in insidias deduci, & circumuenti, à fronte atque tergo pugnare coguntur, f. 1865. Chabrias ad hostilem vrbem appellens, noctu scutatos egredi fecit. Ipse verò prima luce ad portum nauigabat, longè ab vrbe dissitum. Ciues excurrebant, vt è nauibus egredi prohiberent. Scutati verò ex insidijs impetentes à tergo, quosdam ex ijs occiderunt, & quibusdam captis viuis, iterum in natues ingressi soluerunt. Polyaen. lib. 3. Diotimvs sub noctem in hostilem terram nauigans, ab vnaquaque naui plurimis viris expositis, eos in insidijs occultauit. Summo mane iuxta eos, qui in insidijs latebant, natues mouebat, mandans ijs qui erant in catastromatis, vt se ad pugnam accingerent: remigibus verò, vt vicissim nunc infimos, nunc medios, nunc summos remos agitarent: & quasdam scaphas ad terram adducere conabatur. Hostes accurre̅tes, egredi prohibebant. Illo signum, de quo conuenerat, tollente, miltes ex insidijs consurgentes, multos hostium occiderunt, reliquos in fugam pepulerunt. Hoc pacto Diotimus sine periculo milites exposuit. Polyaen. lib. 5. Nicias sub noctem ad nauigans Corinthiae, vbi Solyges collis est, ibi egredi iussit Atheniensium armatos, & mille alijs alibi in insidijs collocatis, abnauigauit. Rursus altero die sub primam lucem adnauigauit. Corinthij summo studio excurrentes, Prohibere voluerunt ne egrederentur. At qui in insidijs latebant consurgentes, maximam partem ex ellis occiderunt. Polyaen. lib. 1. Persae ad Thermopylas Leonidam regem cum CCC. Spartanis caecidêre in angustijs: cùm illos etiam à tergo, monstrato per montium summitates calle ab Ephialte Trachinio proditore inuasissent. Herodotus. Q. Fab. Rutilius Maximus, quarto consulatu in Samnio, omni modo frustrà conatus aciem hostium perrumpere, nouissimè hastatos subduxit ordinibus, & cum Scipione legato suo circummisit, iussit???ue collem capere, ex quo decurripoterat in hostium terga. Quod vbi fastum est, Romanis creuit animus, & Samnites perterriti, fugam molientes caesi sunt. Frontinus. Bello Macedonico, quod T. Qvintivs Flaminius contra Philippum gessit, quia montes ad Apsum fluuim Philippus exercitu insederat, & grando vndique in latera Romanorum ingerebatur iaculorum: adierunt consulem quidam, qui eo loco pascebant. Hi circuitum quendam esse ab hostibus praedicarunt neglectum: quà copias ostendunt se ducturos, atque summos vertices, vt longissimè tertio die educturos. Fidei testem & sponsorem Charopum Machatam laudant, principem Epirotarum, Romanorum amicum, & in occulto metu Philippi eo in bello fautorem. Eius fide Quintius tribunum cum quatuor millibus peditum & equitibus trecentis mittit. Duces erant pastores illi vincti. Interdiu dabant se quieti sub cauis & syluestribus locis: nocte iter (& pernox luna erat) faciebant. Dimissis hisce copij, refecit per caeteros dies milites: tantùm leuibus praelijs lacessiuit hostem. Tertio die, vbi igne amico sublato signum dedêre Quintio, Macedonas tripertito agmine aggressus, Tribuno à tergo instante, regem faucibus expulit. Plutarchus in Quintio. Hannibal directa acie ad Cannas DC. equites Numidas iussit transfugere: qui ad fidem faciendam, gladios & scuta Rom. tradidêre: & in vltimum agmen recepti, vbi primùm co̅curri cepit, strictis minoribus (quos occultauerant) gladijs, scutis iacentium assumtis, Romanorum aciem ceciderunt. Front. lib. 2. cap. 5. Iapyges P. Licinio proconsuli pagos quoq; sub specie deditionis obtulerunt. Qui recepti, & in postrema acie collocati, terga Romanorum ceciderunt. Ibidem. Cn. Pompeivs circumsessos ad Dyrrhachium non tam obsidione liberauit suos, verumetiam post cruptionem, quam opportuno loco & tempore fecerat, Caesarem ad castellum, quod duplici munitione instructum erat, auidè erumpentem, exterior circumfusus corona obligauit: vt ille inter eos quos obsidebat, & eos qui extrà circumuenerant medius, non leue periculum & detrimentum senserit. Frontinus lib. 3. cap. 17. C. Marivs cum Teutonibus & Cimbris pugnam conserturus in montium lateribus inaequalibus, Marcellum per noctem iussit cum tribus millibus armatorum per inuia montium circumire, & ad terga hostium euadere. Quod postquam accidit, militibus praeceptum dedit, vt ex montanis paulatim se in campum reciperent, vt hostes fugere eos arbitrati, persequi conarentur, & sic in planiciem descenderent. Qui cùm descendissent, à facie Marius, à tergo Marcellus irruptione facta, hostes conciderunt, victoriam???; splendidissimam reportaru̅t. Polyaen. lib. 8. Gregorivs Scotorum rex, Hibernorum ducem Brenum, ad Banum flumen loco inaccesso considentem, & mora Scotos frangere conantem, noctuper Futum montem circumducta exercitus parte, in hostium castra ex imminente colle molares deijci praecepit: ipse prima luce castra aggressus, ancipiti periculo circumuentos Hiberos oppressit. Brenus dux lapidis ictu comminuto capite mortuus inuentus. H. Boëthius lib. 10. Angli contra Scotorum regem Gulielmum pugnaturi, diuiso exercitu, altera parte summo mane hostes prouocarunt: alteram in valle propinqua latere iusserunt. Sole illucescente. Scoti hostium audaciam mirati, leui negotio eos fuderunt. Vbi verò in vallem deuentum, solutis ordinibus Scoti fugientes secuti, ab Anglis oppressi sunt, rex ipse captus. H. Boëthius lib. 13. Scoti & Picti cum Hengisto Saxonum duce congressi, victores erant. Hengistvs tubae sono tria suorum millia in vicino tumulo ad omnem euentum collocatorum euocauit. Quibus à tergo inrruentibus, circumuenti vndique Scoti magnam cladem sunt passi. H. Boëthius lib. 8. VIRES, COPIAS HOSTIVM DISTRAHERE, DISTRACTAS CONFICERE. Hostilis exercitus distractio triplex est. Aut ne coniungatur prouidendo (De qua sub Tit. Auxilia missa intercipere, f. 1838.) aut posteaquam coniunctus est, partim Auertendo aliò (De qua auersione sub Tit. Metum hosti inijcere, f. 1867.) partim opprimendo in partes diuisum. Et de hac distractione hîc agemus. Consule Tit. Audaces reddere hostes metu aut fuga simulata, f. 1865. Invadentivm. Ivdas Mathabaeus, cùm Antiochi Epiphanis tres duces, Ptolemaeus, Nicanor & Gorgias cum 40. peditum milibus & septem equitum Iudaeam inuasissent, ijs cum paucis se opposuit. Gorgias noctu castra Iudaeorum ex improuiso aggressurus, mille equites & quinq; peditum millia assumserat. Eo cognito, Iudas castra sua reliquit, & Gorgia vacua castra diripiente, ipse Ptolemaeum & Nicanorem repentè aggressus, tria millia occidit. Clade cognita, Gorgias fuga sibi consuluit. I. Machabaeorum 4. Victo ad Salaminem Xerxe, Themistocles cùm eam sibi maritimae rei victoriam vendicaret, ad copias pedestres statim consilia conuertit. Perterrefactis autem Graecis, nec audentibus aduersus tot hominum millia pedestri acie dimicare, paedagogum filiorum suorum ad regem mistit, qui nunciet illi, properare Graecos ad fretum nauigare, pontem???ue dissoluere. Quo rex nuncio perturbatus, ne occupato à Graecis mari, reditu in Asiam intercluderetur, cum parte copiarum traiecit ex Europa in Asiam, relicto ibi Mardoni cum robore equitum peditum???;, qui ad Plataeas oppressus est. Diodo rus lib. 11. cap. 1. Dionysivs, Carthaginensibus cum trecentorum millium exercitu aduentantibus, complures munitiones & castella aedificari curauit. Mox cum Carthaginensibus egit, vt pacem facerent, atque castella reciperent. Id cùm illi libentissimè facerent, & multos ex militibus praesidij & custo diae causa in singulis relinquerent: tum demùm reliquos aggressus profligauit. Polyaen. lib. 5. Q. Fab. Maximus quintò Cos. cùm Gallorum, Vmbrorum, Hethruscorum, Samnitum???; aduersus P. R. exercitus coissent, contra quos & ipse trans Apeninum montem castra communiebat: scripsit Fuluio & Posthumio, qui in praesidio vrbi erant, copias ad Sitium mouerent: quibus assecutis, ad sua defendenda Hethrusci Vmbri???; descenderunt: relictos Samnites Gallos???; Fabius & collega Decius aggressi, viceru̅t. Frontinus lib. 1. cap. 8. Hannibal Imp. delectus, belli contra Saguntinos Rom. sociós occasionem quaerens, populos trans Iberum depraedari cepit. Barbari coacta multitudine inge̅ti, supra CM. Hannibalem redeuntem ex Vacceis prope flumen Tagum adoriu̅tur. Ad quorum conspectum subitò constitêre Carthaginensium signa, toto???ue agmine pauor & trepidatio fuit. Nec ambigitur, quin Poeni eo die infignem clade̅ accepturi essent, si repentino hostium aduentu commoti,. praeda???; onusti, cum ferocissimis gentibus conseruissent manus. Sed Hannibal praelio supersedere statuit, atque ibi castra posuit. Proxima diende nocte quanto maximè silentio potuit, copijs amnem traductis, locum ea parte, qua transitus hosti facillimus dabatur, ab omni praesidio vacuum reliquit, vt partim simulato metu, partim occasione oblata, barbaros ad transeun dum flumen alliceret. Barbari, dum Carthaginenses perterritos esse arbitrantur, magno impetu se in a quam proijciunt. Hos incompositos implicatos???ue, priùs quàm omnino flumen traijciant, equitibus primùm, mox omnibus copijs aggrediuntur Poeni, magno???ue eorum numero interfecto, reliquos in fugam vertunt. Post victoriam cuncti trans Iberum populi deditionem faciunt, praeter Saguntinos. Quos cùm obsidere cepisset, bello secundo Punico occasionem dedit. Plutarchus in Hannibale C. Ivl. Caesar cum Heluetijs bellum gerebat. Hi in Gallorum & Romanorum fines egrediebantur, circiter octoginta millia: quorum viginti millia arma ferre poterant. Caesar vnum diem semper cedebat. Barbari maiori fiducia ob eam rem sumta persequeba̅tur. Cùm autem Rhodanum fluuium transmittere vellent, Caesar non multò antè castrametatus est. Cùm Barbari asperum fluuium magno cum labore transissent, nondum omnes, sed triginta millibus postridie traijcere vellent: qui transierant, defessi quietem captabant. Caesar noctu eos adortus, omnes interfecit, reuertendi per flumen potestate intercisa. Polyaen. lib. 8. Britanni Albionis incolae, hins Scotorum ex Hibernia, illinc Pictorum ex septentrione aduectorum armis, affinitatis insuper vinculo co̅nexis, se impares fore metuentes: Picto co̅tra Scotos instigare, auxilia ijs liberaliter polliceri ceperunt: [1847] quòd caefis Scotis, facilè se pictis victoribus superiores fore sperarent. Fergusius primus Scotorum rex dolum subodoratus, cum Pictis foedere icto, Britannos magna strage affecit. Hector Boëthius lib. 1. Contran Henricvm IV. Anglorum regem proceres conspirauerant. Rex contractis copijs suis ad Screuesberre hostibus occurrit. Volentem autem eodem die decernere, Georgius Scotus Merchiarum comes exul prohibuit, consilium dans vt posceret dilationem conflictus in posterum diem, simulando, si id prim oribus regni videretur, ne tanta ciuium sanguinis profusio fieret, regno se abdicaturum. Quae cùm iuratus ad hostium legatos dixisset, credidêre: duces???; hostium diuisis copijs, vt commeatus facilior esset, in diuersas partes exercitum metari castra iusserunt. Quae quum videret, eos repentè inuasit, & complures coniuratorum principes occidit. H. Boëthius lib. 16. Gvido Montisferrati Comes, in vrbe Foroliuio obsessus à Guidone Appia Romandiolae comite, Martini IV. pontificis auspicio, operam dedit, vt è suorum numero quidam cum hoste de tradenda vrbe paciscerentur. Cùm autem hostium partem ingressam esse in vrbem videret: ipse per auersam portam filentio egressus, eos, qui foris manserant, & vistoriam minimè dubiam esse rebantur, incautos oppressit. Mox in eos, qui in vrbem erant ingressi, conuersus, cùm palantes per vrbem vni tantùm praedae esset intenti, vel occidit, vel cepit omnes. Fulgosus lib. 7. cap. 4. Hugonem Magnum, ducem vti à tutela Ricardi pueri Normannorum ducis abduceret Ludouicus IV. Franciae rex, promisit illi Normanniae ducatum, sola vrbe Rotomago fibi reseruata. Ergo rex, & Hugo, diuisis exercitibus, ferro & igni Normanniam inuadunt. Normanni ab armis imparati, mittunt legationem regi: Veniret Rotomagum, & susciperet gentem deditissimam. Rex, stipatus magna suorum manu, Rotomagum ingreditur, regio apparatu excipitur. Ibi Bernardus quidam ex primoribus: Gratulamur, inquit, rex, tibi nobis???ue. Nam hodie cum vtrisq; bene actum conspicitur, quòd tu potentia, nos etiam honore austi videmur: qui hactenus duci paruimus, deinceps regi obsequuturi. Hugo hoc quaerit, vt te paulatim viribus exuat, nudatum inuadat. Rex Hugonis potentiam veritus, misit illicò, qui Hugoni diceret, quamprimùm regione excederet, quae iam regi pareret. Ille indignatus, quòd rex promissa non seruaret, exercitum reduxit. Et Normanni quidem in praesens regi se submisêre, sed non multò pòst nouis ex Dania & Noruegia auxilijs instructi Ludouico rege capto, Ricardum ducem recepêre. Cranzius lib. 3. Noruegiae, cap. 10. Obsidentivm. Carthaginenses ab Agathoclis F. Archagatho graui obfidione pressi, cùm infeliciter saepe pugnassent, & imperium ferè amifissent: deinceps placuit tripartitò diuisum exercitum emittere: vnum ad oppida maritima, alterum in mediterranea loca, tertium in vlteriorem regionem. Nam si hoc facerent, sperabant fore primùm, vt obsidione & penuria rei frumentariae subleuarentur: nec erat cur vrbi ab obsidione metuerent, cùm esset & propter mare, & propter murorum firmitatem inaccessa. Deinde se socios longè faciliùs in amicitia retinere posse credebant, si plures exercitus foris essent, qui anxilium ferrent: & quod erat omnium maximum, hostes copias diuidere coactum iri sperabant, & procul ab Carthagine distrastum. Quae omnia, quemadmodum opinati fuerant, euenerunt. Diod. lib. 20. Franciscus I. Gallorum rex Papiam graui obsidione vrgebat, quae Maximiliano Sforciae Mediolanensium principi parebat. Sforciae partes sequebatur Io. Iacobus Medices, qui arcem Mutiam ad lacum Comensem tuebatur. Is ad distrahenda à regis exetcitu sex millia Rhetorum arcem Claue̅nae Rheticae capto praefecto ad deditionem compulit. Rheti suos domum reuocarunt: ea???; ratione exercitus Gallorum suo veluti propugnaculo destitutus, magna clade affectus est. Franciscus rex captus 24. Feb. anni 25. qui hoc versu literis numeralibus exprimitur: Captus erat Gallus, coëunt cum rure cohortes. Stumpfius. Obsessorvm. Agesilavs dux Lacedaemoniorum, cùm Phocenses obfideret, & intellexisset eos, qui tunc praesidio illi erant, iam grauari bellimora: castris motis tanquam ad alia quaedam, libe ram occasionem recedendi illis dedit. Non multò pòst reuersus, destitutos praesidiarijs Phocenses superauit. Frontinus lib. 3. cap. 11. & Polyaen. lib. 2. Philippvs Byzantios oppugnabat, non exigua sociorum manu instructos. Eos ad defestionem solicitare machinabatur, missis transfugis qui nunciarent, ipsorum vrbes oppugnari à Philippo, qui alias eò copias misisset. Interea Philippus palàm exercitus partes alias in alia loca se mittere simulabat. Socij ergo, desertis Byzantijs ad suam patriam singuli profecti sunt. Polyaen. lib. 4. Pvgnantivm. Aciem hostivm perrumpere. Pammenes, magnum equitum numerum in exercitu ducens, hostibus scutatorum multitudinem habentibus, paucos qous in suo exercitu habebat scutatos & leuis armaturae milites, ea parte vbi validissimus erat hostium exercitus, opposuit: ijs???ue praecepit, vt data opera se in fugam conijcerent, quo aduersariorum scutatos à reliqua acie distraheret. Quod postquam contigit, assumtis equitibus, ab altero latere obequitans, in eos impetum fecit, & vndiquaque circumdatos superauit, instantibus equitibus, ijs???; qui fugere existimabantur, se conuertentibus. Polyaen. lib. 5. Machanidas Lacedaemoniorum tyrannus Mantineorum fines inuaserat. Cui occurrit Philop oe menes Achaeorum praetor. Milite igitur externo Machanidas iaculatores & Tarentinos, qui ante signa locati Achaeorum fuerunt, pepulit: & dum consectatur effusos, praeterlatus estaciem Achaeorum, qui integris adhuc ordinibus consistebant. Philopoemenes, eo dissimulato, quasi nihil incommodi accidisset, non occurrit neque obiecit se Machanidae fugientes agenti, sed permisit eum praeteruehi. Vbi iam magnum interuallum fecerunt, confestim signa intulit inpedites, quos nudos videbat relictos: cornibus???ue exporrectis ex latere incurri in destitutos duce, nec pugnam expectantes. Hos vt multa caede auertit (quippe supra quatuor millia occubuisse feruntur) contendit in reuertentem cum mercenarijs ad hostium insectatione Machanidam, eum???ue manu sua occidit. Plutarchus in Philopoemene. Hannibal Cannensem P. Romani aciem speculatus, priusquam ad dimicandum descenderet, partem copiarum suarum inter ipsum praelij tempus de industria fugere iussit. Quam cùm à reliquo exercitu abruptam legiò Romana sequeretur, trucidandam eam ab ijs, quos in insidijs collucauerat, curauit. Valer. lib. 7. cap. 4. Regnervs, Danorum rex, Hellespontiorum duorum fratrum Dian & Daxon immensum animaduertens exercitum, equos aeneos ductilibus rotulis superpositos, ac versatilibus curriculis circumductos, in confertissimos hostes maxima vi emisit, & laxauit aduersariorum aciem, altero ducum interfecto, altero fugato. Saxo lib. 9. Henricvs IV. Gall. Rex Druydarum, &c. Vide fol. 1552. Inseqventivm. In fvga. Conon Atheniensis Callicratidem duplo plures habentem triremes in mari fugiens, cùm iam propè Mitylenem esset, Laconicis nauibus inter insequendum distractis, sustulit phoenidem, quod erat pugnae signum gubernatoribus. Qui conuersis proris, in Laconicas naues impressionem faciunt. At illae inordinatae atque perturbatae, inopinata conuersione perculsae, magna ex parte fractae sunt, multae etiam submersae, Polyaenus lib. 1. Phormionem circa Naupactum per maritima nauigantem, duae triremes persequebantur. Stante autem in statione naue oneraria, iam interceptus circa hanc se flexit, & in tardioris triremis puppim impetu facto, eam submersit: atque confestim ad alteram conuersus, sine negotio etiam illam perdidit. Polyaenus lib. 3. Dorothevs Leucadius inter nauale praelium in protum quendam confugit, hostibus non longè insequentibus: & praeterlegens finem portus extremum, nauem conuertit. Prior hostium triremis persequens Dorotheum, impetu delata in portum tendebat. Eam repentè Dorotheus irruptione facta submersit. Altera nauis videns priorem submergi, statim fugam cepit. Polyaen. lib. 5. Tegeatae & Pheneatae diutino bello conflictati, deliberauerunt trigeminos fratres ad dimicandum de victoria mittere. Ac Tegeatae quidem Reximachi filios, Pheneatae Demostrati nominauerunt. Commisso certamine, duo de Reximachi filijs interfecti sunt. Tertius, Critolavs nomine, consilio superauit aduersarios duos. Quippe compositam fugam fingens, insectantes singulatim obtruncauit. Reuertenti gratulantibus alijs, vna non est soror gauisa Demodice: interemerat enim sponsum eius Demodicum. Quod molestè ferens Critolaus, peremit eam. Cùm autem homicidij postularetur à matre, fuit à crimine liberatus. Hoc apud Demaratum est libro secundo rerum Arcadicarum. Plutarchus de Graecorum & Rom. comparatione. Romani & Albani inter se bellantes, trigeminos fratres, qui pro patria dimicarent, legêre: Albani Curiatios, Horatios Romani. Commisso certamine, duos ex aduersarijs Curiatij oppresserunt. Qui reliquus erat Horativs, opem à simulata mutuatus fuga, insequentes singulos occidit. Exultantibus cunctis, sola soror non applausit Horatia interfectori sponsi [1848] sui Curiatij. Ille peremit sororem: quod Aristides Milesius in rebus Italicis memorat. Idem. Rodericus Portundus, Hispanae classis, quae Carolum V. Caesarem ex Hispania in Italiam vexerat, praefectus, Barchinone̅ reuerti iussus, ex itinere praedones se adepturum ratus, qui tum in Balearico mari vagabantur: quum ad Ebusam insulam peruenisset, didicit ibi praedonum quindecim nauigia, quae remis agerentur, ad Colubrariam insulam cousedisse. Itaque euectus in spem opprimendae piraticae classis, ex quindecim suis triremibus validissimas octo tatùm deligit. Et quamuis à filio suo Ioanne, vt cautiùs ageret, moneretur, nihilominus praetoriae suae classis cursum ita intendit, vt reliquas, quae remigio minus valebant, anteiret. Aidinvs igitur Smyrnaeus archipiratavbi inaequalem hostium cursum deprehendit, hoc consilij suscepit, ita diuisis pugnae muneribus, vt validiores biremes rostris hostilem classem rectà ferirent, leuiores autem singulas binae à lateribus aggrederentur. Fauit fortuna praedonibus. Nam Assanes Celebinus & Solymannus audacissimi omnium & pugnacissimi vno tempore, hic à latere, ille rectissimè à prora in praetoriam inuecti, priusquam succurri posset, Portundum, capta praetoria, cum suis omnibus propugnatoribus trucidarunt: pari???ue celeritate reliquae triremes captis omnibus in potestatem Turcarum venêre. Iouius libro vigesimoseptimo. Gamalis pirata Turca, cùm vna tantùm biremi piraticam exerceret, vi ventorum per noctem ita acriter est actus, vt illucescente die Siciliam in conspectu haberet. Illic fortè offsendit Francinum Paruum Catelanum, duarum triremium praefectum. Earum altera statim insequi Gamalim coepit. Quae cum magna vi remorum ageretur, ita vtab altera ampliùs conspici non posset: iam Gamalis biremem rostro penè attingebat. Cùm igitur nautae vela colligerent, Gamalis in triremem ingenti animo prosilijt, remiges???ue ad libertatem vocauit. Dum ergo nauales socij in remiges, quos ad rebellandum libertatis spes inuitabat, arma mouent, vt eos vinctos ad remigationem continerent, Gamalis momento triremi potitus est. À biremi autem sua, in triremem milites, quos habebat, cùm transtulisset, à puppi biremem tanquam captiuam trahebat: iussis???ue tubicinibus ingenti clangore canere, ad aliam triremem dirigere cursum coepit. Quae cùm Turcensem biremem cum Gamali captum arbitraretur: laetitiae plena ceu victoriam gratulatura, venienti obuiam se praebebat. In quam Gamalis, vt in alteram, cum suis insiluit, atque ipsam quoque cùm nihil hostile verentem atque incautam oppressisset, in vinculis omnes ad remigariam seruitutem posuit. Fulgos. lib. 7. cap. 4. HOSTES RETRAHERE, REVOCARE ALIÒ BELLVM TRANSFERRE. Artoxerxes, Persarum rex, posteaquam adductos à Cyro fratre Graecos, quos non minùs elaborauerat in potestatem sua̅ redigere, quàm vincere Cyrum & regnum retinere, non potuit capere: sed imperatore amisso Cyro, ducibus???ue suis, ex ipsapropè emerserunt regia, detegentes & reuelantes Persarum & regisres, vim auri esse & luxum & mulieres, caetera fastum ac minas: cùm tota se erexit Graecia & despexit barbaros, tum Lacedaemonij turpe duxerunt, nisi tunc certè incolentes Asiam Graecos seruitute eximerent, atque ab illorum assererent contumelijs. Ac primùm vbi duce Thymbrone, deinde Dercyllida, arma in Asiam promouentes nihil memorabile gesserunt, praefecêre bello regem agesilaum, qui transportato protinus in Asiam exercitu, rebus gerendis intentus, magnum nomen comparauit, Tissaphernem fudit fugauit???ue, & ciuitates ad defectionem impulit. His actis aduertens Artoxerxes, Cononis suasu, quemadmodum gerendum bellum esset: Tissapherni necato Tithrausten successorem dedit, & Rhodium Hermocratem (Pausanias vocat Timocratem) magna vi auri instructum misit in Graeciam, mandans, vt corrumperet illos, quorum summa esset in ciuitatibus auctoritas, bellum???ue in Lacedaemonios totius Graecia conciret. Id exequente Hermocrate, potentissimis???ue ciuitatibus conspirantibus, atque conturbata Peloponneso, bello exorto Corinthiaco, Agesilaum reuocauerunt ex Asia magistratus Lacedaemoniorum. Quo quidem tempore ferunt decedentem apud amicos dixisse, tribus millibus sagittariorum ex Asia se à rege expelli. Sunt enim numi Persici sagittario signati. Qua quidem proditione & libertas Graecis & Lacedaemonijs imperium maris ereptum est, victis ad Cnidum nauali praelio à Pharnabazo & Conone Atheniensi. Qui pecuniam recepêre, fuisse dicuntur, ex Argiuis Cylon & Sodamas: è Thebanis, Androclides, Ismenias & Amphithemis. Eius etiam participes Athenis fuêre Cephalus & Epicrates: simul è Corinthijs quotcunque cum Argiuis faciebant, sed ipsi inprimis eius factionis duces Polianthes & Timolaus. Bellum apertè geri coeptum est à Locris. Pausanias in Laconicis, & Plutarchus in Artoxerxe, & Polyaenus libro 1. Bello Peloponnesiaco, Lacedaemonij insesto exercitu Atticam vastabant. Populus Atheniensis coram impunè vastari omnia, exuri???; cernens, in aciem descendere, atq; occurrere hostium petulantiae statuerat. At Pericles plebem reuocans, & pollicitus, se propediem sine periculo ex Attica Lacedaemonios eiecturum: centum triremes instrui iubet, praetore Carcino, & confestim in Peloponnesum traijcere iubet. Qui properè deuecti, totam propè maritimae orae partem depopulando vastando???ue agros, excurrunt, nonnulla???ue castella vicapiunt, tumultu reliqua pauore???; concutiunt. Quo metu perculsi Lacedaemonij, quamprimùm ex Attica copias reuocant ad muníendam contra vim hostium Peloponnesum. Hac arte liberauit Atticam Pericles. Et aliquot pòst annis simili ratione iterum. Diod. lib. 12. & Polyaen. lib. 1. Alexander Tigrim traijciens, Persis terram igni populantibus, vt commeatus defectu hostes circumuenirent, misit, qui omni vi & contentione eos persequerentur, vt suae saluti consulentes, regionem intactam relinquerent. Polyaen. lib. 4. Agathocles, Syracusarum tyrannus, cùm vrbem eius Amilcar Carthaginensis obsideret, exercitum suum clàm in Africam traiecit, vt metum metu, vim vi discuteret. Neque sine effectu: nam repentino eius aduentu perculsi Poeni, libenter incolumitatem suam salute hostium redemerunt: pacti???; sunt, vt eodem tempore & Africa Siculis, & Sicilia Punicis armis liberaretur. Valer. lib. 7. cap. 4. & Diod. lib. 20. pro Amilcare Asdrubalem habet. M. Cvrivs aduersus Sabinos, qui ingenti exercitu conscripto, relictis finibus suis, Romanos agros occupauerant, occultis itineribus manum misit, quae desolatos agros eorum vicos???ue per diuersa incendit. Sabini ad arcendam domesticam vastitatem recesserunt. Curio contigit & vacuos infestare hostium fines, & exercitum sine praelio auertere, sparsum???; caedere. Frontinus. Hannibal, cùm videret nullam sibi facultatem relinqui, qua duces Romanos à Capua remoueret, pro sociorum periculo anxius, confugit ad iam multo antè agitatum, & veluti ad extremum reseruatum consilium. Cunctis enim necessarijs comparatis, castra mouet, & quando maximè silentio potest, transmisso Vulturno amne, infestis signis Romam petit: ratus, aut hac via aut nulla alia, solui tam pertinacem obsidionem posse. Quod vbi Romam certis auctoribus nunciatum est, tantus repentèterror inuasit, vt rarò sit vnquam intra moenia vehementiùs trepidatum. In tam trepida replacuit, vt Fuluius Flaccus alter ex ducibus Romanis à Capua accersitus, & consules noui Sulpitius Galba, & Cornelius Centimalus extra vrbem haberent castra, & C. Calphurnius praetor valido praesidio Capitolium tueretur, & hi ciues, qui summos magistratus gessissent, repentinos tumultus auctoritate imperio???; sedarent. Auctor vitae eius. P. Scipio, vrente Italiam Hannibale, ipse in Africam cuexercitu profectus, Carthaginenses eò redegit, vt Hannibalem reuocarent. Maximianvm Imp. Germanicis incursionibus irritatum salutaris illa cogitatio subijt: haud incommodè se facturum, si, quod nemo adhuc tentauerat, vltrò Rhenum transmitteret, atque hostes, in suis quenque agris, opprimeret. sic enim demùm deleri Germanos posse, si in proprijs sedibus peterentur: vt non praedam modò, quam cepissent, amitterent, sed de ipsis etiam liberis, coniugibus, parentibus, & rebus suis carissimis dimicarent. satis se hostilium incursionum hactenus pertulisse, nunc reddere eas barbaris magnis cumulatas incommodis oportere. Hoc igitur consilio explicato, pontem in Rhenum confecit, exercitu???ue transmisso Alemaniam inijt. ac rege eorum inter ipsas, quas moliebatur, insidias capto, ab ipso ponte vsque ad Danubij caput continenter Alemanos praelijs prosperè factis edomuit, ac totam regionem ferro atque igne vastatam, opibus prorsus exhausit. vsque adeò vt Mamertinus rhetor non minùs ad fidem, quàm ad laudem dixerit: Maximianum, primùm omnium Imperatorum probasse, Romani Imperij nullum esse terminum, nisi qui suorum esset armorum. Haec victoria ingentem Maximiano gloriam vel consilij nouirate, vel cladis magnitudine, attulit. Nam trophaeis in media Alemania constitutis, gentem illam ita debilitauit, vt pòst per multos annos à Romanorum bello vacauerit. Sigonius lib. 1. Occid. Imp. Saraceni Siciliam insigniter vastabant. Eorum impetum cùm neque Michaël Imperator, nec Lodouicus Pius à Paschali pontisice per oratores ad id missos rogatus, vt Christianae rei opem ferret, repelleret, ad Michaëlem dictitans eam iniuriam pertinere, cuius Sicilia esset: vnus ea tempestate repert??? est, qui [1849] audacissimos Barbarorum conatus maiore felicitate quàm consilio fregit. Bonifacivs Cyrni comes cum Betario fratre, & paucis Hetruriae comitibus modica classe in Aphricam delatus, inter Vticam & Carthaginem in terram egressus, quatuor praelijs tantamvim hostium caecîdit, vt vi coacti sint Mauri, suos ex Sicilia reuocare. Atque per eum maximè modum Sicilia pestifero bello leuaca est: & Bonifacius ex Aphrica victricem reduxit classem, multa praeda onustam. Sab. lib. 9. Ennead. 8. & Platina. Hadingus, Danorum rex, infestis armis Gothiam & Sueciam premebat. Vffo ergo rex, cuius patrem Asmundum & auum Sibdagerum Hadingus interfecerat, classe in Daniam traiecit, vt hostem ad sua defendenda reuocaret. Ioannes Magnus lib. 2. cap. 11. & Saxo lib. 3. Ericvs, Sueonum rex, ab Haldano in Suecia pressus, ipse vicissim bellum in Daniam transtulit. Ita dum iniuriam inferre quàm repellere maluit, Sueciam armis hostilibus liberauit. Quippe cùm Haldanus Haraldum Danorum regem fratrem ab eo tribus deuictum praelijs, quarto occisum cognosset, amittendi imperij metu relictis Sueonum agris patriam repetere coactus fuit. Saxo lib. 7. Anno 1473. Vladislaus, Casimiri Poloniae regis F. Boëmorum rex factus, ab Hungaris, qui à Mathia Coruino defecerant, accitus, Mathiam Vratislauiae obsedit. Mathias cùm sese hosti videret imparem, intra moenia se continens, mora, fame, eruptionibus assiduis Polonos & Boëmos fatigauit: tandem missa copiarum parte expediss. in Poloniam, ferro igni???ue vastando omnia, ferocissimum hostem obsidionem soluere, & foedus secum inire coëgit. Bonfinius lib. 3. Decad. 4. Quum Barnabas Vicecomes Bononiam ab Olegiano, quem vrbis istius praefectum Ioannes Vicecomes, archiepiscopus Mediolan. constituerat, occupatam, & demùm Aegidio, Innocentij VI. Pp. legato traditam, recuperare niteretur: foederatae ciuitates, ingentes copias Vgolino Gonzaga Imperatore in agrum Insubrum, miserunt: rati Barnabam fratris Galeacij II. periculo adductum à Bononiensi agro trans Padum reuocari posse. Sed Barnabas Vgolinum, traiecto Pado, & Nouaria capta, magnam perturbationem Galeacij rebus afferentem, paribus belli artibus auertit. Infesto enim exercitu Mantuanorum fines ingressus, perruptóque Serrallio, quae est munitio ab amne Pado ad Mutinam perpetuis aggeribus suburbanum agrum complectens, Mantuano duce praesidio???ue nudatos adeò perculit, vt Vgolinus vel in ipso felici speratae ingentis Victoriae cursu, de imperio salute???ue ciuium suorum magnoperè sollicitus, pacem petere cogeretur, cognationem???ue nouo foedere confirmaret. Iouius in Galeacio. Boleslaus, Poloniae rex, Iagail antè dictus, genere Lituanus, vocato in societatem belli Alexandro fratruele suo, duce Lituaniae, arma conuertit in Prussiam. Perunt in exercitu eius fuisse ducenta millia pugnatorum. Fratres Tevtonici viribus & numero impares, ad communiendas vrbes & arces suas conuertuntur. Rex omnem terram Culmensem igne ac ferro vastauit. Interea fratres, exercitu octo millium expeditorum in Poloniam misso, immunita in regno (vt sunt ferè) omnia oppida diripiunt, munitiora expugnant, satis vbique prosperé. Quinque vrbes oppugnatione facta ceperunt. Crone monasterium, quod rex ipse incastellarat, expugnant, caeso cum multis locis praefecto: solo munitionem aequant. Interea rex in Prussia Culmensem vrbem expugnat, firmat???ue suo praesidio imposito: ecclesiam maiorem in castellum communit, per domos Canonicorum castra dispartitur. Magister autem, quantas potuit vires contrahens, regem in ea obsedit vrbe, multitudine sua laborantem: in???ue eam necessitatem breui perduxit, vt prior pacis faceret mentionem. Cranzius lib. 10. Vandaliae, cap. 39. CELERITATE SVMMA HOSTEM OPPRIMERE. Cùm David Achim regem Gethaeorum, patronum suum & hospitem, à quo exulans ciuitate Siceleg donatus fuerat, in expeditione contra Israëlitas sequeretur: interea Amalechitar, qui excursionibus Dauidicis mirum in modum infestabantur, captata occasione, Siceleg vrbem expugnant, igni comburunt, omnes omnium aetatum captiuos abducunt, & inter eos quoque duas Dauidis vxores, Achinoamam Iesraëlensem, & Abigailem viduam Nabalis Carmelitae. Dauid ab Achi dimissus, vbi vrbem vastatam intellexit, tanto dolore cum suis fuit confectus, vt iam & vires &: lacrymae deficerent; parum quoque aberat, quin à militibus suis lapidaretur. At consulto Domino per Abiatharem pontisicem, Amalechitas summa festinatione insecutus, Aegyptij cuiusdam serui ductu, quem in deserto aegrum ante triduum reliquerat quidam Amalechita, hostes incautos adortus, ad internecionem eos cecîdit, exceptis CCCC. qui camelis insidentes effugerunt: praedam???ue omnem cum vxoribus recepit. 1. Regum 30. Antigonvs Attalum & Alcetam duces Macedonum, in Pisidicis angustijs castrameta̅tes, clàm persequebatur. Elephantis clangorem edentibus, atque horrentibus, Antigonum aduentare senserunt. Solus enim hic eiusmodi belluarum apparatum circum se habebat. Alcetas, assumtis secum scutatis, operam dabat, vt asperam difficilem???; per montana viam occuparet. Antigonus omittens Alcetam, obliquatam aciem sub latera montium summa cum celeritate aduersus hostes ducens, eos de improuiso obruit, partim arma circumda̅tes, partim inermes: promissa???; salute ac vita, sine praelio victoriam adeptus est. Polyaen. lib. 4. Demetrivs misso ad Boeotos foeciali, bellum eis denunciabat. Foecialis quidem Orchomeni Boeotarchis epistolam belli nunciam reddidit. Postridie verò Demetrius in Chaeronea castra locauit. Perterruit Boeotos bellum simul annunciatum & praesens. Polyaen. lib. 4. Aristonymvm in Methymna Chares oppugnabat. Misit ad eum Memnon legationem, petens ne quid per vim Aristonymo faciat. Etenim esse sibi patrium amicum & hospitem, & sequenti nocte se cum omnibus militibus ibi affuturum. Chares legatis haec referentibus contemsit: quòd fieri non posse existimaret, vt exercitus tanto numero atque onere sequenti nocte in eum locum peruenire posset. Memnon quinque confectis itinere stadijs, milites ad mille & ducentos in naues imposuit; ijs???ue praeceptum dedit, vt cùm egressi ad arcem venissent, sublato igne signisicationem facerent, & hostes aggrederentur. His factis, adortio in tenebris praeter spem & expectationem accidit. Ignis verò sublatus, in fugam Charetem vertit. Polyaenus. Amage, vxor Medosacci regis Sarmatarum, qui Ponticam maritimam attingunt, videns maritum luxui deditum & crapulae ipsa plerunque iura dictabat, & praesidia regionis disponebat, atque hostium incursiones reprimebat, sinitimis???ue qui iniuria premerentur, auxilium ferebat: sic vt eius fama ac gloria per vniuersos Scythas celeberrima haberetur. Quo fiebat, vt etiam qui Tauricam incolebant Cherronesitae, multis damnis ab rege vicinorum Scytharum acceptis, societatem cum ea coniungere vellent. Illa primùm scripsit, mandans vt à Cherroneso abstineret. Cùm haec Scytha contemneret, illa viris centum & viginti assumtis, & animi & corporis viribus praestantissimis, vnicuique tres equos attribuit, incitato???ue cursu vna nocte & die mille & ducenta stadia confecit: & ex improuiso regiam adorta, omnes in ianuis constitutos occidit. Scythis, vt, in clandestino periculo perturbatis, & existimantibus multò plures accedere: Amage, quo ceperat impetu, in regiam Scytharum irruens, cognatis???ue & amicis, quos rex secum habebat, interfectis, Cherronesitis regionem tradidit: filio autem occisi regnum commisit, mandans vt iustè imperaret, & parentis exitum intuens, & à finitimis Graecis ac Barbaris abstineret. Polyaenus lib. 8. Timoleon, Corinthiorum dux, & Icetes, Leontinorum tyrannus vno eodem???ue tempore ab Adranitis Siculis, cùm factiones haberent, accersitierant. Timoleon, qui MCC. tantùm milites habebat, cùm Icetem castra ponere conspexisset: non refectis militibus hostes dispersos aggressus fudit, castra illorum cepit. Adranitae patefactis portis in Timoleontis partes concessêre: cum honore & stupore nunciantes, fuisse sacra vestibula templi in ipso articulo praelij sua sponte patefacta, visam dei Adriani, quem tota Sicilia religiosissimè colit, hastam, summa cuspide vibrare, faciémque eius largo sudore manare. Haec profectò non eam tantùm victoriam spoponderunt, verùm etiam res consequentes, quibus aperuit illud certamen fores. Etenim ciuitates missis, exemplò legatis coniunzerunt se Timoleonti. Plutarchus in Timoleonte. Datamem Pharnabazo substicutum Artoxerxes contra Aspim misit, qui Cataoniam tenebat, quae gens iacet supra Ciliciam, confinis Cappadociae. Datames etsi longè abetat ab his regionibus, & à maiore re abstrahebatur: tamen regis voluntati morem gerendum putauit. Itaque cum paucis, sed viris fortibus, nauem conscendit, existimans, id quod accidit, facilius se imprudentem parua manu oppressurum, quàm paratum, quamuis magno exercitu. Huc delatus, in Ciliciam egressus, inde dies noctes???ue iter faciens, Taurum transijt, eo???ue, quò studuerat, venit. Quaerit quibus locis sit: Aspis cognoscit haud longè abesse, profectum???ue eum venatum: quem dum speculatur, aduentus eius causa cognoscitur. Pisi das cum ijs, quos secum habebat, ad relistendum Aspis comparat. Id Datames vbi audiuit, [1850] arma capit, suos sequi iubet: ipse equo concitato, ad hostem vehitur: quem procul Aspis conspiciens ad se ferentem, pertimescit, atqu à conatu resistendi deterritus, sese dedit. Hunc Datames vinctum, ad regem ducendum tradit Mithridati. Haec dum geruntur, Artoxerxes reminiscens à quanto bello, ad quam paruam rem principem ducum misisset: seipsum reprehendit, & nuncium ad exercitum acrem misit, quòd nondum Datamen profectum putabat, qui diceret, ne ab exercitu discederet. Hic priusquam perueniret quò erat profectus, in itinere conuênit qui Aspim ducebant. Qua celeritate cùm magnam beneuolentiam regis Datames consecutus esset, non minorem inuidiam aulicorum excepit, quòd illum pluris quàm se omnes fieri videbant. Probus in Datame. Certior factus Alcibiades, Mindarum Spartiatem pergere cum tota classe in Hellespontum, & insequi Athenienses, maturauit ducibus Atheniensibus suppetias ire. Ac fortè fortuna in eo articulo aduenit octodecim nauibus, quò vtrinque classes vniuersae concurrerant circa Abydum: & confligentes altero cornu victrices, victae altero, in serum vsque, acrem trahebant pugnam. Aduentu suo contrariam vtrisque expectationem praebuit, vt erigerentur hostes, Athenienses terrore percellerentur. Moxsigno ex naue praetoria sublato, amicum se esse, magno impetu in victores & insectantes est Peloponnesios inuestus: fugatos in terram expulit, & tergis inhaerens fugientium, naues eorum concidit, peremit???; multos ex ijs qui conabantur enatare: quamuis Pharnabazus ijs terra subueniret, naues???ue eniteretur in litore seruare. Postremò captis de hoste triginta nauibus, suis receptis, trophaeum excitauêre. Plut. in Alcibiade. Alexander Philippi filius, ter decem stadijs continuo itinere confectis, antequam quietem caperet exercitus, cum hostibus conflixit, & eos vicit. Aelianus de Varia historia libro decimo. Bello Punico secundo consules facti sunt. M. Liuius & Cl. Nero. Hi partitis inter se copijs in prouincias proficiscuntur. Claudius in Salentinos aduersus Hannibalem, Liuius in Galliam contendit aduersus Asdrubalem, Barchinum, qui superatis Alpibus, ingentibus equitum peditum???ue copijs iungere se fratri properabat. Claudius non longè à Venusia habens castra, interceptis hostium literis, cùm Asdrubalem appropinquare cognouisset: sub legati custodia castris relictis, ipse cum parte exercitus magnis itineribus in Picenum profectus est, sexto???ue die Senam peruenit. Ibi consules ambo iunctis copijs propter Metaurum flumen Asdrubalem adorti, secundissimo praelio conflixerunt. At post victoriam tantam non minùs celeriter, quàm profectus erat, Venusiam Claudius repetijt: vt Hannibal priùs caesum cùm omnibus copijs fratrem, quàm profectum reuersumque in castra consulem Romanum sciret. Auctor vitae Hannibalis, & Frontinus libro primo, capite primo, & Valerius Max. lib. 7. cap. 4. M. Cato animaduertit in Hispania potiri se quodam oppido posse, si inopinantes inuaderet. Quatridui itaque iter biduo per confragosa & deserta emensus, nihil tale metuentes oppressit hostes. Militibus deinde suis causam tam facilis euentus requirentibus, dixit, Tum illos victoriam adeptos, cùm quatridui iter biduo atripuissent. Frontinus libro tertio, capite secundo. Idem respondit suis militibus Archidamus. T. Qvintivs Coss. victis acie Equis & Volscis, cùm Antium oppidum expugnare statuisset: ad concionem vocato exercitu, exposuit quàm id necessarium & facile esset, si non differretur, eo???ue impetu, quem exhortatio concitarat, aggressus est vrbem. Front. lib. 3. cap. 1. Hannibal Poenus, vt Flaminium consulem, qui in Hetruria erat, improuiso accessu opprimeret: per stagnantia Arni loca tres dies ac totidem noctès peruigil egit exercitum: irrupit???ue repentè in hostilem terram, tanta hostium consternatione, vt no̅ magis Cortonensis saltus & Thrasymeni obices iuuerint Punicam victoriam, quamuis ea parte illata, qua minimè expectabatur. Sab. lib. 10. cap. 6. L. Lvcvllvs aduersus Mithridatem & Tigranem, in Armenia apud Tigranocertam pugnaturus, cùm ipse non ampliùs quindecim millia armatorum haberet, hostis autem, innumerbilem multitudinem, sed inhabilem (Plut. X. peditum M. mille equitum habuisse ait: Tigranem CLM.) nondum ordinatam hostium aciem inuasit, atque ita protinùs dissipauit, vt ipsi quoque reges, abiectis insignibus, fugerint. Frontinus lib. 2. cap. 1. C. Ivl. Caesar Dictator, victo Pompeio in Asiam profectus, Domitium accepit à Pharnace Míthridatis filio fusum, ex Ponto cum paucis fugam cepisse: Pharnacem verò immodicè victoria vtentem Bithynia occupata & Cappadocia Armeniae minori appellatae imminere, omnes???ue illius orae reges & tetrarchas concitauisse. Igitur praelio fugatum Ponto summouit, exercitum???ue eius internecione deleuit. Huius pernicitatem & celeritatem consiictus Romam signisicans, ad amicum quendam Amintium scripsit tria verba: Veni, vidi, vici. Plut. in Caesare. Scipio successibus leuiorum praeliorum elatus, in Africa, relicto seorsum Afranio, seorsum etiam Iuba, qui castra exiguo inde interuallo habebant, institit super lacum praesidium munire prope vrbem Tapsagum, quò id omnibus ad pugnam arx & refugium foret. Dum in eo est, C. Ivl. Caesar loca saltuosa & impedita, incredibili celeritate transmisit; atque alios circumuasit, alios in frontem est adortus, quibus fusis fugatis???ue, occasione & impetu fortunae vsus est: quo momento Afranij castra cepit, momento Iuba sugiente Numidarum castra diripuit. Ita diei vnius exiguo spacio trinis potitus castris, caesis hostium millibus quinquaginta, ne quinquaginta quidem desiderauit de suis. Plutarchus in Caesare. Maximvs tyrannus Valentiniano II. bellum indixerat. Ea denunciatione Valentinianus exterritus, subitò Domninum ad eum Aquileia legauit, postulatum, vt foedus secum redintegraret. Maximus astutè consilium suum occultans, Domninum amicè complexus, insignibus muneribus onerauit: atque, impertito foedere, militarem etiam manum abeunti permisit, qua Valentinianus contra barbaros vteretur, Pannoniae finibus imminentes. Vbi verò eum à se itinere aliquor dierum digressum sensit: relicto in Gallia Victore silio, quem Augusti dignitate ornauerat, vniuersis cum copijs in Italiam iter intendit, custodibus praemissis, ne quis praeuertens aduentum suum Italiae nunciaret. Mox, postquam Domninum iam Alpes superasse audiuit: tum, quanta maxima potuit celeritate, ad Alpes Cottias properauit, ijs???ue sine impedimento traiectis, Aquileiam versus duxit, & fugiente Valentiniano, occupauit. Quo facto, confestim tota Italia ac subinde Africa in fidem eius se tradidit. Sigonius libro 9. Imp. occid. Cùm tempore Basilij Imp. Cretenses Agareni Peloponnesum praedatorijs nauigijs infestarent: Nicetas Oryphas classis praefectus paucis diebus in Peloponnesum delatus, ne insulam circumnauigare cogeretur, ea ipsa, qua primùm applicuit, nocte, per Corinthiacum Isthmum, operarum vsus multitudine, naues per continentem in alterius lateris mare transportauit: impositis???ue classiarijs, hostes subitò adortus caecîdit. Cedrenus. Orchanes Bithyniae princeps Constantinopolim occupare cupiebat. Andronicvs Iunior Imp. subita irruptione audita, delectis viginti nobilibus iuuenibus & XL. gregarijs militibus, adiuncto???ue Cantacuzeno Magno Domestico duce, hos terra mittit. Ipse cum tribus inermibus triremibus contra Barbarorum classem abit: qui cum vigintiquatuor nauibus ex Asiatico Propontidis sinu prope Rhegium appulerant, & praedatum alij aliò excurrerant, priusquam id agrestes resciscerent. Diluculo iam ferè, Magnus Domesticus cum equitibus septuaginta Barbaros dissipatos caecîdit, non secùs ac messores frumentum. Simul etiam Imperator quatuordecim naues hostiles cepit, custodibus earum caesis, reliquis fugatis. Sub auroram verò, cùm & Imperator in terram egressus esset, propemodum mille eorum interfecerunt, trecentos ceperunt, nullo Romanorum occiso. Gregoras libro 10. Caeso Childerico II. Francorum rege, & Theoderico ei succedente: Ebroinvs, magister equitum, à Childerico monasterio inclusus, illud egreditur, contra???ue Theodericum castrametatus, cùm per literas clàm veteres amicos consuleret, Quídnam consilij capiendum videretur? Illi perplexè duobus verbis responderunt: Memineris Fredegundis. Intellexit se hosti contemtui esse: ac in celeritate positam victoriam. Cum delectissimis igitur nocte iter ingressus, Isaram fl. transmisit, hostes???; oppressit. Aemilius lib. 1. Turci Claudiopolim obsidebant. Obsessi, nisi maturè auxilia mitterentur, deditionem se facturos minitabantur. Manvel Comnenus Imp. Graecorum, postridie summa celeritate ad eos contendit, incredibili patientia vigiliarum & laboris diurni nocturni???ue. Vt prope Claudiopolim ventum est, Barbari aduentu eius ex vexillis splendore armorum cognito, fugae se mandarunt, illo quàm longissimè persequente. Nicetas lib. 6. Baiazethes I. Turcorum tyrannus solers in prouidendis ac patiens in expecta̅dis rerum occasionibus, in negotijs exequendis tanta celeritate vtebatur, vt Hildrin, id est, coeli fulgur cognominaretur. Ijs naturae doribus adiutus, totam ferè Graeciam subegit. Iouius in vita eius. Absalon, Lundensis archiepiscopus, Canuti Danorum regis auspicijs contra numerosiss. Bogislai Sclauorum satrapae classem missus, citiùs ad hostem peruenit, quàm exijsse crederetur. Itaque cùm Bogislaus occidentales Sclauos in auxilium sibi aduentantes securè crederet, à paucis Danorum nauibus tam foedè victus est, vt ex quingentis nauibus, quinque ac triginta fuga elapsis, XIIX. depressis, re [1851] liquae omnes in Danorum potestatem venerint: tandem quoque Bogislaus ipse clientelae se Danicae tradiderit. Saxo libro decimosexto. Adelbertus Lucae Marchio, Hildebrando Comite in societatem ascito, occultè aduersus Lambertvm Imper. exercitum comparauit, scilicet ab vxore Berta, inquieti ingenij femina, regni cupiditate accensus. Lambertus autem, cùm per aliquot dies assiduis venationibus intentus, Adelbertum Bardonem montem cum diuersis & infirmis copijs superare cognouisset; ne tempus in acciendo maibre domo exercitu tereret, strenuos centum, quos secum in armis habebat, milites sumsit, ac properè aduersus hostem eduxit. Illi ex monte in campos ad Burgum sancti Domnini degressi, cibo ac potui largiùs indulserunt, ac quieti tradiderunt. Lambertus Placentia silentio noctis profestus, ac raptim agmine acto, alios immobiles, alios semisomnes, plerosque ad arma trepidantes oppressit. Hildebrando fuga elapso, Adelbertus in praesepio, cùm ibi fortè latitaret, est captus. Cui, cùm ad se deductus esset, Lambertus dixit: Nimirum Berta vxor tua diuino tum afflata spiritu fuit, cùm se scientia sua te ipsum aut regem, aut asinu̅ effectura̅ promisit. nam quia regem non potuit, asinum, ne mentiretur, esfecit. du̅ gni Italici. Gasto Foisseius, Galliae regis Ludouici XII. exercitus contra pontisicis Iulij II. copias, Bononiam obsidentes, imperator: repressis Heluctijs, quos pontifex exciuerat, nihil cunctandum ratus, vt Bononiam obsidione liberaret, nulla interposita quiete, quum nullam à milite vel durae hyemis, vel difficilium itinerum, vel pristinae defatigationis excusationem reciperet: eò magnis itineribus contendit, tanta celeritate incitatis ad festinandum omnibus copijs, vt neque viae militares admodum lutulentae, neque inflati amnes, neque longissimae noctes quicquam impedirent, quò minùs tormenta aenea, non modò legionibus in cursu, sed ipsis etiam equitibus aequarentur. Accidit autem id, quo nihil aetate nostra admirabilius in re bellica fortasse contigit, vt nihil prorsus sentientibus Hispanis interdiu, instructa???ue acie, viginti ampliùs cohortes, & sex mille equites, & magnum tormentorum & carrorum numerum trahens, Bononiam sit ingressus: quum Fabricius Columna & Petrus Nauarrus, vigilantissimi homines, tot saepe equitum turmis per agrum Transrhenanum emissis, nihil de eius aduentu vnquam praesensissent. Etenim Foisseius nuncios omnes & literas & totam denique sui famam incredibili celeritate praecurrerat. Iouius in Leone X. libro 2. Solymannus Turcarum Imper. anno 1534. Taurisium regiam Persarum vrbem occupauit. Inde in Mesopotamiam reuersurus, magnam à Persis cladem accepit. Tammas Persarum rex, comparatis copijs Taurisium repetit, ratus hostem Turcam vrbanis delicijs haerentem, repentina irruptione oppressum iri. Sed eo elapso, statuit eum omnino persequi Ibi praecipuus atque fortissimus satraparum Delimenthes se nouissimum agmen adepturum promisit, si sibi expeditorum & electorum ab se equitum tertia pars tribueretur. Eratis è Caramania oriundus, inter pugnacissimos tantam virium & animi magnitudinem in praelijs ostendere solitus, vt non temerè insanus ab inusitata temeritate Delis vocaretur, quod nomen hodie apud Turcas strenuissimis & vitae contemtoribus imponitur. Nec mora, tenuit ille confestim nota indigenis viarum compendia, incredibili festinandi celeritate adhibita. Quum non plus vnius diei itinere ab hostibus abesset, certior factus Turcas ad Bethlim iuxta radices Tauri montis fessos itinere timore???ue omni vacuos, considere: deligit obscurissimam noctem, multa???ue etiam pluuia impeditam, hostes adoritur, custodem Bcthlinae arcis monens, vt & ille signo accepto ab arce descendens, diuersum in hostium castra impetum faceret. Tanta autem fuit atque adeò felix temeritas Delimenthis, vt ipso ingruente consopiti & nihil tale timentes Turcae vndique opprimerentur, ingens???ue eorum caedes fieret, & ipsis penè Bassis ad insternendos & conscendendos equos spacium eriperetur, nec in tenebris summi???ue periculi tumultu praetoriani pedites sclopettos expedirent, & curulia tormenta caperentur. Ferunt nusquam Turcis maius incommodum, vel cruentissima acie fuisse illatum: quandoquidem amissis tormentis atque tentorijs, omnibus???ue spoliati castrensibus vasis & impedimentis, supra dimidiam partem equorum amiserunt. Incidit ea clades Turcis ad tertium Idus Octobris, qui dies ingenti Persarum omnium laetitia postea celebratus est, quum Delimenthes onustus spolijs, & cruentam clauam, qua ea nocte mactandis hostibus plurimum vsus fuerat, elata dextra ostentans, ad Tammasum redijsset. Iouius lib. 3. Hist. Tanta fuit in Caesariano milite duce???ue Borbonio ad occupandam Romam celeritas, in superandis praealtis fluminibus conficiendo???ue itinere, vel per imbres maximè lutulento, vt aliquanto citiùs quàm opinione hominum expectari possent, ad moenia Vaticana peruenerint. Iouius in Pomp. Columna. Cl. Gvisivs rigente hyeme, educto exercitu, ea specie, quasi ad Fanum Quintini paulò antè à Philippo Caroli Caesaris F. captum recuperandum tenderet: de improuiso conuersis itineribus, Caletum versus iter arripuit. Acceperat enim per exploratores, non satis firmo praesidio Caletum ab Anglis teneri. Quamobrem obseruata aestus maris reciprocatione, terra marique oppugnationem aggressus, oppidum munitissimum, & per ducentos annos ab Anglis possessum & defensum, cepit ac diripuit, anno à Christo nato MDLIIX. tertio Non. Ianuarij. Sabellicus supplemen. libro 29. MORA HOSTEM ATTERERE, FRANGERE. Iphicrates, si contra tyrones & inexercitatos aciem instrueret, habens exercitatos milites, non continuò pugnam, faciebat, sed stando tempus consumens, hostes lassabat, minus ad laborem assuetos: atque tum demùm impetum faciebat. Sin cum praeexercitatis conflicturus esset, habens tyrones, statim pugnam inibat, & primum suorum impetum tempestiuè adhibebat. Polyaenus lib. 3. Philippvs ad Chaeroneam, memor sibi esse militem longo vsu duratum, Atheniensibus acrem quidem, sed inexercitatu̅, & impetu tantùm violentum, ex industria praelium traxit: mox???ue languentibus iam Atheniensibus concitatiùs intulit signa, & ipsos caecîdit. Front. lib. 2. cap. 1. Q. Fab. Maximvs non ignarus Gallos & Samnites primo impetu praeualere, suorum autem infatigabiles spiritus, inter moras decertandi etiam incalescere: imperauit militibus, vt contenti essent primo congressu sustinere, vt hostem mora fatigarent. Quod vbi successit, admoto etiam subsidio suis, in prima acie vniuersis viribus oppressum fudit hostem. Ibidem. L. Lvcvllvs mora Mithridatem, Ponti regem, attriuit. Plutarchus in Lucullo. Fridericvs Aragonius, Siciliae rex, cùm in singula momenta expectaret, vt Robertus Neapolitanus rex hostis in Siciliam descenderet, neque plus exploratum haberet, quo in loco defensionem esset facturus, quàm vtrum viribus ei par esse posset: Drepanitanos quosdam ciues coëgit, clàm nuncios obsides???ue ad Robertum mittere, hortantes eum, vt Drepanum primò descendere vellet, affirmantes, si ea potitus esset vrbe, nullo eum labore insula tota potiturum. Quibus cùm Robertus crederet, & diu eum verbis Drepanitani traxissent, quia vrbs natura manu???ue munita erat, & praeterea praesidium in ea validum Fridericus imposuerat: quanquam inuitus imminente hyeme Robertus pacem inire cum Friderico coactus est, atque obsides reddere: quia amissa aestate, nihil erat quod per hyemem illic sperare posset. Fulgosus libro septimo, capite quarto. Petrvs Tarraconensis rex, Siciliae regnum occuparat. Carolus Andegauensis ad illud recuperandum ingentes adduxerat copias. Quibus cùm sese imparem esse videret Petrus, astu procellam procul auertit: & quamuis grauis esset aetate, Carolum, magno & ipsum natu, ad certamen per caduceatorem prouocauit: Si vir, si Dux, si Rex esset, congrederetur. immunem malorum par esse Siciliam praestari: vt ea salua, florens, incolumis, victorem sequeretur: neu euerteretur, de cuius intergrae possessione ageretur. Id verò mirum in modum auditu iucundum Franco accidit. Placuit vt equitibus vterque centenis inter se decertarent: vtri alae Deus victoriam daret, eius, res de qua agitur, praemium esset. De his conditionibus nulla controuersia orta: de loco ambigitur, vbi dimicetur. In Siciliam, quae tota praesidijs classibus???ue Tarraconensibus teneretur, non committent se centum equites Franci, rex???ue Carolus. Petrus Italiam continentem sibi meritò suspectam dicit, quòd in ea propè tota non minùs valeat Carolus, quàm in ea parte Franciae, quae nullum agnoscit Imperium Regémve, nisi Francum. Anglum vtique neutri contra alterum asfuturum: Burdegametu campis ante vrbem eam patentibus posse. Die certamini constituta, Carolus cum ala centenaria praestò affuit: Burdegalae sese suos???ue in armis ostendit. Petrus nullus comparuit, nullus Tarraconensis sese ostendit. Consecutus erat id quod animo proposuerat: praesentem tempestatem deuitarat: auerterat Francorum vires ab ipso freto, à vestibulo propè ingressu???ue ac limine Siciliae. Dimissus semel exerci [1852] tus, non facilè rursus cogetur: nunquam idem impetus ardor???ue renascetur. Francus ad seram vsque noctem loco constituto in armis stetit. Sunt qui scribant, Petrum, vt ignauiae periurij???ue notam effugeret: quia iurauerat, se venturum, priuati hominis cultu vno omnino comite per dispositos equos Praetorem adiuisse, se???ue illi confessum, ac excusatione detracti certaminis ea vsum, quòd Francus Rex cum exercitu iusto appropinquare diceretur: nec sibi aequa conditione centum equitibus aduersus omnes Francorum copias certamen futurum, propiora???ue Carolo Francorum auxilia, quàm sibi Tarraconensium. Pari???ue celeritate Tarraconem redijsse: cùm, id quod praeterea captauerat, se absente, eius Praefecti in Italia res gessissent. Aemilius libro septimo. TEMPVS PVGNAE OPPORTVNVM ELIGERE, quod hosti sitimportunum. Consule Tit. Securitatem hosti inijcere simulatione abitus, quietis, loci, &c. quatenus actiones omnes in tempore fiunt, fol. 1858. Thebani, duce Epaminunda, cùm ad vrbem Spartam accessissent: Spartanos vel in acie pugnam facere hortabantur, vel confiteri, se in feriores esse hostibus. Spartani responsum dedêre, Se de summa rerum bello decernere velle, cùm tempus opportunum nacti fuissent. Hostes ergo vastata Laconia, collecta???ue spoliorum innumerabili copia, reuersi sunt in Arcadiam. Diod lib. 15. Romani, si ipsi bellum inferrent, pugnae diem eligere poterant faustum aliquem. At cùm exciperent, nullus obstabat dies, quo minùs vel salutem suam, vel publicam defenderent dignitatem. Macrob. libro 1. Satur. capite 16. & Gellius libro quinto, capite 17. Boeorix, Cimbrorum rex, cu̅ paucis ad castra prouectus, lacessiuit C. Marivm, vt die & loco praesinito prodiret, & de solo dimicaret. Cùm Marius respondisset, Non esse moris Romani, vt pugnae committendae mutuarentur ab hostibus consilium, id Cimbris tamen se largiturum: diem statuerunt ab illo tertium, locum & campum apud Vercellas: qui Romanorum equitatui opportunus erat, atque ad illorum explicandam multitudinem accommodatus. Praestitutam diem obierunt, acies???ue infestas vtrinque instruxerunt. Plutarchus in Mario. Ariouistus, Germanorum rex, cum magna manu in Galliam irruperat. Germanos vaticinia percellebant fatiloquarum mulierum, quae amnium vorticibus inspectis, riuorum???ue gyris & strepitibus notatis, futura praecinebant. Haec signa conferre antè, quàm illuxisset noua luna vetabant. Quibus nunciatis. C. Ivl. Caesar cùm quiescere cerneret Germanos, optimum factu ratus est, vt cum torpentibus potiùs confligeret, quàm illorum expectans tempora, desidéret. Itaque munimentis eorum & tumulis oppugnandis, quibus consederant, lacessiuit irritauit???ue eos, vt cum furore ad dimicandum descenderent. Fusos ingenti strage triginta septem millia quingentos passus vsque ad Rhenum insecutus, campum cadaueribus & spolijs totum compleuit. Ariouistus percepta fuga Rhenum cum paucis traiecit. Cecidisse dicuntur octoginta millia. Plutarchus in Caesare. HOSTES IMPERATOS AGGREDI. Ex Titulo Securitatem hosti inijcere, huc non pauca exempla transferri possunt, fol. 1855. Dormientes, Corpora cvrantes, Convivantes. Rhesus haud alienus à Priami amicitia, pacta mercede cum magnis Thracum copijs aduentabat. Is incidente iam vespere paulisper moratus apud Oën insulam, quae ante positam ciuitatem continenti eius adiungitur: secundam circiter vigiliam ingressus Troianos campos, explicitis???ue tentorijs, ibidem operiebatur. Quod vbi Diomedes atque Vlysses, vigilias in ea parte curantes, procul animaduertere, rati Troianos à Priamo exploratum missos, arreptis armis, mox presso gradu circumspicientes omnia, pergunt ad eum locum. Tu̅ factgatis ex itinere custodibus, & ob id somno pressis, illi interiùs progressi, in ipsis tentorijs regem interfecerunt. Dein nihil vltrà audendum rati, currum eius & cum egregijs insignibus equos ad naues duxerunt. Dictys. Erythraei Milesiorum socij, bello, quod Neaerae causa Milesij contra Naxios gessêre, praetorem habebant Diognetum. Is cùm arcem, quae eius fidei concredita erat, oppositam Naxiorum oppido teneret, natura & opere munitam, magnam praedam abegerat à Naxijs, feminas???ue ingenuas & puellas ceperat. Vnam ex ijs amabat Polycritam, eam???ue non pro captiua, sed pro vxore habebat. In expeditione cùm solenne Milesijs superuenisset, omnibus ad pocula & epulas conuersis, rogauit Diognetum Polycrita, Licerétne partem bellariorum mittere fratribus? Annuente eo & iubente, libellum plumbeum placentae includit, mandat???ue per nuncium fratribus, quae misisset, ea vt ipsi per se comederent. Qui cùm plumbum reperissent, & scripturam legissent Polycritae, ea nocte hostes somno vino???; sepultos oppressêre. Plutarchus de Virt. mul. M. Fabivs, ab Ausonibus captus, in Sidicinorum vrbe Cales ruptis vinculis ex muro hostium se reste dimisit. Is ad M. Valer. Coruini consulis praesentiam constitutus, auctor illi fuit, vt Calenos vino & epulis festo die sopitos, repentè adoriretur. Quo facto, haud maiore est certamine oppidum captu̅; quàm Caleni acie fuissent nuper victi. Calibus captis ac direptis, consul Romam redijt, Calenum???; triumphum egit. Sabellicus lib. 4. Ennead. 4. M. Marcellvs, cùm Syracusanum quendam Sosistratum ad proditionem sollicitasset: ex eo cognouit remissiores custodias fore die festo, quo Epicydes praebiturus esset epulum. Insidiatus igitur hilaritati, & quae eam sequebatur socordiae, munimenta conscendit: vigilibus???ue caesis, aperuit exercitui Romano vrbem nobilibus victorijs claram. Frontinus libro tertio, capite tertio. Gothi & Taifali, qui Istro transmisso, in Thraciam penetrauerant, occupatis oppidorum agris, tanta cum insolentia vagabantur, vt nemo eis ex praesidijs occurrere auderet. Hos perdendi Theodosio Magno, ad Imperij societatem à Gratiano euecto, talis oblata occasio est. Erat apud eum Modares, regio apud Scythas sanguine ortus, sed propter fidelem nauatam Romanis operam imperio ab eis militari ornatus. Hic cùm, imprudentibus Gothis, magnam militum manum in colle quodam haberet, atque hostes in campis temulentos ac propè securos iacére pee exploratores didicisset, ex improuiso cum suis descendit, atque imparatos adortus, plerosque aut vulneribus aut morte affecit. Viris autem deletis, in mulieres & pueros impetus factus. plaustrorum quatuor millia capta. ex quo quantus aut captiuorum, aut caesorum fuerit numerus, conijci potest. Ita Theodosius eodem tempore Orientem & accepit, & conseruauit. Sigonius libro octauo Imp. occid. Christiani Ptolemaidem obsidentes, tanta fame pressi sunt. vt etiam ab hoste annonam peterent. Saladinvs bene gerendae rei opportunitatem nactus, castra rerum omnium copia referta sine vllo custode dimisit. Ad quae diripienda cùm passim nullo seruato ordine Christiani accurrissent: Saladinus rediens, multos incautos & nil tale opinantes oppressit. Non deseruêre tamen tam grauem & diutinam obsidionem Christiani, licèt ad caetera mala, dysenteria quoque in castris laboratum sit. Platina. Sub Scotorum rege Dauide noue̅ni, regnum à gubernatoribus duobus regebatur. Eduardus Baliolus, Ioannis regis F. ope Eduardi III. Angli regnum repetebat, sex millibus Anglorum datis, etsi Eduardi soror Dauidi nupta esset. Ad Duplyn vicum, haud procul ab Erna fluuio, Scoti consederant, paucitatem hostium contemnentes. Eduardus intempesta nocte castris milite educit, ac per occultissimos tramites ad terga hostium circumducit. nam ibi, cùm in alijs partibus negligentes stationes essent, nullas esse per speculatores suos cognouerat. Ernam fluuium per vadum, quod Andreas quidam, Tulibart cognomento, insixo palo eis ostenderat, transeunt in media castra, ad praetorium penetrant, Donaldum ducem dormientem confodiunt: caeteros in tenebris, ignaros à quibus caederentur, nisi quòd fascia alba brachium Angli induerant, vt à se inuicem internoscerentur, ingenti clade affecerunt, cùm nec deditis nec ampliss. lytra affere̅tibus parcerent. Strages igitur maxima, ac qualis nunquam antea, cùm vulgo tum nobilibus, supra quàm dici potest illata est. Pauci, qui manus fessas euaserant, conglobantes se sine duce, sine ordine, iterum foedisssimè ab hostibus sanguine hostili conspersis caedibus???ue rabidis trucidati fuêre. Pauci admodum [1853] fuga seruati sunt. Caesa fuêre nobilium tria millia: reliqui ex plebe sine numtro. H. Boëthius lib. 15. Fridericus II. Imp. Parmam biennio iam obsessam fame domare instituerat. Sagittarij Germani & Saraceni in magnum coacti numerum, ad Parmae portas fossas???ue conglobati, congredi ausos, aut stantes in propugnaculis quamplurimos vulnerabant. Tum Gregoras Montelongus Pontificis legatus, & Philippus Vicedominus Lombardorum praesidio praefectus, structis in vrbe ordinibus, quanta maximè possunt celeritate erumpunt, vrbem Victoriam ex improuiso adoriuntur. Viam, quae à castris in vrbem recta lata???ue ducebat, otiosi milites Friderici inermes deambulando compleuerant. Fridericus ipre, scortorum gregi per nemora collusurus intererat. Ortus à sagitarijs ad prima eruptionis signa clamor, in viam subitò portam???ue relatus: inermes visendi studio se conculcantes, hostem aduentare conspicati, dum arma arripere properant, portam reliquêre hostibus apertam. Fridericus fugiens praeter dedecus & ignominiam, aurea quoque & argentea, ac penè maiora quàm imperatoria perdidit ornamenta: in quîs corona fuit mirabilis preciosissima???ue iaspidum ornatu, quam pondere ac forma maiorem, quàm quae capitis Imperatorij gestamen sit, ad diuitiarum (quas maximas possedit) ostentationem in cubili semper habebat. Victores, Victoriae vrbem solo aequarunt: nulla re magis alia damnandi, quàm quòd in humani sanguinis, non magis barbari quàm Italici effusione, modum excessêre. Cranzius libro octauo Saxoniae, capite 14. Giselbertus Lotharingiae Dux & Eberhardus Comes contra Othonem I. Caesarem conspirauerant, eum???ue Brisacum obsidentem inuadere statuerant: superato???ue Rheno praedas agebant. Superueniunt Vto Hermanni Sueuorum Ducis frater, & Conradus Sapiens, in auxilium regis: qui vestigia hostium legebant, occasionem insidiarum captantes. Obuius illis sit sacerdos, cui Lotharingi iumentum, quod vnicum habebat, abstulerant: & interrogatus de Comite & Duce, eos dimissis trans Rhenum cum praeda militibus in villa proxima corpora curare respondit. Vto hoc indicio illis improuisus superuenit. Eberhardus occiditur. Giselbertus cum equo Rhenum tranare volens, flumine abreptu s perijt. Sic minimo labore victoria parta maxima. Otho dum sacra adit, nuncium de victoria accipit: statim???; equo desiliens, in genua prouolutus, Deo gratias egit, & cum vniuerso comitatu suo ad templum properauit. Cranzius lib. 3. Saxoniae, capite 19. Lvdos spectantes, concionates. Feriantem aliquando Caesaris equitatum in Africa (nam fortè Afer quidam saltationem ostentabat, simul???ue ad miraculum vsque canebat tibia: quo oblectati milites, considebant, atque equos commiserant pueris) circunfusi repentè Pompeiani, duce Scipione, partim obtruncarunt, partim effusè ad castra fugientibus Iulianis vno agmine irruperunt. Quòd ni Caesar ipse, vna???ue Asinius Pollio suppetias ferentes extra vallum fugam repressissent, transactum erat bellum. Plutarch. in Caesare. Caroli V. Caesaris in regno Neapolitano copiae contra Philippum Autiam, Andreae Auriae Gallicae classis praefecti legatum, profecturae, ad insulam Capreas contenderunt, atque ibi iuxta fontes ex iucundiore mora largiùs epulati, Consaluo etiam Barectae Lusitano cucullato, qui religiosae solitudinis causa illis in rupibus tugurium condiderat, concionanti aures praebuerunt. Dum prolixè atque inflammatè Barecta concionaretur, Biordus Agnesius Neapolitanus non tam Gallicae factioni addictus, quàm Hispanorum arrogantiae infensus, in aduersum insulae litus se demisit, & veloci vectus nauicula ad Philippum aduolauit, primus???; certum nuncium tulit de numero apparatu???; & ducibus Caesarianae classis. Qua occasione Philippus vsus, nobilem à Caesarianis victoriam reportauit. Iouius libro 25. Hist. ACIEI INSTRVCTIONE HOSTEM SVSTINERE. Confer cum hoc Titulum, Loci opportunitate hostem includere, vel sustinere, f. 1843. Hîc Locati, illic Loci habetur ratio. Item Tit. Militum dispositio & ordines, quatenus dispositione apta hostes superantur. Nestor apud Homerum Iliad. [Greek words]. debellandi cum Troianis modum enarratutus. [Greek words] suadet Agamemnoni, vt delectu habito aciem instruat, & in ordines certos segreget, per nationes, tribus atq; classes: [Greek words] Lacedaemonii patria disciplina traditum habebant, ne hostes cupidiùs vrgerent, & prouidentiùs curatent, ne turbarentur ordines, quàm vt fugientes caederent. Paulanias in Messenicis. Iidem, duce Agide Arcades bello aggressi, aciem suam dilatarunt, quò in hostilem aciem omni ex parte frontem obuerterent. Aratus Sicyonius, qui medium agmen Agidi oppositus tuebatur, re ita cum Arcadibus composita, cum sua manu fugam simulat. Ea fugae specie acies in lunae modum curuata est. Agis fugientes vrget, & Spartani à cornibus vtrinque imperatorem suum cupidiùs secuti, à Mantinensibus densa incinguntur corona, & nobili illa clade ad Mantineam affliguntur. Pausanias in Arcadicis. Pavsanias rex Spartanorum prudenti cornuum permutatione cum Atheniensibus ad Plataeas vicit Persas. Plutarchus in Atistide. Pammenes Thebanus, conspesta Perrarum acie, quae robustissimas copias in dextro cornu collocatas habebat, simili ratione & ipse suos ordinauit, omnem???ue equitatum, & fortissimum quemque peditum, in dextro cornu, infirmissimos autem contra fortissimos hostium posuit: praecepit???ue vt ad primum impetum eorum sibi fuga consulerent, & in syluestria confragosa???ue loca se reciperent. Ita frustrato robore exercitus, ipse optima parte virium suarum, dextro cornu totam circuiuit aciem hostium, & euertit. Frontinus libro secundo, capite tertio. Phormio cum nauibus triginta soluens aduersus hostium naues quinquaginta, suas in quinarios ordines disposuit, & in aciem aduersariarum ipsas rectis ordinibus duxit. Aduersarijs verò ob nimiam alacritatem dispersis, ac velocisssimis triremibus à longo caeteras relinquentibus, Phormio intellecta distractione ipsarum, conuertens suam Pentanaiam, in appropinquantes sibi triremes impetum facit: atque his submersis aduersus alias nauigauit. Caetetis triremium praefectis haec eadem facientibus, hostes fugam dederunt. Polyaenus libro tertio. Castronivs Lacedaemonius, cùm in auxilium Aegyptijs aduersus Persas venisset, & sciret firmiorem esse Graecum militem, magis???ue à Persis timeri: commutatis armis Graecos in prima posuit acie. & cùm illi aequo marte pugnarent, submisit Aegyptiorum manum. Persae cùm Graecis, quos Aegyptios opinabantur, restitissent: superueniente multitudine, quam vt Graecorum expauerant, cesserunt. Frontinus lib. 2. cap. 3. At Polyaenus lib. 1. Gastronem vocat. Epaminondas aduersus Lacedaemonios pugnaturus, cùm vtraque acies solum expectaret confligendi signum, ipse ante aciem magnum equorum numerum excurrere iussit, ita vt concitato ingenti puluere, hostium conspectus adimeretur. Per id tempus in acie sua, ordines immutauit, ita vt cùm postea confligeretur, ipse à tergo in hostes, qi id minimè aduerterant, impetum faceret, quae res ei victoriam facillimè peperit. Plutarchus. Philippvs Macedonum rex aduersus Illyrios gerens bellum, vt animaduertit frontem hostium stipatam electis à toto exercitu viris, latera autem infirmiora: fortissimis suorum in dextro cornu collocatis, finistrum latus hostium inuasit: turbata???ue acie tota, victoriam obtinuit. Fulgosus libro septimo, capite tertio. Idem Chaeroneae cùm sciret Athenienses esse celeres & inexercitatos, Macedones autem frequenti vsu exercitatos: in longum acie producta, continuò perturbauit Athenienses, & faciles ad capiendum reddidit, Polyaenus lib. 4. Alexander ad Arbela postremam pugnam cum Dario committebat. Non exiguus Persarum numerus circumibat, & Macedonum iumenta diripiebat. Parmenion hortabatur Alexandrum, vt iumentis opem ferret. Qui, Nequaquam, inquit, phalanx est dissoluenda, sed cum hostibus ipsis praelium faciendum. Nam si victi fuerimus, non indigebimus ampliùs iumentis: sin euaserimus victores, non solùm nostra, verumetiam hostium obtinebimus. Polyaenus libro quarto, & Frontinus libro secundo, capite tertio. Eodem praelio Darius rex medium praelij faciendi spacium tribulis resperrerat. Id conspicatus Macedo, dextrum cornu ducens, rectà iussit sequi, vt circumiret locum tribulis constratum. Persa contrà suos educere ad laeuam conatus, equitatum quem certis ordinibus continebat, distraxit, atq; cum distractis impressionem fecit. Alexander similiter & Parmenion à laeuo cornu tribulos declinarunt, & hostes fugam dare coëgerunt. Polyaenus. Idem in pugna aduersus Porum, partem equitatus in dextro cornu separatim constituit, reliquum in campo reflexo. [1854] Phalangem autem & elephantos in cornu sinistro collocauit. Porus multis elephantis oppositis, ipse à partesinistra in principe fuit elephanto. Reliquos autem elephantos ex interuallo quinquagenûm pedum vsque ad cornu dexterum ordinauit. Spacium verò relictum inter belluas, pedestribus militibus repleuit, ita vt ingentis cuiusdam muri imaginem referrent elephanti turribus similes, pedites verò parietibus inter turres intetiectis. Hîc Alexander mandans, vt pedestres copiae eos inuaderent: ipse in equitatum vehementiorem impetum dedit, volens superare hostium capita. His animaduersis, Porus contrà suis praeceptum dedit. At bestiae non euadentes, multis in locis ordinem interrumpebant. Macedonibus laceras partes aggredientibus, cogebatur se conuertere, & cominus pugnam facere. Interim equites Alexandri circumuenientes à tergo, in vnum Indos cogunt, perfectissimam???ue victoriam consequuntur. Polyaenus lib. 4. Carthaginenses cum rotundis nauibus atque triremibus in Siciliam nauigabant. Dionysius re cognita, in finitas naues eis obuiam duxit. Carthaginenses classem conspicati, turbinatas quidem naues in ambitu quodam & circuitu alteram ab altera satis magno interuallo constituerunt, & in harum medium triremes collegerunt: magno???ue virorum numero in onerarias imposito, se ab impetu hostium defenderunt, per???; relicta interualla cùm triremibus enauigarunt: & in Dionysij, naues incursione facta, partim eas submerserunt, partim armamenta earum planè contriuerunt, & ad nihilum redegerunt. Polyaenus lib. 6. Artoxerxes aduersus Graecos Cyro militantes, qui Persidem intrauerant, cùm multitudine superaret, latiùs quàm hostes acie instructa, in fronte equitem, leuem???ue armaturam in cornibus collocauit: atq; ita ex industria lentiùs procedente media acie, copias hostium cinxit, cecidit???; Frontinus libro secundo, capitetertio. Pyrrhvs rex pro Tarentinis apud Asculum, secundùm Homericum versum, quo pessimi in medium recipiuntur, dextro cornu Samnitas Epirotas???ue, sinistro Brutios atque Lucanos cum Salentinis, in media acie Terentinos collocauit, equitatum & elephantos subsidijs esse iussit. Contrà Coss. aptissimè diuisis in cornua equitibus, legiones in prima acie & in subsidijs collocarunt, & his immiscuerunt auxilia. Vtrinque XL. millia constat fuisse. Pyrrhidimidia pars exercitus amissa, apud Rom. quinque millia desiderata sunt. Frontinus. Hannibal ad Cannas pugnaturus, quod roboris in exercitu esset, ac fortissimos quosque in cornibus locauit: mediam aciem turba repleuit ignauissimorum. Eo vsus est longè ante reliquam aciem prominente cuneo. Edictum praestantissimis erat, vbi hos impulissent Romani, ac pedem referentibus instantes, vacuo medio & sinum dante in mediam aciem irruissent, vt properè reductis alijs transuersos inuaderent, & circunfusi claudere̅t à tergo. Id quod potissimùm tantae fuit stragis causa. Vt enim media acies pedem retulit, atq; incurrentes excepit Romanos, & figuram Hannibalis acies ad modum lunae commutauit, delectorum???ue ductores alis circunductis adorti auersos sunt, cunctos, qui antequam coirent hostium cornua non receperunt se, circumuentos caeciderunt, contrucidauerunt???; Plut. in Fabio. Idem aduersus Scipionem, in Africa, cùm haberet exercitum ex Poenis & auxiliaribus, quorum pars non solùm ex diuesis partibus, sed etiam ex Italicis constabat: post elephantos LXXX. qui in prima fronte positi hostium turbarent aciem, auxiliares Gallos & Ligures & Baleares Mauros???ue posuit, vt non fugere possent, Poenis à tergo stantibus: & hostem oppositi si non infestarent, at certè fatigarent. Tum suis & Macedonibus (qui iam fessos Romanos integri exciperent) in summa acie collocatis, nouissimos Italicos eos constituit, quorum & timebat fidem, & segnitiem verebatur: quoniam plerosque eorum ab Italia inuitos extraxerat. P. Scipio Africanus aduersus hanc formam robus legionis triplici acie in fronte ordinatum, per hastatos & principes & triarios opposuit: nec continuas construxit cohortes, sed manipulis inter se distantibus spacium dedit, per quod elephanti ab hostibus acti, facilè transmitti sine pertutbationè ordinum possent: ea ipsa interualla expeditis velitibus impleut, ne interluceret acies: dato eis praecepto, vt ad impedimentum elephantorum, vel retrò vel in latera concederent. Equitatum deinde in cornua diuisit: & dextro Romanis equitibus Laelium, sinistro Numidis Masinissam praeposuit. Quae tam prudens ordinatio, non dubiae causa victoriae fuit. Frontinus. Xanthippvs Lacedaemonius in Africa aduersus M. Attilium Regulum leuem armaturam in prima acie collocauit, in subsidio autem roburexercitus: praecepit???; auxiliaribus, vt emissis telis cederent hosti: & cùm se intra suorum ordines recepissent, confestim in latera discurrerent, & à cornibus rursus erumperent, exceptum???; iam hostem à robustioribus, & ipsi circumirent. Frontinus lib. 2. cap. 3. Sertorivs idem in Hispania aduersus Pompeium fecit. Frontinus lib. 2. cap. 3. Cn. Scipio in Hispania aduersus Hannonem ad oppidum Indibile, cùm animaduertisset Punicam aciem ita directam, vt indextro cornu Hispani constituerentur, robustus quidem miles, sed qui alienum negotium ageret, in sinistro autem Afriminùs viribus firmi, sed animi constantioris: reducto sinistro latere suorum, dextro cornu, quod validissimis militibus extruxerat, obliqua acie cum hoste conflixit. Deinde fusis fugatis???ue Afris, Hispanos (qui in recessu spectantium more steterant) facilè in deditionem compulit. Frontinus libro secundo, capite tertio. Scipio Aemilianus ad Numantiam, omnibus non cohortibus tantùm, sed centurijs, sagittarios & funditores interposuit. Frontinus lib. 4. cap. 7. Idem aduersus Hasdrubalem ducem Poenorum in Hispania bellum gerens, ita per continuos dies ordinatum produxit exercitum, vt media acies fortissimis fundatetur. Sed cùm hostes quoque eadem ratione assiduè ordinati procederent: Scipio eo die quo statuerat decernere, commutauit instructionis ordinem: & firmissimos, id est, legionarios in cornibus collocauit, ac leuem armaturam in media acie, sed retractam. Ita cornibus, quibus ipse praeualebat, infirmissimas hostium partes lunata acie aggressus, facilè fudit. Frontinus libro secundo, capite tertio. Metellvs in Hispania, eo praelio, quo Hirculeium deuicit, cùm comperisset cohortes eius, quae validissimae vocabantur, in media acie locatas: ipse mediam suorum aciem reduxit, ne ea parte antè cum hoste confligeret, quàm cornibus confligatis medios vndique circumuenisset. Frontinus libro secundo, capite tertio. Livivs Salínator & Cl. Nero, cùm Hasdrubal bello Punico secundo decertandi necessitatem euitans, in colle confragoso post vineas aciem direxisset: ipsi deductis in latera viribus, vacua fronte ex vtraque parte circumuenerunt eum: atque ita aggressi superauerunt. Ibidem. Eo praelio, quo de regno Macedonico Romani cum Perseo decertarunt, videns L. Pavlvs consul Romanos in fuga̅ pronos, quòd phalangem Macedonicam hastarum strue instar valli ingruentem vndiq: sustinere & perfringere non possent, conscidit paludamentum suum. Quia verò loco inaequali non seruabat ob longitudinem suam acies confertam testudinem, aduertit???; Paulus multis locis interruptam Macedonum phalangem esse, ac multa aperuisse interualla; vt fieri in magnis exercitibus solet, varijs pugnantium impressionibus hinc impulsam, hinc instantem: properè aduolans dissolutis ordinibus imperat, quà data interualla essent, & hiabat hostium acies, vt insinuarent se, & pugnarent: non vno loco cum cunctis, verùm cateruatim multa praelia & confusa sererent. Ea vbi Paulus duces, duces docuerunt milites, vt primùm subierunt & penetrauerunt ordines illorum, hinc in nuda latera Macedonum incurrentes, illinc à tergo eos circumuenientes, vis & opus commune diuisa phalange est dissolutum, & Romani victores extitêre. Plutarchus in Aemilio. Apud Vercellas contra Cimbros C. Marivs & Luctatius Catvlvs dimicare parabant. Habebat Catulus sub signis XX. millia trecentos milites. Mario parebant XXXII. millia: qui in cornua distributi, mediam aciem, quam obtinebat Catulus, complectebantur. Marium autem ferunt alis sperantem se & cornibus in phalangem hostium incursurum, quò propria suorum militum victoria, atque exors Catulus praelij foret, neque congrederetur cum hostibus, vt in prominentibus solet frontibus & cornibus productis, media acie sinum faciente, ad eum modum digessisse exercitus. Perinde Catulum quoque ipsum in his se aiunt defendisse, magnam inuidiam aduersus se Marij insectatum. Caeterùm immenso excitato puluere, qui conspectum obtexit vtrinque exercituum, Marius, quò primus eum tulit impetus ad insectandum, trahens secum copias suas, aberrauit ab hostibus, praeuectus???ue aciem eorum, diu in campo errauit: in Catulum verò barbari fortè delati, praelium???ue potissimùm constitit circa illum atque illius legiones, in quibus se ait Sylla stetisse. Plut. in Mario. Archelaus Mithridatis dux aduersus L. Syllam, in fronte ad perturbandum hostem falcatas quadrigas locauit: in secunda acie phalangem Macedonicam: in tertia, Romanorum more, armatos auxiliares, mixtis fugitiuis Italicae gentis, quorum pernicitati plurimùm fidebat: leuem armaturam in vltimo statuit: in vtroque deinde latere equitatum, cuius amplum numerum habebat, circumeundi hostis causa posuit. Contra haec L. Sylla fossas amplae latitudinis in vtroque latere duxit, & capitibus earum castella communiuit: qua ratione ne circumiretur ab hoste, & peditum numero, & maximè equitatu superante, consecutus est. Triplicem deinde peditum aciem ordinauit relictis interuallis, per leuem armaturam, & equitem, quem in nouissimo collocauerat, vt, cùm res exegisset emitteret: tum prosignanis, qui in secun [1855] da acie erant, imperauit, vt densos numerosos???ue palos firmè in terram desigerent: intra???ue eos, appropinquantibus quadrigis ante signa, suam aciem recepit: tum demùm sublato vniuersorum clamore, velites & leuem armaturam ingerere tela iussit. Quibus factis, quadrigae hostium aut implicitae palis aut exterritae clamore telis???; in suos conuersae sunt, turbauerunt???ue Macedonum structuram. Qua cedente, cùm Sylla staret, & Archelaus equitem opposuisset; Romani equites subitò emissi auerterunt eos, consummauerunt???ue victoriam. Frontinus. Cn. Pompeius aduersus C. Caesarem palustri praelio Pharsaliae triplicem instruxit aciem: quorum singulae denos ordines habuerunt in latitudinem. Legiones secundùm virtutem cuius???ue firmissimas in cornibus & in medio collocauit: spacia his interposita tyronibus suppleuit. Dextro latere DC. equites propter flumen Empeum, quod & aluco suo & alluuie regionem impedierat: reliquum equitatum in sinistro cornu cum auxilijs omnibus collocauit, quò Caesarem impellerent, & conciderent legionem decimam, quae habebatur longè fortissima, in qua consistere Caesar, cùm dimicaret, solebat. Aduersus hanc ordinationem C. Ivlivs Caesar, & ipse triplici acie, dispositis in fronte legionibus, sinistrum latus, ne circuiri posset; admouit paludibus. In dextro cornu posuit equitem, cui velocissimos miscuit peditum, & ad morem equestris pugnae exercitatos: sed deinde cohortes in subsidio retinuit, ad res subitas: sed dextro latere conuersas in obliquum, vnde equitatum hostium expectabat, collocauit: nec vlla res ad victoriam plus eo die Caesari contulit. Effusum namque Pompeij equitatum inopinato subindè lati excursu auerterunt, caedendum???; tradiderunt. Frontinus & Flutarchus in Pompeio. In ea strage, qua Venetus exercitus in Foroiulij ad amnem Lisontium à Tvrcis circumuentus, & ferè ad internecionem caesus est, anno Salutis 1476. manifestè perspectum est, Turcas arte magis ac multitudine quàm viribus valere. Nam si Hieronymus Comes, legiones suas inimicorum legionibus non indirectum, sed per latum opposuisset, ipse medius inter primam ac tertiam legiones ab vtroque latere in similitudinem Romanorum cornuum sibi adhaerentes extitisset: sic???ue exercitu velut in vnum corpus redacto. Turcae tam facilè ipsum circundare, ac penetrare haud potuissent, vt fecerunt, ac toties facturi sunt, quoties praepostero hoc ordine cum illis pugnabitur. Ioaius in vita Mahometi II. Eadem sanè lunata acie ad Nicopolim Gallos & Sigismundum Hungariae regem ingenti clade affecerunt anno 1389. Iouius in Baiazete I. Quum ad Papiam in Parco, Caesaris Caroli V. & Francisci Galliae regis copiae congrederentur, Georgius Fronispergus & Sithius admirabili peritia ad includendos hostes exporrecta vtrinque acie legionem in medium sinum exceptam duobus statim expansis & recuruatis cornibus praecinxêre, eam???; pertinacissimè resistentem in medio totam contrucidauêre: ita vt vna tantùm tribus legionibus opposita, & ob id infelici virtute repugnante, nemo penè Nigrorum Germanorum euaserit Gallis militantium. Iouius lib. 6. in Piscario. GENERE PVGNAE HOSTEM SVSTINERE ET DEBILITARE. Cvri Persarum regis in bello semper consilium fuit, vt si hostes tumultuosiùs irruerent, taciti milites impetum excipere̅t: si autem taciturni essent, clamore & strepitu acies inuaderent. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 7. Epaminondas dux Thebanorum, aduersus Laced???monios directurus aciem, pro fronte eius decurrere equitibus iussis, cùm ingentem puluerem oculis hostium obiecisset, expectationem???ue equestris cartaminis praetendisset: circumducto pedite ab ea parte, ex qua decursus in aduersam hostiu̅ aciem ferebat, inopinantium terga adortus cecîdit. frontinus libro secundo, capite secundo. Agesilavs cum Thebanis praelium faciebat. Qui, vt Laconicam phalangem disijcerent & perrumperent, fortiter pugnabant, & vtrinque magna strages edebatur. Agesilaus promulgauit suis: Desinentes à furiosa pugna, in diuersas tantummodò partes disiungamur. Quibus discedentibus, Thebani perrumpentes fugam capessebant. Agesilaus in sine ipsis instabat, neq; ampliùs metus ad vtrosq;, sed duntaxat ad fugientes pertinebat. Polyaen. lib. 2. Antigonvs primus, si fortiorem ac validiorem manum haberet, tranquilliùs & moderatiùs bellum administrabat: sin imbecilliorem quàm vt violentum periculum sustinere posset, impressiones faciebat: viriliter obitam mortem, quàm turpem & ignauam vitam, magis expetendam arbitratus. Poliaenus libro quarto. C. Ivl. in acie Pharsaliae dimicaturus cum Pompeio, & animaduertens magno septum equitatu sinistrum hostium cornu, metuen???ue armorum splendorem, sex cohortes ex secunda acie detraxit, ac ponè decumanos collocauit: praecepit???ue, quieti vt consisterent, ne perciperet eos hostis: vbi inueherent equites, per principia procurrerent, ne pila emitterent, vt solent fortissimi ad gladios stringendos properantes: verùm superiora peterent, hostium???ue oculos & faciem ferirent conuulnerarent???ue, haud substituros cum fuco suo pulchellos istos & floridos saltatores, neque facturos, vt contra appetens oculos ferrum intuerentur. Plut. in Pompeio, & Polyaenus lib. 8. L. Lvcvllvs contra Tigranem regem pugnaturus, conspicatus cataphractos equites sub tumulum collocatos, praecepit equitibus suis, vt in eos maximis incurrerent armis, nihil aliud curaturi, quàm vt gladijs illorum hastas conciderent: quibus concisis, fore vt illi pugnae inutilès omnino redderentur. Conuersus ad milites alios: Non pilis hodie, aut lanceis opus est, inqui: gladijs tantùm res agenda. Itaque strictis simul ensibus, suris, femoribus???ue figendis tantùm incumbendum est, qua parte cataphracti equites exarmati sunt. Quod cùm ab equitibus pedisbus???; vt praeceptum erat, strenuè fieret: in Fugam hostes coniecti, paucis euadentibus trucidati sunt, Pont, lib. 5. cap. 1. de Prudentia. Imp. Caesar Germanicvs, cùm subinde Catti equestre praelium in syluas refugiendo ducerent: iussit suos equites, simulatque ad impedimenta ventum esset, equis desilire, pedestri???; pugna confligere. Quo genere consecutus est, ne quis non locus eius victoriam miraretur. Frontinus libro secundo, capite tertio. Scythae patrio ritu pugnantes, conglobati hostes intrepidè excipiunt, & cùm accedunt, sagittas in hostes conijciunt, & hastis congrediuntur. Paulò verò pòst impetu in fugam conuerso, hostibus ad persequendum irritatis, rursus instar volucrum subitò reuersi, aduersa fronte multò fortiùs dimicant. Quo saepe facto, cùm superiores se esse vident, omissis illis anfractibus, gladios stringunt: & horribili clamore sublato, dicto citiùs in hostes irruunt, & pugnantes & fugientes ex aequo occidunt. Nicetas lib. 2. Hyberni telorum cuspides obuertunt instantibus, mucronum???; acumina insequentibus de industria opponere solent, ac plerunq; post tergum lanceas iaculari, docti fuga superare. Saxo lib. 5. Bello sacto Turci, hortorum aggeribus & fossis, quae crebrae sunt iuxta Iconium occupatis, & macerijs pro muro obiectis, Alemannorum accessum facilè se prohibituros putabant, cùm omnes sagittarij optimi essent, atque vno in loco expediti cum grauis armaturae equitibus pugnaturi. Alemannorvm, duce Friderico Barbarossa, quisque peditem armatum in equi sui tergum recepit: vt ex eo tanquam scala maceria conscensa, comminus cum hoste congrederetur: &, ipsi, quà equis patebat iter, opitulabantur. Ita Turci plerique mali malè perierunt, nonnulli etiam dispersi fuga salutem quaesiuêre. Zonaras & Cedrenus. SECVRVM HOSTEM OPPRIMERE. SECVRITATEM HOSTI INIICERE. Nempe Victoriae confidentia. Victoriae, Avxiliorv???ve spe fretum. Alexander post commissam in Peparetho naualem pugnam, in spem adductus se Athenas capere posse sine custodia, vacuos???ue cara post victoriam agentes: mandauit ijs qui in nauibus erant, vt celeriter in Piraeeum ad Digma naues adpellerent, Athenienses amica, naues esse rati, nullam earum rationem ducebant. Illi egressi, mensas diripuerunt. Polyaenus libro sexto. Artemisia Cariae regina in vrbe Halicarnasso, à Rhodijs obsessa, cùm Halicarnassus duos haberet portus, altero hostes ingredi, & partem vrbis capere permisit: altero autem portu per occultam fossam in eum egressa, quem hostes ceperant, vbi classem nihil tale verentes inanem reliquerant, vt omnes maiore compendio praedae operam dare in vrbe possent, ipsa totam cepit, atque palantes Rhodios, praedáque impeditos, omnes occîdit. Tum Rhodia classe militibus suis instructa, Rhodum nauigauit, nullo???ue obstante, cùm exercitum ac classem, quam Halicarnassum miserant, redire [1856] arbitrarentur, in terram egressa, facilè Rhodum cepit atque diripuit. In cuius facti memoriam duo ligna aenea in foro posuit, vnum vrbis Rhodiae, & alterum quo ipsius effigies formata erat, manum extendens, qua frontem Rhodi stigmate notabat. Fulgosus lib. 7. c. 4. Antigonvs naues habebat centum & triginta, quibus praeerat Nicanor. His aduersus Polychosti classem nauale praelium committebat, quam ducebat Clitus. In Hellesponto pugna conserebatur. Nicanor suis ob imperitiam in aduersos fluctus coactis, septuaginta naues perdidit. Cùm victoriam palàm hostes in manibus habetent, sub vesperam Antigonus aduenit, & eos qui in reliquis essent sexaginta hauibus, paratos & instructos ad pugnam naualem sub noctem esse iussit: diluculo, hostes tum somno nondum solutos, tum recèns excitatos fudit. Polyaen. lib. 4. Sutrium bis eodem die captum est: euenit???; vt Thusci, qui oppidum ceperant, id amitterent: & qui amiserant, opera id recuperarent Camilli: qui summa festinatione, victis acie Latinis & Volscis, Sutrium contendens, hostes securos, vino somno???; sepultos caecîdit. Plut. in Camillo. L. Martivs eques Romanus, qui reliquijs exercitus duorum Scipionum praefuit, cùm in propin quo bina castra Poen orum paucis millibus passuum distarent, cohortatus milites, proxima castra intempesta nocte adortus est: & cùm hoste victoriae fiducia incompositum aggressus, ne nuncios quidem cladis reliquisset, breuissimo tempore militi ad requiem dato eadem nocte, raptim famam rei gestae praegressus altera eorundem castra inuasit. Ita bis simili vsus euentu, deletis vtrobiq; Poenis, amissas pop. Rom. Hispanias restituit. Front. lib. 2. capite 10. Q. Sertorivs, missus in Hispaniam, sub Didio praetore, hybernauit in vrbe Celtiberorum Castulone. Cùm verò milites in abundantia rerum petulantes essent, Barbari auxilium implorauerunt à vicinis Gyrisaenis, facto???ue per domos impetu interfecerunt eos. Ibi Sertorius cum paucis oppido clapsus, co̅tractis ijs qui euaserant, circulauit moenia: & qua porta fue rant Barbari furtim ingressi, cùm patentem eam reperisset, statione apposita, atque occupata omni ex parte vrbe omnes puberes occidít. Quibus trucidatis, imperauit militibus, vt armis & vestibus suis positis, & Barbarorum sumtis, pergere̅t ad vrbem illam, ex qua fuerant missi, qui nocte ipsos oppresserant. Ludificatis armorum specie Barbaris, offendit portas patentès, & multos mortales cepit, qui amicis & ciuibus re bene gesta arbitrabantur procedere obuiam. Vnde multi sunt à Romanis circa portas contrucidati. Reliqui deditione fasta sub corona vaeniêre. Plut. in Sertorio. Michaël Balbus Imper. classem contra Saracenos Cretam obtinentes emisit, ducè Cratero. À prima luce vsque ad meridiem acerrimè dimicatum. Iam vergente ad vesperam die superati demùm Cretenses fugam fecerunt. Romaní cùm postridie nullo negotio se in suam potestatem redacturos sperarent hostes, co̅potationibus somno???; sese dedére. Cretenses, qui excubitorum inopia, ipsi vigilum munere fungebantur, in Romana castra vino somno???; capta media nocte irruerunt, & vniuersos, ne nuncio quidem superstite, interfecerunt. Cedrenus. Ardabvres, Theodosij Imp. dux contra Ioannem tyrannum Italiae, cum Placidia & Valentiniano Caesare Salonam in Dalmatiam venit. Ipse, conscensis cum magna copiarum parte nauibus, Rauennam versus, vt Ioannem ex improuiso adoriretur, iter intendit: Asparem verò filium, Placidiam & Valentinianum, cum altera, terrestri itinere Aquileia iussit contendere. Prospera nauigatione vsus, ad Italiam quidem appulsus est, verùm sub excensionem saeuo repentè suborto vento repulsus, licèt obluctans, in oram Rauennatem eiectus est: vbi à militibus Ioannis accurrentibus captus, ad illum continuò est deductus. Ioannes tanto duce praeter omnem expectationem potitus, quoniam pacem optabat, ipsum humanissimè habuit, ac liberae cusrodiae tradidit. Ardabures, cùm omnes, qui à Ioanne spoliati honoribus fuerant, malè erga illum animatos animaduerteret, per eos Asparem admoneri filium iussit, quem ipse casum subisset, & vt propiùs accederet, cùm Ioannes quasi confecta victoria, omnia studia militaria remisisset, Aspar solus Aquileia cum equitatu in agrum Rauennatem tacitus prodijt. Inde, pastore quodam duce, per paludem, quae vrbi adiacebat, antea quidem inuiam, sed tum Dei beneficio peruiam, magno silentio ad vrbem processit: ac, portis patentibus, vt in summa pace, inuentis nemine non solùm repugnante, sed ne sentiente quidem, intrauit. Ioannes à suis proditus & captus est. Sigonius lib. 11. Imperij occidentalis. Donaldi regis Scotorum ignauia & mollitie Osbretvs Anglorum rex cum Britannis excitus, Pictorum exulibus gratificatus, arma contra Scotos induit. Primo praelio Osbretus victus effugit. Donaldus cum victore exercitu ad Tuedae fl. ostia naues Anglorum commeatu instructiss. expugnat, praedam inter milites partitur. Conuerso interim hoste ad luxum, Osbretus reparatis viribus securos aggreditur, vino somno???ue sepultos obruit, Donaldum regem ebrium capit. Pax vix tandem supplicibus Scotis data, magna agri parte, quam Pictis eripuerant, multatis. Is inter Anglos & Britones diuisus. H. Boëthius lib. 10. Aualassus Danorum dux, & Constantinus III. Scotorum rex, ingentem exercitum contra Athelstanvm Anglorum regem ducebant, viribus longè impatem. Angli ad pacem Dei quatriduano ieiunio impetrandam conuersi, ad Broningfeldum congressi, primo statim insultu victis similes pugnae loco consultò cessêre. Dani & Scoti victoribus similes ad praedam conuertuntur. Angli sensim recollectis ordinibus reuersi, stragem ingentem edidêre: caesa Scotorum nobilitas penè omnis. H. Boëthius lib. 11. Moses tertius Baiazetis F. cùm susciperet praelium aduersus fratrem Mvlsvmanem, Asianum exercitum in fugam compulit, fugientem???ue persecutus est. Mulsumanes se victum simulans, retrò ferebat gradum, Byzantium festinans. Cùm autem venisset ad vrbem, habens secum viros circiter quingentos, concurrentibus etiam alijs quibusdam, vrbis fossaram ingressus est. Fratre autem occupato persecutione & caede hostium, in eius castra irruere statuit. Quod & fecit: castris???; potitus est. À persecutione hostium reuersus Moses, vbi castra cognouit capta esse, fuga sibi consuluit, exercitum???ue deseruit. Chalcocondylas lib. 4. Cùm Methonenses grauissimè à Baiazethe II. oppugnarentur, & in extremis angustijs constitutis quatuor Venetae triremea, auxiliarijs peditibus, atq; alijs necessarijs rebus onustae, aduenissent: ij qui in vrbe erant ob praesens auxilium laeti, omnes ad portum accurretunt, ac moenia sine custodijs & defensoribus reliquêre. Quod vbi Ianizari senserunt, per ipsa moenia in vrbem ingressi, Venetos pedites ad vnum trucidarunt, atq; ipsa demùm vrbe potiti sunt. Anno MD à Christo nato. Iouius in vita Baiazethis II. Carolvs Andegauensis, Siculi regni occupator, aduersus Conradinum Sueuum castra locarat ad Fucinum lacum. Loco ad pugnam delecto constitit: admonitu???ue Alardi veterani ordinum ductoris, qui sub Germanis multos annos meruerat, quas in aciem copias in conspectum hostium eduxit, eis Marescallum siue Magistrum militum praefecit. Hunc regijs insignibus excultum rem gerere iussit: ipse cum delecta manu collepropinquo tectus sedit, se in tempore accursurum dictitans. Apud Sueuum Longobardi, Vmbri, Hetrusci exules simul Ligures Hispani???; in prima stabant acie, Germani in subsidijs. Tres continenter horas pugnatum, ac semper acerrimé. Tandem Magister militum cadit: credunt hostes regem Carolum cecidisse, victoriam conclamant. Redintegrato impetu velut recentes impressionem faciunt, fundunt, fugant, dispalatos persequuntur. Germani, qui ad id tempus quieti steterant, ne victoriae partae gloria Italorum Hispanorum???ue tota fieret, vt ea & ipsi perfruere̅tur, ne segne otium tererent, consurgunt, perinde atque nullo iam metu solutis ordinibus feruntur. Tunc Carolus è latebris repentinus superuenit, omnia???ue subitò mutata. Tanquam miraculo attoniti Germani opprimuntur. Caedes in victores vertit. Ad duodecim eorum millia cecídêre. Finem caedis fecerunt Dux Austriae & Henricus Castulonensis capti, arma???ue abijci coepta. Conradinus detractis insignibus regijs, calonis habitu sumto, longinqua fuga sibi consulens captus, & securi percussus est. Aemilius libro septimo, & Fulgosus libro septimo, capite quarto, & Platina in Clemente 4. Cadanvnus è Tartarorum regibus, qui sub Bela IV. Hungariae rege Pannoniam vastarunt, inter Cumaniam & Ruteniam veniens, per syluas trium dierum itinere facto, ad Rhodanam, in editissimis montibus sitam, vbi fodinae auri & argenti erant, tandem peruenit. Cui Teutones multi, qui montana loca incolebant, lucri gratia, armati obuiam in syluis ocurrêre. Cadan simulata fuga cessit: Teutones veluti fugato hoste, laetabundi rediêre, exutis armis conniuia celebrarunt, multo sese vino impleuerunt. Mox ex improuiso reuersus hostis, pagos munitionibus carentes occupauit. Bonfinius lib. 8. Decad. 2. Lvdovicvs Germanorum rex, Berengario in Longobardia regnum moliente acie victo, apud Veronam voluptatibus indulgens, ab eodem ex insidijs captus & excaecatus est. Cranzius lib. 2. cap. 23. Metropoleos. Otho Vicecomes Mediolanensis archiepiscopus, patriciorum dux, Napvm Turrianum tyrannum, popularis principem factionis, castrum Sepeium oppugnentem, facta eruptione magna affecit clade. Napus verò collectis è fuga suis, nocte intempesta securos ob victoriam Othonianos ita oppressit, vt Otho vix Comum effugerit cum equitatu. Iouius in Othone. Tvrcae Croiam Epiri vrbem obsidentes, eruptione facta à Venetis, magna clade affecti, castris exuti sunt. Hîc dum ductores cosultant, deberéntne pulsis hostibus in eotum castris nocte illa, quae instabat esse, an in sua redire, nondum re [1857] misso praelio? ecce hostes in Venetum militem cum clamore coorti, victores foedissima caede in oppidum vsque persecuti sunt. Sabellicus lib. 10. Dec. 3. An̅o 1594. nono Sept. numero circicer dece̅ millia. Vide f. 1552. Tvrcae cùm Iaurinum obsiderent anno 1594. quatuor millia, &c. fol. 2198. amicitia simvlata. Per Colloqvivm. Avtophradates', Ephesijs eregionè castra figentibus, vide̅s multitudinem otiosam obambulare: principes eorum ad colloquium de communibus rebus habendum euocauit. Qui progressi colloqueba̅tur. Duces equitum & armatorum multò antè praeceptum acceperant, vt colloquentibus principibus impetum facerent in Ephesios, sine ordine dispersos, & curis vacuos. Itaque magnus Ephesiorum numerus, partim occisi, partim viui capti sunt. Polyaenus lib. 7. Dionysivs contra Dionem arcem obtinens, legationen ad Syracusios misit, quae de pace ageret. Illis respondentibus, Si dimittit imperium, accipimus petitionem: sin minùs, inexpiabile bellum esto: Dionysius rursus, misso, praecone, iussit mittere legatos, quibus resignaret imperium. Illi miserunt, & prae nimio gaudio praesidia deduxerunt, quòd tyrannum iam imperium déponere arbitrarentur. At ille legatis retentis, & militibus eductis, Syracusas recuperauit. Polyaenus libro 5. Olauus Noruagiae rex, contra Canutum II. Danorum regem classem ducens, Sialandiam petens, populum ad deditionem sollicitabat. À Sene quodam simulato plebis fauore excipitur. Inter varios sermones speculatorum quidam grandia terris vela propinquare narrabat. At senex, consuetam litoribus mercem aduehi simulauit. Verùm vbi speculator Canuti eam classem esse asseruit, Olauus senem mendacij accusans colloquium soluit. Ille nihilominùs vera se omnia retulisse contendit, eos mercatores aduentare dicens, à quibus Daniam quis ferro comparare posset. Olauus vix fuga euasit. Saxo lib. 10. Anno 1317. regnante Edoardo II. Angl. R. cum multa, &c. fol. 3932. Deditionem. Antigonvs Hierax à Seleuco fratre defectione facta, profugit in Mesopotamiam. Itaque eum Armeniorum montes transgressum, Arsabes, cum quo ei amicitia intercedebat, excepit. Duces Seleuci Achaeus & Andromachus cum infinitis copijs persequebantur, & magno quidem impetu manus conserebant. Tandem Antiochus, accepto vulnere, profugit in mentis colles superiores, exercitu sine ordine sub lateribus montis castrametante: & famam diuulgauit, Antiochum in praelio cecidisse. Exercitus verò non exiguam parte̅ noctu colles montis occupare iussit. Sequenti die legatos miserunt Antiochi milites, Philetaerum Cretensem, & Dionysium Lysimacheum, certis???; conditionibus Antiochi corpus ad sepeliendu̅ postularunt, seipsos atq; arma tradentes. Andromachus: No̅dum, inquit, Antiochi corpus inuentum esse: quaererent interiùs in vinculis, se missurum, qui arma & milites accipre̅t, Venerunt quatuor millia virorum, non ad pugnam faciendam parati, sed ad accipiendos captiuos instructi. Qui postquam ad latera montis venissent, hi qui colles occuparant, desuper effusi, magnam eorum stragem ediderunt. Antiochus verò regio habitu recepto apparuit, & viuentem & vincentem se ostendens. Polyaenus lib. 4. Victo ab Arabibus Romano Argyropylo Imp. Graeco, Arabes Georgivm Maniacum; Teleuchae prouinciae praefectum, vti se dederet, sollicitarunt. Ille se eis obtemperare velle simulans, cibi potus???ue abundè èis ex vrbe misit, quíete se eos iubens reficere: & significans, manè se cum suis discessurum, ipsis???ue vrbem Teleucham & omnia Romanorum bona traditurum. Arabes potationi se & ebrietati dederunt, noctem???; eam securi absque cura exegerunt. Media nocte ebrios barbaros & securè dormientes adortus, ad internecionem deleuit. Cedrenus. Eo bello, quod Magnus, Luneburgensi ditione ob tyrannidem eiectus, ann. 1371. contra Albertum successorem gessit, festa nocte XI. millium Virginum, septingenti milites Magni matutino crepusculo, cùm ciues à peruigilio domum redissent Consulum permissu, scalis moenia superauêre. Consternatis omnibus, & occupato iam ab hostibus foro, stipendiarius quidam miles primus ad hostes perueniens, parcendu̅ ait sanguinis effusioni: dicerent, quas victi leges acciperent: oppidum iam esse in eorum potestate: nuncium se ad ciues iturum, vt sine sanguine faciant imperata. id potissimùm molitus. vt se colligendi tempus ciues haberent. Vbi iam satis armatos putauit, locuturum secum ciuibus polliciens, relaturum???; quid in animo haberent, discessit. Vbi ad eiues venit, hortatur prolibertate pugne̅t, victoriam indubiam habituros. Redit in forum, referens ciues nullis conditionibus assentiri velle. Inito conflictu, duo ex Burgimagistris procubuêre (loca extant hodie insignia) hostes capti, & in vinculà coniecti. Cranzius lib. 9. Saxoniae, c. 2???. Cùm Bassa Turcicus Bosniensis grassaretur, Vide fol. 2198. Defectionem. Cùm Archagathus Agathoclis F. Lyciscum exercitus ducem ob conuitia quaedam in patrem coniecta, & incestu̅ sibi cum nouerca exprobratum, pilo traiecisset: & vniuersus exercitus Archagathum eo nomine de medio colle̅dum censeret, ac ni filium Agathocles traderet, ipsum pro eo ad supplicium rapie̅dum: Carthaginenses occasionem istam arripientes, quosdam ad eos miserunt, qui eos ad defectionem sollicitarent, stipendia ampliora & munera non vulgaria promittendo. Itaque multi ducum ad eos sese cum exercitu descituros pollicebantur. Agatholes autem cùm exuta regia purpura, vili???ue veste induta, oratione pathetica eos mitigasset: aduersus Carthaginenses defectionem Graecorum expectantes exercitum eduxit. Barbari hostes ad se disciscere rati, nihil de eo, quod reipsa acciderat, cogitabant. Agathocles verò iam hostibus proximus classi cum cani iussit, ac eos adortus magnam stragem edidit. Diod. lib. 20. Amorem. Conivgivm. Aduersus Romanos militabant Latini, eorum???; filias ad contrahenda cunm ijs matrimonia postulabant, quemadmodum ipsi Sabinorum virgines rapuerant, si foedus ac pacem constitui vellent. Romani bellum quidem metuebant, filias autem suas tradere non sustinebant. Tum Philotis serua, facie liberalipraedita, consilium dedit, vt se alias???; seruas, quae decora forma essent, ornarent, ac hostib. quasi filias mitterent: inito simul pacto, se, cùm hostes ipsis acceptis quieti se dedissent, noctu igni significationem daturam. Latini cum puellis cubabant. Illa ignem sustulit. Romani reuersi, Latinos dormientes interfecerunt. Polyaenus lib. 8. Habitvm, Cvltvm, Arma, Insignia, Vexilla, Vel Aliena Mutuata, Imitata. Darivs cum Saccis tripartitò diuisis bellum gerebat. Cùm vnam pattem debellassit, Saccarum deuictorum vestib. & armis Persas amicuit, eos???; ad alterum Saccarum exercitum duxit, amicorum specie sensim ambulantes. Saccae vestium & armorum habitu decepti, amicè accedentes, quasi suos salutabant. At Persae (habebant enim hoc praeceptum) omnes occideru̅t: & ad tertiam partem transeuntes Saccarum, eos absq; pugna vicerunt. N???que enim restiterunt, binis copijs antè superatis. Polyaenus lib. 7. Pisistratvs Atheniensis, cùm excepisset Megarensium classem, qua illi ad Eleusinem noctu applicuerant, vt operatas Cereris sacro feminas Atheniensium raperent, magna???ue edita caede eorum, vltus esset suos: eadem, quae ceperat, nauigia Atheniensi milite compleuit, quibusdam matronis habitu captiuarum in conspectu locatis. Qua facie decepti Megarenses, tanquam suis & cum successu ruertentibus, effusè obuij inermes???ue rursus oppressi sunt. Frontinus lib. 4. cap. 7. Cimon Miltiadis cum ducentis quinquaginta nauibus aduersus trecentas quadraginta Persarum naues apud Cyprum pugnauit feliciter. Pleraeque hostium naues discerptae periêre, supra centum cum viris ipsis captae: reliquae incolumes in Cyprum se receperunt, ibi???; milites relictis in statione nauigijs vacuis, in terram confugerunt: ita naues defensoribus vacuae, in manus hostium integrae omnes venerunt. Cimon properè cum tota classe incopias hostium pedestres tendit, quae ad Eurybantem fluuium in castris agebant. Fortissimos quosque ex suis in naues Persicas, quas ceperat, tiaris & reliquo ornatu Persico imposuit. Barbari siguris nauium & ornamentis suis decepti, triremes suas aduentare crediderunt. Cimonis milites pro amicis accepti, repentè in castra Barbarica irrumpentes, obuios quosq; cecidêre, & postera die trophaeum eius rei erexêre, duabus victorijs clariss. altera pedestri, altera nauali certamine potiti. Ad haec vsque tempora est inauditum, res tantas vna de terra mari???ue ab ijsdem confectas. Trecentis triremibus, & nauibus quadraginta hoste̅ pugna̅do Cimon spoliauit. Captiuos supra viginti millia duxit; ingentem praeterea pecuniam. Diod. lib. 11. & Polyaen. lib. 1. & Frontinus lib. 4. c. 7. Aristomachvs triremibus Cardianorum captis, imposuit remiges, suatum???ue nauium insignibus eas ornauit, cum concentu suas naues sub multam vesperam appellens Cardiani ad naues effundebantur ex vrbe, quasi suas & victrices: Aristomachij è nauibus egressi, multos Cardianorum occiderunt. Polyaenus lib. 5. M. portius Cato impetu in classem hostium cùm transiliuisset, deturbatis ex ea Poenis, eorum???; armis & insignib. inter suos distributis, malus naues hostium, quos sociali habitu fefellerat, mersit. Frontinus lib. 4. c. 7. Miles Caroli Magni, atque adeò ipse Carolus, cùm ad Visurgim amnem contra Saxones castra mouisset, Teutonico sermone & ornatu, magna exparte vtebatur. Saxones igitur eiusdem cultus & linguae, Francorum pabulatoribus hora diei nona in castra reuertentibus, quasi commilitonibus suis sese commiscentes, in castra Francorum irrepsêre, adeóque dormitantes ac semisomnes adorti, plurimos trucidauêre. Sed vigilantium fortitudine castris repulsi sunt, in fugam???ue versi. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum, & Aemilius libro 2. Barbarossa Tunetanus rex, Balearis minoris portum ita intrauit, vt Caesarianae classis speciem, explicatis Christianorum insignium, vexillis, praeberet, & ab effisis ad spestaculum oppidanis, multis de more tormentorum bombis salutaretur. Adiuuit astum dolosi hominis Lusitana nauis, quae in eundem portum tempestate impulsa anchoras iecerat. Praefectus namq; eius Consaluus Perelia, eadem captus imagine, pila ferreas tormentis eximi, ea???ue inani sonitu ad laetitiae Signum honoris causa displodi iusserat. Sabellic supplem. libro 19. ex Iouio. Sua occultata. Chabrias in Naxo aduersus vrbem nauale praelium gesturus, praecepit trierarchis, vt si in aequali & ancipiti pericolo essent, suarum nauium signis absco̅ditis, insignitas hostiles esse scirent. Hoc facto, Pollidis gubernatores Atheniensium nauibus obuiam facti, cùm non haberent, Atticum signum, dubij &. ancipites praeternauigarunt. Athenienres verò, quemadmodum praeceptum erat, vtrinq; in insignitas naues impressione̅ fecerunt. Polyaenus. Bello Iugurthino Metellvs cum legione vna Vaccam magnis itineribus contendens, posteaquam vrbi appropinquare coepit, militibus mandat, vt tectis armis in hostem ire pergant. Vaccenses amicum id agmen rati, Iugurtham???ue adesse arbitrantes (erant enim in primo agmine Numidae constituti) ex vrbe certatim sese effundunt, regi obuiam ituri. Ibi à Romanis incautè excepti, promiscuè puberes impuberésque caeduntur. Vrbs capta ac direpta. Sabellicus libro secundo, Ennead. 2. Signa. Qvi aduersus Erythraeos bellum gerebant, speculatorem eorum in loco edito deprehensum occiderunt, & vestem eius suo militi dederunt, qui ex eodem iugo Erythraeos signo dato in insidias euocauit. Frontinus lib. 2. c. 5. Magas, occupato Paraetonio, composuit cum speculatorib. vt facem amicam tollerent sub vesperam, atque iterum summo mane eandem. Facium dolo processit in regione vsq; ad eum locum, qui Chius dicitur. Polyaenus lib. 2. Iphicrates in Corcyra Crinippo è Sicilia cum supplementis vndecim adnauiga̅te, speculatoribus eum appellere iam significantibus, cuidam mandans, vt in desertis ignem amicum accenderet: noctu adnauigans, omnia supplementa cepit, vno solùm effugiente. Polyaenus lib. 3. Loci secvritate fretum circumuenire. Consule Tit. Celeritate summa hostem opprimere: quatenus fretus loci distantia hostis, nihil minùs quàm irruptionem timet, f. 1849. Pompiscvs vrbem cinge̅s castris, in maximam regionis partem hostes exire prohibuit. In vnum verò locum continenter venire permisit: ijs???ue, qui ad agendam praedam mitterentur praecepit, vt ab eo solo loco abstinerent. Qui in vrbe erant, fine metu eò commeabant. Ille cùm multos venire ex speculatoribus cognouisset, facto in eos impetu, magnum numerum subegit. Polyaenus lib. 5. Q. Sertorivs sin Hispania cùm apud Lauronem oppidum vicina castra Pompeij castris haberet, & duae tantummodo regiones essent, ex quibus pabulum peti posset, vna in propinquo, altera longiùs sita: eam quae in propinquo erat, subinde à leui armatura infestari, vlteriorem autem vetuit ab vllo armato adiri, donec persuasit aduersariis, tutiorem esse, quae erat remotior. Quam cùm petijssent Pompeiani, Ostauium Graecinum cum decem cohortibus, in morem Romanorum armatis, & decem Hispanorum leuis armaturae, & Tarquinium Priscum cum duobus millibus equitum ire iussit ad infidias tendendas pabulatoribus. Illi in vicina sylua copias abscondunt, ita vt in prima parte leues Hispanos, aptissimos ad furta bellorum, ponerent: paulò interiùs scutatos, in remotissimo equites, ne fremitu equorum cogitata proderentur. Quiescere omnes, silentio seruato, in horam tertiam diei iubet. Cùm deinde Pompeiani securi seruato???ue pabulo de. reditu cogitarent, & hi quoque, qui in statione fuerant quietè inuitati ad pabulum colligendum dilaberentur: emissi primùm Hispani, velocitate ge̅tili in palantes effundu̅tur: & cùm vulnerant confodiunt???ue nihil tale expectantes, priùs deinde quàm resisti his inciperet, scutati erumpunt è saltu, & redeuntes in ordinem consternunt vertunt???: fugientib. equites immissi, vsq; incastra persecuti sunt, Equites praemissi, occurrerunt eis, qui primi fugerant. Ad cuius rei sensum, Pompeio emittente legionem cum Laelio in praesidium suorum, sub ducti in dextrum latus veluti cesserunt equites: mox cùm à fronte, qui pabulatores persecuti erant, incursare̅t: legio quoq; inter duas acies hostium cum legato suo elisa est. Ad cuius praesidium Pompeio totum educente exercitum, Sertorius quoq; è collibus suos instructos ostendit: resfecit???, ne Pompeio expediret. Ita pre???ter duplex damnum, eadem solertia illatum, spectatorem quoque eum cladis suorum continuit. Hoc primum praelium inter Sertorium & Pompeium fuit x. millia hominu̅ de Pompeij exercitu amissa, & omnia impedimenta. Liuius & Front. lib. 2. c. 5. & Plut. C. Ivlivs Caesar Germanos, qui trans Rhenum incolunt, fluminis vallo consisos, primus Romanorum, ponte fabricato aggressus, maximis affecit cladibus. Suetonius. Domitianvs, cùm Germani more suo è saltibus & obscuris latebris subinde impugnare̅t Romanos, tutum??? egressum in profunda syluarum haberent: militibus per centum viginti millia passuum actis, non mutauit tantùm statum belli, sed & subiecit ditioni suae hostes, quorum refugia nudauerat. Frontinus lib. 1. c. 3. Magnentius tyrannus Mursam vrbem, Consstantio Imp. parentem oppugnabat. Vbi verò Constantium sensit aduentare, insidias ei hoc pacto parauit. Erat circus ante vrbem ab omni parte syluis opacus: in eo quatuor Gallorum millia posuit, praecepto dato, vt vbi pugnam commissam vidissent, hostes repentè inuaderent. Quod cùm ij, qui in muris haerebant, conspexissent, certiorem fecêre Constantium: atque ille, imprudente Magnentio, duces quosdam cum selectissimis ex toto exercitu militibus ad eos delendos immisit. Hi, cùm valida manu omnes circi portas obsedissent, in superiorem partem cum ala euecti, tela in Magnentianos, qui in circo erant, iácere instirerunt. Quorum cùm nonnulli, sublatis in capita scutis, ad portas erupturi aduolassent, ijs, qui in statione erant, prohibentibus, omnes ictibus telorum supernè incidentium ad vnum confecti sunt. Sigonius libro 5. Imp. occid. QVIETIS SIMVLATIONE. In Genere. Pammenes, contrario modo tubarum lege vsus, hostes decepit, mandans suis militibus, vt cùm receptui caneretur, impressionem facerent: cùm verò ad pugnam vocarentur, discederent. His vtrisque magnam cladem hostibus inflixit. Polyaenus libro 5. Pompiscvs, hostib 9 ex propinquo signa & promulgationes ipsius obseruantibus, in occulto praecepit militibus, vt manifestò data praecepta & promulgationes semper in contrarium verterent. Polyaen. lib. 7. Atila vastata Germania in Vngariam reuersus, integro quinquennio voluptatib. se dedidit, bellicis curis omnino dissimulatis: vt hac otij simulatione non hostium modò conatus, sed & suorum fidem exploraret. Bonfin. Dec. 1. lib. 5. in Specie. ob Morbum ducis. Philippvs Macedo fortè vulneratus grauiter, ferè mortuus iacuit. Vbi iam conualuit, cùm nihil minùs suspicarentur, diu dissimulatum bellum Athenie̅sibus intulit: Thebanis minimè auxiliantibus metu Philippi. Victi tandem succubuêre, veterem libertatis gloriam amittentes. Philippus verò laetitia̅ dissimula̅s, solito luxu iocis??? abstinuit, captiuos??? reddidit, corpora ad sepeliendum tradidit. Iustinus ex Trogo. Curam corporis, quo ad Cibum, Somnum. Arision Corinthius gubernator, Atheniensibus & Syracusanis nauale praelium committentibus, & vtrisque manentibus, misit ad principes, iussit???ue cibaria in mare transferre. Quae cùm essent allata, versis nauibus in terram recesserunt: egressi???ue, celeriter prandium sumserunt. Athenienses existimantes eos victos discedere, è nauibus egrediuntur, obambulantes??? ad prandium sese instruxerunt. Adnauigaru̅t repentè Syracusij, & pransi, minori negotio hostes famelicos profligarunt. Polyaenus lib. 5. Memnon quinque millia militum ducens, cùm quadraginta stadijs abesset à Magnesia, castra muro crecto cinxit. Parmenion & Attalus erant in Magnesia cum decem millibus. Munitis castris Memnon eduxit eos instructos ad pugnam ad [1859] decem stadia. Hostibus excursionem facientibus Memnon receptui signo dato, intra muros concessit. Similiter etiam hostes discesserunt. Rursus Memnon progressus, cùm hostes aciem instruere cerneret, discessit, atq; etiam hostes, id??? saepiùs eodem die. Postremò cùm exutis armis in faciendo prandio distinerentur, eos instructis ordinibus aggressus est. Polyaenus lib. 5. Telesinicvs Corinthius in portu Syracusiorum aduersus Athenienses nauali praelio confligebat. Cùm ad multum diem obita pupna defatigarentur: celocem in vrbem Syracusiorum misit, ac cibaria in portum deportari iussit. Quae cùm instructa videret, sublato signo, dum anceps adhuc praelium esset, in portum se recepit. Athenienses etiam ipsi in terram discedentes, prandium faciebant, alius aliò dispersi. Ille militibus praeparato victu refectis, soluens continuò cum sagittarijs & iaculatoribus in catastromatis repentinè superueniens, Atheniensibus sine ordine discurrentibus, & cum tumultu egressis, in obuersas triremium proras impetu facto, victor discessit. Idem. Idem, cùm ijsdem signis hostes prandium sumere̅t, & reliqua similiter facerent, mandauit triremium celerrimis, vt ante lucem sumto cibo egressi quiescerent. Cùm tempus instaret prandij, consueto more signum dedit. Qui igitur in reliquis erant nauigijs, prandium faciebant. Reliqui Syracusij progressi, conscensis nauibus in hostes impetum dant, multas???ue triremes eorum perdiderunt, dum ipsi in capiendo cibo occuparentur. Idem. Cleomenes Lacedaemoniorum rex, Argiuis bellum inferebat. Argiui attentè obseruabant, ac speculabantur, quid rerum hostes gererent. Nam omnia, quae vellet, per pre???conem exercitui Cleomenes significabat, atq; illi similia facere semper studebant. His se armantibus, contrà se armabant: exeuntibus, contrà exibant: requiescentibus, se quieti dabant. Cleomenes tacitè & clàm praeceptum dederat; vt cùm prandium ediceret praeco, arma sumerent. Illo igitur proclamante, Argiui ad prandendum se conferebant. At Cleomenes educens armatos, sine negotio nudos & inermes Archiuos trucidauit. Polyaenus lib. 1. Epaminondas exercitum semper oriente sole promouit, suspicionem hostibus praebens, se ex aperto praelium facturu̅. At in Peloponneso noctu consurgens, inopinantes Lacedaemonios, & adhuc dormientes obruit. Polyaen. lib. 2. Selevcvs aduersus Antigonum praelium commiserat, aequali pugna. Ingruente nocte, visum est vtrisq; conflictum in posterum diem disferre. Interea milites Antigoni armis exuti castrametabantur. At Seleucus praecepit suis, vt in armis coenam sumerent, & somnum caperent, atq; aciei siguram conseruarent. Summo mane Seleucij Antigoneos inermes & dissipatos oppressêre. Polyaenus lib. 4. Victo Mithridate, Amisum Ponti vrbem opulentissimam diu obsedit Lvcvllvs. In causa praefectus erat Callimachus, qui scientia apparatus machinalis & omnis vi versutiae, cuius in obsidione vsus sit, vehementissimè fatigauit Romanos. Hic tunc solertia & consilio est vistus Luculli, qui qua diei hora abducere & reficere consueuerat milites, ea adortus est moenia. Quorum cùm modicam partem coepisset: ille, vel quòd praedam innideret Romanis, vel quò facultatem sibi euadendi strueret: deseruit incendit??? vrbem. Plutarchus in Lucullo. Bakdas Durus, Imperium orientis affectans, Petrum spadonem, Basilij Porphyrogeniti Imp. ducem, callidè ad Liparam elusit. Multas instruxit coenas, veluti exercitui epulum daturus. Quo facto imperatorij decepti, eo die pugnam initurum minimè opinantes, ipsi quoque conuiuia agitarunt. At Durus, qui suos ad pugnam instruxisset, deprehenso, quid apud hostes fieret, subitò tuba signo dato, prandentes hostes caecidit. Cedrenus. Cadaueris curam. Philippvs mortuos ab hostibus Illyrijs ad sepulturam postulauit. Quibus concedentibus, cùm extremi apportarentur, dato signo ex improuiso eos obruit. Polyaen. lib. 4. Alexander Scossae orum terram videbat asperam esse, montes???ue praecelsos & inaccessos habere. Nulla igitur capiendi spes osferri poterat. Accedit quidam nuncians, Ephaestionem Babylone diem suum obijsse. Ille communem luctum imperans, ad Ephaestionis exequias properabat. Speculatores Scossaeorum cùm id vidissent, loco mouentes, digredi coeperunt. Alexander missis per noctem equitibus transitum occupauit: & ab itinere deflectens, cùm se coniunxisset equitibus, vnà cum eis Scossaeorum regionem subegit. Hanc rem gestam aiunt Alexandro pro consolatione fuisse mortis Ephe???stionis. Polyaenus lib. 4. Deambulationem. Iphicrates eregionè Lacedaemoniorum socijs castra ponens, noctu vestitum exercitus transtulit, milites seruilibus vestibus induens, seruos verò militaribus. Qui igitur militari habitu amicti erant, procul ab armis ibant, liberorum otium imitantes. At seruiliter instructi apud arma versabantur: quemadmodum moris erat seruientibus. Haec videntes hostes, aemulatione aduersariorum, milites oscitanter extra castra spaciantes otium agebant. Serui necessarijs vsibus erant occupati. Ibi tum signum tollitur. Iphicratij statim sumtis armis, ad hostium castra progressi, ma̅cipiis à ministerio fugientib. militibus armis destitutis, alios occiderunt, alios cantiuos duxerunt. Polyaenus lib. 3. Monomachiam. Cùm Franciscvs Carmaniola, Venetorum militiae dux, aduersus Mediolanensis ducis Philippi Vicecomitis copias apud vicum Maclodium in Brixiano agro castra posuisset: nec longè ab eo loco essent Philippi copiarum duces, Carolus Malatesta, Nicolaus Picininus, Franciscus Sforcia, atque Angelus Pergulanus: accidit, vt Carmaniolae eques quidam, cum vno hostium equitum contentionem haberet. Eam rem Carmaniola arbitratus est posse occasionem rei bene getendae praebere. Itaque eò verbis eam reduxit, vt locum inter vtraque castra deligerent, in quo singulari certamine depugnaretur. Euenit autem, id quod Carmaniola fore praeuiderat, vt è Philippi castris, maior militum pars inermis, cùm insidias abesse putaret, decertantes perduelles spectatum prodiret. Itaq; ipse potiorem exercitus partem armatam in tabernaculis manere iussit, & cùm hostes spectaculo intentos conspexit, in equos conscendere armatos milites suos iussit, atque pleno cursu in hostes tendere. Qui inermes inordinati???ue, priusquam arma induere, aut in aciem ad ordines suos ire possent, fusi fugati???ue sunt. Fugientes autem ipse insecutus, quatour insignes Philippi duces superauit. Fulg. lib. 7. c. 4. & Egnatius libro 7. cap. 4. Negotium aliud simulatum. Iphicrates, cùm aduersus Lacede???monios pluribus diebus castra cominùs haberet, & vtraque pars certis temporibus assiduè pabulatum lignatum???ue procederet: quodam die militum habitu, seruos lixas???ue dimisit ad munera, milites retinuit: & cùm hostes dispersi obissent similia munera, expugnauit castra eorum, inermes???ue cum fasciculis passim ad tumultum recurrentes, facilè aut occidit, aut cepit. Frontinus libro 2. cap. 1. Lysander ad Aegos flumen cum Atheniensium ducibus imperitis pugnaturus, infestis prioris stantes & iam de nocte completas tenens naues, non est euectus in altum: sed actuarias circummisit ad eas naues, quae in prima acie stabant, praecipiens ne mouerent se, tantùm instructae consisterent, nec tumultuarentur vel irruerent in hostem. Ita recipientibus se sub vesperum Atheniensibus, non antè egrediò nauibus permisit milites, quàm duae aut tres naues, quas miserat speculatum, redissent, cùm descendisse vidissent in terram hostes. Idem postero & tertio die vsque ad quartum est actum. Qua re elati Athenienses, coeperunt hostes quasi pauescentes despicere, quamuis Alcibiades exul duces monêret, ne hostem negligerent. Quinto die cùm euecti Athenienses fuissent & redirent, vt soliti erant, solutè contemtim: emisit Lysander nauigia speculatoria, quorum praefectus imperauit, vbi Athenienses descensionem vidissent fecisse, properè, vt recurrenrent: ac cùm ad medium peruenissent cursum, sustollerent exprora clypeum aereum, quod fignum incurrendi esset. Vt Clypeus elatus è nauibus est, & tuba & naui praetoria classicum cecinit: incurrerunt naues, properauerunt copiae terrestres secundùm litus occupare promontorium. Conon praetor Atheniensis, conspecto ex terra classis incursu exclamauit protinus, conscenderent: anxius???ue eo malo hos ciebat, illos orabat, alios cogebat naues complere. Verùm dilapsis militibus, cum octo nauibus in Cyprum euasit ad Euagoram. Et sic horae sapcio, absque sudore, Athenienses & classe & imperio exuit, pro quo tot annis multo cum sanguine decertarant. Plutarchus in Lysandro, & Polyaenus lib. 1. Agesilavs in Acarnanum regionem impressionem fecit. Illis verò in montes refugientibus, non repentinam incursionem fecit, sed ad obliquas regionis oras transmittens, iussit radicitùs arbores euellere. Acarnanes contemta eius tarditate, & circa arbores occupatione, descenderunt ex montibus in vrbes, quae sitae erant in planicie. At ille noctu centum sexaginta stadijs raptim percursis, summo mane, deprehendens in planicie Acarnanes, magnam hominum & pecorum aliarum???ue rerum multitudinem abegit. Polyaenus libro secundo. Posthvmivs Coss. in Sicilia, cùm castra eius à Punicis trium millium passuum spacio distarent, & dictatores Carthaginensium quotidie ante ipsa munimenta Romanorum dirigerent aciem: exigua manu leuibus assiduè praelijs pro vallo resistebat. Quam consuetudinem contemnente iam Poe [1860] no, reliquis omnibus perquietem intra vallum praeparatis, ex more pristino, cum paucis sustinuit incursum aduersariorum, ac solito diutiùs detinuit. Quibus post sextam horam etiam se recipientibus, cùm inedia quoq; laborarent, per recentes suos hostem fugauit. Front. lib. 2. c. 1. Copiarum hostilium defectum, absentiam. Consule Tit. Exercium dissimulanto hostem animare: quatenus quietem simulamus ob exercitus inopiam, paucitatem, f. 1863. Item, Celeritate summa hostem opprimere, f. 1849. Dum Heraclius Imp. contra Persas pugnat, Hunnoru̅ rex Chaganus foedere violato in Byzantinum agrum intrauit: positis???ue ante Longum murum castris, exteriora omnia loca est populatus. Tum patriarcha ciuitatis Sergivs, & patricius Bonus (quos Constantini siuj, omnium???ue rerum publicarum curatores discedens Heraclius reliquerat) coastam manum, contra Barbaros, sub ea opinione, quòd nullus in proximo esset exercitus, negligenter rem agentes, miserunt de improuiso: atque multis millibus interemtis, reliqui cum magna turpitudine intra suos fines se recipere sunt compulsi. Cuspinianus. Dum Albertus dux Brunsuicensis arcem Asseborg obsidet. Tidericus comes de Euersteen, pertracto im armorum societatem archiepiscopo Moguntino, terram inuasit Gottinge̅sem. Religuerat dux in ea Praefectvm cum expedita manu. Is, quòd impar esset viribus, collecta equitum ala, magnam rusticae plebis multitudinem secum traxit leui armatura, & cla̅culo sequutus hostile agmen, obseruabat vbi castra ponere̅t. Prima nocte ad cortem monasterij castrametantibus hostibus Archiepiscopus ipse cortem ingreditur. Praefectus noctu irruens, capit Archiepiscopum & Comitem: quorum ille anno integro captus, vix ta̅dem à Ricardo Anglo imperium Rom. ambiente multo auro redemtus: hic verò perfidiae causa à Duce erecta trabe per pedes appensus fuit. Cranzius lib. 8. Saxoniae, cap. 19. & 21. Mavricivs Saxoniae dux, Philippum Lantgrauium Hassiae socerum suum è duro carcere liberaturus, occultè copias conscripsit. At vt nasutissimo Caesari fucum faceret, sub ornat tabellariu̅, qui literas à filijs Lantgrauij fictitias occultè se ferre simulans, deprehendatur: quibus illi patri in Belgium scribunt, nec exercitum clàm Caesare conscribi posse, nec pecuniam promtè adesse: itaq; ad meliora sese reseruet tempora: se precibus saltem, quando armis non liceat, pro ipso apud Deu̅ intercessuros. Hisce literis ita fascinatus est Imp. vt quantumuis monente Granuellano clandestinum conscribi exercitum, credere priùs noluerit, quàm Oeniponte Villacum fugere sit coastus. Sleidanus. Tempestatem. Cn. Pompeio in Africam contra Domitium à Sylla misso, stabat cum infesta acie Domitius, atque conuallem praetentam habebat transitu arduam & asperam. Ibi largus cum vento imber diluculò exorsus occupauit eos. Ita Domitius illo die non expectans praelium, vasa conclamari iussit. Id suum tempus Pompeius ratus, raptim agmine facto transmisit conuallem. Illi incompositi & tumultuantes, neque vnà omnes, neque pariter impressionem excepêre, ventus??? circumagens se, procellam incussit illis aduersam. Turbauit autem tempestas Romanos quoq; non satis inter se conspicentes, atq; ipse non agnitus penè interijt Pompeius, quòd quaerenti signum militi tardiùs responderit. Fusis magna strage hostibus (feruntur enim ex viginti millibus effugisse solùm tria millia) Pompeium exercitus Imperatorem consalutauit. Quo negante eum honorem se agnoscere, dum stare̅t hostium erecta castra: si ea se appellatione dignarentur, priùs illa conuellenda: igitur ruunt ad vallum. Pompeius prioris calus metu sine galea praeliatur, castra expugnantur, cadit Domitius: vrbes partim extemplò in deditionem concèdunt, partim expugnantur. Plut. in Pompeio. Nicephorvs Vranus, Occidentis pre???fectus, aduersus Samuelum Bulgarorum regem à Basilio Imp. missus, in ripa Sperchij amnis castra ponit, in opposita ripa Samuelo sua castra habe̅te. Ingentes imbres tum deciderant, & fluuius alueo turgente stagnabat: itaq; eo quidem tempore praelium nullum sperabatur. Sed Vranus sursum deorsum??? tentato flumine, vadum inuenit: ea??? intelligens se exercitum in oppositam ripam traducere posse, noctu cum suis amnem transit, Bulgaros???, dormientes oppressit. Cedrenus. Religione simvlata. Athenienses, cùm subinde à Lacedaemonijs infestarentur, diebus festis, quos sacros Mineruae extra vrbem celebrabant, omnem quidem colentium, imitationem expresserunt, armis tantùm & veste caelatis. Peracto ritu suo, non statim Athenas reuersi, sed protinùs inde raptim acto Lacedaemonem versus agmine, eo tempore, quo minimè timebantur, agrum hostium, quibus subinde praedae fuerant, vltrò depopulati sunt. Front. lib. 4. c. 7. Aristomenes Messenius, cùm Lacedaemonij viritim sacrificia Dioscuris persoluerent, cum quodam amico ambo candidos equos conscenderunt, & capitibus aureas stellas ad diderunt, atq; nocte iam ingruente mediocri interuallo, Lacedaemonijs extra vrbem cum vxoribus & liberis festum agentibus apparuerunt. Qui Dioscurorum apparitionem esse rati, liberiùs vino & voluptati indulserunt. At illi descendentes ex equis, strictis gladijs plurimos interfecerunt, atq; sic incitatis equis discesserunt. Polyaenus lib. 2. Adolescentuli duo coniunctissimi Panormvs & Gonipvs Andanienses, in Laconiae fines populandi causa simul excurrere soliti fuerant. Fortè Laced aemonij per festos Castoris & Pollucis dies, post solenne epulum in ipsis castris compotationibus se ac lusibus oblectabant. Ibi Gonippus & Panormus in albis tunicis & purpureis lacernis, equis pulcerrimis inuehentes, hastas manibus tenentes, de improuiso se Lacedaemonijs ostendêre. Illi Castores esse rati, qui sacris interesse suis voluissent, adorabundi occurrerunt, eorum sibi numen precibus implorantes. At iuuenes vbi primùm in medio recepti sunt, tumultum & stragem, modo hos, modò illos hastis ferientes, ediderunt: atque inde, violatis per contemtum & contumeliam sacris, Andaniam impunè reuerterunt. Hinc orta Castorum in Messenios ira. Pausanias lib. 4. Philippvs Macedo, de Scythis subigendis capto consilio, missis ad regem ipsorum Antheam legatis nuntiari fecit, se inter grauia discrimina belli Byzantini vouisse statuam Herculi in ostio Istri collocandam: idcirco se amico & pacato ingressu ad Scythas accedere velle, publicae religioni satisfacturum. Antheas satis intelligens, quorsum haec astuti hominis religio tenderet: iubet, vt si obligationem voti soluere velit, statuam sibi mittat: pollicetur???ue se curaturum, non modò vt ponatur, verùm etiam vt inuiolata permaneat: exercitum autem fines suos ingredi vetat. Si verò inuitis Getis statuam posuerit, eam se sub laturum, versurum??? aes statuae in aculeos sagittarum. His vtrinq; irritatis animis praelium committitur: in quo cùm Getarum virtute Philippus superaretur: ad consuetos dolos, & callida stratagemata reuersus, victor euasit, abactis viginti millibus puerorum & feminarum. Io. Magnus lib. 3. c. 10. Abitv simvlato. Iphicrates in Samo praedatus, in Delum nauigauit. Samij legati venerunt, ea quae capta fuissent, predo redemtum. Qui promittens se eis redditurum, clàm expeditam nauem emisit, & quasi ab Athenis nauigare iussit, ac fictam epistolam ferre, tanquam Atheniensibus ipsum redire iubentibus. Ipse cum Samijs amicè pace constituta, triremium praefectis soluere mandans, & abnauigans in desertam insulam noctes dies???ue contendit. Samij cùm audiuissent Iphicratem abnauigasse, summam??? legatis humanitatem praestitisse, sine metu in ciuitate versabantur, & absque metu in regione passim oberrabant. Quibus dissolutè vagantibus, ille rursus ad Samum appellens, praedam longè maiorem quàm antea diripuit. Polyaenus lib. 3. Alcibiades mouit in Byzantinos, qui defecerant, vrbem??? eorum circumuallauit. Cùm verò Anaxilaus & Lycurgus adiunctis quibusdam alijs vrbem recepissent ei pasta incolumitate tradere, sermonem dissipauit, reb. nouis se circa Ioniam exortis reuocari: ac de die omni cum classe discessit. Nocte reuersus, & cum militib. armatis egressus in terram, tenuit se silentio sub moenibus. Naues in portum inuectae, & impressiont ingentiedito clamore, tumultu & strepitu sacientes, simul re inopinata torpidos Byzantinos defixerunt & cum Atheniensibus liberum spacium, quòd omnes essent in portum & classem intéti, Alcibiadem recipiendi dedêre. Plut. in Alcibiade. Idem ad Cherronesum, cùm sciret Lacedaemoniorum ducem Anaxibium, exercitum pedestri itinere ducere: firmissimane manum militum eduxit è nauibus, & in infidijs collocauite naues autem omnium, tanquam onustas milite, palàm transnauigare iussit. Ita securos & nihil expectantes Lacedaemonios, à tergo ingressus, in itinere oppressit, fudit???ue. Frontinus lib. 2. c. 5. Avtophradates, vole̅s in Pifidas impressionem facere, aditum angustum & praesidijs munitum cernens, adduxit exercitum. Rursus???ue eum retrò ad sex stadia reduxit. Impetente nocte Pisidae, qui custodiam administrabant, discesserunt, existimantes hostium exercitum abijsse. Ille leuis armaturae militibus & armatis expeditissimis assumtis, citato, cursu angustias penetrauit, & Pisidarum regionem vastauit, Polyaenus lib. 7. Tisaphernes in Miletum irruptionem facere, & exules [1861] reducere cogitabat. Verùm imparatus cùm esset, rem in omnes homines diuulgauit, quasi mox iam id facturus, ita vt Milesij omnia ex agris in vrbem deportarent. Paratus autem se ab exercitu decessurum simulauit, eum???ue non longè dimisit. Milesij animi mutatis, cùm exercitum dimissum viderent, in agros redierunt. Ille certo signo collectis copijs, celeriter omnes Milesios extra ciuitatem dispersos interfecit Polyaenus libro septimo. Velvs praesectus Romanorum, arcem Tarentinorum tene???s, misit ad Hasdrubalem legatos, vti abire sibi incolumi liceret. Ea simulatione ad securitatem perductum hostem, eruptione facta, caecîdit. Front. lib. 3. cap. 17. C. Ivl. Caesar per exceptum quendam aquatorem cùm co̅perisset, Afranium Petreium??? castra noctu moturos: vt citra vexationem suoru̅, hostilia impediret consilia, in initio statim noctis vasa conclamare milites, & praeter aduersariorum castra agi mulos cum fremitu & sonitu iussit. Hostes arbitrati castra Caesarem mouere, in eo quo consederant loco remanserunt. Frontinus lib. 1. cap. 8. Mathias Coruinus Vngariae rex, Sciabazium ad Sauum amnem oppidum obsidens, quum longa Turcas oppugnatione defatigasset, necdu̅ oppido potiretur, ab auersa parte maximum agmen in caeca conualle reliquit: ipse cum caetero exercitu à fronte, illucescente die, pugna̅ aggreditur: & tota ferè die, haud intento marte certatur. Paulòante crep usculu̅ certamen dirimit: & amotis castris, desperata victoria, se abire simulat. Oppidani assiduo bello defatigati, se relaxant: pars corpora curat, euagantur sine timore alij, omnes hoste̅ abijsse rati: si quid timebant, à fronte curabant, quae ad proficiscentem hostem spectare videbatur: à tergo nihil mali formidabant. Ingruente iam nocte, qui in insidijs resederant, ex composito ab auersa parte oppidum adorti, priùs moenia conscendêre, quàm oppidani animaduertissent. Bonfinius libro tertio, Dec. 4. Benedictvs Pisaurus Venetae classis praefectus, quia indicio comperisset Turcorum classem in Ambracio sinu sedere, ad eam opprimendam animum adiecit. Caeterùm vt hostem ab omni eorum, quae parabantur, sensu auerteret, parte̅ classis multò maximam Neritum misit, que subito appulsu insulanos tumultuosè inuaderet. Quum de Nerito hostes iam solliciti essent, ipse cum octo triremib. ex omni numero lectis celeri cursu ad hostem contendit. Coëunt Ambraciae & Epiri montes in arctum, relinquunt??? angustias quatuor stadiorum sinu̅ intrantibus, quem Ambracium veteres dixêre, nunc Lartae est. Huc secunda Venetus te̅pestate delatus, sinus angustias ferociter inuadit, inde cu̅ tumultu & accolaru̅ trepidatione latè lo̅ge??? per internos fluctus euagatus, hostilem adcptus classem, triremem vna̅ incendit, igni ad hostiu̅ terrorem iniecto, vndecim triremes armis & commeatu onustas à Venetarum puppibus religat, frementibus??? circa litus Barbaris ac saeuientibus, per densa hostium tela, & crebros tormentorum ictus, in altum abductas, ouanti similis Corcyram pertraxit. Sab. lib. 1. En. II. Adventv occvltato. Gallorum regina Fredegvndis, viru̅ Chilpericu̅ per adulterum Landricum occidi curârat, atq; simul cu̅ adultero Galliarum regnu̅ administrabat. Ei bellum intulerat Childebertus Austrasiae rex, ingenti Longobardoru̅ exercitu adiutus. Cui audax regina, cu̅ impubere filio Lothario, atq; adultero, cum magno exercitu obuiam prodijt. Cùm non longè à Bruniaco (id oppidum est in ea Galliae parte, qua̅ nunc vulgò Campaniam dicunt) hostilibus castris propinqua esset, vt improuisa hostem adoriretur, calliditate mira vsa est. Nam arborum ramos haud paucos frondosos praeparari iussit, quos quadruplici ordine ante agmen praemisit, atque inter eos tintinnabula quaedam immiscuit: quae cùm sensim procederent, speciem armenti in sylua depascentis praebuêre. Syluam in qua armenta agerent hostes rati esse (neq; enim, quia nondum certa lux erat, discerni fraus poterat) castris eorum Fredegundis, priusquam hostes armare̅tur, atque prodire in aciem possent, appropinquauit. Inermes igitur, atque nihil tale verentes adorta fudit, atque in fugam compulit. Fulgosus lib. 7. cap. 4. & Aemilius. Simili stratagemate Magdvffvs Machabeum Scotoru̅ rege̅ oppressit, cùm milites syluam Birnen excisam manib. gesta̅tes, arcem Dounsinnam repentè inuasissent. Vide Tit. Oracula mortis non rectè intellecta. Hako Hamundi filius, fratrum suorum à Sigaro Danorum rege caesorum mortem vlturus, in portum, qui Hervvig, h. e. Exercituu̅ sinus dicitur, militem exponit, & sparsis trifaria̅ copijs, gemina̅ nauium pattem, paucis remigio destinatis, ad Susam amnem praemittit, quae per obliquos aluei flexus ancipiti nauigatione progrediens, peditibus si res posceret subsidiu̅ ministraret. Ipse cu̅ residuis pedestri itinere facto, syluestribus maximè locis, ne cerneretur, in cessit. Et ne progressis inplanum arboreum deesset vmbraculu̅, ramalia ab eis incîdi gestari??? praecepit. Praeterea ne quid properantibus oneri foret, vestium partem ac vaginas abijci, nudos??? gladios deferri iussit. Ob cuius facti memoriam aeternum mo̅ti vado??? cognomen reliquit. Ita binas vigilum stationes noctu frustratus, quum in tertiam incidisset, mox speculator insolitum factum contemplatus, Sigaro regi dormienti stupendae rei nu̅cium attulit, frondes humano more ambulare. Rex ex oraculo fatum sibi imminere sentiens, relicto oppido in planiciem descendit, praelio hostes excepturus. Itaq; apud locum, qui vulgo Vvalbrunna, h. e. Cadauerum vel stragis puteus appellatur, infelici pugna, occubuit. Saxo lib. 7. Thietmarsi, an. 1317. Ioanni Largo Comiti Holsatiae in Vvagria suppetias contra Gerardvm Magnum & Ioannem fratrem comites Stormariae ferebant. Gerardus, primo diluculo iussit singulos ramum prae se ferre virentem, vt latitarent sub specie nemoris. Sic nihil opinantibus Thietmarsis superuenêre Holsati, & ce???sis ad quingentos, caeteros in riuo Brunsingo demersêre. Cranzius lib. 9. Saxoniae, cap. 9. Fvga, Metv simvlato. Confer ea, quae paulò antè sub Loci securitate, in medium attulimus: quatenus simulando metum in loca iniqua perducitur hostis. f. 1858. Maior Cyrvs, cùm trans Araxen fluuium fecisset castra, time̅ti similis, Massagetis in se irruentib. reliquit diripienda: quos cibo potu??? graues, ac somno deditos alta nocte adortus, cum suo rege trucidauit. Sab. lib. 6 Iphicrates in Thracia, cùm hostes propè castra haberent, inter vtrosq; noctu syluam incendit, &; relictis sarcinis, multis??? quadrupedibus, fumo tenebriosiorem noctem efficiente, discessit in locum arboribus densum & vmbrosum. Illucescente die, Thraces ad castra progressi, cùm neminem Graecorum inuenissent, ad sarcinatum & quadrupedum rapinam sese verterunt. Iphicrates distractis superueniens ex eo loco cum instrusta acie, tum hostes profligauit, tum sarcinas vindicauit. Polyaenus libro tertio. Rhodii bellum gerentes cu̅ rege Ptolemaeo, apud Ephesum erant. Chremonides Ptolemaei nauarchus soluit, vt naualem pugnam faceret. Agathostratus Rhodius eduxit ad Melia̅ naues, visus???ue ab adnauigantibus hostibus, retrò naues reduxit. Breui tempore interiecto, ad eundem portum reuersus est. Hostes arbitrati eos non audere praelium committere, clamore sublato, in portum redierunt. Agathostratus reuersus, ex insperato irruptione facta, victoriam est consecutus. Polyaenus lib. 5. Tomyris Cyro aduersus ipsam expeditionem faciente, simulabat se hostes metuere. Cùm in fugam se Amazonu̅ exercitus coniecisset, & sequeretur Persicum agmen, deprehendit in Amazonu̅ castris magna̅ copiam vini, co̅meatus, victimarum: ijs affatim & largiter fruebantur, per totam nocte̅, quasi victoriam consecuti. Cùm multo vino luxu??? obruti iacerent, superueniens Tomyris, Persas vnà cum rege trucidauit. Polyaenus lib. 8. & Iustinus. Tiberiv Gracchus in Hispania certior factus, hostem inope̅ commeatu laborare, instructissima castra omnibus esculentis deseruit: quae adeptum hostem, & repertis intemperanter repletum grauem???ue, reducto exercitu subitò oppressit, Frontinus libro secundo, cap. 5. Grimoaldvs dux Beneuentanus, cum ingenti exercitu in Galliam Cisalpinam mouens, Papia Pertharitem, Mediolano Gundibertum Ariperti filios expulit. Clodoueus Francotum rex copias statim in Italiam misit, quae adolescentes in regnu̅ paternum restituerent. In Transpadana regione castris positis, Longobardi simulata fuga, castra rerum omnium copia, ac vini potissimùm plena relinquentes, haud longè in insidijs constiterant. Galli verò castra ingredientes, epulis & vino replentur. Superuenientibus hostibus, cùm somno etiam grauati passim iaccrent, ab hostibus propè ad internecionem caesi fuêre. Locus cladis prope Hastam vrbe̅ adhuc hodie Fra̅corum riuus dicitur. Platina in Eugenio I. Paulus Diaconus, Sabellicus libro sexto, capite sexto, Bonfinius lib. 8. Decadis primae, & Aemilius. Christiani Ptolemaida obsidebant, in summa rerum omnium difficultate. Milites famis impatientes, ad triginta millia conglobati, ibant, vt, rabidi, vt surore perciti: vel in conatu emori, vel victores ingredi castra hostium in animum inducebant. Barbarus non ausus munimentis fidere, per auersam castrorum portam suos eduxit, relictis tentorijs, publica priuata???ue opulentia, & quod maximè peti sciebat, co̅meatu plenis: vnum venenum ad obruendum capiendúmque improuidos deerat, vinum, quia Saraceni eo non vtuntur. Vacua & aperta ingressi, cibo auidè replentur: vociferantibus ducibus, sed frustra, cauendas callidissimi hostis insidias, ne repentè superueniens incautos opprimat. Sala dinus [1862] longo, vt falleret, circuitu, exercitum compositissimum instructissimum??? duxit: in eum locum, vnde in regredientes impetum facere posset. Nec vanum consilium cecidit. Caecidêre hostium ferro, qui procerum suorum praeceptis parére noluerant. Aemilius lib. 6. Loco irrvptionis dissimulato. Sic frequenter Vrbes capiuntur. De quibus infrà. f. 1889. Cùm Tisaphernes primùm Agesilai formidine pepigisset cum eo, vrbes Graeciae se permissuru̅, vt liberae legib. suis sub rege essent: mox euocatis à rege ingentibus copijs, indixisset ei bellum, nisi Asia excederet: cupidè accepit violatum foedus, ac velut Cariam petiturus castra mouit. Post qua̅ illic exercitum Tisaphernes contraxit, in Phrygiam subitò conuertit agmen, complures vrbes cepit, & magna pecuniae vi potitus est. Plut. in Aphotheg. Front. lib. 1. c. 8. Polyaen lib. 2. pro Phrygia Lydiam habent. Domitianvs, cùm Germanos, qui in armis erant, vellet opprimere, nec ignoraret maiore bellum molitione inituros, si aduentum tanti ducis praesensissent, profectionem suam sensu obtexuit Galliarum. Frontinus lib. 1. c. 1. AVDACES REDDERE HOSTES, ET AD PVGNAM, Eruptionem, Irruptionem, Oppugnationem quacunque ratione elicere. Ininsidias praecipitare hostem. Insidias Latini ab insidendo dixerunt, quoniam occultè loca ab hoste insidentur, exquibus impetum faciat. Graci [Greek words]. Ad quod genus Stratagematis cùm syluae sint aptißimae, Italis no̅ ineptè Emboschade dicu̅tur. Etsi aute̅ Insidiaru̅ nome̅ generale est, huic tame̅ loco potißimùm conuenit, in quo de Eliciendis hostibus agitur, vt in insidias incida̅t: quemadmodu̅ & alteri, vbi de Securitate hostibus inijcienda tractauimus, f. 1855. Qui quide̅ Tituli inter se sic sunt affines, vt ijsdem ferè exemplis illustrari poßint, diuerso tantùm respectu: illic Prudentiae, hîc Fortitudiuis vitiataeratione habita, quarum illam Securitas in non prouidendo, hanc Temeritas in aggrediendo excipit. Svorvm adventvs, Avxilii sociobvm spe. Sevthes Atheniensibus maritimas regiones per Cherronesum populantibus, duo millia Getarum leuis armaturae conduxit, eos??? more hostium irruptionem facere, igniq; regionem vastare iussit, & in cos, qui in muris consistere̅t, tela co̅ijcere. Haec Athenienses conspicati, & hostes esse Thracum ex his, quae patrabantur conijcientes, audacter è nauibus egressi, ad moenia contendebant. Senthes extra muros obuia̅ Atheniensibus prodijt, & Getae, quasi cum illis se coniuncturi, postquam ad tergum euaserunt, interclusis retrò hostibus, hinc Thraces, illinc Getae magnum eorum numerum occiderunt. derunt. Polyaenus lib. 7. Alexander ex Epirotis aduersus Illyrios collocata in insidijs manu, quosdam ex suis habitu Illyriorum instruxit, & iussit vastare suam, id est, Epiroticam regionem. Quod cùm Illyrij viderent fieri, ipsi passim praedari ceperunt, eò securiùs, quòd praecedentes veluti pro exploratoribus habebant: à quibus ex industria in loca iniqua deducti, ce???si fugati sunt. Polyaenus lib. 3. Leptines Syracusanus aduersus Carthaginem vastari suos agros, & incendi villas castella??? quaeda̅ imperauit. Carthaginenses à suis id fieri rati, & ipsi tanquam in adiutorium exierunt: excepti???ue ab insidiatoribus fusi sunt. Idem. Rugiani idololatrae Lubicam obsederant. Henricvs Vandalorum princeps Christianus praefecit populo virum fortissimum, vt obsidionem paucis diebus tolerarent. Ipse nocte media solis duobus comitibus egressus, constituit terminum quatridui, & designauit locum, in quo se videndum cum auxilijs praeberet: sin spes auxiliorum nulla esset ex Holsatia, tum sibi quemque consulere iussit. Ex Holsatia igitur & vicinis locis equitum peditum??? auxilijs instructus ad praefinitum tempus & locum sese ostentans, exhilarauit suos, qui vano rumore Henricum ab hostibus interceptum audicrant. Inde quàm potuit occultissimè exercitum suum circumduxit: & à mari praemissis equitibus admouit agmen. Rugiani à via maris equites conspicati, gratulabundi prodierunt de castris obuiam, vt exciperent tanquam suos. Henricus quadrato agmine lentus inedens, vt pedites fecu̅ traheret, repe̅te̅ irruit in hostes. Seruat mons victoriae memoriam, Raneberg, etiam nunc dictus (nam Rugiani tum Rani dicebantur) vbi caesorum cadauera tumulata fuêre. Dies Kalendarum Augusti sacer proinde haberi cepit. Cranzius lib. 3. Vandaliae, cap. 22. Hostivm defectionis, Proditionis spe. Grutungi Scythae, cùm multitudine abundarent, & necessarijs armis instructi essent, ac robore corporis excellerent, peragratis interiectorum barbarorum agris, ad ripam Istri vencrunt ac transitum sibi concedi postularunt. Promotvs autem, magister militum Theodosij Magni, exercitum flumini admouit, ac transmissionem eorum morati instituit: mox adhibitos nonnullos, qui linguam eorum callebant, ad hostes ire praecepit pollicitatum, si sibi praemium esset, se eis ducem Romanorum atque exercitum prodituros. Profecti rem ex sententia transegerunt. Vbi tempus aduenit, barbari ex pacto nocte intempesta meliorem suorum partem transmit???re inceperunt, ac mox alios priorum auxilio summiserunt. Promotus autem, nauium multitudine ad id instructa, cos flumen superare conantes non solùm ex aduerso prohibuit, sed etiam ex transuerso adortus, viros propè omnes submersit: inde in mulieres ac pueros inuectus, praedam eximiam peperit. Theodosius, qui non longè aberat, ad cam victoriam inspiciendam progiessus, vinculis captiuos exemit eorum opera ad bellum contra Maximum, si opus esset, vsurus. Sigonius lib 9 Imp. occid. ex Zosimo. Cùm Etruscae vibes, magno suo damno, per Guelfam atq; Gibellinam factiones se diuisissent: Florentiae rerum Guelfi potie bantur, Gibellini autem Senas habebant. Gibellini à Ma̅fredo Neapolitano rege, mille quingentorum equitum vsum, in tres menses tantùm sublidio acceperant. Quorumopera vt in tempore vterentur, Provincianvs syluanus, magnae inter Senenses existimationis, cogitauit optimum fore, si cum hostibus praelio decertarent, quòd minimè dubia fore victoria videbatur. Ergo duos Senenses ciues clàm misit Florentiam, qui magistratui Florentino nunciarent, atque simul sictas quorundam ciuium Senensium literas in eandem sententiam perferrent: scilicet, Vrbi toti Senensi graue bellum illud esse, quod cum populo Florentino gereretur, cupereque ei finem imponi: cuius culpa penes Prouincianum esset. Itaque si eo tempore, quo Germani equites Senas praedatum egressuri videbantur, Florentini ciues Senis cum copijs suis appropinquare vellent, permultos Senenses, Florentinatum copiarum praesidio tectos, arma in vrber sumturos esse, atque eis Prouincianum vinctum tradituros. Florentini cum exercitu Senis appropinqua̅t, populi tumultum expectant: repentè Germani equites erumpunt, populus armatus sequitur. Florentini inopinata re territi fugantur. Gibellina factio in vrbem Florentiam reuertitur. Fulgosus libro septimo, capite quarto. Contra Achomatum fratrem Selimvs Turcorum tyrannus exercitum ducebat. Erant in Selimi castris, qui omnia consilia Achomato clàm nunciabant. Selimus interceptis literis, necatis, qui literas conscripserant, gemma eorum ad obsisnandas epistolas vsus, scribit interfectorum nomine ad Achomatem, maturaret proficisci, peditatum???ue relinqueret: fore enim, vt ad datum signum excitato in castris tumultu Selimus interficeretur. Deceptus his literis Achomates, Selimum egregiè dissimulantem omnia aggressus, cum exercitu & imperio vitam amisit. Sabellici supplementum libro quarto, ex Iouio. Praedae, divitiarvm, Thesavrorvm, Alimentorum spe. Consule Tit. Metu abitúve simulato hostem securum reddere. quatenus hostis castra alimentis opibus??? referta escae loco obijcit, quibus famelici vel gulosi hostes capiantur, fol. 1860 & seq. Archebivs Heracleotes, hostibus continenter abeuntibus, piscatoria nauigia contraxit, ea???ue per carinas vinculis insertis immobilia fecit, atque ipse cum aliquibus hostium aduentum in insidijs expectabat. Tubicen, qui in arbore speculandi causa stabat, conspicatus hostes adnauigare cu̅ naui longa, & duabus triconteris, & egressos partim praedam agere, partim nauigiorum vincula soluere, signum tuba de [1863] dit. Archebius ijs quos in insidijs posuerat excitatis, hostes perdidit. Polyaenus lib. 5. Harridas rex Molossorum, bello petitus ab. Ardie Illyrio, maiorem aliquanto exercitum habente, imbellem multitudinem in Actoliae vrbes abire iussit, tanquam vrbes ac res suas Aetolis concederet. Ipse cum his, qui arma ferre poterant, insidias in montibus & locis confragosis distribuit. Illyrij timentes, ne, quae Molossorum erant, ab Aetolis occuparentur, velut ad praedam festinantes, neglectis ordinibus, acce???erare ceperunt. Quos Harridas ex insidijs fudit fugauit???ue. Frontinus lib. 2. cap. 5. Cùm Atheniensibus & Megarensibus de Salamine bellum esset, Solon nauigauit versus Coliadem, vbi mulieres Cereris festum obibant. In ipso mari emittit Solon transfugam ad Megarenses, qui nunciaret: Si in Coliadem nauigaueritis. Atheniensium vxores capietis, choreas ducentes: modò non cunctemini. Megarenses dolo credunt, & eò naues dirigunt. Solon verò mulieres decedere iubet: atque adolesce̅tes impuberes, muliebribus vestimentis amictos, coronis ornatos, clandestinis ensibus armatos, ad litus ludere ac saltare iussit. Megare̅ses imberbium vultu, & vestitu mulierum decepti, egredientes è nauibus, capere tanquam mulieres conabantur. Qui strictis repentè gladijs, pro mulieribus viri apparuerunt, hostes occiderunt, naues conscenderunt, & Salamine potiti sunt. Polyaenus libro 1. & Aelianus lib. 8. Locri, cùm à Sempronio Graccho collatis signis vrgere̅tur, vniuersas copias cinxêre plaustris, quae impleuera̅t sortissimis viris, muliebri veste tectis. Semproniu̅ quoq; tanqua̅ aduersus feminas audentiùs ad obside̅dos hostes consurgentem, hi qui in plaustris erant aggressi fugauerunt. Frontinus lib. 4. c. 7. L. Pavlo Aemilio, cum Perseo dimicaturo, cùm laeta portendissent exta, defendentibus se, non lacessentibus hostem: inclinato in vesperum die, ab ipso Paulo quidam auctores sunt, quò hostes pugnam primi lacesserent, struente, equum fuisse detracto fraeno expulsum, & nonnullos Romanos ad cum retrahe̅dum emissos, atque hinc, dum hi persequu̅tur equu̅, contractum certamen. Alij Thracas, quibus praerat Alexander, in opportantia pabulum Romanorum iumenta impetum dedisse: aduersus hos, septingentos Ligures acriter excurrisse: atque cùm plures vtrisque subsidio venirent, ita commissum praelium. Plut. in Aemilio. Alexius Angelus Byzantinus Imperator, Ibancum rebellem, in ordinem coacturus, misit aduersus eum Protostratore̅ Manuelem Camyze̅, ad montem Haemum. Ibancvs plurimis pecoribus exspeculis in campos agi, & à popularibus suis cu̅ patre Graecorum captiuorum in Haemum ad Ioannem Zogarae principem, cum quo foedus contra Graecos inierat, muneris loco & grati animi ergô duci iussis, Graecis insidias collocauit. Illis enim praedam eripientibus inopinatus aduenit, & Protostratorem cepit. Nicetas libro tertio. Namurcius Gallorum, qui Hispanos Baroli obsidebant, dux, in Apulia pera̅plo subnixus equitatu pastoribus edixerat omne pecus in herbidos Cerignolae campos pascendi causa deducendum, quando ipse eius tractus pastiones ab iniuria hostium dispositis praesidijs esset defensurus. Ea res à speculatoribus delata ad Hispanos, multos eorum ad praedam exciuit: iêre autem eo agminis ordine, vt tertia pars expeditis armis instructa, pecora simul & pastores inuaderet. reliquae porrò duae pattes in insidijs consisterent, & effusum in praedatores Gallorum praesidium aggredere̅tur. Nec dolo composito euentus defuit. Galli enim, vbi primos hostium inuadentes turbantes???ue pecoris greges, & pastores in fuga̅ coniectos conspexêre, in eos extemplò impetum fecerunt, tantáque vi eos refugere simulantes persecuti sunt, vt in insidias inciderent, & plerique eorum caderent, ac multò plures caperentur. Sed id ex voto maximè laetum facinus, Fortuna dolis libenter illudens, è manibus Hispanorum celeriter eripuit: cùm valida Gallorum manus, quae Canusio ad incertam spem praedae fortè exierat, hostibus fessis: & in abigendo pecore cocupatis occurrisset. Improuiso enim superuentu hostium Hispani nequicquam expedire arma, componere???ue ordines & repugnare conati, praeda omni captiuis???ue relictis, in fugam se dederunt. Iouius in Camillo. Pavcitate. Avxilia, Vires Dissimvlando. Exercitvm minorem simulando. Agathocles in Africa filio Archagatho suppetias ferre volens, bellum quod in insula gerebatur administra̅dum ducibus Leptinensibus co̅mittit: ipse adornatis nauibus XVII. nauigandi opportunitate̅ expestat, Carthaginensibus cu̅ 30. nauibus insequentibus. Eodem sanè tempore ex Tyrrhenia octodecim ei naues auxiliares appulerunt, ac noctu clàm Carthaginensibus in portum Syracusanum delatae sunt. Agathocles hanc rei gerendae occasionem nactus, so cios vt se tantisper contineant monet, dum egressus Carthaginenses ad perseque̅dum pelliciat. Ipse, quemadmodum conuenerat, ex portu cum XIIX inauibus confestim soluit: hostes persequuntur. Agathocles vbi Tyrrhenos portum reliquisse videt, exte̅plò naues conuertit, & instructa acie cu̅ barbaris nauali praelio dimicat. Carthaginenses ob rei nouitatem, & quod triremes eorum in medio hostium deprehen debantur, attoniti terga dant. Graeci quinq, nauib. cu̅ ipsis hominib potiuntur: ipse hostium dux iamiam capie̅da praetoria naue sibijpsi manus infert, mortem seruitute imminente potiorem ducens. Itaque Agathocles nunqua̅ se Carthaginensib. in mari superiorem fore sperans, praeter omnium opinione̅ eos nauali pugna deuicit, ac in posterum imperium maris obtinens, mercatoribus securum iter reddidit Diod. lib. 20. Chabrias, cùm naues Laconicae speculatrices duodecim appulissent, neque ampliùs auderent soluere: sic eas, vt soluerent elicuit. Naues duodecim binas & binas coniunxit. duarum vela in vnam contrahens. Hostes ijs contemtis, quasi aduersus sex, ipsi cum duodecim soluerunt. Quibus in mare progressis, Chabrias, velis sublatis, scaphas disiu̅ctas immisit, & dimidias hostium naues vnà cum ipsis hominibus cepit. Polyaenus lib. 3. Iphigrates, si plures hostibus milites haberet, & hoc ab hostibus ignorari vellet, vt eos paucitatem contemnentes ac nihili pendentes caperet: vnum lectum duos milites iussit facere, & in eo vicissim requiescere, atque arma altera alteris imponere. Sin paucos haberet, ne contemnerentur, vnum militem duo strata iussit facere, atque statim in alium locum traduxit. Hostibus verò strata videntibus, & multitudinem admirantibus tum demùm praelium committebat. Ibidem. Cleandridas cum Leucanis bellum gerens, cùm eos superatet dimidia multitudine, ratus si hostibus innotesceret tanta multitudo, eos recessuros expericulo, phalangem in profunditatem deduxit. Cùm autem Leucani (Lycaones vocat Frontinus) tanquam paucos co̅temnentes in longu̅ extenderent ordines, atque includere eos conarentur, sibi???; reditum interclusissent, ad dextrum latus extenta phalange: mandanit vt epistate ad astitem transirent, & acie multò longiùs instructa circumdedit & inclusit Leucanos. Qui intercepti in medio, & vndique prostrati, omnes perierunt: exceptis paucis qui sugam capessentes, turpiter cuaserunt. Polyaen. lib. 2. Front. libro 2. cap. 3. Alcetas Lacedaemonius, vt Thebanorum co̅meatum faciliùs ex inopinato aggrederetur, in occulto paratis nauibus tanquam vnam omnino haberet triremem, vicibus in eam remigem exercebat. Quodam deinde tempore omnes naues Thebanos transnauigantes immisit, & commeatibus eorum potitus est. Front. lib. 4. cap. 7. Thrasyllvs, vt paucas triremes habere hostibus videretur, iussit, vt nautae duas naues in vnam redigerent, & alterius vela tollerent. Hinc ad iugum efficiendum, funiculis astringerent currenti eam quae iuxtà curreret, ne alterius vela in sublimi eminerent. Hoc pacto dimidiam partem nauium occultauit. Polyaenus lib. 1. Memnon Rhodius nauali praelio, cùm haberet CC. nauium classem, & hostium naues elicere ad praelium vellet, ita ordinauit suos, vt paucarum nauium malos erigerent, eas???ue primas agi iuberent. Hostes procul conspicati numerum arborum, & ex eo nauium quoque coniectantes, obtulerunt se certamini, & à pluribus occupati superati???; sunt. Frontinus lib. 2. cap. 5. Diotimvs, cu̅ decem nauibus obuiam ibat Lacedaemonijs, totidem naues habentibus. Hi non audebant confligere, peritiam Atticarum metuenres. Ille, remigio demto, binas inter se coniunxit: vnius???; solùm velis sublatis, in pelagus soluebat. Lacedaemonij quinq; velis appare̅tibus, quinq; duntaxat naues esse suspicati, contemta paucitate, adnauigabant. Diotimus solutis vinculis, se conuertit, & in aduersarios impetum cum decem nauibus fecit: & vsus Attica scie̅tia, sex Lacedaemoniarum nauium submersit, reliquas quatuor vnà cum hominibus cepit. Polyaen. lib. 5. Alcibiades, co̅tra Mindaru̅ Spartanu̅ & Pharnabazru̅, qui Cyzici conuenerant, classe pugnaturus, veritus, ne conspecta nauium suarum multitudine refugerent in terra̅: ducibus iussis, vt lentiùs nauigantes sequere̅tur à tergo, ostendit se cum nauibus quadraginta, hostes???; lacessiuit. Postquam ludificati co̅temta paucitate, quasi cu̅ his solu̅ futurum sibi certamen esset, atq; ita infesti in Alcibiadem iuerunt: co̅festim eo orti in pugnam manus co̅seruêre. At vt reliquae in dimica̅tes iam intulerunt se, perculsi terga dederunt. Multis interfectis spoliatis???;, naues omnes ceperunt: Cyzico etiam capto, no̅ Hellespo̅tu̅ modò co̅firmaueru̅t sibi, verùm etia̅ mari vi expulêre Lacedaemonios. Interceperu̅t scriptas Laconicè de hac clade ad Ephoros literas: Effluxerût praeclarae res. Mindarus interijt, esuriu̅t milites, haeremus, quid facie̅du̅ sit. Plut. in Alcibiade. Cùm Galli secundò Romam petentes, XII. anno post Romam captam, haud procul vrbe consedissent ad fluuium Anienem, & essent castra grauia ac referta omnis generis praeda: Camillus V. Dictator metatus est castra in molli tumulo, multis???; partibus cauo, vt maxima pars exercitus extra conspectum esset: qui autem conspiciebantur, ex trepidatione videretur in locum arduum se contraxisse. Eam Gallorum opinionem vt confirmaret Camillus, cùm sub oculis suis agros vastarent, non arcebat, sed castris munitis continebat se, dum Gallos partim ad populadum effusos, partim, qui in castris remanserant, epulis vino???ue largo diem noctibus continuantes, cernit. Ibi ante lucem praemissa leui armatura (quae, vt ne instrui posset acies, impediret perturbaret???ue, subitò impetu in eos facto) grauiorem armaturam deduxit summo mane, ac planis instruxit. Quorum numerus & alacritas vbi Barbaris, qui esse paucos putabant & trepidos, praeter expectationem conspecta est: conciderunt animis ex eo primùm, quòd contemni se, cùm inuaderentur, existimarent. Conserta inde pugna clade affecti sunt Galli maxima. Plut. in Camillo, & Polyaenus lib. 1. Bara (alijs Larta) dux Poenorum in Sicilia, Lilybaeum Rom. terra mari???; obsidentibus, partem classis suae procul armatam iussit ostendi. Ad eius conspectum cùm euolassent Romani, ipse reliquis, quas in occulto tenuerat, nauibus, Lilybaei portum occupauit. Front. lib. 3. cap. 10. Hannibal (cùm inter Fabium dictatorem & Minutium magistrum equitum diuisus esset exercitus, & Fabius occasionibus immineret, Minutius pugnandi cupiditate flagraret) eastra in campo, qui medius inter hostes erat, exposuit, Et cùm partem peditum in confragosis rupibus caelasset, ipse ad euocandum hostem milit, qui proximum tumulum occuparent. Ad quos opprimendos cùm eduxisset copias Minutius, insidiatores ab Hannibale dispositi, subitò consurrexerunt: & deleuissent Minutij exercitum, nisi Fabius periclitantibus subuenisset. Frontinus lib. 2. cap. 5. Idem, cùm explorasset negligenter castra Fuluij Rom. ducis munita, ipsum praeterea multa temerè audere, prima luce, cùm densiores nebulae praestarent obscuritatem, paucos milites munitionum Rom. vigilibus ostendit. Quo Fuluius repentè mouit exercitum. Hannibal per diuersam partem castra eius occupauit: & ita in tergum Romanorum effusus, octo millia fortissimorum militum cum ipso duce trucidauit. Frontinus. libro secundo, cap. 5. Caivs Carthaginensib. apud Tyndatidem appellentibus cu̅ nauibus octoginta, ipse ducentas habens triremes, cu̅ hostes multitudinem nauium veriti, non ad pugna̅ soluerent, centu̅ triremium velis collectis, reliqua ritè adaptauit, ac soluit. Carthaginenses pares naues esse multitudini apparentium velorum arbitrati, sumta fiducia periculum adierunt. Caius cum multis aduersus paucas conflictu facto, nullo negotio superauit. Polyaenus libro octauo. Cùm alterum Italiae latus Hannibal laceraret, alterum inuasisset Hasdrubal, ne duoru̅ fratrum iunctae copiae intolerabili onere fessas simul res Romanas vrgerent, hinc Cl. Neronis vegetum consilium, illinc Liuij Salinatoris inclyta prouidentia effecit. Nero enim com presso à se in Lucanis Hannibale, praesentiam suam (quoniam ita ratio belli desiderabat) mentitus hosti, ad opem ferendam collegae per longum iter celeritate mira terendit. Salinator in Vmbria apud Metaurum flumen proximo die dimicaturus, summa cum dissimulatione Neronem castris noctu recepit. Tribunos enim à tribunis, ce̅turiones à centurionibus, equites ab equitibus, pedites à peditib excipi iussit: ac sine vlla tumultuatione, solo vix vnum exercitum capiente, alterum inseruit. Quo euenit, ne Hasdrubal cum duobus se co̅sulibus praeliaturum priùs sciret, quàm vtriusq; virtute prosterneretur. Ita illa toto terrarum orbe infamis Punica calliditas, Romana elusa prudentia, Hannibalem Neroni, Hasdrubalem Salinatori decipiendum tradidit. Val. Max. lib. 7. cap. 4. Romani, qui in praesidio Panormitanorum erant, veniente, ad obsidionem Hasdrubale, raros ex industria in muris posuerunt defensores. Quorum paucitate contemta, cùm incautus muris succederet Hasdrubal, eruptione facta caeciderunt eum. Front. libro tertio, cap. 17. C. Ivl. Caesar septem millia ducens in exercitu, bellum Gallis inferebat. Is volens opinione̅ hostibus facere, pauciores etia̅ se his habere, vallum angustissimè iussit muniri. Ipse verò cu̅ pluribus militibus, locum sublime̅ asperum???; interim occupauit, ibi???; latuit. Procedebant equites pauci extra vallum, & Barbaros lacessebant. Illi, despecta paucitate equitum, ad vallum accedebant. Alij fossas obruere, alij aggeres reuellere. Interea cùm signum tuba cecinisset, simul eruptionem fecerunt è vallo integri pedites, e???ue superiori loco cum Caesare equites à tergo, vt Barbari in medio intercepti, plurimos ex suis amitterent. Polyaen. libro octauo. Ericvs Disertus, Frothonis regis classem ramis arborum occultans, Sclauos in insidias pertraxit. Saxo libro quinto. Nicolavs Pisanus Venetus in Caralitano Sardiniae insulae sinu cum Antonio Grimaldo, Genuensiu̅ imperatore co̅gressus; die pugnae dicto, Ioanni Sanuto mandauit, vt dece̅ cu̅ nauibus de industria abscedere videretur longiu̅s (quod à Genuensibus ipsis conspici facilè potuit) caeterùm vt in occulto agens in ipso pugnae ardore instructus praestò adesset. Pugna co̅missa superueniente ex improuiso Sanuto, Genuenses memorabili acie sunt victi, Grimaldus vix euasit, vniuersa ferè classe aut capta, aut submersa. Fuit ea pugna Genuensibus adeò infausta, vt tunc primùm libertatem suam Vicecomiti praesuli Mediolanensi tradiderint. Egnat. lib. 7. cap. 4. Mahometus II. capta Co̅stantinopoli, classem ingente̅ ad Callipolim comparabat, in qua vna spem vnam inuadendae Italiae reposuerat. Petrvs Lauretanus Venetae classis Imperator eò profectus, cum paucis nauibus, saepiùs Callipolim inuisens, vt Turcam ipsum in certamen traherer: tandem id assecutus est, vt instructissimus Turcarum praefectus ad eum venire proposuerit. Petrus instructam reliquam classem praecepit se sequi: ita tamen, vt Turcaerem intelligere non possent. Praelio inito quum paulatim reliquae naues aduenissent, veritus Turcarum praefectus, ne plures multò conuolarent, in fugam vertitur: vniuersa classis Turcica tum primùm aut capta aut disiecta est, abrupta spe Italiae inuadendae. Ob eam victoriam Kalendae Iuliae celebres & sacrae Venetis in hunc vsq; diem habentur: tamersi & Carrarie̅sis principis clade insignis. & Andreae Contareni ducis in vrbem aduentu, post receptam Clodiam, grata memoria celebretur. Egnatius libro septimo, capite quarto. Martinvs Rossemius, Gulielmi Geldrorum & Cliuiae ducis copiarum ductor, imminebat Antuerpiae. Renatus Aurantius, Antuerpiensibus opem laturus, domo profectus erat. Vtrisque ad Briscotum arcem via erat, septem millium spacio Antuerpia distantem. Rossemius veterani exercitus robore prior eò venit, & quia propter apertam planiciem Aurantio iuueni pugnandi cupido insidias nectere non poterat, inepta ad id quod perfici posset regionis soli???ue natura, commentum nouitate mirabile à solerti ingenio desumit. Legiones enim toto campo pronis pectorib. procumbere iubet, & equitatum, cui praecrat Longaualles ipsius Cliuiensis equitum magister, ad aduersam castelli partem diligenter occultat: duabus tantùm turmis via militari praemissis, ala???, demùm vna grauis armaturae constituta inter raras ac humiles arbusculas, quae sub oppido ad amoenitatem consitae, otiosis tenue̅ vmbram paraba̅t. Ductabat Belgas equites vit impiger, nomine Libertus. Haud magno spacio ante peditatum prouectus, quu̅ raram & exig???am apud hostes equitum manu̅, ac inter arbusculas non multos equites & pedites versari conspiceret, antecursores tantùm aduenisse, grauiora???; agmina tardiùs sequi ratus, & profligari posse paucos, & castellum praeoccupari facilè iudicauit. Nec mora, à plurib. reipsa, vti conspecta iudicata???; fuerat, ad Aurantiu̅ defertur. Is cohortes ad properandum cohortationib. incitabat. Libertus exte̅plò cum galeatis equitib. ad inuadendos hostes procurrit. Rossemiani primu̅ impetu̅ fortiter excipiunt. Sed mox, v??? fuerat imperatu̅, dant terga tanqua̅ impares. Caeteru̅ in fugam coniectis, exte̅plò fert opem ala grauis armaturae, quae inte??? arbores co̅stiterat, editur???; insignis pugna. Crescentibus verò Belgis, Rossemiani partim consilio, partim necessitate atque impetu vrgentis hostis, laxatis habenis longissimè fugiunt, eodem???; cursu Belgae inte̅peranter terga caedentes ad arbuscula pertrahuntur: eas enim Rossemius hastatis hostiu̅ cataphractis magno impedimento futuras antè prouiderat. Festinabat Aurantius cum peditatu, vt victoriae equitum interesset: quu̅ Rossemio, legiones veluti nouo miraculo terra editae, repentè prosiliunt, attolluntur vexilla, tympana crepitant, & quo maximè terreri hostis potuit, erectarum hastarum ingens sylua conspicitur, prodeunt???; simul cum Longaualle equites ex insidijs, & in terga latera???; hostium alas recuruant. Tum verò Belgae perterriti, ac indagine veluti inclusi, neq; viribus neq; animis pares, vndiq; profligantur. Libertus temeritatis dat poenas, & capitur: cohortes, ne tentato quidem certamine, ad terram arma proijciunt. Aurantius ipse, quum inter confertos hostes versaretur, erumpente equo fuga elapsus, certum suae cladis nuncium Antuerpiam tulit. Sabel supplementum lib. 25 IMBECILLITATE, IGNAVIA, Qviete, Secvritate simulata. Bacchvs, subactis Indis, ipsos Indos & Amazones in agmine auxilij causa ducens, impressionem in Bactriorum terram fecit. Terminat autem Bactriam fluuius Saranges, Ba???trij montes supra flumen positos occupabant, vt in Bacchum, flumen traijcientem, desuper impetum facerent. At ille, positis ad fluuium castris, Amazonas & Bacchas transire iussit, vt [1865] Bactrij, contemtis mulieribus, à montibus descenderent. Atque his traijcientibus illi descendebant, & appropinquantes flumini, prohibere eas conabantur. Quibus pedem referentibus, Bactrij vrq; ad ripam persequebantur. Tum Bacchus eductis contra eos viris, impeditos flumine Bactrios occidit, & sine periculo traiecit. Polyaenus lib. 1. Alcibiades habens quendam Catanensem sibi fidelem, Syracusijs notum, misit eum Syracusas, tanquam à Catanensibus missum, cum quibus amicitia ac societas eis intercedebat, quorum nomina tenerent: & sic nunciauit, Athenienses relictis castris inermes Catanae versari. Quòd si ipsi summo mane castra Atheniensium caperent, posse illos in vrbe clausos & inermes nullo negotio opprimi. Crediderunt Syracusiorum duces, & praeceperunt, vt viritim Catanam versus exirent: atque appropinquantes ad Symmethium fluuium castra posuerunt. Alcibiades cùm sensisset eos aduentare, triremibus instructis, summo studio ad vrbem Syracusiorum contendit liberè & nemine prohibente, eorum???; propugnaculum ab latere conuulsum diripuit. Polyaenus lib. 1. Nvmantini obsessi, ne pro vallo quidem instruxerunt aciem: adeo???ue se continuerunt, vt Popilio Laenati fiducia fieret scalis oppidum aggrediendi. Quo deinde suspicante insidias (quia ne tunc quidem obsistebatur) ac suos reuocante, eruptione facta auersos & decedentes adorti sunt. Frontinus lib. 3. cap. 17. Ascvlani oppugnaturi oppidum Pompeij, cùm paucos senes aegros in muris ostendissent, ob id securos Romanos eruptione facta fugauerunt. Idem. Valdemari regis Danorum auspicijs alterum Sclauiae latus Dani inuaserant, alterum Saxones. Cum???ue Saxonum pabulatores Sclaui per insidias interemissent: Eqvites militiae insignibus occultatis, loricisi???ue familiari ac sordida veste tectis, pabulantium more fruges metere aggressi, Sclauos Nucleto duce ad se opprimendum ex abdito prouolantes, ocyùs ascensis equis, falces???ue gladijs mutantes, trucidauerunt. Caput Nucleti abscissum ac pilo suffixum, sic???ue in castra perlatum, gratum vtriusque exercitus oculis spectaculum praebuit. Quod cùm filio eius Priszlauo (qui ad Danos, Christiani ritus amore, transierat, & Valdemari sororem duxerat) coenitanti nunciatum fuisset, aliquantisper manum ab escis retractam dimisso capiti subijciens, Dei contemtorem sic interire par esse, dixit: reuocato???ue à cogitatione animo, consuetam oris ac mentis hilaritatem exhibuit. Saxo libro decimoquarto. Metv Simvlato. Iphicrates, Abydenis bellum inferens, cùm esset in Cherroneso, locum quendam occupatum muro cinxit, simulans se metuere Anaxibium Lacedaemonium. Abydeni videntes eum aedificare murum, vt timidum contemserunt: & è ciuitate progressi, regioni se committere audebant. Iphicrates conspicatus dissolutos, noctu partem exercitus in Abydenorum terram inducens, & agros ipsorum incursionibus infestans, magno numero hominum & pecuniarum potitus est. Polyaenus lib. 3. Titvrivs Sabinus aduersus Gallorum amplum exercitum, continendo militem iuxta munimenta, praestitit eis suspicionem metuentis. Cuius augendae causa perfugam misit, qui affirmaret exercitum Romanum in desperatione esse, ac fugam cogitare. Barbari oblata victoriae spe concitati, lignis sarmentis???ue cursu castra Rom. in colle posita petiuerunt. Vnde in eos Titurius vniuersas immisit copias, multis???ue Gallorum caesis plurimos in deditionem accepit. Frontinus libro 3. capitei. 17. C. Ivl. Caesar exercitum in Gallia in hyberna diuiserat, & in Italiam discesserat. Itaque omnis de integro conflagrauit bello Gallia. Maxima manus & validissima rebellantium duce Ambiorige Cottam & Titurium cum exercitu deleuêre. Legionem, cui Q. Cicero praeerat, LX. millibus militum arctè obsederunt oppugnauerunt???ue, saucijs???ue omnibus atque animi alacritate magis quàm viribus propugnantibus penè expugnauerunt. Caesar contractis in totum septem millibus militum accelerauit ad eximendum obsidione Ciceronem. Ludificans autem obsidentes, cedit perpetuò, dum loca idonea pugnanti paucis contra multos occupat. Ibi castra munit, suos omni pugna abstinet. Vallum altius educi, portas obstrui timoris simulatione imperat: id agens, vt contemnantur sui, quousque castra dispersa ex ferocia ponentes infesto exercitu adortus fudit, & magna ex parte deleuit. Plut. in Caesare, & Front. lib. 3. c. 17. Idem & Pompeius in Thessalia, hic quidem fugiendo pugnabat, summam copiam habens rerum necessariarum: ille cogitans loco mouere ad comparandum frumentum, manipulos superabat. Pompeiani quasi metu fugientes insecuti, magna sunt affecti clade. Polyaen. lib. 8. T. Labienvs C. Caesaris legatus aduersus Gallos, ante aduentum Germanorum, quos auxilio his venturos sciebat, confligere cupiens, diffidentiam simulauit: positis???ue in diuersa ripa castris, profectionem edixit in posterum diem. Galli credentes eum fugete, flumen, quod medium erat, instituerunt transmittere. Labienus circumacto exercitu, inter ipsas superandi amnis difficultates, eos caecîdit. Frontinus libro secundo, cap. 5. Ioannes Zimisca Imperator, commissa cum Rossis pugna, sentiens loci angustiam virtuti suorum obstare: retrò in planiciem fugienti similis sensim cessit, & hostem longè ab vrbe auocatum, subitò equis conuersis aggressus, magna affecit strage. Cedrenus. Bello, quod gessit Heraclivs Imp. cum Cosrois Persarum regis ducibus, duo Romani ad Persas transfugientes, ijs persuadent, Romanis fugae causam esse metum. Fidem transfugarum sermoni habentes, in propinquo castra posuerunt, vt prima luce manum consererent. Heraclius motis sub vesperam castris, pertotam noctem iter fecit: procul???ue ab hostibus in campum virentem progressus, ibi castra posuit. Quem barbari prae metu fugisse rati, confuso agmine persequuti sunt. Heraclius autem ijs occurrit, pugna???; commissa diuinitùs adiutus eos fudit: insecutus???; per conualles magnam stragem hostium edidit. Idem. Mahometes II. Turcorum Imp. Belgradi muros deiecerat, & per ruinas Ianizaros immittebat. Io. Hvniades muris simulato metu relictis, acie instructa clàm eorum ingressum expectans, vbi securè ingressos vidit, dato repentè signo, eos dispersos oppressit, anno Salut. 1456. Idibus Iunij. Chalcocondylas libro 8. Abitv Simvlato. Alcibiades adnauigans hostili solo, noctu milites egredi iussit: & diem expectans, hostibus non exeuntibus, positis insi dijs, tabernacula incendit, & abnauigauit. Qui in vrbe erant, cùm eum soluisse cernerent, collectis animis procedebant, & perterram vndique spargebantur. Insidiatores consurgentes ceperunt non paucos homines, praedam???; copiosam. Alcibiades cum nauibus reuersus, assumtis tum captis, tum ijs, qui ceperant, ab nauigauit. Polyaenus lib. 1. Fvga simvlata. Iosve insidijs positis iuxta ciuitatem Hai, & fugam simulans, hostes erumpentes caecidit, & vrbem cepit. Iosuae 8. Israelitae pugnantes contra Beniamitas, fugam simula̅tes, eos à ciuitate extraxerunt, & deleuerunt. Iud. 20. Hercvles naui vectus ad Troiam, ipse quidem egressus est, vt in terra pugnaret: gubernatoribus verò mandauit, vt naues in altum traherent. Peditibus igitur fugam simulantibus, equites Troianorum ad naues eursum incitarunt, non tamen capere nauigia supra mare fluctuantia potuerunt. Eos Hercules insecutus, ad vnum omnes trucidauit in litore, cùm fugiendi per mare non esset potestas. Polyaenus libro primo. Tomyris Scytharum regina, Cyrum Persarum ducem, aequo marte certantem, simulato metu elicuit ad notas militi suo angustias: atq; ibi repentè conuerso agmine, natura loci adiuta, deuicit. Herodotus. Aegyptii conflicturi acie in ijs campis quibus iunctae paludes erant, alga eas contexerunt, commisso???ue praelio fugam fimulantes, in insidias hostes vocauerunt. Qui rapidiùs vecti per ignota loca, limo inhaerentes, circumue̅ti sunt. Polyaenus. Gorgias equitatum ducens, pugnam cum Phoebida scutatos habente parabat. Locus erat angustus admodum. Gorgias simulans fugere scutatos, recessit. Hostibus autem incumbentibus pertraxit eos in latam & explicatam planiciem. Ibi Gorgias galeam in hasta protendens, signum dedit suis reuertendi. Cùm verò in latiore loco equitatus se conuertisset, impressionem equitum non ferentes scutati, conuersim ad Thespias fugam dederunt: vnde factum est vt illi inter fugiendum caderent. Phoebidas verò confestim arrepta fuga, e???sit. Polyaen. lib. 2. Alcibiades dux Atheniensium in Hellesponto aduersus Lacedaemonios, cùm amplum exercitum & plures naues haberet, nocte expositis in terram quibusdam militum, suorum, parte quoq; nauium post quaedam promont???ia occultata, ipse cum paucis profectus, ita vt contemtu sui hostem inuitaret, eundem insequentem fugit, donec in praeparatas infidias perduceret: auersum deinde, & egredientem in terram, per eos quos ad hoc ipsum exposuerat caec???dit. Frontinus libro 2. captie 5. Agesilavs, ex aduerso sedentibus Lacedaemonijs & Thebanis, medium intercipiente fluuio, cùm videret Lacedaemonios Eurotam cupere trapfire: metuens plures Thebanos cum socijs, nuncios e???isit, qui rumorem diuulgarent, oraculum prodidisse, eos, qui primi fluuium transissent, occubituros. Ita prope fluuium retentis Lacedaemonijs, pau [1866] cos relinquens socios, mandauit, vt Thebanis fluuium traijcientibus, ipsi celerrimè fugam arriperent: & alios quosdam in locis concauis ad agendas insidias abscondit: ipsos verò milites in muni???m & asperum locum ductos, collocauit. Thebani paucitatem eorum, qui relicti erant animaduertentes, animos sumserunt, ac traiecerunt: & dum fugientes insequuntur, in infidias incidunt, & interficiuntur sexcenti. Polyaenus lib. 2. Philippvs rex, in Chaeronea commisso cum Atheniensibus praelio cedens, quasi ad fugam inclinabat. Dux Atheniensium Stratocles exclamans: In Macedoniam vsq; persequendos, nihil à persequendo remisit. Philippus inquiens, Nesciunt Athenienses vincere: contractam habens phalangem, pedetentim recessit: & cùm excelsiora loca occupasset, militibus confirmatis reuersus, Athenienses caecidit. Polyaenus libro quarto. Onomarchvs, cùm aciem aduersus Macedones instrueret, montem obliquum post tergum occupans, & in cacuminibus vtrinque abscondens saxa, saxorum???ue iactores, produxit exercitum in subiectam planiciem. Cùm Macedones impetentes iacularentur, Phocenses simulata fuga ad medium montem se recipiunt. Macedones incitati furore ac robore, insequebantur. At illi de iugis saxa deijcientes, phalangem Macedonicam conterrebant. Tum Onomarchus Phocensibus signum dat, vt reuertantur, & in hostes incurlionem faciant. At Macedones, posterioribus in se impetum dantibus, superioribus lapides proijcientibus, magno negotio vix fugientes discesserunt. In ipsa fuga regem Macedonum Philippum dixisse ferunt: Non fugerunt, sed recesserunt, quemàdmodum arietes, vt secundò vehementiorem impressionem facerent. Polyaenus lib. 2. Veientes latrocinantium more Rom, agrum vastabant, nec tamen congressum Romanorum expectabant. M. Fabius Consul ad reprimendos latrones cum quaternis millibus Fabijs ad Cremeram fluuium processit. Ibi crescente assiduis successibus Fabiorum audacia, Veientes saepiùs simulato metu ad vrbem refugêre: ea???; ludificatione Fabijs persuasum fuit, nullo tempore locóve sua arma ab hoste sustineri posse ampliùs: peperit???; ea persuasio contemtum & neglige̅tiam, adeò vt pecora de industria ex oppido, haud procul ab Cremera in pabulum propulsa intuiti, inexploratò velut ad certam praedam decurrentes, in insidias à Veientibus positas inciderint. Qui circumuenti ab hostibus, quum telis obruerentur, per medios hostes sibi facta via in collem difficulter euaserunt. At cùm Veiens verticem collis occuparet, & Fabios inferiori loco constitutos telis subinde impeteret, omnes ad vnum caesi fuerunt. Sab. lib. 1. En. 3. Hannibal, cùm ad Trebiam in conspectu haberet Sempronij Longi Coss. castra, medio amne interfluente, saeuissima hyeme Magonem & electos in insidijs posuit. Deinde Numidas equites, ad eliciendam Sempronij credulitatem, ad equitare vallo eius iussit: quibus praeceperat, vt ad primum Rom. incusum per nota refugerent vada. Hos consul adortus temerè, & secutus, ieiunum exercitum in maximo frigore trasitu fluminis rigere fecit. Mox torpore & inedia affectis, Hannibal suum militem opposuit, quem ignibus, oleo???ue & cibo fouerat. Nec defuit partibus Mago, qui terga hostium in hoc ordinatus caederet. Frontinus libro secundo, capite quinto. Idem ad Thrasimenum, cùm arcta quaedam via in radices montis & campos patentes duceret, simulata fuga per angustias ad patentia euasit, ibi???ue castra posuit: ac nocte dispositis militibus, & per collem, qui imminebat, & in lateribus angustiarum prima luce, nebula qouque adiutus, aciem direxit. Flaminius velut fugientem insequens, cùm angustias esset ingressus, non antè prouidit insidias, quàm simul à fronte, lateribus, tergo circumfusus, ad internecionem cum exercitu caederetur. Ibidem. Idem, vt Saguntinos eliceret, rara acie ad muros accedens, ad primam eruptionem oppidanorum simulata fuga cessit: interposito exercitu, ab oppido interclusos hostes à suis in medio trucidauit. Frontinus lib. 3. c. 10. Himilco siue Hamilcar Carthaginensis, apud Agrigentum iuxta oppidum partem copiarum in insidijs posuit: praecepitque his, vt cùm processissent oppidani, ligna humida incenderent: deinde cum reliqua parte exercitus luce ad eliciendos hostes progressus, simulata fuga, persequentes oppidanos lon giùs cedendo protraxit: insidiatores prope moenia imperatum ignem acerbum subiecerunt. Vnde obortum contemplati fumum Agrigentini, incensam ciuitatem suam existimauerunt: defendendae???ue eius gratia, dum trepidè recurrunt, obuijs eis, qui insidiati iuxta muros erant, & à tergo instantibus, quos persecuti fuerant, in medio trucidati sunt. Frontinus lib. 3. c. 10. & Polyaenus lib. 5. Carthaginenses bellum cum Hierone gerentes, noctu ad nauigauerunt Messanae. Prope vrbem Agrigentini in portu naues suas habebant. Magna triremium & turbinatarum nauium copia in ostio subducta stabat, reliquae custodiam agebant. Dux Carthaginensium trierarcho praecipit, vt ad ostium portus appropinquet, & si hostiles ad eas persequendas soluant, altum fuga petat. Trierarchus appropinquat ostio. Agrigentini exploratorem esse rati, nauim summa contentione persequuntur. Interea Carthaginenses cum reliquis nauibus in portum adnauigantes, triremes vacuas incenderunt, onerariarum verò magnam vim extraxerunt. Polyaenus libro sexto. Q. Fabivs Maxímus Coss. auxilio Sutrinis missus aduersus Hetruscos, omnes hostium copias in se conuertit: deinde simulato timore, in superiora loca velut fugiens recessit, effuse???; subeuntes aggressus, non aciem tantùm superauit, sed etiam castris exuit. Frontinus lib. 2. c. 5. Sempronivs Gracchus aduersus Celtiberos metu simulato, continuit exercitum: emissa deinde armatura leui, quae hostem lacesseret, ac statim pedem referret, euocauit hostem: deinde inordinatos aggressus, vsque eo cecidit, vt etiam castra caperet. Ibidem. M. Crassvs bello fugitiuorum apud Catinam bina ca???tra cominùs cum hostium castris vallauit: nocte deinde communitis copijs, manente praetorio in maioribus castris, vt fallerentur hostes, ipse omnes copias eduxit, & in radicibus praedicti montis constituit: diuiso???ue equitatu, praecepit L. Quintio partem Spartaco obijceret, pugna???ue eum frustraretur: parte alia Gallos Germanos???ue eliceret ad pugnam, & pugna simulata deduceret, vbi ipse aciem instruxisset. Quos cùm Barbari insequuti essent, equite recedente in cornua, subitò acies Romana ad aperta cum clamore cucurrit. XXXV. millia armatorum eo praelio interfecta cum ipsis ducibus Liuius tradit, receptas quinque Romanas aquilas, signa sex & 20. multa spolia, interquae quinque fasces cum securibus. Frontinus lib. 2. cap. 4. & 5. C. Cassivs in Syria aduersus Parthos ducens aciem, equitem ostendit à fronte, cùm à tergo peditem in confragoso loco occultasset: dein cedente equitatu, & per nota se recipiente, in praeparatas insidias perduxit exercitum Parthorum, & cecidit. Frontinus. Viriatvs ex latrone dux Celtiberorum, cedere se Romanis equitibus simulans, vs???; ad locum voraginosum & praealtum eos perduxit. Et cùm ipse per solidos ac notos sibi transitus euaderet, Romanos ignaros locurum, immersos???ue limo cecîdit. Ibidem. Cn. Pompeivs in Armenia contra Mithridatem, quia hostes & numero & equitatu praeualebant, iuxta collem in angustijs tegere galeas (ne fulgore earum conspicui fierent) iussit: equites deinde procedere, ac velut praetendere peditibus: praecepit???ue eis, vt ad primum impetum hostium refugerent, & simulac ad pedites ventum esset, in latera discederent. Hac ratione inuectos temerè hostes inopinato praelio caecîdit. Frontinus lib. 2. c. 3. Idem in Hispania, dispositis antè, qui ex occulto aggrederentur, simulato metu, deduxit instantem hostem in loca infesta: deinde vbi res postulauit, conuersis & in fronte & vtrisque lateribus ad internecionem cecîdit, capto etiam duce Sertorianorum Perpenna. Frontinus libro tertio, capite decimo septimo. Bello ciuili dum in Africa Curio tanquam fugientem Saboram praefectum regis Iubae persequitur: deuectus in patentes campos, Numidarum circumuentus equitatu, cecidit. Frontinus lib. 2. c. 5. Ventidivs, cùm Parthis fiduciam ex multitudine peditum videret increscere: ad latus castrorum XIIX. cohortes in obscura valle posuit, equitatu post terga militum collocato. Tum paucos admodum milites in hostem misit. Qui vbi simulata fuga hostem effusè sequentem, vltra locum insidiarum perduxêre, coorta à latere acie, praecipitatis in fugam his, Pharnastanem interfecit. Frontinus libro secundo, capite quinto. Solent Persae acie dissoluta, fuga???; simulata, subitò conuersi, eos, qui persequuntur, caedere, & sagittas à tergo emittere, mox in persequentes insurgere. Nicetas lib. 6. Ioannes Comnenus Imp. Alexij F. Sozopolim Pamphyliae vrbem subacturus, quum & ob militum praesidium & ob loci naturam expugnatu difficilis videretur: Pactiario cuidam, copijs equestribus traditis, ma̅dat, vt subinde ad Sozopolis moenia adequitet: hostibus egredientibus, terga det, ad locum insidiarum eliciat. Persae vrbe effusi, insidijs non praeuisis, dum instantiùs & longgiùs, etiam insidias temerè praeteruecti persequutur; Romani ex insidijs subitò consurgunt, & fugientes conuertuntur. Persae in medio circumuenti, quum nec ad vrbem, ob Romanos ex insidijs ad occupandos aditus progressos, accedere, ne???; à tergo instantes effugere possent: partim capiuntur, partim occiduntur, pauci equorum celeritate euadunt. Sozopolis capitur. Nicetas. Pertharitus Mediolani regno exutus à Grimoaldo duce Beneuentano, in Franciam confugit. Eius misericordia rex [1867] Francorum commotus, aduersus Grimoaldum, maximum in Italiam militum numerum misit. Aduersus quos Gimoaldus progressus, commisso praelio fugam simulatam arripuit, ac quasi trepidans castra omnibus rebus, sed praecipuè vino, referta reliquit, ratus Francos opimae praedae intentos omnem rei militaris industriam remissuros. Neque aliter, quàm putarat, euenit. Franci Grimoaldum vero metu cessisse arbitrati, castris opulentis potiti, vltrà hostem persequuti non sunt: verùm per otium epulas instruxerunt, & cùm auidiùs cibo potu???ue corpora ab omnibus hostium securi insidijs onerassent, quieti se tradiderunt. Grimoaldus post secundam vigiliam, somno vino???ue mersos adortus, tantam eorum stragem edidit, vt ne paucos tantùm reliquerit, qui nuncium cladis domum retulerint. Is locus non procul ab Hasta ab re ipsa Francorum est riuulus appellatus. Sigonius libro secundo regni Italici. Anno Salutis 1476. Tvrcae in Forum Iulij irruperant. Veneti ad Lisontium amnem duce Hieron. Nouello comite castra habebant. Homarbeius Bossinae Saniacus, Genuensis apostaca, intempesta nocte ad mille lectos equites tacito agmine fluuium transnare iubet, atque intentos signum ad erumpendum expectare. Vbi illuxit, expeditissimam equitum alam superato fluuio ad hostium castra mittit, & iniecto certamine cedendo sensim ad insidiarum locum trahere iubet. Peragunt illi negotium impigré. Dum hîc totis viribus Venetus hostem premit, studet???ue praesenti praelio defungi, dato repentè signo, Barbarorum manus ex insidijs coorta, cum terrisico clamore & strepitu in subiectam turmam effusa, magna clade Venetos affecit. Sabellicus libro decimo Dec. 3. & Iouius in vita Mahometi II. Seditionis simvlatione. Memnon Rhodius rex, cùm equitatu praeualeret, & hostem in collibus se continentem in campos vellet deducere: quosdam ex militibus suis sub specie perfugarum misit in hostium castra, qui affirmarent, exercitum Memnonis iam perniciosa seditione furere, & subinde aliquam partem eius dilabi. Huic affirmationi vt fidem faceret, passim in conspectu hostium iussit parua castella muniri, velut in ea se recepturi essent, qui dissidebant, Hac persuasione sollicitati, qui in montibus se continuerant, in plana descenderunt: & dum castella tentant, ab equitatu circumuenti sunt. Frontinus lib. 2. c. 5. & Polyaenus lib. 5. Hannibalis partibus fauebant Nolani, & consilium inierant, cùm fecissent Romani eruptionem in hostes, impedimenta eorum diripiendi. Itaque in vrbe cùm exercitum M. Marcellvs instruxisset, impedimenta statuit prope portas, vetuit???ue edicto Nolanis muros adire. Nusquam arma ex vrbe apparebant, ea???ue re illexit Hannibalem, vt ad vrbem, quasi essent illic omnia tumultus plena, minùs composito agmine moueret. Ibi Marcellus proxima patefacta porta, vti praeceperat, cum flore equitum in frontem irrumpens, confligit cum hostibus. Mox pedites ex altera porta cum clamore accurrunt. Et dum opponit his partem copiarum Hannibal, tertia reseratur porta, ex qua reliqui erumpunt, atque omni ex parte instant trepidantibus re inopinata: nec satis validè resistentibus his, quibuscum manus conseruerant, ob incursum posteriorum. Hîc primùm milites Hannibalis ingenti pauore, multis???ue vulneribus ad castra vsque impulsi, terga dederunt Romanis. Cecidisse dicu̅tur ampliùs quinq; milia. Ex Romanis non plùs quingentis desiderati. Liuius lib. 23. & Plut. in Marcello. Metvm Proprii Damni ex Incendio. Leptines Carthaginensibus ad vlteriorem Pachyni ripam nauigantibus, & in terram egredientibus, & praedam terra mari???; facientibus, sub noctem insidijs collocatis, clàm equites aliquot praemissos iussit eorum stationes incendere. Carthaginenses, igne conspecto, accurrentes, vt quae in statione habebant, exportata conseruarent: ab equitibus insidiantibus fusi fugati???ue, ad triremes vsque, magnum suorum numerum amiserunt. Polyaenus lib. 5. Abigeatu. Scordisci equites (cùm Heracleae duarum partium praesidio propositus esset Lucullus) pecora abigere simulantes, prouocarunt eruptionem: fugam deinde mentiti, sequentem Lucullum in insidias deduxerunt, & octingentos cum eo milites occiderunt. Frontinus lib. 3. cap. 10. Viriatvs, disposito per occulta milite, paucos misit, qui abigerent pecora Socobrigensium. Ad quae illi vindicanda cùm frequentes procurrissent, simulantes???ue fugam praedatores persequerentur: deducti in insidias, caesi???ue sunt. Frontinus. HOSTES COHIBERE, AVERTERE, TERRERE, in fugam vertere, opprimere. Timorem hostium, & per consequens fugam, promouemus & augemus: & vicißim audaciam & alacritatem illorum minuimus, impedimus, reprimimus, modis varijs: qui ipsi tamen materialiter referuntur ad Bona atque Mala vel Nostra vel Hostium. Ad Nostra quidem Bona, vel Interna (sic terremus hostes nostra Vigilantia & Confidentia) vel Externa, & sic Metum inijcimus partim Corporis Robore, Habitu, & armorum genere (Motu, Clamore & strepitu: partim Fortunae bonis, nempe Victoriae nuncio vero simulatóve: item Auxilio tum Diuino (deorum faoure, spectris: tum Humano, seu Ficto (eo??? vel Praesente, Copias maiores simulare: vel Aduentanie, Auxilia noua simulare) seu Vero. Copiarum suarum robore, multitudine. Tum Belluino, Feris hostes terrere. Sic quoque Malis nostris terremus hostes, partim Externis ea dißimulando (Inopiam nostram, in commeatu praesertim, dißimulare: & econtrà, copiam simulare) partim Internis, si talia sint, quibus hostis terreatur: vt puta Desperatione, Crudelitate. Iam respectu Hostilium Bonorum atque Malorum terrendi modi sunt varij: vt puta Spe salutis & effugij facilis, vt fugere malint, quàm inclusi per aesperationem pugnare. (Hostem clausum emittere. Fugae locum hosti dare.) Itidem cohibitione hostis, vt quantumuis victor, ab insequendo desistat (Hostis impetum refraenare) similiter Religione, Periculi & insidiarum metu, Proprij damni, direptionis metu. Sociorum quoque suorum Periculi & damni, aut Perfidiae & desectionis. Item Desperatione victoriae & auxilij: Nuncio denique acceptae cladis, caedis praecipuè ducum, seu vero, seu ficto. Habitv, Armorvm Genere. Vide Tit. Auxilij diuini simulatione terrere, folio 1870. Croesvs Graecorum auxilijs cunctantibus, robustissimos ac maximos Lydorum Graecanicis armis instruxit. Cyri milites inusitatam armaturae Graecanicae speciem extimuerunt: atque etiam hastarum cum scutis collisarum fremitus terrorem Persis iniecit, & aeneorum scutorum splendor Persicorum equorum aciem perstrinxit atque auertit, Itaque Cyrus superatus, trium dierum inducias cum Croeso fecit. Polyaenus lib. 7. Antipater in Tetrachoritarum regione militans, iussit in equorum stramen, quod circum tabernaculum erat, igne̅ inijcere. Quo inflamato, tubicen signum dedit, ac Macedones circa tabernaculum coibant, hastas in altum tendentes. Quo viso, Tetrachoritae perterriti, locum reliquerunt: atq; ita sine praello Antipater victoriam adeptus est. Polyaenus lib. 4. Lacedaeminii comam alebant, & imminente pugna eam concinnabant & discriminabant. Lycurgus dicere solebat. Comam formosos venustiories, deformes horridiores reddere. Plutarchus in Lycurgo. Cùm Lauronem Hispaniae vrbem obsideret Q. Sertorivs, mouit eò omnibus copijs Cn. Pompeius ad ferendam vrbi opem. Inde Sertorius ad occupandum tumulum aduersus vrbem properans, cùm eum occupasset: Pompeius admoto exercitu gauisus est ita cecidisse: missis???ue ad Lauronitas nuncijs, bono animo eos esse iussit, atque in muris considere spectantes Sertorium obsideri. Sertorius eo nunciato risit: & se discipulum Syllae (Pompeium videlicet) ait docturum, debere imperatorem plus respicere, quam prospicere: simul???ue ostendit obsessis sex millia peditum ab se relicta in prioribus castris, ex quibus egressus tumulum illum occupauerat, quò versum in se à tergo aggrederentur [1868] Pompeium. Quod admodum serò animaduertens Pompeius, cùm ad oriri Sertorium non auderet, metuens, ne circumueniretur, relinquere autem periclitantes socios verecundia deterreretur: praesens & desidens spectator esse cogebatur percuntium. Deplorata enim re sua, Barbari in deditionem se Sertorij permisêre: quorum vitae pepercit, dimifit???ue cunctos. Plut. in Sertorio. Britannorvm consuetudo vsque ad Seueri Imperatoris tempora perdurauit, vt in praelium nudi proficiscerentur, arcu tantùm aut scuto lancea???ue armati???: herba glasto ora corpus???ue infecti, vt hostibus trucior eorum esset aspectus. Fulgosus lib. 2. c. 1. Titvs Imp. cùm iam duos Hierosolymorum muros superasset, quatriduo milites suos recensuit, & in Iudaeorum conspectu stip???dia numerauit. Quo spectaculo nihil horribilius fuit. Iudaeis, cùm omnia armis aureis & argenteis plena esse viderent. Iosephus lib. 6. c. 11. belli Iud. Belisarivs, aduersus Cosroëm Persarum regem ab Imperatore Iustiniano missus, ad Euphrati vicinam regionem peruenerat. Cosroës subito illius aduentu territus, Abandazem scribam ad eum mittit, qui exercitum specularetur, sub praetextu legationis. Belisarius sex millia virorum statura praestantium delegit, cum???ue his procul à castris veluti venatum processit. Diogenem porrò stipatorem, & Adulium Armenum cum mille equis amnem transire iussit, qui se vadum eius explorare simularent. Ipse, vt appropinquare legatum vidit, papilion in solitudine fixit, significans nullo cum apparatu eò se venisse: militibus???ue praecepit, vt ab vtraque tentorij parte essent Thraces & Illyrij, Gothi & Heruli, Vandali & Maurusij: neque in campum protinus veluti ad ministeria descenderent, neque confertim: sed vagarentur hinc inde velut otiosi, atque venantium speciem exhiberent. Abandazes, vt in conspectum Belisarij venit, indignari Cosroëm ostendit, quòd Iustinianus legatos de pace non misisset. Belisarius contrà in Cosroëm belli culpam conferre: qui si paci studuisset, domi potiùs suae legatos operiri, quàm in Romanorum ditionem irrumpendo eam quaerere debuerit. Atque hoc responso legatum dimisit. is ad Cosroëm reuersus, refert visum sibi Belisarium, ducem prudentia ac fortitudine singulari: milites quoque mirabili decore vidisse, & compofitione: suasit???ue regi, ne cum eo acie congrederetur, ne victus in Romanorum ditione, cùm fugae locus non esset, regnum Persicum euerteret. Huius monitu persuasus Cosroës, statim ad sua redire cogitauit. Cedrenus. Hvnnorvm arma, thorax & lorica, item arcus & pharetra: nonnulli scuto, lancea, ense???ue falcato vtuntur. Maxima pars corio corpora muniunt, caeteri ferro, gladio longo accincti, & pugione. Hirsutis ad haec se pellibus induunt: & demissae barbae, intonsi???ue crines, villorum instar, feroces toruos???ue aspectus augent, tantum???ue terroris adijciunt, vt solo obtutu, nedum congressu hostes absterreant. Bonfinius libro secundo Dec. 1. Arii, Germaniae populus, super vires, quibus reliquos antecedunt, truces, inusitatae feritati arte ac tempore lenociantur: nigra scuta, tincta corpora, atras ad praelia noctes legunt, ipsa???; formidine atq; vmbra feralis exercitus terrorem inferunt, nullo hostium sustin???te nouum ac velut infernum aspectum. nam primi in omnibus praelijs oculi vincuntur. Tacitus de Moribus Germanorum. Clamore, Strepitv. Gedbeon, dux Israëlitarum trecentorum, contra Madianitaru̅ & Amalechitarum numerosissimum exercitum iussu Domini, nostu explorandi causa cum famulo suo Phara in castra Madianitarum descendit. Cum???; propiùs accessisset, audiuit quendam militum alteri somnium suum narrantem, his verbis: Visus sum mihi in somnis videre, strepentem panem hordaceum, qui sese per castra Madianitarum prouoluens, peruasit ad tabernaculum, quod impulsum & labefactatum à culmine deiecit. Tu̅ alter: Nihil aliud istud est, nisi Gedeonis Israëlitiae, Ioae filij, gladius, cui Deus victoriam tradit in Madianitas atque castra. Hac somnij relatione atque interpretatione audita, Gedeon veneratus Deum, & in Israëlitica castra reuersus, hortatur, vt surgant: nam Iouam eis victoriàm de Madianitarum exercitu concedere. Tum trecentos illos partitus in classes tres, omnibus singulas in manum tubas dat, amphoras???; vacuas, & in amphoris faces, & vt sese imitarentur praecipit. Vbi igitur ipse cum suis comitibus ad extremum castrorum, ineunte media vigilia, peruenit: signo dato, clangere omnes tubis, & quas manibus ferebant amphoras confringere, & sumtis manu sinistra facibus, extra tubis ad clange̅dum, sic exclamare Iouae & Gedeonis gladius: suo quisque loco castra circumstantes. At in castris omnes discursare, perstrepere, diffugere, deniq; clangentibus trecentis illis, hostes (id efficiente Ioua) alij in alios totis castris ense grassari. Caedes maxima hostium facta fuit. Reliqui fugêre. Iudicum 7. Bacchi dux fuit Pan. Is primùm inuenit aciem. Phalangem nominauit: cornu instituit dextrum & sinistrum. Hac de causa ferentem cornua, Pana fingunt. Sed primus etiam hic caedem hostium mutuam excogitauit. Cùm Baccho in concauo saltu nunciassent speculatores, infinitas hostium copias in vlteriori parte castramertari, metus Bacchum incessit. At Pan noctu exercitui signum dedit, vt maximum & in conditum clamorem tolleret. His verò clamantibus, petrae sonum exceptum referebant, & cauitas saltus longè maiorum copiarum fremitum hostibus reddebat. Quare metu perterriti hostes, se in fugam coniecerunt. Propter hoc stratagema, Echo Pani amicam poëtae sunt fabulati, atque vanos nocturnos???ue terrores exer cituum, Panicos appellarunt. Polyaenus libro primo. Indi tubae loco flagella quatiebant, habebant & tympanae horribilem quendam bombum edentia, quae sic confecta erant. In abietis stipitem excauatum nolas ex orichalco inserebant, & ore vasis taurino corio tecto, tympanum sublime ferebant in pugnis. Ac tumultum magnu̅ excitaturi, aut aliquid denunciaturi, vas ligneum in os inuersum concutiebant. Tum quae in eo erant tintinnabula, & multa & magna, in operto???; sonantes, obscurum quendam intrinsecùs edebant bombum, qui ab ignaris non dijudicari facilè poterat, cuius esset instrumenti aut belluae: mugitui enim erat similis. Suidas. Syri in primo hostium congressu solem venerati, immodicis vocibus & cantu exultantes, cursu quàm citissimo in hostes irruunt. Alex. lib. 4. c. 7. Aethiopes belligerantes, cantu & clamoribus dissonis tumultuantur, & sui moris tripudijs exultant. Ibidem. Parthi non cornibus aut tubis classicum canunt, sed clauas ex corio concauas aeramentis intentas resonantibus pulsant vndique. Hae fuscum clangorem & dirum edunt, velut vlulatu belluino & tonitrui asperitate mistum. Ac rectè aduerterunt ab auditus sensu animum turbari maximè, eius???; ocyssimè cieri affectus, ac potissimùm de statu mentem deijci. Alex. lib. 4. c. 7. ex Plut. Crasso. Galli & Germani olim cum hoste congressuri, dissono & truci c???ntu, quem Barritum vocant, cum vlulatu & tripudijs scuta quatientes, praelia inibant. Alexander libro quarto, capite septimo. Ambrones incessu tardo arma pulsantes, rhythmis cum congressu & pulsu armorum consonantibus, suum nomen exprimentes in hostes irruunt. Ibidem. Vbii & Treueri, virorum cantu, & feminarum vlulatu hostem aggrediebantur. Ibidem. Cimbrorvm vxores in ipsis certaminibus, extentas ad carrorum velamina pelles, tantis pulsabant ictibus, vt ingenti cum horrore fragor efficeretur. Strabo lib. 7. Abari in conflictu sonitum excitare confusum & agrestem, vna???; cum fremitu bellico pulsare tympana consueuerant, vt terrerent Romanos. Quod Bonvs praecognitum militibus in dicauit, ne re subita consternarentur: eos???; iussit, pulsatione tympanorum audita, vicissim scuta concutere, & bellicum cla morem tollere, & paeana canere, & ligneas situlas collidere. Suidas in voce [Greek words]. Romani, cùm ad hostem irent in co̅spectu longinquo distantem, gradu lento & silentio vtebantur. At cùm propè ad manus ventum esset, ardentissimu̅ clamorem tollebant, vt & impetu hostis propulsaretur, & clamore terreretur. Gell. Noct. Atticarum lib. 1. c. 11. Cn. Pompeivs contra Mithridatem in Asia pugnaturus, eum (quandoquidem pugna̅ detrectare consueuerat) in valle collibus circumdata, nocte obscura inuasit, exercitu in locis superioribus collocato. Hîc tubicines simul omnes signum canere ceperunt: mox milites caetera???ue multitudo ingente̅ clamorem edere, pars scuta hastis, pars arma ex aere lapidibus percutere. Huiusmodi sonitum concaui montes recipere, receptum???ue reddere multò horribiliorem, vt eo Barbari vehementer perterriti sint. Romani primùm sagittis telis???ue praeliabantur: consumtis telis omnibus, in eos irrueru̅t. Qui erant ad alas, caedebantur, ijs???ue, quòd magna ex parte essent leuis armaturae, vnum ad necem vulnus satis erat. Qui in ipsa acie consistebant, premebantur, propterea quòd ij, qui in alis erant, eò prae timore confugiebant. Et sic Barbari neq; sibi auxilio esse, neq; in hostes quicquam moliri poterant. Dion Nicaeus in Pompeio. Tarsenses Agareni ab Andrea Scytha, Basilij Macedonis Imp. duce, ad exiguum reducti numerum, cùm à Styppiote oppugnarentur, & pugnae sustinendae impares se cognoscerent: multis conductis equis, ab eorum caudis sicca coria suspenderunt, simul???ue eos ad varias castrorum Rom. partes dimiserunt: ipsi à tergo eorum tubis ac tympanis sonitum edentes, strictis cum gladijs in media castra insilierunt. Orta proinde in exercitu Romano trepidatione, & per tumultum viris equis???ue in se concidentibus, Romani maximam cladem passi sunt. Cedrenus. Britannis co̅tra Anglosaxones pugnaturis, anno 492. Ger [1869] manus Altifiodorensis episcopus (qui cum Lupo Trecensium episcopo ad extirpandam Pelagij haeresim in insulam transmiserat) in ipsis Paschae solennibus, non armis, sed fide, sese agminis ducem profitetur. Postridie rem diuinam multo mane facit, poscit à Deo victoriam, idem etiam cunctis orantibus. Mox signum pugnae dat, ter magna voce Alleluia canens: candem vocem toties exercitus repetit, tantum???ue clamoris edit, vt hostes vbi vident in se iri, repentè metu corruant, abiectis???ue armis, in pedes se perinde dent, ac si longo certamine victi desperata iam salute, aliud non sit remedium fuga opportunius. lia diuina ope parta victoria, nulla caedes, nullus captiuus. Polyd. libro tertio, & Bonfinius libro quarto, Decadis primae. Tvrci in praelio non clamore, sed fremitu vtuntur, Bre, Bre, Bre, subinde ingeminantes, hoc est, Defende te. Cuspin. Apud Finnos in Sueonum regnospecus est Smellen vulgò dicta, prope litoralem vrbem Viburgum Moscouitis vicinam: in quam animali viuo proiecto, tam horribilis sonus excitatur, vt audientes instar vehementissimae bombardae interimat, vel debilitet in momento. Hostibus irruentibus praefectus terrae iubet omnium aures concludi cera, & in antris abscondi victuros. Ipse postremus cera obturatis auribus animal aliquod vel hasta, vel fune praecipitat in os speluncae: vnde tam horridus excitatur sonus, vt hostes obsidentes in circuitu, quasi mactanda pecora collabantur, & mortuis similes in potestatem incolarum veniant. Sic saepè Rutheni & Moscouitae multa suorum millia desiderarunt. Caeterùm specus ipsa validissimis muris septa à viro prudente custoditur perpetuo. Olaus lib. 11. cap. 4. & 5. Quum anno 1532. Solymannus Turcarum Imp. numeroso exercitu in Noricum irrumperet, Habraimus Bassaru̅ princeps, cui Solymannus, quod nemini vnquam ab Othomannis datum meminerant, supremi imperij potestatem communicarat, ad Guintium profectus, Nicolizzae oppidi praefecti side̅, promissis & minis pertentat. Sed quum Nicolizza nihil demissum responderet, aguntur tribus in locis cuniculi. Caeterùm quum discisso & proruente muro, Gvintiani praesentibus animis introrsus munitiones extruerent, & cuniculis diligenter vel à feminis obuiam iretur, duo inusitatae magnitudinis propugnacula ante fossam erexit Habraimus, in summam educta altitudinem. Repleta fossa, Turcae in oppidum impetum fecerunt. Cùm iam propè intra murum peruaderent praetoriani, tantus sublatus est clamor cu̅ eiulatu ab imbelli multitudine, vt stupefacti potiùs quàm territi Turcae retrocesserint, cùm integri erumpe̅tis ab arce praesidij strepitum clamorem???ue putassent, equitem???ue districto gladio ipsis subeuntibus comminantem in aëre conspexissent: eam extitisse diui Martini speciem vulgò aiunt, qui Sabarienses conseruasset. Iouius lib. 30. Histor. Impetv. Consule Tit. Milites animare Adhortatione, fol. 1786. Orontes contra Autophradatem pugnaturus, cùm Graeci quos secum habebat pedites in acie condensato agmine starent, equitibus phalangem perfringere non valentibus, ob eam???; causam auersis, iussit, si rursus impressionem facere conare̅tur equites, tribus passibus progrederentur. Quibus progredientibus, equites arbitrati ipsos irruptionem facere, declinantes fugam capesserunt. Polyaen. lib. 7. Themistocles ad Artemisium impetu in hostem incurrendum esse, docuit. Diod. lib. 11. Et C. Iul. Caesar in acie Pharsalica Pompeium hoc ipso peccasse dixit, quòd excipere suos, non inferre impetum voluisset. Plut. in Pompeio. Victoriae nostrae et nostrorum nuncio vel vero, vel simulato. Agesilavs aduersus Boeotos praeliabatur. Erat anceps victoria. Nox praelium diremit. Ille media nocte fidelissimos misit, dato praecepto, vt quos Spartiatas mortuos agnoscere̅t, puluere respersos occultarent. Hostes orto die, cùm suos omnes prostratos cernerent, Spartiatarum verò paucos, quasi victoriam Lacedaemonijs habentibus, cum eis congredi ampliùs non sunt ausi. Polyaenus lib. 2. Pelopidas Thebanus Magnetum duo oppida simul oppugnaturus, non ita longo spacio distantia, quo tempore ad alterum eorum exercitum admouebat, praecepit, vt ex composito ab alijs castris quatuor equites coronati, notabili alacritate velut victoriam nunciantes venirent: ad cuius simulationem curauit, vt sylua quae in medio erat incenderetur, praebitura speciem vrbis ardentis: praeterea quosdam captiuorum habitu eôdem iussit perduci. Qua asseueratione perterriti, qui obsidebantur, dum in parte iam se superatos existimarent, defecerunt. Frontinus libro tertio, capite ostauo, & Polyaenus lib. 2. Athenienses & Thebani ad pugnam instruebantur. Myronides Atheniensibus praecepit, vt cùm ipse signum dedisset, excurrerent in hostes, initio facto à sinistra. Quo signum dante, illi currebant. Cùm verò aliquousque essent progressi, Myronides ad dextrum cornu festinans, magna voce clamauit: Vicimus in laeuo. Athenienses victoriae fama confirmati, promtiùs & alacriùs hostes aggrediuntur. Thebani nuncio suorum cladis perculfi, ad fugam inclinauerunt. Polyaenus lib. 1. & Frontinus lib. 2. cap. 4. Aristomenes Lacedaemonius, Dionysio ferens auxilium, exigua inclinatione facta, videns triremes permixtas, praecepit suis militibus, vt clamarent, Sine fugere. Hostes audita hac voce, in fugam conuersi sunt, rati se omnino superari. Polyaenus libro secundo. Annibal cum Roman. Capuam obsidentibus signa conferens, cùm sui castra Romanorum irrumpere conarentur, misit quendam Latinae peritum linguae, qui iussu consulum alta voce denunciaret Romanis, vt castris iam propè amissis, in proximos montes confugerent. Vox inopinata facilè audientes mouisset, nisi Romani Punicis dolis assueti cognouissent fraudem. Itaque celeriter se inuicem confirmantes, hostem pedem referre, se???ue in castra recipere coëgerunt. Auctor vitae eius. Leotychidas Spartanus ad Mycalem Ioniae classem contra Persas ducens, praeconi, qui vocis amplitudine omnes superabat, mandauit, vti litoribus hostium adnauigans, quanta posset voce, intonaret: Ad Plataeas debellatum esse, Persas ibi profligatos, iam aduentare Graecam iuuentutem, ad reparandam Graecis in Asia ciuitatibus libertatem. Persas proinde falso eo nuncio perculit, vt nec Graecis deinceps seruis ampliùs fiderent. Leotychidas exploratis locis, comparato exercitu copias exponit. Postera die cùm instrueretur acies, rumor verus coepit repentè increbrescere, Persas à Graecis ad Platae as profligatos. & compertum est, vtrasque eadem die acies instructas, & ad Plat???as, & ad Mycalen conflixisse. Diod. lib. 11. cap. 1. Ad Humbrum amnem pugnante Arthuro Britannorum rege contra Pictos atque Scotos, clamatum est per quendam vocalissimum Britannica lingua ad id à Pictis subornatum, Arthurum Britannicae???ue gentis nobilissimos quosque caesos. Vox ea Scotos ac Pictos ingenti affecit laetitia: Britannos autem tanto pauore, vt abiectis armis permulti se in fugam proripientes, nec ducum signis, nec aeneatoribus receptui canentibus obtemperarent. Caesus in eo praelio Arthurus cu̅ XXXM suorum. H. Boëthius lib. 9. Frisones ab Theoderico Flandrensi, Arnulpli Gandauenfis filio, oppugnabantur, ad necem patris (quem oppressera̅t) vindicandam. Imperator Henricus II. illi adiungit Gotfridum Lotharingiae & Brabantiae ducem. Quum congressi manus conseruissent, vox insonuit (incertum vnde) Fugite, fugite. Ducales, qui se diuinitùs admoneri arbitrabantur, illicò in fugam co̅uersi, multi à paucis Frisonibus caeduntur, Dux captus Imperatorem illis reconciliauit. Cranzius libro quarto Saxoniae, cap. 32. Gerardvs Magnus Holsatiae dux contra Christophorum Danorum regem Holsatos candidis indutos ducebat, arcem Gottorp obsidentem. Id de longinquo Dani prospicientes, mulieres in se duci per contemtum asserebant. Conserto praelio acri, Holsati sublatum clamorem tollunt, Fugiunt, fugiunt. Dani fictam fugam, in veram concepta formidine verterunt, soluta???ue est obsidio eo ipso die. Cranzius libro 9. Saxoniae, capite 10. Poloni contra Tartaros ad Legniciam pugnabant aequo marte. Tum Qvidam Tartarus eques ab latere ex improuiso apparens, Polonica lingua, vt fugerent, identidem vociferatus, Polonos conturbauit, & in fugam conuertit, orto fugae initio à Miecislao Oppoliensi, qui vocem illam amici esse, saluti suorum consulentis, quasi iam reliqua agmina à barbaris deleta essent, crediderat. Cromerus lib. 8. Miesco, seu Miecislaus, Polonus, Boëmorum ducem Boleslaum oculis priuaut, comites eius obtruncauit, & Pragam biennio obsessam fame expugnauit. Vlricvs Boëmi frater, ab Imperatore Henrico (huic enim pater eum educandum dederat) clam dimissus, Dieuizum natura & arte munitum occupat: rapitim???ue collecto milite Pragam tendens, per praeconem ciuibus denunciari iubet, victis & fugatis Polonis, adesse cum exercitu principem victorem. Quo nuncio territi Poloni, fugam arripiut: ea???que ratione Vlricus vrbem recepit. Aeneas Syluius capite decimoseptimo & decim ooctauo Boëmicae historiae, anno 1007. Sigismundo Imp. ad Nicopolim cum Turcis signa collaturo, Illyrii qui ab Hungaris defecerant, in iugis montium quosdam è suis occuluêre, qui in medio praelij ardore per decliue ruentes, versos in fugam Hungaros proclamarent. Vngari eo dolo territi, victoriam è manibus elabi sunt passi. Bonfinius lib. 3. Decadis 3. Avxilii divini simvlatione, Spectris. Tellias vates Elaeus, cùm Thessali Phocensibus bellum intulissent, sexcentos viros è Phocensibus praestantissimos gypso illeuit, eos???ue sub noctem in Thessalos dimisit, dato praecepto, vt quemcunque albicantem non cernerent, eum obtruncarent. Hos primùm Thesalorum exubitores spectrum esse arbittati, deinde ipse exercitus adeò exhorrueru̅t, vt tribus millibus caesorum atque scutorum Phocenses potiti sint: quorum scutorum dimidium apud Abas, alterum dimidium apud Delphos dedicauerunt: & ex decima pecuniarum huius pugnae factae sunt statuae grandes, quae circa tripodem è regione delubri Delphis visuntur: & alterae eiusmodi, in Abis repositae. Herodotus libro octauo, & Pausanias libro decimo. Aetoli Pellenam oppugnabant. Pro Pellena collis est excelsus, è regione arcis positus: in quem, concursu facto, Pellenenses arma expediebant. Palladis sacerdos consuetam illius diei armaturam habens, & galeam tricollem, pulcerrima maxima???ue omnium virginum, ab arce intuebatur in ciuium sese armantium multitudinem. Aetoli virginem armatam è templo Mineruae procedere conspicati, ipsam Mineruam auxilio Pellenensibus venire existimantes, reuerterunt. Pellenenses verò persecuti, non paruum Aetolorum numerum occiderunt. Polyaen. lib. 8. Pericles dux Atheniensium, initurus praelium, cùm animaduertisset lucum, ex quo vtraque acies conspici poterat, densissimae opacitatis vastum, alioqui & Diti patri sacrum: inge̅tis illic staturae hominem, altissimis cothurnis, & veste purpurea, coma venerabilem, in curru candidorum equorum sublimem constituit: qui dato signo pugnae proueheretur, & voce Periclem nomine appellans, cohortaretur eum, diceret???ue, Deos Atheniensibus adesse. Quo viso penè ante coniectum primi teli hostes terga verterunt. Frontinus libro primo, capite vndecimo. Pisistratvs, cùm ope Megaclis Atheniensis (qui ei filiam suam vxorem dare promiserat) Athenas esset reductus, vt citra sanguinem tyrannidem reciperet: mulierem quandam Phyam nomine, è tribu poeaniaea, tribus digitis minus, statura quatuor cubitorum, formosissimam, Mineruae habitu instructam, currui???ue impositam, ante exercitum in vrbem duxerunt, praemissis praeconibus, qui Palladem Pisistrato praesentem fauere assererent. Ea re audita, Athenienses Pisistrato sese dediderunt. Herod. lib. 1. M. Fabium Ambustum consulem Falisci & Tarquinienses prima pugna fuderunt, Romanis falsa specie & velut phanatica deceptis. Sacerdotes hostium cum facibus incensis, furiali incessu, anguium nodos intendentes, militem spectaculo insueto turbauerunt. Inde vbi à consule & tribunis coeptum est in vanum illum metum reclamari, quòd puerorum more talia expauescerent: pudore affecti milites, ferociter in hostes vertuntur, atque in ea ipsa, quae nuper extimuerunt, velut amentes ruunt. Ibi hostili ludibrio confestim discusso, in armatos cuneos sese inferunt. Fuit???ue tantus Romanorum in praelium impetus, vt ne armato quidem non modò inermi hoste sustineri potuerint. Fusa acie castris Romanus victor cum multa praeda potitus est. Sabellicus libro 3. En. 4. Cornelius Tacitus libro Hist. 14. & in vita Iulij Agricolae, Polyaen. libro primo. Idem Veientes & Fidenates facibus arreptis fecerunt. Frontinus lib. 2. cap. 4. Sub Nerone obtinebat Britannos praesidio Paulinus Suetonius. Is Monam insulam expugnare adortus (erat haec incolis valida, & transfugarum receptaculum) in nouum pugnae incidit discrimen. Stabant mulieres in aduerso litore, furiali habitu ac flammis instructae: stabant & Druidae sacerdotes, diras???; in Romanos fundebant preces, manibus ad coelum sublatis. Caetera multitudo pugnae fuit instructa, quae non tam terrori erat Romanis, quàm muliebre illud oculorum ludibrium. Sed miles dúcis hortatione in litus egressus, confestim insulanos dispulit. Fusi fugati???ue Barbari ad deditionem compelluntur. Praesidium deditis imponitur. Luci euersi, in quibus Druidae diro ritu humanas mactabant hostias. Sab. lib. 2. Ennead. 7. & H. Boëthius lib. 4. Luitprandus, prae eunte lancea Dominica, cui artificiosè claui Christi crucifixi inserti erant, semper hostes suos terruisse, ac in fugam conuertisse Henricvm Imp. scribit libro quarto, capite duodecimo. Copias sive Exercitvm nostrum maiorem simulando. Consule Tit. Elephantos comparare, fol. 1884. Helnes Arcadum rex, vastantibus Tegeam Lacedaemonijs, quotquot vigentem ac floridam aetatem haberent, supra caput hostium misit, praecipiens, vt media nocte in eos immpetum facerent. Quotquot verò aetate prouecti, aut nondum adulti essent, eos iussit eodem tempore ante ciuitatem ignem quàm maximium incendere. Hostes ad visum ignem obstupefacti, in eum oculos conijciebant. Qui verò in cacumine erant, obruentes inopinatos, plurimos ex ijs morte affecerunt, multos etiam captos in vincula coniecerunt. Et oraculum ???nem habuit: [Greek words]. Polyaenus lib. 1. Cùm Boeoti, qui Arnam incolunt, cum Thessalis bellum gererent, Thessalvs noctem obseruans tenebricosam, mandauit militibus, vt dispersi per campum, alius alibi in montium fastigijs faces & taedas incenderent, atque sublimes ferrent, rursus???ue deprimerent. Boeoti conspecto igne, quasi fulmine circumdati, in metum ac terrorem inciderunt, & ad supplicandum. Thessalis & de pace rogandum se conuerterunt. Polyaenus libro primo. Agesilavs per Macedoniam iter faciens, misit ad Aeropum Macedonum regem legatos de transitu ac foedere faciendo. Aeropus foedus non accepit, inquiens, Se obuiam iturum. Cùm audisset paucos equites esse Laconi, suum equitatum instruxit: & vt plures, quàm reuerà essent, equites habere videretur, copias pedestres in prima acie collocauit, in posteriori equites quotquot habebat in duplicem phalangem distribuens, addidit???ue asinos, mulos, & ex equis quotquiot propter senectutem onera ferentes sequerentur. His insidentes viri equestribus armis praediti, conspectum praebuerunt magni equitatus. Aeropus igitur perterritus de transitu, foedus admittebat. Polyaenus lib. 2. Mnasippidas exiguam multitudinem ducebat. Cùm autem hostes noctu impetum facerent, iussit leuis armaturae milites, & tibicines in tenebris circuire, & à tergo impetentium classicum canere, ac iacula mittere. Illi igitur, tanquam inclusi à magna multitudine, confestim discesserunt. Polyaenus libro secundo. Dionysivs pactus cum ijs, qui Naxum prodere instituerant, ipse quidem serò ad muros cum septem millibus accessit. Naxij intellecta proditione, in turres ascenderunt. Proditores è turribus Dionysium vocabant cum vniuersis copijs. Ille verò minabatur ijs qui muros tuebantur, nisi traderent sibi ciuitatem, se omnes eos morte affecturum. Sub idem tempus iussu Dionysij in portum Naxiorum appulit Dionysiaca pentecontorus, quae fistulantes tubicines & hortantes hortatores duxit. Naxij totidem triremes adnauigare putantes, quot hortatores videbant, metu perterriti, spontè Dionysio ciuitatem dedidêre. Polyaen. lib. 5. Antipater in Thessalia volens hostibus plurimorum equitum opinionem praebere: contractos multos asinos atq; mulos turmatim instruxit, in eos???; viros imposuit equestri armatura praeditos. Vnicuique verò turmae primum ordinem verorum equitum addidit. Eos hostes conspicati, & seque̅tes etiam equites esse suspicati, metu perculsi, se fugae mandauerunt. Hoc stratagemate Agesilaus etiam vsus est aduersus Aeropum in Macedonia, & Eumenes aduersus Antigonum in Asia. Polyaenus libro quarto. Evmenes Cardianus cum Argyraspidibus in Gabenorum regione hybernabat. Quos cùm sparsim castra posuisse intelligeret Antigonus, eos ex improuiso per montes via compendiosa opprimere cogitauit. Quo nuncio territis militibus, cùm non longè abesset Antigonus, Eumenes inhibiturum se hostium celeritatem ostendit, vt diebus tribus, quàm expectarentur, tardiùs essent adfuturi. Circummisit enim nuncios imperans, vt copiae ex hybernis & caeteri properè conuenire̅t: simul???ue cum alijs ducibus excurrens, & locum facientibus iter per desertum ex edito conspicuum amplexus, & dimensus, crebras pyras per interualla praecepit extrui. Quos ignes vbi conspexit Antigonus, existimabat hostes explorato suo aduentu sibi occurrere. Itaq; relicta via compendiaria per vicos duxit & oppida, reficiens per ocium exercitum. Plut. in Eumene, & Polyaen. lib. 4. Ptolemaevs aduersus Perdiccam exercitu praeualentem ipse inualidus, omne pecudum genus, religatis ad tergum quae traherent carpentis, agendum per paucos curauit equites. Ipse praegressus cum copijs quas habebat, effecit, vt puluis, quem pecora excitauerant, speciem magni sequentis exercitus praeberent, cuius expectatione territum vicit hostem. Front. lib. 4. cap. 7. & Polyaen. lib. 4. Minvtivs Ruffus cùm à Sordiscis Dacis???; premeretur, quibus impar erat numero, praemisit fratrem & paucos equites, vnà cum aeneatoribus: praecepit???ue, vt, cùm vidisset contractum praelium, subitus ex diuerso se ostenderet, iuberet???; aeneatores concinere. Sonantibus montium iugis, species ingentis multitudinis offusa est hostibus: qua perterriti, dedêre terga. Front. lib. 2. cap. 4. M. Marcellvs, cùm vereretur ne paucitatem suorum militum clamor detegeret: simul lixas calones???ue, & omnis generis sequelas, conclamare iussit: at???; ita hostem magni exercitus specie exterruit. Ibidem. C. Marivs circa aquas Saxtias, cùm in animo haberet postera die depugnare aduersus Teutones: Marcellum cu̅ parua manu equitum peditum???ue noctu post terga hostium misit, & ad implendam multitudinis speciem agasones lixas???; armatos simul ire iussit: iumentorum???ue magnam partem instructorum cum contunculis, vt per hoc facies equitatus obijceretur: praecepit???;, vt, cùm animaduertissent committi praelium, ipsi in terga hostium descenderent. Qui apparatus tantùm terroris intulit, vt asperrimi hostes in fugam versi sint. Frontinus lib. 2. cap. 4. & Polyaen. lib. 4. C. Ivl. Caesar Alexiam vrbem Galliae oppugnabat. Gallorum ad eos congregabantur ducenta quinque millia. Ille per noctem armatos ter mille, omnes???ue equites separans, ab obliqua parte vtrinque iussit reuertentes postero die circiter horam secundam à tergo hostium se ostendere, & fortunam tentare. Ipse sub primam lucem exercitum ad pugnam eduxit: quos Barbari, multitudine freti, cum risu excipiebant. Verùm caeteris à tergo apparentibus, & clamorem tollentibus, atque includentibus, desperata fuga in maximam terrorem ac perturbationem inciderunt, & eo tempore maximam stragem Gallorum editam esse dicunt. Polyaenus libro octauo. Idem Dyrrhachium occupatum à Pompeio capere volens, paucos ipse quidem equites habebat. At illi magna equitum multitudine abundabant. Veruntamen multitudinem illam, vsus arte, infugam vertit. Paucis enim equitibus cum incitatis equis impetum facere inssit: ante illos tres manipulos peditum constituit, praecipiens, vt nihil aliud facerent, quàm pedibus excitarent puluerem, quantum maximum possent. Magna nebula sublata, ingentis equitum multitudinis opinionem hostibus fecit. Itaque subitò perterriti, fugam cepêre. Ibidem. Ivlianvs Apostata contra Constantium Imper. mouens, profecturus per maritimas syluas, vias???que iunctas Istri fluminis ripis: veritus, ne paucorum comitatu stipatus contemneretur ab inimicis: agmina ita distribuit, vt alios per itinera Italiae nota Iouius & Iouinus ducerent, alij per mediterranea Rhetiarum magistro equitum Neuita contenderent: vt in varias partes diuisi, maioris numeri opinionem afferrent, atque omnia tumultu ac trepidatione complerent. mandatúmque dedit, vt omnes tanquam cum hoste protinùs occursuro iter conficerent: cum???que ad locum venisset, vbi nauigari posse Danubium didicit: lembis, quàm occultissimè potuit, decucurrit: ob id latens, quòd paucis contentus extra oppida, ciuibus imprudentibus, transibat. Fama tamen praecessit, Iulianum, dimissis regibus, cum ingenti exercitu aduentare. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Anno 560. Hunni ex Moesia in Thraciam cùm transissent, capto prouinciae praefecto, magnam caedem fecerunt. Itaque Belisarivs, licèt iam effoetae aetatis, missus est: qui, equis ciuium sumtis, armata multitudine venit ad Chiti pagum: fossa???ue facta, barbaros, quotquot cepit, occidit. palmites etiam arborum postse traxit, vt, excitato puluere, ingentis speciem multitudinis Hunnis praeberet. Qua opinione decepti, vsque ad Arcadiopolim profugerunt, &, cùm naues parati viderent, vt sibi tutus receptus daretur, postularunt. Sigon. lib. 20. Imp. occid. ex Cedreno. Hungari A. D. 938. Germaniam inuaserant & vastauerant. Sacconium vrbem Rauracorum in Rheni insula sitam obsideba̅t diuiso exercitu. Hermigervs Rauracus ducem suis se praebens, noctu cum paucis hostes vltra Rhenu̅ aggressus, in montibus vicinis quosdam faces efferre iussit, vt hostes ancipiti periculo territi, faciliùs in fugam verterentur. Itaque Hungari miserè trucidati, cùm qui cis Rhenum erant, auxilium illis ferre non possent. Hermigerus praedam amplissimam monasterio Sacconiensi dicauit. Stumpfius. Grimoaldvs Longobardorum rex Cacanum Hunnorum ducem contra Lupum Foroiuliensem regem exciuerat. Eo deuicto, Cacanus arma in Longobardorum quoque castella circumtulit. Grimoaldus nuncijs missis Cacanum monuit, vt Lupo vindicato Foroiulienfi regione decederet. Cuirespondit Cacanus, Se haudquaquam terram eam relicturum, quam ipse armis, ac multo suorum sanguine partam teneret. Quo responso Grimoaldus incensus, bullum aduersus eum decreuit, ac copias quàm maximas potuit, comparauit, verùm haudquaquam cum immenso Cacani exercitu conferendas. Aderant fortè legati Cacani, cùm ipse exercitum recensebat. Ibi exiguitatem copiarum occultare, ac maioris speciem praebere exercitus volens, legatos???ue decipere: eosdem milites, diuerso habitu atque armatu instructos, in praesentia legatorum per dies aliquot, quasi nouum semper exercitum, decurrere iussit, atque ad eos conuersus, ita dixit: Cùm hac, quam vidistis, multitudine Cacanum inuadam, nisi protinus Foroiulij finibus cesserit. Quae cum Cacano legati renunciassent, territus extemplò se in regnum suum recepit. Sigon. lib. 2. regni Ital. & Sab. lib. 4. de vetust. Aquil. & Bonfin. lib. 8. Dec. 1. Styppiotes, qui egregium ducem Andream Scytham, aduersus Tarsenses Agarenos victorem, calumnijs in odium apud Basilium Macedonem Imp. adduxerat, in ipsius locum substitutus, Tarso apprópinquans, castra eo loco, qui Chrysobullum dicitur, ponit, neque fossa satis ea, neque excubijs muniens. Cuius incuriam cùm obseruassent Tarsenses, per noctem eum adoriuntur, tali commento vsi. Quia accepta ab Andrea clade ad exiguum redacti numerum, pugnae sustinendae pares non erant, multis conductis equis, ab eorum caudis sicca coria suspendunt, simul???ue eos ad varias castrorum Romanorum partes dimittunt, ipsi à tergo eorum tubis ac tympanis sonitum edentes, strictis cum gladijs in media castra insiliunt. Orta proinde in exercitu Romano trepidatione, & per tumultum viris equis???ue in se confusè incidentubus, factum est, vt barbari vincerent, immensam???ue Romanorum caedem peragerent, plerisq; à suis ingloriè obtritis atque suffocatis. Tarsenses hac inopinata potiti victoria, & strepitu paeanem cecinerunt. Cedrenus. Fridlevvs Danorum rex, apud Britanniam amissis bello militibus, cùm difficilem ad litus reditum habiturus videretur: interfectorum cadaueribus erectis, & in acie collocatis, ita pristinum multitudinis habitum repraesentauit, vt nihil illi ex tanto vulnere detractum videretur. Saxo libro quarto, & Olaus lib. 5. cap. 19. Cùm Britanni, Amlethvm Iutiae regem insecuti, maiore copiarum parte exuissent: Amlethus die postero, ad augendam multitudinis speciem, caesorum cadauera partim subiectis stipitibus fulta, partim propinquis lapidibus affixa, alia viuentium more equis imposita, in aciem digessit, vt ipsae extinctorum imagines lacessentibus Solis radijs immensi agminis speciem darent. Quo aspectu territi Britanni, à mortuis superati sunt, quos viuos oppresserant. Rex dum segniùs fugam intendit, ab imminentibus Danis occisus fuit. Saxo libro quarto. Brvdvs Pictorum rex, contra Alpinum Scotorum regem pugnaturus, nocte quae diem pugnae praecessit, clitellarijs equis mulieres agasones???ue, partim arma, partim linum indutos, contos tenentes & ligna hastarum aemula, insidere iussit. Centum his admiscet equites, duces futuros. Qui cùm in ipso praelij ardore essent conspecti: territi Scoti, ne hostilibus circumdarentur armis, omissa pugna praecipiti cursu fugientes abiêre. Parua in praelio caedes edita, in fuga multò maxima: captus rex Alpinus, securi percussus est. Hector Boëthius lib. 10. Conradus I. Imp. Henricum Saxonum ducem imparatum in vrbe Gruona, obsidere parabat. Praemissis tamen oratoribus obtulit Henrico pacem, fi dederet arcem. Diethmarus orientalis Saxo, militaris rei scientissimus, vbi vidit adesse regis nuncios, clara voce ducem sciscitatur, quánam parte velit castra figi legionibus, quas se adduxisse simulabat. Dux rogat, Quot adduxerit? Triginta, inquit, millia in armis habeo. Nuncij dimissi regem falsa legionum fama sic terruerunt, vt in Franciam suam redierit. Cranzius libro tertio Saxoniae, capite primo. Roberto Brusio Scotorum rege cùm XXXM. contra trecenta M. ab Eduardo II. Anglorum rege conducta pugnante, calones atque lixae audendum aliquid rati, quoniam ferrei thoraces deerant, indusia lintea & candida supra vestimenta induentes, ac mappas hastis alligantes, sumtis baculis longis, decumana porta egrediuntur, ac sese paulum ad montem circunducunt. Mox de monte descendentes, terribiliorem hostibus aspectum praebuêre. Pars alium aduentare exercitum rati, alij angelos de coelo Scotis subsidio venisse arbitrati, terga verterunt, initio fugae à rege facto, quem primum metus perculit. H. Boëthius lib. 14. Franciscvs Sforicia in Piceno cùm manum cum Francisco Nicolai Picinini filio consereret, atque omnibus suis equitum turmis in praelium missis, Picinino adhuc aliquot superessent: veritus, ne ijs in medio pugnae ardore recentibus obrueretur: coëgit omnes calones ac lixas, & in perrara sylua ita condidit, vt inspici quidem, sed non ex toto discerni possent: atque in eorum fronte galeatos statuit, vt speciem magni equitatus praeberent. Picininus eas quae supererant turmas in subsidijs retinens, praelio superatus ac captus fuit. Fulgosus libro septimo, captite quarto. Ladislavs rex Ploniae, Cracouiam oppidum obfessum ad deditionem compulit, opinione castrensis copiae deceptum, quum montes farina integi mandasset. Rauisius. Benedictus Varadiensis episcopus, cum Tartaris, sub Bela IV. Vngariae rege Pannoniam vastantibus, ad Agriam, quam incenderant, congressus, eos fudit, fugauit???ue. Illi continuò fugam simularunt, & quum equos paucos haberent, humana simulacra ex distentis saccis, imposita equis, vt equites viderentur, cum nonullis sub colle reliquêre. Ipsi in campis Hungaros operiebantur. Pugna conseritur. Tartari ex composito terga dant, versus collem fugiunt. Pro [1872] deunt inde socij cum ficto equitatu. Qui fugiebant, quasi resumtis animis, in Hungaros vertuntur. Caesi sunt Hungari ad internecionem. Episcopus cum paucis euasit. Bonfinius lib. 8. Decadis 2. Carolvs IV. Imper. contra Philippum ducem Austriae bellum gerens, multitudinem hostium veritus, tres ex Philippi ducibus magna auri vi persuasit, vt Philippo renunciarent, Caroli exercitum multò maiorem esse, & in fuga omnem salute̅ reponendam. Philippus credulus cu̅ exercitu discessit. Proditores negotio ex sententia confecto, à Carolo promissam accipiunt pecuniam, sed adulterinam, quae vicesimam vix partem iustae haberet monetae. Id grauiter ferentes, cum rege expostulant. Carolus ira feruens, Abite hinc, perfidi proditores, exclamauit: adulterina fi des adulterino auro recompensatur. Hieron. Zieglerus de Viris illust. Germ. ex Cranzio lib. 9 Saxoniae, cap. 37. Quum anno 1532. Habraimus Bassa Guintium Norici oppidum cuniculis actis iam propè cepisset, sed incredibili oppidanorum virtute Nicolizza praefectus fortiter resisteret: Habraimus data fide euocatum ad se in castra praefectum rogauit, vt fortunae periculum facere desineret, oppidum in eius potestate se relicturu̅, si in verba Solymanni iuraret, & in speciem praesidij aliquot Turcae veluti tradito oppido reciperentur. Nicolizza, qui ex octingentis strenuis defensoribus vix tertiam partem, atque eam confectam vigilijs, & vulneribus debilitatam, sibi superesse meminerat, omnino trasigendum existimauit. Quum ex colloquio nullum timorem praeferret, & praesidij vires effusè mentiendo adaugeret Nicolizza, vt etiam callidissimo Barbaro imponeret, pollicitus est se Turcis omnibus, qui illac transirent, amicum fore, eísque quos posset commeatus praebiturum liberaliter, & Othomannicum vexillum in summa turre praefixurum: id verò quod ad Turcas introducendos pertineret, vt dediti oppidi, accepti???ue praesidij species praeberetur, se praestare omnino cu pere, sed plurimum vereri, ne à Germanis ac Hispanis tummultu facto discerperentur: debere eum spontè dediti, & in veterem amicitiam recepti voluntate & fide contentum esse. Ad extremum Habraimus virtute atq; astu Nicolizzae superatus, id tantùm impetrauit, vt Ianizerorum decuriam intra portae limen admitteret. Quibus introductis, & Illyrica lingua ad potandum vinum, cuius ea gens est auida, comiter inuitatis, & sibi & Habraimo cumulatissimè satisfecit, cùm neq; Germanos neque Hispanos in praesidio habuisset. Iouius lib. 30. Historiae. Quum in Mysiam imperante Sigisimundo Hungariae rege Turcae irrupissent: Nicolavs Petri de Macedonia F. Mysiae praefectus, qui Isaacum regem Bofinae fingulari certamine vicit, cùm Turcis se viribus imparem esse intelligeret, agrestes omnes iumentis insidere iubet, & cum armis tympana buccinas???ue sumere, & ingenti clamore hostes aggreditur. Sequenti nocte, Turcas adoritur. Ipse à fronte cum pauco exercitu, à lateribus rusticana turba iumentis infidens. Clamor ingens editur, tympana circumsonant. Turcae se ab innumero Pannonum exercitu circumuentos rati, fugiunt. Nicolaus cum agmine quadrato se inferens, multum sanguinis haufit. Vt sui ab hostibus intempesta nocte dignoscerentur, Christi sanctique Michaëlis symbolum edixerat. Turcae castris pariter ac impedimentis exuti, magna clade affecti sunt. Bonfinius. Cuspinianus paulò aliter: Per exploratores, inquit, certior factus, Turcas in castris dormire, tympana multa equabus, quas vagabundas in campo ceperat, adalligauit, adiunctis suis militibus, qui fistulis canerent. Tesseram dedit duobus verbis voce materna: quorum alteru̅ Turcae intellingebant, alteru̅ ignorabant. Turcae & nocturno tumultu & tesserae ambiguitate territi, quòd magnum adesse coniectarent exercitum, in fugam soluti sunt. Avxilii adventantis simulatione. Cùm Sicyonij comparato exercitu agrum Hyperaesiensium in Achaia inuasuri essent, intelligerent???; Hyperaesienses nullo se pacto pares illis numero futuros: capras omnes quae intra fines erant, in vnum coëgerunt, adligatas???; ad cornua faces, in tempesta nocte accendêre. Hostes ignes eos esse ab auxiliaribus suspicati, retrò agmen egêre. À Capris itaq; mutato veteri nomine Hyperaesia vrbs Aegira est appellata. Quoq; loco ex illis vna eximia specie, quae???; caeteris dux erat procubuerat, ibi templum Dianae Agrestis erexêre, quòd illius propitio numinie in mentem sibi venisse interpretati sunt eo dolo hostem eludere. Pausanias in Achaicis. Cyrvs superatus à Medis, confugit ad Pasargadas. Multis Persis ad hostes transeuntibus, inquit ad eos: Crastino die nobis auxilio venient centum millia, ab hostibus Medorum. Vos igitur ad socios excipiendos singuli fascem lignorum ferte. Quibus ferentibus, transfugae Medis haec enunciauerunt. Cùm nox appetisset, Cyrus imperat, vt quilibet suum fascem incendat. Medi flammam lucentem conspicati, purantes hostium copias aduentare, se in fugam coniecerunt. Polyaenus libro septimo. Orontes magno sociorum numero amisso, quos Autophradates insidijs peremerat, subornauit aliquos qui rumorem spargerent, ac nunciarent, mercenarios in propinquo esse: sic vt etiam is sermo ad Autophradatem perferretur. Nocte verò valentissimos Barbarorum armauit Graecanicis armis, eos???ue prima luce cum reliquis Graecis in acie collocauit, adhibitis interpretibus, qui vtranque linguam callerent, vt hi ea quae praecepta Graecis essent, Barbaris enunciarent. Autophradates arma Graecanica conspicatus, existimans mercenarios venire, de quibus audierat, congredi non ausus, assumtis copijs se fugae mandauit. Polyaenus libro septimo. Atheas rex Scytharum, cùm aduersus ampliorem Triballorum exercitum confligeret, iussit à feminis & pueris, omni???ue imbelli turba, greges asinorum ac boum ad postremam hostiu̅ aciem admoueri; & erectas hastas praeferri: famam deinde diffudit, tanquam auxilia sibi ab vlterioribus Scythis aduentarent. Qua asseueratione auertit hostem. Frontinus libro 2. capite 4. & Polyaen. lib. 7. Phocenses in Parnasso cum armis inclusi, sub multam noctem descendentes, in hostes impetum fecerunt. Illi partim quasi spectrum nouum & inusitatum perhorrescentes, partim etiam alios esse qui aggrederentur existima̅tes, victoriam hostibus dederu̅t, & strages Thessalica contigit ad quatuor millium viroum. Polyaen. lib. 6. Agis Peloponnesijs aduersus Lacedaemonios bellum gerentibus in Lemno, consilium dedit, vt vnam diem iumenta sine pascuis essent. Metum autem hostibus inferre volens, tra̅sfugas misit, qui nunciarent, magnum auxilium Laconibus proxima nocte venturum, & iumentorum ora per integrum diem ligauit. Impetente verò nocte, vincula soluit. Itaque iumenta fame confecta, & vinculis soluta, cùm nacta fuissent herbas & pascua, exilierunt & infremuerunt, magnum???ue strepitum mouerunt, atque simul clamorem exceptum valles referebant. Milites autem iussit, alium alibi dispersos, duplices aut triplices ignes facere. Peloponnesij strepitus magnitudine decepti, repentè fugam capesserunt. Polyaenus libro primo. Alcibiades nauali praelio decertaturus, constituit malos quosdam in promontorio: praecepit???; his quos ibi relinquebat, vt cùm praelium commissum sensissent, panderent vela. Quo facto consequutus est, vt hostes aliam classem in auxilium superuenire ei arbitrati, verterentur. Frontinus libro se cundo, capite 5. Argaevs rex Macedonum, Taulantirum Galaurus. Taulantij contra Macedones exercitum ducunt. Argaeus (erat enim ei manus perexigua) iubet virgines Macedonum, fi hostes agmen suum adducerent, ipsas è monte sese ostendere. Appropinquantibus igitur hostibus, apparuerunt, & è montibus descendebant magno numero virgines, thyrsos???ue pro hastis vibrabant, & sertis faciem obumbrabant. Galauro perterrito receptui signum dante, Taulantij abiectis armis terga verterunt. Argaeus templum aedificauit Baccho Fallaci, atque vt virgines, quas antea Macedones appellabant, deinceps propter virorum imitationem, vocari iussit. Polyaen. lib. 4. Antigonvs cum paucioribus militibus castrametabatur aduersus hostes, qui Eumenem sequebantur. Cùm autem continuis legationibus inter se vterentur, inssit militem quendam procurrere anhelantem, puluere respersum, atque nunciare: Socij praestò sunt. Antigonus hac audita voce laetabundus exilijt, dimissis???ue legatis, postero die longitudinem aciei duplicatam extendit, & è vallo deduxit. Hostes de aduentu sociorum à legatis certiores facti discesserunt. Polyaenus libro quarto. Iphicrates in Epidauro non multum supra mare aciem instruebat. Postquam verò ad nemus profundum & vmbrosum ventum esset, eos, qui intus latenrent, consurgere iussit. Hostes magnas insidias metuentes, reuersi sunt, & celeri fuga se in naues receperunt. Polyaen. lib. 3. Tynnichvs, cùm Theudosia Ponti ciuitas à vicinis tyrannis oppugnaretur, ab Heraclea cum naui turbinata, & vna triremi veniens, assumtis tot militibus, quot poterat, & tribus tubicinibus, scaphis???ue ex vno ligno constantibus, quarum singulae virum vnum capere possent, per noctem adnauigans, cùm ad ciuitatem appropinquasset, eximens scaphas, attribuit singulis buccinatorem vnum, dato praecepto, vt mediocri interuallo à se muntuò distantes, postquam è triremi signum dedisset, ipsi vicissim canerent per interualla temporum. Qui oppugnabant, maiorem aliquam classem adnauigare arbitrati, relictis excubijs, se fugae tradiderunt. Tynnichus autem adductis nauibus, vrbem oppugnatione liberauit, Polyaenus libro quinto. C. Svlpitivs Petreius Coss. contra Gallos dimicaturus, iussit muliones clàm in montes proximos cum mulis abire: & [1873] inde conserto iam praelio, velut equis insidentibus ostentare se pugnantibus. Quare Galli existimantes aduentare auxilia Romanis, cessêre, iam penè victores. Frontinus libro secundo, capite 4. M. Cato, cùm Ambraciam eo tempore, quo sociae naues ab Aetolis oppugnabantur, imprudens vno lembo appulisset: quanquam nihil secum praesidij haberet, coepit signum voce gestu???; dare, quo videretur sebsequentes suorum naues vocare: ea???; asseueratione hostem terruit, tanquam planè appropinquarent, qui quasi è proximo citabantur. Aetoli, ne aduentu Romanae classis opprimerentur, reliquerunt oppugnationem. Front. lib. 2. cap. 7. Evndem vastantem Hispaniam, legati Ilergetum, qui sociorum populus erat, adierunt, orauerunt???ue auxilia. Ille ne aut abnegato adiutorio socios alienaret, aut diducto exercitu vires minueret: tertiam partem militum cibaria parare, & naues ascendere iussit: dato praecepto, vt simulata tantùm profectione, mox in castra redirent. Praecedens interim aduentantis auxilij rumor, vt Ilergetum excitauit animos, ita hostium consilia discussit. Front. lib. 4. cap. 7. Esbernvs, Danorum regis Valdemari dux, apud Oldam insulam Xl. piraticas Valdalorum naues aggressus, & penè circumuentus iussit, vnum è suis accepto silice malum inscendere, in???; summitate excusso igne ostentare flammam. Vandali rati dari signum socijs nauibus, à pugna destitêre. Cranzius lib. 5. Vandaliae cap. 26. ex Saxonis lib. 14. Canis Scaliger, qui Veronae atque Taruisij principatum optinebat, cùm discubiturus esset, atroci nuncio perculsus, Patauinos magno exercitu in prima Taruisinorum tecta ingressos esse, veste mutata in rusticanum iumentum conscendit, vno???ue solo ac fideli comite, magna celeritate Taruisium peruenit. Illic arma induit, atque in bellatore equo antè se hostibus ostendit, quàm venturum eum suspicarentur: fretus id fore, quod accidit: vt hostes ipso conspecto, venisse maiorem numerum aut proditionem duplici fraude molitam arbitrarentur. Itaq; terrore perturbatis ordinibus, fusi sunt, eorum???ue duces à Cane capti. Fulgosus libro septimo, capite quarto. In praelio, quo Poloni Cruciferos ad Groneualdam magna affcerunt clade: Boëmi & Moraui mercenarij Polonorum, cum vno vexillo, cuius signifer fuit Ioannes Zarnouius Boëmus, siue metu, siue auro Cruciferorum corrupti, sub initium pugnae secesserunt. Conspicatus autem eos in sylua Nicolavs Tramba procancellarius, cùm ex acie iussu regis in castra cum caetera imbelli turba reuerteretur, accurrit ad eos: & grauiter obiurgatos, in aciem redire compulit, in ductorem suum Zarnouium culpam omnem referentes. Qui quidem ita deinceps infamis fuit ac desperatus ob id factum, vt ne vxor quidem coniugali thoro eum dignaretur. Hi ergo reuertentes in acie̅, speciem noui exercitus hostibus praebuêre, terrorem???; addidêre. Cromer. lib. 16. Avxilio Bellvarvm. Vide Tit. Serpentum aut Canum auxilia adhibere, fol. 1811. Hispani contra Hamilcarem boues vehiculis adiunctos in prima fronte constituerunt: vehicula???ue, tedae & sepi & sulphuris plena, signo pugnae dato, incenderunt: actis deinde in hostem bobus consternatam aciem perruperunt. Frontinus libro. 2. capite 4. Simili dolo Hannibal Cassinatem saltum, imminente Fabio, euasit. Vide Tit. Exercitum per loca infesta ducere. Copiarvm svarvm vero, non simulato Robore, Firmitudine, Multitudine terrere. Rex Aethiopum Macrobiorum, cùm Cambyses Persarum ex exploratores ad eum misisset Aethiopes Ichthy ophagos: arcum eis dedit laxatum, & si Persae illum intendere possent, tum contra Aethiopes bellum mouerent, monuit. Sin minùs, gratias dijs agerent, qui Aethiopes à bello Persis inferendo arcerent. Arcum illum solus Smerdes frater Cambysis, Persarum omnium robustissimus ad duos digitos trahere potuit. Herod. lib. 3. Xerxes rex speculatores Atheniensium comprehensos per castra circumduci iussit, eos???; mox dimisit. Polyaen. lib. 7. P. Scipio postquam Africam attigit, speculatores Hannibalis in castris deprehensos, & ad se perductos, nec supplicio affecit, nec de consilijs ac viribus Poenorum percontatus est: sed circa omnes manipulos sese militaribus operibus exercentes diligentissimè deducendos curauit. Interrogatos???ue, An satis ea considerassent, quae speculari iussi erant? prandio dato ipsis, iumentis???ue eorum, incolumes dimisit. Quo tam pleno fiducia spiritu priùs animos hostium, quàm arma contudit. Val. lib. 3. cap. 7. Hoc ipsum ter à Scipione factitatum scribit Plyaen. lib. 8. Val. Leuinus Cos. cùm intra castra sua exploratorem hostium deprehendisset, magnam???ue copiarum suarum fiduciam haberet: circumduci eum iussit, terrendi???ue hostis causa, exercitus suos visendos speculatoribus eorum, quoties voluissent, parêre voluit. Front. lib. 4. cap. 7. Ioannes Zimisces Imperator, classe insigni contra Roxolanos egressus, legatos Tauroscytharum (qui explorandi gratia regi occurrerant) circumductos per exercitum omnem vt singula contemplarentur, redire ad suos iussit. Cuspin. Tartarorvm princeps Amorabecus ad Lazarum Seruiae Despotam legatos misit, transitum in Hungariam petentes, minas etiam addens ni pareret: & vt magis permoueret, mulum milio onustum in Despotae conspectu produci, saccos???ue exonerari iussit, quasi acerui grana faciliùs, quàm Tartarorum illuuies numerari posset. Despotes in tertium diem responsum distulit, eo???ue tempore gallos, capos, gallinas fame excruciari curauit. Euocatis inde legatis, gallos emitti iussit. Qui paruo te̅poris spacio vniuersum milium absumsêre. Tum ad legatos conuersus: Renunciate igitur regi vestro, inquit, vt milij grana aduehat innumera, nobis edaces gallos non defuturos. Et certè euentus ita tulit, vt Tartari multitudine confisi, à Seruijs magna sint strageaffecti. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Gvlielmvs Normanniae dux, cùm in Britanniam aduersus Heraldum regem traiecisset: captis hostium exploratoribus, deduci eos per tota castra iussit, & omnia eis ostendi: deinde cibo recreatos, cum muneribus ad suos remitti. Non multò pòst Britannos vicit, Heraldum occidit, & primus Normannorum, illius insulae regno potitus est. Fulgosus libro tertio, capite 7. Vigilantia. Evmenes Cardianus cum Argyraspidibus in Gabenorum regione hybernabat. Quos cùm sparsim castra posuisse intelligeret Antigonus, eos ex improuiso via compendiosa per montes opprimere cogitauit. Eo nuncio territis militibus, cùm non longè abesset Antigonus, Eumenes timorem abstersit, ostendens inhibiturum se hostium celeritatem: vt diebus tribus, quàm expectarentur, tardiùs essent adfuturi. Circummisit enim nuncios imperans, vt copiae ex hybernis & caeteri properè conuenirent: simul???; cum alijs ducibus excurrens, & locum facientibus iter per desertum ex edito conspicuum amplexus & dimensus, crebras pyras per interualla, vt in castris fieri solet, praecepit extrui. Quae vbi administrata sunt, ignibus ex regione montosa Antigoni exercitui apparentibus, dolor Antigonum & moeror inuasit, qui iam dudum existimabat hostes explorato aduentu suo sibi occurrere. Ne igitur fatigatus & confectus ex itinere, cum militibus cogeretur alacribus, qui commodè hybernauerant, dimicare: via relicta compendiaria per vicos duxit & oppida, reficiens per ocium exercitum. Plutarchus in Eumene, & Polyaen. lib. 4. Selevcvs contra Demetrium castra figebat, qui rebus desperatis sub noctem statuerat fortunam tractare. Demetrij duo milites cùm in primas Seleuci excubias incidissent, nocturni hostes praestò essent, quàm suis armandi facultas daretur, tubicines classicum canere iussit: Milites verò inter armandum maxima vociferatione exclamare, & vnumquemque ignem praesentibus sarmentis inijcere. Demetrius cùm igni circumfulgere exercitum cerneret, existimans apparatos ad pugnam esse, non ausus est eos aggredi. Polyaenus libro quarto. Confidentia. Huc etiam referri potest Tit. praecedens, Copiarum suarum robore hostes terrere. quatenus cum confidentia robur ostentatur. Iones atque Aeoles, cùm audissent Lydos citra negotium à Persis victos, legatos Sardis mittunt ad Cyrvm, vltrò postulantes, vt ijsdem conditionibus eos admitteret, quibus & Croeso subiecti fuerant. Verùm Cyrus ad eorum postulata per huiusmodi similitudinem atque apologum respondit: Tibicen quidam vbi pisces in mari conspexisset, canere tibia incipiebat, ratus nimirum eos ad cantus suauitatem in terram progressuros: at spe sua frustratus, misso in mare verriculo, ingentem piscium vim complexus est, atque extraxit. Et cùm palpitantes cerneret in sicco, dixit ad pisces: Temperate nunc mihi quaeso à saltationibus, quando non libuit me canente, saliendo progredi. Quae verba Cyrus Ionibus Aeolibus???ueideo dixit, quòd Iones, priùs ipso Cyro per legatos ad amicitiam eos inuitante, flagitante???ue vt à Croeso rebellarent, constanter recusauerant: ac iam demùm rebus non ex sententia succedentibus, parati essent Cyri imperata facere. Hoc responso eos terrere voluit. Iones his auditis moti, ad suas quique ciuitates reuersi, moenia communiuerunt. Herod. libro primo. In expeditione Scythica, cùm bellum traheretur, tandem Darij exercitus inopia rerum laborauit. Id Reges Scytharum tres numero, Scopasis, Taxacis, & Indathyrsus intelligentes, miserunt ad eum cum muneribus caduceatorem, aue, mure, rana, & quinq; sagittes. Persae eum, qui munera ferebat, percontabantur, quid illa significarent? Iste negare sibi aliud esse mandatum, nisi cùm illa tradidisset, celerrimè rediret. Iubere tamen ipsos Persas, si solertes forent, interpretari, quid sibi dona vellent. Darius opinabatur Scythas seipsos ei donare, & terram atq; aquam: quòd mus quidem in terra gignatur, & eodem quo homines victitet: rana autem in aquis nascatur: auis verò sit equo assimilis: sagittis dandis, quòd seipsos tradere videantur. At Gobryas vnus è septem, qui Magos sustulerunt, hoc dicere dona coniectabat: O Persae, nisi vt aues subuoletis in coelum, vt mures subeatis terram, vt ranae insiliatis in paludes, non remeabitis eo vnde venistis, his sagittis co̅fecti. Et Gobryae certè interpretationi cuentus ipse respondit. Omnium namque rerum inopia laborans Darius, turpi fuga sibi consulere suit coactus: & nisi Iones pontem in Istro custodiuissent, per quem effugeret, actum erat de toto illius exercitu. Herod. lib. 4. Darius aduersus Scythas prelium committebat. Fortè accidit, vt lepus iuxta Scythicam phalangem decurreret. Scythae léporem insequebantur. Darius verò: Operaeprecium, inquit, est Scythas fugere, quibus adeò contemtui sumus, vt relictis Persis léporem persequantur. Et receptui signo dato, de discessu consilium cepit. Iustinus, & Polyaen. lib. 7. Xerxes circa Abydum cum nauibus in insidijs latebat. Frumentariae naues Graecorum praeternauigantes, capiuntur à Barbaris, quibus visum est submergere naues onerarias vnà cum ipsis hominibus. Xerxes contrà quaerebat, Quò cursum tenerent? Quibus respondentibus, In Graeciam: Etiam nos, inquit, cò nauigabimus. Itaque frumentum, quod Graecis aduehitur, nostrum est. abite igitur. Illi Graecis hanc rem nunciantes, non exiguum eis metum iniecerunt. Polyaenus libro septimo. Idem Graecos speculatores in castris suis prehensos nihil laesit, sed exercitum vt inspicerent iussit, tum missos fecit. Plutarchus in Apophthegmatibus. Dionysivs tyrannus, Himilcone adnauigante, atque ostium portus Homotylensium muniente: copijs à Motia deductis, castra eregionè constituit, nautas???ue & milites, vt bonum animum gererent, nauibus???ue stationem pararent sub promontorio quod portum continebat, hortatus est. Locus erat planus, & luto coeno???ue plenus, latitudine veginti stadiorum. Hoc milites lignis munito, subduxerunt octoginta triremes vno die. Himilcon veritus, ne Dionysius assumta classe supra promontorium adnauigaret, & Carthaginenses in ostio portus conclusos intus conficeret, spirante Borea, secundis ventis discessit. Dionysius verò & portum & Homotylem & classem recuperauit. Polyaenus libro quinto. Ischolavs cùm in Drye oppugnaretur à Chabria, volente arietes admouere, prioripse muri partem deiecit: vtrumque secum reputans, vt sui milites fortiùs pugnarent, cùm munitionem moetiorum no̅ haberent: & hostes existimarent, suas machinas oppugnatorias esse contemtui. Certè hostes spontaneam moeniorum destructionem meruentes, ingredi in vrbem non audebant. Polyaen. lib. 2. Senatvs Rom. post Cannensem cladem supplementum exercitus in Hispaniam mittere ausus, fecit, ne hostilium locus castrorum, tum maximè Capenam porta̅ armis Hannibale pulsante, minoris vaeniret, quàm si illum Poeninon obtinerent. Val. Max. lib. 3. cap. 7. Romani dum ab Hannibale obsiderentur, & ipsi obsiderent Capuam, decreuerunt, ne nisi capta ea reuocaretur inde exercitus. Front. lib. 3. cap. 18. C. Ivl. Caesar contra Pompeium in Epiro castra posuerat. Ceperat Pompeius commodum castris locum, ei???ue necessaria affatim terra mari???ue subuehebantur: cùm ille non ageret in affluentibus commeatibus, pòst etiam grauiter difficultate necessariorum premeretur, ac radicem quandam (Chara dictam) contunderent milites, ea???ue lacte subacta vescerentur. Panes quoque ex ea confectos prouecti ad hostium stationes intrò miserunt proiecerunt???ue cum hisce verbis: Quousque eiuscemodi tellus ferret radices, non desituros se obsidere Pompcium. At Pompeius nec eos panes nec sermones permisit in vulgus militum efferri, ne flaccescerent, immanitatem ac duriciem milites hostium quasi feratum horrentes. Plutarchus in Caesare, & Sabellicus libro septimo, Enneadis sextae. Tiberivs Gracchus, Lusitanis dicentibus in decem annos cibaria se habere, & ideo obsidionem non expauescere: Vndecimo, inquit, anno vos capiam. Qua voce perterriti quanquam instructi commeatibus, statim se tradiderunt. Frontinus lib. 3. cap. 5. A. Torqvato Graecam vrbem oppugnanti, cùm diceretur iuuentutem ibi studiosè iaculis & sagittis exerceri: Pluris eam, inquit, propediem vendam. Ibidem. Helvetii Nouariae à Gallis obsessi, muris vi tormentorum disiectis, lodices ludibrij causa loco valli obtenderunt, ijs se pilas bombardarum excepturos dictitantes. Quinetiam frustra dehortante eos Maximiliano Sfortia duce, portis apertis, vt via expedita potiùs quàm per ruinas intrarent, Gallos per praeconem incredibili confidentia inuitabant. Iouius. Genvenses ac Pisani graui eo bello, quod inter se anno 1262. gesserunt, cùm vtrique in hostium vrbem, sub aliarum rerum praetextu, inspecturos, qui apparatus fierent, exploratores misissent: vtrique liberè in vrbe sua ijs permiserunt omnia inspicere, & ad suos inspecta scribere. Adeò vterq; populus virtuti suae fidebat. Egnatius libro tertio, capite sexto, & Fulg. lib. 3. cap. 7. Blasivs Axeretus, Genuensis classis praefectus, cùm ab Alphonso Aragonum rege Caietam obfidente legatus esset missus, qui sub praetextu indicendi Genuensibus belli, classem Genuensem diligenter inspiceret: mandauit, vt regi suo omnes eas Genuensis populi naues preciosis mercibus, quae in Orientem mittebantur, onustas esse referret: & propterea si victoria potiretur, sciret praedam se ingentem de Genuensibus acturum. Fulg. lib. 3. cap. 7. Avdacia. Agesilavs Spartiates, non multò pòst quàm regnum adeptus est, cùm Persarum rex diceretur classem ornare & exercitum cogere contra Graeciam, cupidus eius belli depellendi à finibus patriae, pollicitus est, si sibi modicas copias dedissent sui ciues, se liberaturum ipsos omni hoc timore ac malo: in Asiam enim transiturum, bellum???ue illic ipsi facturum. Quam ipsius vocem libenter Spartiatae audiuerunt, vt narrat in ipsius laudatione Xenophon: mirifice???; laetati sunt, venisse in mentem regisuo, quemadmodum Perses olim in Graeciam transisset, ita etiam ipsum in Asiam exercitum comportare multum enim valebat hoc ad Spartae gloriam augendam, magnitudinem???ue animi illius reip. signisicandam. Victorius libro 36. Var. lect. cap. 7. Tyrrheni cum Romanis bellum gerebant. Tyrrhenorum rex erat Porsenna, Romanorum imperator Publicola, tertiùm consul. Q. Mvtivs Romanus, interficiendi Porsennae causain Tyrrhenorum castra venit, habitu Tyrrheno, vocem etiam Tyrrhenorum imitatus. Qui accedens ad tribunal, cùm regem Porsennam non nosset, quínam esset, ex assidentibus, quem maximè regi similem esse putabat, eum stricto gladio interfecit. Comprehensus fatebatur quínam esset. Porsenna ob datam salutem dijs sacrificabat. Mutius autem in focum igne plenum rectam manum iniecit: & dum manus combureretur, stanscum Porsenna loquebatur, hilari & intrepido vultu. Cùm Porsenna supra modum hominis virtutem admiraretur, Mutius: Nequaquam, inquit, mireris. Trecenti Romani eadem tolerantia & virtute praediti, qua ego, in castris oberrant, tempus captantes te interficiendi. Porsenna credens his verbis, metu???; perterritus, bellum cum Romanis composuit. Polyaen. lib. 8. & Liuius. C. Ivl. Caesar cùm videret Germanos tam facilè impelli vt in Galliam venirent, suis quoq; rebus eos timere voluit: cùm intelligerent & posse & audere populi Rom. exercitum Rhenum transire. Victorius lib. 36. Var. lection. cap. 7. Ivl. Agricola, Domitiani legatus in Britannia, Monam insulam rebellantem in potestatem redigere, ne locus profugis superesset, contendit. Quum???ue nauium copia ad traiectum deessee, militum alij biremibus, alij tranando, paruum nacti aestum, ducis opera & constantia, repentè in insulam sunt immissi. Quorum audacia territi insulani, qui Romanam classem expectabant, sese Romanis dediderunt. Hector Boëthius libro quarto. Mathias Coruinus Vngariae rex, cùm prope Tureas castrametatus esset: pagano amictu, cum vno tantùm comite, se cum iumento inter eos, qui commeatus in hostilia castra ferrent, insinuauit. Cùm eò peruenisset, toto die pro tabernaculo Turci hordeum vendidit, & nocte ingruente se incolumem in castra sua recepit. Scripsit id ad hostem: & quò maiorem dictis fidem faceret, ferculorum numerum & epularum cuncta genera retulit. Quae cùm hostis accepisset, timore perculsus, postero die castra soluit. Bonsinius libro octauo, Decadis 4. Inopiae dissimvlatione, & Copiae simulatione. Mygdonivs hostibus obsidentibus fame laborans, aceruos maximos terrae lapidum???; in foro extruxit: eos???ue compingens luto, in alios triticum, in alios hordeum iniecit, & mulos ingenti magnitudine, pinguiffimos???ue alens, extra moenia dimisit. Eos hostes comprehenderunt. Illepraecone [1875] misso iussit, vt mitterent qui de re redemticio precio transigerent. Venerunt legati, quos Mygdonius in foro conuenit. Illi maximos aceruos tritici hordei???; videntes, & ministros alios alibi iubere metiri, reuersi haec hostibus nunciarunt. Qui pinguedinem muloru̅, conspicati, fidem???; deciborum apparatu legatis habentes, longo tempore se ciuitatem capere non posse existimarunt, & ob eam causam discesserunt. Polyaenus libro 7. Thrasybvlvs Milesiorum tyrannus, cùm Halyattes rex Lydorum Miletum oppugnaret, eam???ue legatum de inducijs, donec templum Arsiae Mineruae condidisset: mandauit ciuibus, vt pro se quisq; frumentum omne quod haberet, in forum efferrent, ibi???ue discumbentes conuiuium agitarent. Haec preco nunciauit Halyatti. Is innumerabilem copiam ciborum Milesios habere existimans, oppugnationem remisit. Polyaen. libro sexto, & Frontinus libro 3. capite 15. qui Thrasybium vocat. Bias, cùm ab Halyatte rege patria ipsius Priene obsideretur, duos mulos saginatos probe???ue curatos, in castra regis agi curauit. Quorum habitu rex territus, quòd fame ciuitas capi non posset, in qua etiam muli tam nitidè haberentur. desoluenda obsidione cogitauit. Mulos tamen in vrbem reduci per exploratorem iussit. Cui Bias ingentes arenae cumulos tritico desuper opertos ostendit. Quàm rem cùm explorator renunciasset, obsidionem soluit rex. Laërtius in eius vita, & Suidas. Harmostes Lacedaemonius (id dignitatis nomen est) ab Atheniensibus obsidebatur, duorum adhuc dierum commeatu instructus. Praeco venit Spartiata. Non permiserunt Athenienses, vt intra moenia veniret, sed ante moenia diceret, quae vellet. Omnibus audientibus, praeco inquit: Lacedaemonij bonum te animum habere iubent, & mox venturum auxilium expectare. Harmostes: Ne, inquit, omnino festinetis opem ferendo. Commeatum enim adhuc quinque mensium habemus. Athenienses (nam hyems ingruebat) diuturnam & hyemalem oppugnationem dimittentes, abierunt. Polyaenus lib. secundo. Thraces in arduo monte obsessi, in quem hostibus accessus non erat, collato viritim exiguo tritico aut caseo pauerunt pecora, & in hostium praesidia dimiserunt. Quibus exceptis, occsis???;, cùm frumenti vestigia in visceribus eorum apparuissent, opinatus hostis magnam vim tritici superesse eis, qui in de etiam pecora pascerent, recessit ab obsidione. Frontinus lib. 3. cap. 15. Quo tempore Galli Capitolium obsidebant, Ioui Pistori ara posita fuit, quòd Romanos deus in quiete monuisset, vt ex omni frumento, quod haberent, panem facerent, & in hostium castra iactarent: eo???; facto, soluta est obsidio, desperantibus Gallis inopia subigi posse Romanos. Lactantius libr. 1. Liuius. Frontinus lib. 3. cap. 15. & Val. Max. lib. 7. cap. 4. Athenienses aduersus Lacedaemonios idem fecisse dicuntur. Frontin. lib. 3. c. 15. Hi qui ab Hannibale Casilini obsidebantur, cùm ad extremam famem peruenissent, ita vt etiam herbas pro alimentis vorarent: arato loco, qui erat inter castra ipsius atq; moenia, semina in praeparatum locum iecerunt: & sic sunt consecuti, vt habere viderehtur quo victum sustentarent, vsq; ad satorum prouentum. Reliqvi ex Variana clade, cùm obsiderentur à Germanis, quia destitui frumento videbantur, horrea tota nocte circumduxerunt: captiuos deinde praecisis manibus dimiserunt. Hi circumsidentibus suis persuaserunt, ne spem maturae expugnationis reponerent in fame Romanorum, quibus alimentorum igens copia superesset. Idem. Vespasianus bello Iudaico Iotapatam munitissimum Galilaeae oppidum oppugnabat: obsessi aquae penuria vrgebantur. Iosephvs dux eorum aquam mensura ciuibus submisistrabat. Romani exhaustis puteis deditionem non multò pòst facturos sperabant. At Iosephus iussit suos per murorum ambitum vestes aqua madentes suspendere. Copiosa ex illis destillante aqua Romanorum spem irritam fecit, magnam aquae copiam se habere simulans, Iosephus libro tertio, capite 3. Belli Iud. Bardas Sclerus qui à Basilio II. Imp. defecerat, Bythiniae metropolis Niceam, fame per obsidionem capere studebat. Imperatoris Cvbicvlarivs, arenae cumulos frumenti granis texit, vt maximi acerui iudicarentur, eos???; captiuis ostendit. Cuspinianus ex Cedreno. Ladislavs Vngariae rex, quum Cracouiam Polonorum regiam tertium iam mensem obsideret, magna???ue egestas vtrinque ingrueret: intempesta nocte, regis edicto, quisque miles ocream galeámve effossa terra completam ante vrbis moenia conferre iubetur. Quod vbi factum est, congestae terrae mox tumulus haud mediocris exurrexit, quem farina quamprimùm rex aspergi iussit. Illucescente die, oppidani editissimum farinae montem ante muros arcis aspiciunt, hostium commeatibus inuident, ac pariter admirantur. Quare sequenti die sese cum arce dediderunt. Bonfin. lib. 4. Dec. 2. Pragenses Hussitae, arcem in Boëmia nobilissimam, in qua regia corona asseruatur, Carolosteynam vocant, à Carolo IV. Imp. conditam, cum xxiv. millibus armatorum circumsederant, quadriuariam copijs distributis, & ad singulas stationes sagittarijs atque machinis dispositis. Proiectis in arcem vasis, cadauerum & humanorum excrementorum plenis, obsessis prae grauitate odoris dentes vacillare coeperunt & excidere: praeter id quòd fame grauiss. premebantur. Praefectvs arcis hircùm, qui vnicus superfuerat, exutum pelle, medium diuisit, cruore???ue perfusum, inspersis desuper pilis damae, ex tormento sellae detractis, ad Pragensem praefectum militum misit, qui suo nomine diceret, se recens captam damulam libenter cum illo partiri. Is hoc argumento suspicatus habere obsessos meatum aliquem subterraneum, qui illis venandi quoque facultatem praeberet, hortantibus in primis sellularijs opificibus, qui propter mollitiem animi neq; frigus diutiùs neq; laborem ferre poterant, obsidionem die Martini soluit. Dubrauius lib. 26. Severitate. Consule Tit. Terrere hostes periculi proprij metu, f. 1877. Arnvlfvs Germanorum rex, cùm Beregarium Italiae regem à Vidone pulsum restitueret, & Bergomo à ciuibus murorum munitione confisis excluderetur, oppido capto Comitem eius Ambrosium, prodendi exempli causa, ante portam vrbis suspendio strangulauit. Quo terrore adacti Mediolane̅ses, Papienses & Placentini, confestim ei se praemissis nuncijs tradiderunt. Sigonius lib. 6. reg. Ital. Desperatione salvtis, Devotione. Clearchvs Lacedaemonius exploratum habens, Thracas omnia victi necessaria in montes comportasse, vna quoque ope sustentari, quòd crederent eum commeatus inopia recessurum: per id tempus ???uo legatos eorum venturos opinabatur, aliquem ex captiuis in conspectu iussit occidi, & membratim tanquam alimenti causa in contubernia distribui. Thraces nihil non facturum perseuerantiae causa eum credentes, qui tam detestabiles epulas sustinuisset experiri, in deditionem venerunt. Front. lib. 3. cap. 5 & Polyaen. lib. 2. Tyrtaevs, Lacedaemonijs volentibus cum Messenijs signa conferre, cùm statuissent aut victoriam reportare, aut mortem in praelio obire: & vt quilibet à suis in mortuorum sepultura agnosceretur: scytalis nome̅ inscriberent, eas???ue circa laeuam ferrent: volens, hac re patefacta, terrorem incutere Messenijs, mandauit, vt Helotarum transfugientium nulla ratio duceretur. Nemine igitur obseruante, sensim transfugientes, Messenijs desperationem Laconicam nunciarunt. Atilli perterriti infirmiori robore pugnantes, victoriam non exiguam Lacedaemonijs dederunt. Polyaen. lib. 1. Cùm Aegyptij à Persarum rege Artoxerxe defecissent, & Atheniensium auxilia impetrassent: Artabazus & Megabyzus, summi duces, prudenti consilio, nauibus Atheniensium procul ad insulam Prosopitim coactis, fluuium circum fluentem fossis in aduersum erutis deduxêre, insulam???ue illam aqua subducta siccam vndique continenti restituêre. Aegyptij videntes naues repentè solo insedisse, consternatis animis ad Persas tra̅sfugêre. Athenienses naues subiecto igne omnes concremarunt, necarinis integris in manus hostium venirent: paratis???ue animis aderant ad manus cum hostibus conserendas. Artabazus & Megabyzus conspecta hac audacia, veriti ne cum desperatis pugnantes multa millia amitterent, foedus cum Atheniensibus iniuêre, vti incolumes Aegypto excederent. Diod. lib. 11. Fvgae facilitate, et Spe effugij ad metum & fugam impellere. Hostem clausum emittere, fugientem non retinere. Iphicrates hostibus in fugam versis, pedetentim agmen ducens sequebatur, & praecipiens aiebat: Insidias omni studio cauete: reliquos autem ex fugientibus caedite, vsque ad fluuiorum transitos, & locorum angustias atque fossas. Hîc maximè includi fugientes non oportet, ne cogantur ex desperatione pugnare. Prope munitiones aut moenia persequi, non vtile est, multi enim iam saepe parta victoria, postquam intra teli iactum venerunt, maximis cladibus asfecti discesserunt. Polyaen. lib. 3. Idem noctu capta vrbe, hostibus in forum concurentibus, & conglobatis, portas aperire iussit, fugiendi potestatem concede̅s, vt ipse minori cum periculo ciuitatem obtineret. Idem. Xerxes ingenti praelio nauali ad Salamina à Graecis victus, per aggeres meditabatur traducere in Graecos copias terrestres, [1876] freto, quod erat intersusum, obsepto. Themistocles autem verbis Aristidem pertentans, censere simulauit se, vt classe in Hellespontum profecti, pontem rescinderent: Quo Asiam, inquit, in Europa capiamus. Quod cùm improbaret Aristides, diceret???ue: Hactenus quidem cum barbaro ludente contulimus arma: quem si in Graecia in cluserimus, & metu ad necessitatem adegerimus, virum tam multis subnixum legionibus, non vltra sub vmbraculo sedens aureo pugnam solutè spectabit: sed omnia audebit, & omnibus rebus ipse metu vrgente occurrens, quod titubatum est, corriget, consilium???ue de summa rerum inibit sanius. Non est igitur hic soluendus pons: verùm etiam, si qua fieri queat, parandus alter, quo istu̅ properè ex Europa exturbemus. Assentiens Themistocles, quendam ex regijs eunuchis, quem inuenit inter captiuos, Arnacem nomine mittit, qui renunciet regi, decreuisse mari nunc victores Graecos Hellespontum classe petere, ad pontem, qui ibi constratus sit, intercidendum: Themistoclem au̅t de rege latorantem monere, vt properato itinere ad mare suum contendat, & transimittat, dum moras aliquas ipse socijs nectit & cunctationes ad insequendum. Hoc Barbarus nuncio expauoscens properauit se recipere. Plut. in Themistocle, & Polyaenus lib. 1. Front. lib. 2. cap. 6. Edixit Lycvrgvs, vt praelio fusos fugatos???; hactenus, dum confirmassent victoriam, consectarentur, mox receptui canerent, quòd trucidare terga dantes Graecis neq; dignum, neque conducibile foret. Siquidem certos, quibus cum manus consererent, occidere eos illos, si qui subsisterent, terga vertentibus parcere: fugam capessere, quàm in acie manere, existimaturos commodiús. Plut. in Apopht. Brasidas bello Peloponnesiaco cùm ad Amphipolim clàm exercitum admouisset, cognita ciuium perturbatione, parum tutam ratus ex desperatione susceptam pugnam: Atheniensibus securitatem promulgauit, vt foedere facto discederent, & sua possiderent: Amphipolitanis verò libertatem patriae, si cum Lacedaemonijs belli societatem inirent. Obedientes promulgationi Athenienses quidem discedunt: Amphip olitani verò societatem cum Lacedaemonijs fecerunt. Polyaenus lib. 1. Cùm Lacedaemonij Eram montem, Messeniorum praesidium cepissent, & Aristomenes vxoribus & liberis in medios ordines receptis, eruptione effugium quaereret: Spartani, Hecataeo vate iubente, diuisa acie fugientibus viam dedêre, ad extremumiam desperationis progressos, non esse ampliùs efferendos rati. Pausan. in Messenicis. Lacedaemonij victis Argiuis circumuentos Arcadas occidione delere statuerant: & Agis Lacedaemoniorum rex, primus dimicando cuncta obnixè moliri ac tentare, si qua rerum eos difficultate casúve aut periculo implicitos, omnes obruere posset. Verùm Pharax Spartiata, vnus ex decem regi additis consultoribus, iussit Arcadibus inclusis exitum patefieri, neque in vitae desperatione positos vllo pacto tentandos, aut in eam necessitudinem adducendos, vt virtutis extremum periclitantis, vltima praesidia quaerere experiri???ue cogerentur. Agis ex Pharacis sententia aperuit hostibus exitum, atque ita mille emissi, incolumes abiêre. Lacedaemonij ingenti victoria laeti, trophaeo erecto, domum rediêre. Diod. lib. 12. Agidis dictum refert. Plut. in Apoph. Quî, inquit, si cum terga vertentibus non pugnabimus, pugnabimus cum ijs, qui ex strenuitate locum tenent? Agesilavs Athenie̅sibus ad Coroneam superatis, nunciante quodam, Hostes in templum confugiunt: iussit eos abire quocunq; vellent. Polyaen. lib. 2. Idem aduersus Thebanos cùm acie confligeret, intellexisset???ue hostes locorum conditione clausos, ob desperationem fortiùs dimicare: laxatis suorum ordinibus, aperta???ue Thebanis ad euadendum via, rursus in abeuntes contraxit aciem, & sine iactura suorum caecîdit auersos. Frontinus libro secundo, capite 6. Epaminondas victis ad Leuctra Lacedaemonijs, permisit caeteris Peloponnesijs, vti domum quisq; suam abirent, solos Lacedaemonios ad Leuctra interclusos retinuit. At certior factus, Spartanos suis auxilium ferre, hostibus quò vellent, abcundi potestatem fecit. Pausan. in Boeot. Antigonvs rex Macedonum, Aetolis, qui in obsidionem ab eo compulsi, fame vrgebantur, statuerant???; eruptione facta commori, viam fugae dedit: atq; ita infracto impetu eorum, insecutus auersos caecîdit. Polyaen. Pyrrhvs Epirotarum rex, cùm quandam ciuitatem coepisset, clausis???; portis ex vltima necessitate fortiter dimicantes eos, qui inclusi erant, animaduertisset: locum illis ad fugam dedit. Idem inter caetera praecepta imperatoria memoriae tradidit: non esse pertinaciter instandum hosti fugienti, partim ne fortiùs ex necessitate resistat, partim vt fugae semel assuetus, faciliùs acie cedat. Idem. Cn. Manlius Coss. cùm ex acie reuersus capta ab Hetruscis Romana castra inuenisset: omnibus portis statione circundatis, inclusos hostes in eam rabiem efferauit, vt ipse in praelio caderet. Quod vt animaduerterunt Legati eius ab vna parte remota statione, exitum Hetruscis dederunt, & effusos persecuti, occurrente altero consule Fabio, caeciderunt. Ibidem. Q. Fabivs Ambustus Anxur oppugnabat ab infima parte, qua in paludes vergit. Seruium Ahalam quatuor cum cohortibus circummisit, qui parte superiore moenia ex improuiso inuaderet. Muris superatis diu anceps in vrbe praelium fuit. Hoc cognito, Fabius pronunciari iussit, Ne quis ex hostibus praeter armatos violaretur. Quo edicto, proiectis statim armis & caedes desijt, & vrbs in potestatem Fabij redacta est. Liuius. M. Livivs Salinator, fuso Hasdrubale, hortantibus eum quibusdam, vt hostem ad internecionem persequerentur, respondit: Aliqui viuant & supersint, qui de victoria nostra hostibus nuncient. Frontinus libro 4. capite 7. & Valerius libro 3. capite 7. P. Scipio Aphricanus dicere solitus est, hosti non solùm dandam esse viam fugiendi, sed etiam muniendam. Idem. L. Martivs eques Rom. cui duobus Scipionibus occisis exercitus imperium detulit, cùm circumuenti ab eo Poeni, ne inulti morerentur, acriùs pugnarent: laxatis manipulis, & concesso fugae spacio, dissipatos sine periculo suorum trucidauit. Front. lib. 2. cap. 6. Hannibal cùm ad Thrasymenum inclusi Romani acerrimè pugnarent, diductis ordinibus fecit eis abeundi potestatem: euntes???; sine suorum sanguine strauit. Idem. Gallos, eo praelio quod Camilli ductu gestum est, desiderantes nauigia, quibus Tyberim transirent, Senatus censuit transuehendos, & commeatibus quoq; persequendos. Iisdem posteaper Pontinum agrum fugientibus via data est, quae Gallica appellatur. Idem. C. Ivl. Caesar Germanos inclusos, ex desperatione fortiùs pugnantes, emitti iussit, fugientes???; aggressus est. Totilas Romam ceperat. Paulus Cilix equitum alae prafectus circa Hadriani molem insederat pontem. Insigniter hîc certatum est, Gothis indignantibus, quòd tam pauci victoriam iam partam interpellantes, magnam stragem in victores aederent. Totilas receptui cani iussit, testatus stulti & dementis ducis esse, à victo quae gratis fame cogente assequi posset, velle suorum sanguine redimere. Equites quadringenti fortissimi, suasu Pauli, complexi sese inuicem, & osculati, in proximam Gothorum stationem impetum facere, ac cùm totum exercitum in se vertissent, fortiter dimicando occumbere statuerant. Totilas veritus, nedesperatio paucorum maiorem Gothis cladem afferret, caduceatore ad eos misso conditionem obtulit, Velléntne equis & armis relictis incolumes abire, an omnia retinentes secum militare? Laeti eo nuncio equites (praeter ipsum ducem, qui cum Mundo Isaurico ad Iustinianum, ob coniugis & liberorum affectum, redire maluit) conditionem accepêre. Io. Magnus lib. 14. cap. 8. ex Procopio. Io. Huniades suos ab insequendis Turcis ad Belgradum victis inhibuit, cùm sciret Turcos ancipiti discrimine duplo seipsis fortiores reddi. Chalcocondylas lib. 8. Religione. Ex Tit. Oracula Victoriae, huc quaedam. quatenus his ipsis vt hostes terrentur. sic nostri animantur, f. 1450. Cambyses Pelusium oppugnabat. Aegyptij fortiter resistentes, aditum Aegypti clauserunt, multas???ue machinas immiserunt, catapultis acuta tela mittentes, saxa atq; ignem. Cambyses, quotquot animalia Aegyptij deorum honore colunt, canes, oues, feles, ibides ante suum exercitum collocauit. Aegyptij iaculari destiterunt, metuentes, ne sacrum aliquod animal laederent. Ad hunc mohum Cambyses Pelusio capto, in Aegyptum peruenit. Polyaenus lib. 7. Phoenices, qui insulam Rhodum incolunt, per multum temporis spacium cum Iphiclo Graecorum duce pugnarunt. Erat his responsum, regionem ad id vsque temporis habituros, quo albi corui fierent, pisces???ue in crateribus apparuissent. Sperantes illi hoc nunquam futurum, res bellicas negligentiùs tractare coeperunt. Iphiclus autem cum Larca quodam aquatum profecto conuenit, vt clàm aquae pisces immitteret, eam???ue in vrbem ferens in craterem effunderet, vnde Phalantho Phoenicum duci vinum administrabatur. Mox etiam coruos captos gypso pinxit, & postea dimisit. Quos cùm vidisset Phalanthus, ad crateres accessit. In quibus etiam cùm pisces vidisset, ad Iphiclum praecones misit, qui cum eo agerent de foedere, vt cum suis militibus exire liceret. Athen. lib. 8. cap. 11. C. Ivl. Caesar in Gallia, quia compererat Ariouisto Germanorum regi institutum, & quasi legem esse non pugnandi, decresce̅te luna, tum potissimùm acie commissa, impeditos re [1877] ligione hostes vicit. Polyaen. lib. 8. & Front. lib. 2. cap. 1. & Plut. in Caesare. Iacobus II. Scotorum rex, contra Henricum VI. Anglum expeditionem instituerat. Anglum expeditionem instituerat. Angliam ingredienti, subornatus quidam ab Henrici fautoribus, natione Anglus, sed qui probè linguam calleret Italicam, diplomatibus bullis???; affatim instructus, adiuncto quodam monacho, ingentem pietatem simulantes occurrens mandato summi Pontificis vetuit ne vltrà pergeret. Pontificem namque compositis tota Europa, qua Christi nomen colitur, inter principes bellis, commnibus auxilijs Turcam communem hoste̅ inuadere decreuisse. Venturos autem breuissimè ab eodem Pontifice legatos, qui iniurias Scotis ab Anglis illatas reparare curent. Iacobus mandato obsequutus, confestim ex auctoratum dimisit exercitum. Sed vix dum se receperat, quum technam suisse ab hostibus structam cognouit, ac facti poenitens, nouas copias comparauit. H. Boëth. lib. 18. Populus Romanus ab Vrbano VI. Pp. nescio quid, quod negabatur, petens, armis palatium inuasit, minatus dira, ni fierent, quae poscerent. Ponifex audiens aduentare tumultuantes, iussit parari cathedram pontificalem ad ingressum atrij, reserari???ue portas palatij. Sedet infulatus, ingressos???ue primos magna stipante & à tergo vrgente turba, vultu truculento: Quem, inquit, quaeritis? Illimuti & immobiles constitêre, paucis eius verbis & reuerentia pontificalis adspectus conterriti. Cranzius lib. 10. Metrop. cap. 14. Adrianvs Pontifex ad Desiderium Longobardorum regem episcopos misit, qui ei, si Romanorum fines hostili manu ingrederetur, anathema intentarent. Ergo pudore rex confulus, Ticinum se recepit. Bonfin. lib. 9. Decad 9. rerum Vngaricarum. Pericvli, Damini, Cladis, Insidiarvm imminentium metu. Vide Tit. Hostem vetrahere, auocare, f. 1867. Illic Loci à quae & ad quem auscatur. hic Persomarum, quarum causa retrahitur, habenda ratio. Themistocles vt Xerxem post cladem salaminam è Graecia fugaret, quendam ex regijs eunuchis, Arnacem nomine, ad regem misit, qui nunciaret illi, decreuisse mari nunc victores Graecos Hellespontum classe petere, ad pontem, qui ibi constratus sit, intercidendum: Themistoclem autem de rege laborantem monere, vt properato itinere ad mare contendat, & transmittat, dum moras aliquas ipse socijs nectit ad insequendum. Hoc Barbarus nuncio expauescens, properauit se recipere. Plut. in Thensistocle. Agesilavs in Achaeorum gratiam Acarnanas acie fudit. Instantibus Achaeis, vt illic hybernans impediret, ne facere hostes valerent sementem: contrà ait se facturum. Impensiùs enim formidaturos illos bellum, si consitum agrum in aestatem haberent. quod euenit. Nam mota iterum in eos expeditione, fecerunt cum Achaeispacem. Plut. in Agefilao, & Polyaenus lib. 2. Plataeenses Thebanos aliquot in praelio ceperant. Cùm autem in Plateida impressionem Thebani facerent, legatum Plataeenses miserunt, & se captiuos eorum morte affecturos interminabantur, nisi è terra decederent. Id???; reipsa praestiterunt. Polyaen. lib. 6. Thebani noctu obruere cogitabant Athenas. Iphicrates, recognita, praecepit Atheniensibus, vt noctu signo dato in forum conuenirent: sibi enim proditum iri Thebanorum ciuitatem. Itaque sine tumultu egredi in animo habere, ac sine pugna Thebas ex improuiso obruere. Id cùm Thebanis nunciatum esset, ab opprimendis Athenis destiterunt. Polyaen. lib.3. Idem cùm esset Corinthi, Lacedamonij ciuitatem aggressi sunt. Ille nonprotinùs correptis copijs, in periculum se obtulit: sed cognito quòd essent circa vrbem loca munitissima, clàm ea priùs occupauit, & his qui in ciuitate erant antè promulgauit, vt ad se venirent. Exeuntibus autem omnibus, & in vnum collectis, Lacedaemonij multitudinem timentes, & in munitaloca factam fugam metuentes, sine praelio fugientes discesserunt. Idem. Athenienses duce Nicia in portu Syracusano conclusi à Siculis & Gylippo Lacedaemonio, victi nauali pugna, fugam meditabantur. Cernens autem Syracusanos Gylippus sacrificijs & poculis ob victoriam & solenne immersos, desperauit vel monendo & cogendo excitaturum se eos, vt abeuntes adorirentur hostes. At Hermocrates Syracusanus dolum ex semetipso in Niciam commentus, misit ad eum certos ex amicis suis, qui venire simulabant se ab Leontinis, qui antè consueuerant clàm cum eo colloqui. Hi monuerunt eum, ne se nocte moueret, quòd ipsis locassent Syracusani insidias, angustias???ue quibus transeundum erat, insedissent. Ita circunscriptus Nicias remansit simpliciter: ac veritus est, ce non verè in hostium retia incideret. Siquidem prima luce praecurrerunt, saltus obsederunt, vada fluuiorum munierunt muris, pontes resciderunt, locis planis & campestribus equites locauerunt, nullus vt esset relictus Atheniensibus locus sine dimicatione progrediendi. Plut. in Nicia, & Polyaenus lib. 1. & Diodorus lib. 13. Cùm Ptolemaevs Abubi F. imperandi libidine socerum Simonem ducem & pontificem Iudaeorum interfecisset: vxorem eius cum duobus filijs vinctos abigens, recepit se in arcem quandam supra Hierichunta, Dagon nomine. Hanc cùm Ioannes, qui & Hyrcanus dicebatur, Simonis F. oppugnaret exercitu: Ptolemaeus productam matrem cum filijs in moenia flagris in conspectu omnium caedebat, minitans se praecipitaturum cos, nisi frater ab oppugnando desisteret. Hyrcanus pietate erga matrem & fratres motus, quamuis viribus longè superior esset, ab oppugnando tamen destitit. Existimabat enina tantum se gratificari suis charissimis, quantum ab oppugnatione desisteret. At nihilo minùs eos Ptolemaeus occidit, & ad Zenonem Philadelphiensem tyrannum profugit. 1. Maccab. 16. & Iosephus lib. 13. cap. 15. Antiq. Centobricenses Hispani à Q. Metello oppugnati, machinis quibus muros disiecturus erat, obiecerunt transfuga??? Rhetogenis filios. Quibus ille humanitate potiùs quàm victoriae laude motus, ne pueri in conspectu patris crudeli mortis genere consumerentur, ab obsidione discessit. Quamuis hoc ipso clementi facto id effecerit, vt omnes Celtiberi Romanorum se potestati subiecerint. Val. lib. 5. cap. 1. Narsete eunucho reliquias Gothici belli persequente, praesertim cùm Francorum lxxii m. in Italiam misissent, Lucenses obsidibus datis iureiurando promiserunt, se dedituros, si intra triginta dierum spacium sibi à Francis non fuisset subuentum. neque tamen, illo exeuntetempore, licèt à Francis deserti, fidem praestiterunt. Itaque iratus Narses obsides. eorum religatis manibus, & capite demisso produxit, ac ciuibus eorum ostendit: denuncians, se in eorum capita, ni se dederent, saeuiturum. Vbi verò imminenti suorum morte non permoueri, sed in pertinacia permanere cognouit: cauens eos violare, à quibus nulla iniuria lacessitus fuisset, crudelitatis eos specie voluit deterrere. Quippe tacito imperio iussit, vt carnifices ictum sine illorum pernicie ligno infligerent, quod collo eorum submissum veste contexerat, ne Lucenses rationem perspicere doli possent. Quo facto, illi tamen, vt edocti fuerant, speciem morientium imitantes, proni ad terram de industria ceciderunt, ac pedibus, vt assolet, calcitrare coeperunt. Lucenses, rei veritate, vt ex longinquo, non exactè perspecta, suos tanquam mortuos complorarunt (nam nobili loco nati erant) & Narseti crudelitatem exprobrare coeperunt. Quibus inclamantibus, ita Narses respondit, vt eos causam dedisse tanto facinori diceret, qui sacramentum fidei neglexisent. quòd si vellent ad fidem redire, obfides se in vitam reuocaturum. Lucenses se illudi putarunt, cùm illum loquentem de excitandis mortuis audierunt: sed tamen, vt aequitatis laudem aucuparentur in eo, quod effici non posse credebant, se illius arbitrio permissuros, si illos superstites cernerent, promiseru̅t. Tum Narses surgere omnes vno tempore iussit, atque integros valentes???ue suis ostendit. neque tamen propterea Lucenses ad fidem praestandam adduxit. Itaque tam vaecordi pertinacia cognita, à magnitudine animi consilium petijt, ac sine vlla merdede obsides eis remisit. Illis autem mirantibus, & causam facti quaerentibus, Non esse consuetudinis suae dixit, vt vana quaedam ad gloriam reuocaret, sed sine obsi dibus se effecturum, vt armis in ditionem concederent. Obsides in vrbem reuersi, Narsetem eximijs laudibus extulerunt, & se ab eo comiter & liberaliter habitos esse dixerunt: eúmque virum esse, qui ad summam aequitatem incredibilem animi magnitudinem adiunxisset, asseruerunt. neque tum tamen ciues perpellere ad eius amicitiam potuêre. Vix tandem tertio pòst mense se dedidêre. Sigonius libro 20. Imperij occidentalis. Carolvs Magnus Budam Vngariae oppugnans à Danubio nauibus, ab altera parte aciem instruxit ex Vngaris iam captis. Cùm autem oppidani in suos vererentur tela mittere, Franc??? propiùs ad muros accedentes, & conscendentes, vrbem coepêre. Regino lib. 2. Sigebertus, Bonfin. Dec. 1. lib. 9. Auent. lib. 4. Cranzius lib. 2. Saxoniae, cap. 16. Chagano Auarum duce cu̅ infinita multitudine Thraciam ingresso, Romanorum dux Priscus territus, in castello quodam se conclusit. Mavricivs Imp. Barbarum obsidionem parantem, tali solertia circumuenit. Literas ad Priscum scribit, mone̅s, vt obsidionem toleret: nam Barbarum intra exiguum tempus cum ignominia recessurum. Missis enim in regionem eius triremibus, domibus eorum direptis, vxores & liberos captiuos abduci. Eas literas cuidam tradit, ac mandat, vt in itinere de industria se Barbaris offerat. Chaganus lectis literis suis timens, pacem cum Prisco fecit, paucis???; muneribus accoptis domum redijt. Zonaras, Cedrenus, Cuspin. Henricus III. Imp. suscepta in Vngariam expeditione, Danubianae classi Gebhardum episcopum fratrem praesecit. Andreas rex intercepto legato, Gebhardi ad Imp. mox ad Gebhardum Henrici nomine adulterinas mittit literas, classem solueret, & celerimè Ratisponam rediret, ad incursiones hostium reprimendas. Praefectus ijs literis deceptus, mandata peragit. Imperator ergo & commeatu & auxilijs destituts, pacem cum Andrea fecit. Bonfin. lib. 2. Dec. 2. Boemi in arce Carlostenij obsessi ab Hussitis, Hussitam captum in turris culmine ligarunt, dato per irrisionem in manum flabello, quo lapides balista missos quasi muscas abigeret, hostim oppugnationem hac ratione inhibituri. Parsuros enim conciui suo Pragenses arbitrabantur. Diem integram cùm intactus ibi perseuerasset, hostium magis misericordia quàm ciuium suorum humanitate seruatus est. Aen. Syluius cap. 44. hist. Petrvs Rubrius Parmensium princeps, à Mastino Scaligero arcta pressus obsidione, à Venetis, qui contra Mastinum cum Florentinis conspirarant, euocatus, per medios hostes elapsus, à Venetis accepto exercitu Patauium & Taurisium cepit, & mastinum alienis inhiantem, pacem iniquissimam accipere coëgit. Sabellicus lib. 2. Dec. 3. Perfidiae svorvm metv. Vide Tit. Suspectos facere hostes. Hîc Terroris qui inijcitur, illic Perfidiae habetur ratio, f. 1879. Philippus Pulcer Gallorum rex, cùm grauem cladem à Belgis rebellibus illatam, vlcisci decreuisset: Edvardvs I. Anglorum rex, Philippi incrementum veritus, simulat apud vxorem, quae Philippi soror erat, graui se molestia affici, ob periculum quod Philippo immineret, & vix tandem precibus illius & obtestationibus se victum singens, certò fibi constrare ait, Gallos principes multos, in ipso conflictu aduersus rebelles, regem deserere statuisse. Philippus à sorore monitus fidei suorum diffidens, re infecta sese recepit. Fulg. lib. 7. cap. 4. Romani, qui Comneno Palaeologo Despotae parebant, cùm propiùs Michaëlem Angelum Aetoliae & Epiri Despotam castra mouissent: quendam mittunt, qui noctu per speciem transfugae ad hostes transiret, & clàm cum Michaële congressus, generos eius, Achaiae principem & Siciliae regem, clàm per legatos de pace cum Romanis agere diceret. Michaël re paucis suorum clàm indicata, ante Solis ortum fugit. Manè socij, fuga Michaëlis cognita in fugam vertuntur, se ab eo proditos rati. Eos aggressi Romani, maxima ex parte caeciderunt: caeteros viuos coeperunt: inter quos & Peloponnesi & Achaiae princeps fuit. Siciliae verò rex cum paucis suorum clàm effugit. Gregoras lib. 3. Cladis et Caedis. Dvcvm sociorvm've nvncio, indicio, simulatione. Postero die à Leuctrica calamitate, cùm Lacedaemonij suorum cadauera ad sepulturam, misso ad Thebanos caduceatore, poscerent: Epaminondas sciens maximè in dissimulandis calamitatibus suis callidos esse Spartanos, socijs se priùs eorum cadauera tollendi facultatem daturum respondit, ac deinde se facilè suos à Lacedaemonijs humari passurum: Quod cùm ita constitutum esset, sociorum alij neminem: alij quàm paucissimos desiderarunt. Lacedaemonijs confiteri necesse fuit, suorum illam stragem fuisse maximé. Pausan. in Boeot. & Plut. in Graec. regum Apoph. Val. Leuinus aduersus Pyrrhum, occiso quodam gregali, tenens gladium cruentum, exercitui vtrique persuasit Pyrrhum interemtum. Quamobrem hostes, destituos se ducis morte credente, consternati à mendacio, se pauidi in castra receperunt. Frontinus libro secundo, capite quarto. Mago, cùm Locri obsiderentur à Crispino, classis Romanae praefecto, diffudit ad Romana castra rumorem, Hannibalem caeso Marcello ad liberandos obsidione Locros venire: clàm deinde equites emissos iussit à montibus, qui in conspectu erant, se ostendere. Quo facto effecit, vt Crispinus Hannibale̅ adesse ratus, conscenderet naues ac fugeret. Front. lib. 4. cap. 7. Cl. Nero, victis Poenis, quos afdrubale duce in Italiam ex Hispania traijcientes exceperat, caput Asdrubalis in Italiam ex Hispania traijcientes exceperat, caput Asdrubalis in castra Hannibalis eiccit. Quo factum est, vt Annibal luctu (nam frater occisus erat) & exercitus desperatione aduentantis praesidij affligeretur. Front. lib. 2. cap. 4. L. Sylla his qui Praeneste obsidebant, occisorum in praelio ducum capita hastis praefixa ostendit: atque ita obstinatorum peruicaciam fregit. Idem cap. 9. Arminivs dux Germanorum, caesis legionibus tribus Romanis, capita eorum quos occiderat similiter praesixa, ad vallum Rom. admoueri iussit. Peterculus. Domitivs Corbulo cùm Tigranocertam obsideret, & Armenij pertinaciter viderentur toleraturi obsionem, in que̅dam ex Megistanis, quos ceperat, animaduertit: caput???ue eius balista excussum in munimenta hostium misit: id fortè decidit in medium concilium, quod tum habebant barbari. Ad cuius conspectum consternati, ad deditionem festinauerunt. Frontinus. Ivgvrtha in Numidia aduersus C. Marium, cùm Latinae quoq; linguae vsum ei conuersatio pristina castrorum dedisset: in primam aciem procurrit, & occisum à se C. Marium tum Latinè clarè praedicauit, atque ita multos Rom. auertit. Frontinus lib. 2. cap. 4. Quum in edito loco ante vrbem Albam Graecam Salomon vngarorum rex cum principibus accum beret, eo die quo cum Bessis, qui Albensibus auxilio venerant, praelium consertum est, milites parta victoria, caesorum capita, item equos & hostium spolia, ante me̅sam regis traduxêre, per diem integrum, vt hoc spectaculo oppidanos auxilijs destitutos ad deditione̅ traducerent. Bon fin. lib. 3. Dec. 2. Avxiliorvm desperatione. Consule Tit. Hostium nuncios deprehendere, f. 1837. item, Propugnacula capere: quaternus sictis literis auxilia denegantur, f. 1889. Deditione, Svbmissione, Hvmiliatione. Hus pleraq; exempla ex Tit. Milites periclitantes conseruare, referantur. f. 1770. illic Patientis qui Conseruantur, hîc Agentis qui Impediuntur ratio habetur. Ludouicus XII. Gallorum rex, & Maximilianus I. Imp. cum Iulio II. Venetos magna clade affecerant. Matthaevs Priolus prude̅tissimè Venetis consuluit. Quemadmodum gubernatores boni atq; industrij solent, qui cùm vim tempestatis ferre nequeunt, naufragijque periculum propter mercium, quas in naui habent, naufragij???ue periculum propter mercium, quas in naui habent, pondus grauitatem???; imminet, iacturam partis earum faciunt, vt naui è fluctibus emergente, ipsam reliquas???ue res, & vitam vnà suam tueantur: sic in reip. turbulentis temporibus faciendum, vt quando Venetorum exercitu fortunae magis turbine quàm telis hominum disiecto, populi municipia???ue omnia, quibus praesidia mitti non poterant, arma hostium timerent: dederent ipsi per se Patres, tradirent???ue vltrò hostibus ea, quae captui essent propiora at que opportuniora, vt ea re illorum cursum atque impetum sisterent potiùs quàm frustrà suas vires iam infractas opponentes, tamen illa ipsa vnà cum libertate imperij amitterent. Bembus lib. 8. historiae Venetae. HOSTIVM AVDACIAM PRVDENTER DECLINARE. Cvm desperatis pugnare nolle. Consule Tit. Terrere hostes desperatione item, Hosti fugae poetstatem faciendo metum inijcere. Eat enus nam??? nostrorum quo??? saluti consulimus, f. 1875. Ioras Israëlitarum rex cum Iosaphato Iudaeorum rege, Moabitarum regiam vrbem longa obsidione fatigabat. Quum haud procul ab eo esset, vt vi caperetur: tentauit Moabitanus Rex cum quingentis fortibus viris per hostium stationes erumpere. Caeterùm vi hostium in vrbem compulsus, desperatione actus, filium maximum natu, qui ad regni succsionem alebatur, in fastigio murorum, vnde ab hoste conspici posset, pro hostia mactauit. Id spectaculum intuiti reges, miseratione commoti, admoniti???ue quàm incerta sit omnis humanarum rerum conditio, confestim obsidionem soluunt. Credibile est Iosaphatum animaduersa hostis desperatione, satiùs duxisse mitioribus conditionibus pace illi reddita bellum componere, quàm labore & periculo hostem ad mortem compellere. Sabell. lib. 1. Ennead. 2. Mempsis, Aribaeo bellum inferente, ne intra moenia concluderetur, omnia protulit extra murum, & pro ciuitate collocauit vxores, liberos, pecunias: portas autem ciuitatis destruxit. Aribaeus apparatum eorum desperationi similem veritus, metuens???ue ne ad mortem vsq; praelium facerent, exercitum abduxit. Polyaen. lib. 7. Agesilavs Spartanorum rex, instructa acie aduersus Boeotios profectus, postquam ad hostes appropinquasset, primùm quidem leuis armaturae milites hostibus obiecit, periculum facturus, quàm essent ad pugnam hostes instructi. At cùm facilè Thebani hos è locis superioribus deiecissent, vniuersum exercitum contra eos duxit. Ibi tum Chabrias [1879] Atheniensis mercenariorum dux militibus suis praecepit, vt hostes cum contemtu excîperent, in acie intrepidè persisterent, & demissis ad genua clypeis, stantibus lanceis manerent. Quibus iussum facientibus, Agesilaus admiratus hostium & constantiam & contemtum, non tutum existimauit in iniquum locum niti & cogere aduersarios ad virtutem sua̅ exerendum in praesenti periculo. cum???ue expertus esset eos ausuros esse, si cogerentur certare pro victoria, in planiciem eos prouocabat. Non descendentibus Thebanis, peditum suorum phalangem abduxit: equitibus verò & leuis armaturae militibus emissis, agrum eorum vastauit, & magna spoliorum copia potitus eius, partim duces, admirabantur, quòd cùm tanto semper successu vsus esset Agesilaus, & exercitum multò maiorem potentiorem???ue haberet, non tamen praelium cum hoste commisisset. Quibus Agesilaus respondit: Nunc quidem Lacedaemonios sine periculo nimirum vicisse: non enim ausos fuisse Boeotios deuastatae regioni succurrere. Si autem hostibus victoria cedentibusper vim eos periculum sustinere coëgisset, sicri propter fortunae inconstantiam potuisse, vt Lacedaemonij in periculum caderent. Tunc igitur propter solers illud iudicium visus est aprè coniecisse, quid contingere possit. Postea aurem propter effectus qui secuti sunt, visus est non humanam vocem, sed diuinum oraculum protulisse. Lacedaemonij enim cum ingenti exercitu aduersus Theobanos profecti, cùm eos certare pro libertate coëgissent, magnam cladem passi sunt. primùm in Leuctris grauiter afflicti: postea ad Mantineam auibus delati, prorsus perierunt, & imperio suo, cùm minimè putassent, exciderunt. Diodorus libro 15. Idem in Messeniam exercitum ducens, misit exploratorem. Quo nunciante, non solùm ipsos Messenios ex vrbe prodire, sed etiam vxores ipsorum & liberos, atque serous in libertatem vocatos, discessit: quòd eos de vita desperasse videret, atque idcirco fortiùs pugnaturos. Polyaen lib. 2. & Frontin. libro 2. cap. 1. Onomarchus Phocensis, cùm Elatia à Boeotis oppugnaretur, educto exercitu & portis clausis, liberos & vxores, & matres atq; patres ordine constituit. Ante hos autem, armatos collocauit. Pelopidas, cùm apparatum desperationis cognouisset, eos aut mortem obire, aut victoriam auferre velle, non commisso praelio discessit. Polyaen. lib. 2. Scythae in Asia bellum gerebant. Interea Scythiades ex seruis liberos procreauerant. Serui reuersos dominos recipere noluerunt, bellum???; conflatum est. Serui instructa acie dominis obuiam progrediebantur armati. Scytha quidam metuens ne ex desperatione praelium committerent: suis consilium dedit, vt arma & arcus deponerent, flagellis???; protensis obuiam seruis irent. Qui cùm extensis flagellis impetum facerent, illi conscientia seruitutis stimulati, repentè se fugae mandarunt. Polyaen. lib. 7. & Herod. lib. 4. Thucydides in 7. lib. Hist. laudat consiliu̅ Syracvsanorvm, qui cominùs cum Atheniensibus, profligatis iam, pugnare nollent, tantum???; iter eorum leuibus certaminibus morarentur: inutile enim periculosum???; esse cum hominibus, vitam suam desperantibus, congredi. Caeso Hasdrubale, à M. Liuio & Cl. Nerone Coss. in Piceno, quum nunciatum esset Liuio, Gallos Cisalpinos, Ligurésque, qui aut praelio non interfuissent, aut inter caedem effugissent, vno agmine abire sine certo duce, sine signis, sine ordine vllo aut imperio, atque posse omnes deleri, si vna militum ala mitteretur. Sinc (ait) vt supersint aliqui nuncij & hostium cladis, & nostrae virtutis. Io. Gerund. libr. 5. Paralip. Hispaniae. Metellvs iunctis cum Pompeio eastris aduersus Sertorium in Hispania, cùm saepè instruxisset atiem, hoste (qui imparem se suobus credebat) pugnam detrectante, quodam deinde tempore Sertorianos millites animaduertisset magno impetu deposcentes pugnam, humeros???; exercentes, & lanceas vibrantes: existimauit ardori cedendum in tempore, recepit???; exercitum, & Pompeio idem faciendi auctor fuit. Frontin. lib. 2. capite 1. C. Ivl. Caesar bello ciuili cùm exercitum Afranij & Petreij circumuallatum siti angeret, is???ue ob hoc exasperatus, interfectis omnibus impedimentis, ad pugnam descendisset, continuit suos: arbitratu alienum dimicationi tempus, quod aduersarios & ira & desperatio incenderat. Idem. Capta à Totila Gothorum rege Roma iam secundùm, Paulus Cilix cum Diogene custos vrbis à Belisario constitutus, tum equitibus quadringentis ad molem Hadriani confugit, ponte, qui fert ad templum sancti Petri, praeoccupato. Postridie autem sub lucem Gothi in ponte cum Romanis pugnam commiserunt, & licèt, Romanis acriter praeliantibus, superiores erant, tamen propter angustias, cùm confertipressi???ue pugnarent, multi cadebant. Qua re cognita, Totilas receptui cecinit, & suos quietem capere iussit, hostes se fame domiturum existimans. Paulus inde tum quadringentis equitibus inedia laborans, eam noctem insomnem traduxit: postridie equos interficere, atque eorum carne se sustentare decreuit, sed statim insoliti cibi nausea affectus, rem in serum diei distulit. Pòst autem, cùm varia consilia volutassent, hostem inuadere statuerunt, ferro potiùs mori, quàm fame, cupientes. Qua re percepta, Totilas veritus, ne desperatione adacti insignem aliquam sibi cladem afferrent, has conditiones obtulit, vt, relictis equis, armis???ue, conditiones obtulit, vt, relictis equis, armis???ue, Constantinopolim incolumes irent, neque arma posthac Gorthis inferrent: aut, ijsdem retentis, sibi vnà cum Gothis stipendia facerent. Secunda conditio est accepta, quòd insidias in itinere Constantinopolitano timerent. Paulus tantùm, & Mindus Isaurus, vxorem, liberos???ue se Constantinopoli habere affirmantes, viatico à Totila commeatu???ue donati, abiêre. Sigonius libro decimono Imperij occidentalis, & Cranzius libro quarto Sueciae, capite decimooctauo. SVSPECTOS SIBIINVICEM REDDERE HOSTES. Cùm Graeci ab Artemisto, vbi classem habebant contra Xerxem, fugissent, posteaquam Leonidam cum CCC. Spartanis ad Thermopylas cecidisse cognouerunt: Themistocles Atheniensis ad aquas potabiles cum velocissimis nauium se conferens, in lapidibus literas incidit: quas postero die Iones ad Artemisium venientes legerunt in haec verba: Viri Iones, haud iustè facitis, militantes aduersus patres, & Graeciam redigentes in seruitutem. Sed quod praecipuum fuerit, state à nobis. Sin hoc facere non potestis, saltem neutrae parti adhaereatis, & Cares vt idem faciant obsecrate. Quòd si horum neutrum agere licet, & maiori necessitate estis obstricti, quàm vt possitis desciscere, dum pugnam conserimus, spontè agatis instrenue (id quod in pugna ad Salaminem Iones praestiterunt) memores à nobis vos esse oriundos, & inimicitiarum nobis cum Barbaro principium à vobis extitisse. Haec Themistocles ancipiti consilio scripsit: vt si literae regem laterent, Ionasin duceret ab rege ad se deficiendum: sin ad eum deferrentur, infi dos eidem redderet Iones, vt à praelijs naualibus summouerentur. Herod. lib. 8. & Plut. in Themistocle, & Polyaen. lib. 1. Cùm ad Mycalem Ioniae Graeci cum Persis praelio nauali decertaturi essent, Levtychides Lacedaemoniorum dex Ionas cupiens à Persis abducere, per praeconem eos sic affatus est: Viri Iones, vbi pugnam conseruerimus, debetis ante omnia reminisci libertatis: deinde tesserae Hebes. Quibus verbis efficere tentauit, vt si haec verba laterent Barbaros, inducerent ad osbequendum Ionas: sin delata essent ad Barbaros, red derent Iones suspectos, Herod. lib. 9. Agesilavs spectatos, & multorum amicitijs praeditos captiuos, sine precio suis red dere solebat, vt ipsis fide̅ apud suos cines derogaret. Polyaen. lib. 2. Idem in legationibus petebat ab hostibus, vt maximè potentes ad se mitterent, cum quibus de communi vtilitate sermones conferret. Cum his plurimum habens consuetudinis, & communicans focum ac cineres, seditiones in vrbibus excitabat, propter vulgi suspiciones. Idem. Idem cùm Mendam, quae Atticorum partibus adhaerebat, clàm noctu venissent: munitissima vrbis parte occupata, cùm Mendenses indignarentut, & in concionem summo studio conuenirent, astans: Quid, inquit, tumultuamini? Dimidia enim pars vestrûm proditionis est particeps, qui mihi ciuitatem occupandam tradiderunt. Mendenses cùm se mutuò suspectos haberent, à tumultu destiterunt. Idem. Iphicrates Mitylenae famam emsit, breui multa scuta co̅parari oportere, quae Chiorum seruis mitterentur. Hoc audito, Chij mancipiorum conatum metuentes, euestigiò miseru̅t ei pecunias, & societatem fecerunt. Polyaen. lib. 3. Cleandridas optimates Tegeatarum, Laconicis partibus fauere suspectos, reddidit suspectiores. Nam illorum agris duntaxat non vastatis, reliquorum omnem terram perdidit. Tegeatae igitur magna cum ira homines proditionis reos in sudicium petraxerunt: qui cùm damnationem metuerent, calculum praeuertentes, vrbem prodiderunt, falsam suspicionem veram efficere metu coacti. Polyaen. lib. 2. Archidamvs Corinthum oppugnabat. Erat in vrbe seditio inter diuites & pauperes: quòd illi oligarchiam, hi proditionem moliri viderentur. His cognitis, Archidamus remisit aliquantum de vi ac vehementia oppugnationis: non machinas ampliùs admouit, non ampliùs fossas egit, non ampliùs terram vastabat. Diuites metuentes, ne pauperibus ciuitatem prodentibus gratificaretur, praeuertentes legationem miserunt, & vrbem Archidamo dediderunt, in poste [1880] rum securitatis gratia foedus cum eo facientes. Polyaenus libro primo. Tiribazvs Persa Cadusiorum duos reges, contra quos Artoxerxes bellum gerebat, suspectos sibijnuicem reddidit. Ipse enim ad alterum profectus est, ad alterum clàm filium misit. Vterq; vtriq; imposuit, alterum demonstrans missis ad Artoxerxem legatis amicitiam & societatem soli sibi quaerere. quare, si saperet, faciumdum ei, vt praeuertat, adiutorem se ei in omnibus fore. His ambo fidem habuêre: & sic alter cum Tibazo legatos, cum TIribazi filio alter misit, & cum Artoxerxe pacem composuêre. Plut. in Artoxerxe. Dionysivs bellum gerens cum Messenijs, apud quos aliqui in proditionis suspicionem veherant, vt eis terrorem ac perrurbationis inijceret, cùm reliquorum omnium fundos depopularetur, ab eorum praedijs abstineri iussit, in quos calumnia & crimen conferebatur. Dionysius verò praeter haec militem etiam in vrbem misit, qui auri talentum ijs, ad quos suspicio pertinebat, adferret. Hunc Messenij cum auro deprehenderunt: cum???; cognouissent quibus illud ferret, indicatos proditores supplicio afficiendos censuerunt. ij verò cum potestate erant, atq; Dionysio vehementer resistebant. Itaq; seditione concitata, factum est vt Dionysius Messana potiretur. Polyaenus lib. 2. Idem Carthaginensium captiuos magna mercede redemtos reddidit, Graecos verò sine precio. Carthaginenses tyrannum adductum humanitate ac beneuolentia hoc facere arbitrari, mercenarios Graecos, quos habebant, dimiserunt. Ibidem. Hieron bellum cum Italis gerens, si quos cepisset, qui cognatione aut opibus, florerent, postquam multos dies apud se retinuisset, & larem honores???ue primarios eis communicasset, tum acceptis redemtorijs muneribus, homines dimittebat. At illi in suspicionem apud suos ciues venerunt, quòd Hieronis amicitia vsi fuissent. Polyaenus lib. 1 Q. Metellvs Iugurthae missos ad se legatos corrupit, vt sibi proderentregem. Cùm etiam alij venissent, idem fecit. Eodem consilio vsus est & aduersus tertios. Sed de captiuitate Iugurthae res parum processit (viuum enim tradi sibi volebat) plurimum tamen consecutus est. Nam cùm interceptae fuissent epistolae eius ad regios amicos scriptae, in omnes eos rex animaduertit: spolitatu???ue consilijs, amicos postea parare non potuit. Frontinus lib. 1. cap. 8. Andronicus Lapardas Adrianopolitanus, legionum contra Hungariae regem Belam dux, ab Andronico Comnenotyranno defecit. Andronicus cùm sciret quantum ille vir auctoritate posset, callido consilio epistolas dedit ad primarios Orientalium prouinciarum praesides, quibus asseuerabat, Lapardam à se in Asiam missum esse: qui quicquid acturus esset, certis de causis, aliter, quàm plerique suspicarentur, pro stabiliendo ipsius imperio acturus esset. Quae eò pertinebant, vt vulgi impetum reprimeret, suspicantis subesse dolum, quòd Lapardas se pro Andronici aduersario gerens, manum faceret: Andronicus verò desertoris fidem praedicaret, atque vt à se missum suscipi iuberet. Nec multò pòst Lapardas rtaiecturus Adramyti, à quodam Cephala, viro potenti captus, Andronico comneno traditur: à quo oculis effossis in Pantepopti monasterium coniectus est. Nicetas libro primo. Maximilianus I. Imper. ad recuperandum Mediolanum ingenti exercitu in Italiam descenderat, ei???ue Sedunensis Cardinalis cum delecta Heluetiorum manu sese coniunxerat. Trivvltivs, qui cum Carolo Borbonio Medio lanum defendebat, vti Caesarem ab Heluetijs, quorum ope inuictum fore certò sciebat, alienaret, talem dolum commentus dicitur. Nactus clientuem suum Heluetiae peritum linguae, literas suo nomine perscripsit sua manu, suo???ue signo notatas, ad Stapherum & Goldilum primores Heluetionrum duces, vt Caesari in eo momento rerum suspecti redderentur. His literis postulabat, vt quae secum pepigissent, eo biduo perficere maturarent, se enim ad condictum instructa parata???ue omnia habiturum. Nuncius praemiorum spe oneratus, Caesarianis excubitoribus vltrò se capiendum obtulit. Quum interrogaretur, Cur sine tessera in eum locum venisset? probè confessus est, se Triuultij literas, fi sibi parceretur, ad Heluetios duces deferendas prolaturum. Nec mora, veniae fide data, calceo insutas literas promit, extemplo???ue eae ad Caesarem deferumtur. Eas anxiè perlectas, Sedunensi Caesat ostendit. Neque enim duces tantae inter Heluetios auctoritatis, sine perturbatione periculo???ue rerum omnium, vel accusari ex Triuultij literis, vel (vti oporteret) comprehendi posse censebat. Itaq; suspicaci ingenio Heluetiorum insidias veritus, retrò castra repentè vertit, praesertim cùm aliam Heluetiorum manum contra Sedunensem ab aemulis euocatam aduentare audiuisset: affirmans sibi per quietem ea nocte apparuisse Leopoldum Austriae archiducem, atauum, & Carolum ducem Burgundiae, socerum suum, ea torui oris specie, ac eo cruento armaturae cultu, quo hic ad Nanceium, ille ad Sempacum trucidati fuissent, acri quidem sermone & gestu vetantes ipsum diutiùs morati, & vt se periculo statim eriperet, seuerè imperantes. Atq; ita motis castris, ad Abduam reuersus, ad Alpess iter intendit, tanta omnium, Gallorumq; praesertim admiratione, vt qui dudum inaestimabili metuendo???; copiarum hostilium numero, apparatu???; tormentorum maximo territi, & propè amentes erant, inopinati euentus gaudium vix perciperent. Sab. Supplem. lib. 6. ex Iouio. SEDITIONEM INTER HOSTES EXCITARE, ATQVE FOVERE. Erytion rex Lacedaemoniorum, videns bellum aduersus Arcadas susceptum protrahi, praeconem misit qui nunciaret: Lacedaemonij à bello desistunt, fi reos ac nocentes expuleritis. Eos autem esse, qui Aeginam cepissent. Rei caedis, ne à populo ob pacis cupiditatem ad supplicium raperentur, cum gladijs venientes, quotquot potuerunt, interfecerunt: multos etiam socios adsciuerunt, promissa libertate. Qui pacem concupierant, victi ad partem quandam moeniorum confugientes, apertis portis Lacedaemonios recepêre. Sic per factionem mantineam obtinuerunt, quam bello non potuerant capere. Polyaenus lib. 2. Cleonymvs Lacedaemoniorum rex, Troezenem oppugna̅s, ad multas vrbis partes circumcirca expeditos iaculatores collocauit, & emittere iussit, iaculis inscribens: Venio, vt ciuitatem in libertatem asseram. Troezenios etiam, quos captiuos habebat, sine redemtionis precio dimisit. Captiui in vrbem reuersi, faustum nuncium adferebant. Cùm intus illi inter se dimicarent, Cleonymus appositis scalis, euertit ciuitatem, atq; diripuit, & Spartiatam praefectum cum praesidio imposuit. Idem, & Front. lib. 3. cap. 6. Philippvs, cùm Thessaliam suae ditionis facere cuperet, ipse quidem nullum apertè bellum Thessalis intulit: sed cùm Pellenenses cum Pharsalijs bellum gererent, & Pherenses cum Larissaeis, alij???ue alterutrorum partibus adhaererent, semper auxilio veniebat ijs qui eius opem implorarent. Victoriam verò hactus, excisionem aut vastitatem nullam victis inferebat, arma non eripiebat, muros non demoliri, factiones magis alere quàm dissoluere, imbecilliorum curam gerere, pote̅tiores affligere, atq; de medio tollege, populis amicus esse, tribunos plebis & oratores colere. His stratagematis Thessaliam subegit. Polyaen. lib. 4. Artoxerxes rex bellum inter Graecos serens, victorum partes semper fouebat. Semper enim eam partem quae deficeret, aequalem hostibus reddens, victoris robur ac vires atterebat. Polyaenus lib. 7. C. Martivs Coriolanus exul cùm Volscos contra Romanos excitasset, ipse promtissimo quoque sine delectu inducto, vt voluntarij sequerentur se, in fines Romanos repentè praeter omnium expectationem inuasit. Vnde tantum praedae actum, vt auferre eam & in castris non valerent consumere. Atqui nihil minus illa in expeditione, quàm praedam & agri vastationem morabatur: verùm cuius grtia haec agebat, id magni ducebat, nobilitatem vt committeret cum populo. Quippe foedatis & proculatis omnibus alijs, illorum praedia diligenter tutatus est, nec laedi vel attingi permisit quicquam, quod esset eorum. Vnde querelae inter eos & seditio exorta maior. Plebem criminata nobilita est, quòd virum tantum in exilium egissent iniqué. Contrà populus accusauit illos, quòd odio inducti Marcium accersiuissent: & dum pars altera vexatur bello, ipsi spectatores desiderent, qui opum & bonorum foris hostem suum habeant custodem. Eo Martius patrato, cùm multum Volcis momenti ad audendum & despiciendum hostes fecisset, saluum reduxit agmen. Mox omnes Volscorum vires magna alacritate coiêre. Plut. in Coriolano, & Front. lib. 1. cap. 8. Erant quaedam contentiones de finibus imperij inter Masinissam & Carthaginenses exortae, ad quas componendas P. Scipio Africanus, duo???ue alij legati à senatu missi, cùm causam discordiae cognouissent, rem totam integram suspensam???ue reliquerunt. Atq; eo consilio id factum dicunt, vt Poeni domesticis contentionibus occupati tenerentur, néve alij negotijs vacare, vel ad spem nouarum rerum erigere animos possent. Vigebat enim cu̅ eo erat, qui nunquam cessabat in populum Rom. Vereres hostes concitare, nouos acquirere. Auctor vitae eius. Cùm Vespasianvs Iudaeae & Galilaeae oppida omnia occupasset & expugnasset, ad Hierosolyma omnem belli impetum transferre differebat, quoniam seditione ciuili eos con [1881] fici vtilius putabat, quàm hostilibus armis, praesertim cùm ta̅ta rabie efferati essent, vt cum desperatis bellum non videretur committendum. Ioseph. lib. 5. c. 2. Belli Iud. Cum Petrvm Fulgosum, Genuensium ducem, eodem tempore premerent externae vires Alphonsi regis Siciliae atq; Neapolis, & ciuium Genuensium pars aduersa, ac Flisca gens cum ea coniuncta: cùm solus tantam hostium molem sustinere no̅posset, arbitratus hostes, dum extra vrbem manerent, concordes fore, eosdem??? vt deuictum esse Petrum inspexissent, quòd vnusquisque vrbis principatum vendicare sibi nitetetur, arma in seipsos conuersuros: in Genuensi arce vxorem cum liberis, fratrem??? cum trecentis peditibus ac viginti equitibus praesidio reliquit, & Genua apertis portis profectus est. Hostes, qui prae timore fugisse Petrum arbitra bantur, cùm ad priuati commodi spem studia conuertissent, statim orta inter ipsos discordia, decertate armis inter se coeperunt. Petrus tertio die, posteaquam Genua abierat, ad vrbem regressus, ac suis qui in arce erant coniunctus, hostes, qui circiter decem millium numerum excedere dicebantur, fudit. Fulgosus libro 7. capite 4. Sa???n ciuitas mauritaniae Tingitanae, extra fretum Gaditanum, opulenta, ad quam vndique mercatores quaestus gratia commeabant. Fuit longo tempore in ditione Regis Marrochiensis. Sed tandem familia quaedam nobilis, cognomento Farhomia, ab Imperator desciuit, & tyrannidem occupauit. Huius familiae princeps abdearus Rhamanus, vt ciuitati imperaret, patruo suo, Hameduci vitam eripuit. deinde specie libetalitatis & humanitatis plebis animos sibi conciliauit, ita, vt ciuitasis imperium facillimè teneret. Erat ei filia eximia specie, quam adolescens nobilis Haliadux amabat, & illius concubitu, matre puellae non inuita, fruebatur. At Rhamanus necem adolescent afferre constituit. Haliaduxre cum iuuene sibi amico, quem Iehabentafufum appellabant, communicata, in templo Rhamanum confodit: & aduocata concione, cùm se hominem maleficum & parricida̅ de medio sustulisse prositeretur, populi consensu cum Iehabentafufo ciuitatis moderationi praeficitur. Post biduum cùm cerneret cognatos Rhamani & amicos sibi atq; socij perniciem moliri, Iacobum Azambugium qui vicinam vrbi arcem ab Emmanuele Lusitaniae rege aedificatam tenebat, aduocat: qui leges pacis scripsit, & foedere Haliaducem & socios Regi Emmanueli deuinxit. Emmanuel Garsiae Melio, qui cum classe fretum Gaditarum tenebat, negotium dedit vti sese cum Azambugio coniungeret. Caeterùm Safinenses foederis obliti ad ingenium rediêre. Visum igitur ducibus discordiam inter duos illos tyran̅os artifiocio serere: vt viribus vtriusq; diuisis, faciliùs vrbe potirentur. Garsias morbo laborans medicum Iudaeum ex vrbe arcessoiot. Hunc pecunia facilè persuaseru̅t, vt literas ad vtrumq; vrbis praefectum perferret, ita tamen, vt eorum neuter posset odorari, literaas ad alterum scriptas esse. Literae autem erant scriptae nomine Garsiae Melij, quibus Haliaducem admonebat, vt insidias praecaueret. Sibi namq; exploratum & cognitum esse, vitae illius insidias intendi. Ad eas autem propusandas opem suam pollicebatur, se???ue officio suo minimè defuturum confirmabat. Interim verò admonebat, nullas esse capitaliores insidias illis, quas imperij communio comparabat. Idem ad Iehabentafufum scribebat, & admonebat, vt vitam suam contra Haliaducis occultas fraudes & insidias muniret. Quoties medicus Melium inuisebat, manum intra vestem stragulam, quaespondam contexerat, immittebat, quasi tentaret, an febris aliqua ex parte quid quam de solita vehementia remisisset. Et interim literas accipiebat, ne posset quispiam, quod gerebatur, aliqua ratione suspicari. Vterque igitur, altero imprudente, Azambugium & Melium admonet, vt se in vrbem conferant. Quinquaginta militibus stipati, in vrbem ingrediuntur, & aedes, quae Rhamani fuera̅t, quia amplae & munitae videbantur, & erant propius mare sitae, sibi ad habitandum delegêre. Clanulùm verò varia armorum genera arcis & dolijs inclusa domum comportari faciebant. Aucti interim submissis subsidijs tyrannos admonent, se minimè passuros, vt ambo simul vrbem gubernarent. Eos namq; animo inter soinimico & infesto dissidere, & vtrumque eorum de alterius exitio cogitare. Compararent igitur inter se, vter eorum esset ciuitatem ellam Regis Emmanuelis nomine moderaturus. Illi cùm cernerent eam sibi necessitatem impositam, vter eorum cam prouinciam susciperet. Summa moderatione, quod vix credibile videreturei, qui vtriusque mentem cognosceret, vterque eorum alteri imperium concedebat. Tandem peruicit Haliadux, vt Iehabentafufus eam ciuitatem regendam susciperet. Is autem Imperij aemulo amoto, multò liberiùs fraudes in Lufitanos concinnabat. Ergo vbi Azambugius Haliaducem, quem sciebat valde moderationis, qua regnum socio co̅cesserat, poenitere, admonuit, vt Iehabentafufum ex improuiso obtruncaret. Se opem, vbi opus esset, confestim allaturunt. Iehabentafufus in aedes Rhamani, in quibus arx extruebatur, se fuga proripiens à Iacobo Miranda, ipsius Azambugij nepote: qui ignorabat, eum aui consilio in illud vitae discrimen inductum, in fidem receptus, ab Azambugio in Lusitaniam vinctus missus, tandem ab Emmanuele vitam impetrauit, & praefecturam equitum, obtinuit. At Haliadux, vrbis imperium adeptus, multò insolentiùs, quàm Iehabentafufus Lusitanis aduersabatur. Azambugius interim se arcem extruero dissimularis, sed amplas aedes aedificare dice̅s, in quibus Christiani mercatores merces imponerent: Fenestras in quibus erant tormenta collocanda, luto atq; tenui materia tegebat, & tectoriu̅ calcis inducebat, ne ab hostibus, quod in animo habebat, animaduerti posset. Praeterea nocte in muro portam aperuit, qua ex classe Lusitanis aditus in arcem facilè pateret. Portam autem vtrinq; secundùm vtriusque viae latus, quae in portam serebat, vallo muniuit. Erat autem arx in tantam altitudinem excitata, vt facilè defendi posset. Sequenti die Aza̅bugius expostulauit per nuncium cum Haliaduce, quòd fidem violaret. Haliadux respondet, se valde hominis dementiam admirari, qui non videat, se neque vnde cibum, neque aquam compararet, habere, nisi is eius copiam suppeditare velit, & tamen adeò magnificè loqueretur, quasi illi omnia, quae ad vitam sustentandam opus essent, abundè suppeterent. Ad ea Azambugius respondet, Lusitanis hostium carnibus famem, & eorundem sanguine sitim explere, facillimum fore. Hoc dicto Haliadux minabundus digitum momordit. Azambugius, videns opus esse festinatione, ne fi dem violare videretur, si priùs iniuriam afferre putaretur, quàm esset hostis iniuria lacossitus, hoc excogitauit. Maurus quidam lanio colaphum inflixerat in macello homini Lusitano, qui erat ex Regis familia. Eam Azambugius euocat, vt Maurum, à quo fuerat affectus iniura, interficeret. Clamore confestim & vlulatu orto: Saraceni vndique ruunt, & Lusitanos adoriuntur, arcem maioribus tormentis admotis quatiunt per integram nocte, sed frustrà: Lusitanis se continentibus & metum simulantibus. Vbi diluxit, Azambugius animis religione expiatis, & corporibus cibo refectis, aciem magno silentio instruxit, & equum album sibi soli afferri praecepit (Erat enim valde senex, & claudus) Omnibus???ue rebus ritè paratis, cùm esset meridies, erupit, & re inopinata magnum terrorem hostibus iniecit. Nec enim suspicari poterant, in tantam hostium multiudinem impetum facturos. Itaque sese in fugam dederunt, & Haliadux in oppidum, nomine Targam, se recepit. Reliqui, qui in vrbe manserunt, pacem ab Azambugio postularunt, quam ille concessit, & leges illis scripsit, & tributum, quod quotannis pénderent, imperauit. Osorius libro 5. rerum Emmanuelis. AD PRODITIONEM ET DEFECTIONEM SOLLICITARE ATQVE ELICERE Hostium milites. Cyrvs Sarditbus potius, cùm arcem Croesus teneret, praestolans auxilium è Graecia, necessarios ac familares eorum, qui arcem cum Croeso obtinebant, vinculis affecit, & ijs qui in oppugnatione erant, ostendit: praecone iusso proclamare, sitraderent arcem, se quoq; familiares & consanguineos ipsis redditurum: si dedere riollent, se omnes suspendio necaturum. Illi vt domesticos incolumes seruarent, arcem tradiderunt, nequaquam secuti rannas Croesi spes de Graecorum auxilio. Polyaenus lib. 7. Bello Lamiaco cùm ad Peneum Graecos vicisset Antipater, illis de pace agentibus respondit, vt singulae ciuitates legatos mitterent: nullo errim pacto se communem compositionem facturum. At Graecis compositionem singularum eiuitatum non admittentibus: Antipater & Craterus Theffalicas vrbes obsident, & vi capiunt, non valentibus Graecis ferre suppetias. Itaque perterritae ciuitares, priuatim mittunt singulae legatos de compositione. Quibus Antipater omnib. pacem concedens comiter vtebatur: eam???; ob causam commotis ciuitatibus ad quaerendam priuatim salutem, celeriter omnes pacem adeptae sunt. Aetoli & Athenienses Macedonib. in fenfissimi, cùm essent à socijs destituti, cum ducib. de bello co̅sultabant. Antipater cum hac arte dissoluisset Graecorum conspirationem, duxit vniuersas vires aduersus Athenienses, eòsque subegit. Diod. lib. 18. Corcyrenses nauali praelio victores, Corinthios custodiri iussere, reliquos ad vnum obtruncauêre: non tam vete [1882] ris necessitudinis rationem habentes, quàm vt eo exemplo Graeciae populos à Corinthiorum societate alienarent, si scirent, sibi de vita dimica̅dum, qum interim ij, pro quibus bella adirentur, essent extra periculi sortem. Sabellicus lib. 5. Enneadis 3. Mentor Rhodius contra Nectenabum Aegyptium pro Artoxerxe rege militans, Bubastum & complures alias vrbes occupauit. Cùm in earum vnaquaque praesidium mixtum Graecorum & Aegyption militum esset, eiusmodi verba in castris suis palàm habuit: Artoxerxem statuisse eos, qui sibi vltrò vrbes dederent, humanissimè tractare. Qui rursus vi superarentur, eos non mitiùs quàm Sidonios tractare. Iniunxit post id custodibus portarum, liberè permitterent egredi, qui àse vellent transfugere. Ita nullo impediente captiui Aegyptij, breui per omneis Aegypti vrbes verba illa disseminarunt. Inde???ue inter mercenarium militem & indigenas dissensiones exortae sunt: & in omnibus vrbibus seditiones coeperunt vigere. Vtrique enim per quandam aemulationem studebant seorsum prodere loca quibus praeessent, vt soli aliquod emolumentum consequerentur. Diodorus libro 16. Antigonvs circa Gabienam praelium cum Eumene committebat. Erat campus tenui terra atque arenosa. In eo congredientibus maximis copijs, excitato puluere, tenebrae pugnantibus offundebantur. Antigonus cùm intelligeret Eumeniorum militum impedimenta remansisse, in quibus vxores erant & liberi, ac pellices & serui: delectas turmas iussit ea in sua castra compellere. Quinque millia ceciderunt ab Antigoni partibus: ab Eumenis solùm trecenti. Eumeniani magnos spirius gerentes ob victoriam, postquam abrepta viderunt impedimenta, in moerore luctu???ue esse coeperunt. Antigonus promulgauit se gratis redditurum ea quae rapuisset. Itaque ad hanc promulgtionem continuò transierunt non solùm Macedones, verumetiam Persarum decem millia, quibus praerat Peucestes. Tanta denique mutatio animorum & fortunae facta est, vt Argyraspides comprehensum Eumenem ac vinctum tradiderint: Antigonus verò totius Asiae rexproclamatus fuerit. Polyaenus lib. 4. Idem cùm nauali praelio in Hellesponto vicisset, naues Phoeniciam versus nauigare iussit: nautas quidem coronis redimitos, puppes verò spolijs & captiuarum triremium acrostolijs ornatas. Gubernato ribus autem praecepit, vt omnibus portubus per mare, cunctis???; ciuitatibus appropinquarent, vt victoria per vniuersam Asiam innotesceret. Phoenicum naues in Rosium Ciliciae portum appellentes, & grandem Eumenis pecuniam vehentes, Sosigenem nauarchum elegerunt. Sosigenes in Orthiomago tempus terebat, & aestum pelagi speculabatur. Phoeniciae verò naues cùm vidissent victrices splendidissimis ornamentis praeditas, direptis pecunijs ad Antigonum defecerunt. Polyaenus lib. 4. Anthiochvs Antiochi filius oppugnabat Cypsela, Thraciae vrbem, multos???; secu̅ habebat Thraces nobili genere natos, quibus praerant Tiris & Dromichaetis. Hos ornauit torquibus aureis, & armis argenteis, atque sic ad pugnam faciendam prodijt. Hostes cùm viderent ciues & propinquos suos fic ornatos, Antiocho se dediderunt. Idem. Selevcvs Sardensium arcem oppugnabat. Inea Theodotus praerat custos thesautorum Lysimachi. Cùm arcem capere non posset, proclamari iussit, se centum talenta daturum ei, qui Theodotum occidisset. Theodotus metu proditionis prodire non audebat: vulgus verò molestè ferebat, sibi sidem non haberi. Ergo Theodotus praeuertens noctu portam aperuit, & introducto Seleuco, thesauros ei tradidit. Ibidem. Idem, cùm Demetrij milites admodum timidi essent, fortissimos ex satellitibus delegit, & elephantos octo in fronte praeposuit, & per angustum secessum ad latus hostium incedens, abiecta galea, magna voce exclamauit. Quosq; tandem insanitis, praedonum???ue dominum fameconfectum sequimini? cùm apud regem diuitijs affluentem stipendia merere possitis, & regno non in spe posito, sed praesenti perfrui. His audits, pleriq; hastas atq; enses abiecerunt, complosis??? manibus Seleuco accesserunt. Idem. Gelon Megaricum imperium tollere volens, colono: vocabat, qui vellent, ex Doriensibus. Diogneto verò Megarensium principi pecunias supra vires imperauit: ille ciuibus. Qui tributum recusantes, in Syracusanam coloniam concesserunt, & se Gelonis imperio ac ditioni subiecerunt. Polyaenus libro 3. Papyrivs Cursor Cos. apud Tarentum, Miloni, qui tum praesidio Epirotarum vrbem obtinebat, saluten ipsi & popularibus, si per illum oppido potiretur, pollicitus est. Quibus praemijs ille corruptus, persuasit Tarentinis vt se legatum ad consulem mitterent. À quo plena promissa ex pacto referens, in securitatem oppidanos resoluit. atque ita incustoditam vrbem Cursori tradidit. Frontinus libro tertio, capite tertio. C. Corn. Sylla quò corrumpere & ad transitionem pelliceret alioru̅ milites, prolixus & profusus fuit in suos. Itaq; cùm pariter alios ad proditionem, & suos peruerteret ad luxuria̅, grandi pecunia opus habebat. Plut. in Sylla. Idem ex Asia in Italiam reuersus, bello ciuili vrgente, multis exercitibus & ingentibus copijs hostium circunfusum se videns: omnibus impar viribus, dolo inuitauit alterum consulem Scipionem ad pacem. Non aspernante illo, congressus & colloquia crebra siebant. Sed semper moram aliquan Sylla & causam inijciendo militibus suis, ad omnem fraudem & praestigias, sicut ipse erat dux, compositis, exercitum Scipionis corrupit. Nam ingressi in hostium castra, ijs???ue admisti, alios pecunia, pollicitis alios, nonnullos blandimentis & suasionibus pellexêre. Postremò Syllam viginti cohortibus castris admotum salutarunt, se???ue ei coniunxerunt. Scipionem, in tabernaculo desertum cùm cepisset, dimisit. Sylla cohortibus viginti quasi auibus cicuribus quadraginta in laqueum illectas aduersarias abduxit omnes in castra sua. Quo tempore Carbone̅ ferunt dixisse, bellum se cum vulpe & leone in animo Syllae habitantibus gerentem magis infestari à vulpe. Idem. Cùm Eudo Aquitaniae dux Saracenorum CCCC. millia ex Hispania aduersus Carolum Martellum Gallorum regem euocasset: Martellvs ad Eudonem misit, qui admonerent, quantum in se suos??? ac numen sceleris conscisceret: satius esse reconciliationem gratiae fieri, simultatum???ue memoriam patriae Galliae religioni??? condonare, quàm secum cuncta in omne tempus euersum ire. His motus Eudo, cùm ad Turonun vrbem signa contulissent, & iam aequo pugnarent marte, cum suis castra Saracenorum diripuit. Qua clade Saraceni territi, fugam effesam fecêre, & ad CCCLXXV. millia Barbarorum cecidêre. Aemilius lib. 2. Sub belli Anglici initia, Iacobvs Arteuilla, quem Flandri pulso Comite suo, ducem delegerant, cùm Anglis vnicè faueret, neque suis vt aperè à Franco rebellarent, persuadere posset: metuentibus ne fortè reconciliata inter reges pace, ipsi deserti omnem iram Francorum exciperent: persuasit Eduardo III. vt rex non Angliae modò, sed & Franciae scriberet: vexillis, parmis, signis liliatis etiam vteretur: ita forte, vt spem pacis cum Philippo Valesio rege Francorum iungendae respicere Vltra non posset, tantae rei controuersia tam illustribus monumentis, gentilitijs???ue ac immortalibus restata: simul Flandris nullam poenam, nullam sponsionem commissum iri, si Franco regi verbis deuincti, Eduado regi & Angliae & Franciae scribenti, dicto audientes fuerint. Hoc commento ab Iacobo fides elusa. Anglus nullam dum terrae Salicae partem nactus, rex Franciae ab suis Plandris???ue salutatur. Atque ita scribendi signandi???? initium fecit, ac invexilla lilia transtulit. Aemilius lib. 8. In obsidione Pragensi, principes ciuitatis, qui Sigismvndvm Imp. odissent, populares, vt obscena & petulantissima in eum verba iactarent, astu atque arte procurabant: sie enim futurum arbitrabantur, vt irritatus hostis, crucem & quaeuis duriora supplicia minaretur obsessis: illi verò poenae metu, obsidionis incommoda constantiùs tolerarent. Quod cùm intelligeret Imperator, impunitatem omnium, quae in se dicerentur, per praeconem promisit. Aeneas Sylu. com. de Alfonso lib. 3. Vix Mathias coruinus regnum Hungriae iniuerat, cum Nicolaus Vilachus, Paumkircherus, Helderbonus, Sigismundus de S. Georgio, caeteri???ue Alemanicae factionis sectatores, à rege ad Fridericum III. Imperatorem, cum tota ferè citeriore Hungaria defecêre. Bello exorto, magna clade affectus est Mathias à Friederici exercitu. Sigismundus & Nicolaus pietate moti, cùm gentiles suos à Germanis trucidari videreht, Mathiae reconciliationis mentionem inijcienti aures praebuere. Nicolaum Mathiae competiorem, genere opibusque pollentem, vt à rege deficeret, ambitio impulit: Sigismundum Austriae vicinitas, qua à Caesarea voluntate non sine periculo dissentire posse videbatur. Mathias Nicolai ambitionem, promissa Bossoniensis regni corona, accendit: Sigismundum praefectura superiori Pannoniae sibi conciliauit: Ioanni verò fratri prouinciam Transsyluaniae cum imperio promisit. Detractis ita duobus praecipuis, restaurator exercitu, cum Caesarianis congressus, eos profligauit. Bonfinius libro 10. Decad. 3. Eqves Moldauus fugiens tyrannidem Stephani Vayuodae Moldauiae, Ferdinandi Imp. partes secutus, occidendi Moldaui consilium promissis ampliss. cepit. Quo detecto, in Poloniam aufugit. Inde Ioan. Baptistam Castaldum, Ferdinan [1883] di archistrategum in Transsy luania, monet, vt literas scribat ad duos Vayuodae intimos, & simulanter hortetur, vt negotium summa fide & celeritate perficiant, praemia amplissima expectent. Illi acceptis literis obstupuêre, & cùm inter se de stratagemate dissererent: puer quidam Stephani cognatus id ad Vayuodam detulit. À quo vocati, literas osten dunt. Vayuoda homo suspicax dignitate illos priuat. Qua rei in dignitate moti, suasu equitis (id quod priùs in mentem nunquam venerat) tyrannum in tentorio nihil tale metuentem confo diu̅t, & Moldauiae imperium legitimo Vayuodae, equitis illius cognato, tradunt, anno mdlii. Ascanius Centorius lib. 5. Com. de Bellis Transsy luaniae. EQVITATVM HOSTIVM INVTILEM REDDERE, in fugam vertere. Eqvos vel Cvrrvs inhibere. Hercvles bellum aduersus Minyas gerens (erant autem Minyae ad equestres pugnas in planicie obeundas exercitatissimi) conserere manus non audens, fluuium immisit Cephisum, qui duos montes Parnassum & Hedylium terminat: Boeotiam verò mediam discludens, antequam se in mare exoneret, in vastum hiatum euanescit. Eum hiatum Hercules magnis lapidib. ob struens, flumen in campum auertit: eo???; stagnante, Minyis inutilis erat equitatus. Hercules parta victoria rursus aperuit hiatum. Poliaenus lib. 1. Cyrvs Harpagi Medi consilio vsus, aduersus Croesi Lydum equitatum, cui Persicus haud dubiè impar erat, vim camelorum ingentem in fronte collocauit, his peditem subiecit, post pedites equitatum omnem stare iussit. Conflixêre vtrinque acies, primo???; concursu penè decretum est. Nam Lydorum equi, insueto camelorum odore aspectu???; territi, confestim in fugam versi sunt. Sabellicus lib. 6. Ennead. 2. ex Herod. lib. 1. & Polyaen. lib. 7. Nullus in Scythia neque asinus neq; mulus gignitur, ac ne vllus quidem visitur, propter frigora. Itaque in expeditione Darii regis contra Scythas, rudentes asini perturbabant Scytharum equos, & cum Scythae saepenumerò Persas adorirentur, eorum equi exaudita asinorum voce, consternati auerte bantur, arrectis auribus stupefacti: vtpote insole̅tia tum vocis, quam priùs non audissent, tum formae quam nunquam inspexissent. Herod. lib. 4. Phocenses ante Persarum in Graeciam irruptionem cum Thessalis bellum gerebant. Ad Hyampolim igitur, quà intra ipsorum fines inuasurum Thessalorum equitatum exploratu̅ habebant, suasu Telliae vatis vrnas fictiles defodere, quas terra superaggesta operuerunt. Hostes, vt qui eas insidias non prouiderant, citatis equis excursione facta, incauti in eas vrnas in ciderunt. Ibi cùm eo casu fracti & debilitati fuissent equorum pedes, viri ex equis prolapsi passim caesi sunt. Pausan. lib. 10. & Polyaen. lib. 6. &c Herod. lib. 8. Clearchvs armatos ducens in campo, incum bentib. hostiu̅ equitibus, & equestri praelio vincentibus, instruxit exercitum, octonis in profun ditatem dispositis, & rariores quàm pro figura plinthij collocauit: atque praecepit, vt gladio demisso sub scutum maximam foderent foueam. Qui cùm fodissent, ille armatos adduxit supra foueas in anteriorem campi partem. Hostium autem equitibus incide̅tibus, redire iterum iussit vsque ad foueas. Hostes nihil prospicientes, & admouentes equitatum, duriter???; impingentes in foueas, supra se mutuò ruebant. Clearchij verò equos humi stratos occiderunt. Polyaenus lib. 2. Iphicrates ex Odrysiade multam vndiquaque praedam egit. Persequebantur Odrysenses Thraces magna multitudine. Ille cùm paucos equites haberet, dedit eis ardentes faces, & in hostes inuadere iussit. Odrysiorum equi insolitum aspectum ignis non ferentes, in fugam agebantur. Polyaenus libro tertio. Nicias, castrametantibus Athenien sibus circa Olympium, in planiciem quae pro castris erat, tribolos iussit spargere. Cùm postridie dux equestris Syracusiorum Ecphantus equites produceret, in turpem fugam conuersi sunt, tribolis in equorum pedibus in fixis: ita vt multi ex ipsis ne progredi quidem possent, & à scutatis solidos calceos indutis interficerentur. Polyaenus lib. 1. Cleomenes Lacèdemonius aduersus Hippiam Athenie̅sem; qui equitatu praeualebat, planiciem, in qua dimicaturus erat; arboribus prostratis impediuit, & inuiam equiti fecit. Frontinus lib. 2. cap. 2. In tantum deliciarum studium deuenerant Sybaritae, vt equos etiam ad tibiam in symposijs tripudiare assuefecerint. Quod cùm Crotoniatae cognouissent, vbi cum his pugnarunt, saltandi concinnitatem illis pararunt, vt asserit Aristoteles in eorum Republica. Aderant enim illis tibicines in acie militari, quorum cùm tibiarum sonum equi audiuissent, non exilieru̅t solùm, verumetiam sessores habentes ad Crotoniatas tra̅sfugerunt. Athen. lib. 12. c. 6. Idem scribit Charon Lampsacenus Bisaltas contra Cardianos designasse. Onaris enim Bisaltarum dux tibicinam Cardianam Bisaltas in arte erudire fecit. Vbi ergo pugna fuit coepta, tibias inflare, modulos???; canere iussit consuetos. Eos vbi equi audiuerunt, in postremos pedes erecti in tripudium sunt co̅uersi. Cardianorum vis omnis in equitatu posita erat, atq; idcirco victi superati???; fuerunt. Idem. Alexander Macedo, cùm Thraces ita paratos esse didicisset, vt magnam vim curruum in Macedones immitterent: praecepit eis, vt quos possent deuitarent: sin interciperentur, demissi ipsi in terram scuta proijcerent, vt ea currus incitati illiderét. Sic Thracibus inutilem curruum apparatum effecit. Polyaenus lib. 4. Pyrrhvs Epirotarum rex pro Tarentinis aduersus Rom. equitatum elephantis ad perturbandam aciem vsus est. Porni aduersus Romanos idem fecerunt frequenter. Frontin. libro 2. capite 4. Obsidente Capuam Ful. Flacco procoss. Romano, bello Punico secundo, quum assiduis hostium eruptionibus crebra praelia fiere̅t, essent???; equestria certamina hostibus plurimùm secunda: consules Q. Navii centurionis inuento, ex omni militari iuuentute agillimum quenque eligunt, qui septenis iaculis atq; breuiore parma instructi, equorum clunib. post equites sedentes in aciem deserrentur, atque vbi ad iactum teli propè hostem euecti essent, equis protinùs desilientes, in Campanum equitatum impetum facere̅t. Primo itaq; congressu ijdem pluribus telis alijs super alia in aduersum hostem coniectis, confestim praelio auertunt, auersum Romani equites ad portas vsque cum caede & strage persequuntur. Atque ita equestri pugnares Campana deterior facta. Milites ita instructi Velites sunt dicti, & hastae, quibus illi vsi sunt, Velitares, longitudine quaternûm pedum, vt Liuius prodidit. Sabell. lib. 4. Ennead. 5. ex Liuio, & Val. lib. 2. cap. 1. Frontinus Q. Naeuium vocat libro 4. cap. 7. C. Iv L. Caesar in Britannia ingentem fluuium traijcere conabatur. Rex Britan norum Cassouellaunus cum multis equitibus & essedis eum transitu arcebat. Caesarem maximus elephas sequebatur, animal Britannis priùs non visum. Itaque & Britanni supra modum territi sunt, & equi eorum fugam ceperunt: Romani sine periculo flumen transmiserunt. Polyaenus libro 8. Idem Gallorum falcatas quadrigas palis defixis excepit, inhibuit???;. Front. lib. 2. c. 3. Constantinvs Magnus contra Maxentium tyrannum ducens, Segusione in Alpibus capta, in campum Taurinorum descendit, vbi exercitum hostium specie terribilem reperit. Hi erant clibanarij: nempe equi homines???; pariter ferri operimento septi, quos supernè tectos, equorum pectorib. demissa lorica, & crurum tenus pendens, sine impedimento gressus, à noxa vulneris vindicabat. Quibus contemtis Constantinus equites cataphractos maximi in praelio roboris opposuit. His disciplina pugnandi erat, vt cùm aciem arctassent, tenorem impressionis seruarent, & tuti à vulneribus occurrentia omnia sine haesitatione perrumperent: atque inde auxilium ab industria sumsit. Quippe aciem in hostes eduxit, eos???ue in se ruentes reductis repentè agminibus clausit, atque in medio interceptos, clauis inuasit: quae grauibus ferratis???ue nodis maximè capitibus inflictae, quos ictu attigissent, ruere compellebant. Interfectis ad vnum omnibus, saluis Romanis, horror armorum ad victoriae miraculum est translatus, quòd qui inuulnerabiles habebantur, sine hostium vulneribus interissent. Sigonius libro secundo Imperij occidentalis. Normanni cùm Louanio digressi Parisios ob si derent, Henricus Caroli Crassi dux castra corum speculaturus excurrens, incidit in foueas, quas hostis effo derat, & paleis compleuerat: itaq; trucidatus est, anno Domini DCCCLXXXVII. Sigebertus, & Regino lib. 2. & Aemilius lib. 3. Catelani à Thessalis in Boeotiam traducti, cùm à principe Athenarum transitus illis negaretur, instructa acie hostiu̅ aduentum expectantes, omnem illam terram aratro proscidêre, in qua pugnam committere decreuerant: deinde ob ducto vallo, & fossis è fluuio ductis, totam planiciem ita irrigarunt, vt stagnaret. Dux Atheniensis cum equitibus contra hostes fertur, qui extra campum immoti in procin???tu stabant, eius impetum expectantes. Sed priusquàm ad mediam [1884] planiciem peruenirent, propter lubricitatem vlteriùs progredi nequiuêre. Catelani, omni telorum genere circumuentos ad internecionem deleuerunt: atq; eum equitatu Thebas vsq; & Athenas fugientes persecuti, ipsas vrbes facilimè ceperunt. Gregoras lib. 7. Hussitarum dux in Boëmia Ioannes Zischa, circumuentus ab hostibus equitatu praeualentibus, cùm loca essent aspera, nec certamen committi nisi pedestre posset: vt desiliêre ab equis aduersarij, mulieres, quae de more suum exercitum sequebantur, proijcere peplos in terram iussit: quibus impliciti per calcaria equites, priùs extincti sunt, quàm pedes expedire valerent. Aeneas Syluius c. 40. hist. Boëm. Sigismundus Imp. contra Zisconem Thaboritarum ducem in montibus Cuthnensibus praelio decertaturus erat. Cum???; in equitum vi ac numero spem victoriae positam haberet: illorum frequentiam vt adaugeret, bobus, quorum greges secum ex Hungaria adduxerat, post aciem collocatis, in speciem equorum vsus est. Auxit vicissim & Zisco carrorum plaustrorum???; numerum, quibus suos circumdedit, ne ab equite circu̅funderentur, protererentur???;. Ad tres horas anceps fuit praelium, cu̅ insigni vtriusq; partis clade. Cùm interim caeco Zisconi indicatur, non esse omnes equites, quos Sigismundus in acie ostentaret, sed boues quoq; plurimos ibi adesse. Iubet ille omnes suos ab vltimis etiam subsidijs cum sagittis & flagellis euocari, plaustris???; à laterib. prouolutis, in ipsos equites emitti. Is nouus terror additus, vertit retrò equites Hungaros: quibus turbatis, peditu̅ mox acies vsq; ad castra impulsa fuit. Rex abiecta spe fortunae melioris, extinctis nocte ignibus inde discessit. Zisco cu̅ Thaboritis abeu̅tem Brodam vsq; Teutonicam persecutus est. Ibi complures Hungari sunt submersi, dum omisso prae trepidatione pontis transitu, flumen traijcere festinant. Dubrauius libro vigesimosexto. Edoardvs Angliae rex, cùm magna strage in portu Flandriae Gallos affecisset, audiret verò Boëmorum regem Ioannem cu̅ Carolo F. in subsidium à Philippo VI. Gallorum rege euocatu̅ aduentare: ab obsidione Lutetiae Parisiorum discedens, lentè exercitum per Galliam populabu̅dus duxit, praelium cum aduersarijs non commissurus, nisi per occasionem. Circummissis exploratoribus, vbi comperit Gallum multitudine equitum, quàm se, robustiorem esse: locum in conualle quadam nemoribus circumfusa, eo???ue ad pugnam equiti inepta, occupat, aciem???; in illo dirigit, oppositis in fronte sedecim millibus sagittariorum. Galli à descensu abhorrebant, loca superiora tenebant. At Ioa̅nes rex caecus multis verbis ad descendendum in hostes, tanquam feras per metum in fouea conclusos, suos animauit, se???ue in primo ordine constitui voluit. Attelis vndique circumuo lantibus, ac plerisque eminus cadentibus, admonitus rex, vt retro cederet: respondit, Tergáne hosti Boëmiae rex vertet? Aut ego hodie victor euadam, aut letho insigni regiè cadam. Itaque ad Cressiacum anno 1346. 26. Augusti cum flore Gallicanae nobilitatis Ioannes etiam rex perijt. Dubrauius lib. 21. Presbyter Ioa̅nes Indorum rex, Saracenorum equitatu circundatus, statuas hominum aeneas equis imponit, intus concauas, materia ad ignem fouendum apta plenas. Adhibet singulis virum: qui vbi ad hostes ventum est, per forame̅ immisso folle ignem fumum???ue excitat. Quo astu equi hostiu̅ turbati, in fugam effunduntur. Vincent. lib. 31. c. 10. Spec. hist. Immo Henrici Imp. dux obsessus à Giselberto Lotharingiae duce, irru̅pentes equites obiectis aluearib. apum inhibuit: quarum aculeis in furorem versi equi, sessores vel excussêre, vel ad pugnandu̅ inutiles reddidêre. Vitichindus lib. 2. gest. Sax. ELEPHANTOS HOSTIVM INVTILES REDDERE, TERRERE. Polysperchon Megalopolim deiectis muris cum elephantis expugnare parabat. Megalopolitanorum dux Damis, qui fuerat in Asia cum Alexandro, & naturae vsus???; elephantorum peritiam habebat, complura magna ostia densis clauis confixit, & in humilibus foueis constrauit, tectis quae extabant cuspidibus, atq; ita per ea aditum in vrbem reliquit. Et à fronte quidem nullum militem collocauit, sed obliquè à lateribus multitudinem constituit iaculatorum & sagittariorum & catapultarum, quibus tela iaciuntur. Iam Polysperchonte totum ruinae locum expurgante, & vniuersis belluis per eum locum adicum parante, accidit hoc inopinatum elephantibus. Nemine enim à fronte occurrente beluis, Indi in vrbem irrumpere cogebantur. Elephantes verò magna mole incede̅tes, incedebant in confixa stimulis ostia. Cum???ue eorum pedes clauis vulnerarentur, & propter corporum grauitatem stimulis perforarentur: neque vlteriùs progredi, neque reuerti propter mouendi difficultatem poterant. Cum???ue simul omne telorum genus in eos ex obliquo ferretur, Indorum pars moriebantur, alij vulnerabantur, atq; ita ad negotium inutiles reddebantur. Beluae verò partim propter telorum multitudinem, partim propter naturam ictus clauoru̅, cùm dolore cruciarentur, per amicos reuertebantur, eorum???; multos conculcaba̅t. Tandem earum fortissima ac terribilissima cecidit. Reliquarum pars prorsus inutilis reddita est, pars multis suorum mortem intulit. Diod. lib. 18. Antipater Macedonum rex Megarenses bello adortus, elephantorum copia hostibus facilè superior erat. Megarenses porcospice oblitos, & igne iniecto ardentes, in elephantorum agmen immiserunt. Qui partim grunnitu (quo naturaliter perterrentur animalia vastissima) partim incendio turbati, in fugam versi, Megarensibus praeclaram peperêre victoriam. Obseruatum deinceps vnà cum elephantorum pullis porcos alere, vt consuetudine naturam vincerent, & grunnitui porcorum assuescerent. Aelianus libro 16. capite 36. de Animalibus. At Polyaenus libro 4. hoc tribuit Antigono. Q. Metellvs Cos. in Sicilia bellum gerens, aduersus Asdrubalem, ob eius ingentem exercitum & CXXX. elephantos intentior, diffidentia simulata, intra Panormum copias tenuit, fossam???ue ingentis magnitudinis ante se duxit. Conspecto deinde exercitu Asdrubalis, qui in prima acie elephantos habebat, praecepit hastatis tela in beluas iacere: protinus???ue se intra munimenta recipere. Ea ludifi catione rectores elephantorum concitati, in ipsam fossam elephantos egerunt. Quo vt primùm illaqueati sunt, partim magnitudine telorum confecti, partim retrò in suos acti, totam aciem turbauerunt. Tunc Metellus hanc arripiens occasionem, cum toto exercitu erupit, & aggressus à latere Poenos cecîdit, ipsis???ue & elephantis potitus est. Frontinus libro secundo, capite quinto. ARMA HOSTIBVS ADIMERE. Pisistratvs Atheniensibus arma volens adimere, mandato promulgauit, vt omnes cum armis in Anaceum venirent. Qui cùm venissent, ipse prodijt verba facturus, & exigua humili???ue voce sermonem ordiebatur. Illi verò cùm exaudire non possent, iusserunt in vestibulum progredi, vt omnes dicentem exaudire possent. Qui cùm remissè loqui pergeret, & illi attentis auribus ascultarent: socij prodeuntes, & arma auferentes, in templum Agrauli detulerunt. Polyaenus libro septimo. Theocles Megarenses, cùm sex menses Chalcidensibus cohabitassent, eiecit ex vrbe hoc astu. Dicebat, se belli tempore votum nuncupasse, si vrbe potiti sine periculo fuissent, duodecim dijs sacrificia peracturum, pompam???ue armis ornatam celebraturum. Megarensibus nihil suspicantibus mali, Chalcidenses ad obeundam pompam ab ijs arma mutuati, dum sacrificium perageretur, ipsi in morem pompae gradientes, postquam in foro armati constitissent: Theocles praeconem iussit proclamare, Megarenses ante Solis occasum ex vrbe discedant. Illi ad aras supplices confugerunt, & ne se in exilium pelleret, rogauerunt, aut cum armis ex vrbe emitteret. Theocles consilio cum Chalcidensibus habito, non tutum esse censuit tot hostes armis munitos eijcete. Itaque inermes Megarenses à Leontino pulsi, Troilum inhabitauerunt, vnam duntaxat hyemem. Tamdiu enim permiserant Chalcidenses. Polyaen. lib. 5. Phalaris vt Agrigentinis arma eriperet, ludos gymnicos splendidissimos extra ciuitatem se facturum affirmauit. Cúmque vniuersa multitudo ciuium ad spectaculum egrederetur: clausis portis, mandauit satellitibus, vt arma ex aedibus auferrent. Idem. Favnvs, cùm Diomedes in Italia è vita decessisset, funebres ludos instituens, primo die Graecorum armatorum pompam duxit, secundo Barbarorum: & praecepit, vt Barbari à Graecis arma mutuarentur. Qui cùm eis accommodauissent, à Barbaris, proprijs armis sunt interfecti. Polyaenus libro octauo. Campani foedus cum hostibus pepigera̅tea lege, vt eis dimidiam armorum partem traderent. Dissectis igitur armis dimidium eos recipere iusserunt. Polyaen. lib. 6. Vixtandem Pompellonem Hispaniae vrbem Carolvs Magnus expugnarat, & Saraceni acriter se defendebant. In vrbe ingens caedes strages???ue tenuit. Praeconium ab rege circummissum, vt inermi parceretur, finem cruoris fecit. Abiectis telis dextras inermes supplices???ue tendebant, ad eam diem assueti potiùs mori, quàm, dum arma suppeterent, se dedere. Aemilius lib. 2. Alexander III. pace cum Friderico I. Imper. firmata, concilium in Laterano celebrauit: tum vt mores curiae iam nimia licentia labefactatos componeret, tum vel maximè, vt decerneretur sub anathematis poena, ne quis ferrum, ligna, armáve infidelibus & à religione nostra alienis importaret. Platina. ARMA ET TELA HOSTIVM INVTILIA REDdere, nobis???; innoxia. Alexander Macedo in pugna ad Arbela contra falcatos currus remedium tale excogitauit. Pedites omnes phalangis commonuit, quando propiùs impulsi fuissent currus, vt clypeos coniungerent, satissis???ue eos vehementer pulsarent, eo strepitu consternatos equos quadrigas retrorsum rapturos. Quòd si quae nihilominùs incitato cursu impetum fecerint, tunc vti aciem aperirent, locum???ue excurrendi illis, ita nihil detrimenti illaturis, darent. Diodorus lib. 17. Cleonymvs Aedesam oppugnans, cùm moenia cecidissent, & hostes exirent sarissigeri (quaelibet sarissa cubitorum sedecim erat) suam phalangem in profundum condensauit. Antesignanos autem, & horum astites, sine hastis collocauit, dato praecepto, vt si sarissigeri aggrederentur, ipsi vtraque manu sarissam apprehen derent, atq; tenere̅t: at sequentes ad vniuscuiusque latus procederent, & pugnam facerent. Qui cùm manibus arriperent sarissas, hostes retrahebant. Posteriores verò accedentes, ceperunt sarissigeros, & Cleonymus ostendit sua solertia, magnitudinem sarissae nullo vsui esse. Polyaenus libro secundo. Clearchvs Cyro suppetias ferens, agmen Graecorum ab initio quidem tardè duxit, rectis ordinibus perterrens Barbaros. Cùm verò intra teli iactum venisset, cursu citato in Barbaros ferri iussit, ne à telis laederentur. Et hac re Graeci Persas vicerunt. Idem. L. Pavlvs aduersus Persem Macedonum rege̅, cùm is phala̅gem suorum duplicem, mediam in partem direxisset, eam???; leui armatura cinxisset, & equitem in vtroq; cornu collocasset, triplicem aciem cuneis instruxit: inter quos subinde velites emisit. Quo genere cùm profligari nihil videret, cedere instituit: vt hac simulatione perduceret hostes in confragosa loca, quae ex industria captauerat. Cùm sic quoq; suspecta calliditate reced entium, sequeretur ordinata phalax equites à sinistro cornu praeter ora phalangis iussit transcurrere, citatis equis tectos, vt obiectis armis ipso impetu perfringerent hostium spicula. Quo genere telorum exarmati Macedones, soluerunt aciem, & terga verterunt. Front. lib. 2. c. 3. Parthi M. Antoniu̅ ex itinere adorti, vt descendentes ex decliuibus tumulis adorti sunt Romanos, & lentè digredientes telis instituerunt figere: conuersis signis legionarij leue̅ armatura̅ texerunt armis suis, atq; ipsi submitte̅tes in genu se obijciebant scuta sua. Qui à tergo horu̅ staba̅t, arma tenebant super hos, ac super illos pari modo alij. Ea figura tecto assimilis speciem praebet theatri & munimentu̅ est ad iacula arcenda, quò delabantur, densissimu̅. At Parthi procu̅bentib. in genu Romanis, fatigatione̅ & lassitudine̅ esse arbitra̅tes, deposuerunt arcus, hastis???; arreptis incurreru̅t in eos. Ibi Romani sublato clamore subicò exilierunt, pilis???; cominùs ferientes trucidauerunt antesignanos, ac caeteros verteru̅t omnes in fugam. Plut. in Antonio, & Dion in Augusto, & Fro̅t. lib. 2. c. 3. Ventidivs aduersus Parthos non antè milite̅ eduxit, quàm illi quingentis non ampliùs passibus abessent: atque ita procursione subita adeò se admouit, vt sagittas, quibus ex longinquo vsus est, cominùs applicitus eluderet. Quo consilio (quia quandam fiduciae etiam speciem ostentauerat) celeriter barbaros debellauit. Front. lib. 2. cap. 2. Tiberivs Imp. II. contra Hormisdam Persarum regem bellum gerebat. Persae quoad magnam sagittarum vim coniecerunt, visi sunt habere meliores partes, Romanis sub clypeorum tegmine se ipsos tenentib. neq; progredi ausis. Sed postquam pharetras Persaru̅ telis exhaustas cognoueru̅t, iunctis pariter clypeis, bellicum inclama̅tes Romani, eos inuaserunt, gladijs???; cominùs re̅ agere coeperunt. Illi nec breui quidem impetum sustine̅tes, fusi fugati???; sunt. Facta igitur ingenti caede, eorum castra victores diripuerunt. Tabernaculu̅ Hormisdae & totus apparatus regius 30. elephantis ad Tiberium deuectus est. Reliqua militibus permissa sunt. Cuspinianus. Septentrionales quando hostium sagittis desuper in naues insidentibus vrgentur, velis laxis naues obtegunt: quorum molli resistentia sagittae suscipiuntur, earum???ue impetus infringitur. Olaus lib. 10. cap. 11. Hungari è Saxonia magnam puerorum ac mulierum praedam agebant, viris caesis. Henricvs II. Imp. cum exercitu, licèt aegrotus, illis occurrens, hoc stratagemate suos munit, vt aequo gressu, iu̅ctis simul clypeis, sagittas hostium excipiant: dehinc celeri cursu, sed aequali, in hostes lanceas suas vibre̅t, antequam arcus denuò extendant Itaq; rapido impetu Saxones in Hungaros irruentes clypeis cooperti, sagittarum ictus exceperunt, & ingenti edito clamore, Kyriceleison, Kyriecleison, vociferantes, Hungaros incredibili caede fuderunt. Cusp. Eo praelio nauali, quo Olauus Noruagioru̅ rex co̅tra Suenone̅ Danorum regem conflixit, Enarus quida̅ Noruagius artificioso arcus genere tanta visagittas torquebat, vt obuia quaeque perrumperet. Sveno certatim in vnu̅ Enarum tela torquere suos iubet, vt confertim iacta vel artifice̅ vel arcum pessundarent. Ergo cùm telu̅ fortuitò contortu̅ arcu̅ ingenti cu̅ strepitu dissilire fecisset, Olauo admira̅te, Enarus eum disruptae Noruagiae sonitu̅ esse dixit. Ominosa vox fuit. Victi enim Noruagi: Olauus ipse, ne viuus in hostium manus veniret, semetipsum in mare praecipitem dedit. Saxo lib. 10. Castellum sancti Angeli Laudensi via ad Lambru̅ amne̅ positu̅, in potestate̅ redegit Lvdovicvs Balbianus, cum delecta parte copiarum eò missus ab Antonio Leua imperatore copiarum Caroli V. Imp. co̅tra Maximilianu̅ Sforcia̅. Obseruans enim nocte̅ plenissimo imbre turbulentam, Sforcianis & Venetis praesidiarijs frustra repugnantibus, muri corona potitus est, quum imber omnem penitùs sclopettoru̅ vsum, extinctis funiculis, defensoribus eripuisset. Edita est non parua caedes, quum sclopettis abiectis, ad hastas & gladios re̅ deduxissent, iniqua propugnatorum conditione quando pauci, amisso tormentorum praesidio, cui maximè confidissent, tanquam deserti à fortuna, inopinato???, timore praepediti, sternerentur. Iouius libro 27. Historiarum. Tvrcae Albam regia̅ oppugna̅tes, propugnaculu̅ vnu̅ ceperant. Germani densata acie, desce̅sum Turcaru̅ expecta̅tes, ita per accliue̅ aggere̅ inclinatas hastas continebant, vt extantes earum cuspides in summa munitione co̅spicerentur. Idcirco mirabili astu Barbari, ne temerè desiliendo itrue̅do???; sese hastis induere̅t, oblonga tigna capitib. ferentes, euadentes???; in summum aggere̅, transuersa ea supta hastaru̅ seriem in subiectos Germanos prouoluerunt, casu vsqueadeò repe̅tino infesto???;, vt primorum ordinum milites contusis manib. & brachijs hastas deserere cogerentur. Tum verò clamore sublato, praecipiti agmine saltu???; prorueru̅t: nec quisquam fuit qui ingrue̅tium impetum sustineret. Sab. Supplem lib. 26. ex Iouio. MACHINAS HOSTIVM VEL DESTRVERE, vel inutiles reddere. Timothevs oppugnabat Toronam Toronenses altissimas moles contrà erigebant sportas arena plenas. Ille longioribus machinis comparatis, ex malis nauiu̅, cuspides imponens, & falces in summitate mali cuspidib. affige̅s, hostium opera disrupit. Falcibus. n. sportas dissecabat, ita vt arena difflueret. Quod cùm vidissent Toronenses, ad foedus faciendum impellebantur. Polyaenus lib. 2. Athenocles oppugnatus, aduersus arietes ae terebra, trabes plu̅beas co̅parauit, eas???; tra̅suersas in propugnaculis opposuit. Quib. irruentes hostiu̅ machinae co̅fringeba̅tur. At illi tormentu̅ aliud adducere machinaba̅tur, quod extremitate trabis concussa, ea̅ per vim de propugnaculis recta̅ deijceret, ita vt neminem in terra consistente̅ laederet. Rursus hostes testudinib. admotis, quassa ba̅t moenia. Illi è moenibus liquefactu̅ plumbu̅ aereis vasis desuper effundeba̅t, quo testudo dissolueretur. Hostes testitudini è turrib. ad ductis acetum infundebant, plumbu̅???; & quaecunq; alia candentia de muris demitterentur, restinguebant. Etenim ad extinguendum ignem aptissimum esse acetum videtur. Optimum verò impedimentum ignis, inunctum acetum: minimè enim ignis in eo potest haerere, & spongia aqua plena appe̅sa. Quidam verò aduersus defusum plumbum, in???; machinas intectu̅, puluerem ac lutum permixtè ad duxerunt. Polyaen. lib. 6. Alexander Magnus Tyru̅ obside̅s saxa in muru̅ torqueti, & ex ligneis turrib. per scorpiones ingente̅ teloru̅ vim in oppidanos, qui moenia summa tuebantur, conijci faciebat. Tyrii contrà orbicularibus machinis conuersis, catapultarum tela aut confringebant, aut aliorsum auertebant. Consuta etiam coria ad excipiendum missorum lapidum impetu̅, muro praeten debant, & eosdem vi illa molliente dissoluebant, vt nihil ictu suo offenderent. Diod. lib. 17. Diogneto Rhodio architecto, de publico quotannis certa merces pro arte tribuebatur ad honorem. Eo te̅pore quidam architectus ab Arado, nomine Callias, Rhodum cùm venisset, acroasim fecit, exemplu̅???; ???tulit muri, & supra id machina̅ in carchesio versatili co̅stituit, qua Helepolim ad moe [1886] nia accedente̅ corripuit, & transtulit intra muru̅. Hoc exe̅plar Rhodij cùm vidissent, admirati ademerunt Diogneto, quod fuerat ei quotannis constitutum, & eu̅ honore̅ ad Callia̅ transtuleru̅t. Interea rex Demetrius Poliorcetes co̅tra Rhodu̅ bellum co̅parando, Epimachu̅ Atheniensem nobile̅ architectum secu̅ adduxit. Is aute̅ comparauit Helepo lim sumtib. immanibus, industria labore???ue summo, cui us altitudo fuerat pedum 125. latitudo pedu̅ 60. ita eam cilicijs & corijs crudis co̅firmauit, vt posset pati plagam lapidis balista immissi pondo 360. Ipsa autem machina fuerat millia pondo 360. Cùm aute̅ Callias rogaretur à Rhodijs, vt contra ea̅ Helepolim machinam, pararet, & illam, vti pollicitus erat, transferret intra murum, negauit posse. Non enim omnia eisde̅ rationib. agi possunt. Sed sunt aliqua, quae exemplaribus no̅ magnis, similiter magna facta habent effectus. Alia aute̅ exemplaria non possunt habere, sed per se constituuntur. Nonnulla verò sunt, quae in exemplaribus videntur verisimilia, cùm autem crescere coeperunt, dilabuntur. Terebratur tetebra foramen semidigitale, sesquidigitale: si eadem ratione voluerimus palmare facere, non habet explicationem: semipedale autem, maiúsve, ne cogitandum quidem videtur omnino. Sic item quemadmodum in no̅nullis paruis exemplaribus factum apparet, in non valde magnis fieri posse videtur, no̅ tamen eode̅ modo maiorib. id consequi potest. Haec cu̅ anima duertissent Rhodij, eadem ratione decepti, qui iniuriam cu̅ contumelia Diogneto fecera̅t, posteaquam videru̅t hostem pertinaciter infestum, & machinationem ad capiendam vrbem comparatam, periculum seruitutis metuentes, & nil nisi ciuitatis vastitate̅ expectandam, procubuerunt, Diognetu̅ rogantes, vt auxiliaretur patriae. Is primò negauitse facturum: sed posteaqua̅ ingenuae virgines & ephebi cum sacerdotib. venerunt ad deprecandu̅, tunc est pollicitus his legibus, vt si eam machina̅ cepisset, sua esset His ita constitutis, quà machina accessura erat, ea regio ne muru̅ pertudit, & iussit omnes publicè & priuatim, quòd quisq; habuisset aquae, stercoris, luti per eam fenestra̅, per canales effundere ante murum. Cu̅ ibi magna vis aquae, luti, stercoris, nocte profusa fuisset postero die Helepolis accedens, antequam appropin quaret ad muru̅, in humida voragine acta consedit, nec progredi nec regredi postea potuit. Itaque Demetrius cùm vidisset sapientia Diognetise deceptu̅ esse, cu̅ classe sua discessit. Tunc Rhodij Diogneti solertia liberati bello, publicè gratias egerunt, honoribus???; omnib. eu̅ & ornamentis exornarunt. Diognetus aute̅ ea̅ Helepolim reduxit in vrbem, & in publico collocauit & inscripsit, Diognetus è manubijs id populo dedit munus. Vitruu. li. 17. c. 22. Archit. Vespasiano Iotapatam Galilaeae vrbe̅ munitissima̅ oppugna̅te, Iosephvs dux vt arietis impetum hebetaret, saccos palea confertos ex muro demisit, vt ijs arietis ictus exciperetur, & muro innoxius esset. Romani vicissim contis praelo̅gis falces affixêre, quib. saccos abscin derent. Ioseph. li. 3. c. 8. Belli Iud. Idem sudibus in muro defixis, ijs boum tergora recentia extendit, quae tormentis missos lapides & tela exciperent sinuata, & ignes humiditate eluderent. Hoc tanquam vallo muniti fabri, die noctu???ue murum ad xx. cubitorum altitu dinem erexerunt. Idem cap. 7. Idem Romanis muro deiecto per ruinas subeuntibus, oleum feruens testu dini hostium confertissimae infundi praecepit, ita vt Romani de pontibus deturbarentur plurimi. Quinetiam soeni graeci decocto pontes perfudit, cuius lubricitate firma ponere vestigia prohiberentur. Idem cap. 10. Vitiges Gothorum rex Romam obsidens, turres ligneas construxit, quae murorum altitu dinem adae quabant, atque eis ad angulos rotas subiecit, à bobus quocunque ipse vellet addu cendas: scalas multas parauit, quae ad pinnas vsque pertinerent: arietes ingentes expediuit, quibus admotis muros vehementiùs verberatet. ligna, arundines, & caetera eiusmodi co̅gessit, vt fossas aequaret, & per eas ad muros machinationes adduceret. inde post viginti dies has promouere machinas coepit: ac Romanos conspicantes ipsarum nouitate ac magnitudine obstupefecit. Belisarivs verò instructam acie̅ cum machinis aduentantem prospectans, in risum prorupit, ac quiescere milites, donec signum accepissent, praecepit. Postquam illi fossae appropinquarunt, ipse primus in armatum quendam hostium ducem arcum intendit, ac, gutture iaculo traiecto, ad terram strauit: inde in alterum iaculatus, pariter morte affecit. Ex quo animus Romanis, & spes futurae victoriae ex tam felici principio accessit. Inde, signo dato, sagittas iácere exercitum innuit vniuersum. Itaque, cadentibus repentè bubus, machinae constiterunt. Ex quo Gothorum consilium ludibrio fuit, qui se boues impunè ad muros putarunt posse ad ducere. Sigon. lib. 18. Imp. occid. Carolus Magnus Pompell onem vrbe̅ Hispaniae Saracenis parentem obside̅s, turres ex materia mobiles excitarat, duas sublimiores vrbis propugnaculis, non modò vt telis nudarent defensoribus muros, sed vt in moenia transcenderetur. Quae vbi primu̅ diuersis partibus propiùs agebantur, tu̅c missilem ignem ad primu̅ earum conspectum praeparatu̅ torme̅tis inijciebant, qui motu ipso maiore flamma co̅cepta, & oculos perstringebat, & quocunq; incidisset, alibi incendium, alibi insanam trepidatione̅ faciebat. Vna turriu̅ propiùs admota, terrore micantis flammae euestigiò deserta: altera non satimunito itinere, simul suo ac superstantium pondere, pontium???ue mole, tumultu???; priorib. rotis depressiore in altu̅ orbita sedentibus haesit, magno hostiu̅, velut numini salus eoru̅ cordiforet, mitaculo, & Francorum co̅sternatione. Aemil. l. 2. Quum in expugnatione Romae an. 1527. à Caroli V. exercitu peracta, iam multi ingentis tormenti pila, è summis collibus in latera densissimi agminis emissa, discerpti essent, rapta???ue in praealta moenium parte duo Hispanorum vexilla, signiferis è muro praecipitatis: repentè nebula crassior palustri exorta campo, ita hostium aciem intexit, vt tormentorum vsus dirigendis ictibus fatali Romanorum incommodo penitùs eriperetur. Irrupêre itaque facilè Hispani per coniunctas muro ignobiles casas, vbi exercitus dux Borbonius amissa voce inguina glande traiectus defecerat. Iouius in Pompeio Columna. Obsessa à Gallis & Venetis Verona, an 1516 cui Caesaris Maximiliani nomine M. Ant. Columna praeerat, Qvidam agricola Veronensis, Columnae pollicitis inescatus, cùm saepres vaenales & hortensia in primis in castra deferre consueuisset: simulatione spectandi, ad tormentorum locum, vbi & omnis eorum erat apparatus, minimè id curantibus custodibus, processit: funiculum???ue igne succensum, vt antea edoctus fuerat, idonea in parte reliquit. Nec mora, vt primam statim paleae & proxima cadis stramenta flammam corripuêre, tantus repentè incenso puluere ignis obortus est, vt quicquid sulphurei pulueris ad oppugnandam vrbem magna impensa, & multo labore paratum conuectum???ue fuerat, id totum vno temporis puncto conflagrarit: tanta???ue flammatum violentia atq; rapiditas fuit, vt omnia concursantis & restinguere conantis exercitus remedia, vna mali velocitate praeuerteret. Id solum in graui atq; insperata iactura solatio fuit: incendiarius du̅ se reciperet, in ipso statim ince̅dij saeuie̅tis initio deprehensus. Qui postea ad eruenda̅ veritatem tormentis excruciatus, & viuus eodem igne co̅crematus, dignas scelere atque audacia poenas persoluit. Sab. supplem. lib. 8. ex Iouio. MVNIMENTA CORRVMPERE, EVERTERE. Garsia Cottignius arci Armuzij, nomine regis Lusitanorum Emmanuelis, praefectus, à rege Armuziense arcta obsidione premebatur. Is murum aedificauit, ea mente, vt ad tantam altitudinem perduceret, vt arci immineret, eam???ue propugnatoribus nudaret. At Lusitani crebris duorum tormentorum ictibus murum quatiunt, eum???ue lata rima findunt, multis???ue locis pertundunt: deinde galeas fustibus sublatas inter pinnas statuunt, armatorum speciem praebeant, & choreas ducunt, maximam???; recentis laetitiae significationem dant, vt hostes opinarentur recens auxilium aduenisse. Ea verò nocte, quae sequuta est, Cottignius Emmanuelem Vetulum, & Rodericum Varellam, cum vasis puluere tormentario refertis, in murum immisit. Hi magno silentio ad murum accedunt, & per rimas atq; foramina vasa intra murum collocant: deinde sparsum puluerem tenui quodam limite ab aduerso muro ad arcem continuant. Postquam in arcem recepti sunt, ignem deijciunt. Flamma repentè in muri ruinas temporis momento discurrit, vasa corripuit, incendium cum horrendo quodam strepitu concitauit, quod stationem, quae intra murum erat, absumpsit: in aedes deinde regias impetu peruasit. Ventus erat ea nocte vehemens, & ita euenit, vt cùm omnes accurrerent, nemo posset incendium restinguere. Neque solùm aedes regiae, sed magna etiam ciuitatis pars incendio illo consumta fuit. Hoc facto regis spes incisae fuerunt. Osorius libro duodecimo rerum Emmanu elis. classem disiicere, naves invtiles reddere. Thesevs è Creta victo Minotauro, Ariadnae ope, fugiens, carinas nauium Creticarum excidit, ne Minos insequi posset. Plut. in Theseo, ex Pherecyde. Pugnaturus aduersus Xerxis innumeras copias Themistocles, non secus tempus atque loci angustiam animaduertit & captauit, neq; priùs aduersam barbaris aciem explicuit, quàm consueta hora adfuit, qua ventus ex mari increbrescens fluctum per fretum impelleret: cuius impetus Graeco [1887] rum nauibus non oberat compactis & humilioribus: barbaricas verò editioribus puppibus foris???ue excelsioribus & ob pondus minùs agiles retorquebat, ac Graecis acritet incurrentibus, & ad Themistoclis, vt qui maximè videret, quid è re esset, iussa intentis, transuersas obijciebat. Plutarchus in Themislocle. Aegyptij à Persarum rege Artoxerxe defecerant, & Atheniensium auxilia impetrarant. Artabazvs & Megabyzus summi duces, non collatis signis, sed arte debellare conabantur. Nauibus itaq; Atheniensium procul ad insulam, quae Prosopitis dicitur, coactis, ibi???ue in statione positis, fluuium circumfluentem fossis in aduersum etutis deduxêre, insulam???ue illam aqua subducta siccam vndique continenti restituêre. Simulac naues repentè solo incidisse conspectae sunt, Aegyptij re penitùs desperata, consternatis animis destituerunt Athenienses, & ad Persas transfugierunt. Athenienses praesidio sociorum destituti, cùm naues suas ad bellicos vsus prorsus incommo das cernerent, igne subiecto concremarunt omnes, ne carinis integris in hostium manus venirent: tum nulla circumstantis se periculi difficultate aut terrore perculsi, paratis aderant animis ad manus cum hostibus conserendas. Artabazus & Megabyzus, conspecta omnium incredibìli audacia, veriti, ne cum obstinatis iam salute abiecta ad morte̅ pugnando viris, multa nequicquam suorum millia amitterent, foedus cum Atheniensibus certa co̅ditione iniueru̅t: permissum???;, vti absque periculo incolumes Aegypto excederent. Diod. lib. 11. Calliades gubernator interceptus à naue celeriore, gubernaculum frequenter inhibuit, à quacunque parte esset incursura, vt persequens allisis ad gubernaculum remis impressionem facere non posset, quae ferè primis remis sessilibus fieri consueuit. Polyaen. lib. 5. Syracusijs bellum gerentibus contra Athenienses in Sicilia, suasit Ariston quidam Corinthius nauta, vti nauium proras & breuiores & depressiores facere̅t. Quod consilium in posterioribus deinceps maris periculis magno praesidio extitit, ac persaepè ea causa res à Syracusis bene gesta est. Triremibus nanque Atticis infirmiores ipsa figura, prorae compagibus excelsiùs suspensae eminebant. quam ob rem fiebat, vt earum rostra in concursu, eminentia tantùm suprà mare loca vulucrarent: inde leui damno premebant hostem. Syracusiae verò compages ad proram corroboratas depressas???ue ferientes, incursu rostrorum vna persaepè inflictione triremes deprimebant Atheniensium. Diod. lib. 13. Heraclides Tarentinus architectus Philippo Persei patri promisit, se solum Rhodiorum classem incensurum. Atque tum ficta arte progressus ex aula Philippi, signa iniuriae ferebat, & ad aram supplex confugít, & à populo misericordiam flagitabat. Erant nonnulli Macedones, quibus haec indigna viderentur. Ita conscensa cymba, Rhodum venit, inquiens: Supplex venio ad vos, iniurijs affectus, quoniam Philippum impediui ne vobis bellum inferret. Vt autem fidem his quae dico adhibeatis, epistolam Philippi ostendo, scripta̅ ad Cretas, qua bellum aduersus Rhodios suscipere instituit. Rhodij credentes literis, Heraclidem recipiunt, eum???ue sibi vsui fore contra Philippum arbitrantur. Ille noctu anima duertens ventum procellosum nauibus incumbere, naualia Rhodiorum incendit. Tredecim naualia perierunt, & quotquot triremes in ijs fuerunt. Ille coniecto igne, mox scapham consce̅dit, ac soluit: traijciens???ue in Macedoniam, primum locum inter amicos Philippi Heraclides tenuit. Polyaenus libro 5. Carthaginenses cum Xerxe confoederati, ad debellandos, vti inter eos & regem conuenerat, Graecos, qui Siciliam incolebant, ducem belli delegêre Himilconem, admirabili ingenio, rerum???ue peritia bellicarum praestantem. Exercitum pedestrem ducebat, haud trecentis millibus pauciorem: naues longas supra duo millia, exceptis onerarijs, & his quae ad vectigalia portanda statutae erant, quarum multitudo plus tribus millibus habebatur. Gelo dux Syracusanorum peditum quinquaginta millia, equitum ad quinque millia, habebat. Is cùm naues hostium incendio absumere vellet (in eo nanque rerum summa belli???ue fortuna vertebatur) accidit vt eodem tempore Amilcar res de more nauticas procuraturus Neptuno magnis hostijs peragere sacra pararet: & exagris nuncius quidam fortè interceptus, adduceretur, qui epistolas ab Amilcare ad Selinuntios gerebat, in quibus continebatur, vti ad quem diem scripserat, ad eum sine vlla mora equites procinctos mitterent. Cùm dies qua Amilcar erat sacrificaturus illa esset, eadem misit Gelo equites suos, iubet???ue vti noctu per loca circumuecti proxima, simul ac dies illucesceret, ad nauales hostium munitiones accedant, tanquam Selinuntiorum socij sint, & simulac intra vallum fuerint admissi, cùm primùm obtruncare properent Amilcarem, mox ad naues incendendas irrumpant: signum inde sibi è specula rei ex sententia gestae edant. Successit dolus ex voto. Amilcar inter, sacra caesus, naues omnes, xx. exceptis, conflagrauêre. Gelo facta irruptione, supra ce. millia hostium Caecidit: non minor numerus captus. Viginti illae, cùm ex profligata acie multi ad eas confugerent, quantum quaeq; numerum capere poterat fugientium, repletae viris, in patriam reuehebantur. Has medio in cursu tempestas atrox irruens, discussit atque hausit omnes: ex quo naufragio pauci admodum, parua quadam scapha erepti tempestati, Carthaginem petuehuntur: ciuibus suis affatu breuissimo nunciant, copias, quae in Siciliam traiecerant, funditùs perisse omnes. Nullum ducem, memoria proditum est, ante eum vnquam tam callido consilio rem gessisse, neque in vna acie tantum hominum numerum cecidisse, tantum???ue eadem captum. Quapropter nonnulli scriptores ha̅c illi pugnae haud imparem existimarunt, quae à Graecis est ad Plateas decertata, Gelonisque fallaciam consilijs Themistoclis minimè posthabendam. Diod. lib. 11. Lysander, ad Aegos flumen cum Atheniensium ducibus imperitis pugnaturus, infestis proris stantes & iam de nocte completas tenens naues, non est euectus in altum, sed quatuor diebus continuis actuarias circummisit ad eas naues, quae in prima acie stabant, praecipiens ne mouerent se, tantùm instructae consisterent, nec tumultuarentur vel irruerent in hostem. Ita recipientibus se sub vesperam Atheniensibus, non antè egredi è nauibus permisit milites, quàm naues speculatoriae redissent, cùm vidissent descendisse in terram hostes. Qua re elati Athenienses, coeperunt hostes quasi exterritos despicere. Quinto demùm die, cùm euecti Athenienses fuissent & remearent vt erant soliti sanè quàm solutè & contemtim: tum confestim iussu Lysandri omnes incurrerunt naues, properauerunt???ue copiae terrestres secundùm litus occupare promontorium. Interuallum inter duas continentes quindecim stadiorum cito studio & alacritate remigum est confectum. Milites partim dilapsi, partim caesi. Sic horae spacio, absque sudore, Athenienses & classe & imperio Lysander exuit, pro quo totannis multo cum sanguine decertarant. Plut. in Lysandro, & Polyaenus lib. I. Alexander Thessalus nauale praelium initurus, multis conscensoribus magnum missilium lapidum numerum in catastromatis dispertiuit, eis???ue praecepit, vt cùm hostium nauis appropinquasset, his in nautas iaculis vterentur, vt plurimi eorum nullum vsum praestare nauibus possent. Polydorus lib. 6. Cn. Scipio bello nauali amphoras pice & teda plenas in hostium classem iaculatus est: quarum iactus & pondere foret noxius, & diffundendo quae continuerant, alimentum praestarent incendio. Front. lib. 4. cap. 7. Cassivs oneratias naues, non magni ad alia vsus, accensas, opportuno vento in classem hostium misit, & incendio eam consumsit. Ibidem. Q. Fabivm ferunt, cùm à rege Antiocho, quem bello superauerat, ex foedere icto, dimidiam partem nauium accipere deberet, medias omnes secuisse, vt eum tota classe priuaret. Val. Max. lib. 7. cap. 3. Libvrni cùm vadosa loca obsedissent, capitibus tantùm eminentibus, fidem fecerunt hosti alti maris, ac triremem, quae eos persequebatur, implicatam vado ceperunt. Front. libro 2. cap. 5. C. Dvillivs cùm videret graues suas naues mobilitate Punicae classis eludi, irritam???ue virtutem militum fieri, excogitauit manus ferreas: quae vbi hostilem apprehenderant nauem, superiecto ponte, transgrediebatur Romanus, & in ipsorum ratibus cominùs eos trucidabat. Frontinus libro 2. capite 3. Bello Punico primo cùm Rom. classem primùm extruxissent, erant Carthaginenses in magna spe victoriae, quando cum eo hoste res futura esset, qui nullam rei naualis calleret peritiam. Vt autem classes inter se propinquare coeperunt, Corui in Romanorvm nauium proris conspecti, hostes nouitate rei perculsos, cursu inhibuêre: mox quaecunque ea ars esset contemta, facto impetu, pugnam capessunt. Romani machinarum iactu confestim, quae primo loco congressae fuerant, tenaciter innectunt, innexasque magno animo pontibus irrumpunt. Erant corui velut pontes quidam sex vlnarum in gradus sua longitudine digesti, ligneae???ue columnae, qui circa nauium proras stabant, summo???ue loco impositi, libramentis quibusdam remissi, praecipiti rotae volubilitate, in aduersam nauim cadentes, quacunque parte incidissent, tenaci nexu alligatam, quasi per gradus euntibus peruiam faciebant. Caeduntur itaque Poenorum pleriq; ferocissimo Romanorum incursu, sed plures subito stupore depressi, sese turpiter dedunt. Fuitid certamen terrestri multò quàm nauali similius. Triginta Carthaginensium naues, quae principio praelium iniuerunt, ad vnam in hostium potestatem venêre, & in his praetoria septiremis, quae Pyrrhiregis fuisse ferebatur. Sab. lib 9. En. 4. Rom. Carthaginem bello tertio Punico obsidentibus, & classe in apertum educta, quum ventus à terra spirare coepisset, [1888] Carthaginenses scaphas sarmentis plenas, eas???ue ex improuiso incensas, in Romanorum naues plenis velis immisêre. Quo contigit, vt tota penè classis vno tempore deflagrarit. Sabell. lib. 9. En. 5. Vitalianus Thrax instinctu populi insurrexit in Imperatorem Anastasium, propter Eutychianam haeresim: & captis Anchialo & Odyssopoli ciuitatibus, ipsam quoque Constantinopolim classe obsedit: sed arte inde pulsus est non vi aperta. Proclvs enim philosophus specula ex aere vstoria fabricasse fertur, ea???; de muro eregionè hostilium nauium suspendisse: in quae cùm solares radij impegissent, ignem inde fulminis instar erumpentem, classiarios ipsas???ue naues hostium combussisse. id quod olim Archimedem excogitasse, Romanis Syracusas obsidentibus, Dion refert. Tandem Vitalianus Romanis exercitibus in duobus praelijs superior, à Mariano Syro in fugam vertitur, vbi postea spontè quieuit. Eua grius lib. 3. cap. 43. item Paulus Diaconus lib. 15 Zonaras tomo 2. Russi, duce Ingero, mille nauibus ingressi mare, Constantinopolim petierunt. Hos Romanvs Imperator Constantinopolitanus, non multis nauibus instructus, arte vicit. Nam aliquot expeditis nauibus obuiam hostibus processit. Isti conspicati tam paucas naues, viuos putant se homines comprehensuros esse, ac propiùs accurrunt agminatim. Verùm Graeco igne in naues Russorum iniecto, periêre flammis miserrimè, & plurimi capti sunt. Luitprandus. Pipinus Italiae rex, iussu patris Caroli Magni, vt Obelerium & Valentinum Duces reduceret (quos Beatus frater Constantinopoli reuersus, tanquam Francis amicos, vrbe Ducatu???ue depulerat) naualibus terrestribus???ue copijs expeditis Rauenna profectus, in aestuarium Venetiae annos 810. venit, ac statim Brondulum, Clodiam, Pelestrinam & Albiolam oppida, litora???ue, quae aestuario praetenta sunt, occupauit, atque inde rectà Metamaucum, quae tum Ducum regia erat, perrexit. Qua re perculsi Metamaucenses, coniuges, liberos, omnem???ue preciosiorem supellectilem in lembos raptim im posuerunt, atque in Riuum altum, & Oliuolam, cum Beato ipso Duce se receperunt, rati eas insulas ab hostili impressione, magno intercedente canali fore securiores: quorum exemplum sequuti alij quoque ex alijs insulis tribuni, populos & ipsi suos ad communem tuendam libertatem eò continuò traduxerunt. Pipinus cùm Metamauci nihil, nisi domos vacuas, reperisset, eas diruit, ac litore toto percurso vsque ad portum peruenit. Ibi cùm omnem belli summam ad Oliuolam & Riuoaltum constitisse, omnes???ue Venetorvm copias ad eum locum tenendum collatas esse audiret, eum inuadere statuit. Verùm maioribus nauigijs eò penetrari non posse à peritis regionis edoctus, ex proximis amnibus lintres omnes contraxit. Ad quos, quia satis multi non erant, rates ex trabibus compactas adiecit, ac castellorum in modum munitas affatim armis viris???ue repleuit: atque eas aduersus hostes, Obelerio facilem victoriam pollicente, immisit. Rates partim accessu aestus, partim remulco lintrium, partim longis militum pilis impulsae, aliquanto spacio cursum prosperè confecerunt: vbi verò in altiorem aquam sunt prouectae, neque contis ampliùs impelli, neque propter grauitatem suam remulco trahi longiùs potuerunt. Id cùm Veneti sensissent, atque aestu decedente, iam???ue in contrarium rapiente Francos laborantes vidissent, continuò leuibus lintribus, quibus abundabant, se intulerunt, ac remulcis incisis rates à lintribus separarunt. Quo facto lintres ipsos adorti, plerosque aut fluctibus submerserunt, aut in potestatem adductos pessimè habuerunt. Inde rates, quae in paludes ab ipso aestus impetu abreptae subsederant, vsqueadeò vrgere coeperunt, vt Franci tenui vado confisi in aquam se demitterent, quò pedibus ad litus perfugerent. Verùm opinione sua decepti, mox obruti limo, caesi omnes, aut capti sunt. Pipinus, qui cum paucis Metamaucum felicem rei exitum opperiens se retulerat, vbi tantam suorum cladem audiuit, moestus, Obelerio & Valentino secum ductis, Rauennam repetijt. Sigonius libro quarto regni Italici. Hvgo Italiae rex arma aduersus Saracenos, qui Alpes omnes infestas è Fraxineto reddebant, conuertit: missis???ue ad Imperatorem legatis, triremes ignem???ue Graecum sibi dari postulauit: cuius ea vis erat, vt nisi liquore aceti infuso nequiret extingui. Itaque anno 941. nauibus Graeco igne combusti Saraceni plerique Fraxinetum reliquerunt. Sigonius libro sexto regni Ital. Quum Henricus III. Rom. Imp. Petri Hungaroru̅ regis ab Andrea excaecati mortem vlturus, Pisonium obsideret, vir quidam inter Hungaros nandi arte peritissimus, cui Zothmvndo nomen aerat, intempesta nocte praefecti iussu nando clàm hostium naues subit, sensim eas tenui terebro suffodit. Ergo non modò proprio onere, sed machinis etiam onustae, secunda ac tertia hora diei imo desidere occepêre. Hac igitur arte elusae Alemannorum vires, obsidio???ue soluta, quando ex oppidanis & centurionibus plerique quotidie facta eruptione in hostium castra saeuiebant. Bonfinius libro secundo, Decad. 2. In oppugnatione Damiatae vrbis Aegypti, cûm vna Latinaru̅ nauium constrata ripae, quam hostes obtinebant, per tel??? volantia vesano impetu appelleretur, in eam???ue ex turri lateritia Barbari vt intercepturi se demisissent, ac Latinorum caedem facere coepissent: Vnvs ex propugnatoribus in imam partem iam captae nauis carinae???ue descendit, raptim??? fundum eius perforauit, aqua???; largo ingressu recepta, se, suos. atque vnà hostes submersit: continuo???; turrita Latinorum nauis magna fiducia admota turrim lateritiam Barbarorum occupauit, illis eo casu velut miraculo perculsis, existimantibus???ue sibi cum nouo atq; inusitato efferatissimorum mortalium genere certamen esse. Aemilius lib. 6. Vetus Genvensivm Venetorum???ue maritimis praelijs assuetorum inuentum, in praelijs naualibus. Demittuntur ex summis caueis propugnaculis???ue in aduersas naues testae olei bitumine densati: quibus fractis ita omnia in nauibus lubrica red duntur, vt nemo suo vestigio possit consistere. Viuae calcis corbes ad obtenebrandum visum supernè deijciuntur. Sabellicus lib. 1. Dec. 3. Aloysivs Lauretanus, Venetae classis contra Alfonsum regem Neapolitanum praefectus, classem hostium in Messanae portu perditurus, onerariam sarmentis & sulphureo puluere refertam cum triginta fortissimis viris (quos magnis pollicitationibus ad id facinus audendum compulit) vento & fluctibus secundis in portum immisit: violentiss. illa ventorum spiritu cathenae vallo???ue impacta, nihil obstitit quò minus stupentibus nouitate rei hostibus ad internas naues peruenerit. Hîc dum eam subita trepidatione Ligur & alij circumsistunt, qui intus erant, materia repentè incensa in actuariam (quam ad hunc vsum eò petraxerant) desiliunt: remis???ue fortiter innixi, ad suos incolumes euasêre. Interim verò vehemens flamma quae subitò ex Veneta emicuit, proximas naues corripuerat: neque vlla ope improuisae cladi occurri potuit. Absumtae itaque incendio antè oculos ciuitatis, praeter caeteras ingentes, aliae multae, quae tum in portu naues fuêre: multi quoque mortales subito igne absumti, qui siue opem nauibus ferre ausi sint, siue alijs operibus intenti essent, improuisam declinate flammam non potuerunt. Sabellicus lib. 7. Dec. 3. A Syfrido Saxonum duce & Tostone Iutiensium tyranno terrestri praelio superatus Hadingvs Danorum rex, cùm victoris classem inter fugiendum repertam perfossis lateribus nauigationi inutilem reddidisset, scapham in altum direxit. Quem Tosto occidisse ratus, cùm diu inter necatorum cadauera quaesitum reperire non posset: ad classem regressus, animaduertit eminùs myoparonem medijs maris aestibus fluctuantem. Quem cùm adductis in altum nauigijs persequi statuisset: naufragio facto aegrè litus repetijt: conscensisque alijs insequi perrexit. Hadingus occupari se videns, percontari comitem coepit, An nandi vsum calleret? negante???ue co, fugae diffidentia spontè euersi nauigij concauas partes amplexus, mortis fidem insequentibus fecit. Securum deinde Tostonem inopinatum???ue & spoliorum reliquijs auidiùs incubantem adortus, in fugam egit. Saxo. lib. 1. Frotho Danorum rex in Trannonem Rutenae gentis tyrannum mouens, hostiles naues terebro perforauit, clauis ligneis foramina obturauit. At vbi fora minum copiam mergendae classi sufficere credidit: demtis obstaculis, promtum aquis aditum patefecit, hostilem???ue classem inuasit, & ancipiti periculo, hinc aqua, illinc ferro consecit. Saxo libro secundo. Noruegiani & Sueones cum Canuto Danorum & Anglorum rege bellum gerebant. Vlpho Sueonum dux accinxit se cum CD. nauibus ad praelium nauale, in ostio Helgae fluminis, non longè à Calmarnia. Et cùm praesentiret Danicarum nauium aduentum, aggerem praeualidum aquarum cursui obijciens, eas prorsus à soluto impetu cohibuit, donec subeunte vifluminis ostium Danica classe, easdemrursus rupto aggere relaxaret, simul???; rates vario ignium fomento accensas dimitteret. Quo euenit, vt ferè tota Danorum classis, praeter duas naues, quae Dracones vocabantur, aqua & flamma penitùs submersae sint. Io. Magnus lib. 18. cap. 3. Contra Oddonem piratam Danum, cùm Ericus Sueciae, & Rollerus, qui Noruegiae rex postea fuit, fratres bellum gererent, & viderent, periculosum esse pugnam cum eo conserere, qui ventos arte magica commoueret & vndas, per exploratores instructi, quo modo Oddo naues suas lapidibus ad iaciendum aptis onerasset: missis clàm iuuenibus, earum tabulas aquis vicinas, sub medio noctis sile̅tio, terebro perforari fecerunt. Sic paulatim Oddonis classem exceptae rimatim aquae depresserunt, nullo superstite, qui acceptam cladem nunciaret Io. Magnus lib. 4. cap. 19. ex Saxonis lib. 5. Ericvs Noruegus, Frothonis Danorum regis insidias metuens, noctu cum Gunuara sponsa, regis sorore, fugiens, classem regiam, diffissa laterum parte, nauigationi inhabilem reddidit, insertis???ue rursum asserculis sarsit, quò minùs ab intuentibus laesio nosceretur. Deinde nauigium, quo se comites???ue receperat, haud procul à litore depelli curat. Quem rex laceratis insequi nauibus parans, mox fluctu foros aequante, quanquam armis admodum onustus existeret, enatare inter alios coepit. Praecipitatis in altum proris, sedibus suis remiges stagnans introrsum aestus excussit. Quo Rollerus Ericus???ue fratres conspecto, natabundi fluctuantem excepêre regem. Iam???ue eum superfusa ter vnda subruerat, quum Ericus caesarie comprehensum eripuit. Caetera naufragorum turba, aut aquis obruta, aut aegrè litori restituta est. Saxo libro sexto. Lvbecenses cum orientalibus vrbibus contra Danum bellum gerebant, circa an. Sal. 1422. Rex Hollandinorum magnas naues, quae ad anchoram stabant in portubus regni, armare constituerat, & ciuitatum classi opponere. Praeuenientes Germani, anchoris, velis & funalibus eas naues priuauêre, vt inutiles regi essent. Cranzius lib. 10. Vandaliae cap. 38. Occupata Clodia, imminebant Venetis Genuenses, & captis circumquaque castellis, ingredi vrbem parabant. Quos post longam pugnam Ioannes Barbadicus armatis lembis quibusdam perfacilè repulit, cùm progredi vlteriùs in aestuarijs illis triremes Genuensium non possent. Hac etiam arte Barbadicus vsus est. Inuenta tum primùm à quodam Teutonico bombarda fuit, à sono & tonitru sic dicta: nulla erat scapha Venetorum, nullus lembus, qui non duas bombardas & eò ampliùs haberet: quibus multi Genuenses, vt à re insolita, oppressi sunt. Platina in Vrbano VI. Antonivs Siculus cognomento (ex ea enim insula oriundus erat) Venetijs ortus educatus???ue, maritimis artibus à primis annis imbutus, quum apud Chalcidem ageret, captus à Turcis, diu cum illis seruitutem passus erat, omnia???ue eorum publica priuata???ue munia diligentiùs explorarat. Liberatus igitur à tam graui iugo, laetus Mocenicum tunc classis Imperatorem adit, pollicetur???ue illi, sese paratum ad naualia incendenda, quae Calipoli amplissima instructissima???ue erant. Versatum sese iu ijs locis ad aliquot annòs ea mente & animo, vt Christianae pietati, & Veneto nomini in primis prodesset: petere igitur se ab illo, vt paratis, quae tantae rei necessaria essent, sese dimitteret. Qua re cognita imperator structo statim nauigio vaenalibus???ue pomis referto (sic enim illi placuerat) superato facilè Hellesponto Calipolim appulit: mercatoris???ue personam simulans, qui ea poma venderet, aliquot dies cuncta perlustrans, tandem noctu perfracta naualis ipsius porta ignem secum & picem deferens, magnam partem armamentarij eius incenderat, quum vigiles Turcae tectorum fragore flammae???ue sonitu exciti, eò conuolant. Quod quum ille cognouisset, statim correpta fuga ad nauigium redijt, in aduersam Hellesponti ripam nauigaturus. Caeterùm imprudens correpto nauigio picis incendio, enatando euasit, in proxima???ue sylua se abscondit. Interim quum Turcae incendij auctorem perquirerent, facilè è natantibus pomis nauigij???ue reliquijs conijciunt hunc vnum fuisse, qui tantum facinus patrasset. Quem statim secuti per proximam syluam vestigijs extantibus, captum ad Subbassam adducunt Calipolim: quem ille ad Othomannum principem deducendum quamprimùm curat, ratus non muneris esse sui, vt in hunc ipsum animaduerteret. Ad hunc igitur adductus, interrogatus???ue, Cur tantum facinus ausus esset? magna animi constantia respondit, Mirari sese, qui ex Christiano homine hoc quaerat. An nescis, inquit, te vnum esse, quem Christiani homines meritò summo odio persequantur omnes? an verò dissimulare potes acerrimum tuum in nos odium? pietatem nostram tot annos crudelissimè insectere? qui tot regna, tot vrbes nobis ademeris? qui tot populos, tot gentes interemeris? qui denique nostrae pietatis finem vnum tantùm cogitas? in tuos quoque ipsos summa immanitate. Princeps eius orationis vim iam non ferens, tantam???ue indolem in vno iuuene admiratus, dissectum medium interfici, in publicum???ue proijci iussit. Hac re cognita senatus Venetus, & superstiti fratti annuum stipendium statuit, & sorori, quae Venetijs agebat, dotem in primis honestàm annumerari voluit. Egnatius libro tertio, capite quarto & libro quarto, capite 8. Angelus Triuisanus, Venetae classis contra Alfonsum Atestinum Ferrariae ducem aduerso Pado anno 1519. subuectae Imperator, quum ad Pulisellam ascendisset, propugnaculum in hostili ripa vtrinque erexit, & transuersa classe amnem veluti perpetuo ponte iunxit, vt omnes copias in suburbanu̅ agrum emitteret, magno Ferrarien sium metu periculo???ue. Ibi Hippolytvs Cardinalis, qui omnis laboris atque periculi comes Alfonso fratri operam nauabat, inusitatum facinus ad parandam de hoste victoriam felici ingenio excogitauit. Perpetuum namque Padi aggerem locis idoneis ad libramentum profluentis aquae ea ratione terebrauit, vt fenestellas perforato toto aggere passim apériret, per quas maiora tormenta sedulò collocata in aduersam classem ineuitabili cum clade hostium disploderentur. Arrisit dolo fortuna, puncto???; temporis nihil tale timente Veneto tanta vis ingentium pilarum contorta est, vt maiora minora???ue nauigia cum innumerabili nautarum & militum multitudine mergerentur: Padus cruentas vndas traheret, Veneti???ue miserrimo casu circumuenti oppressi???ue in fugam verterentur, & Triuisanus praefectus classis aegrè sese explicaret, vix???ue integra praetoria recundo amne elaberetur. Captae sunt triremes quindecim, biremium verò, minorum???ue nauigiorum Magnus numerus: & ingens multitudo omnis generis tormentorum cum toto nauali apparatu in potestatem Atestinorum deuenit. Relata sunt vexilla supra quadraginta, quae cum rostris triremium & antennis in templo maximo suspensa sunt: vt eius victoriae decus atque triumphum posteris testarentur. Triremes autem captiuae aduerso Pado per alterum diuisi amnis cornu Ferrafonso Atestino. In Punicis litoribus Bernardvs Cicoria eiusdam generis nauibus, quae ad mercaturam proficiscuntur, à Venetis praefectus, Perucam piratam ingenio magis quàm viribus expugnauit, anno Salutis 1497. Erat vterque ad Tuneta in portu: atque ille nauem onerariam permagnam habens, vt exirent Veneti̅ expectabat, illos in mari aggressurus, se???ue id conaturum palàm antea prae se tulerat, multa minaciter oblocutus. Interim Dalmatae, qui sub imperio Venetorum degebant, nauem non magnam eundem in portum adducunt. Id vt est Ciconiae nunciatum, nocte ex suis nauibus homines complures in illam imponit, naues???ue aptari ad pugnam imperat. Ea re, tametsi furtim fiebat, tamen à piratis animaduersa, confestim Peruca relictis ob celeritatem anchoris è portu sese eripit. Ciconia illum cum triremibus sequitur: tranquillitate???ue oborta, remigum labore assecutus, oppugnans???ue cominus, vbi propter suos facilè vulnerari de superiore loco videt, fabros in nauis scapham iubet descendere, eos???ue suae puppis pluteis armamentis??? contegens, ex piratae naui stuppas inter tigna constipatas paulùm sub aqua extrahere imperat. Ea re hostibus imprudentibus effecta, impleta??? naui aqua, Peruca illi deditur. Bembus lib. 4. Venetae Hist. Alfonsus Siciliae & Aragonum rex, Bonifaciam vrbem in Corsica insula (quem olim Syracusanum portum vocabant) Genuensium coloniam aracta premebat obsidione. Genuenses suis auxilia misêre, anno MCCCCXXI. In portu ipso acre praelium nauale committitur. Alfonsi nauis vna, Caput rotundum dicta, arcis instar, Genuensibus plurimum negocij exhibebat. Andreas igitur Mergus, Genuensis, cui profundum maris petere, & si quid pessum cecidisset, sursum referre, ludus ac iocus erat, Ioannis Campofulgosi ducis iussu, in medio pugnae ardore, galea tectus, & breui cultro accinctus, clàm se in mare praecipitem dedit, & ima petens, illius maximae regiarum nauium funes anchorarios nullo negocio praecîdit. At vasta illa moles, quam duae hostiles naues ita vrgebant, vt vix sisti anchoris posset, vbi omni retinaculo soluta est, fluitare primùm, deinde proram aliò vertere, postremò semel mota alias quoque naues secum trahere coepit, ita vt Alfonsus retrocederet, & Genuenses Bonifaciam tutò ingrederentur. Iacobus Bracellus libro primo belli Hispanici, & Fulgosus libro 7. cap. 4. Anno 1588. Philippus Hispaniarum Rex, vide fol. 1907. VRBES, PROPVGNACVLA, ARCES, ET QVAEVIS ALIA LOCA, SIVE ARTE, SIVE NATVRA MVNITA, Expugnare, capere, occupare. Vrbes & Propugnacula tum per se, tum ratione propugnatorum hosti officiunt. & proinde etiam duplex est expugnandi ratio. Altera quidem respectu Loci, ipsius scilicet propugnaculi: alter arespectu Personarum. Priore quidem modo muri, quibus arcemur, vel deijciuntur (Muros quacun??? ratione deijcere, demoliri: putà Igne, Aqua, Machinis, Cuniculis, Tormentis) vel super antur per aditum modò Vsitatum & consuetum portaru̅ (Portas astu aperire) modò Inusitatu̅, siue is priùs extiterit, vt pote per Alueos, per Aquaeductus, Rimas, Cloacas, per Muros, per Praecipitia & loca ardua, natu [1890] ra munita, quomodocun??? superata, siue priùs non extiterit, sed nunc demùm fiat (Cuniculis vel veris vel simulatis vrbem capere) Posteriore verò modo Personas consideramus eorum, qui vrbem defendunt: siue Dijsint, siue Homines. Ergo Dijtutelares euocantur. Homines autem varijs modis abducuntur & expugnantur, quo ad Animum simul, & que ad Corpus. Quo ad Animum, aut per Securitatem, quam concipiunt, ex Amicitiae, Foederis simulatione, Imbecillitate Quietis, Abitus & fugae simulatione: aut per Religionem, seu potiùs superslitionem. aut per Temeritatem, euocati varijs technis, vt vrbs propugnatoribus vacua capiatur aut per Timiditatem, territi Circumuentione, Auxiliorum desperatione, Incendio. aut per ignorantiam irruptionis, cùm ad aliam auertantur, aliâ irrumpant hostes. Quo ad Corpus verò, Coacti per varia incommoda, Corporis praecipuè (Propugnatorum robur impedire & debilitare.) Mvros Deliciendo. Igne. Atila Aquileiae muros igne ex ephippijs equorum accensis labefactatos, tormentis facilè deiecit. Nic. Olaus in Atila. Aqua. Lacedaemonij, duce Agesipolide, Pausaniae filio, Mantinensium fines hostiliter ingressi, hostes praelio superatos intra moenia compulerunt: neq; multò pòst oppidum ceperunt. Ophin enim fluuium ad muros detorserunt: quo factum, vt muri, cùm essent è crudo laterculo extructi, ea alluuie resoluerentur. Vt enim structura haec tormentorum impetum debilitet (duriores enim lapides concussi infringuntur, & è suis dissiliunt compagibus) ita tamen aquis diluitur, vt cera igne vel sole liquescit. Hanc expugnandi artem non primus excogitauit Agesipolis, sed eam antè vsurparat Cimon Miltiadis filius, in Eione ad Strymonem amnem obsidenda, propugnante Boë Medo homine cum Persarum praesidio. Hoc illius factum, cùm ex Pellenen sibus audissent, imitatus est Agesipolis. Pausanias in Achaicis. Suidas Agidi hoc tribuit in dictione. Machinis. Equum ligneum Mineruae sacrum, armatis onustum, Graeci reditum simulantes Troianis in vrbem ducendum reliquerant. Sinon Aesimi Anticliae fratris F. & inde Vlyssis exadelphus, perfugae habitu Troianis vt id facerent persuasit. Laocoon sacerdos solus obstitit, & hastile ligneum in equum immisit. Ob quod facinus Porcis & Charibaea, dracones duo, ab Calydnis insulis, in quas coniecerant se Graeci, enatantes, Laocoontem cum filijs peremêre. Sinon ipse, noctu face sublata, vrbem Graecis prodidit. Caelius libro 8. Antiq. Lect. cap. 13. ex Leschete, & Dicty Cretensi lib. 5. Homerus Odyss. Aeneidos 2. Virgilius: Instar montis equum diuina Palladis arte Aedificant. -ipse doli fabricator Epeus. De quo fusiùs Calaber lib. 12. Equum, qui nunc aries appellatur, in muralibus machinis Epeum ad Troiam inuenisse dicunt, inquit Plinius libro 7. cap. 57. cum quibus disceptat Vitruuius lib. 10. cap. 19. arietem à Carthaginensibus excogitatu̅ memorans, & Tertullianus in libello de Pallio. Nos Pausaniae in Atticis & Hygini auctoritate septi (nam Dictys & Palaephatus firmame̅ti non satis habent) equum Troianum, oppugnatorium machinamentum fuisse credimus, quo conquassatis perforatis???; moenibus, in vrbem penetrarent Graecorum copiae. Brodeus in 1. Epigramm. Christianis Hierosolymam oppugnantibus, praecipua cura Genvensibvs fuit, procul à conspectu hostium ingenti mole turris fabricandae, quae plicatilis esset, ac soluta per partes noctu comportari in castra posset, vt cùm dilucesseret, suis coagmentata compagibus vrbi admoueretur. Turris repentè excitata, ac ne igni corrumpi posset, à fronte corijs recentibus ac percrudis inducta agebatur, vrbem despiciens, multiplici tabulato, vnde tormentis tela ingeri possent. Hostes aduersus Genuensium turrim malum in muro erexerant, trabem???ue transuersam suspenderant, vt eius interiore capite reducto, ac mox magna vi remisso, exteriùs in appropinquantem machinam velut aries incuteretur. Contrà Ligur se falcibus muralibus instruxerat, ac ex propinquitate retinaculum trabis cum horrendo sonitu ingruentis abscidit, & humistratam in tabulatum sustulit, in muros??? hostiu̅ porrexit. Fors, consilium, ars iuuit. Frons turris ita scitè structa fuerat, vt superior eius pars paruo molimine inclinari, ac tanquam pons protendi, cùm res postularet, in hostem posset. Firmitudo trabis pondus illud superimpositum facilè sustinuit, vt ausus fuerit, primus Godofredus in muros hostium transcendere, miraculo virtutis etiam caeteris nostroru̅ attonitis. Insecutus eius frater Eustathius, ac deinde alij atque alij. Ita ea regione muri occupati, refracta???ue porta & omnes intromissae copiae. Caedes barbarorum tota vrbe facta. Aemilius libro 4. Cuniculis subruendo. Tormentarij pulueris in cuniculum positi vi in euertendis muris primi omnium in Italia Genvenses vsi sunt: quibus, vt quidam aiunt, tunc tanquam gregarius miles Petrus Nauarrus militabat, quum anno MCCCCLXXXII. ad Seresanelli arcem, quam Florentini possidebant, castra posuerunt: vbi cuniculo simili ratione acto, muri partem aperueru̅t. Sed arce, quia cuniculus quantum necesse fuisset muri fundamenta no̅ subierat minimè capta, tunc eius rei exemplum nemo est secutus. Guicciardinus lib. 6. Narcissvs Ethruscus mirabilium operum machinator, & agendorum maximè cuniculorum artificio insignis, ingenium suum prosternendis muris Cittadellae Neapolitanae arcis, quam Galli praesidij loco ab Carolo IIX. rege suo ibi relicti, tenebant, atque acriter defendebant, Ferdinando II. Neapolitano regi obtulit. Nec multò pòst sinuosos cuniculos subter ima fundamenta, occulto multorum agrestum labore per noctem excauauit, plurimo??? sulphureo puluere repleuit. Quibus perfectis operibus, quum Aragonij quotidiana consuetudine ad munitiones successissent, & Gallos ad locum defendendum suo impetu procurrentes in summum murum elicuissent: Narcissus opportunè cuniculis ignem intulit, extemplo???; horribili fragore edito, totus ab radice murus cum miserabili superstantium Gallorum clade reuulsus atque diffractus, in interiorem partem procubuit. Tum verò Aragonij per ruinas signa intulerunt, & Gallos tantae atque inopinatae cladis miraculo perculsos, instando caedendo???; in fugam verterunt: statim???; omnibus in opere versantibus munitiones proferri coeptae: ac tantum spacij intra hostium septa occupatum est, quantum temporario aggere, priusquam Galli à timore se reciperent, tornienta???; dirigerent, complecti potuerunt. Iouius lib. 3. Hist. Petrvs Nauarrus Hispanus dux, primus cuniculos tormentario puluere replere, & horrendo motu arces & propugnacula funditùs difijcere docuit. Ob quam rem vulgò dictus est, Turrium arcium???; eruersor. Sic arcem Oui Neapolitanam miserabili Gallorum strage euertit anno 1503. sic nouennio pòst Bononiam oppugnans, ductu Iulij II. Pp. & regis Ferdinandi Neapolitani, eam muri partem, qua sacellum est Baracanum appellatum, subdito ignicuniculo, vnà cum sacello adeò in altum sustulit, vt per illud spadum, quod inter solum muram???; sublatum relinquebatur, ab ijs qui foris erant, interior ciuitas, milites???; ad propugnandum parati apertè conspecti fuerint. Sed illicò subsidens integer murus, in eundem locum, vnde ignis impetu diuulsus fuerat, recidit: itaque coagmentatus iterum est, ac si nunquam motus fuisset. Quocirca cùm ab ea parte inuadi iam non posset: duces ab altera tantùm parte oppugnationem non adoriendam censuerunt. Bononienses prodigio eam rem tribuerunt, fieri non posse existimantes, vt penitùs ijsdem fundamentis sine diuino numine coniungi iterum potuisset. Quamobrem sacellum id pòst magnificentius extructum fuit, nec parua populi religione frequentatum. Guicciardinus lib. 6. & 10. & Iouius in Leone X. Tormentis deijciendo. Neapolitana arce noua in potestatem redacta, Galli, quos ad subigendum Neapolitanum regnum Carolus IIX. Galliae rex contra Aragonios duxerat, ad oppugnandam alteram arcem, quae ab Ouo nomen ducit, omnem tormentorum apparatum conuerterunt. Ea est rupi imposita, quam L. Lucullus quondam continenti ac Pausilypo monte, vt Euripum immitteret, multo seruorum labore abscidit. Contra eam altera est rupes aliquanto excelsior, quae à continenti in mare porrigitur, in cuius summitate terrenum erat propugnaculum, antiquitùs pro specula ab Aragonijs regibus aedificatum, quod Piccifalconium appellatur. Ex eo loco in subiectam Oui arcem erat despectus modico intercedente maris tractu. Quod vbi à Gallis est animaduersum, singulari celeritate in summu̅rupis verticem maiora torme̅ta contulerunt, tan???ue vi oppugnare coeperunt, vt cùm à superiore loco pilae conijcerentur, nemo in muro consistere auderet. Quibus adductus difficultatibus Antonellus Picciolus custos, tametsi Aragonio nomini fidus habebatur, cùm nihil durius sibi sustinendum arbitraretur, arcem dedidit. Iouius lib. 2. So Lymannvs Turcorum rex, Selymi F. quum post Belgradi Hungariae propugnaculi expugnationem per integrum annum quieuisses, contra Rhodum arma sumsit, Pyrrho ac pluribus Saniacis minimè id probantibus. Verùm Solymannus, qui ex parte audierat, victorias, nisi Imperatoris manu pareutur, non esse omnino integras: per seipsum tandem petere insulam decreuit. Sic???; anno Salutis MDXXII, sub Iunij mensis [1891] finem cum quadringentis nauibus, ac ducentis Turcarum millibus illuc se contulit, aereas???ue quamplurimas machinas secum duxit: quibus deinde super duos montes dispositis, omnem defendendae vrbis commoditatem abstulit. Hosautem montes (quod incredibile ijs etiam, qui viderunt, penè fuit) ipsi Turcae construxerant, terra per spacium duorum à ciuitate milliariorum ligonibus atque eius generis instrumentis contra vrbis fossas proiecta, & in eam altitudinem coaceruata. Rhodij spe omni destituti, Philippo Villa damo militiae magistro auctore, sese Turcae dediderunt: cum illo tamen priùs pacti, vt & viuere, & res proprias possidere, demtis aereis machinis, vnicuique concederet. Iouius in Solymanno. Odettvs Lotrechius Gallus Ticinum oppugnaturus, animaduerso vrbis situ, edoctus???ue de his munitionibus, quas Ticinenses periculosa in parte moenium oppugnaturis Gallis opposuissent, incredibile oppugnationis consilium suscepit. Conuersis siquidem ad ipsam arcem omnibus tormentis, tanta vi turrim quadratam quatere est adortus, vt ea cum adiuncto arcis muro adaperta, perforata???ue vndique, penè integra concideret. Balbianus arcis praefectus tantis ex improuiso territus ruinis, auxilij atque omnis consilij inops, quum seruare vrbem non posset: luctuosa Ticinensibus pactione se dedidit, edustus???ue per ruinas ad Lotrechium, sese impetrata salute conseruauit. Tum verò Galli milites, facto impetu per easdem ruinas, nullibi acriter reiecti, per arcem, quod nemo crediderat, in vrbem irruperunt: miserabilem???ue in modum, caeso magna ex parte praesidio, & ciuibus captis, vniuersam diripuerunt, vsqueadeò, vt nec templis, sacratarum???ue virginum septis parceretur. Sabell. supplem. libro 10. ex Iouio. Per Portas Intrando. Moses, diuino responso à Pharaone aduersus Aethiopes creatus Aegyptij exercitus dux, vrbem Sabam, quam postea Cambyses à sorore Meroe̅n appellauit, obsidere coepit. Cùm autem oppugnationi difficultas ingens inesset, Tharbis Aethiopis regis filia, veluti alia Nysi Scylla, à muris Mosem adhuc in iuuentae flore pubescentem conspicata, adeò eius amore incaluit, vt per secretos nuncios polliceretur, se vrbem daturam, si se vxorem duxisset, ne???; vltra Aethiopem aliquem occideret. Assensus Moses, atque vrbem ingressus, in Aethiopes magna peracta caede Tharbim postea in matrimonium duxit, neque post desponsationem factam vltrà quenquam occidit: tempus quo caedes praefiniebatur, arbitratu suo interpretatus. Ioseph. lib. 2. Antiquit. Diaetas Achiuorum dux, cùm Heraeensium vrbem aperta vicapere non posset, occultè cepit, quibusdam Heraeensium grandi pecunia corruptis: qui saepe venientes ad portas, cum his, quibus portarum claues erant commissae, sermones conferebant, atque conuiuia agitantes, clàm expresserunt claues, & effigiem Diaetae miserunt. Qui similes & aequales claues publicis comparans, misit ad eos, vt noctem constituerent, qua portas aperire vellent. Diaetas cum paucis militibus intrauit, clauium stratagemate patefaciens ipsis introitum. Ingressus verò, vsus est alio. Postquam enim Heraeenres re intellecta prosilierunt magno numero, locorum vrbis periti: metuens eos Diaetas, tubicines in multis vrbis partibus iussit distantes classicum canere. Herae enses ex omnibus locis multas tubas audientes, cùm circumsonarentur, omnia plena hostibus existimantes, vrbem deseruerunt. Et interdiu legationem ad Diaetam miserunt, supplicantes, vt sibi patriam recipere liceret, se in posterum Achiuorum imperata facturos. Polyaen. lib. 2. Alexander Lysimachi & Mecridae filius, volens clàm ijs qui se quebantur in Cotilium Phrygiae castellum peruenire, noctu exercitum in cauum locum iuxta ciuitatem abdidit. Ipse verò prima luce diploidem Phrygiam asperam, sordidam???ue indutus, pileo capiti imposito, duobus???ue pueris adiunctis, vtrique lignorum onus imposuit, ensem???; sub axillam dedit. Introiuit per portam, agresti & rustica specie, deceptis hostibus. Ingressus pileum deposuit, cognoscendum???ue se praebens, omnium dextras prehensabat, quasi ad salutem ciuitatis vindicandam aduenisset. Occultati verò, quemadmodum constitutum erat, apertis portis irruentes, Cotilium occuparunt. Polyaenus lib. 6. Charidemvs, Iliensibus vrbem eius depraedantibus, seruum Iliensem progressum ad praedam comprehendit, eum???; magnis propositis muneribus, ad prodendam vrbem adduxit. Verùm quò maiorem ei fidem haberent portarum custodes, multas oues mancipia???ue bis térve dedit, vt ad duceret. Custodes verò partientes haec, saepiùs illi per noctem exeundi potestatem fecerunt: cum???ue eo homines complures, qui praedam agerent. Charidemus socios eius comprehensos in vincula coniecit. Horum autem vestibus quosdam ex suorum numero armatos induit, dedit???; eis tum aliam praedam, tum equitatum quasi captiuum. Custodes ad recipiendum equitatum totam portam aperuerunt. Milites cum equ???tibus irruentes, custodes trucidauerunt: reliquam???ue ma um recipientes, vrbe potiti sunt. Itaque si quid ludendum est, secundò equi expugnatione captum est Ilium. Polyaen. lib. 3. Consimilidolo Annibal Tarentum cepit, cùm ciuis quidam noctu venationis specie egrederetur & ingrederetur. Epaminondas Thebanus in Arcadia, die festo effusè extra moenia vagantibus hostium feminis, plerosque ex militibus suis muliebri ornatu immiscuit. Qua simulatione illi intra portas sub noctem recepti, ceperunt oppidum, & aperuerunt. Front. lib. 3. cap. 2. Eivsdem vxorem amabat Phoebidas, custodiens Cadmeam arcem Thebanam. Illa marito rem aperuit. Epaminondas ei mandauit, vt erga Phoebidam amorem simularet, & noctem constitueret, quasi etiam amicis eius alias feminas adductura. Quibus constitutis, illae venerunt, & vsque ad ebrietatem cum Phoebide & eius amicis biberunt: atque petierunt copiam exeundi paulisper ad sacrificium quoddam nocturnum, statim???ue se reuersuras pollicitae sunt. Illi permiserunt, mandantes portitoribus, vt iterum eas intromitterent. Expectabant apud portas iuuenes imberbes: ijs???ue mulierum vestibus permutatis, & vnam ex eis assumentes interioris viae ducem, & quae pauca cum portitoribus loqueretur, ingressi, tum Phoebidam ipsum, tum omnes qui circum eum erant, interfecerunt, Cadmeam occuparunt, & à ceruicibus patriae, tyrannidis Lacedaemoniorum iugum excusserunt. Polyaenus libro secundo. Nicon pirata, à Pheris Peloponnesi frequenter eruptione facta, multis iniurijs Messenios afflixit. Eum Agemachus Messeniorum dux per insidias captum, produxit in concionem Messeniorum, vt supplicium de ipso sumeretur. At ille promisit, se traditurum eis Pheras, si se incolumem ac saluum relinquerent. Morem gerentibus Messenijs, noctem expertem lunae obseruans, iussit multitudinem paruo interuallo sequi: paucos verò secum ire, & ingentia stipularum onera portare. Accedens autem ad murum secunda vigilia, vocauit custodes, prodito signo. Quibus tum voce̅ eius, tum signum agnoscentibus, & portas aperientibus, qui portabant onera, his abiectis, & euaginatis ensibus, portarum vigiles trucidarunt. Polyaenus lib. 2. Aristippvs Lacedaemonius, festo die Tegeatarum, quo omnis multitudo ad celebrandum Mineruae sacrum vrbe egressa erat, iumenta, saccis frumentarijs palea refertis onusta, Tegeam misit, agentibus ea militibus: qui negociatorum specie inobseruati, portas aperuerunt suis. Front. lib. 3. cap. 2. Hannibal apud Tarentum, quae à praesidio Romano duce Liuio tenebatur, Eoneum quendam Tarentinum, quem ad proditionem sollicitauerat, eiusmodi fallacia instruxit, vt ille per causam venandi noctu egrederetur, quasi id per hostem interdiu non liceret. Egresso ipsi apros subministrabat, quos ille tanquam ex captura Liuio offerret. Id???ue cùm saepiùs factum esset, & ideò minus obseruaretur, quadam nocte Hannibal venatorum habitu Poenos comitibus eius immiscuit. Qui cùm onusti venatione quam ferebant, recepti essent à custodibus, protinus eos adorti occiderunt. Tunc fracta porta admissus cum exercitu Hannibal, omnés Romanos interfecit, exceptis his, qui in arcem perfugerant. Frontinus libro tertio, capite 3. Alaricvs Gothotum rex, cum Honorio Imp. pacem fecerat, ea conditione, vt socius Honorij esset, & in Gallia sedes sibi suis???ue locaret. Interea Sarus, Alarici propter Ataulfum hostis, captata occasione Honorio sese adiunxit, & Gothos improuiso aggressus est. Ea perfi dia Alaricus acce̅sus, dissimulata iracundia, Romam eadem via regressus, se in Galliam ex foedere proficisci velle ostendit, ac tanquam amicus trecentos robustissimos Gothicos iuuenes Romanis principibus dono dedit, diligenter, quid ipsos agere in tempore vellet, edoctos. Hi in vrbem accepti, humile omne ac promtum dominis obsequium obtulerunt: inde certa, quae constituta fuit, nocte, dum Romani somno mersi languerent, ad portam Asinariam alacres prouolarunt, oppressis???ue repentino impetu stationibus, portam Alarico patefecerunt: qui ad vrbem, alia atque alia sibi ad iter deesse quotidie causans, praedictam occasionem attento animo expectabat. Ita Kal. Aprilis anno 410. cum toto exercitu vrbem ingressus est. Sigonius lib. 10. Imp. occid. Totilas, Gothorum rex, Romam obsidens, à quatuor Isauris militibus inuitatus, primis tenebris vniuerso exercitu armato ad portam Asinariam prodijt: & quaternos Gothos praeualidos viros, Isauris ducibus, per funem in muros iussit ascendere. Hi, cùm eadem nocte, qua Isauris ipsis custodia obuenerat, euasissent, dormitantibus caeteris, ad fores Asinarias a periendas descenderunt, & ferreis claustris refractis, aditum patefecerunt, & patentibus portis Totilam cum vnìuerso exercitu in vrbem receperu̅t, eo die, qui 16. Kal. Februarij fuit, anno 546. vt Marcellinus adiecit. Sigonius libro 19. Imp. occid. Sub Carolo VII. Franci ab Anglis Carnutas arte recepêre: nocte propè vrbe̅ abditis opportuno loco militibus, praemisso???ue sub lucem agitatore cum curru: qui tanquam in macellum pisces importans, cùm in porta per speciem promendi donandi???ue custodipiscis, consisteret: antequam cataracta demitti posset, aduo lauêre insidiatores, occupata???ue porta, maioribus???ue mox ex composito sub signis accurrentibus copijs, vrbe potiti sunt. Aemilius lib. 10. Arx Edimburgensis huiusmodi stratagemate à Gulielmo Douglas Dauidis Scotorum regis duce, capta est. Vvalterum Turris, virum opulentum admodum sibi deuinctum Douglas habebat. Is naui sua in Forthiam proficiscitur, fingens mercatorem se, vina???ue è Gallijs adferre (& ex composito dolia quaedam secum attulerat) ac postridie depromtis aliquot lagenis ad arcem Edinburgensem pergit, oeconomum prodire iubet, venienti lagenas dat, vinum???; gustandum. Quum non parum placuisset, postero die dubia etiamnum luce vasa duo earpento adferuntur: portae aperiuntur. In medio portarum, per fraudem soluto axe carpentum concidit, ac mox Douglas (qui haud procul iam inde à conticinio cum expedita militum manu illic consederat) superueniens, arcem occupauit, caesis???; Anglis, Eduardo Baliolo regni aemulo eiecto, regnum Dauidi restitutum fuit. H. Boëth. lib. 15. Henricvs, Magdeburgensis archiepiscopus plaustris impositos armatos, quasi fruges veherentur, circa latera agnis & anseribus appensis velauit, & in oppidum Schonenbeke, cui erat iustis de causis infestus, conuehi curauit. In media porta rota ab axe soluta, ruit plaustrum, exiliunt armati, occupatur oppidum, & diripitur. Cranzius libro octauo Metropolis, capite 53. Scampetta Ordelaphus Foroliuiensis, captus à Roberto rege in Castricari arce custo diebatur, cùm Forumliuij quoque vrbem idem rex obtineret. Cichvs Scampettae fratris captiuitatem dolens, vt eum liberaret, vase vinario latens curru in vrbem, bubulcorem ignorante deductus est, amicorum???ue ope adiutus, per hunc modum vrbe potitus, magno auri pondere fratrem redemit, atque ei statim vrbis principatum restituit. Fulg. lib. 5. cap. 5. Audreas Grittus occupandi Patauij anno 1509. consilio capto, cum execcitu propè oppidum ante lucem substitit. Interim carri aliquot frumento imposito, quos legatus ad id praeparauerat, cum bubulcis ante portam se contulerunt, atque, vt sibi aperiretur, paulisper expectauerunt. Apertis portis, quae ad priorem Medoaci fluminis alueum sunt, quo tum alueo naues permeabant, acdemisso ponte, & carris in transmissu commorantibus: legati pedites leuissimi adueniunt, portam???ue capiunt paulo???; pòst legatus cum reliquo agmine in oppidum irrumpit: profectus???ue ad interiorem oppidi portam, qua murus item alter postremo longè altior atque solidior, vnà cum altera Medoaci alueo tanquam circino circumductus vrbem reliquam tuebatur: ea refracta ad forum omnes magno cum clamore ac tubarum sono rectà contendunt. Quibus obuiam progressa gens Parmensis (id erat fratrum illorum ac Centurionis familiae nomen, quae se ad hoc ea nocte comparauerat) armata cum legato laeta atque hilaris se coniunxit. Ita paruo temporis spacio Patauium recipitur eo ipso die, quo primò de Carrariense captum fuerat, cùm binos & quadragenos dies in Maximiliani Imp. partibus fuisset. Bembus lib. 8. Hist. Ven. Caesar Maxius Neapolitanus, Taurinum belli arcem Gallis eripere cupiens, & Carolo V. Caesati tradere: quatuor agrestes carros, per quos venale foenum in vrbes conuehitur, adeò solerti ingenio concameratos fabricarat, vt quum exteriùs virentis foeni speciem praeberent, interiùs seni loricati milites conderentur. Qui demùm ingressis portam carris, in medio aditu laxatis machinae fibulis repentè prosilirent, hastis???ue hostium correptis, quae ad parietem per rastella dispositae ad manum essent, custodes confoderent, & tamdiu angusto in aditu carris???ue occupato locum tuerentur, donec instituta ad succurrendum vna atque altera validorum atque pernicium sociorum manus adcurreret. Cùm primus carrus ab ignaris doli bubulcis, feliciter esset introductus, erumpentibus???ue armatis insidiae nudarentur, cataracta à fabro ferrario, qui fortè aderat, opportunè dimissa subsequentes exclusit. Ita primi frustrà socios expestantes, à Vasconibus sunt interemti. Sabellici supplementum libro 25. ex Iouio. Erat in Benedicti Pisauri classis Venetae contra Baiazerem Imperatoris trireme, miles fignifer Demetrivs quidam Methonensis. Is amicum Epirotam item militem in Pyli praesidio cùm haberet, ad eum bis térve amicitiae nomine vbi venit, hominem spe pollicitationibus???ue impulit, sibi vt socius magni facinoris vellet esse. Reconstituta ad Pisaurum reuertitur. Pisaurus ei milite quinquaginta ex omni classe deligendi potestatem facit: eos ei milites attribuit. Ille cum ijs trireme impositus Pylon noctu proficiscitur: expositus???ue clàm in Epirotae domum oppidi muro vicinam se atq; milites occuluit, quo ad die illucescente portae oppidi aperirentur. Apertis portis Demetrius cum suis in oppidum irrumpit, & Turcas, qui in oppidi erant praesidio, imparatos obtruncat circiter quinquaginta, paucis elapsis, qui se muro deiecerunt. Bembus lib. 5. Hist. Ven. Anno 1388. Angli cum Gallis in Aruernia bellum gerentes, cum expeditis equitibus noctu Montferandum accedunt: & quia oppidum à praesidio vacuum esse sciebant, nihil cunctati, propè portas consistunt. Hîc oppidanum quendam casu eo noctis tempore domum redeuntem capiunt, quem ad vnam portarum accedere cogunt, admonent???ue, vt custodes excitet, illi???ue dicat, Secum esse aliquot mercatores, eos???ue cum oneratis iumentis ad nundinas venire, quae illic breui futurae erant, & propterea roget, vt ex itinere fessis aperiant portas, quò in diuersorium se recipere possint. Oppidanus cùm Angli mortem intentarent: vti doctus erat, custodes excitauit. Sic Angli oppidum ingressi diripuêre. Polydorus lib. 20. Erat sub Mathia Dembiuio ex Rvsticis Lotfinis, folio 2198. Per Alveos Derivatos: Exiccatos. Nabvcodonosor cùm oppugnaret Tyrum, & arietes, machinas, vineas???;, eò quòd cincta esset mari, muris non posset adiungere: infinitam exercitus multitudinem iussit saxa & aggeres comportare, & expleto medio mari, imò freto angustissimo, vicinum litus insulae fecit continuum. Tyrij, quicquid pretiosum in auro, argento, vestibus???; & varia supellectili habuêre, impositum nauibus ad insulas asportauêre, ita vt capta vrbe, nil dignum labore suo inueniret Nabucodonosor. Hieronymus lib. 9. in Ezechiel. cap. 29. Alexander apud Babylonem quae media flumine Euphrate diuidebatur, fossam pariter & aggerem instituit, vt in vsum eius aestimarent hostes egeri terram. Atque ita subitò flumine auerso, per alueum veterem (qui siccatus ingressum praebebat) vrbem intrauit. Front. lib. 3. cap. 7. Semiramis aduersus eosde̅ Babylonios eodem Euphrate auerso, ide̅ fecisse dicitur. Front. lib. 3. cap. 7. Similiter Cyrvs eande̅ vrbem cepit. Herod. lib. 1. Polyaen. lib. 7. P. Scipio Carthaginem nouam in Hispania, vrbem munitissimam oppugnaturus, compertum habebat stagnum, quod haud procul abest à Carthaginis moenibus, aestu maritimo decrescere, & vado ea parte transiri posse, vnde ad murum facilior esset accessus. Tali occasione, qua nulla maior ad capiendam Carthaginem dari poterat, vtendum ratus, cùm tempus commodum visum est, expediri acies, & distributis copijs vrbem vehementiùs quàm vnquam antea oppugnari iubet. Ipse interim fortissimorum virorum manum deligit, quibus imperat, vt superato stagno, in murum ab ea parte, quae minimè suspecta erat, euadant. At hi quibus negocium datum est, prosperè traiecto stagno cùm ex alia parte vrbs acerrimè pugnaretur, locum quem petebant, neglectum inueniunt, celeriter???ue scandentes murum hostes à tergo adoriuntur. Oppidani & externi praesidij milites, quibus tantum repentini periculi praeter opinionem acciderat, extemplò moenia deserunt, ancipiti???ue pauentes malo se in fugam conijciunt. Instant tergis Romani, subito???ue vrbem capiunt, diripiunt???ue: vbi ingens praeda, & omnium rerum quae ad bellum vsui erant, summa est facultas inuenta. Sic ergo Scipio secutus deum, vt dicebat, vrbe potitus est. Auctor vitae Scipionis, & Front. lib. 3. cap. 9. Cùm mortuo Honorio occidentis Imp. Ioannes Amanuensium Imperialium praefectus, dignitatis insolentia per legatos à Theodosio peteret, vt in Imperij consortium reciperetur: Theodosius Arcadij F. Ardeburium ducem in Occidentem ad reprimendam insolentiam Ioannis misit. Qui cùm infelici nauigatione in manus tyranni venisset: Theodosius ad orationem confugiens, miraculosam eius à Deo liberatione̅ eiusmodi impetrauit, vt deductus ab angelo in pastoris specie Aspar Ardeburij captiui F. cum exercitus parte per stagnum Rauennae adiacens, in qua ciuitare Ioannes agens, ducem captum tenebat, inuium planè & à nemine vnquam transitu superatum, tyrannum vicerit & patrem liberarit. Socrates lib. 3. cap. 23. Paulus Diaconus lib. 14. Frotho Danorum rex, victis Rutenis, ob legatos Rustiam exigendi tributi causa, incolarum perfidia caesos vrbem Rotalam arcta obsidione premebat. Caeterùm ne fluuij interstitio prohibente tardiùs potiretur, vniuersam aquae molem noua riuoru̅ diuersitate partitus, ex ignotae profunditatis alueo meabilia vada perfecit: & exercitum in nudatam aqueo propugnaculo vrbem introduxit. Saxo lib. 2. Per Aqvaedvctvs, Rimas, Cloacas. Theodorus custodiens Sestum, amicus Cleonis, rem cum quadam muliere habens in suburbio, aquae ductu per muros angusto penetrante, lapidem vnum ???uellens, sub hoctem [1893] exibat, & intrans, lapidem reponebat, id???; clám. Quam rem Cleoni fassus est per iocum. At ille enuncians Abydenis arcanum, noctem???; expertem lunae obseruans, per aquae ductum, cùm lapidem Theodorus reuellisset, & adulterio districtus esset, milites clàm introduxit: qui custodibus interfectis, & portis intus reseratis, omnes copias acceperunt, atque Sestum facilè obtinuerunt. Polyaenus lib. 2. Ivstinianvs II. ope Trebellij Bulgarorum regis, Constantinopolim per aquaeductum noctu ingressus cepit. Odesillus à Gvndebaldo Burgundionum rege fratre Viennae obsessus, ne commeatus deficeret, quoad Clodoueus rex, perspecta Gundebaldi perfidia, occurrere posset, inerme̅ turbam ex vrbe eijcit: in qua erat aquaeductus curator, qui se per iram ad Gundebaldum in castra contulit, pollicens se furto Viennam in eius potestatem radacturum. Fides ei habita est à cupidissimo vel cum periculo confestim debellandi rege. Erant in editiore vrbis parte, quorum nunc quoque vestigia extant, spiracula, specus???ue abditi, ac immissaria: quibus ex longinquis fontibus aqua operibus deriuata, intra moenia recipi solita fuerat, haec???ue tunc suis obicibus clausa obstructa???ue ac imperuia visa, nisi ars, ac indignatio, ingenium???ue omnia domans peruaderet. Aquaeductus curator à Gundebaldo delectissimos Burgundionum accepit: eósque, silentio noctis occultum iter ingressus, paruo molimine amotis quae intersepiebant, in vrbem duxit: hi???ue refractis portae quae proxima erat foribus, reliquas copias iam praeparatas recepêre. Odesillus, cùm in extrema spe ad tutelam templi confugisset, ipse cum Episcopo occisus est. Aemilius libro primo. Belisarivs Neapolim Gothorum firmatam praesidio obsidebat, & nulla expugnandi spe relicta abire parabat. Tum Isauricus quidam miles, dum intelligeret ducem desperata vrbis expugnatione obsidionem soluere velle: decreuit ante discessum considerare, qua arte aquaeductus ille, quem antea Belisarius obsessis interceperat, aquam ciuitati subministraret, forsan vt ad suos reuersus, similem aquaeductus commoditatem aliquando demonstraret. Proinde aquaeductum iam ob aquae deriuationem arefactam ingressus, vsque ad moenia vrbis penetrauit. Erat autem in ea patre, qua moenibus inferebatur, petra quaedam non arte, sed natura posita, per cuius foramen aqua in vrbem influere consueuerat. Hoc foramen prudens miles contemplatus, intellexit, si petra illa magis aperiretur, aditum in vrbem haud difficulter accommodaturam. Haec cùm Belisarius intellexisset, curauit petram illam confestim latiùs aperiri, id???ue adeò occultè, ne quisquam hostium audiret. Quo facto, quadringentos ex omni exercitu delegit, qui per saxeum aquaeductum in vrbem noctu ingrederentur, clam???ue ad eam muri partem, quae aquaeductui supereminebat, scalas admoueri fecit. Ipse interea cum reliquo exercitu diuersa parte oppugnationem simulans: vrbem, qua minimè parte putabatur, cepit. Procopius. Svlaimanes, Amuratis Turcorum Imp. frater, Hadrianopolim graui premebat obsidione. Adolescens quidam clàm egredi solebat vrbe per rimam quandam occultam, & per eandem frumento onustus reuertebatur. Obseruauit id Turcus miles, loco???; Explorato, cum socijs in vrbem penetrauit. Chalcocondylas lib. 6. Alfonsvs, Aragonum & Siciliae rex, Renatum Lotharingiae ducem, regem Neapolitanum, arcta obsidione Neapoli premebat, & fame passim in vrbe laborabatur. Anellus faber quidam cementarius, quem fames Neapolim exire compulerat, ad Alphonsum profectus, vrbem paruo militum periculo capi posse demonstrauit. Sic Syluius. Bracellus verò tradit, mulierculam ex infima plebe Renatum adiuisse, orantem vt sibi paruulis???ue filijs fame pereuntibus succurreret: eam toruo ab rege vultu repulsam, ad Alfonsum misisse, qui indicarent, esse veterem aquaeductum, multorum seculorum vetustate adeò neglectum, vt cùm eum supercrescens terra contexerit, non viuentium modò, sed auorum quoque memoriam effugerit: posse eum, si velit, hoc veluti cuniculo in vrbem penetrare. Esse mulieri iuxta domum puteum, in quem is aquarum ductus exitum habeat. Polliceri, daturam se cum fide operam, vt quicunque ea intromissi milites fuerint, in sua domo sine periculo lateant. Alfonsus oblatam spem haud con temnendam ratus, vbi monstrato loco, effossa???; altiùs humo, cryptam in spexit, paucis Centurionum rem aperit. Ita trecenti fermè milites (secundùm Syluium C C.) praemoniti ab rege quid fieri vellet, clàm ad mulierem peruenerúnt. Syluius milites X L. tantùm è puteo ascendisse, & in ea domo vetulam cum filia deprehendisse: filium à statione redeuntem cùm non possent comprehendere, desperation adactos, quòd deprehensi essent, eruptione facta turrim negligenter custoditam cepisse scribit. Bracellus verò, Rex, inquit, orta luce, diuersam vrbis partem magno clamore aggreditur, vt conuersis illuc omnium oculis, vacuam defensoribus regionem, latebris egressi, faciliùs caperent. Oppugnatur interim acerrimè vrbs, haud aliter quàm si subruendus murus, & per ruinam irrumpendum foret. Et iam extracta in aliquantum diei pugna, subindignari sibi Alfonsus ceperat, quòd ignotae mulierculae nimis pueriliter fidem habuisset: quòd rex iam multa expertus, ferminae dolis circumuentus esset. Ferunt tanquam receptui cani iuberet, dixisse eum, Nolo vltrà homines caedi: cùm ecce in destinata parte murorum clamor tollitur, signa???; Aragonia latè fulgentia conspiciuntur. Ita eò cunctis accurrentibus, reuulsa porta, exercitus omnis in vrbem irrupit. Hoc maximè modo capta Neapolis est, anno à natiuitate Christi 1442. (at secu̅dùm Syluium 1440.) octauo Idus Iunij, postquam in eam Renatus peruenerat, anno quarto. Renatus cum principibus Gallis in arcem nouam confugit, inde Massiliam abijt. Iacobus Bracellus lib. 5. belli Hisp. Eodem planè modo, annis mille antè per Belisarium è Gothorum manibus erepta fuerat. Aen. Syluius cap. 65. Europae. Per Mvros. Vel Cvstoditos. Vide paulò antè, Muros deijciendo, fol. 1890. Sub Alexio Angelo, Ioannes Mysiae princeps capta Constantia, insigni vrbe Rho???opaei territorij, Varnam moenibus dirutis sexto die Passionis dominicae oppugnabat. Sed cùm ij, qui vrbem tenebant, plerique Latini generis summa ope resisterent: quadrilateram machinam fabricat, quae longitudine latitudini fossae: & altitudine fastigio moenium responderet, & ea rotis subiectis proximè fossam collocata, & deinde euersa, vtrosque fines apprehendit: eadem???; machina, & ad explendam fossam, & ad conscendenda moenia pro scalis vsus, Varna potitus est. Nicetas lib. 3. Rotis vrbes capiebat Tamberlanes Tartarorum dux. Hae erant circuli, & intrà scalas habebant, quibus ascendebatur in muros. Et quando in fossam dirigebantur, recipiebant viros ducentos separatim positos, donec singuli rotas intrarent. Postea veniebant in alteram, quae ex aduerso erat, fossae partem, satis muniti & tecti à rotis. Quò cùm venissent, scalas conscendebant, & eo modo capiebant vrbes. Deinde reliqui, qui erant in castris, vrbem vallo cingebant, aggeres???ue fundebant, qui facilè murum superarent: ex quibus deinde muro facilè potiebatur. Praeterea fossores habuit circiter decem mille, qui suffossum murum sustentabant excelsis lignis, quae deinde accendebant: quibus concrematis, muri, nemine impellente procidebant: per nudata inde muro loca milites rueba̅t in vrbem. His tribus modis Temires in oppugnatione vrbium vtebatur. Chalcocondylas lib. 3. Neglectos. Vide infrà, Stulta in diuersum locum abstractione, fol. 1899. Philocles Ptolemaei dux ad Caunum posuit castra, & pecunijs annonae praefectos corrupit, insidias???ue parauit. Qui promulgarunt in vrbe, se frumentum militibus daturos. Illi relictis murorum custodijs, frumentum metiebantur. Interea Philocles nudatam praesidijs vrbem adortus, cepit. Polyaenus libro tertio. Hipparivs, cùm in Leontinorum vrbe degens, Syracusas audiret vacuas esse defensoribus, quòd ciues in Locum quendam cum Calippo profecti ex vrbe dicere̅tur: statuit ab Leontinis Syracusas versus exercitum ducere: noctu per portas aliquot ciuitatis mercenarios introduxit, & ciuitatem occupauit. Polyaen. lib. 5. Q. Fabivs Maximus, Cunctatoris filius, apud Arpos praesidio Hannibalis occupatos, considerato situ vrbis, sexcentos milites obscura nocte misit, qui per munitam eo???; minùs freque̅tem oppidi partem scalis euecti in murum, portas reuellerent. Hi adiuti decidentium aquarum sono, qui operis strepitum obscurabat, iussa peragunt. Ipse dato signo ab alia parte aggressus, cepit Arpos. Front. lib. 3. cap. 9. M. Marcellvs Syracusas oppugnans, cùm ab Archimedis machinis vinceretur: aggredi moenia non ampliùs audebat. Ad tempus autem oppugnationem omisit, & longè pòst Damippum Spartiatam Syracusis enauigantem cepit, ab eo???; cognouit, turrim quandam in muris esse, in qua negligenter custodiae administrarentur: eam multos homines capere posse, murum???ue in ea parte non difficilem ascensum habere. Qua re cognita, scalas ad altitudinem eius congruentes fabricauit: & Syracusijs festum in honorem Dianae obeuntibus, & vino indulgentibus, turrim occupauit, ac sub auroram hexapylis effractis, vrbe potitus est. Polyaenus libro octauo, & Plutarchus in eius vita. Baiazethes II. ad expugnandum Methonem profectus, exercitu in tres partes diuiso, machinis aereis moenia diutiùs impetiuit, propugnacula diruit, domos???ue quamplurimas in vrbe mortarijs (vt vocant) perforatas destruxit. Methonensibus igitur ferè extrema patientibus quatuor Venetae tritemes [1894] auxiliarijs peditibus atque alijs ad bellum necessarijs rebus onustae adueneru???t. Quo cognito ij, qui in vrbe erant, ob praesens auxilium laeti, omnes ad portum cucurreru̅t, ac moenia sine custodijs, & sine defensoribus reliquêre. Quod vbi Ianizari senserunt, per ipsa moenia in vrbem ingressi, Venetos pedites ad vnum trucidarunt, atq; ipsa demùm vrbe potiti sunt. Et huiusmodi quidem clades, quo die diui Laurentij festum celebramus, facta est, anno qui à Christo nato M D. numeratur. Turcicus autem Imperator Methonensem episcopum, aliósque complures coram se decollari praecepit. Mox inde profectus, & Iuncum & alia multa Peloponnesi loca obtinuit. Iouius in vita Baiazethis II. Comes VVILHELMVS Nassouius cum octo signis peditu̅, &c. fol. 1552. per Praecipitia. Herodes Antipatri F. rex à Rom. Senatu declaratus, contra Antigonum Aristobuli F. regem pugnans, simul etiam contra latrones in speluncis degentes duxit militem. Erant autem hae speluncae sitae in praeruptis montibus, angustis tramitibus accessibiles, & acutis cinctae rupibus. In harum cauernis illi cum totis habitabant familijs. Rex autem arcas in hunc vsum compactas de vertice montis per machinas demittebat catenis ferreis: eò quòd nec infernè contra eos derepere. Hae arcae completae erant militibus hastas falcatas gestantibus, ad attrahendos repugnantes, & deturbandos per praeceps. Haec tamen arcarum demissio periculosa erat, propter immensam altitudinem: & in speluncis non deerant victui necessaria. Vt verò demissae sunt arcae ad earum ostia, & nemo prae metu audebat progredi, quidam scutatus accinctus gladio, manu vtraque apprehensa catena, qua arca sustinebatur, demisit se intra fauces. Morae impatiens, illis exire cunctantibus, ad quandam cauernam accedens, primùm iaculus multos intùs confecit: deinde refistere conatos falcata hasta attractos dabat in praeceps: deinde penitùs reconditos inuadens iugulauit multos, ac tum demùm in arcam se recepit: caeteros verò eiulatum audientes pauor corripuit, & salutis desperatio. Eos tamen conatus impediuit nox interueniens, multi???ue rege per praeconem pollicente veniam, deditionem fecerunt. Sequenti verò luce eodem vsi sunt oppugnationis genere, magis etiam ex arcis exeundo & pugnando in foribus, & subiecto igne antra incendendo. i???erat enim intus multa materies. Senex autem quidam deprehensus intus cum vxore ac septem filijs, rogatus ab eis, vt se fugere hostem permitteret, stans antè ostium, primum quemque exeuntem iugulabat, donec ad vnum omnes confecit, & vxorem vltimam. Deinde praecipitatis cadaueribus, postremò seipsum superiecit, mortem seruituti praeferens. Primò tamen in obscuritatem Herodis multa eiecit conuicia, licèt rex è specula quadam dextram porrigeret, & polliceretur veniam. Speluncae igitur omnes hoc modo expugnatae sunt. Iosephus lib. 14. cap. 27. Ninus, rex Asiyriorum, Bactriam Zoroastris regiam obsidebat. Menon Syriae praefectus, regem seque̅s, protracta longius obsidione, SEMIRAMIDIS vxoris desiderio flagrans, vxorem accersit. Quae perspicax, magni???ue vltra muliebrem sexum animi, tempus nacta quo virtutem ostenderet, viam multorum dierum ingreditur, induta eiusmodi forma stola, vt vir???ne an mulier esset, nequiret perspici. Tuebatur ea ab itineris aestu corporis colorem, agilis ad omne opus. Cuius tanta erat commoditas, vt postmodum Medi, cùm Asiae imperarent, Persae???ue, stola Semiramidis vterentur. Cùm venisset in Bactriam, perspecta obsidione, tum locis, vrbis???ue situ, qua???ue adoriri posset, animaduersis, arcem, quia loco natura munito difficili???ue erat, & quem nullus antea tentarat accessu, custodijs vacuam conspexit, intentis omnibus, veluti arce ab hoste tuta, vt inferiori parti campestri subsidium ferrent. Sumtis igitur qui per loca petrosa abrupta???ue ascendere soliti erant, per aditum vallis praecipitem superata loci asperitate, partem arcis cepit: magno???; ad terrorem excitato tumultu, signum captae arcis obsidentibus dedit. Qui intra vrbem erant, arce missa obstupefacti, derelictis moenibus fuga saluti consuluerunt. Diod. lib. 2. cap. 2. Alexander Macedo in Sogdianorum regionem exercitum inferebat. Ea est vniuersa aspera & inuia. In medio petra surgit, & in altum tendit, solis volucrum alis peruia. In ambitu sylua densa crebra???ue, inaccessos anfractus magis impenetrabiles reddebat. Petram ariomazes cum magna valida???ue Sogdianorum manu occupauit, intus???ue scaturientes aquae fontes habuit, & commeatus non mediocrem copiam. Alexander obequitans, & naturam petrae, opportunitatem???; perspiciens, iussit trecentis delectis adolescentibus, quorum opera atque ars in scandendis praecipitijs erat posita, vt inermes post petram per syluam densam ascenderent, tenuibus???; se funibus attraherent. Postquam verò iuga superassent, albis cingulis, quae habebant solutis, contos bene longos implicarent, eos???; supra syluam extenderent, vt confertim splendida cingula frequenter quassata, à superioribus Barbaris, & ab inferioribus Macedonibus conspicerentur. Praecipitiorum scansores magno labore in iugis oriente sole cingula vibrabant. Macedones magnum clarum???; ex inferiore loco clamorem tollere. Ariomazes perterritus, quòd omnem exercitum ascendere, & iam se in summitate captum existimaret, se & petram Alexandro tradidit, diuinam ratus eius esse potentiam atque fortunam. Polyaen. lib. 4. Erant Corinthi fratres quatuor, origine Syri, quoru̅ vnus nomine Diocles in arce stipendia faciens degebat. Tres alij intercepta regia pecunia Sicyonem se ad argentarium contulerunt Aegiam, cuius opera vtebatur in scriptura Aratvs Sicyonius, qui patriam à tyrannide liberandi occafionem quaerebat. Vnus eorum Erginus factus Aegiae familiaris, atque ab eo in sermonem deductus de arce, narrauit, dum ad fratrem ascendit, animaduertisse se obliquum incisum rupi vndique abscissae callem, qui duceret ad certum locum, quà humillimus arcis murus inaedificatus esset. Cùm deridens illum diceret Aegias: Et vos, homo praeclare, ob modicum auri labefactatis regia negotia, cùm vnam horam valeatis ingenti pecunia vendere. An non furibus item vt proditoribus deprehensis mors est semel proposita? Arridens Erginus in praesentia, tentato priùs fratre Diocle, promisit Aratum se ad murum ducturum, quà fastigium eius pedes quindecim non excederet, atque ad reliqua operam cum Diocle praestiturum. Aratus igitur omnibus paratis, reliquas copias iussit in armis excubare. Delectos quadringentos assumens, neque hos, paucis demtis, quid pararetur, conscios, duxit ad arcem, eam???ue occupauit, & Macedonas eiecit. Plutarchus in Arato, & Polyaenus lib. 6. C. Marivs bello Iugurthino apud flumen Mulucham, cùm oppugnaret castellum, in monte saxeo situm, quod vna & angusta semita adibatur, caetera parte velut cum saltu praecipiti: nunciato per Ligurem que̅dam ex auxilijs gregalem militem, qui fortè aquatum progressus, per saxa montis cochleas legens, ad summum peruenerat, eripi posse castellum: paucos centuriones, quibus perfectissimos cum velocissimis militibus aeneatores immiscuerat, misit, capite pedibus???ue nudis, vt prospectus visus???ue per faxa facilior foret, scutis armis???ue à tergo aptatis. Hi Ligure duce & telis & clauis, quibus in ascensu nitebantur, adiuti, cùm ad posteriora, & ob id vacua defensoribus castelli peruenissent, concinere & tumultuari, vt praeceptum erat, coeperunt. Ad quod constitutum, Marius constantiùs adhortatus suos, acrius instare castellanis coepit. Quos ab imbelli multitudine suorum reuocatos, tanquam capti à tergo essent, insecutus, castellum cepit. Frontinus libro tertio, capite nono. C. Ivl. Caesar Gergobiam oppugnabat, vrbem & moenibus admodum firmam, & natura munitissimam. Sita enim vrbs erat in colle munitissimo, verticem aequalem habente. Ad sinistrum latus syluae humiles atque densae collem attingebant: ad dextram praeceps erat, angustum???ue aditum habebat, que̅ Gergobienses cum magna manu obsidebant. Caesar promtissimos & tolera̅tissimos ex suis militibus armauit, eos???ue in syluis occuluit: mandans, vt breuia iacula, conuenientes???ue gladios assumerent, ne per humiles syluas adhaerescerent: ipsi???ue non erecto corpore graderentur, & demissis poplitibus sine tumultu peruaderent. Qui prima luce per nemus repentes, in collem à laeua parte ascenderunt. Caesar reliquas copias à dextro latere ad ducebat, & exercitum in ipsos barbaros immittebat. Illi propulsare palàm aggredientes conabantur. Interim occulti è syluis ascendentes colle potiti sunt. Polyaenus lib. 8. Per cvnicvlos intrando. Eos, qui muros deijciunt, cunicutis actis, superiùs posuimus, fol. 1890. Hic eos, qui citra murorum incommodum sub muris in vrbem intrant. Darivs Carthaginem oppugnabat. Carthaginenses murorum firmitudine, & ciborum apparatu freti, parum de oppugnatione solliciti erant. Darius exercitum quidem moenibus non admouit, sed r???liquam omnem regionem populabatur: simulans???ue se maiores copias auxiliares expectaro, quietem agebat. Carthaginensibus moenia custodientibus, à colle, nomine Aphasio, qui abest ab vrbe decem stadijs, subterrancum meatum Persae fodere coeperunt: cum???ue ad forum vrbis opus produxissent, coniectura sumta de radicibus oliuarum, quae in foro nascebantur, noctem expectantes, aperto meatu ascenderunt in forum, & vrbem sine praelio per vim ceperunt, Carthaginensibus in muris excubias agentibus. Polyaenus libro septimo. M. Furius Camillvs decimo obsidionis Veiorum anno Dictator dictus, ad obsidionem conuersus Veiorum, cùm difficilem murorum oppugnationem cerneret & arduam, cuniculos egit. Quod vbi ex voto successit, vt ad muros elice [1895] ret hostem, vrbem propalàm aggreditur. Alij per caecos cuniculos clàm Iunonis aedem, quae in arce erat, multò omnium amplissimam eius vrbis celebratissimam???ue occupant. Quo tempore ferunt, rege Hetruscorum sacrificante, aruspicem extis intentum exclamasse, qui hostiae eius exta prosecuisset, ei victoriam deos spondere: eam???ue vocem, qui in cuniculo erant, Romanos excepisse, ac proruto pauimento, cum clamore ac crepitu armorum prosilisse, hostibus???; expauescentibus ac fugientibus corripuisse exta, & Camillo obtulisse. Plutarchus in Themistocle. TAMBERLANES, Scytharum Imp. x. millia fossorum pro cuniculis habuit. Chalcocondylas lib. 3. Deos Evocando. Romani cùm obsiderent vrbem hostium, eam???ue iam capi posse confiderent: certo carmine euocabant tutelares deos: quòd aut aliter vrbem capi posse non crederent: aut etiam si posset, nefas existimarent, deos habere captiuos. Nam propterea ipsi Romani & deu̅, in cuius tutela vrbs Roma est, & ipsius vrbis Latinum nomen ignotum esse voluerunt. Alij Iouem crediderunt, alij Lunam. Sunt qui Angeronam, quae digito ad os admoto silentium denunciat. Alij autem, quorum mihi fides videtur firmior, Opem Consiuiam esse dixerunt. Ipsius verò vrbis nomen etiam doctissimis ignoratum est: cauentibus Romanis, ne quod saepe aduersus vrbes hostium fecisse se nouerant, idem ipsi quoque hostili euocatione paterentur, si tutelae suae nomen diuulgaretur. Macrob. lib. 3. cap. 9. Saturn. Arnobius verò contra Gentes, caput hominis in fundamentis arcis inuentum, genij tutelaris fuisse ait, eum???ue Tolum dictum. Vnde Capitolium pòst quasi caput Toli nomen habuit. Caeterùm id non nisi Auguribus notum erat. Prostituto demùm per Christianam religionem ethnicismo, superstitiosum quoque nomen euulgatum fuit. Secvritate Hostem, Vrbibvs, Propugnaculis exuere. Siue iam securus fiat Simvlatione Pacis. Phormio Atheniensis dux Chalcidenses expugnauit, simulata pace noctu reuersus, vt Polyaen. libro tertio & Front. lib. 3. cap. 11. testantur. Philippvs, cùm Amphipolim ab eo repeterent Athenienses, eodem tempore bellum gerens cum Illyrijs, non red didit, sed liberam dimisit. Athenienses hoc ipso contenti fuerunt, quòd libertate esset confirmata. Philippus superatis Illyrijs, maiores vires adeptus, rursus Amphipolim, contemtis Atheniensibus occupauit. Polyaen. lib. 4. Colloquij. Philippvs in hostium Thracum vrbem legatos misit. Conuocata co̅cione, cùm omnium animi essent intenti ad audiendum quid afferrent: Philippus nec opinantes adortus, vrbem cepit Polyaen. lib. 4. Alcibiades, dux Atheniensium, cùm ci???itatem Agrigentinorum egregiè munitam obsideret: petito ab eis consilio, diu, tanquam de rebus in co̅mune pertinentibus disseruit in theatro, vbi ex more Graecorum locus consultationi praebebatur: dum???; consilij specie tenet multitudinem: Athenienses, quos ad id praeparauerat, incustoditam vrbem ceperunt. Frontinus lib. 3. cap. 2. Idem, nauigans in Siciliam, cùm venisset Corcyram, exercitum in tres partes diuisit, vt commeatus faciliùs suppeteret, si vicissim ad vrbes aduentarent. Postquam verò ad Catanam appropinquauit, non accipientibus eum Catanensibus, legationem misit: petens, vt sibi soli accedere, & in commune consulere liceret. Quibus permittentibus, & in concionem concurrentibus; praecepit suis, vt quotquot essent moenioru̅ portae minùs firmae, per eas effractas irrumperent. Et simul accidit, vt Alcibiades concionari inciperet, & Athenienses Catanam tenerent. Polyaen. lib. 1. Societatis, Auxilij. Isidas Lacon post Leuctricam calamitatem, cùm Thebani in Gythio portu Lacedaemonis praesidium haberent: assumtis centum aequalibus, oleo iussit eos vngi, & oliuae sertis redimiri, atque ensem sub ala gestantes sequi. Ipse nudus egrediebatur magno cursu. Aequales verò nudi vnà currebant. Thebanis autem habitu deceptis, & nudos ludentes???ue recipientib. Lacones strictis gladijs, alios ex ipsis occiderunt, alios eiecerunt, & sic Gythium obtinuerunt. Polyaen. lib. 2. Cratesipolis Acrocorinthum Ptolemaeo tradere volens, quae stipendiariorum praesidijs tenebatur, cùm persaepè ei suaderent, eum locum esse custodiendum, collaudatis ijs ta̅quam fortibus & fidelibus viris, à Sicyone quoque se inquit socios euocaturum, qui cum ipsis tutiùs eam tuerentur. Misit palàm ad Sicynios, clàm ad Ptolemaeum: eius???ue milites per noctem venientes, quasi à Sicyone socios recepit, atque Acrocorinthum Ptolemaeus, inuitis custodijs, occupauit. Polyaenus libro octauo. Barthol. Liuianus, cui senatus Venetus praefecturam equitum aduersus Florentinos tradiderat, castris, quae in Foroliuiensi erant, magno silentio profectus cum equitibus leuis atmaturae ducentis quin quaginta, militibus octingentis, per Cesenae agrum & Solliani fines noctu itinere confecto, ante lucem ad fanum Camaldulense, quod est in valle angusta magnis montibus circundata, dum sacerdotes nocturnas preces facerent, peruenit: vocatis???ue qui portas aperirent, esse se reip. Florentinae milites, qui ad imperatorem mitterentur, dixit. Patefactis portis, fano capto, & quoniam arcis vicem turri praealta parietibus???ue solidis praebebat, praesidio in eo collocato, ac refectis cibo potu???; militibus Bibienam oppidum eadem vsus celeritate contendit: praemissis???; paucis equitibus, Leonis nomen antiqua eorum appellatione clamantibus (ea est enim significatio Florentinae ciuitatis, quae voce accipitur, & redditur) magistratum item???; arcis praefectum ad speciem imperatoris iussu ad se vocatos retinuit, oppidum???; cepit. Bembus lib. 4. Hist. Ven. Mavritivs Nassouiae comes singulari, &c. Vide fol. 1552. Transfugij. Cùm Darius Babylonem obsideret, quòd ea ciuitas ab ipso desciuerat, atque eius potiundae ratio difficillima esset: ZOPYRVS Megabyzi F. sibijpsi nasum, aures atq; labra desecuit, atque noctu ad Darium se contulit, ac consilium aperuit, quo impulsus id egerit: statim???ue inde ad Babylonios proficiscitur: eis sermone ad id composito narrat, ita se à Dario affectum, quòd eum de soluenda obsidione admonuisset. Babylonij, quia Zopyrum ingentis virtutis virum norant esse, quarundam copiarum curam ei demandarunt. His copijs Zopyrus saepè cum Persis manu conserta, victor è praelio excedebat. Tandem dux omnium copiarum ab eis creatus, noctu Darium in vrbem recepit. Fulgosus lib. 7. cap. 4. Polyaenus libro tertio, Iustinus lib. 1. Front. lib. 3. cap. 3. Aelianus Risacis equisonis, qui Saccas à Persis liberauit, imitatione hoc designasse Zopyrum scribit. Antigonvs Cassandriam oppugnabat, vt Cassandrensium tyrannum Apollodorum euerteret. Cùm ad decimum mensem oppugnatio produceretur, ipse quidem discessit. Amyniam verò archipiratam subornauit, qui societatem cum Apollodoro iniret: & missa legatione, sibi curae fore promitteret, vt Antigonus placaretur. Tyrannus Amyniae societate fidens, & absentiam Antigoni contemnens, non exacta cura moenia custodiebat. Amynias scalis aequantibus muri altitudinem aedificatis, prima luce raros in muris dispositos milites conspicatus, muris potitus est. Antigonus properè reuersus, occupata Cassandria, tyrannidem Apollodori sustulit. Polyaenus libro quarto. Sextvs Tarquinius, Superbi filius, indignè ferens quòd patris viribus expugnari Gabij nequirent: valentiorum armis excogitauit rationem, qua interceptum id oppidum Romano imperio adijceret. Subitò nanque se ad Gabios contulit, tanquam parentis saeuitiam & verbera, quae voluntate sua perpessus erat, fugiens: ac paulatim vniuscuiusque fictis & compositis blandicijs alliciendo beneuolentiam, vt apud omnes plurimum posset conseruare, familiarem suum ad patrem misit, indicaturum quemadmodum cuncta in sua manu haberet, & quaesiturum quidnam dari vellet. Iuuenili calliditati senilis astutia respondit. Siquidem re eximia delectatus Tarquinius, fidei autem nuncij parùm credens, nihil respondit: sed ducto eo in hortum, maxima & altissima papauerum capita baculo decussit. Cognito adolescens silentio patris simul ac facto, causam altiùs argumenti peruidit: nec ignorauit praecipi sibi, vt excellentissimum quenque Gabinorum aut auxilio submoueret, aut morte consumeret. Ergo spoliatam bonis propugnatoribus ciuitatem tantùm non vinctis manibus ei tradidit. Valerius Maximus libro septimo, capite quarto & Frontinus lib. 3. cap. 3. Marcianvs Cononis Graeci ducis miles, cùm à Belisario ad Totilam Gothorum regem simulata defectione transisset, ab eo benignè acceptus, Spoletum cum alijs nonnullis est missus. Gothi, Spoletum ab Herodiano sibi proditum cùm cepissent, muros diruerant, atque amphitheatrum, quod erat in vrbe, ita munierant, vt omnes aditus obsepirent, praesidiúmq; ex Gothis Romanis???ue perfugis imposuerant. Marcianus autem, contracta cum nonnullis praesidiarijs militibus amicitia, persuasit, vt illustre aliquod facinus aduersus barbaros molirentur, atque, opera bene nauata, ad Romanos reuerterentur. Ita re composita, Perusiam ad eius praesidij ducem Oldigam Hun num mittunt, eo???ue de consilij sui ratione commonefacto, vt Spoletum milites mitteret, rogant. Profectos vbi Spoleto appropinquare Marcianus cognouit: cum militibus quindecim, quos sibi adiunxerat, ducem praesidij occidit, atque apertis [1896] portis, Romanos intra oppidum recepit. Sigonius libro 19. Imp. occid. Sgismundus Imperat. Hussitis arcem Pragensem eripuerat, & in montibus Cuduis castra habens, parabat ducere in caeteros fidei desertores. Venerat eò ad regem vir militaris Zeucho; probatae apud regem fortitudinis: qui, quòd Hussitas secutus esset, à rege veniam postulauit: receptus???ue in gratiam, cum literis & mandatis mittitur à rege ad custodiendam arcem Pragensem, in qua multa erant congesta ecclesiarum & monasteriorum preciosa ornamenta, facrae vestes ac vasa. Ille itinere medio magna manu perfidorum collecta exhibitis literis regis intromittitur, e???jcit custodes, sanctorum reliquias igne co̅cremat, aurea & argentea vasa, vestes sericas, & quicquid erat preciosum, inter suos diuidit: arcem???ue tuetur aduersus regem, pro quo credebatur aduenisse. Sed fraus fraude compensatur. Abierat aliquando Zeucho, relictis arcis custodibus, quibus fidebat. Io. Polentz de Lusatia, arma, vestes, equos, signa eius militaria imitatus, pro rege recepit arcem. Crantzius lib. 10. Vandaliae, cap. 31. Ab Eugenio IV. Pontifice, Basiliensis concilij, nonnullorum???; aliorum principum ímpulsu, cíues Rom. desciuerant, atque is se clàm Florentiam contulerat, à Romanis Eugenij nepote magno Camerario capto, obsessa???ue sancti Angeli arce, quae in Adriani mole constructa est. Per id tempus Hispanus quidam, gregarius miles, nomine Ricivs, belli fama permotus, Romam cum aliquot comitibus est profectus. Vbi cùm conditionem è sententia sua non inuenisset, magno atque nouo astu vti cogitauit. Persuasit quibusdam è Romanorum primoribus, si tanquam transfuga in arcem recipere se posset, breui, quia in ea multorum amicitia vteretur, se curaturum, vt in potestatem Romani arcem redigerent: atque sub hoc praetextu in arcem cum quatuor comitibus profugit. Illic quo consilio venisset, praefecto arcis Antonio Ridio statim patefecit. atque ad constitutum tempus, clamore sublato, tanquam qui in praesidio erant inter se pugnarent, haud multô pòst, ceu victor Hispanus diploidem ac caligas praefecti arcis stuppa repleuit, ita vt veri praefecti simulacrum appareret: idem de quibusdam alijs effecit: atque vt ex composito erat, ad murorum pinnas eos, veluti arcis imperium adeptus, suspendit. Romani impetu facto ad arcem, cùm enecato arcis praefecto fraudem abesse putarent, aditum in arcem quaerebant: quos Ricius se non permissurum ingredi dixit, priusquam promissa sibi praestarentur: aliquot quidem ex primoribus interim accepturum in arcem. Qui cùm ingressi essent, eos in carcere condi iussit, aliam multitudinem ab arce tormentis repulit: his, quos in arce ceperat, pro Camerarij liberatione restitutis. Astuti consilij sui Ricius praemia ingentia ab Eugenio pontifice retulit. Fulgosus libro septimo, capite tertio. At Platinà in Eugenio sic scribit: Romani contra Eugenium IV. Pp. grauiter commoti, quòd incursiones Nicolai Fortebrachij in agrum Rom. factas non curaret, ad arma & libertatem conclamarunt, & septem Gubernatores instituerunt. Pontificem fugientem naui, lapidibus & sagittis tamdiu distinere cupiebant, quoad arce S. Angeli potirentur. Praefectus arcis dolo agendum cum Romanis ratus, adiuuante Baldesare Aufida, viro sagacissimo, qui inferiorem arcis partem tuebatur, vni ex militibus suis in certamen prodeuntibus negotium dat, vt captus de industria ab hoste, Castellani saeuitiam & auaritiam criminetur, polliceatur???ue eis, si velint pactam mercedem praestare, & mortem praefecti & arcis proditionem. Fecit ille mandata diligenter. Captus, nullo non genere maleficij in Antonium Ridium coniecto (ita enim arcis praefectus vocabatur) fidem dat, se cum socijs omnia transacturum. Dimissus itaque arcem ingreditur, vestes Antonij ac caligas, addita etiam capitis forma, suspendit: à longè idem videbatur. Clamabat Baldesar, de scelerato sumtum esse supplicium, ingrederentur aliquot ex optimatibus, & enumerata pecunia iam pacta arcem reciperent. Credidêre miseri nullam subesse fraudem: ingressi aliquot, statim capiuntur. Fit clamor exultantium in arce, conijciuntur in populum Romanum missilia, bombardae???ue. Derisi hoc modo Romani, de redimendis captiuis cogitantes, Camerarium Eugenij nepotem, quem in vinculis habebant, dimittunt, suos, qui in arce erant, recepturi, & demùm in Eugenij potestatem veniunt, quinto post libertatem adeptam mense. Platina. Mortuo Alberto Estensi, Accius Estensis exul, adiuua̅tibus Cunij comitibus, redire in patriam instituerat. Sed tutores Nicolai pueri, Alberti filij, sumtis armis Accium Ferraria summouentes, Lucam & Concilicae oppida IOANNI Cunio promisêre, si Accium interficeret. Ioannes virum, Accio persimilem, interfecit, & acceptis oppidis, verum Accium in publicum produxit. Platina in Bonifacio IX. Domingvellvs Hispanus, mimus astutissimus, cùm sciret Lupum Arenem equitem, Zorithae arcem furtim Alphonso octauo Castulonensi regi eripuisse, atque eius loci praesidio regionem propinquam infestam facere, & ob eam rem Lupum regi vehementer esse inuisum: veluti alius Zopyrus Alphonso clàm ostendit, se rationem inuenisse recipiendae Zorithae arcis, modò equitem inueniret, qui ficta contentione vulnus sibi in os inferri pateretur. À rege requisitus Petrus Didacus, coram Alphonso cum Dominguello verbis contendere cepit, ac Lupum proditionis infamia criminari. Dominguellus primò humanè tueri Lupum, atque hominem excusare: sed cùm acerbiùs eum Petrus vrgeret, Dominguellus stricto gladio os Petripercussit, statim???; ad Lupum Zoritham profugit. Homini narrat, quomodo Petrum coram Alphonso famam eius lacerantem vulnerârit. Cùm etiam per alios de eo Petrus esset certior factus, adeò mimo blandiri, eum in delicijs habere cepit, vt vnus ante alios arci praeficeretur. Per hunc modum cùm se insinuasset Dominguellus, per occasionem Lupum occidit, atque à muris se demisit, vt cum eius rei nuncio ad Alphonsum aduolaret. Haud multò pòst Lupi nepos secutus, Zorithae arcem Alphonso restituit. Fulgosus libro 7. capite 4. Legationis. Anno VI. Michaelis Paphlagonis Imper. Parabatzem Iberum, Edessae praefectum, accedunt ARABES primarij viri XII. cum equitibus D. & totidem camelis, arcas portantibus, in quibus duo armatorum millia latebant, se???ue ad Imper. munerum offerendorum causa ire aiunt. Statuerant verò arcis in vrbem illatis noctu milites promere, & vrbem occupare. Parabatzes principes comiter accipit, & conuiuium praebet: equites tamen & impedimenta in vrbem non admittit. Fortè quidam Armenius mendicus cùm accessisset vbi Saraceni com morabantur, quendam eorum, qui in arcis latebant, audit, Vbínam essent? quaerentem (nam eorum linguam norat) stastim???ue ad vrbis praefectum accurrens, id nunciat. Is in conuiuio relictis principibus, cum suis armatis exit, direptis???ue arcis, inuentos Saracenos milites ad vnum omnes vnà cum equitibus & agasonibus occidit. Inde in vrbem reuersus, de principibus vnum praecipuum, reliquis interfectis, manibus, auribus ac naso mutilat, domum???; rei gestae nuncium remittit. Cedrenus & Zonaras. Mortis. Frotho, Danorum rex, vrbem Ruthenorum Peltiscam petens, paucis admodum conscijs ignotae opacitatis latebras petiuit, extinctu???; se, quò minus hosti terroris afferret, vulgo nunciari praecepit. Additae in fidem exequiae, tumulus???ue con structus. Sed & milites conscio fraudis moerore, simulatum ducis obitum prosequuntur. Qua fama rex vrbis Vespasius perinde ac victoria potitus, tam languidam ac remissam defensionem egit, vt hostibus irrumpendi potestate facta, inter lusus ac otia necaretur. Saxo lib. 2. Atibus, fugae. Exempla aliquot pete ex Tit. Hostem securum opprim???re Abitu simulato. quatenus hostem opprimendo etiam vrbes simul occupantur, Fol. 1860. Cyrvs inducijs factis cum Croeso, exercitum per id tempus abduxit. Ingruente verò nocte, compendio reuersus ad Sardes duxit: & adortus moenia de improuiso, scalis applicatis Sardes occupauit. Herod. lib. 1. & Polyaen. lib. 7. Idem Babylonem oppugnans, cùm suffossiones Euphratae per vrbem labentis effecisset, exercitum abduxit longissimé. Babylonij existimantes eum de expugnatione desperasse, mul tum de custodum diligentia remiserunt. Ille verò auerso flumine, copias instructas per alueum pristinum adducens, clàm in vrbem cum militibus peruenit, & Babylone potitus est. Ijdem. Thrasyllvs cum reliquis ducibus instabat Byzantijs. Duces Byzantiorum veriti, ne per vim vrbs caperetur, tempus co̅stituerunt, intra quod Byzantium traderent: & in eam rem obsides dederunt. Thrasyllus posthaec soluit versus Ioniam. Ipsa verò nocte reuersus, cepit vrbem Byzantiorum improuisam & incustoditam. Polyaen. lib. 1. Pompiscvs fimiliter vrbem quandam cepit, misso transfuga, qui ciuibus eum discedere diceret, reuocatum ab Arcadibus. Polyaen. lib. 5. Alcibiades Byzantium obsidens, ab Atheniensibus se reuocatum simulans, vela dedit. Noctu partem militum in terram exposuit, qui occultis itineribus ad vrbem penetrarunt. Ipse manè reuersus, cum classe vrbem adortus est. Cui cùm Byzantini occurrerent, milites alij vrbem ingressi sunt à tergo. Front. lib. 3. cap. 11. & Diod. Sic. lib. 13. Antiq. Alexander, ad Tyrum obsidione relicta, in Arabiam proficiscebatur. Tyrij contemta eius absentia, progressi extra moenia, cum???ue Macedonibus manus conferentes, persaepe vincebant. Parmenion dux Alexandri reuocatur. Qui subitò reuersus, cùm fugientes Macedones conspiceret, non victis auxilio venit: sed in vrbem inanem viris impetum fa [1897] ciens, per vim Tyrum cepit. Tyrij captam vrbem conspicati, mox semetipsos & arma Macedonibus tradiderunt. Polyaenus libro quarto. Cassander ab Illyride reuertens, cùm abesset vnius diei itinere ab Epidamno, copias equestres pedestres???ue descripsit, ijs???ue missis incendit vicos excelsos, positos in finibus Illyridis & Atintanidis. Illi discessisse Cassandrum arbitrati, progrediebantur ex vrbe, colendo???ue ruri operam daba̅t. At ille occultis copijs excitatis extra vrbem non minus bis mille viris, cepit: cum???ue portas vrbis patefactas reperisset, ingressus Epidamno potitus est. Polyaen. lib. 4. Demetrivs Piraeum obtinuit, non omnibus copijs naualibus ad???ductis, sed plurimis triremibus ad Sunium latitare iussis, viginti optimè ad nauigandum instructas delegit, eas???ue incitatis remis non ad vrbem, sed quasi Salaminem versus contendere iussit. Atheniensium dux Cassandripartibus fauebat. Is conspicatus ab arce, viginti naues hostiles esse suspicabatur, atq; Corinthum versus cursum habere. At ij qui vigintina ues agebant, rectà ad Piraeum connitentes, eum obtinuerunt. Confestim autem intellecta re, caeteri classem etiam vniuersam appulerunt, ita vt multitudo exposita turres occuparet, & portum. Praecones proclamabant: Demetrius Athenas liberat. Athenienses libertatis praeconio, Demetrium acceperunt. Poliaenus lib. 4. Pyrrhvs, Epirotarum rex, aduersus Illyricos, cùm ciuitatem, quae caput gentis erat, redigere in potestatem suam vellet, eius simulata desperatione caeteras vrbes petere coepit: consecutus???; est, vt hostes fiducia velut satis munitae vrbis eius ad tutelam aliarum dilaberentur. Quo facto, ipse rursus reuocatis omnibus suis, vacuam eam defensoribus cepit. Frontinus lib. 3. cap. 6. Cornelivs Ruffinus Cos. cùm aliquanto tempore Crotonam oppidum frustra obsedisset, quod inexpugnabile faciebat assumta in praesidium Lucanorum manus, simulauit se coepto desistere: captiuum deinde magno praemio sollicitatum misit Crotonam, qui (tanquam ex custodia effugisset) persuafit discessisse Romanos. Id verum Crotonenses arbitrati, dimisêre auxilia, destituti???; propugnatoribus, inopinati & inualidi capti sunt. Front. lib. 3. cap. 6. Viriatvs Lusitanus, cùm tridui iter discedens confecisset, idem illud vno die remensus, securos Segobienses, & sacrificio tum maximè occupatos oppressit. Front. lib. 3. cap. II. Armorum, Habitus, Signorum. Artemisia Cariae regina in vrbe Halicarnasso à Rhodijs obsessa, cùm Halicarnassus duos haberet portus, altero hostes ingredi, & partem vrbis capere permisit: altero aute̅ portu per occultam fossam in eum egressa quem hostes cepera̅t, vbi classem nihil tale verentes inanem reliquerant, vt omnes com modiùs in vrbe praedari possent, ipsa totam cepit, atq; palantes Rhodios praeda???ue impeditos omnes occidit. Tum Rhodia classe militibus suis instructa, Rhodum nauigauit: nullo???; obstante, cùm classem suam redire arbitrarentur, in terram egressa, facilè Rhodum cepit atque diripuit. Fulgosus libro septimo, capite quarto. Antiochvs in Cappadocia ex castello Suenda, quod obsidebat, iumenta frumentatum egressa intercepit: occisis???; calonibus, eorundem vestitu milites suos, tanquam frumentum reportantes, submisit. Quo errore illi, custodibus deceptis, castellum intrauerunt, admiserunt???ue milites Antiochi. Frontinus lib. 3. cap. 2. Timarchvs Aetolus, occiso Charmide, Ptolemaei regis praefecto, chlamyde interemti & galero ad Macedonicum ornatus est habitum. Per hunc errorem pro Charmide in Samniorum portum receptus, occupauit illum. Front. lib. 3. c. 2. Memnon Cyzicenos aggrediens, causiam Macedonicam capiti imposuit, tum ipse, tum qui eum sequebantur. Duces Cyziceni eos accedentes conspicati è moenibus, arbitrati Chalcum Macedonem amicum & socium auxilio venire, portis apertis eos expectabant. Quem cùm propiùs accedentem cognouissent, portas clauserunt. At Memnon agris vastatis reuertebatur. Polyaen. lib. 5. Cùm Philippus, Amyntae F. Eleorum proceres pecunia corrupisset, & altera factio regi, altera Lacedaemonijs faueret: MESSENII mille suorum Laconico habitu Elidem miserunt. Qui ab ijs, qui Lacedaemonijs fauebant, tanquam auxiliares recepti, vrbem occuparunt. Pausanias in Messen. Aristocrates Atheniensis Laconica naui sumta, cum ea in vrbem quandam societate Lacedaemonijs deuinctam nauigauit, habens in naui plurimos viros occultis ensibus armatos. Qui portui praeerant, nauem quasi sociam & amicam receperunt. Illi autem egressi, ex improuiso deambulantes adorti, decem ex eis trucidarunt, & vigintiquinque captiuos abduxerunt, quos Aristocles multis pecunijs redemit. Polyaenus libro quinto. Pharacidas Carthaginensibus Syracusas contendentibus, incidens inter nauigandum in Carthaginenses, triremes cùm ex his nouem cepisset, induxit suos remiges & milites. Carthaginenses sua nauigia agnoscentes, adnauiga̅tes eos in Syracusiorum portum non impedierunt. Polyaen. lib. 2. Arcades Messeniorum castellum obsidentes, factis quibusdam armis ad similitudinem hostilium, eo tempore quo successura alia praesidia his explorauerant, instructi eorum qui expectabantur ornatu, admissi???ue, per hunc errorem vt socij, possessionem loci strage hostium adepti sunt. Frontinus libro tertio, capite secundo. Hannibal in Italia multas vrbes cepit, cùm Romanorum habitu quosdam suorum ex longo belli vsu Latinè quoq; loquentes praemitteret. Front. lib. 3. c. 2. Q. Sertorivs tribunus militum in Hispaniam sub Didio praetore missus, hybernauit in vrbe Celtiberorum Castulone. Cùm verò milites in abundantia reru̅ petulantes & ferè mero profligatos contemnerent Barbari, auxilium implorauerunt à vicinis Gyrisaenis, facto???ue per domos impetu interfecerunt eos. Ibi Sertorius cum paucis oppido elapsus, contractis ijs, qui euaserant, circulauit moenia: & qua porta fuerant Barbari furtim ingressi, cùm patentem eam reperisset, non idem ac illi fecit: verùm statione apposita, atque occupata omniex parte vrbe omnes puberes occidit. Quibus contrucidatis imperat militibus, vt armis & vestibus suis positis, & Barbarorum sumtis, pergant ad vrbem illam, ex qua fuerant missi, qui nocte oppresserant ipsos. Ludificatis armorum specie Barbaris offendit portas patentes, & multos mortales cepit, qui amicis & ciuibus re bene gesta arbitra bantur procedere obuiam. Vnde multi sunt à Romanis circa portas contrucidati. Reliqui deditione facta sub corona vaeniêre. Hinc Sertorij ingens in Hispania nomen fuit. Plut. in Sertorio. Angelus Pergulanus Pisanis graui obsidione pressis auxilio veniebat. Sforcia Magnus Florentinorum stipendia merens, incredibili celeritate Angelum circumuenit, fudit, fugauit???ue. Ad eam victoriam memorabile facinus adiunxit, quum detracta hostibus saga equites suos induere, praelatis???ue Pergulani vexillis ad proximi oppidi portam procedere felici dolo praecepisset. Id erat Castellionum, ab Aprili piscoso lacu Piscarium appellatum, in ora maris saxeo tumulo impositum. Nec mora, oppidani eo terrore decepti, hostes pro socijs gratulanter excepêre. Atque ita irrumpente occupatam à primis portam toto exercitu, oppidum captum direptum???ue est. Ob eam rem à Pergulano malè gestam, desperatis rebus, Pisani Florentinis deditionem fecerunt. Sforciae autem, dum vita maneret, Senatus vti de Republica bene merito, millenos quotannis aureos liliatos donatui nomine decreuit. Iouius in eius vita. Hariadenvs Barbarussa à Carolo V. Caesare regno Tunetano pulsus, ab Algerio, quò profugerat, oram soluens, in Magonis, portum Minoris insulae Balearis (Barchini Magonis, vt credi par est, vnde nomen acceperit, morte & tumulo nobilem) se intulit, Punico???ue ad fallendum vsus dolo, ita intrauit, vt Caesarianae classis speciem, explicatis Christianorum insignium vexillis, praeberet, & ab effusis ad spectaculum oppidanis, multis de more tormentorum bombis salutaretur. Magnum enim numerum huiusmodi vexillorum, Barbari varijs casibus, Portundo???ue praesertim Hispanicae classis praefecto super Sardiniam aliquot ante annos oppresso, Christianis ademerant. Adiuuit etiam astum dolosi hominis Lusitana nauis, quae in eundem portu̅ tempestate impulsa anchoras iecerat. Praefectus nanque eius Consaluus Perelia, eadem captus imagine, pilas ferreas tormentis eximi, ea???ue inani sonitu ad laetitiae signum honoris causa displodi iusserat. Agnito tandem dolo, serò sese atque nauigium strenuè tutari conatus, à Barbaris cruento certamine expugnatus, trucidatus???ue est, iniquiore etiam eius sorte, quòd nauigium reticulato ex funibus velamento contegi muniri???ue solitum, tum fortè, tanquam tutissimo in portu minùs necessario, eo munimine careret. Capi enim non posse videbatur, nisi certa cum pernicie insilentium, quum inferiùs per castella & foros parata essent venabula, quibus conscendere ausi transfoderentur, & validis colubrinarum ictibus rostratas facilè perfringi demergi???ue posse appareret, nisi Perelia earum globos pernicioso adulationis officio incautus eximi iussisset. Eo modo Lusitanis ad vnum interfectis, Barbarussa ad oppugnandum oppidum tormenta conuertit. Praefectus vxoris & liberorum pactus incolumitatem, oppidum dedidit. Iouius libro trigesimoquarto Historiarum. Mavritivs Nassouiae Comes, summus, &c. Videfol. 1552. Literarum. Mentor Rhodius, Asiae maritimae praefectus, expeditionem cepit contra Hermiam Atarnensium tyrannum, qui ab Artoxerxe defecerat, & loca complura bene munita ac vrbes tenebat. Huic pollicitus se inducturum regem ad remittendam culpam, persuasit, vt secum veniret in colloquium. Ibi ex insidijs facto impetu, eum prehendit: potitus???ue ita eius anulo, scripsit literas ad vrbes, ta̅quam Hermias diceret sibi pacificatio [1898] nem initam esse cum Artoxerxe, intercedente Mentore: signatas???ue rapto anulo literas misit per quosdam, qui oppida & arces pro rege acciperent. Populi, quibus literae sunt redditae, fidem praestantes, & quòd à pace non abhorrerent, facilè arces & vrbes dediderunt. Diodorus libro decimosexto & Polyaenus. Hannibal M. Marcello interfecto ex insidijs, eius anulo potitus, plurimas vrbes fictis literis in suam redegisset potestatem, nisi à Romanis monitae fuissent. Fridericvs Montisferrati comes, Vrbini dux, cùm Verrucalae arcem contra Sigismundum Malatestam Ariminensem principem obsideret, fictas literas, ita vt omni exparte Sigismundi viderentur esse, noctu ad praesidij praefectum in arcem misit: monens se auxiliares copias mittere paratum, si ipsi opus esse videretur. Cùm autem ipse verum Sigismundi nuncium ac literas arbitratus, respondisset, accepturum: Fridericus militibus suis hostrli habitu ornatis, omni???; alia re necesfaria compositis, ea nocte missis, arcem in potestatem suam redegit. Fulgosus lib. 7. cap. 4. Dissimvlatione Irruptionis. Temenvs cum caeteris Heraclidis Rheium capere volens, misit Locros transfugas, qui Peloponnesijs nunciarent, Heraclidas in Naupacto clàm naues habere: & prae se ferre quidem nauigatione ad Rheium, verùm expeditioné eos in Isthmum suscepisse. Credentes id Peloponnesij, ad Isthmum copias traduxerunt. Temenus nullo negotio cum suis Rheium occupanit. Polyaen. lib. 1. Epaminondas, obsidens Mantineam, cùm Lacedaemonios in subsidium hosti venisse animaduerteret, ratus posse Lacedaemonem occupari, si clàm illò profectus esset: nocte crebros ignes fieri iussit, vt specie remanendi occulraret profectioné. Sed à transfuga proditus, subsecuto exercitu Lacedaemoniorum, ab itinere quidem quo Spartam petebat destitit: idem tamen consilium conuertit ad Mantinenses: aequè enim ignibus factis Lacedaemonios, quasi maneret, frustratus, per 40. millia passuum Mantineam reuertitur, eam???ue auxilio destitutam occupauit. Front. lib. 3. cap. 11. Iphicrates, ad vrbem accedens (fluuium enim ab regione per mediam vrbem labentem transire necessum erat) vesperi cum exercitu transijt, vt quod ex transitione multitudinis turbidum factum esset, noctu inscijs ciuibus dilueretur. Atque sic ignoratus, postero die nihil tale expectantes adortus est. Polyaenus lib. 3. Archidamvs noctu ex improuiso oppidum Carras adortus cepit, magnis summa celeritate per viam asperam & aquosam consectis itinerbius. Polyaenus lib. 1. Cleomenes Spartanus intra Laconiam ab Antigono compulsus, Megalopolim vrbem clariss. & Achaeorum simul atque Antigoni auxilijs munitam, diripere certus, quinque dierum cibaria secum ferre iussas copias versus Selasiam duxit, tanquam fines Argolicos incursurus. Inde descendit in agrum Megalopolitanum, coenatus???ue apud Rhaetion confestim perrexit per Helicona ad illam vrbem. A' qua cùm non longè abesset, praemisit Pantea cum duabus Lacedaemoniorum cohortibus ad occupandum murum inter duas turres, quam partem esse Megalopolitanis intelligebat desertissimam: cum caeteris copijs lento agmine secutus est. Vt Panteus non illum modò locum, sed & magnam illius muri partem offendit neglectam, cuius partim statim dissipauit, partim diruit: & vigiles, in quos incidit, omnes interfecit: maturauit Cleomenes irrumpere: ac priùs, quàm sentirent Megalopolitani, suit cum exercitu intra muros. Plutarchus in Cleomene. Iason, cùm in animo haberet, vrbem quandam Thessalicam aggredi, iussit prorsus ignaros oppugnationis ad habendum delectum, accipiendum???ue salarium armatos conuenire. Qui cùm omnes armati adessent, nuncij citato cursu superueniunt, & hostes in agros impressionem fecisse nunciant, tanto???; spacio abesse, quanto distaret ciuitas, quam oppugnare in stituerat. Milites ad pugnam parati, rogare, vt sine mora se aduersus hostes ducat. Iason ad vrbem copijs adductis, & irruptione facta, praeter omnium expectationem ea potitus est, nemine praesciente, neque ex victoribus neque ex victis. Polyaenus libro sexto. Antiochvs Seleuci filius, volens Damascum in suam potestatem redigere, quam Dinon Ptolemaei dux cum praesidio tenebat: praecepit exercitui atque vniuersae regioni, vt conuiuium Persicum summa celebritate obirent: mandauit???ue omnibus principibus, vt copiosum adferrent co̅uiuij apparatum. In quo celebrando cùm prorsus occuparetur Antiochus, cum omnibus suis: etiam Dinon audito celebritatis luxu, aliquantum de excubiarum diligentia remisit. Antiochus autem imperans, vt incoctum frumentum ad quatuor dies secum portarent, duxit exercitum per solitudinem, & vias obscuras ac praecipites, atque eximprouiso irruptione facta, cepit Damascum. Polyaen. lib. 4. Demetrivs, ex improuiso Sicyonem adoriri volens, secessit in Cenchreas, atque ibi plurimos dies in luxu atque luxuriae consumsit. Cùm verò iam omnem suspicionem deposuissent Sicyonij, mandauit, vt mercenarij milites cum Diodo̅ro sub noctem impressionem facerent apud eas portas, quae Pallenem versus spectabant: naualis autem exercitus in portu se ostenderet. Armatos ipse in ciuitatem adduxit. Sic omnibus locis irruptione facta, ciuitate potitus est. Ibidem. C. Dvillivs Coss. subinde exercendo milites remiges???ue, consecutus est, vt securis Carthaginensibus vsq; in id tempus innoxiae consuetudinis subitò admota classe murum occuparet. Frontin. lib. 3. cap. 2. Domitivs Caluinus cùm obsideret Liucam oppidum Ligurum, situ non tantùm & operibus, verùm etiam propugnatorum praestantia tutum, circuire muros frequenter omnibus copijs instituit, easdem???ue reducere in castra. Qua consuetudine inductis ita oppidanis, vt crederét exercitationis id gratia facere Romanum, & ob hoc nil ab eo conatu cauentibus, morem illum obambulandi in subitum direxit impetum: occupati???ue moenibus ita oppressit, vt seipsos dederent & oppidum. Frontin. lib. 3. cap. 2. Q. Metellvs Pius, cùm in Hispania aduersus Celtiberos bellum gerens, metropolim Contrebiam viribus expugnare non posset, aliam viam inuenit. Itinera namque magno impetu ingrediebatur, deinde alias atque alias regiones petebat: modò hos insidebat montes, paulò pòst alios, cùm???rim tam suis quàm hostibus ignota esset causa h???natae mutationis. Interrogatus quoque à quodam sibi amicissimo, Quid ita sparsum & incertum militiae genus sequeretur? Absiste (inquit) istud quaerere: nam si huius consilij mei interiorem tunicam consciam esse sensero, continuò eam cremari iubebo. Postquam verò & exercitum suum ignorantia & totam Celtiberiam errore implicauit, cùm aliò cursum direxisset, subitò ad Contrebiam reflexit, eam???ue inopinatam oppressit. Valerius Maximus libro septimo, capite quarto, & Frontin. lib. 1. cap. 1. M. Cato animaduertit in Hispania potiri se quodam oppido posse, si inopinantes inuaderet. Quatridui itaque iter biduo per confragosa & deserta emensus, nihil tale metuentes oppressit hostes. Militibus deinde suis causam tam facilis euentus requirentibus, dixit, Tum illos victoriam adeptos, cùm quatriduiiter biduo arripuissent. Frontin. lib. 3. c. 2. Constantinvs Magnus Maximianum tyrannum Massiliae obsidebat. Milites eius vrbem tanta fiducia inuaseru̅t, vt muros statim occupaturi fuerint, nisi parandis, quas admouerent, scalis coniecturam oculoru̅ altitudo moenium fefellisset. Multi tamen breuitate scalarum decepti, quod ad ascendendum supererat, extensis consequebantur corporibus, & succedentium humeris subleuati iam interualla pinnarum inuaserant, cùm Constantinus signum receptui dedit, ac paulisper inde recessit. Post noctem autem militibus ad vrbem repentè reductis, hostes re inopinata sic exterruit, vt se tueri posse diffisi, vrbem dediderint. Maximianus in potestatem Constantini adductus, iussu eius strangulatus, pares merito poenas inuenit. Sigonius lib. 2. Imp. occid. Stephanvs V. rex Hungariae, Bela patre mortuo, rupto foedere ann. 1276. bellum aduersus Othogarum Boemorum regem per incursiones in Morauiam renouauit. Qua de iniuria quum per caduceatoré egisset Othogarus, ac rogasset, vt prohiberet populationes à suis in Morauia fieri: responsum ab illo: Nondum se conductum ab Othogaro esse, vt curam tuendae Morauiae recipiendam putaret: sibi rem suam curae fore, vicissim suam curaret Boemus. Ergo Othogar???, rumore sparso de sua in Morauiam profectione, quasi inde Stephano occursurus, quocunque in loco euminueniret, subitò agmen in Austraim conuertit, terra???; & aqua Posonium, in ripa Danubij positum, in cuius arce bona gazae regiae pars à Bela reposita fuerat, deditione recepit. Dubrauius lib. 16. Solymannvs, Turcorum tyrannus, maxima clade à Persis affectus, arma in Mysiam, Bulgariam & Bosnam transferre cogitabat. Hungari sub rege Ludouico iuuene in omnem licentiam effusi, quasi vno praelio tota Turcarum virtus concidisset, securi agebant. Intereà cum Mariam Maximiliani Caesaris neptem, sponsam, Ludouicus adduci curat, nihil minùs quàm de hoste cogitans, Solymánus copias paulatim collitgit, ab omnibus excursionibus abstiner, expectans nuptiaru̅ témpus, Bellegrado potissimum imminens, quòd id quoque compertum haberet, arci praepositum esse adolescentem, Valentinum Turcam, quem Hungari in patris locum sub stituerant. Is per causam petendi stipendij Budam abijt, mansit???ue ibi vsque ad nuptias, quaestore tam diu illum frustrante, & ad extremum nihil adnumerante. Constat plerisque, centum tantummodò aureis pro stipendio adnumeratis Bellegradum retineri potuisse, ne in potestatem Turcae veniret. Sed cùm praefectus absque nummis regredi ad suos non auderet, & illi sine duce inter se diuersi ac discordes agerent, deditioné fecerunt. Ad hunc modum Bellegradum, alloru̅ quoq; regnorum [1899] praeter Hungariam propugnaculum, ad conslue̅tem Saui Danubij???ue situm, turpissimè est amissum, anno 1521. 21. Augusti. Dubrauius lib. 33. Cl. Gvisivs, rigente hyeme, educto exercitu, ea specie, quasi ad Fanum Quintini paulò antè à Philippo Caroli Caesaris filio captum, recuperandum tenderet: de improuiso conuersis itineribus, Caletum versus iter arripuit. Acceperat enim per exploratores, non satis firmo praesidio Caletum ab Anglis teneri. Quamobrem obseruata aestus maris reciprocatione, terra mari???ue oppugnationnem aggressus, oppidum munitissimum, & per ducentos annos ab Anglis possessum, cepit, anno MDLIIX. tertio Non. Ianuarij. Sabellici supplementum libro 29. Mortis Ducis. Obsidebat Bauarum rebellem Rodolfus Boëmiae r???x in oppido Horasditio, cùm repentè dysenteria correptus moritur. Ergo statim illius anulo literis obsignatis, data fide, Bauarus ad colloquium inuitabatur. Qui nullam fraudem suspectans, in tabernaculum regis venit, aulaeis ita obtentum, vt praeter lectuli, in quo Rex iacebat, modicam portionem nihil aliud videri potuerit. Ibi Henricvs Rosensis, qui Zuicouam arcem oppugnare iussus erat, interpretem se Regis tanquam adhuc viuentis assimulans, petit à Bauaro arcem Zuicouam: qua reddita, caetera pro voto Bauari conuentura pollicetur. Accipit conditionem Bauarus, & ita arcem restituit. Dubrauius libro 19. Contemtv Hostivm Imbecillitatis. Lycvs dux Lysimachi, cùm Aenetus Demetrij dux Ephesum custodiret, multis???ue piratis sinitimorum terram insestaret: archipiratam Andronem pecunijs corrupit, & Ephesum occupauit. Archipirata Lyci milites inermes, tunicis ac pailijs amictos, vinctos???ue quasi captiuos in vrbem induxit: cum???ue arci appropinquasset, iussit, vt ensibus vterentur, quos sub axilla ferebant, absconditos. Trucidatis ianitoribus & custodibus, qui arcem tenebant: signum ijs, qui cum Lyco erant, ostenditur. Qui per vim ingressi, Aenetum ceperunt, & Ephesum obtinuerunt, piratas???ue, persoluta eis mercede, ex vrbe confestim emiseru̅t, perfidiam eorum in prioribus amicis non tutam esse rati. Polyaenus lib. 5. Andreas Brachius Perusinus, turres inter Auersam vrbem ac Capuam positas astu occupauit, quo tempore aduersus Martinum quartum Pontificem, ac Sfortiam eius militarem ducem, ipse Ioannae Neapolitanae reginae auspicijs bellum gerebat. Audacem enim iuuenem femineo habitu ornauit, quem ad turres ipsas, veluti deuium & errantem iter facere iussit. Ab ijs, qui in turrium praesidio erant, captus, dum tanquam femina esset, non obseruatur, in turrem conscendit, ad se???ue sublatis scalis, ijs annuit, qui cum eo à Brachio missi, haud longè in insidijs rei exitum morabantur. Per eum igitur Brachius turribus potitus, excursione totam regionem infestam reddidit, magnam???ue inde praedam abegit. Fulgosus libro 7. capite 4. Morbi. Callicratidas Cyrenensis, ab eo qui arcem Magnesiae curtodiebat, petijt, vt quatuor ex suis aegrotantes reciperet. Quo permittente, singulos thoracibus indutos reclinauit, enses???ue desuper chlamyde tectos apposuit. Cùm, qui lectos quatuor portabant intra portas venissent, viginti simul iuuenes armati, custodibus trucidatis, arcem obtinuerunt. Polyaenus lib. 2. Tempore. Decimo anno belli Messenici, Emperani clari inter Spartanos hominis seruus pastor, cùm quotidie boues ad Nedam fluuium agerer, in Messenij cuiusdam vxoris amorem, quae eò etiam aquatum venire solebat, incidit: feminam???ue cùm donis corrupisset, ad stuprum quoque pellexit. Accidit fortè, vt marito eius nocturna vigilia cum praesidiarijs militibus esset obeunda: per effusissimos verò ea nocte imbres stationem deserere cogere̅tur. Cùm ergo domum redijsset, inopinatò, mulier occultato amatore percontatur virum. Quam obre̅ spe sua celeriùs domum veniret. Hîc ille: Tempestatis vi, respondit, non se magis, quàm socios omnes è praesidio pulsos. Pastor hoc audiens, euestigiò in castra Lacedaemoniorum effugit, docet???ue appositum illud esse ad Eran capiendam tempus. Ergo seruum itineris ducem secuti Spartani, via perdifficili per densissimas tenebras, nihil imbre remittente, ad arcem peruenêre, & Era capta, secundo bello Messenio finem imposuêre. Pausanias in Messenicis. C. Ivlivs Caesar Gallicum quoddam castellum oppugnabat: cum???ue Barbari longo tempore restitissent, imber procellosus ingruit, ita vt qui custo diendis tuendis???ue moenibus praerant, custodias & propugnacula relinquere̅t. Caesar suis mandat, vt se armis accingant, eos???ue confestim ad muros adduxit: ac defendentibus vacuos occupans, facilè superauit, & castellum excidit. Polyaenus lib. 8. Religione Vrbes Capere. Consule Tit. Superstitionis, qua tacti vrbes non defendunt, f. 3118. Clisthenes oppugnabat Cirrham. Oraculum habebaht Cirrhenses, inuictam vrbem fore tantisper, donec mare sanctam terram attingeret, quae procul à mari dissita erat, Cirrha sacram terram attingente, & ad mare porrecta. Clisthenes raculo percepto, tum vrbem, tum regionem Cirrhensem deo consecrauit, vt vniuersa sancta sacta, secundùm oraculum mare contingeret. Cùm id fecisset, superauit, terram???ue deo dedicauit. Polyaenus lib. 3. Gaos, qui Persarum classem duxerat in Cyprico bello, à rege Artaxerxe deficiens, ad bellum Persis inferendum non tam Lacedaemonios, quàm Aegyptiorum regem cohortabatur. Dolo aurem à quibusdam occisus, voti sui compos factus non est. Post mortem eius Tachos negotio eo suscepto, vrbem prope mare in loco quodam sublimi aedisicauit, quam Leucam nominauit, in qua templum fuit Apollini sacrum. Paulò pòst mortuo illo, Clazomenij & Cylliraei de vrbis eius possessione contendere. Et primò quidem bello dirimere litem eam conatae sunt: postea verò, quodam admonente, oraculum consuluerunt, Vtra ex ciuitatibus ijs Leucae deinceps dominari deberet. Quibus respondisse oraculum fertur: Hanc Leucae praeficiendam, quae prior in eo sacrificasset: sed ex suo cuique oppido proficiscendum esse simul oriente Sole. Die igitur ad id praescripto, Cumaei quidem victuros se credebant, eò quòd vrbs eorum propior esset. Clazomenii autem, quia longiùs à loco distabant, tali ad vincendum dolo vsi sunt: electis sorte quibusdam ex se colonis, oppidum prope Leucam extruxerunt, ex quo simul oriente Soie profecti, sacrificio suo Cumaeos anteuerterunt. Hoc dolo Leucae domini facti, nominis eius festum quotannis celebrandum instituerunt, nominantes id Praeuentum. Dio dorus lib. 15 Cneivs Pompeius Hierosolyma potitus, templum oppugnaebat munitissimum. Erigebant Romani aggerem, vt fossa com pleta templi murum machinis quaterent. Verùm Iudaei opus egregiè impediebant, & nisi patrius mos Iudaeis fuisset, perottium septimum quemque diem exigere, non potuissent absoluere aggerem: prohibere enim vim inferentes lex permittit, sed opus facientem hostem impedire non sinit. Quod vbi animaduerterunt Romani, sabbatis neque eminùs incesseba̅t telis Iudaeos, neque manus cum eis conserebant: tantùm erigebant aggerem & turres, machinas???ue admouebant, vt eis postridie aduersus Iudaeos vti possent. Sic tandem concussa turri maxima, machinis è Tyro aduectis, ea???ue collapsa, templum tertio mense captum est, die ieiunij, 179. Olympiade, C. Antonino, M. Tul. Cicerone Consulibus. Iosephus libro 14. cap. 8. Dion, Strabo. Vespasianvs Iudaeos Saturni die (quo eis nefas est quicquá seriae rei agere) adortus superauit. Front. lib. 2. cap. 1. Cambyses, Pelusium oppugnans, cùm Aegyptij fortiter resisterent, catapultis in hostes tela iacientes obiectis animalibus, quae Aegyptij tanquam deos colunt, occupauit. Polyaenus libro 7. Artemisia Cariae regina, cùm Latmum oppugnaret, armatas copias occultauit: ipsa verò cum eunuchis, mulieribus, tibicinibus ac tympanistis in lucum Matris deorum, qui septem stadijs ab vrbe distabat, sacra peragens, accessit. Latmijs autem aduenientibus, & pietatem eius contemplantibus admirantibus???ue, ij, qui latebant consurgentes, vrbem inuasecunt, obtinentes eam fistulis ac tympanis, quam armis no̅ poterant obtinere. Polyaenus lib. 7. Arcem Vordenstein Principes Brunsuicenses occuparant, Bremensi Archiepiscopo ademtam. Praeualuerat in eo oppido superstitio magna. Pastor quidam Otbertus, vanam sanctitatis speciem prae se ferens, putabatur sancta reddere quae cunque tangeret. Ingens hominum concursus fit: felicem se reputabat, quisquis Otberti audire murmura, aut contingere ma nus sineretur. Hanc superstitionem aluit arcis praefectus, quòd oblationis nomine multa congererent, qui accurrebant. Hac occasione captata ministri Archiepiscopi, specie peregrinoru̅, visendi hominis sancti gratia venientium, ab arcis custo dibus intromissi, arcem receperunt, & Otbertum ad stiuam redire compulerunt. Cranzius lib. 7. Metrop. cap. 49. Stvlta in diversvm locum abstractione Vrbes capere. Thebani cùm portum Sicyoniorum nulla vi redigere in potestatem suam possent: nauem ingentem armatis compleuerunt, exposita super merce, vt negotiatorum specie fallerent. Ab ea deinde parte murorum, quae longissimè remota erat, ap [1900] parere paucos disposuerunt: cum quibus è naue quidam egressi, inermes, simulata rixa, occurrerunt. Sicyonijs ad dirimendum id iurgium aduocatis, Thebanae naues & portum vacantem & vrbem occupauerunt. Frontinus lib. 3. cap. 2. De Mosthenes, cùm Pylus Laconum praesidio teneretur, nauigauit ad Acram. Lacones Pylo relicto, ad Acram contenderunt, sperantes se iam egredientes deprehensuros, cùm Demosthenes reuersus, Pylum inanem virorum obtinuit. Polyaenus lib. 3. Pericles Peloponnesioru̅ castellum oppugnaturus, in quod duo omnimò erant accessus, alterum fossa interclusit, alterum munire instituit. Castellani securiores ab altera parte facti, eam solam, quam munire videbant, custodire ceperunt. Pericles praeparatis pontibus, iniectis???ue super fossam, quâ no̅ cauebatur, subijt castellum. Front. lib. 3. cap. 9. Idem, Atheniensium dux, cùm oppugnaret quandam ciuitate̅, magno consensu desendentium tutam, nocte ab ea parte murorum quae mari adiacebat, classicum cani, clamorem???; attolli iussit. Hostes penetrari illac in oppidum rati, reliqueru̅t portas, per quas Pericles destitutas praesidio irrupit. Idem. Alcibiades, dux Atheniensium, Cyzicum oppugnandi causa nocte improuisus accessit, & ex diuersa parte moenium cornicines canere iussit. Sufficere propugnationi murorum poterant ad id latus, à quo solo se tentari putabant. Verùm cùm festinarent, quâ non obsidebantur, muros transcendit. Idem. Thrasybvlvs, dux Milesiorum, vt portum Sicyoniorum occuparet, à terra subide oppidanos tentauit: & illò quò lacessebantur conuersis hostibus, classe inexpectata portum cepit. Idem. Iphicrates, noctu locum quendam affectans, tubicines in diuersas partes dimissos, classicum iussit canere. Hostibus ad sonitum tubarum alijs aliò discurrentibus, ille paucis qui relicti fuerant interfectis, facilè loco potitus est. Polyaenus lib. 3. Philippvs, in obsidione euiusdam maritimae vrbis, binas naues procul à conspectu contabulauit, superstruxit???ue eis turres. Alijs deinde turribus adortus à terra, domibus propugnatores distrin xit, turritas naues à mari applicuit, & quâ non resistebatur, subijt muros. Front. lib. 3. cap. 9. Alexander Thebas cepit, maxima copiarum occultata parte, quibus Antipatrum ducem praefecit. Ipse apertè duxit ad loca munitiora. Thebani aduersus Alexandrum non instrenuè pugnabant. Antipater in medio praelio circumueniens moenia, qua maximè erant infirma, ciuitatem occupauit, signum???ue sustulit. Thebani in fugam sese coniecerunt. Polyaenus libro 4. Demetrivs noctu Corinthum proditam ingrediebatur, proditoribus portas ad Coryphen patefacientibus. Metuens autem, ne, qui era̅t in vrbe, ex insidijs irruptionem facerent, abstraxit eos, multas???ue copias portis ad Lechaeum adduxit. Quae cùm ingentem clamorem tollerent, Corinthij ad vociferationem vniuersi concurrebant. Interim proditores apertis portis ad Coryphen, hostes receperunt. Idem. Antiochvs aduersus Ephesios, Rhodijs, quos in auxilio habebat, praecepit, vt nocte portum magno strepitu inuaderent: ad quam partem omni multitudine cum tumultu decurrente, nudatis defensore reliquis partibus, ipse aggressus ex aduerso, ciuitatem cepit. Front. lib. 3. cap. 9. Amilcar in Libya vrbem capere nitebatur, ad quam duae viae difficiles & arduae ferebant. Eas Libyes impositis praesidijs custodiebant. Amilcar transfugam ad eos misit, qui diceret, hostes alteram viam esse munituros aggere, vt effet ad ingrediendum idonea: alteram obesepturos, ne ab hostibus per eam venientibus includerentur. Haec fieri hostes conspicati, & fidelem transfugam existimantes, ad eam viam quae muniebatur, concursum fecerunt, vt hostium conatum & opus impedirent. At ille noctu, praeparatis ad eam rem lignis, auersam viam ponte constrauit: per eum???ue copijs, adductis, dum hostes alteram summa cura tuerentur, vrbem cepit. Polyaenus lib. 5. Hannibal, cùm obsideret ciuitatem Himeram, castra sua capi de industria passus est, iussis recedere Poenis, tanquam praeualeret hostis. Quo euentu Himeraeis ita deceptis, vt gaudio impulsi relicta vrbe pro currerent ad Punicum vallum, Hannibal vacuam vrbem per eos, quos in insidijs ad hanc ipsam occasionem posuerat, cepit. Frontinus. Q. Fabivs Maximus Tarenti per proditionem recipiendi ratione inita, vt Hannibalem interea distineret, mandauit per literas militibus, qui Rhegij in praesidio erant, vt Brutiorum agrum depopularentur, & Calauniam obsiderent, summa???; vi oppugnarent. Erant octo millia hominum, perfugae magna ex parte, & eorum, qui deportati ex Sicilia à Marcello fuerant ignominiosa militia notati, ignauissimi: quorum iactura minimè luctuosa vel damnosa Reipublicae foret. Existimauit enim hanc obiectam sicut escam, à Tarento Annilem, id quod euenit, abstracturam. Quippe statim captans eam Annibal, mouit eò cum copijs. Et sexto die quàm obsidere Tarentum coeperat, noctu occupauit, hoc modo. Habebant Tarentini Brutiorum praesidium in vrbe, cuius praefectus perditè amabat indigenam puellam, erat???; puellae frater in Fabianis castris. Qui à sorore per literas factus certior de suo cum nobilissimo Brutiorum congressu, permissu Consulis ille pro perfuga in vrbem transijt, ibi???ue per sororem praefecto infinuatus, quum tempestiuo alloquio, tum sororis illecebris eò hominem perpulit, vt de vrbe Consuli tradenda nuncium in castra miserit. Fabius silentio noctis cum parte copiarum haud procul ab ea murorum parte, quam Brutij praesidio obtineba̅, quietus constitit: inde ab arce & à portu ex composito nocturnus est clamor sublatus, velut ea parte Romanus esset impetum facturus. Multitudine in eum tumultum auersa, Romanus miles scalis diuersa regione admotis, Brutiorum auxilio in vrbem transce̅dit. Hannibal audita Tarenti expugnatione, perculsus animo dixisse fertur: Habent & Romani suum Hannibalem. Amisimus Tarentum ea arte, qua cepimus. Sabel. lib. 4. Enn. 5. & Plutar. in Fabio, & Liuius lib. 7. Decad. 3. Totilas, Gothorum rex, Romam secumdò, obsidens, Isaurorum militum, qui ad Capenam portam excubabant, proditione, huiuscemodi dolum molitus est. Tiberim prima noctis vigilia naues duas longas immisit, his???ue viros acresimposuit, monitos, vtaduerso flumine nauigare̅t, & vbi quàm proximè muros venissent, quanta vi possent, clangorem buccinis ederent. Ipse interea hostem frustratus ad portam Capenam paratum exercitum duxit, atque alios in insidijs collocauit, ad eos, qui noctis tenebris tuti euaderent, capiendos, quos iussit interfici, Qui in nauibus erant, postquam muro appropinquarunt, tubis canere coeperunt. Cuius rei nouitate Romani attoniti, & metu periculi maioris exterriti, temerè custodijs relictis, omnes eò conuolauêre, eam muri partem ab hostibus inuadi arbitrati. Soli Isauri in sua statione mansêre, atque hostibus portas aperuê. Sabel. lib. 4. Ennead. 8. & Sigonius lib. 19. Imp. occid. ex Procopio. Pavlvs Exarchus ope Venetorum recipiendae Rauennae consilio capto, quasi à Venetis repulsus, aliquot contractis copijs Imolam accessit, & quasi eam vrbem premere oppugnatione vellet, ibi exercitum quàm maximum potuit comparauit: ac die cum Venetis composita, castris inde Rauennam versus mo tis, vrbem à terra repentè inuasit. Pridie verò Veneti cùm simulata in Orientem nauigatione euecti è portu essent, non dum orto Sole in anchoris constieterunt, atque eadem propè, qua Paulus, hora classe ad litus appulsa, nauales vrbi milites admouerunt. Dum ad muros pugnatur, Veneti porta, quae ad mare vergebat, effracta, vrbem intrarunt. Sigonius libro 2. Regni Italici. Kennethvs, Scotorum rex, Camelodunum, regiam Pictorum obsidebat. Picti extrema sibi instare scientes, pertinaciter repugnabant. Scotus DC. milites, in proxima sylua latentes, dum ipse manè vrbem aggreditur, auersa parte adoriri iussit. Et sic vrbe potitus est. H. Boëthius lib. 10. Henricvs Bauariae dux, Lothario Imperatore Innocentium II. Papam reducente, Beneuentum Rogerio Siciliae regis parens oppugnabat. Rogeriani milites ad triginta millia sese ex oppido effudêre, copiam???ue pugnae fecêre: neque Henricus praelium detrectauit. Signis collatis cùm Henricus Germanos in prima acie stantes, terga dare animaduerteret, reliquis imperat, vt traiecto amne collem, in quo situm est oppidum, occupent, vrbem???ue à porta Aurea adoriantur. Id vbi fieri vidêre Beneuentani, actum de victoria rati, statim è pugna se subdexêre, & fuga sibi praesidium parauêre. Quos Germani insequuti, vrbem simul cum eis effuso agmine introiêre Beneuentum receptum Innocentio est concessum. Henricus Campania in ditione̅ adducta, victore̅ inde in Apuliam exercitum introduxit. Sigonius lib. 11 Regni Italici. Necessaria In Diversum locum abstractione. Hadingvs, Danorum rex, Handuanum Hellespontiregem in Duna vrbe obsidens, diuersi generis aues, loci illius domicilijs assuetas, capi iussit, earum???ue pennis accensos ign??? fungos suffigi curauit. Illae propria nidorum hospitia repetentes, vrbem incendio compleuerunt. Cuius extinguendi gratia concurrentibus oppidanis, vacuas desensoribus portas reliquerunt. Itaque Handuanum cepit, ei???ue redemtionis nomine corpus suum auro rependendi potestatem fecit. Saxo libro 1. Fridlevvs, Danorum rex, dum Dufflinum Hyberniae oppidum. obsideret, murorum???ue firmitate expugnationis facultatem negari conspiceret: hirundinum alis inclusum fungis ignem affigi praecepit: quibus propria nidificatione receptis, subitò slammis tecta luxeru̅t. Oppidanis concurre̅tibus, maiorem???ue sopiendi ignis, quàm cauendi hostis curam praestantibus, Dufflino potitur. Saxo lib. 4. Georgivs Poggiebrachius, bellicis artibus clarus, ab Hussitis Boëmis dux creatus, occupandae Pragae consilium inijt. Coniurati incendium in parte vrbis admodum remota excitant, concurritur ad restinguendum ignem. Interea Georgius exaduersa parte cum copijs murosinuadit: proditores portas aperiunt: trucidantur passim resistentes. Mainardus gubernator regni in eo tumultu captus, in carcerem coniectus, ibi tandem obijt, siue taedio diutini carceris, siue hausto veneno. Ex illo tempore Praga in potestate Georgij fuit, quoad mortuo Ladislao rex creatus est. Aeneas Syluius capite 58. Historiae Boëmorum. Temeraria Evocatione Vrbes Occvpare. Ios Va Haim vrbem munitissimam Amorraeorum sic cepit. Noctu quinque millia ab occidente in insidijs collocat. Ipse manè à septentrione castra locat, in media valle. Haienses eruptione sacta, Israëlitas dedita opera fugientes persequuntur, apertis portis relictis. Qui in insidijs erant, vrbem intrant, & incendunt. Mox conuersi in Haienses, eos vtrinque conclusos ad internecionem ceciderunt. Iosua cap. 8. Israelitae, cùm duobus praelijs 40. millia suorum contra Beniamitas amisissent: cósulto Domino, insidias circa vrbem Gabaam posuêre. Inde explicata acie egressi, persequentibus eos sugam simulantes Beniamitis, vrbem praesidio destitutam, qui ex insidijs erant cepêre. Iudic. 21. Polydorvs, Lacedaemonijs aduersus Messenios viginti annos bellum gerentibus, simultatem erga Theopompum alterius familiae regem simulans, transfugam misit, qui Messenijs nunciaret, inimicitijs seditione Spartanos laborare. Messenijs rem obseruantibus, Theopompus castra mouit, & non procul inde copias occultauit. Haec videntes Messenij, Polydoro spreto confertim egredientes ex vrbe, praelium inierunt. Theopompus signum edentibus speculatoribus, ex infidijs circumducens, vrbem inanem ac vacuam cepit. Polyaenus libro 1. Solon, cùm de recuperanda Salamine auctor fuisset Atheniensibus, ad Coliadem templum nauigauit cum Pisistrato. Ibi cùm omnes feminas offendisset solennia sacra Cereri facientes, hominem fidum transfugae specie misit Salamina, qui moneret, si primarias Athenienses matronas redigere cuperent in potestatem suam, secum vt quàm ocyssimè nauigarent ad Coliada. Postquam pellecti Megarenses viros aliquot naui impositos miserunt, ac Solon eam aduertit ex insula aduehi: imperauit vt mulieres facescerent: adolescentes autem adhuc imberbes earum stolis, mitris, & calceis ornati, pugionibus???ue sub veste abditis muniti lusitarent, & saltarent in litore, dum hostis descendisset, & nauem ipsi haberent opportunam. Dum haec ad eum modum aguntur, Megarenses ea falsi specie, cùm propè applicuissent, effuderunt certatim se, velut feminas capturi. Ita nemo effugit, sed occubuerunt omnes & profecti Athenienses in insulam. illicò sunt ea potiti. Plutarchus in Solone. Chares dux Athenien sium, ciuitatem aggressurus litori appo sitam, post quaedam promontoria occultè habita classe, è nauibus velocissimam praeter hostilia praesidia ire iussit. Qua visa, cùm omnia nauigia, quae pro custodia portus agebantur, ad persequendam euolassent: Chares indesensum portum cum reliqua classe inuectus, etiam ciuitatem occupauit. Frontinus lib. 3. cap. 10. Cimon dux Atheniensium in Caria insidiatus cuidam ciuitati, religiosum incolis templum Dianae, lucum???; qui extra muros erat, noctu improuisus incendit: effusis???ue oppidanis ad opem aduersus ignes fere̅dam, vacuam defensoribus cepit vrbem. Front. lib. 3. cap. 2. Gylippvs vt prae occupatum ab Atheniensibus collem reciperet, ex multis triremibus implens viginti, crebras exercitationes obibat. Conscriptis supplementis, noctu eas in pelagus dimisit, imperans, vt oriente die adnauigarent. Cùm hostes adnauigantes cernerent, contrà soluerunt. Illis verò in fugam conuersis, summo studio Athenienses insequebantur. At Gylippus, reliquis nauibus impletis, soluebat. Interea temporis Atheniensibus in nauali certamine occupatis, pedites Gylippi instructa acie, deiectis Atheniensium custodibus, nullo negotio collem obtinuerunt. Polyaenus lib. 1. Chabrias Atheniensis. cùm adire portum Samiorum obstante nauali hostium praesidio non posset, paucas è suis nauibus praeter portum missas, iussit transire: arbitratus eos, qui in statione erant, prosecuturos. His???ue per hoc consilium euocatis, nullo obstante, portu̅ cum reliqua adeptus est classe. Frontinus. lib. 1. cap. 4. Diognetvs Atheniensis ciuitatem quandam capere volens, clàm sub noctem expositis militibus, insidijs???ue collocatis, interdiu palàm ipse naues adpulit. Ciues vndique proruentes, ex vrbe ad naues decurrebant. Qui in insidijs latebant, invrbem impetum faciunt, eam???ue sine labore occupant. Diognetus adnauigans, & appellons, expositis his, qui in nauibus erant, eos qui ad defendendum excurrerant domuit. Polyaenus lib. 5. Nicias, Atheniensium praetor in Sicilia, classe Syracusas inuasurus, misit perfugae specie certum hominem ex Catana, qui nunciaret Syracusanis, si capere vacua militibus castra, atque Atheniensium arma vellent, vt stata die Catartar cum omnibus copijs adessent: & quia agerent ferè Athenienses in oppido, statuisse Syracusanorum amicos, vbi aduentum eorum intellexissent, simul portus occupare, & classem incendere. Mutos iam conspirasse, atque illorum operiri acceam. Id vnum ille in Sicilia rectè gessit: quippe vires omnes elicuit hostium, desolata???ue penè viris vrbe, soluit ex Catana, potitus???ue est portubus, & locum cepit castris. Plutarchus in Nicia. Frontinus libro 3. capite 6. hoc astu occupatas ab Alcibiade Syracusas scribit, memoria lapsus. Romvlvs ab vrbe Fidenatum, circiter decem stadijs, castra fixit. Per noctem è vallo copias eduxit, dimidijs???ue manipulis ad frontem explicatis, reliquos rectis ordinibus collocauit, & ducibus seorsim praecepit, quid fieri vellet. Ipse paucos expeditos, bipennibus armatos ducens, ad moenia accessit, reliquis copijs in propinquo insidias agere iussis. Aurora iam sublucente, portas bipennibus effringere iussit. Fidenatibus improuisa audacia parturbatis, portas???ue aperientibus, & in hostes irruentibus nullo ordine, Romani paulatim retro cesserunt. Fidenates eos, qui in fronte consistebant videntes, posteriores non conspicati, contemtis ijs, qui videbantur, vehementer vrgebant, eos se facilè vincere posse existimantes. Cùm longiùs processissent, duces rectos manipulos post eos, qui in fronte stabant collocarunt, eósque vnà sedere iusserunt, ne ab hostibus conspicerentùr. His factis, qui in fronte erant tergiuersantes, circumibant manipulos in profundum explicatos, & persequentibus ex ad uerso obuiam veniebant. Qui autem latebant consurgentes, cum vociferatione & tumultu in hostes inuadunt, persequendo defatigatos, cum???ue his manus conserunt: & qui fugere videbantur, Fidenates in fugam conuersos occidunt, eorúmque vrbe potiuntur. Polyaenus libro octauo, & Frontinus libro secundo, capite quinto. L. Cornelivs Consul compluta Sardinae cepit oppida, dum fortissimas partes copiarum noctu exponit, quibus praecipiebat vt delitescerent, operirentur???ue tempus, quo ipse appelleret: Occurrentibus deinde aduentanti hostibus, & ab ipso per simulationem fugae longiùs ad persequendum auocatis, illi in relictas ab eis vrbes impetum facerent. Frontinus libro tertio, capite nono. P. Scipio, Hannibale in Africam reuerso, cùm plura oppida, firmis praesi dijs obtinerentur, subinde aliquam manum submittebat ad infestanda ea, nouissimè etiam tanquam direpturus ciuitates aderat: deinde simulato metu refugiebat. Hannibal ratus veram esse eius trepidationem, deductis vndique praesidijs, tanquam de summa rerum dimicaturus, insequi cepit. Ita consecutus Scipio quod petierat, nudatas propugnatoribus vrbes, per Masinissam &Numidas cepit, Frontinus libro tertio, capite sexto. L. Scipio, in Sardinia cuiusdam ciuitatis per tumultum relicta oppugnatione, quam instruxerat, speciem fugientis finxit: insecutis???ue temerè oppidanis, per eos, quos in proximo occultauerat, oppidum inuasit. Frontinus libro tertio, capite decimo. M. Cato in conspectu Lacetanorum, quos obsidebat, reliquis suorum submotis, Suessanos quosdam ex auxiliaribus, maximè imbelles, aggredi moesnia iussit. Hos cùm facta eruptione Lacetani facilè auertissent, & fugientes auidè insequuti essent, illis, quas occultauerat, cohortibus oppidum cepit. Frontinus lib. 3. cap. 10. Timore Hostibvs iniecto Vrbes occupare. Meta scilicet Cvnicvlorvm. Philippvs Demetrij filius, Rhodiorum vrbem in Piraea parnassum oppugnabat. Muros insigni firmitudine praeditos statuit suffodere. Cùm autem inter sodiendum solidissima p???tra se offerret, & fossorijs instrumentis nequaquam cederet: Philippus interdiu ad fossionem iussit descendere. Eos verò, qui opus faciebant, etiam tegumentis extensis occultabat, vt putaretur velle eos occultare. Haec autem omnia manifestò hostes intuebantur, vt nullo modo eos clàm esse possent. Noctu verò imperauit, vt milites à stadijs octo seu decem ex prosundo quodam specu puluerem adferrent, & pro fauce fossionum conijcerent. Multo autem puluere aceruatim excitato interdiu, qui muros defensabant, idipsum conspicati, ciuitatem infernè soffossam esse crediderunt. Is metus eos impulit, vt vrbem Philippo dederent. Postea verò cognito dolo, multis lacrymis suam amentiam deplorauerwnt. Polyaenus libro 4. Frontinus libro 3. capite 8. Triasssum Castel lum haben. Anno Christi 1285. Aegyptii Marmem vrbem Phoenicum, defendentibus Hospitalarijs, obsederunt, oppugnarunt???ue. Armis, aperta???ue vicapere non poterant: cuniculis suffo dêre tam vastis specubus, vt tota vrbs pensilis esset, ruitura???; mox videretur. Cuius rei ignari, clausi muris se tutabantur. Holtis vltrò exciuit: ac fide data oppidanorum aliquem prodire, & rem ad suos deferre iussit. Cognito certo periculo, vrbem dediderunt, pacti, vtemigrarent. Aemilius lib. 8. Carolvs I. Neapolitanorum rex, astutè Matronium arcem munitissimam Pisanis ademit, ac Florentino populo tradidit. Namn cùm impeditissimis paludibus circum septa adiri no̅ posset: finxit, se per cuniculos, quos effo dere coeperat, ad arcis muros penetrare velle. Et vt rei fidem faceret, à locis, quae effodiebat, rudera tanquam diruti muri aliundeilluc aduecta, vt deductae ex cuniculis materiae speciem praeberent, in tumulo, vt spectari à longè possent, collocabat. Ea re, qui in arcis prae vt spectari à longè possent, collocabat. Ea re, qui in arcis praefidio erant rudes homines, ignorantes, quòd paludibus ad arcem appropinquare Carolus prohiberetur, ceu iam eò penetrasset, attoniti, quibus voluit Carolus conditionibus, deditionem fecerunt. Fulg. lib. 7. cap. 4. Riciv simpiger dux, cùm in agro Sorano, vico???; Albo arcem natura & manu munitam obsedisset: magnam vim lapidum sub ipsius rupem nostu à militibus comporta̅dam curauit. Interdiu interstrepi festinari???; iussit, aequè ac magna manus esfodiendo cuniculo occupata esset. Idem inseque̅te etiam nocte faciendum curauit. Vbi verò dies alter illuxit, magnis sublatis, clamoribus, omnem lapidum vim praecipitari per rupem imperauit: & sic, incussa Formidine aduesarijs, arcem occupauit. Pontanus lib. 1. cap. 10. de Bellica fortitudine. Incendii. Rvstici Septentrionales in arcibus praefectorum crudelium expugnandis, destituti machinis, hoc vtuntur compendio. Fasces virentes pice illitas, betulino cortice intermixto, in struem altam turris instar congerunt, quam Veltam vocant, centum virorum viribus promouendam, sua densitate tormenta omnia sustinétem. Eam vento opportuno ingruente accendunt, & arcibus admouent. Flammarum itaque globi in arcem delati, ad deditionem hostes cogunt, vel certè misera morte interimunt. Olaus lib. 7. cap. 18. Desperati Avxilii. Christiani, obsessa Ptolemaide, tabellariam columbam à Sultano obsessis missam, spe auxiliorum, interceperunt: & alias literas, quae vrbem dedere iuberent, effinxerunt, columba???ue dimiserunt. Mox ciuitas Christianis tradita est. Sabellcus lib. 6. cap. 6. S. Desi derij oppidum munitissimum Sanserrius Gallus, cùm grauissimam oppugnationem diu pertulisset: Ferdinando Gonzagae Caroli Caesaris polemarcho dedidit, falsis deceptus literis Claudij Guisij, quas Granuellius confecerat, & exemto cerae sigillo ex veteribus Guisij literis, vsqueadeò arguta falsarij manu exarârat, vt pro veris agno scerentur. His siquidem literis guisius Sanserrio respondere fingebatur, tan quam intempestiuè ferri sibi opem postulanti, regem graui de causa alienum esse à cogitatione ferendae opis: ne sese, & liberos fortunas???ue omnes regni in vnius pugnae non necessarium discrimen adduceret. Proinde ipsum si vrgeretur acriùs, non indecorè facturum, si sese atque praesidium honesta pactione conseruandum exstimaret. Quibus literis à Gallo lixa praesenti pecunia corrupto in oppidum delatis, qui eas calceo insutas ad simulandam periculi dilige̅tiam afferebat, & in corona à Sanserrio perlectis, nemo militum fuit, qui à deditione dissentiret. Sabel. supplem. lib. 27. ex Iouio. Alfonsvs Vastius Caroli V. nomine Moteuicu̅ vrbem Gallorum subalpinam frustra oppugnans, dolo cepit. Implorabat opem Carolus Drosius prefectus per literas à Buterio, qui summum rei Gallicae imperium apud vrbem Taurinum obtinebat. Quibus interceptis, Vastius literas à Buterio, qui summum rei Gallicae imperium apud vrbem Taurinum obsinebat. Quibus interceptis, Vastius literas Buterij nomine, Gal lica conscriptas lingua effingit, quibus gemmae eiusdem sigillum apponit, exemtum ex veteribus literis: vt sibi co̅suleret, neque opem expectaret, quoniam rex Belgico bello occupatus, supplementa cohortium in Italiam submittenda non putaret. Has literas Vastius resignatas, tanquam ab se interceptas, Drosio mittit, hortatur???ue vt pertinaciae finem faciat, se enim deditionem extemplò facienti ea omnia integra fide, quae honesta conditione tribui possent, concessurum. Drosius Buterij signum agnoscens, multum???; in Vastij hostis clementi ingenio reponens, deditionem fecit. Sabell. supplem. libro vigesimoseptimo. Iniquae conditionis. Ferdinandvs II. Aragonius, in regnum Neapolitanum, quo ab Carolo IIX. Galliae rege erat pulsus, receptus: supra cladem fusi caesi???ue ad Sylarim amnem exercitus, ingenti suspensus cura magnoperè timebat, ne eius acceptae cladis fama, victoris???ue simul exercitus aduentus, Gallis in Citadella arce Neapolitana obsessis, & iam de deditione verba facientibus, animos ad deret. Ob id omnem adeò vrgentis metus dissimulationem compositus, quod maturè facto opus erat, Mompenserio arcis praefecto earum rerum penitùs ignaro denunciauit, si intra praesentis diei spacium, in eas, quas obtulisset, conditiones de dedendis arcibus ex aequo pacisceretur, se cuncta, quae obsignatis tabulis promitteret, regia fide praestiturum. Porrò si ad extrahendum tempus impudenter eludendo fallacibus colloquijs vteretur, nullam Gallos postea impetrandae veniae facultatem habituros. Obsidibus datis, statuitur colloquio locus in Argonia trireme. Erant suspensi omnium animi expectatione tantae rei: ipse???ue ante alios Ferdinandus maximis incertae mentis fluctibus agitabatur, vt qui nec rem maximae spei, festinatione sua impedire ac conturbare vellet, nec vllam moram animus inquies omninò pateretur: quum Gallica castra non procul abesse putaret, eorum???ue fremitum auribus propè percipere videretur. Morae impatiens, Franciscum Capuanum astuto ingenio iuuenem scaphae impositum ad suos duces mittit, vt regio nomine Prosperum Columnam ac caeteros coarguat, quòd se inanibus verbis ac ambagibus distineri, ac longiùs abduci paterentur: simul???ue imperet, nisi Galli intra horae spacium de dededitione pepigerint, tabulis???ue subscripserint, vtieos confestim abire iubeant, ijs???ue omni spe vel colloquij, vel pacis in posterum sublata, perpetuò cuncta hostilia, & quàm maximè saeua denuncient. Quibus auditis Galli fortunae suae prorsus ignari, quum quisque de propria salute sollicitus calamitosum diuturnae obsidionis exitum demisso animo formidaret, in has conditiones de dedendis arcibus pepigerunt: vt intra certum diem, arces omninò dederent: ipsi???ue per id tempus quotidianis cibarijs impenso precio iuuarentur. Interea datis decem obsidibus, quos Ferdinandus deligeret, terra ac mari manerent induciae, ne vllum omninò telum vtrinque mit teretur. Iouis lib. 3. Histor. Vvlnervm. Belisarivs Iustiniani dux Siciliam subigebat. Panormus, quòd muntione, praesidio???ue valido teneretur, difficiliorem habuit expugnationem: ad extremum tamen & ipsa egregio ducis consilio venit in ditionem. Nam classe intra portum inuecta, & muro à parte maris, qui propugnatoribus erat vacuus, oppugnato, cùm, iactis anchoris, naues firmasset, sagittarios ad malorum fastigium sustulit, qui altitudien sua vrbis propugnacula superabant. vnde ex alto hostes sagittis vndique icti, atq; languidiores & timidiores desperationetuendae vrbis effecti, vrbem, nulla mora interposita, dedideru̅t. Ita insula breui in potestatem Iustiniani concessit. Sigonius libro 17. Imp. occid. Damni, Laesionis Svorvm. Carolvs Magnus Budam veterem, quam Sicambriam priùs appellabant, vbi erat aula Chabae regis Hungarotum, oppugnans à Danubio nauibus, ab altera parte aciem instruxit ex Hungaris iam captis. Cùm autem oppidani in suos vererentur tela mittere: Franci propiùs ad muros accedentes, & conscendentes vrbem cepêre. Chabas in vincula coniectus, sibi mortem consciuit. Regino libro secundo, bonfinius libro nono Decadis primae. CASTRIS HOSTEM EXVERE. Theron cum Chalcedonensibus pugnabat. Hostibus autem terga vertentibus, Siculi irruentes in caltra, quasi direpturi tabernacula superuenie̅tibus Iberis interfecti sunt. Theron cùm magnam stragem videret, misit qui circumirent, praecipiens vt à tergo ignem in tabernacula conijcerent. Magna verò oriente flamma, hostes no̅ habentes tabernacula, ad naues confugerunt. Quos Siculi persecuti, plurimos ad ipsas naues morti dederunt. Polyaenus lib. 1. Diephontes co̅stituit cum Doriensibus, vt Argiuos prouocarent ad pugnam. Ipse verò conscensis nauibus, ad collem quendam appulit, in quo speculator co̅stitutus nunciabat: Dorienses praedam agunt. Argiui relictis castris, aduersus eos egrediuntur. Diephontes cum socijs è nauibus excurrentes, castra vacua & inania capiunt: Argiui parentibus, liberis & coniugibus captis, vt illos & regionem seruarent, vrbes Doriensibus tradiderunt. Polyaenus lib. 2. Dictator tertiùm Camillvs dictus, nunciato legiones cu̅ tribunis militu̅ à Latinis & Volscis obsideri, delectum est: ac longo flexu Martium montem exercitu circumducto, castra à tergo hostium clàm est metatus. Multis in de accensis ignibus, significauit aduentum suum. Ea re confirmati, qui obsidebantur, inuadere hostem & manus conferre adoriuntur. Latini & Volsci recipiunt se intra vallum, eum multa materia sepiunt, castra???ue vndique muniunt ancipiti ab hostibus trepidatione: certi alteras copias ad domos expectare, simul???ue auxilia respicientes Hetruscorum. Hoc Camillus animaduerso: veritus, ne quod ipse fecerat, qui hostes cinxerat, in se verteret, [1903] praeripere maturat occasionem. Erat sepes, qua se munierant, lignea, & vis magna venti deferebatur à montibus simul atq; dilucesceret. Igitur multo ligno parato, copias summo manè eductas distribuit, vt alij in hostem missilia iacularentur, & magnum clamorem ex altera parte tollerent: alios, qui flammam iniecturi erant, qua potissimùm incumbere in vallum ho stium solebat ventus, duce̅s, horam operiebatur. Vbi iam commissa pugna Sol exortus est, & increbuit ventus: signo aggrediendi dato, grandinem telorum ignitorum ingessit vallo. Flamma vt materiam contextam, & vallum illicò amplexa, ligneum in proxima se vndique dissipauit: Latini qui nihil haberent ad manum, quo arcerent, restinguerent???; incendium, cùm tota castra iam depasceretur ignis, angusto conglobati loco, in armatos & in structos pro vallo hostes compulsi sunt effundere se. Pauci horum euasêre. Qui in castris restirerunt, flamma omnes absumti, dum igni restincto praedam Romani diripuerunt. Plut. in Camillo. Tarqvinivs Romanorum rex, bello Sabino priusqua̅ cum hoste confligeret, arte aliqua opus esse ratus, vt hostem, quo numero militum erat inferior, ingenio superaret, ad terrorem illi incutiendum, ingentem vim lignorum incensam, secundo fluuio, paulò ante lucem in scaphis & ratibus ad hunc vsum quaesitis, dimisit. Quae sublicis eius pontis impactae, quem Sabini à tergo habebant, vt commeatum ex pacato acciperent, confestim superimpositas phalangas corripuit. Miraculo fuit primò antelucana illa flamma Sabinis. Mox vbi pontem deflagrare animaduerterunt, multi ex proximis castris ad restinguen dum ignem temerè decurrunt. Inuasit illicò Romanus structa acie hostium vallum haud vno loco, vt qui in aduersa erant castrorum parte, subita oppugnatione occupati, lateri, quod erat in flumen obuersum, quod???ue magna fuit ex parte militibus nudatum, ob co̅cursum ad amnem factum, opitulari nequirent. Modico igitur negotio Tarquinius castris est potitus, caedes & consternatio ingens secuta, multi metu in flumen temerè ruentes, aquarum impetu superati perierunt. Sabel. lib. 4. Enn.2. Saepè in quibus locis hostes castrametati fuerant, inibi Romani exercitus, eadem castra operibus septa habuêre, tunc praecipuè, quum hostium vestigijs inhaerendo, illos haud facilè assequi poterant. Quod ne fieret, salubri consilio prouisum fuit, vt abituri Milites vetera tabernacula & munitiones incendant, ne quando illa hostium receptus forent. Alexand. libro 1. capite 12. Publ. Scipio Africanus, cùm aduersus eum in Africa Asdrubal & Syphax ingentes exercitus duxissent, sub praetextu tractandae pacis, saepiùs ad Syphacis castra oratores mittendo, pro seruis tribunos cum eis delegebat, vt Syphacis castra atque eorum formam diligentiùs specularentur. Quae posteaquam vt erant satis intellexit, Vticam se proficisci simulans, nocte clàm in insidijs aliquot cohortibus inter duo castra positis, curauit, vt ignis in Syphacis castris clàm inijceretur. In quibus, quoniam tabernacula stramentis, frondibus atq; cannis confecta erant, quae nimijs caloribus in ea regione facilè aruerant, paruo temporis spacio, incendium castra penè tota peruasit. Barbari autem cùm arbitrarentur non dolo, sed fortè excitatum esse incendium, inordinatim inermes???ue ad extinguendum ignem concurrebant. Quo tempore adortus eos Scipio, in tanta perturbatione facílè deleuit. Ex alijs quoque castris, Afri, qui conspecto igne audito???ue clamore ad opem ferendam armati inermès???ue aduolabant, cùm in eos inciderent, quos inter vtraque castra Scipio in insidijs posuerat, aut occidebantur, aut capiebantur. Et hoc astu duos Scipio praepotentes exercitus nocturno incendio deleuit. Fulgo. lib. 7. cap. 4. & Sabel. lib. 6. cap. 6. ex Plut. Scipione. L. Metellvs in Hispania citeriore, in castra hostium in humili loco posita, fluuium ex superiore parte immisit: & subita inundatione turbatos, per dispositos in hoc ipsum in si diatores cecîdit. Front. lib. 3. cap. 7. Fvlvivs Imp. Cimbrico bello collatis cum hoste castris, equites suos iussit succedere ad munitiones eorum, lacessitis???; Bar baris, simulata fuga regredi. Hoc cùm per aliquot dies fecisset, auidè insequentibus Cimbris, animaduertit castra eorum solita nudari. Itaque per partem exercitus custo dita consuetudine, ipse cum expeditis post castra hostium consedit occultus, effusis???ue eis ex more repentè adortus, & desertum proruit, & vallum ac castra cepit. Front. lib. 2. cap. 5. C. Ivl. Caesar nullum vnquam hostem fudit, quem non castri??? quoq; exueret: ita nullum spaciu̅ perterritis dabat. Suetonius. Est Danorum regio cauernosa, mare???ue interfluit, obicibus tamen arcetur. Hos cùm Cimbri reiecêre, ad miserê???ue vndique aquam, castra Germanorum aquis operta sunt, & Germani vndis obruti, vt ne vnus quidem, qui cladem nunciaret, euaserit. Auent. lib. 4. Annal. Boiorum. Scoti atque Picti cum Saxonum duce Hengisto decertare parati, cùm ille in castris se contineret, colles castris proximos occupant, ingentem vim fasciculorum cythisi ijs in locis abundantis incensorum, secundo vénto è monte in hostium castra demittunt. Facularum mulcitudo sub conticinium è coelo in castra delapsa, Hengistianos ingenti terrore percussit. Auxit terrorem, virgularum ac stramentorum, quae super solum quiescendi gratia milites sibi substrauerant, ab igne serpente incendium. Itaque rem potiùs pugnae committendam rati, si hostiles adessent copiae, quàm miserè à flamma perire, ruptè aggeribus, in proximum campu̅ armati prosiliunt. Hengistus & ipse, quum plura ad suos in castris continendos frustra attentasset, communi vrgente periculo, valida septus Saxonum manu, in proximum tumulum abiens, signum dedit militibus, se ad signa recipiendi. Scoti & Picti in planitiem descendunt noctu, hostium castra adorituri. At vbi Hengisti copias ritè instructas comperêre, diem expectauêre. Commisso praelio, cruenta victoria potiti sunt Saxones. H. Boëthius lib. 8. Andreae Hungariae regis castra à Soldano Aegyptio Nili aquis deleta. Aemilius. Florentini per Auseris fluminis effusionem, quod prope vrbis Lucae moenia alluit, posse ad deditionem impelli Lvcenses arbitrati, aggerem, quâ amnis cursu secundo ferebatur, in altitudinem ingentem extruxêre, fossam???ue pari ferè altitudine, in quam deriuatum amnem auerterent, perduxêre. At Lucenses aduerso huic aggere extructo, ac per noctem eruptione facta, aggerem interscidêre. Ita amnis aggere interrupto vim aquarum ingentem in subiectos campos, quâ Florentini castra habebant, effudit, & Florentinos à ciuitate auertit. Brutus lib. 1. Historiae Florentinae. COMMEATV HOSTEM LAEDERE. Commeatui hostium dupliciter ebesse possumus, velquoad Quantitatem, vt nullum habeant, aut vt citò absumant: velquoad Qualitatem, vt corrumpantur alimenta, tumper se, tum veneficio. Consule locum Hostium robur debilitare fame, siti, fol. 1840. Corrvmpendo. In Genere. Celtae expeditionem aduersus Autariatas susceperunt. Cùm diu bellum duceretur, Celtae cibaeria & vinum herbis venenosis infecerunt: & ipsi noctu, relictis castris, abierunt. Autariatae credentes eos metu profugisse, castra inuadunt, & vino cibarijs???ue largiter fruuntur, statim???; immoderato ventris profluuio corripiuntur. Celtae superuenientes prostratos occiderunt. Polyaenus. In Specie. Videlicet Patbulum, Cibum, Commeatum. Affecturus Samson Philistaeos, quos infensè oderat, clade subita & inopinata, & quae vniuersam gentem attingeret, esset???; interim omnis alieni auxilij expers: rem commentus est specie ridiculam, sed euentu hosti calamitosam. Multas enim numero venatus vulpes, in Philistaeorum agros maturesce̅tibus iam segetibus immisit, igni ad caudam appenso. Quarum ancipiti fuga adeò flamma diffusa est, vt vniuersa hostium regio vno tempore cum segetibus deflagrarit. Sabel. lib. 10. cap. 6. Phalaris tyrannus in eo bello, quo Sicanos Agrigentini oppugnaba̅t, cùm eos excindere nulla ratione posset, multo frumento comportato, finem belli fecit: ad haec frumentu̅, quod in castris habebat, eis reliquit ea conditione, vt eius loco reciperet, quod pòst meteretur. Gratis animi receperunt Sicani. Phalaris effecit, vt qui frumento praeerant, pecunijs corrupti, tecta aedificiorum dissiparent, quò faciliùs frume̅tum computresceret. Quod verò metebatur, ipse ex pacto accepit. Itaque quum omnem à regione fructum dedissent Phalaridi, eum verò, qui in vrbe tenebatur, corruptum inuenirent, necessitate compulsi, ob frume̅ti inopiam ei se dediderunt. Polyaenus lib. 5. & Frontinus lib. 3. cap. 4. Cnopvs ex Codridarum genere oriundus, cum ijs qui Erythram incolebant, cùm Ionica colonia in Asiam deduceretur, bellum gerebat. Deus oraculo prodiderat, vt ducem itineris à Thessalis sumeret sacerdote̅ Hecates. Missa ad Thessalos legatione, sententiam oraculi eis indicauit. Illi sacerdotem ei deae miserunt Chrysamen. Ea cùm pharmacorum magnam peritiam haberet, taurum de grege sumsit maximum, & pulcerrimum, eius???ue cornua inaurauit, & corpus ornauit seritis auro???ue intertextis purpuris, atque cum pabulo furiosum pharmacum miscens, comedendum ei proposuit. Pharmacum hoc cùm ipsum taurum in furorem adegit, tum [1904] omnes qui eius carne vescerentur, in rabiem poterat conuertere. Hostes eregionè castra locabant. Illa in conspectu & oculis hostium extructa ara, omnibus???ue rebus quae ad sacrificium pertinerent paratis, taurum iussit adducere. Ille propter pharmacum furens, & oestro percitus, exilijt, magnis???ue mugitibus editis, fugit. Hostes videntes inauratis cornibus, & coronatum, ab hostium sacrificijs in sua castra ferri, quasi bonum signum ac faustum omen suscipiebant: comprehensum???ue dijs immolabant, ac de mortuo quilibet partern arripuit, vt numinis & diuini sacrificij participes fierent. Continuo???; vniuersus eorum exercitus furore & amentia corripiebatur. Omnes exiliebant, discurrebant, saltaba̅t, custodias relinquebant. Chrysame haec conspicata, Cnopum summa celeritate iubet exercitum expedire, & contra hostes ducere, qui defendendi facultatem non haberent. Ita Cnopus omnibus interfectis, Erythrensium vrbe magna florentissima???ue potitus est. Polyaenus lib. 8. Hannibal, cùm sciret sua & Romanorum castra in eis locis esse, quae lignis deficieba̅tur, ex industria regione deserta plurimos armentorum greges inter vallum reliquit. Qua velut praeda Romani potiti, in summis lignationis angustijs, insalubribus se cibis onerarunt. Hannibal reducto nocte exercitu, securos eos & in semicruda graues carne, maiorem in modum vexauit. Frontinus lib. 2. cap. 5. Ioannes Hierosolymorum, item Andreas Hungariae reges, cum permultis alijs Germanis atq; Gallis principibus in Aegyptum profecti, Cayrum vrbem obsederant. Melchechelchemel Sultanus, timorem simulans, eousque rem traxit, donec adauctus amnis Nilus, totam regionem inun dauit. Christianus exercitus corruptis commeatibus, atque omni pabulationis materia, pacem, quam Sultanus voluit, accepit. Fulg. lib. 7. cap. 4. Bonfinius & Aemilius. Potum. Amphictyones in oppugnatione Cirrhae abstrusum aquaeductum inuenerunt copioso latice è Plisto amne fluentem, & de consilio Eurylochi magnam ellebori multitudine̅ ab Anticyra collectam aquae permiscueru̅t. Cirrhenses aquam bibentes, ventris profluuio enecti iacebant. Amphictyones, sine labore prostratis hostibus, vrbem ceperunt. Polyaenus lib. 4. Suidas Solonis inuentum hoc fuisse scribit. Clisthenes Sicyonius ductum aquarum in oppidum Criseorum ferentem rupit. Mox affectis siti restituit aquam elleboro corruptam, & dysenteria laborantes sibi subiecit. Frontinus lib. 3. cap. 7. Hamilcar Carthaginensis (alij Maharbali tribuunt: Frontinus verò libro 2. ipsi Hannibali) non ignorans Libycorum in vino luxuriem, multa vini vasa mandragora corrupit: ijs???; depositis in suburbijs, cùm illi accederent, in vrbem redijt, quasi vim adhibentibus resistere cum suis copijs non posset. Illi gaudio elati, quòd Carthaginenses intra moenia conclusissent: inuentis vasis, largissimè se vino ingurgitanu̅t, statim???, in somnum grauissimum incideru̅t. Polyaenus lib. 5. & Caelius libro 17. capite 24. Scribit Strabo libro duodecimo Heptacometas gentes feroces super arboribus ac turribus habitare, ex carne ferina & arborum fructibus viuentes. Ex arboribus desilientes, peregrinos adoriuntur iter agentes. Tam???ue potentes fuerunt, vt tres Pompeij cohortes armis & dolis obtruncarent, dum mon tana pertransire̅t. Miscentes enim crateras insani mellis, quod rami arborum ferunt, potos & mente alienatos adorti, facillimè interemerunt. Sueno, Noruegiorum rex, Dvncanvm Scotorum regem in oppido Bertha obsidebat. Banquhonis consilio Maccabeum consobrinum cum nouis copjjs aduentantem ad Tulinam clàm subsidere iubet. Ipse per foecialem cum Suenone de deditione agit: & victoris irae mitigandae causa se corameatum libenter subministraturum pollicetur. Grata ea fuit conditio Danis, extrema laborantibus inopia. Vinum igitur & ceruisiam solatro maniaco infectam in castra deuehi curauit. Ijs se ingurgitantes Dani, de deditione postero die facienda securi, in soporem vnà cum rege Suenone soluuntur Interea Maccabeus exercitum traiecto Tao flumine per ligneam pontem ducit in Bertham, ac inde aduersa porta egressus, ducente Banquhone ad castra hostium perueniunt. Tum maximo edito clamore ad terrorem, si qui fortassis adhuc vigiles superessent ac sobrij, caedem ingentem edunt. Pauci quidam, decem numero, quòd dona hostium suspecta habuissent, sobrij regem veluti exanimem ad Tai ostia, vbi nauium statio erat, scapha piscaria deferunt: & vnica naue conscensa, cum nautis in Noruegiam nauigaru̅t. Maxima ea Noruegis clades fuit: vt proinde quisquis eques auratus deinceps fieret, sacramento astringeretur, eam Scotorum contumelian, quantum in se esset, vindicaturum. Naues reliquae in aestuario vacuae nautis relictae, post triduum Euro vehementiùs flante, collisae, fractae, ac submersae sunt, fundo???ue haerentes, affluente arena aggeribus accumulatis, refluente mari etiamnum nonnihil extant: vulgò Drounlou, id est, Montes mergentes, appellantur. Hector Boëthius lib. 12. Petrvs Roseus, Venetarum copiarum dux, Venetorum auspicijs, Boguolentae in Patauino agro arma intulerat, vna???; erat Marsilius Carrariensis. Cùm in eum Mastinus Scaliger exercitum ingentem duxisset, Petro???ue necessitas iniecta esset inde egrediundi, quòd eo in loco commeatum difficultate premebatur: cùm hostes ad eundem amnem, sed inferiore parte tenderent, neque aliunde aquationis faculcatem haberent: glasto herba amnem infecit, ita vt homines iumenta???ue propter amaritudinem eius aquas gustare nollent. Ea re coactis mutare castra hostibus, qui congredi & dimicare cum eis non audebat, astu inde, nullis armis vsus, ex rei suae commoditate depulit. Fulgosus lib. 7. cap. 4. Consvmendo, Absvmendo, Eripiendo. In Genere. Dromichaetes rex erat Thracum, Lysimachus Macedonum. Macedo Thraciae bellum inferebat. Thrax Macedonem dolo circumuenit. Dux eius Aethis transfugae specie ad Lysimachum transire se velle dicebat. Qui cùm fidelis esse crederetur, Macedones in locorum difficulrates coniecit. Ibi conflictantes fame siti???ue Dromichaetes adortus, cùm ipsum Lysimachum, tum omnes qui eum sequebantur, interfecit. Erat Lyfimachiorum, qui ceciderunt, numerus ad centum millia. Polydorus lib. 7. Cùm Darius Persarum rex, Scythiam inuaderet, Scythae aperto Marte cum illo congredi noluerunt, praesertim cùm Agathyrsi, Neuri, Androphagi, Tauri & Melanchlaeni illis subsidia denegassent: sed puteos & fontes obstruxerunt, & pabulum omne regionis attriuerunt, & fugiendo Darium ita fatigarunt, vt nil potiùs habuerit, quàm retrocedere. Herodotus libro 4. Darius aduersus Saccas expeditionem suscepit. Reges Saccarum Sacephares, Homarges, Thamyris, in loco deserto de praesentibus rebus consilium capiebant, Equiso quidam, nomine Risaces, eos accersit, promittens, se Persarum copias ad nihilum redacturum, si iuramento confirmarent, se liberis & nepotibus suis equos ac pecunias daturos. Quibus iurantibus, ille stricto cultro nares & aures suas abscidit, ac reliquum corpus mutilauit, transfugiens???ue ad Darium, sic à Saccarum regibus se tractatum clamabat, sed non diu impunè laturos, modò sibi vtilia suadenti parére Darius vellet, Saccas sequenti nocte castra moturos. Quòd si Persae per compendia viarum se ducem sequantur, Saccas imparatos debellari posse. Assumtis ergo septem dierum commeatu, per vastas solitudines Risacem comitantur. Tandem Chiliarchus Rhanosbates dolum subodoratus: Quamobrem, inquit, decipere regem magnum statuisti, & in locum omni aqua carentem Persas deducere, vnde neque progrediendi, neque reuertendi potestas conceditur? At ille, complosis manibus, in cachinnum effusus: Vt à Saccis ciuibus meis periculum depellerem, inquit, siti ac fame Persas enecaui. Chiliarchus confestim Risaci caput abscidit. Darius autem ascendens in excelsum quendam collem, sceptrum candy ac tyara inuolutum, colligato adhaec diademate regio, in terram defixit: precatúsque est Apollinem, vt aquam coelitùs praeberet. Audiuit preces Deus, imber???ue copiosus decidit. Hunc excipientes pellibus ac vasis Persae, ad Bactrum fluuium euaserunt. Quemadmodum autem equisonis dolo penè vniuersus exercitus interijt, sic in posterum Zopyrus imitatus equisonem, mutilata facie deceptos Babylonios subegit. Polyaenus libro 7. & Iustinus ex Trogo. Cùm Iulianus Imp. apostata co̅tra Persas exercitum duceret, & iam vsque ad Ctesiphontem vrbem peruenisset, neque tamen satis rebus suis fideret: à sene quodam Persa (qui se dedita opera capi permiserat, & pro patria deuouerat) persuasus est, vt tridui viatico assumto se ducem sequeretur: esse enim compendiosam per montes. & syluas quasdam, arduam tamen & difficilem viam, sed à Persarum insidijs tutam. Iulianus paret. Et cùm iam tertia die in valta solitudine fame atque siti exercitus conficeretur: senex dolum fassus, ex edito colle splendidum Persarum exercitum ostendit. Romani animis & corporibus fracti, ab hostibus caeduntur. Iulianus ipse à quodam suorum militum (Christiano nimirum, quem Mercurium aliqui appellatum volunt) in femore ictus sceleratam euomuit animam. Nicephorus lib. 10. cap. 34. In Specie. Nempe Pabulum, Cibum. Alex. Magnus oppugnaturus Leucadiam commeatibus abundantem: priùs castella quae in confinio era̅t, cepit, omnes???, ex his Leucadiam passus est confugere, vt alimenta inter multos celeriùs absumerentur. Front. lib. 3. cap. 4. Eodem consilio Iudaeos ex tota regione Hierosolymam fugientes Vespasianvs, inde Titvs eius filius oppressêre, teste Iosepho. Dionysivs multis vrbibus captis, cùm Rheginos aggredi vellet, qui copijs abundabant, simulauit pacem: perijt???ue ab eis, vt commeatus exercitui suos subministrarent. Quod cùm impetrasset, exhausto oppidanorum frumento, aggressus vrbem alimentis destitutam superauit. Idem & aduersus Himereos fecisse dicitur. Ibidem. Antigonvs rex, vt Athenas caperet, sub finem autumni pacem tum eis pepigit. Athenienses frumentum hinc inde seminantes, sperabant priùs abiturum, quàm fruges videre coepissent. Cùm ad maturitatem iam fruges peruenissent. Antigonus cum exercitu impressionem in Atticam fecit. At illi cùm frumentum partim consumsissent, partim conuehere prohiberentur, Antigonum intra moenia receperunt, omnibus???ue eius mandatis morigeros sese praebuerunt. Polyaenus lib. 4. & Frontinus lib. 3. cap. 8. Numantia obsidione clausa, quum famem hostes sentire coepissent, pabulatores in agris captos occidi P. Scipio, vetuit, quin permisit incolumes in vrbem abire, vt aliquanto citiùs fames inualesceret. Sabellicus libro nono, Enneadis quintae. Q. Fabivs Maximus, vastatis Campanorum agris, ne quid eis ad fiduciam obsidionis superesset, recessit sementis tempore, vt frumentum, quod reliquum habebat, in sationes conferrent. Reuersus deinde, renata protriuit, & ad famem redactis potitus est. Frontinus libro tertio, capite octauo. C. Ivlivs Caesar dicebat, idem esse sibi consilium aduersus hostem, quod plerisque medicis contra vitia corporum, fame potiùs quàm ferro superandi. Frontinus libro quarto, capite septimo. Arverni, suasu Vercingetorigis ducis, vno die XX. vrbes suas cum vicis, minùs munitas, incenderunt, vt Iulium Caesarem pabulandi inopia fatigarent. Sabellicus libro sexto, Enneadis 6. Romani; duce Tito, Hierosolymam obsidebant. Cum???ue fames crudelissima Iudaeos vexaret, vt multi morerentur, ijs, quos ferrum reliquos fecerat, Romani iuxta murum stantes, alimentorum copiam Iudaeis oste̅tantes, famem illorum magis accendebant. Iosephus libro sexto, capite decimo quarto belli Iud. Belisarivs, cùm magnam vim frumenti Rauennae, quam oppugnabat, in publicis horreis adhuc recondi cognouisset, ex in colis quempiam pecunia corrupit, vt horrea cu̅frumento clàm concremaret. Procopius. Henricus III. Rom. Imp. in Vngaria̅ suscepta expeditione, Danubianae classi Gebhardum episcopum fratrem praefecit. Andreas ea parte, qua hostis iter facturus erat, aceruos frumentarios ac pabula cuncta combussit, incolas & pecora abduxit, ne qua praedae commeatúsve copia foret hosti. Imperator in omnium rerum egestatem incidit. E`Iaurino interea praefectus clasiis tabellarium ad Imperatorem misit, qui ab Andrea interceptus est. Mox ad Gebhardum, Henrici nomine, adulterinae literae remittuntur, classem solueret, & celerrimè Ratisponam rediret, ad incursiones hostium reprimendas. Praefectus ijs literis deceptus, mandata peragit. Imperator erg??? & commeatu & auxilijs destitutus, pacem cum Andrea fecit, Sophiam filiam Philippo Henrici Gallorum regis F. desponsatam matrimonio iunxit, & nunquam se suós ve contra Pannonas militaturos promisit. Bonfinius lib. 2. Dec. 2. Stephanvs Palatinus Valachiae XXX. millibus suorum CXX. millia Turcarum, anno 1475. profligauit. Permagnum atitem cùm ad victoriam, tum ad maiorem hostium stragem momentum ipsi attulit, quòd omnem circumcirca regionem longèlate???ue in primo Turcarum ingressu ipse exusserat. Hinc enim factum est, vt in magna commeatus & pabuli penuria, Turcae iuxtà ac equi ipsorum debilitarentur. Cromerus lib. 28. Florentini antequam à Carolo V. obsiderentur, quaecunque in agris poterant vsui hostibus esse, omnis generis commeatus, pabuli???ue praesertim, in vrbem conuexerunt: quae transferri nequibant, vltrò incendij corruperunt. Iouius lib. 27. Hist. Aldefonsvs, Asturum & Castellae rex, Toletanam vrbem populosissimam oppugnaturus, quatuor annis continuis agros vastauit. Quinto demùm obfidionem admouit, septenis castris illam circumdans. Itaque fame coacti ciues, sed & tyrannide & ignauia regis sui Hiaie moti, vrbem dedidêre. Rodericus Toletanus libro sexto rerum Hispanicarum, capite 23. Potum. Cyrvs Babylonem oppugnabat. Babylonij cùm frumentum in multos annos haberent, oppugnationem deridebant. Cyrus Euphratem, qui per mediam vrbem fluebat, interceptum in vicinam paludem deduxit. Babylonij, cùm aquae bibendae copiam non haberent, confestim se Cyro dediderunt. Polyaenus libro 7. P. Servilivs Isauram oppidum, flumine (ex quo hostes aquabantur) auerso, ad deditionem siti compulit. Frontinus libro 3. cap. 7. C. Caesar in Gallia Cadurcorum ciuitatem amne cinctam, & fontibus abundantem ad inopiam aquae redegit, cùm fontes cuniculis auertisset, & fluminis vsum per sagittarios arcuisser. Frontinus lib. 3. cap. 7 HOSTIVM FORTVNIS INCOMMODARE. Videlicet qvo ad Praedam. Tvm Agendo. Consule Tit. Commeatum comparare, introducere. quatenus nostras fortunas ex hostium depraedatione augemus, fol. 1823. Immo, Henrici Imp. dux contra Giselbertum Lotharingiae ducem, cùm subulci hostium, gregem porcorum ante portas vrbis ducerent, porcellum aperta porta ad grunnitum coëgit. Grex audito clamore repentè aduolat, & cum impetu intra portas irrumpit. Vitichindus Saxo lib. 2. Io. Zischa, Hussitarum dux, hostium armenta balatu vitulorum ex aduersa ripa per medium fluuium ad Castra sua tranare fecit. Dubrauius. Eripiendo. Habuit David rex, cohortem vnicam ex collectitijs suae gentis viris, quamdiu extorris fuit patria, Sauli regis saeuitiam declinans: edidit???ue cum his praelara aliquot facinora. Sed illud praecipua memoria dignum, quòd Amalechitas, qui absente se Sicilechum (erat is vicus, quem inhabitandum Dauid acceperat ab Achi Philistaeorum rege, cùm Getheorum agrum incursarent) diripuerant, omnibus fortunis, cum duabus vxoribus, spoliatus, irrequieto cursu assecutus: improuiso accessu incautos, cùm iam nihil minùs quàm hostis expectaretur, adortus fudit, fugauit???ue, vniuersa???ue praeda exutos, à prima diei hora ad vesperam caecîdit. Sabellicus libro sexto, capite septimo. Pecvniam. Eam Eripiendo, Emungendo. Tamberlani Scytharum imperatori potentissimo praedae oriens extitit. Emporia, frequenti mercatorum conuentu celebria, & pecunijs opulenta, aurum metu impendente defoderant, ne auaro tetro???ue hosti expositum ad diripiendum foret. Ea is nouo & inaudito ad eam diem astu circumuenit. Antequam aduentum eius remotae vrbes formidarent, in eas misit, qui specie commerciorum, partas direptione vrbium magni precij merces, ingenti mole camelis inueherent, vili???;, sed praesenti pecunia diuenderent, quae tenebris occuli, telluréve obrui aequè non poterant. Auro accepto, veterem quoque praedam repentè irruens recipiebat. Ea ratione ditissimae ciuitates, in quibus Damascus, & Caphata Ponti vrbs, Genuen sium colonia, ludibrio, direptioni, caedifuêre. Aemilius libro 10. & Cuspinianus. Adulterando. Cùm Lacedaemonij Samum graui obsidione premerent, Polycrates tyrannus monetam plumbeam auro induxit, eam???; Lacedaemonijs dedit, vt obsionem soluere̅t, quadragesimo die post ceptam obsidionem. Herod. lib. 3. Obsides Recipiendo. Vide Tit. Obsides reciperes, f. 2007. Illic Nostrorum receptionis, heic Hostium incommodi ratio habetur. MILITVM NOSTRORVM DIMISSIO. Consule Tit Seditionem castrensem ob non soluta stipendiane oriatur prohibere, aut etiam iam ortam sedare fol. 1808. Illic enim exempla quaeda̅ huic loco conuenientia reperies, quatenus confecto bello in dimittendis militibus prudentia opus est, ne tumultuentur. Differt hic Titulus ab eo, cuius superiore loco mentionem fecimus, fol. 1769. Illic enim Dimißionem Admißioni seu Receptioni opposuimus, vt modus Exauctorandi & Dimittendi constaret. Hîc verò bello iam confecto militum veluti onerum abijciendorumrationem tractamus. Carolus V. Francorum rex, facta cum Anglis pace, vt militum exauctoratorum excursionibus & latrocinijs, irrito praesertim & contemto Vrbani V. Pp. interdicto, liberaretur: expeditione̅ sacram in Hispania̅ contra Saracenos indixit. Bertrandvs Guesclinius polemarchus dictus, exercitum Auenionem duxit, vbi Pontifex id te̅poris residebat, & Cardinali causam adue̅tus quaerenti, In numerum Christianorum, inquit, à quo auctoritate pontificis excidimus, recipi: & aliquot aureorum millibus in sacrum bellum adiuuari petimus. Vrbanus in solentiam petitionis admiratus: Noua enimuerò haec est & militaris poenitentia, dixit. Absolutionem alij pecunia redimunt. Hi verò absolutioni pecuniam corollarij loco adijci postulant. Aegid. Corrozetus de Dictis & factismem. Maximilianvs I. Imp. exhausto diuturanis ijs???; grauissimis bellis aerario, milites dimittens, rusticis eos immisit, potestatem???; fecit, passim in Germania vagandi, & à rusticis alimenta absque vllo mendicitatis probro exigendi. Genus hocsycophantiae Garten vulgò dicunt, fortè ab Italica voce Guardar, quasi obseruatores nouorum motuum. HOSTES VICTOS IN OFFICIO ET FIDE RETInere, ne nouas res attentent. Consule Titulum, Defectionem & Proditionem nostrorum ne fiat, prohibere, fol. 1800. Illic sanè Finem eundem spectauimus: heic Personarum diuersitatem. Benevolentia. Puta ob Benignitatem. Priuerno capto, quum Priuernatium causa in curia cognosceretur, legatorum vnus à quodam infestissimo senatore rogatus, Ecquídnam Priuernates meriti essent? respondisse fertur, Quod & illi, qui se dignos libertate censerent. Tum à Consvle rogatus, Quòd si vobis poenam remittimus, qualis à vobis pax expectanda est? Perpetua, inquit, & fidelis, si bonam dederitis: si malam, haud diuturna. Apparuit vt liberè, ita verè id dictum, quando pax nusquam fida, nisi vbi fuerit volontaria: vbi sit seruitus, fidem sperari non oportere. Atq; ita ex auctoritate consulis, latum est ad populum, vt ciuitas Priuernatibus daretur. Sab. lib. 4. En 4. Clotharivs II. Francorum rex, è medio sublatis hostibus, Theoderico & Theodeberto, vniuersi regni potens, nihil antiquius duxit, quàm vt affestis rebus quies ab omni motu metu???; daretur. Aut exatiato, aut deposito in omnes odio, parentis veriùs, quàm regis animum induit, obliuionem???; iniuriarum & praestitit, & exegit. Austrasia, qui Theodeberto paruerant, Magistrum equitum, rerum???; ad ministratorem dedit Rhadonem virum bello pace???ue bonum: Burgundionibus Theoderico subiectis Varnarium, magni in eorum, cùm florerent regnarent???ue, aula nominis: Transiuranis verò Herponem. Habitis???; harum trium separatim gentium co̅cilijs, quod è re dignitate???; cuiusq; esse videretur, co̅stituit: nec quicquam quod dari honestè posset, petentibus denegauit: quousq; Magistrum equitum illis praeficiebat propalàm, persancte???; iurauit eis se magisterium illud non abrogaturum. Ea benignitas comitas???; adeò Austrasianorum Burgundionum???ue animos in illum confirmauit, vt nullus vnquam rex maiori fi de religione???; cultus obseruatus???; ne ab suis quidem fuerit, nec vltrà desiderio regum suorum tenerentur, sub regibus nati, regiam???; domi habere soliti, quae illos honoribus commodis???; cumularet. Aemilius lib. 1. Stvdia Pacis. Cn. Pompeivs, summus Imperator à populo Romano, praeter senatus auctoritatem, contra piratas electus, cùm eos magna virtute superasset, eorum post victoriam magnam curam gessit: & ne rursum inopia coacti eiusmodi scelera committerent, loca deserta eis distribuit, vrbes dedit, & eam praecipuè ciuitatem, quae eò Pompeiopolis dicta est. Dion Nicaeus. Civitatem Datam. Romvlvs Ceninenses, Crustuminos & Atennates, qui ex Sabinis hostiliter Rom. agrum inuaserant, bello victos, in vrbem traductos, ciues ex hostibus fecit. Sabellicus libro sexto, capite quarto. Id Romuli exemplum caeteri Reges Rom. secuti (praeter Hostilium, qui Albam diruit) pro non paruo negotio habuêre, quo bello vicissent, Romam incolumes traducere, traductos eius ciuitatis participes facete, in quam infesto & plùs quàm hostili nuper animo fuissent. Idem. Privilegia cóncessa, restituta. Lvdovicvs Pius Imp. coronatus est Aquisgrani à Stephano Pontifice maximo, profecto in Galliam ad impetrandum exulibus Romanis in patriam reditum. Nec Romanis modò, sed & Saxonibus, quos traduxerat in Galliam pater, redeundi domum ius dedit. Quo???ue veterem patriam magis appeterent, nec studio nouarum sedium tenerentur, simul vt prouinciae Francorum per belli mala solitudine vastae, frequentarentur: illis in patriam redeuntibus, testamenti factionem restituit, quam Carolus Magnus ademerat, & in Francia remanentibus nullum supremae voluntaris testandae ius reliquerat. Saxones hanc noui Augusti in se liberalitatem tam grato animo accepêre, vt magis pro Francorum gloria ex eo tempore pugnauerint, quàm antè pro libertate sua aduersus eosdem decertassent. Auctore Ludouico bellum Danicum confecêre, Harioldo Daniae rege à popularibus pulso, in patriam opes???; restituto. Aemilius lib. 3. Nomen servatvm. Victo Desiderio rege, quidam Carolo Magno suadebant, vt omnes Longobardos Italiâ expelleret. Verùm cùm id nequaquam tutum videretur, quòd multis Italiae populis sanguine & affinitate coniuncti essent, censuêre simul & Carolus & Leo III. Longobardorum nomen ibi tantummodò remaneret, vbi ea gens praecipuè sede̅ habuisset. Platina. Vi, Coactione. Per Securitatem iudicum. Victi à Carolo Magno Saxones: Transalbiani in Franciam translati, Cisalbianorum decimus quisque migrare iussus. Relictis dati magistratus ad ius propalàm dicendum, vnde prouocaretur ad Augustum. Sed & sanctius arcanum???ue delectissimorum integerrimoru???ue virorum concilium sine prouocatione institutum, delecti???ue pari sancitate veluti speculatores, qui caeteris omnibus ignaris, Vestfaliae & Saxoniae oppida vicos???ue ac conciliabula circumirent, mores???ue & dicta cuiusque facta???ue notarent, ac quemcunque periurij, perditaeve religionis reuersi in concilio coarguissent: sine intercessione primo quoque tempore, vbicunque comprehendi posset, necaretur. Nemini sua dignitas suffragabatur: summi infimi???ue priùs laqueo suspensi conspiciebantur, quàm rei fuisse audiebantur. Quem quisque tam ignominioso genere supplicij affectum videbat, Hic fi dei violatae poenas dat, dictitabat. Hic noui exempli metus eam gentem & numinis & Augusti reuerentiotem effecit. Indices speculatores???ue (quos Conscios, die Wissenden vocabant) rem totam, notas???ue, quibus reus coargueretur, tam sanctè occuluêre, vt cùm Carolo Augusto defuncto idem institutu̅ viueret, nullis vnquam minis, nullo malo adduci potuerint, vt enunciarent. Aemilius libro 2. & 3. & Auentinus lib. 4. Priuilegia ademta Armorum, Exercitiorum. Cauerunt Philistini victores, ne faber ferrarius inueniretur in terra Israëlitarum. 1. Reg. 13. Cyrvs, Lydis, & praecipuè Sardijs, post Croesi captunitatem iterum deficientibus, ipse Babylonem versus profectus, Mazarem Medum cum praecepto mifit (ex Croesi consilio) vt cùm regionem subegisset, arma pariter & equos adimeret, vestitum???; muliebrem gestare eos cogeret, ac neq; ad ia cula̅dum, aut equitandum ampliùs exerceri permitteret, sed omnes [1907] texere ac psallere ac cauponam exercere co̅pelleret, vt his nimirum studijs eorum animi mollescerent, & effeminarentur. Sic deinceps omnium Barbaroru̅ inutilissimi ad bellum euaserunt Lydi, cùm antea bellicosissimi extitissent. Polyaen us lib. 7. & Herod. lib. 1. Xerxes iratus Babylonijs, quòd à se defecissent, posteaquam illos in potestatem suam redegerat, interdixit, ne ferrent arma, sed psalterijs tibijs???; canerent, scorta alerent, cauponas haberent, ac sinuosis tunicis vterentur: quò voluptatibus euirati, non molirentur denuò defectionem. Plutarchus in Regum apoph. Leontinos Siciliae populos quum expugnasse Phalaris, ademtis armis ad compotationes & voluptates eos reiecit, ne rebellionem pararent. Hinc adagium, Semper Leontini iuxta pocula. Erasmus in Adagijs. Philopoemen Megalopolitanus, Achaeorum dux, Lacedaemonij bellum ciuile molientibus, vrbis muros demolitus est, & puberibus omnibus ijs exercitationibus, in quib??? ex Lycurgi lege versabantur, interdixit: contrà verò, vt eas Achaeorum puberes susciperent, edixit. Sed postea patria instituta Spartanorum pueris Romani restituerunt. Pausanias in Arcadicis. Theodericvs, Ostrogothorum rex in Italia, edicto imperauit, ne Romanus quisquam, nec paterno genere Italus, militaret, aut arma cuiusquam generis domi haberet. Qua lege videtur voluisse euenire, quod certè euenie, vt quicquid Romanae indolis, veteris???; disciplinae militaris adhuc reliquum erat, idipsum longo otio, desuetudine???; armorum extingueretur. Caeterùm quia nouitates temporum crebri???; terrores; multos Italici nominis ex vrbibus in agros compulerant, vt ignobiliter villicari mallent, quàm in luce hominum cum periculo versari: vt vrbes frequentiùs colerentur, recentiore edicto vetuit, ne quis ingenuus in agris commoraretur, praeterqua̅ messium & vindemiarum causa. Quo contigit, vt tota sit Italia in antiquum velut statum restituta. Sabel. lib. 2. En. 8. Carolvs Magnus rebellantibus subinde Vestfalis, & Saxonibus, concitatore Godefrido Danorum rege, vt paulatim extingueretur Saxonum nomen, ipsi???; sponte sua alijs aequioru̅ legum gentibus se adscribendos curarent: graues genti illi leges imposuit, ac testamenti factionem, ius???ue intestatis, praeterquam inter agnatos, succedendi, ademit. Honores magistratus???; ge̅tis alienigenis, & in primis Scotis, mandauit, quorum egregia fide virtute???; vtebatur. Aemilius lib. 2. & 3. Translationem in alium locum. Eo, quod contra Fidenates & Veientes commissum est, praelio, perierant Albanorum defectione, nisi virtute sua se defendissent Romani. Post victoriam de Albanae perfidiae: vitione inter patres consultatum, variatum???; no̅nihil opinionibus. Demùm in sententiam Tulli regis frequenter itum: vt Alba dirueretur, parceretur ciuibus, supplicium de Metio sumeretur. Ergo M. Horatium, qui Curiatios vicit, cum centurijs aliquot peditum, maiore tame̅ equitatu, Albam misit, qui parte vrbem ingressus, vbi ciues iri potestatem redegisset, oppidum à fundamentis diruit, pepercit templis, multitudinem omnem Romam traduxit. Tullus inde conuocata concione, Albanis iussis propiùs tribunal accedere, extremam concionem armis sepsit, ne quis tumultus oriretur, & Albanis stupentibus Albam euersam indicauit, Romam migrare iussit, Metium Dictatore̅ quadrigis dilaniari curauit. Sabel. lib. 4. En. 2. Victi à Carolo Magno Saxones & Vestfali, cùm nec veniae facilitate reconciliari, nec armis victi frangi, nec consortione religionis placari, nec aequis legibus flecti, nec iniquis domari, nec obsidibus oppignorari possent: & in tot Francorum occupationibus fortuna nouas semper rebellandi occasiones cupientibus praeberet, vt vix XXXIV. post ceptum bellum anno penitùs edomari potuerint. Transalbiani omnes in Franciam translati sunt. Citra Albim decimus quisq; migrare iussus: in Germaniam X. millia hinc inde dispersa. Aemilius libro tertio. Regionis diuisionem. Memoriae proditum est, naturam situs munitionem???ue Aegypti Alexandrvm admiratum, eam in plures praefecturas, nomos vocant, diuisisse: haud tutum esse ratum, imperij curam vni modò iniungere. Ac mihi quidem videntur (inquit Arrianus lib. 3.) Alexandri consilium Romani esse imitati: nam eade̅ ducti ratione instituêre, vt nemini ordinis senatorij prouincia Aegyptus, sed equestri tantùm viro, decerneretur. Caelius lib. 16. c. 3. A. L. Munimentorum deiectionem. Nemo est Tvrcarvm omnium, aut Christianae professionis veterum incolarum, qui vel oppida, vel arces, vel denique pagos more Persarum possideat, aut paulò munitiores domos aedificet. Vetere enim edicto cauetur, ne quis villam pinnato muro circumdet, nec aedificium supra primam contignationem, columbaria turricula altiùs, condat. Propterea Thraces, Graeci, Macedones, Mysij, Epirotae. Illyrij, caeteri???ue populi barbarico subiecti iugo, neque firmis opibus valent, ???que si Christiana arma alicunde perstrepant, ad oblatam excutiendae seruitutis occasionem sese commouere possunt. Singulae namque praefecturae suos equitatus eo ordine in aestiuis atque hybernis pagatim dispositos continent, vt vbique contra vim subitum???, tumultum parati, instructi??? armis, praestò adsint aduersus exarmatos & inopes, qui oppressi, celeriter teterrimi supplicij poenam subeant. Sabellici supplementum lib. 4. ex Iouio. Obside. Alexander domita Thracia petens Asiam, veritus ne post suum discenssum sumerent arma, regulos & praefectos, omnes???ue reliques, quibus videbatur inesse cura detractae libertatis, secum velut honoris causa traxit: ignobiles autem relictis, plebeios???ue praefecit. Itaque principes beneficijs eius obstricti nihil nouare conabahtur: plebs verò ne poterat quidem, spoliata principibus. Frontinus libro secundo, capite vndecimo. Idem victis Persis Indiam petiturus, ex omnibus prouincijs triginta millia niniorum legi imperauit, perduci???ue ad se in castra iussit, veriùs obsides, quàm milites, ne quid à tergo moueretur. Sabellicus libro 6. Enneadis 4. Mainvs Rex Scotorum III. pace cum vicinis confirmata, domi sublatis facinorosis, sacrorum ritus diligenter Aegyptiaco more subeundo, tanram sibi iustitie & pietatis opinionem parauit, vt eum laedere summum nefas tam ciues, quàm peregrini existimarent. Vitam finijt & magnum sui desiderium apud omnes bonos reliquit. A. M. 3703. regni 29. H. Henninges in Geneal. Ad fol. 1606. Anno 1588. Philippus Hispaniarum Rex, inirentem centum & quinquaginta nauiu̅ clasle̅ in Anglos en. ittit: que sub ipsis initijs in Lusitanico mari tempestate naufraga aliquot triremium iacturam facit. Cum Anglis congressa aliquoties & infelici morte & aduerso ve̅to depugnauit: vt maxima strage affecta, tandem ad Galliae littora sese recipien. in Caleti portu anchoras fixerit: auxiliares Parmensis ducis copias praesto latura. Angli fuco anima duerso stratagemate insigni dispellunt hostem. Etenim septem ex vilioribus naues intrinsecus pice, sulphure, Igne, ferreis laminis & hamis instructas, vento à tergo spirante, in classem Hispanorum ferendas emittu̅t. Illi nauibus his visis ardentibus, horrendo clamore excitato, anchoras tollunt, rudentes dissecant, velis expansis in fugam se conijciunt. Quo repentino tumultu accidit, vt Centurionalis Galeatia, quam illi Capitaneam voca̅t, in Anglorum potestatem redacta sit, quaedam malis & antennis deiectis in socias detrusae, Plures luxatis à tormentis carinis, in profundum maris depressae, duae Flissingam ictibus planè conquassatae ab ductae, alis alibi vi tempestatis appulsae, fuerint interceptae. Reliqua classis, persequentibus Anglis à tergo fugiens petita, vix tandem huc illuc iactata, in Hispaniam rebus infelicissimè gestis reuersa est. Ad f. 1889. Donaldvs Scototum Rex cùm Bertham obsidere vellet magnam vim panis, vini & zythi, solani somniferi succo infecti in castra Danorum Noruegianorum???ue misit, qui auid??? vorantes & bibentes in somnum versi ac oppressi sunt à Scotis. H. Henninges in Geneal. ad fol. 1904.

LIBRI QVARTI TITVLORVM DISPOSITIO.

Voluminis Septimi Liber IV. De Ivdicio cùm Politico tum Bellico Prvdentia [Greek words]. IS est Prudentia partium omnium interse consensus, ea conspiratio, vt Iudicium veluti effectus quidam esse videatur Inuentionis, & vicissim Inuentio Iudicij. Nam & qui inuenit, inter plura falsa id quodrectum est eligendo iudicat: & qui iudicat, is iudicij sui firmamentum inuenit. Optimus ergo Consultor, optimè iudicat: & Iudex optimus, optimè consulit. Proinde pleraque exempla Inuentionis Iudicio quoque accommodari poterunt, & econtrá. IVDICES VEL ARBITRI PRVDENTES IN FORO. Ivdicia forensia prudentum. Forum hîc intelligimus non publicum tantùm, sed & priuatum locum, in quo de iure inter se disceptant homines??? siue coram Magistratu & Iudicibus, siue coram delectis quibusdam Arbitris (qui temporarij cuiusdam magistratus personam ex contendentium voluntate videntur sustinere) causa proponatur, disceptetur, dijudicetur. Huc confer Tit. Humano iudicio absoluti, quatenus Prudentia in absoluendo spectatur, fol. 328. Ivdices Israëlitarum, grauiores & difficiliores controuersias ad sacerdotes referebant: vt quibus cum Deo omnis iustitae fonte quotidie res esset, cuius oraculum caperè possent. Deut. 18. Solomon Iudaeorum rex, XII. annorum puer, cùm mulieres duae, vtraq; puerpera, ancipitem partum sibi vendicarent, protribunali interfatus, ceu res aequius decerni non posset: Dimidiatum, inquit, puerum habete. Assensa est, quae calumniam de puero alteri inten derat. contrà, quae co̅scia sibi erat sui partus: Quin viuat, inquit, potiùs puer, & illa totu̅ habeto. Quem mulieris affectum secutus Solomon, puerum huic, cuius erat, restituit. Sab. lib 4. c. 4. ex 3. Reg. 3. Babylone Seniores duo Iudaei Susannam Ioacimi coniugem, vt pulcerriman, ita castissimam ad stuprum sollicitarant. Ea repugnante, interminati sunt ei, clamore sublato sese eam in iudicium protracturos, tanquam in adulterio cum iuuene quodam deprehensam. At illa satiùs sibi esse respondit, in manus hominum, quàm Dei incidere. Protrahitur in iudicium: Seniores duo testes in eam insurgunt: condemnatur. Tum Daniel puer etiamnum, seuerè obiurgatis Israëlitis, qui quaestione nulla habita, insontem morte plectere cogitarent, permissu illorum tribunal conscendit: & singillatim de senioribus quaestionem habuit. Cum???ue alter sub lentisco, alter sub ilice Susannam se cum iuuene adulterantem conspexisse dixisset: perfidia illorum cogníta, populo lapidibus obruendos tradidit. Danielis 13. Cùm esset controuersia inter Calydonios & Eleos, vtriq; rem ad arbitrium Bvn ae cuiusdam Atheniensis detulerunt. Conuenerat autem, à manibus temperarent, donec ille de negotio pronunciasset. Quod vbi sensisset Bunas, de industria audiebat quidem vtranque partem, caeterùm per fictas occasiones rem in longum distulit, nec vnquam de lite voluit pronunciare. Hinc prouerb. Bunas iudex est. Mnaseas apud Zenodatum. Erasmus in Adagijs. Cùm quidam meretricem Aegyptiam Thonidem amaret, proposcit illa ingentem pecuniae summam. Adolescens inde, cùm in somnis sibi visus esset cum illa concumbere, liberatus est libidine. Ob id mercedem ab illo institit Thonis iudicio exigere. Cognita causa, iussit Bocchoris illi, quantum postulauerat Thonis arge̅ti, in vase numeratum huc atq; illuc manu iactare, ac meretrice̅ vmbra frui: quòd veritatis opinio vmbra sit. Hanc sententiam censuit Lamia, quam Demetrius Poliorcetes deperibat licèt vetulam. iniquam esse. Neq; enim, inquit illa, ademit meretrici vmbra pecuniae cupiditatem: somnium verò amore adolescente̅ expediuit. Plut. in Demetrio. Apud Persas lex erat humanitatis plena, vt si quis de crimine aliquo conuictus esset, non priùs condemnaretur quàm tota eius reliqua vita probè à iudicibus expensa esset. Nam si caetera probus, in hoc tantùm facinore peccasset, humanae ???ragilitati veniam dabant, & quamuis noxium absoluebant. Sin verò multis alijs vitijs vita eius obnoxia foret: omnium calculo damnabatur, quòd no casu, sed habitu dedita???ue opera malus esse videretur. Aktaphernes patruus Darij filiorum, constitutus iudex inter Arthemenem & Xerxem Darij filios, Xerxi ob dona innata regnum adiudicauit. Herodotus libro 7. & Plutarchus in Artoxerxe. Satyrus, Eumelus & Prytamis, Parysadae Bosphori Cimmerij reigis filij (horum enim nomina sequenti seu historiae seu fabulae quidam veluti laruas induxêre) de regno contendebant, quod sibi & virtute & patris defuncti beneuolentia deberi pro se quisq; asserebat. Ariopharnis Thracum regis consilio vsi, patris cadauer ex sepulcro eruunt, arbori alliga̅t, arcu co̅ tendunt, vt qui parentis cor sagitta transfixisset: verus regni haeres iudicaretur. Maior medius???; natu, directis arcubus, ille quidem guttur, hic verò pectus medium, illaeso adhuc corde, transfigit. Natu minimus Eumelus etsi spes adhuc scopum attingen di superesset: crudelitatem & impietatem tantam detestatus, regno se fratribus cedere malle dixit, quàm in patris cadauer impiè saeuire. Hoc audito, rex ille Barbarus dignum esse iudicauit, qui solus patri in regno succederet: cùm & virtute & paterna beneuolentia caeteris duobus se fratribus duobus hoc iudicium reprehendentibus, Eumelum armis suis eo vsq; iuuit, quo ad Satyro & Prytami interemtis, regno potitus est. Ne exemplum hoc [Greek words] esset nominibus ex Diodoro mutuatis cohonestauimus, qui de horum fratrum bellis lib. 20. fusè tractat. Apud Athenienses, cùm puer laminam, quae ex Dinae corona deciderat, sustulisset: in iudicium adductus est. Areopagitae igitur, crepundia, talos & laminam auream proposuerunt puero. Qui cùm ad aurum inclinaret, plexus est, tanquam sacrilegus: neque aetati veniam dederunt, sed flagitium & scelus vindicarunt. Aelianus lib. 5. de Varia historia. Iidem puerum, qui oculos omnibus cornicibus, quos habere poterat eruere solebat, indolis improbitatem detestati, è medio sustulêre. Quintilianus lib. 5. cap. 9. Eripuerant Athanienses Megarensibus Salaminem. Caeterùm Megarensibus insulae obsessioni adhuc incumbentibus, post multas & varias vtriusque ciuitatis clades, apud Spartiatas iusicio est vtrinque certatum, in quo maior adhuc gloria Soloni quaesita est. Fertur in Salamine vendicanda Homeri testimonio vsus. Poëtae carmen fuit in Boeotia siue Catalogo nauium: [Greek words]. Bissenis Salamine Aiax cum nauibus ibat, Cecropidum quo castra loco posuêre phalanges. Peleum praeterea & Eurysace̅ Aiacis filios ciuitate ab Atheniensibus donatos, & ab his insulam dono acceptam: & illud ad ditu̅, quòd Salaminij Atheniensium morem secuti, de functos, cùm humi conderent, ad occidentem, non ad orientem, vt Megarenses ora verterent. Pythium praeter caetera oraculum Atheniensium causam iuuisse fertur, cuius voce Ionica Salamis appellata est. Sab. lib. 5. En. Arrhachion Phigalensis ex Arcadia, in pancratio Olympico, cùm victis alijs aduersarijs, vnus, quo cum de oleastro certaret, relictus esset: ille eodem impetu & pedibus Arrhachionem incinxit, & manibus collum obstrinxit. Eius digitum Arrhachion pedis infregit, & dum strangulatus iam animam ageret, prae digiti dolore aduersarius eódem temporis momento corruit. Elei itaq; Arrhachionis cadaueri victoriam praeconis voce adiudicarunt. Statuam ei in foro Phigalenses posuêre. Pausanias in Arcadicis. Nemeis ludis, cùm Creugas & Damoxenus Syracusanus diem pugilatu ad vesperum exemissent: inter eos ita conuenerat, audiente tota corona, vt vicissim alter in quam iussus esset, corporis partem, singulas alterius plagas acciperet. Tunc quidem Creugas prior Damoxeno in caput plagam inslixit. Iussit hic illum manum immotam sustinere. Quo facto, Damoxenus infestis digitis partem alui petijt, quae infra costas est. Ea verò fuit, cùm vnguium duritia, rum incursionis impetus, vt immissis vtrinq; manibus viscera apprehe̅derit, eaq; dilaniata extraxerit. Expirauit statim Creugas. At Argivi Damoxenum, quòd pactis non stetisset, quippe, qui non vno, sed pluribus vulneribus aduersarium confecisset, exilio multarunt: Creugae iam mortuo palmam detulerunt, eidem???ue statuam Argis posuerunt. Idem. Erant Milesiorum res domestica seditione concussae. Postremò malorum, quae inuicem perpessi fuerant, satietate capti, Parios domesticarum contentionum arbitros Milesij fecerunt. Hi quum Miletum venissent, omnia???ue ruinis oppleta cernerent, campestrem regionem perlustrare se velle pronunciarunt. Ibi si qua praedia nitidiore cultu oculis occurrebant, eorum, qui possiderent nomina perscripsêre: mox in vrbem reuersi, populo???ue ad concionem vocato, vrbem his ministrandam commisêre, quorum fundos optimè cultos inuenissent: praefati, videri sibi eos ita publica, vt sua curaturos. Caeteri quorum res incultae repertae sunt, quia seditionum studiosi pròpria neglexissent, melioribus parêrent. Atque in hunc modum Parij Milesiorum ciuitatem, vtili ad ciuilem vitam instituendam exemplo, composuisse dicuntur. Sad. lib. 8. En. 2. ex Herod. lib. 5. Alexandridas roganti eum quid causas capitales Senes pluribus diebus disceptent: atq; vt noxa quis liberatus fit, nihilominùs maneat reus? Multis, infit, diebus disceptant: quòd si in re capitali titubent, non sit ad poenitentiam regressus. legibus autem obnoxium esse oportet, quòd hac ex lege liceat etiam rectius consilium capere. Plut. in Apoph. Cùm Lacedaemoniis lex esset, vt hostias nisi ad sacrificium quoddam redemtor praebuisset, capitale esset: hostias, is qui redemerat, cùm sacrifici dies instaret, in vrbem ex agro cepit agere. Tum subitò magnis commotus tempestatibus fluuius Eurotas, is qui propter Lacedaemonem fluit, ita magnus & vehemens factus est, vt eò traduci victimae nullo modo possent. Redemtor, suae voluntatis ostendendae causa, hostias constituit omnes in litore, vt qui trans flumen essent, videre possent. Cùm omnes studio eius subitam fiuminis magnitudinem scirent fuisse impedimento: tamen quidam eum capitis accersierunt. nam vtut sit, quia factum non sit, quod lex iubet, eum supplicío dignum esse. At quia crudele est, casus, qui vel à sapiente praeuideri non possunt, hominibus imputari: mea quidem sententia, reum absolui placet. Sufficit enim Ciceroni genus controuersiae proposuisse, non etiam quid in re certè non ficta placuerit, in medium adducere. P. Aerodius ex Cic. lib. 2. de Inuent. Psammi filio Psammetichi apud Aegyptum regnante, nuncij Heliorum è Graecia dimittebantur, iactantes à se in Olympia iustissimum ac maximum inter mortales propositum esse certamen, rati, ne Aegyptios quidem hominum sapientissimos aliquid vltra haec esse inuenturos. Isti vbi in Aegyptum peruenerunt, ea???; exposuerunt, quorum gratia venerant: Rex conuocat ex Aegyptiis eos, qui sapientissimi haberentur. Qui cùm co̅uenissent, & Helios audissent omhla commemorantes, quae par erat ab eis fieri in eden do tertamine, & se venisse dicentes sciscitatum, Nunquid possent Aegyptij reperire iustius. habito inter se consilio, interrogabant Helios, Nunquid apud eos certarent ciues? Et illis respondentibus, [1911] sine discrimine & suorum & caeterorum Graecorum cuicunq; volenti certare fas esse: Atqui, inquiunt, illos, cùm tale certamen proponant, ab omni iure excedere. Nullo etenim pacto posse fieri, quin conciui pugnanti ciues fauere̅t, facientes iniuriam hospiti. Sed si uellent iustum proponere certamen, & si eius gratia venissent in Aegyptum, iuberent hospitibus ponere certamen, nullo Heliorum certare permisso. Herodotus libro 2. Lex apud Rhodios fuit, vt si qua rostrata in portu nauis deprehensa esset, ea publicaretur. Cùm igitur magna in alto tempestas esset, vis ventorum, inuitis nautis Rhodiorum, in portum nauim coëgerat. Quaestor nauim Populi vocauit. nam rostratam in portu deprehensam esse. Nauis dominus negabat publicari oportere: quia vi maiore ac necessariò in portum coacti essent: itaq; non videri contra legem, quid fecisse, cuius si, vt in omnibus, voluntatem spectari placet, mens ea certè nunquam fuisse dici potest, vt qui culpa careat, supplicio ac fraude no̅ careat. nam hoc nihil indignius esse: nisi ex suo quoq; nomine placeat commuem omnium hominum infirmitatem condemnari. Quaestor rursus, nullam non relinqui peccandi potestatem, si semel institutum sit, vt non de facto, sed de facti causa quaeratur. Nauem [Greek words] in portum eijci, & si tum fortasse prohiberi non potuit, id tamen antea euitari ac multis rationibus praecaueri potuisse. Attamen ex Alfeni Vari sententia, ad similitudienem nauis onustae cotibus, quae ante Idus Martias ex portu Cretae profecta, & à vento in portum relata, iterum post Idus Martias aduersus legem profecta fuerat: nos quoque à Rhodijs ita iudicandum esse interpretabimur, Nauim commissam esse non videri, inquit P. Aerodius ex Cic. lib. 2. de Inuent. Aestiuo tempore adolescentes vrbani, cùm Hostiam venissent, litus ingress???, piscatore trahentes rete adierunt: pacti???; iactu̅ retis quanti emerent, precium numerarunt. Hi cùm diu expectassent dum retia extraherentur ta̅dem nullus quidem piscis apparuit, sed sporta auri obsuta. Hunc emtores bolum suum dicere, piscatores suum. Hanc sanè controuersia̅ ex veritate ac re, quae recens accidisset (vt aliàs plerunque) è medio foro in scholam traductam esse, & ibi saepiùs agitatam, scribit Suetonius Tranquillus: sed quid in ea aut visum aut iudicatum sit, omnino praetermittit. Fuisse verò iurgium hoc ambigui iuris atque indifficilis, ex Milesiorvm decreto facilè cognosci potest. Nam cùm antea genus idem causae apud Coos accidisset: nempe vt cùm Ionici adolescentes iactum retis à piscatoribus comparassent, extracta magni ponderis aurea mensa siue tripode, Coi propter nouitatem rei & magnitudinem pecuniae ad Miletum Ionum metropolim negotium reiecissent: vix quid in eo sequerentur Milesij habuerunt. Itaque consuli placuit Apollinem Delphicum. Respondit, neutri: sed ei, qui in tota Graecia sapientia praestaret, dandam esse. Ergo omniu̅ consensu Thaleti concessa est: ille contrà cessit ea Bianti, Bias Pittaco, hic???; alijs, sicut deinceps per septem sapientum ordinem ad Solonem perueniret. Is rectè affirmans Deum solum sapientem esse, Apollini consecrauit. Suetonius de illust. Rhet. Val. Max. lib. 4. c. 1. Laërtius lib. 1. Senatvs Romanus Tiberium Gracchum tribunum plebis Agrariam legem promulgare ausum, morte multauit. Ide̅ tament, vt secundùm legem eius per Triumuiros ager populo viritim diuideretur, egregiè censuit. Siquidem grauissimae seditionis eodem tempore & auctorem & causam sustulit. Valer. Max. lib. 7. c. 2. Idem Senatus, cùm ob nimis asperè actam censuram à Cn. Bebio Tribuno plebis, Cl. Nero & L. Salintor Coss. pro Rostris agerentur rei, causae dictione decreto suo liberauit, vacuum omnis iudicij metu eum honorem dedde̅do, qui exigere deberet rationem, non reddere. Ibidem. C. Caelius iudex absoluit iniuriarum reum, qui Lucilium poëta̅ in scena nominatim laeserat: existimauit enim inter eos quibus propria maledicentia & inuidia est, hanc nominationem non ad iniuriam, sed ad aemulationem pertinere: deniq; qui solitus est maledicere, vt idem de se dicatur priùs, iure tolerare posse. At P. Mvtivs co̅trà, mimum, qui Lucium Accium Poëtam in scena nominauerat, cùm nihil aliud defenderet, nisi licere eum nominare. cuius nomine scripta de̅tur in vulgus: hoc ipso condemnauit: habita videlicet personae, temporis atque loci conditione: quae à mimo, & de scena atq; in copspectu totius Populi Romani, du̅ res non seria, sed ludicra agitur, que̅quam eximium virum nomine compellari non patiuntur. Na̅si plures in instrumentis legi sua nomina molestè ferunt, qua̅tò magis ea à mimo pronunciari? Paulus Aerodius ex auctore ad Herennium lib. 1. & 2. Ex paruulorum interrogatione, nedum minorum viginti an̅is, quos vel citari in testimonium prohibemus, certa nihilominus plerunque probatio inducta est, quamuis nullis extrinsecùs argumentis accusatio impleretur: atq; (quod maius est) id aetatis vno teste reum peragi aliquando accidit. M. Cl. Marcellus, cùm aedilis curulis esset, filium habebat Marcum cùm forma in flore aetatis insigni, tum moribus & eruditione rara, vt eum ciues admirarentur. Hunc lasciuus & audax homo amore deperiens, collega Marcelli Capitolinus atte̅tauit. Cuius tentationem adolescens primùms per se reijcit. Vbi ille eum iterum appellat, defert rem ad patrem. Id iniquo animo ferès Marcelius, accusat homiem in senatu. Qui appellatis tribunisplebis, varia diuerticual, varias praescriptionos molitur: neque hic prouocationem recipientibus, inficiatione reijcit crime̅. Quia verò tentatio Capitolini remotis arbitris fuerat, placuit senatui pueru̅ accersere. Cuius ruborem & lacrymas praesentis, mixtum???; flagrantissima ira pudorem cùm cernu̅ Patres: nullo vltrà quaesito iudicio, damnant Capitolinum, litem???ue pecunia aestimant: ex qua mensam argentariam fecit Marcellus, quam dijs dicauit. Plutarch. in Marcello. Attilii Calatini in lite de iure triumphandi dirime̅da prudentiam inter Luctatium consulem & Q. Valerium praetore̅, pete ex Tit. Qui triumphare possint, aut debeant. Liuia Augusta, haerede Tiberio, H-S. Qvin. hac nota, Sergio Galbae legauerat. Sergius petebat ex testamento H-S. quinge̅ties. Haeres ex aduerso allegabat quinquaginta duntaxat legato contineri. nam ex notata atque imperfecta summa non perscripta, quod minus est, accipiendum esse. Pro Galba hoc afferebatur, quod dicimus, huiusmodi legata ex modo facultatum quas testatrix reliquisset, ex legatarij dignitate, caritate & necessitudine co̅siderari: quemadmodum & in dotis repomissione, non demostrata re & qua̅titate, quinetiam arbitrio detracto, & patre & marito digna dos dicta esse intelligitur. Vicit Tiberii si non causa, certè auctoritas. ita enim mihi placet locum illum potiùs interpretari, quàm vt Tiborium pro hac nota L. hanc D. fecisse arguamus. P. Aerodius ex Suetonio. Cùm Nonius, homo Augusto principi pernecessarius, veneficij causam diceret, dubitasse dicitur Octavivs, quae essent suae partes: veritus, ne si reo superesset sua auctoritas, legib. reum eriperet: contrà, ne à se destitutum praedamnare videretur: amicis ita co̅sentie̅tibus, sedit in subsellijs aliquothoras, veru̅ tacitus, ne iudiciali quidem laudatione vsus: ne princeps plus velle videretur, quàm ciuitatis iura postularent. Sab. lib. 4. c. 4. ex Suetonio. L. Cloelius Terracinensis, cùm coenatus cubitum in idem conclaue cum duobus adolescentibus filijs isset, inuentus est mane iugulatus. Cùm neque seruus quisquam reperiretur, neque liber, ad quem ea suspicio pertineret: id aetatis autem duo filij propter cubantes, ne sensisse quidem se dicere̅t: nomina filiorum de parricidio delata sunt. Nusquam verosimile videbatur, ausum esse quenquam se in id co̅claue committere: eo potissimùm tempore, cùm ibidem essent duo filij, qui & sentire & defendere facilè potuissent. Tamen cùm planum Ivdicibvs esset factum, aperto ostio dormientes eos repertos esse: iudicio absoluti adolescentes, & suspicione omni (qua solae iudicium agebatur) liberati sunt. Nulli enim visum quenquam esse, qui cùm omnia diuina atque humana iura scelere nefario polluisset, somnum statim capere potuerit: propterea, quòd qui tantum facinus commiserunt, non modò sine cura quiescere, sed ne spirare quidem sine metu possunt. Paulus Aerodius ex Cicerone pro Roscio, & ex Valerio Maximo lib. 8. cap. 1. Clavdivs Caesar feminam non agnoscentem filium suu̅, dubia vtrinque argumentorum fide ad confessionem compulit, indicto matrimonio iuuenis. Suetonius. Galba Africae procoss. in iure dicendo, cùm de proprietate iumenti quaereretur: leuibus vtrinque argumentis & testibus, ideo???ue difficili coniectura veritatis, ita decreuit, vt ad lacum, vbi adaquari solebat, duceretur capite inuoluto: atque ibidem reuelatio eius esset, ad quem spontè se à potu recepisset. Idem. M. Syl. Otho, qui postea imperauit, cùm adhuc priuatam ageret vitam, à duobus de finibus arbiter electus, agrum emit, de quo orta erat controuersia, & alteri co̅tendentium dono dedit: atq; ita inter ipsos litem sustulit. Idem. Egnatius Marcellinus Quaestor in Prouincia, scribam, qui sorte obtigerat, ante legitimu̅ salarij tempus amisit. De eo, quid acceperat scribae daturus, cùm intelligeret subsidere apud se no̅ oportere: in Senatu quaesitum est, quid fieri de salario vellet. Haeredes scribae, id residuum sibi: Praefecti, aerario populo???; vindicabant. Caelius Strabo aerario censuit inferendum: Baebius Macer haeredibus dandum. Obtinuit Strabo. Sanè à Leone Imperatore tandem id solis fisci aduocatis concessum est, vt totius anni commoda atque stipendia ex quo hoc officium peragere ceperint, si moriantur, deferant haeredib. Plin. Nepos lib. 3. Epist. Bithynae ac Ponticae ciuitates, apud C. Plinium Proconsule̅ aiebant, in exigendis pecunijs, quae sibi velex locationibus, vel ex venditionibus, alijs???; causis deberentur, priuilegium competere: eo iure vsos esse se longissimo tempore, sibi???ue id nec alios antea Proconsulos denegasse: quod ius [Greek words] appellare solent: & esse huiusmodi, vt omnibus alijs chirographarijs creditoribus anteponantur: hoc in omni sua re [1912] gione pro lege valuisse. Creditores contrà, solum Principem aut Rempublicam Romanorum, eámve, quae principum instar, fiscum, aerarium, publicam pecuniam habet, isto vti priuilegio, quasi suo quodam iure ob communem vtilitatem, videlicet, vt chirographarijs non etiam hypothecarijs praeferantur, alias omnes ciuitates esse loco priuatorum: ideo???ue à caeteris creditoribus, qui personalem actionem habent, causam eorum separari non oportere. Frustrà opponi à Bithynis & Ponticis ciuitatibus, eo se antea iure vti consueuisse: quia tale ac tantum priuilegium nulla ciuitas alijs modis in bonis debitoris sibi acquirere debeat, quàm si id nominatim à Principe non à Proconsulibus acceperit, aut specialiter in vnoquoq; negotio sibi fortè de eo iure prospexerit. C. Plinivs Secundus ex sententia Traiani Imperatoris pronunciauit, vsum in his rebus atque consuetudinem citra legem totius Reipub. aut Principale beneficium, non valere. P. Aerodius ex Plin. Nep. libro 10. Epist. Cùm de iurgio quodam Senatoris Equitis???; Romani, Vespasianvs Augustus ipse cognosceret: ac pro Senatore diceretur, tanti ordinis homini quoquo modo factam iniuriam ferri non oportere, etsi ab eo ceperit, non vltrò Eques intulerit: ita pronunciauit, Non oportere maledici Senatoribus: remale dici, ciuile fas???; esse. P. Aerodius ex Suetonio. Maritus quidam haeres vxoris suae, petebat à Suro pecuniam, quam apud eum deposuisse defunctam se tum marito absente affirmabat: & in eam rem vnum testem liberti sui filiu̅ produxerat. Apud Procuratorem desiderauerat & quaestionem haberi de ancilla defunctae. Surus negabat se accepisse, & testimonium non oportere vnius hominis admitti: nec solere à quaestionibus incipi, etsi aliena esset ancilla. Procurator quaestionem de ancilla habuerat. Cùm ex appellatione cognouisset Alexander Seuerus Imp. pronunciauit, quaestione illicitè habita, vnius testimonio non esse credendum: ideo???ue rectè prouocatum. P. Aerodius ex Paulo libro 3. Decretorum. Camelia Pia ab Hermogene appellauerat, quòd diceret iudicem de diuidenda haereditate inter se & cohaeredem, non tantùm res, sed etiam libertos diuisisse, & alimenta, quae dari testator certis libertis iussisset: nullo enim iure id eum fecisse, vt libertos quasi mancipia quaedam aut haereditaria bona diuideret. Nam adeò quoque libertorum omnium haeredes omnes aequè patrono esse, vt & si pater ipse testamento per epistolam, aliisve modis vni ex filijs libertum assignauerit, non desinat alterius filij libertus esse: quare & assignationem, nec quasi legatum, nec quasi fideicommissum percipi. Ex diuerso respondebatur, haeredes consensisse diuisioni, & multis annis alimenta secundùm diuisionem praestitisse. Placuit Alexandro Seuero Imp. nullam esse libertorum diuisionem: quia quod est natura indiuisum, eius partitio facta nullis modis confirmari possit: sed illud adiecit, standum esse alimentorum praestationi. Nam id fieri solet, vt quoties plures sunt haeredes, ex causa alimentorum liberti diuidantur, ne à singulis haeredibus nominatim alimenta petentes, distringa̅tur. Paulus lib. 1. Decretorum. Quidam pupillum filium suum haeredem instituit, & si haeres no̅ esset, aut intra pubertatem moreretur, quosdam substituit. Pupillus haeres patri extitit: post item alia bona ei obuenêre: deinde verò mortuus est antequam in tutelam suam veniret. De hac haereditate, quae pupillo aliundè obtigit, inter eos, qui patris pupilli haeredes secundi sunt, & inter agnatos pupilli controuersia mota est apud Centvmviros. Atqui haeredum secundorum certè possessio fuit. Et quamuis duae sint quodammodo haereditates, quia tamen separari non possunt, propterea quòd vnum sit testamentum patris & filij, meritò arbitror secundùm haeredes pronunciatum esse. P. Aerodius lib. 1. Decret. ex Cic. lib. 2. de Inuent. Manius Curius à Coponio haeres institutus erat his verbis: Si mihi post mortem meam in decem mensibus proximis filius natus erit, haeres esto. Quòd si is antequam in tutelam suam veniat, moriatur: tunc in locum partem???; eius M. Curius haeres esto. Cùm neque natus esset posthumus, Curius secundus haeres, apud Centumuiros & iudicante Manilio, petebat haereditatem. Q. Mutius Scaeuola pro M. Coponio agnato, negabat nisi posthumus & natus, & antequam in suam tutelam veniret, mortuus esset, haeredem eum esse posse, qui esset secundùm posthumum & natum & mortuum haeres institutus: itaque M. Curium haeredem esse non posse, quia conditione desicitur. At contrà L. Crassus dicebat, voluntatem, non verba valere oportere. Hunc testatorem, qui sub hac conditione Curium haeredem esse voluerit, si posthumus moriatur, hoc voluisse, hoc sensisse, quoquo modo filius non esset, qui in suam tutelam veniret, siue non natus, siue antè mortuus, Curius haeres, vt esset. Vicit L. Cràssvs, ac facilè sententiam suam probauit omnibus. Quare secundùm Manium Curium pronunciatum est: & ideo Paulus libro singulari de secundis tabulis respondit, cùm à posthumo ita legetur, si haeres erit, & non nato posthumo substituti adeant: legata eos debere, quae ille, si viueret, debiturus erat. P. Aerodius ex Cic. libro 2. de Inuent. & lib. 1. & 2. de Orat. & in Bruto, in Topicis, & pro Caecin. Titianus Primus praeposuerat seruum mutuis pecunijs dandis, & pignoribus accipiendis. Is seruus, etiam negotiatoribus hordei, solebat pro emtore per intercessionem suscipere debitum & soluere. Cùm fugisset postea seruus, & is cui delegatus fuerat dare precium hordei, conueniret dominum nomine institoris: negabat co se nomine conueniri posse, quia non in eam rem praepositus fuisset. Cùm autem & alia quaedam gessisse, & horrea co̅duxisse, & multis soluisse idem probaretur: praefectus annonae contra dominum dederat sente̅tiam, & is ad Imperatorem Alexandrvm prouocauerat. Dicebant, Vlpianus, Paulus, alij???; Iurisconsulti, qui in co̅silio aderant, quasi fideiussorem eum videri, cùm pro alio solueret debitum: non solere autem ex ea causa in dominum dari actionem, nec videri hoc dominum mandasse: & quòd alia quaedam gessisse probaretur, ne horum quidem gratia dominum, si nolit, obligari. Sed quia videbatur, in omnibus quae & soleret ipse agere, quale hoc vnum fuit, seruum suo nomine sub stituisse: sententiam conseruauit Imperator. Paulus lib. 1. Decret. Pudente & Pollione Consulibus, in cognitione M. Antonini Augusti haec controuersia mota est. Val. Nepos Viuium, Zenonem & Leonem haeredes instituerat: ijsdem etiam multa praelegauerat: manumiserat quosdam, & alijs quoque legat??? dederat. Postea cùm haeredum vnius???; se ui, quem liberu̅ osse iusserat, nomina induxisset, neque essent, qui ab intestato haeredes esse possent, bona vt caduca, fisci aduocati vindicabant. Certè ab Imperatore pronunciatum est, haereditatem ad eos, qui scripti fuera̅t, & quorum nomina Valerius induxisset, pertinere non posse: caeterùm vt eam aduocati fisci apud suos iudices peterent, Procuratorem Fisci aut Rationalem, si caducam esse intenderent. Sed de legatis dubitatum est, & maximè de ijs legatis, quae adscripta erant Zenoni & Leoni, quorum institutio fuerat inducta. Dicebat Calphurnius Longinus aduocatus fisci, non posse vllum testamentum valere, quod haeredem non haberet. Zeno contrà & Cornel???anus Priscianus aduocatus Leonis dicebant, Valerium Nepotem nomina haeredum tantùm induxisse. Id iure ipso perimi duntaxat, quod inductum sit. Antoninus Caesar, remotis omnibus cum deliberasset, & admitti rursus eosdem iussisset, ita secu̅dùm Marcelli sententiam pronu̅ciauit: Causa praesens admittere videtur humaniorem interpretationem, vt ea duntaxat existimemus Nepotem irrita esse voluisse, quae induxit. Caeterùm eum nihilominùs liberum fore, cuius nomen induxerit. P. Aerodius lib. 1. Decret. ex Marcello lib. 29. Digestorum. Referebatur de liberis Afranij Dextri Consulis, incertum sua, an suorum manu, scelere an obsequio peremti. Hos alij post quaestionem supplicio liberandos, alij in insulam relegandos, alij morte puniendos arbitrabantur. Atq; in ea erant co̅ditione sententiae, vt singularum nulla pars alia maior esset. Itaq; in id iri quod mitius est, videbatur oportere, eam???ue numero sententiam praeualere, quae absoluendos esse censuisset. Contrà, puniendos esse dicebatur: etenim eoru̅, qui vindicent, duas partes esse: vnam duntaxat eorum, qui absoluant: si in genere poenae differant, in eo certè conuenire, quòd ambae animaduertant. Sed postquam summa aequitate in singulas sententias iri placuit, singulas???ue separatim considerari, in eamquisq; partem eundo quà sentiret: propterea, quòd nihil magis commune habet occidere & relegare, qua̅ relegare & absoluere: ideo???ue, vt ij, qui puniunt, ab alijs discrepant: sic illi inter se pugnent: imò verò aliquanto propior sit sententiae relegantis, ea quae absoluerit, quam quae occiderit. quare iungi sententiae non possunt tam diuersa censentium: lex enim ait, Qui haec sentitis, in hanc partem: qui alia omnia, in illam partem ite qua sentitis. ij qui occidebant omissa sententia, relegationi accesseru̅t. Itaq; relegati sunt liberti. P. Aerodius ex Plinio Nepote lib. 8. Epist. Brasidas, quidam Lacedaemonius vir Praetorius, cùm filijs suis ab vxore diuortio separata fideicommissum relictum esset, hoc modo, Si morte patris, sui iuris facti essent: eos emancipauerat. Filij post emancipationem, fideicommissum petebant. At conditio certè non extiterat: aut verò videbatur mors patris expectanda esse, nec haeredes antè fideicommissi nomine conueniri posse. Tamen M. Antoninvs Imp. in auditorio de hac ipse cognoscens, intellecta matris voluntate, quae quia non crediderat patrem filios emancipaturum, distulerat in mortem eius fideicommissum, dilatura id in mortalitatem, si eum emancipaturum sperasset: decreuit fideicommissum eis repraesentandum. Aerodius ex Vlpianilibro 5. Disputat. Fabius Antoninus impuberem filium Antoninum & filiam Honoratam relinquens, exhaeredatis his, matrem eorum Iuliam Valerianam haeredem instituit: & ab ea trecenta & quasdam res filiae reliquit: reliquam omnem haereditatem filio Antonino, cùm ad annum vicesimum aetatis peruenisset, vo [1913] luit restitui: quòd si ante annum vicesimum decessisset filius, eam haereditatem Honoratae resticui praecepit. Mater intestata decessit, vtrisque liberis legitimis haeredibus relictis. Postea filius annum agens plenum nonum decimum, & ingressus vicesimum, necdum tamen eo expleto, decessit, filia haerede Flauia Valeriana sua relictae à qua amita fidei commissum, & ex testamento patris portionem haereditatis petebat, & apud praesidem obtinuerat. Tutores Valerianae filiae Antonini, egestatem euis praetendebant, & recitabant diui Hadriani constitutionem, in qua quantum ad munera municipalia, iusserat eum annum, quem quis ingressus esset, pro impleto numerari. Imperator autem Alexander motus & aequitate rei, & verbis testamenti, Si ad annum vicesimum aetatis, quae hanc interpretationem pati possunt, vt is ad annum vicesimum aetatis peruenisse dici possit, qui illum annum attigit, licèt propriè viginci annorum natus non sit: contra petitricem pronunclauit. P. Aerodius ex Pauli libro secundo Decretorum. In Italia cùm mulier defuncto marito secundas nuptias amatori spopondisset, & conditionem addidisset, filium domo eiecturam: questus est filius de matre apud Theodericvm regem Gothorum. Negabat constanter mulier, eum suum esse filium, suppositum dicebat. Multis hinc atque hinc argumentis contendebatur. Rex ingenio sagax, Claudij Imp. imitatione, vt veritatem erueret: Atqui, inquit, ô mulier, potes, si me eudis, facilè ista te molestia liberare: quin tu iuuenem istum, qui filium tuum se facit, maritum accipe: minor est aetate, & facie liberaliore. Mulier omnino commota, primùm substitit, quid responderet. Quum aliquandiu se collegisset, multis cauillationibus eam rem subterfugere, neq; sibi constare cepit, sed omnia ambagibus inuoluere. Theoderico maior orta est suspicio. Itaq; finxit se poenam addere, nisi consentiret. Tunc adacta mulier sceleris horrore, suum esse filium confessa est. Io. Magnus lib. 9. c. 29. ex Iustiniano Veneto. Decommisso homicidio suspectus erat pater, erat & filius: factum vterque negare, nec vllis tormentis fateri. Carolvs Magnus veritatis confitendae causa vtrunq; ad suspendium condemnat. Tum pater amore filij motus, sese reum, filium culpae expertem pronunciauit. Barb. in cap. in praesentia de Probat. Contendebant inter se fratres duo, Emanuel & Andronicus, vter eorum patrisuccederet, qui Caloianes dictus, Byzantij tu̅c rerum potiebatur. Andronicus quidem ad certam imperij spem alendam Genuensibus praecipuè fauebat, quibus Tenedum insulam dono dari à patre omniope studebat: contrà Emanuel in Venetorum gratiam maximè adnitebatur, vt arcem à se constructam obtineret. Quum inter se in primis fratres dissiderent: Aymonem Sabaudiae ducem supremum arbitrum delegête. Qui prudenter omnia agens, fratribus quum persuadere nihil omnino posset: sinem tandem suo arbitrio imposuit, ita vs Veneti arce diruta domum recederent, nec Genuenses insulam vllo modo retinerent. Egnatius & Fulg. lib. 8. cap. 2. Sigismvndvs Imp. componendae pacis causa inter Francos & Anglos, Lutetiam venerat. In curia praesedit, causae actae, orationes habitae. Ambigebatur in primis de praefectura Bellocarensi. Erat inter duos contentio. Eorum alter caeteris omnibus superior vna re vincebatur, quòd equestri baltheo donatus non erat, quo insigni alter decoratus, ea maximè fiducia nitebatur. Causa vtrinque perorata, ne virtute superior, insignium virtutis expers, praefectura deijceretur: vocatum eum ad se, ense baltheo???ue Caesar donauit. Constituebat etiam comitem Sabaudiae, magna celebritate ducatus insignibus exornare. Intercesserunt regij magistratus, ne in regno Francico quicquam pro imperio agere decerneréve posse viderentur Augusti. Permodestè id tulit Caesar. Aemilius lib. 10. Ad Fridericvm III. Imperatorem cùm rusticus venisset, & indicasset, equorum alterum in caupona ex biga subtractum esse furto: Imperator reum indicari sibi iussit. Rusticus autem cùm hoc nequiret: Miror, inquit Fridericus, cur etiam alterum equum non amiseris: multi enim sunt hodie in hac vrbe equites, qui equis indigent. Tum agricola, Equa est altera, ô Caesar, quae belligerantibus nulli est vsui. Tu ergo, ait Fridericus, equae insidito, atque in omnes vrbis vicos discurrito: subtratius equus in aliquo stabulo latitat, qui cùm iugalem equam senserit, mox hinnitum dabit. Paruit homo, eo???ue pacto furtum compertum est: rusticus, quod suum erat recuperauit, & sur poenas dedit. Aeneas Syluius lib. 2. Commentariorum de Rebus gestis Alfonsi. Mercator Germanus ad mercatum Francofordësem profectus circa annum Christi MCCCCVI, vino madidus hippoperam octingentis aureis onustam in itinere amisit. Die festo pro concione iacturam eam proclamari fecit, & indici centum aureos se daturum promisit. Tum faber lignarius, pauper ille, sed integrae vitae, mercatorem adit, & à se repertam hippoperam affirmat. Laetus mercator, certis indicijs sium illa esse ostendit. Cum???; ea coram testibus in medium prolata esset: mertator astu fabrum circumuenire studens, octingentis aureis numeratis, quinque honorarij causa ei obtulit, centum ab illo clàm suppressos dictitans, cùm nongenti in hippopera in clusi fuissent. Faber negare factum: mercator instare Read Ivdices delata, cùm mercatoris versutiam perspicerent, iureiurando vtrique dato, cùm alter octingentos tantùm se reperisse, alter nongentos se amisisse, Deo teste aduocato profiteretur: decreuêre, vti faber octingentos illos seruaret, quo ad is, qui eos amisisset, repeteret: nongentos verò mercator ab eo peteret, qui se nongentos reperisse aliquando fassurus esset. Io. Paulus in Iocoserijs. Accusabat stupri per vim oblati adolescentem puella. Adolescens factum fatebatur: vim negabat. Ivdex stato die vtrumque redire iubet. Subornat interim famulura, qui puellam in itinere ad stuprum cogat. Illa manibus & clamore sedulo repugnare. & iudicem de iniuria noua sollicitare. Tum iudex, Si nunc repugnando euasisti, etiam priùs si voluisses incorrupta mansisses. Ergo teipsam iudicasti. Siue fabula est, fieri potuit: siue historia, digna est, quae annotetur. Ioan. Paulus in Iocoserijs. Alfonso adhuc adolescente, regnorum Siciliae & Hispaniae gubernacula in Aragonia suscipiente, accidit, vt cuiusdam seruula ex domino praegnans facta, mox pariens, ad libertatem proclamaret, ex lege Hispaniensi fiue Catalanensi (quae est, Serua, ??? ex domino liberos rusceperit, libera esto.) Dominus autem veritus seruam amittere, negabat ex se filium procreatum: ratus hoc pacto se seruam non amissurum, & filium simul habiturum. At illa acriùs instante, & natum ex domino conceptum asseuerante, cùm eius rei difficilis probatio & véritatis periculosa coniectura eset in ancipiti: Alfonsi prudentia iam inde ab adolescentia statim resplenduit. Decreuit ergo, vt infans sub licitatore venundaretur. Cum???; vni, qui maius precium attulisset, infans traderetur: pater pietate victus, à lacrymis temperare nequiuit, & suum esse filium fassus est. Quare rex & patri filium & seruae libertatem non cunctanter adiudicauit. Panormitanus li. 2. de Rebus gestis Alfonsi, & Fulg. lib. 7. cap. 3. Alfonsvm regem Neapolitanum legimus, cùm pater filium suum negaret esse, mandauisse, vt mercatori Afro vaenum daretur filius. Tum filium à patre receptum esse. Ita praesumtione lis fuit sublata. Bodinus lib. 4. Daem. c. 4. Alexander Medices dux Florentinus, cùm quidam amissa bursa cum xl. aureis, promisisset se duos aureos indici daturum: at rustico bursam afferenti, quicquam dare negasset, quòd duo coronati de summa deessent (XLII. enim in bursa fuisse, nunc XL. tantùm reperiri) improbitate hominis cognita, bursam cum XL. rustico restitui iussit, & alterum illum, qui amiserat, expectare, donec veniret, qui bursam cum XLLII. illi offerret: hanc enim, quae XL. tantùm contineret, illius non esse. Idem, sui cuiusdam consiliarij fraudë in conductae domus precio persoluendo intellecta, viduam, cui iniuria fiebat, manè frequente sen. adesse iubet, & de iniuria conqueri, ac supresso nomine ex Ducis tantùm familiaribus vnum esse dicere. Ergo vbi postera die causam suam peregit, Dux prudentiam eius collaudare, quae sui reuerentia summo iure contra suum consiliarium vti noluisset: vicissim verò iubere, Huic tali, quisquis tandem ille esset, suo nomine diceret, nisi solutionem maturaret, malè cùm illo actum iri. Et metu & pudore adactus consiliarius, qui praesens huic intererat actioni, quam primùm ad se redijt, viduae cumulatè satisfecit, id vnum praefatus, Infelicem te, nisi nomen meum subticuisses. Caupo cum peregrino, qui nidore carnis loco obsonij vsus fuerat, contendebat. Litem dissoluit Rvsticvs, non Aegyptij illius Bocchyris imitatione, sed naturae solius instinctu: De qua re sic Henricus Stephanus: Nidorem ad carnis, quae torrebatur, edebat Quidam. opsonandicopia nulla fuit. Cuius erant carnes, hunc flagitat improbus aera: Hic autem multò denegat improbiús. Ad pugnos res ducta foret: sed transijt illac Rusticus in media est arbiter is platea. Respondet, Si nil nidorem acceperit vltrà, Praeter numorum det nihil ille sonum. Constantinopoli Iudaeus Christiano egenti certam auri summam mutuò dederat, vti constituto tempore & sortem & vsurae loco duas carnis eiusdem Christiani vncias reciperet. Christianus sortem reddit, vsuram negat. Solymannvs Imp. Iudaei crudelitate, Christiani necessitate animaduersa, nouiculam afferri iubet, & ad Iudaeum conuersus: Age verò, inquit, ius tuum persequere, quacunq; voles parte carnem exime, nec plùs nec minùs duabus vncijs. Erroris poena capitilis erit. Iudaeus periculo territus, foenus spontè remisit. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis mem. Agricola quidam ex Marchiae comitati, armëto numeroso locuples, cuius vaccae solito minùs lactis aliquantisper reddi [1914] dissent, ad ariolum confugit, capturus consilium. Qui sine mora se lamiam eius iacturae auctorem ostensurum pollicetur. Hinc ad villici huius aedes comitatus, filiam ex priori eius coniuge adhuc virginem apprehendit, huic lactis maleficio imminuti crimen impingens. Haec mox à daemone inducta, verum esse fatetur: sed se non satis esse maleficij peritam subiungit, feminas sedecim alias accusans, quas ea in arte absolutè doctas esse affirmabat. Gvlielmo principi Cliuensi haec illicò significantur à satrapa, qui eas omnes carceribus mancipari oportere consuluit. Ne tamen alicui hic manus inijceret, grauiter inhibuit princeps: strictè etiam mandans, vt quocunque modo aut insidijs in vincula pertraheretur ariolus ille. Puellam verò ab ecclesiae ministro acciri voluit, & in praecipuis fidei Christianae articulis examinari: deinde ab hac daemonis illusione doctrina saniori ad mentem reduci: eam???ue cautiorem ea ratione à satanae strophis redditam, fideiussoribus constitutis, si modò eos consequi posset (vt magis in officio contineretur) sin minùs, tum propria fide interposita, cum bona gratia dimitti. Alias autem matronas hoc falsae criminationis cauterio à corruptae mentis virgine inustas, nulla omnino re grauari permissum est. Ac prudentissimo hoc consilio desijt hic fabulae actus, & lac vaccarum, qua solet, copia fluxit. Vierus libro quinto, capite decimotertio de Praestigijs daemonum. IVDICIA ET SENTENTIAE PRVDENTES de suis aliorúmve bonis malísve, extra forum. Ex loco Consiliorum prudentium non paucu huc tranferri possunt, praesertim ea, quae in Veritatis enunciatione, Defendëdo, Retorquendo, Reprehendëdo collocauimus, fol. 1636. Mutuas sibi operas praestant Inuentio & Iudiciu̅. Qui Defendit se contra aliorum accusationem, Inuenit primùm argumentum, quo se defendat: subinde tanquam rectum approbando Iudicat, iudicando Pronunciat. Idem de Reprehensione sentiendum. De Rebvs. Tvm In Genere. De Felicitate vniuersim. Apud Thraces Trausos???ue ac Cesias & Causianos, puero in lucem edito, cognati affines???ue puerum lamentabantur, recësentes calamitates & vitae incommoda futurae. Ijdem in funere iubilabant, defuncto???; gratulabantur, cui ex hac luce & imminentibus malis, atq; omni saeuitia fortuna, tandem excedere datum esset. Gymnosophistae pariter & Brachmanes, castè & piè viuentibus, mortis diem natalèm vitae ducebant. Herodotus lib. 5. Strabo lib. 7. Solinus cap. 17. Mela lib. 2. Val. Max. lib. 2. c. 1. Iidem calculos colore distinctos pro experimento cuiusque diei in v???nam condunt, ac supremo die separatos dinumerant, atque ita de cuiusque vita pronunciant. Plinius libro 7. cap. 40. Athenaeus ex Philarcho Scythis hoc tribuit. Horatius eam consuetudinem Gretensivm fuisse innuit, quando inquit: Cressa nec careat pulcra dies nota. Hinc prouerbio receptum olim, vt dicerent, Bonum diem è pharetra esse, si quid ex animi sententia accidisset. Erasmus. Cùm Gyges, occupato regno Lydiae, armis & diuitijs abundan tissimo, inflatus animo Apollinem Pythiu̅ sciscitatum venisset, An aliquis mortalium se esset felicior? deus ex abdito sacrarij specu voce missa, Aglaum Psophidium ei praetulit. Is erat Arcadum pauperrimus, sed aetate iam senior, terminos agelli sui nunquam excesserat, paruulituris fructibus ac voluptatibus contentus. Verum profectò beatae vitae finem Apollo, non adumbratum, oraculi sagacitate complexus est. Quocirca insolenter fulgore fortunae suae glorianti respondit, Magis se probare securitatè ridens tugurium, quàm tristem curis & solicitudinibus aulam: paucas???ue glebas pauoris expertes, quàm pinguissima Lydiae arua metu referta: & vnum aut alterum iugum boum facilis tutelae, quàm exercitus, & arma, & equitatum, voracibus impensis onerosum: & vsus necessarij horreolum nulli nimis appetendum, quàm thesauros omnium insidijs & cupiditatibus expositos. Ita Gyges, dum adstipulatorem vanae opinionis deum habere concupiscit, vbínam solida & sincera esset felicitas, didicit. Val. lib. 7. cap. 1. Pittacvs Mitylene templis scalam fecit, ad nullum alium vsum, quàm vt esset dedicitum donum, adumbrans fortunae repentinos ascensus atque descensus. ascendentibus quodam modo his, quibus fortunas aspirat, descendentibus verò, qui miserijs premuntur. Aelianus libro secundo de Varia historia. Solon aiebat, Si vnum in locum cuncti mala sua contulissent; futurum, vt propria deportare domum, quàm ex omni miseriarum aceruo portionem suam ferre mallent. quo colligebat, non oportere nos, quae fortuitò patiamur, praecipuae & intolerabilis amaritudinis iudicare. Valerius Maximus libro 7. cap. 2. Croesus, Lydorum rex, cùm Solonem Sardibus commorantem ad se vocasset, & thesauros omnes ostendisset, interrogauitillum, Annón meritò, in tanta bonorum omnium abundantia, felix & beatus diceretur? Solon Tellum, item Cleobin & Bitonem Cydippes filios multò beatiores fuisse respondit: quorum primus cùm suos vicisset hostes, in illa clarae victoria è vita migrarit: duo verò posteriores, dum matrem grauiter decum bentem ad Iunonium duxissent fanum, precibus matris, bona filijs precantis, etiam co̅tinuò mortem obierint. Causam huius iudicij interroganti regi respondit: Neminem ante mortem beatum dici debere. Nec multò pòst Cyrus Croesum victum pyrae imposuit, vt combureretur. Ibi tunc, O'Solon Solon, alta voce Croesus inclamauiti Cyrus admiratus ignotum nomen, quisve deorum aut hominum esset, quem infelix rex in extremo discrimine inuocaret: posteaquam causam didicit, Croesi inconstanti felicitate motus, eum liberari iussit, & in posterum honorificè apud se haberi voluit. Herod. lib. 1. Croesvs consultus à Cyro de bello suscipiendo contra Tomyrin reginam Massagetarum: Si tibi, ait, esse videris immortalis, nihil est opus, vt meam tibi sententiam dicam. Si verò te quoque agnoscis hominem, illud inprimis discito, talem humanarum rerum circum esse, qui rotatus, eosdem semper fortunatos esse non sinat. Cyrus imperandi libidine accensus, Croeso non paruit. Itaque in eo bello perijt. Brusonius lib. 2. c. 37. ex Herod. lib. 1. Polycrates, Samiorum tyrannus, cùm summa frueretur felicitate, admonitus ab Amasi Aegyptioru̅ rege, vt aliquo saltem, quamuis leui incommodo, tantam interrumperet fortunae tranquillitatem: anulum in mare proiecit, quem habebat carissimum, eius???; iactura vehementer se dolere simulabat: cùm piscator quidam captum piscem Polycrati dono obtulit. Quo exenterato, anulus in visceribus repertus est, quem Polycrates abiecerat. Ibi tunc Amasis Polycrati amicitiam renunciasse dicitur, cùm videret apertè, fortunam ad grauiores casus eum reseruare. Nec defuit euentus. Ab Oroete enim Darij regis praefecto, in summo Mycalensis montis vertice, cruci affixus est, Herodotus. Philippvs Macedoniae rex, cùm vno eodem???; tempore tria nuncia accepisset, equestri cursu quadrigas suas Olympia vicisse, Olympiam vxorem Alexandrum filium peperisse. Parmenionem denique ducem suum Dardanos vicisse: sublatis in coelum oculis: At tu, inquit, Fortuna pro tot bonis leui aliquo nos affice malo. Alexander Magnus in dolio cubantem Diogenem Cynicum tantùm admiratus est, vt nisi Alexander esset, Diogenem se esse optaret. Hinc Iuuenalis Sat. 14. Sensit Alexander, testa cùm vidit in illa Magnum habitatorem, quanto felicior hic, qui Nil cuperet, quàm qui totum sibi posceret orbem. Theramenes, cùm è quadam domo egrederetur, & illa subitò corruisset, exclamauit: Ò Iupiter, cui me iam infortunio reseruas? Nec multò pòst à triginta tyrannis Atheniensium fuit interfectus. Aelian. lib. 9. Var. hist. Olympicis Iudis, cùm victores Diagoras vidisset coronari filios, atq; ex filia filio???; nepotes, ea???; re multùm laetaretur, Lacon quidam dixit: Ò Diagora, nu̅c pulcerum moriendi tempus esset. Plutarchus. Timothevs, filius Cononis, dux Atheniensium, gloria & victorijs clarus, in Platonem incidit extra moenia, cum quibusdam discipulis obambulantem: eum???ue videns grauem & corpulentum, caeterùm vultu benignum: disserentem verò audiens non de pecuniarum contributione, neque de triremibus aut nauticis rebus, neque de supplementis, aut quemadmodum auxilium esset ferendum, neque de tributo sociorum, siue insulahis, neque de similibus nugis aut in eptijs: sed de philosophia, & rerum pulcerrimarum cognitione: exclamauit, Ò vitam, & verè felicitatem. Aelianus de Varia histor. libro 2. Leotychidas primus quaerenti, Quî retineatur praesens felicitas? Si non, inquit, vndequaque fortunae credas. Plutarch. in Apophtheg. Socrates requirente ex eo, ni fallor, Gorgia, Quam existimationë haberet de rege magno, & haberét ne eum pro beato? Haud scio, inquit, quàm sit vir bonus, quàm doctus. Plut. de Instit. liberis. Antisthenes ait, Qui esse velit saluus, ei opus esse vel sinceris amicis, vel inimicis ardentibus. Hi enim lacerando, illi deterrent offensantes castigando. Plut. de Vtil. ex inim. Diogenes ei, qui salutem desideret, quaerendum esse vel sedulum amicum, vel flagrantem inimicum dicebat: quò increpatione vel curatione animi vitia exuat. Plutarchus de Virtutis prouectu. P. Scipio quum Censor de more notum carmen, scriba ex publicis tabulis praeeunte, pronunciaret, ventum???ue esset illuc, Iupiter auge Rempublicam: nunquam sic precari animum induxit, monente multum scriba atque hortante: sed sic, Iupiter conserua Rempublicam: satis esse auctam dicens, modò conseruaretur: ac protinùs in publicis tabulis ad hunc modum carmen emendari iussit. Qua votorum verecundia deinceps Censores in condendis lustris vsi sunt. Valerius Maximus lib 4. c. 1. Cato maior mirari alebat se, quemadmodum salua possit esse ciuitas, in qua pluris piscis vaeneat, quàm bos. Plut. in Apoph. C. Ivl. Caesar Dictator, cum hoste quinquagies collatis signis (quoties Romanorum ducum nemo) conflixit. Verùm iam exacta aecate modum adhibere voluit, veritus (vt credere est) ne fortunam quam toties secundam habuisset, aduersam semel experiretur. Sabellicus lib. 1. cap. 6. Echnicorum exemplum de Senectute. Demonax, Hadriani tempore summus philosophus, viros fortunatos saepe admonere solebat, ne obliuiscerentur, quàm citò desituri essent. Ambrosivs episcopus Mediolanësis, cum apud diuitem quëdam hospitandi gratia diuertisset, & ille se nihil vnquam in vita aduersi passum iactaret: euestigiò cum suis recessit, dixitque, ideo se inde fugere, ne vnà cum homine perpetuis prosperitatibus vso simul pereat. Haud ita procul excesserant, & respicientes, videntaedes illas cum omnibus, qui ibi erant, terrae hiatu iam absorptas. Marul. lib. 5. c. 3. Fuit Saladinvs princeps Aegyptius, dum vixit, longè clarissimus. Namque imperij sui fines in primis auxit, & felicissimè diu rerum potitus, Christianorum quoque opes ita in Oriente oppressit, vt Hierosolymis captis Christianum nomen in hunc vsque diem ex Syria eiecerit. Ille moriens in summa rerum felicitate, testamento suo praecipuè cauit, vt interuda tunica linea, quam gestare solebat, praelongae hastae affigeretur: proclamaret???ue is, qui lanceam gereret, hanc vnam esse reliquam tunicam, quae illi ex tantis opibus, tantóque imperio superfuisset. Egnatius libro 7. cap. 2. &: Fulgosus lib. 7. cap. 2. Sesostris rex Aegyptiorum victorijs illustris, curru̅ aureum preciosissimis gemmis ornatu̅ sibi construxit: cui insidens, à quatuor regibus deuictis plaustra subeuntibus se trahi passus est. Cùm festo quodam die, regum Vnvs oculis conuersis continuè retrospiceret, rotae volubilitatem intuens: Sesostris???; causam respectus percontaretur: respondisse fertur: Cum stupore admiror rotam, cùm eam instabili modo ferri, atq; aliàs aliter volui, & nunc quidem sublimia demittentem, rursus demissa sublimantem conspicio. Serostris vbi dictum id intellexit, statuit, ne illi posthac currum traherent. Paulus Diaconus de rebus Rom. lib. 17. Cum Hugolinus Girardescus, ciuis Pisanus, Guelfarum partiu̅ princeps, contraria factione partim pulsa, partim perculsa, eò potentiae domi peruenisset, vt pro nutu omnia administraret, patriae???; dominus & esset, & haberetur: in festo natalis sui celeberrimo conuiuio, ad quod suos omnes vocauerat, dum fortunam suam ipse fando effert, quendam ex intimis amicis Marcvm, Quid tandem sibi deesse arbitraretur, interrogauit. Ille, Sola, inquit, ira Numinis procul diu???; abesse à tam secundis rebus non potest. Nec multò pòst Guelforum viribus consenescentib. Gibellini armis arreptis aedes eius expugnarunt: vnum è filijs & nepotibus vim arcere conatos occideru̅t: ipsum, cum duobus filijs & tribus nepotibus comprehensum, & in turrim conclusum, fame necarunt. Aemilius lib. 8. Platina in Nicolao III. Vtilißimo. Niloxenvs ille sapiens rogatus, Quid esset vtilissimum? respondit, Rex. Id esse proprium veri principis iudicans, vt qua̅tum in ipso sit, nemini noceat, prosit omnibus, sit???ue magis optimus, quàm maximus. Quanquam non alia ratione potest esse maximus, nisi vt sit quàm optimus, hoc est, beneficentissimus in omnes. Erasmus in Adagijs. Dissicillimo. Thales philosophus, vt auctor est Laërtius, interrogatus Quidnam esset difficillimum? respondit, [Greek words], id est, Nosse seipsum. Quid facillimu̅, respondit, [Greek words], id est, Alteri consilium dare. Erasmus in Adagijs. De iis qvae ad Animi bona maláve pertinent. Vt de Ingenio & Moribus bonis malísve. Heic Iudicij in praesens habetur ratio. At qui Indolem explorant aliorum, Tomo primo respectu Subiecti fuerunt enumerati: heic etiam, quatenus Prudenter iudicant, enumerandi. Qui verò ingenij argumenta in futurum captant, inferiùs recensebuntur, sub Titulo, Prudentis praecognitionis futurorum, f. 2929. Cyrvs apud Herod. lib. 9. dicit, natura sic comparatum esse, vt è mollibus regionibus molles viri existant, néve ex eadem terra admirandae fruges & egregij bello viri gignantur. Plistarchvs Leoniedae, quaerenti cuidam, qua de causa non à primis regib. nomen mutuarentur? Quòd illi duces, inquit, esse, Quàm regere malebant? posteriores minimé. Plutarchus in Apophthegmatibus. Rogatus Spartiates, Tutá ne via Spartam foret? Qualis, inquit, accesseris. Nam ingredientes leones eiulant, lépores in cubilibus venamur. Plut. in Laconicis. Simonides quaerenti: Quid solis non imponeret Thessalis? Nempe tardiores sunt, quàm vt à me capiantur. Plut. de Audiendis poëtis. Isocrates thetor de Atheniensium ciuicate dicere solebat, eam scortis simillimam esse. Etenim, qui illarum venustate caperentur, velle quidem omnes rem cum ipsis habere: neminem tamen esse tam suijpsius contemtorem, qui matrimonium cum illis iungere dignetur. Atq; Atheniësium ciuitatem ad peregrinandum in ea iucundissimam esse, omnibus???; totius Graeciae ciuitatibus praestantiorem: ad inhabitandum verò, no̅ item securam ac tutam. Innuebat his verbis, domesticos in ea sycophantas, atque eorum, qui populares videri vellent, insidias. Aelianus de Var. hist. lib. 12. Amabat rex Philippus mulierem Thessalam, quae suspecta erat, quòd eum incantaret. Ha̅c studuit Olympias in potestatem suam redigere. Quae vt in co̅spectum eius venit, & liberali forma visa, ac sermocinata cum ea est non ingenerosè neq; insipidè: Valcant calumniae, inquit, Olympias, venena tu in teipsa habes. Plut. in Praeceptis connubialibus. Agesilavs seu Callicratidas, Asiae incolas memorauit liberos improbos, seruos esse bonos. Plut. in Apoph. Celebrantibus no̅nullis Antipatri frugalitatem, cuius esset, durus victus & austerus, Foris, inquit Alexander, est candidus Antipatri amictus, intus totus purpureus. Idem. Demosthenes ijs, qui improbitatem deposuisse existimabant Demadem: Nunc enim, inquit, cernitis sicut leonem saturum. Plut. de Cupiditate diuitiarum. Eteocles Lacedaemonius dicebat, duos Lysandros Spartam ferre non posse: & Archestratvs Atheniësis dicebat, duos Alcibiades in ciuicate Atheniësium tolerari non posse. Aelian. de Var. hist. lib. 11. Gyrtias, cùm Acrotatus eius ex filia nepos aliquando ex quadam puerorum pugna multis acceptis plagis pro exanimi domum relatus esset: plorantibus familiaribus & necessarijs: Non tacebitis? inquit. demonstrauit certè, cuius stirpis esset: neque deplorari debent boni, sed curari. Plut. in Lacenarum apophtheg. Lacaena, filium nunciato in acie fortiter pugna̅tem cecidisse: Erat verò, inquit, meus. De alio audiens, ignauiter euasisse saluum: Sanè, insit, meus non erat. Idem. Lacaena supplicationem publicam celebrans, vbi filium in acie vicisse, sed vulnerib. concisum intellexit expirare: non detracta corona, sed exultans, proximis feminis ait: Multò praeclarius est, amicae, in acie vincentem occumbere, quàm viuerè Olympijs victorem. Idem. Plinius lib. 7. refert Catonem Censorium velut ex oraculo prodidisse, Senilem iuuentam praematurae mortis esse signum. Dionysivs Syracusanus senior, cùm intellexisset duos adolescentes multa de se sua???; tyrannide petulanter loquutos, ad coenam vtrunq; vocauit. Quorum cùm alterum ad ebrietatem bibentem, alterum in potu sese moderatè continentem contemplaretur: illum quidem dimisit, quòd natura contumliosus esset, & ob ebrietatem maledixisset: hunc autem è medio sustulit, qui dedita opera, vt maleuolus & hostis, idem perpetrasset. Plut. & Caelius lib. 22. c. 17. Cor. Ruffinus, vir bellicosus, verùm rapax, consulatum opera C. Fabricii contra multos alios, viros quidem probos, sed belli imperitos, obtinuit: quia se rapinis imminui, quàm venundari malle, Fabricius asserebat. Plut. Quum Eumenes rex Roma̅ venisset, & Senatu honorificè exceptus, clarissimorum ciuium frequentia stiparetur: M. Cato Censorius non dissimulabat, tantum Romanoru̅ erga illum studium sibi suspectum esse, ipse vitans regis consuetudinem. [1916] Hoc quibusdam admirantibus, ac dicentibus, Eumenem viru̅ esse probum, ac amico in populum Rom. animo: Sint ista vera, inquit: attamen ista bellua, natura ferox est. Sentiens, omnes reges, vtcunq; pro tempore simulent, natur à Democratiae infensos esse. Erasmus lib. 5. Apoph. Cato plus sibi praedicauit placere erubescentes, quàm expallescentes. rectè assuesaciens ac docens, probrum potiùs, quàm reprehensionem vereri, ac suspicionem magis, quàm periculu̅. Plut. de Immodia verecundia. Cicero dicebat in alijs C. Iul. Caesaris ceptis & actionib. considerare se omnibus ingenium tyrannicum: sed cùm comam eius, inquit, ita videam compositam accuratè ipsumque vno digito caput scabentem: contrà non videtur iste mihi tantum mali animo concepturus, vt Romanam Remp. euertat. Plut. in Caesare. C. Ivl. Caesar Antonium & Dolabellam suspicientibus no̅nullis, vt caueret sibi ab eis, monentibus: hos negauit timere se pingues & nitidos: verùm macilëtos illos & pallidos, Brutum Cassium designans. Plut. in Apoph. Mavricivs Imp. ex insomnio edoctus, Phocam percussorem fore, quaerit ex Philippico, quónam is esset ingenio? Respo̅dit ille, Hominem esse timidum & ferocem. Tum Imp. Si, inquit, timidus, etiam homicida est, Cedrenus. Io. Coletus Anglus, decanus ad D. Paulum Londini, familiaris Erasmo Roterodamo, vir doctiss, & innocentiss. dicere solebat, Se nusquam reperire minùs corruptos mores, quàm inter coniugatos: quòd hos affectus naturae, cura liberorum, ac res familiaris, veluti cancellis quibusdam ita distringeret, vt non possint in omne genus flagitij prolabi. Prodinde etia̅ curae collegij, quod Londini maximis sumtibus puero Iesu sacrum ex truxit non sacerdotes, non episcopos, sed ciues aliquot coniugatos praefecit. Roterod. in eius vita. Giro Oronius regulus, vti erat vir acuto, & hac in re diuino praeditus iudicio, dixisse fertur, sibi Consaluum Magnum, ex regno Neapol. in Hispaniam splendido cum comitat veniëtem, ingenti onerariae naui persimilë videri, quae praelto mari indigeat, vt aequora sulcet: aliter necesse sit, vt humilibus in vadis haereat. quasi diceret, tantae moli ferendae Hispaniam Ferdinando regnante minimè suffecturam. Hinc non multò pòst percontante Girone à quodam, cum Consaluus ad regia̅ venisset, qua̅ altè oneraria illa in Loxae vadis subsideret? id???; Consaluo referretur: Oronio dic, inquit, nauem firmis lateribus aestum maris expectare, vt attollatur, & vela det ventis, qui non semper aduersissimi perslare consueuerunt. Nec perurbano responso euentus defuit: non toto enim vertente anno, quum Rauennatis cladis nuncius regem Hispaniae Ferdinandu̅ magnoperè perculisset, vnus ante alios omnes Cosaluus, qui res perditas restitueret, vocatus est. Sed ea expeditione ad nihilum relapsa, fertur suspenso ore dixisse ad astantes: Ergo Gironus Oronius praeclarus vates euadet: quando meam nauem secu̅do aestu mirificè subleuata̅, obortus opportunè ventus, qui iam vela inflabat, repentè concidens, sulcantem mare destitit. Iouius in Consaluo. Doctrina & Sapientia. Plato eo differre doctum ab indocto dicebat, quo beneualentem ab aegro. Mentis enim sanitatem ac, lumen à doctrina persaepe, ab ignorantia autem aegritudinem, manifestis rationibus proficisci. Themistocles rogatus, Achillésne an Homerus esse mallet? Et tu, infit, ipse victor malles Olympijs, an proclamans victores esse praeco? Plut. in Regum apoph. Stilpon, philosophus Megarensis, cùm Megaram Demetrius captam solo aequasset, atque Stilponem esset percunctatus, ecquid amisisset. Ille, Nequaquam, inquit. Neque enim praedam facit bellum virtutem. Plutarchus de Instit. liberis. Bias euersa patria Priene ab hostibus, alijs alia efferentibus, nudus absq; impedimentis egressus est: Bona mea mecu̅ porto, respondens. pectore nimirum, non humeris, animo, non oculis visenda. Val. lib. 7. c. 2. Qvidam, cùm Diogenem Cynicum in dolio recumbentem vidisset, [Greek words] dixit. Mox alius quidam subiecit: [Greek words]. Eustathius in. [Greek words]. Iliad. Oratione. Cùm quaestionem Xenocrates explicasset, finem???; dicëdi faceret, aderat Evdamidas. Vt dixit ex comitibus eius quidam: Postquam nos adsumus, abrupit sermonem: Rectè, inquit: si quidem dixit iam ea, quae voluit. Illo subijciente: Operaeprecium erat audisse. Num etiam, inquit, ad coenatum si veniremus, postularemus vt iterum coenaret? Plutarchus in Apophthegmatibus. Zeno Cittieus eleganter ac politè loquentium sermones, aiebat esse similes pecuniae Alexandrinae, oculis blandienti, ac vndique scripturam habenti, more nomismatis, nihilo tamen esse meliorem. Rursus, qui magis studerent vtilia dicere, quàm nitida, similes esie dicebat tetradrachmis, temerè ac ruditer percussis, quae saepe picturatis illis numis praeponderarent. In numo non spectatur elegantia scripturae, sed pondus ac materia: ita non refert, quàm sit elegans oratio, sed quàm grauis & vtilis. Idem dicere solebat, Satiùs esse labi pedibus, quàm lingua: eóque conuiuia quantum poterat vitabat, quòd ibi solutus vino, & aliorum fabulis prouocatus, faciliùs labi posset. Erasmus lib. 7. Apoph. Theophrastvs Eressius dicere solitus est, potiùs esse fidendum effreniequo, quàm verbo incomposito. Nemo non metuit insidere equo infreni: at plus est periculi à lingua petula̅ te & effreni. Laërtius. Puerorum institutione. Agesilavs requirente quopiam, quae addiscenda sint pueris? Haec, inquit, quibus etiam, quando euarerint viri, vta̅tur. Plut. in Apophtheg. Artibus mechanicis. Gorgoni cùm praecepisset aliquando pater Cleomenes, rex Spartanoru̅, vt cuipiam pro mercede daret frumëtum, adij???ret???, Docuit me vinum bonum facere: Ergo pater, inquit, & plus vini exhaurietur, & qui bibent, delicatiores deteriores???; euadent. Plut. in Lacenarum apoph. Alexandridas roganti, Quid agros permitterent Ilotis, no̅ ipsi eum colerent? Quia, inquit, maiorem nostri, quàm agri curam habemus. Idem. Virtute in genere. Apud Gellium libro 18. capite. 1. Peripateticus cum Stoico, &c. fol. 2036. M. Cato Censorius vocem saepenumerò emittebat plenam siduciae sui, Oportere alij s veniam dari, si peccassent: sibi non itë. Nam in illis, quae deliquissent, vel inscitiae, vel impotentiae affectuum debere videri imputanda. in quorum potestate adhuc essent: se verò. si peccasset, malitiae esse, non ignorantiae, aut animi concitati. Plut. Asclepiodotvm, memoriae proditum est, Athenis. inita in Syriam peregrinatione, eo consilio plerasque adijsse ciuitates, vt mores hominum perspiceret. Caeterùm in tota periodo illa tres modò comperisse, qui modestè ac planè ex formula viuerent, Ilapium apud Antiochiam philosophum: Laodiceae verò Maren, omnium eius aetatis iustissimum: item philosophum Domninum, cognomento Aristidem. Caelius lib. 14. c. 3. A. L. ex Suida. Albertvs I. Imperator tria potissimùm genera hominu deamabat. ac venerabatur: Feminas pudicitia illustres & claras. Clerum deuotum & religiosum; Milites strenuos & forte. Ioan. Cuspinianus in euis vita. Antonivs Panormita de lectione fessus, in vestibulo Pliniani sui sedebat, quae villa est haud procul Neapoli. Cum???ue inter eos, qui aderant, esset de virtute quaestio, dixisset???ue Antonius, Splendidissimum eius lumen esse: praeteriens villicus: Nescio quam, inquit, virtus ista, quam dicis, splëdeat. Sed certè scio, me diutiùs illius contemplandae desiderio captum, intueri eam nunquam. Ad quem Antonius: Haec quidem de asello, quem per imprudentiam amissum nondum reperisti, dicere poteras. Tu verò dicas, quid putes esse in orbe splendidissimum? Solem, inquit ille. Atqui solem caeci nam vident? Non vident, respondit. Multò ergo splendidior est virtus, quam etiam caeci quàm apertissimè vident. Pontanus de Principe. Virtute Imperatoria L. Pavlvm Aemilium imperatorem perhibent, cùm deuicto Perse magnificè apparatum praeberet epulum, &caetero ordine mirificè digesttum, dixisse, Eiusdem esse aciem quàm horendissimam instruere, & conuiuium quàm iucundissimum. Vtrunq; enim in ordine seruando consistere. Et propterea optimos quosq; & regno dignissimos Instructores ab Homero populorum appellari. Plut. lib. 1. Quaest. conuiuialium 2. Prudentia. Affirmabat Cato, insanos de prudentibus longè meliùs mereri, quàm econtrá. Quippe sapientes, stultorum erratis in spectis vitam in meliùs mutare. At amentes, cùm discendi capaces non sint, ex sapientium benefactis fructum percipere nullum posse. Stultitia. Alfonsus Aragonius Neapolitanus rex, Scvrram in aula habebat, qui censoria virgula singulorum dicta facta???ue notabat, & tabellis descripta principi stato tëpore offerebat, iudicio ascripto, quódnam sibi ex omnib. stultissimum videretur. Accidit, vt Rex Maurum seruum fidelissimum cum magna vi auri in Africam ablegaret, equorum comparandorum causa. Id factum scurra literis mandatum, nil minùs expecta̅ti regi in haec verba recensuisse dicitur. Alfonsus rex Christianus Mahumetanu̅ Poenum aliquot aureorum millibus onustum. ornatum, [1917] ad Mahumetanos dimisit. Exitus acta probabit. Ego verò si bona fide reuertatur, Maurum stutissimum, Alfonsum sapientissimum: si non reuertatur, quod probabilius est, Alfonsum stultissimum, Maurum sapientissimum, pro ea, qua polleo, censoria auctoritate, pronunciare non verebor. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis mem. Auctor vitae Plebani Arlotti Florentini, dicterium hoc Arlotto tribuit. Fortitudine. Themistocles rogatus, Achillésne, an Homerus esse mallet? Et tu, infit, ipse victor malles Olympijs, an proclamans victores esse praeco? Plut. in Apophth. Leonidas rogatus, Cur optimus quisq; nobilem mortem ignobili vitae praeferat? Quoniam, inquit, illud naturae proprium, hoc sui ipsius putat esse. Idem. Zevxidamvs Aetolo, qui dixerat ijs, qui student esse viri fortes, potius bellum pace esse: Bona verba, inquit: verùm potior his mors est vita. Idem. Agesilavs interrogatus, Vtra virtus praestaret, fortitudo an iustitia? Fortitudinis demonstrauit, vbi abest iustitia, nullum esse vsum. Quòd si omnes iusti essent, fore vt non requireretur fortitudo. Idem. Temeritate. Avgvstvs eos, qui leuem ob causam periculis se exponerent, similes aiebat esse, aureo hamo piscantibus, qui plus damni amisso semel hamo acciperët, quàm multorum piscium captura posset reparari. Polyaen. lib. 8. Erat in aula Mathiae regis Vngariae Polonus miles, qui saepe Vngaros ad luctam, ad pugnam euocaret, multos?? saepe vicerat: sed iactantia nimia odiosus. Stabat in ferratis claustris immanis leo. Quis est, inquit Polonus, qui famelico leoni ausit carnem auferre, quam ore comprehenderit? Quum nemo auderet: Cernetis, inquit, quod dico. Illi fame per diem excruciant leonem: postea die ouem obijciunt quadripartitam. Leo immurmurat, apprehensae carni incubans. Polonus ingreditur, & leone: niam vorantem, diuaricatis cruribus constrictum, pugno ferit in rictum, dicens, Offam dimitte canis. Vocem intrepidam leo exhorruit, exeuntem???ue visu solo sequutus est. Audax facinus quum ad regë perferretur, non probauit: euocatum???ue Polonum, pro more donatum, domo sua iussit excedere: eum qui venalem ita vitam circumferret, non necessariò, sed ad solam iactantiam obijciens se periculo, nihil non ausurum proposito praemio ratus. Physici tradunt leonë ad nullius nisi impauidi hominis vocem contremiscere. Cranzius lib. 9. Saxoniae cap. 24. Vitae cupiditate. Diogenes Cynicus Corinthi Dionysium Syracusanum intuitus, à Timoleonte Corinthio principatu deiectum, magis???; praesentium voluptatum, quàm pristinae fortunae memorem: Viuis, inquit, ô Dionysi, tanquam multùm vitiae indigus. Sab. lib. 9. cap. 11. Tiberivs Caesar dixit, Manum medico porrigere eum, qui annum excessit sexagesimum, turpe esse. Plutarchus An seni tract. resp. Voluptatibus Aristotelis est vtilissimum praeceptum, vt voluptates abeuntes consideremus, quàm turpes & abiectae, quo minùs cupidè repetantur. Val. lib. 7. cap. 2. Lupanaribus. Bohvslavs Hasisteynus, genere & doctrina praecellens, cùm Pragenses audiret lupanar publicum incendisse: Hoc non est, inquit, tollere vitia veneris, sed totam vrbem malo veneris ardore implere, ex vno igne scintillis per singulas domos dispersis. Dubrauius lib. 31. Auaritia. Dionysivs senior ad Dionysium F. fortè ingressus, vbi conspexit poculorum aureorum & argenteorum magnam vim, exclamauit: Non es ad dominatum natus, qui tam multis, quae à me accipis, poculis amicum tibi nullum comparasti. Plut. in Regum Apoph. Prodigalitate. Recitabatur ad mensam Mathiae Pannonum regis historia de Alphonso Rege Hispano & Neapolitano, auo Reginae Beatricis, eiusmodi. Viuebat Alphonsus Tyburi: Oeconomus autë regius subinde comeabat in forum Romanum: vrbs inde millianbus sedecim Italicis non magnis distat. Quodam autem die orta est nobilis & ambitiosa altercatio inter Oeconomu̅ Regis & Pontificis, qui simul ad forum conuenerant. Exposita erat vaenum in macello vnica murena, ea???; pro natura piscis, qui quatuor libras nunqua̅ excedit, satis grandis. Expetebat eam vterq; Oeconomus. Piscator ansam hanc arripiens: Auferat, inquit, murenam, qui plurimum numorum offert. Pontificius obtulit aureos tres, Regius sex: rursus Pontificius decem, Regius viginti. Crescente altercatione, inquit piscator: Tollat piscem qui numerauerit triginta aureos. Obmutuit Pontificius: Regius verò data pecunia, murenam abstulit. Laudauit factum Oeconomi sui Alphonsus, illi???; munera dedit. Mathias finita narratione subiecit: Noluissem ego Oeconomum, si meus fuisset, magnificentiam in tali re ostendere: quòd si omnimo fecisset, laudassem, si murenam emtam donasset Pontifici: ea???ue re docuisset, Regem suum nec gulae nec auaritiae esse deditum. Ioach. Cureus in annalibus Silesiae. Luxu Aedificiorum. Megarenses olim, cùm eam curiam, in qua Timalti tumulus fuit, inter mira & memoranda ducerent, tanquàm quid visendum & mirificum, propter maximas substructiones, M. quoq; Antonio ostendisse dicuntur. Mox???; sciscitantes. Quid de illa sentiret? arbitrati miris illam laudibus eius testimonio celebrandam, futilem & nullius pensi esse iudicauit. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 16. Chij cùm ex Chio marmore versicoloribus maculis, vrbis muros, tanquam quid mirum, Ciceroni ostentarent: Magis mirum futurum, dixit, si ex Tiburtino marmore illos construxissent. Plutarchus. Magnanmitate. Q. Fabivs Max. iam annis grauis ad filium consulem pro tribunali sedentem, assistente magna caterua, equo vehens accedebat. Cui cùm iuuenis misso lictore iussisset, vt descenderet ex equo: erubuerunt alij. At Fabius ex equo desiliens praeter aetatem, properauit ad filium, eum???ue complexus: Macte consilio, inquit, fili. Sentis, quibus imperas, & quantae maiestatis imperium teneas. Plut. in Apoph. Clementia. Fratris filium Lycurgi Charillum vel Charilaum, qui Spartae regnabat, mitem virum ac lenem, cùm laudibus nonnulli ferrent, collega eius Archidamidas: Qui verò, infit, probus sit Charillus, qui ne peruersis quidem est insestus? Plut. de Inuidia & odio. Cùm Caesar deiectas Pompeij statuas reponi iussisset: Cicero, Dum Pompeij, inquit, statuas erexisti, tuas fixisti. Plut. de Emolumento ex inimicis capiendo. Iracundia. Cato maior irascentem à furioso putabat diuturnicaec tantum differre. Plut. in Apoph. Minis. Polydorvs Alcamenis, cùm hostibus quidam multum minitaretur: Non intelligis, inquit, maximam partem exhausisse te suppliciorum? Plut. in Apoph. Testimonio. Dicebat Adrianvs Caesar, credendum esse testibus, non testimonijs. Iudex enim exercitatus in suo munere, prudens & consideratus, de testimonio iudicium faciet, conspecto teste, ex vultu, constitutione, & circunstantijs alijs innumeris. Bodinus lib. 4. Daemon. cap. 2. Reprehensione, Castigatione. Demaratvs, cùm asperiùs egisset cum ipso Orontes, dixisset???; quidam, Tractauit te Orontes asperè: Nihil, inquit, in me peccauit. Nam qui blandiuntur, laedunt: non qui agunt acerbé. Plut. in Apoph. Dionysivs rex, cùm audiuisset duos adolescentes multa co̅tumeliosè de ipso & tyrannide eius inter compotandum dixisse, vtrunque vocauit ad coenam. Cùm videret autem alterum ex temulentia petulantem, & multa nugantem, alterum verò modestè & caute bibentem: illum vt natura ebriosum & stolidum dimisit: hunc verò interfecit, tanquam ex animi proposito maleuolum & inimicum. Antonius in Melissa, part. 1. Serm. 53. & Plut. Hippolytvs Cardinalis Ferrariensis, &c. Vide fol. 1933. Inuidia, Aemulatione. Agis Archidami filius dictitantibus, Certos cum eo ex alterae familia regia aemulari. Igitur, respondit, torquebunt istos propria mala, atque insuper mea meorum???ue amicorum bona. Plut. in Apoph. Iuuenis etiamnum Themistocles, Nihil agere dixit se praeclari, nondum enim inuidia laborare. Plutarchus de Inuidia & odio. Mendacio. Epaenetvs omnium ait, mendaces noxarum & maleficiorum architectos esse. Plut. in Apoph. Impudentia. Albertvs dux superioris Saxoniae Lubecam venerat. Placuêre illi cuncta, praeterquam laruatus ille discursus feminarum. Senatum ergo commonefecit, vt abusum illum antiquaret: qui vt multis alioqui pudicis feminis praestaret audaciam, sic impudicis stultitiae incrementum. Senatus proinde, interdixit illum laruatotum discursum. Cranz. lib. 12. Saxoniae cap. 23. Calumnia. Recipienti cuidam calumniosa probra: Desine, inquit Lacon. aures aduersus me praebere. Plut. in Apoph. Thearidas gladium acuminans, & An acutus esset? rogatus: respondit, Calumnia acutior. Plut. in Lacon. Modestia. Cato maior minimè esse inuidiosos, qui fortuna ciuiliter & modicè vtantur, asserebat. Neq; enim nobis, sed ijs, quae nobis adsunt, inuideri. Plut. in Apoph. Scurrilitate, Nugacitate. Cato maior eos, qui in ridiculis essent serij, in serijs dicebat esse rididiculos. Plut. in Apoph. Scitum est Senis cuiusdam dictum: Non quòd filius ludit meus, malè me habet: sed quòd reparare damnum studet, vehementer excruciat. Illud enim qui conantur & faciunt sedulò, nunquam, dum quid superest, desistunt. Rectè Horatius: Non lusisse pudet, sed non incidere ludum. plerunq; enim aleatores id, quod spera̅t, no̅ quod fieri potest, spectantes, captando capiuntur. Pascasius Iustus lib. 1. de Alea. Loquacitate. Persae nihil fide sanctius, nihil pulcrius silentio, nihil lo quacitate deformius esse arbitrabantur. Illud vel morte custoditum, hanc morte castigari voluerunt. Chilo Lacedaemonius sapien dicebat, non committendum vt lingua praecurreret animumt: admonens priùs cogitandum, quid loquaris, quàm lingua prorumpat in verba. Idem praecipiebat, linguam cùm aliàs semper, tum praecipuè in conuiuio continendam: quòd illic cibus ac potus inuitet ad nitemperantiam. Porrò vbi plus est periculi, ibi maior adhibenda est ratio. Rogatus, quid esset difficile: Arcanum, inquit, reticere. Erasm. lib. 2. Apoph. Vide fol. 1690. Archidamidas carpenti sophistem Hecataeum, fol. 2833. Theophrastvs Eressius dicebat potiùs esse fidendum effreni equo, quàm verbo incomposito. Laërtius. Zeno dicere solebat, Satius esse labi pedibus quàm lingua eo???; conuiuia qua̅tum poterat vitabat, quòd ibi solutus vino, & aliorum fabulis prouocatus, faciliùs labi posset. Idem. Hiero Syracusanorum tyrannus, arcana qui enunciarent, hos iniuriam arbitrabatur inferre etiam illis, quibus ea proderent. Veniunt enim nobis odio non modò hi, qui enunciant, sed & qui, quae nolumus, audiuerunt. Plut. in Apoph. Taciturnitate. Simonides poëtain conuiuio quopiam cùm hospitem recumbentem conspexisset tacitum, neq; cum vllo fabulantem: Heus tu, in quit, si stolidus es, prudens, stolidé. Plut. lib. 3. Quaest. conuiualium 1. Religione. Scribens ad Antipatrum Aristoteles: Gloriandum Alexandro, inquit, quòd in mortales imperium habeat: sed non minus illis, de dijs qui sentiuntrecté. Plut. de Tranquil animi. Xenophanes Aegyptios monuit: Osirim, si mortalem arbitrarentur, ne pro deo colerent: sin deum, ne lugerent. Plutarchus Sermone amatorio. Tertvllianvs in Apologetico dicit, satius fuisse deos fieri, sapientiae Socratem, iustitiae Aristidem, militiae Themistoclem, eloquentiae Ciceronem, felicitates Syllam, opum Crassum, sublimitatis Pompeium, grauitatis Catonem. Hi enim dijs ipsis praestabant hiscerebus. L. Viues in lib. 1. Augustini de Ciuitate Dei, cap. 32. Conscientia. Audita est Maximiliani ï. Imp. preclara ad Olomucensem antistitem Guilhelmum voxhaec: Nullum peccatum grauius esse quàm conscientijs velle dominari. Addidit etiam hoc qui in conscientias sibi imperium sumunt, eso coeli arcem inuadere. Quod rex etiam Nauarrae Henricus confirmasse fertur: religionis Christianae praeceptis passim traditum esse, inquiens, vim conscientijs non esse faciendam. Matth. Dress. Millen. 6. Votis. Solomon Iudaeorum rex. Vide fol. 3047. Socrates nihil vltrà petendum à dijs immortalibus arbitrabatur, quàm vt bona tribuerent: quia demùm scirent, quid vnicuiq; esset vtile. Val. lib. 7. cap. 2. Platonis conuersatione cicuratus Dionysivs minor Syracusanus, cùm in sacrificio publico praeco imperij aeternitatem tyranno precaretur: An no̅ tu desines, inquit, nobis mala imprecari? Plut. in Dione. P. Scipio quum censor ludum conderet, & praeco carmen pronunciaret, vti Iupiter imperium p. r. augeret: satis amplum incepspetendum esse putauit, & tabulas publicas ad hunc modum emendari iussit. Val. Max. lib. 4. cap. 1. Iustitia. Agesilavs de fortitudine & iustitia, Vtra praestaret, rogatus: Nihil fortitudinem, inquit, requiramus, omnes si iusti simus. Plut. in Apoph. Quibusdam Eleos hoc nomine laudantibus, quòd in certaminibus Olympiacis quouis quinquennio celebrari solitis essent iustissimi: Quid, inquit Agis, magni miríve faciunt, si intra quinq; annos vno tantùm die se iustos praestant? Non putabat, in eum co̅petere iustitiae laude̅, nisi quiper omnem vitam in omnibus actionibus iustitiam coleret. Plut. in Laconicis. Agesilavs cùm de rege Persaram, quem [Greek words] vulgò appellabant, quaestio incidisset, inquit, Quídnam melile est maior, nisi etiam iustior? Plut. de Virtutis prouectu. Legibus. Pittacvs Croeso, Quódnam imperium maximum esset, interroganti: [Greek words], ligni varij, respondit: in quo scilicet incisae essent leges. Laërtius. Plato leges quàm paucissimas promulgandas esse putauit. Magistratus enim si suo munere fungatur, multitudo legum superuacanea erit: si no̅ fungatur, molesta & perniciosa. Alex. ab Alex. lib. 6. cap. 4. Cleonis fuit opinio, satius esse malis legibus assuetam ciuitate̅ non facilè mutari, quàm bonis inconstanter vti. Thucyd. Apud Ae Ginetas cautum erat, vt qui nouae condendae legis causam daret, inuisus omnibus & execrabilis foret. Alex. Anacharsis eludens studium Solonis in vita conscribendis legibus (quemadmodum refert Plutarchus in vita Solonis) [Greek words] id est, Leges aranearum telis adsimiles esse dixit, propterea quòd in illas si quid leuius aut imbecillum incurrerit, haeret: sin maius aliquid, dissecal ac fugit: Sic his humiles & pauperes constringi, diuites & praepotentes non alligari. Val. lib. 7. cap. 2. Charillvs rogatus, Quid leges Lycurgus adeò paucas tulisset? Quia pauca loquentibus, inquit, etiam paucis legibus est opus. Plut. in Apoph. Agesilavs interrogante quopiam, Quid contulissent Spartae Lycurgi leges? Fastidium, inquit, voluptatum. Plut. in Apoph. Reipublicae studio. Refert Macrobius, Caesarem Avgvstvm aliqua̅do venisse in aedes, in quibus habitauerat Cato. Hîc quum Strabo in gratiam Augusti incusaret Catonis peruicaciam, quòd sibi necem consciscere, quàm Iulio victori se submittere maluisset: Augustus respondit: Quisquis praesentem ciuitatis statum mutarri non vult, is & ciuis & vir bonus est. Eodem dicto & Catonis memoriam tutatus est, & sibi consuluit, ne quis in posterum affectaret res nouas. Erasmus in Adagijs. Supplicijs & Poenis. David rex, propter numeratum contra Dei mandatum populum poenam meruerat, quae in totum populum redundatura erat. Proposito itaq; triplici genere supplicij, Fame, Bello & Peste, postremum elegit: satius esse indicans, in manus misericordis Domini incidere, quàm inimicorum. 2. Reg. vltimo. Persidia. Astyages Medorum rex, quum proditione Harpagi à Cyro ex filia nepote esset victus, & ad victorem nepotem adductus, Harpagum ibi vidisse crudelitatem sibi exprobrantem: quaesiuit, An ipse auctor fuisset Cyro suscipien di belli, & à Medis desciscendi? Quod quum Harpagus etiam gloriabundus asseuerasset: Ne, inquit senex, aut stultum te esse homine̅, aut impium oportet. Illud, quòd alterum quàm te malueris esse regem: hoc verò, quòd Medos ciues & populares tuos, nihil dete malè meritos, regno priuatos ac libertate, Perssaru̅ seruituti subiecisti. Lud. Viues de Concordia & discordia libro 3. Antipater, quum audiuissett Parmenionem ab Alexandro interfectum, dixit: Parmenio struxit insidias Alexandro, cui fidendum est? Si non struxit, quid agendum? Erat Parmenio velut alter Alexander, in rebus militaribus. Si tantus amicus fefellit, non est tutum cuiquam amico fidere: si Alexander nihil commeritum sustulit, praestat à regum negotijs abstinere. Plut. in Apoph. Regum & Impp. Aetius Patricius Romanus à Valentiniano III. occisus est, imperium quasi affectasset. Miles quida̅ interrogatus auerbach Imp. Vtrum iure caesus sibi videretur? respondit: Hoc quidem nescio, caeterùm id tibi affirmarim, tua te sinistra manu dexteram gibi amputasse. Egnatius lib. 2. cap. 2. Iniuria. Cato maior iniuriam aiebat, quamuis non creet periculum facientibus, tamen omnibus creare. Plut. in Apoph. Socrates, cùm affari videretur accusatores Anytum & Melitum valere, detrimento afficere non valere. Plutarchus de Tranquil. animi. Periuria. Agesilavs rex Spartanoru̅, cùm Tissaphernes co̅tra data̅ fidedem illi insidias tenderet, laetari se dicebat illius perfidia, eò ??? peierando deos redderet infestiores. Aelianus lib. 14. Var. hist. De iis, qvae ad Corporis bona maláve pertinent. Nempe de Partibus corporis. Pittacvs, cùm victimam ei rex Aegyptiorum misisset, prae [1919] cepisset???ue, vt optimam & pessimam carnem auferret: victimam excisa remisit lingua. quòd tam bonorum ea quàm malorum organum sit summorum. Plutarchus de Garrulitate. Bias iussus Amasidi victimae pessimam simul???; optimam carnem mittere, exectam linguam misit: quòd fraudes & compendia afferret oratio summa. Idem de Audiendo. Forma. Archelavs, complectente in conuiuio Euripide formosum Agathonem, atque deosculante iam pubescentem, ad amicos ait, Ne miremini: quippe pulcrorum etiam autumnus pulcer est. Plut. in Apoph. Morbis. Socrates, cùm decrepitam iam aetatem agens, in morbum incidisset, quidam interrogaret, Quomodo se haberet? Rectè inquit, vtroq; modo. Nam si fuero superstes, plures aemulatores habebo: sin vitam excessero, plures laudatores. aelian. lib. 2. de Var. hist. Damnatus erat magicae artis villicus quidam, nomine Bernardus, alioquin vir simplex ac frugi, ob id???ue demino percharus. Sed quia nec minis, nec persuasionibus adduci poterat, vt poenitere vellet, ad ignis poenam poscebatur à iudicibus. Dominvs, qui principi Mediolanensi gratus erat, obtinuit, vt sideiussione data, liceret hominem apud se viginti diebus habere. Coepit ergo illum alere non vt medicus, sed vt rusticum nobilis amicus: quatuor oua recentia manè, totidem vesperi, tum vinum dulce atque iucundum administrabat, carnes quoque & iura pinguia. Postmodum vt vidit hominem ex longo veterno resipiscere, hortatus est, vt omissis falsis atque absurdis periculosis???ue persuasionibus, Ecclesiae adhaerere vellet. Sed paucis opus fuit: resipuit, optimus???ue Christianus factus, liberatus???ue, vsque ad mortem absque querela perseuerauit. Cardanus de Rerum varietate lib. 15. cap. 80. Vulneribus. Nicolaus Maltrauersus, Lucij Comes, Patauinus, homo potens. qui DCC. milites armatos quandocunque vellet habere poterat, comitatu militum & sicariorum, vulneribus praesertim in facie deformatorum, delectabatur quòd eos fortitudinis suae signa circumferre diceret. Id cùm Tonsori suo obiter inter radendum iactitaret: is verò contrarium sibi viderirespondisset, quòd no̅ qui pateretur, sed qui alijs vulnera inferret, maiorem fortitudinis laudem mereretur: sibi persuaderi passus est, vti deinceps nullos cicatricosos in suo comitatu ampliùs esse vellet. Hic Nicolaus cum Cane Scaligero conspiratione inita, belli cruentiss. inter Patauinos & Veronenses, in quo supra centum millia periêre, auctor fuit. Bern. Scardeonus lib. 3. classis 13. Exercitatione corporis. Alexander Magnus cùmpedum pernicitate aequalibus omnibus iuuenibus praecelleret, atque sodales eum ad certamen Olympicum accenderent: quaesiuit, An reges certaturi essent? Negantibus illis, iniquam ostendit concertationem esse, in qua palmam relaturus esset de priuatis, vincendus rex. Plut. orat. 1. de Alexandro. Aeschylvs, cùm apud Isthmum ludos pugilum spectaret, vbi icto altero conclamatum est à theatro, pungens Ionem, Chium: Vidén, inquit, quantum valeat consuetudo? pulsatus silet, spectatores vociferantur. Plut. de Virtutis prouectu. Philopoemenes Megalopolitanus dux clariss. fuit iam inde à puero ad rem militarem pronus, atque eò quae conducerent, assectabatur nauiter: in armis se exercens & equitans. Cùm verò luctari etiam scitè videretur, suaderent???ue ei aliqui amici & curatores, vt se ad exercitationem athleticam conferret: rogauit eos, Ecquid ea exercitatio militi adferret detrimenti? Qui cùm id, quod erat, athleticum corpus cum militari omnibus partibus referrent pugnare, praecipuè viuendi rationem & exercitationem aliam esse: quòd illi multo somno, perpetua saturitate, statis motionibus, & quiete augerent tuerentur???ue habitum, qui ex quolibet momento & excessu consuetudinis esset ad conuersionem lubricus: hiomnem debeant variationem callere & inaequalitatem, maximè verò assuefacti esse, vt facilè inediam tolerent, facilè etiam vigilias. Quo intellesto, non solùm ipse eam rem fastidiuit & derisit Philopoemenes, verùm etiam disciplinam, omnem athleticam pòst praetor, quantum in ipso erat. omni exegit genere contumeliarum & probrorum, quòd appositissima corpora necessarijs certaminibus redderet inhabilia. Plut. in Philopoemene. De Indis, in nostrum orbem deductis, narrant, cùm saltantes vidissent Hispanas feminas, territos fugisse, quòd illas dicere̅t nouo & insolito sibi furoris genere concitati. Lud. Viues de Christiana femina lib. 1. Legatvs Turcae ad Mathiam Regem Pannoniae missus, de hastiludijs hanc tulit sententiam. Neque seriò, neque ludo satis consuluisse auctorem illius pugnae: minùs enim negotij quàm serium exigit, & plus periculi quàm lusus postulat, concursionem illam hastarum exhibere. Ad haec Rex (nam & ipse saepiùs in hanc arenam descendebat) Te, ait, tua tuos???;, nos nostra delectant. Dubrauius lib. 11. Gemes Othomannus, audiens Ferdinandum regem Neapolitanum commen dari à corporis agilitate, saltando, currendo, equitando: At haec, inquit, corporis exercitia brutorum imitatione apud Turcos seruorum sunt propria: principum verò, liberalitatis, iustitiae, prudentiae???; opera. Aegid. Corrozenus de Dictis & factis mem. Alimentis. Cambyses Persatum rex, Aethiopes quosdam Ichthyophagos exploratum miserat ad Aethiopes Macrobios cum muneribus. Rexsumto purpureo amiculo (quod vnum ex muneribus erat) rogauit, Quídnam esset, & quomodo confectum? Et cùm Ichthyophagi veritatem de purpura de???ue tincture dixissent: Dolosi, inquit, homines, dolosa sunt vestimenta. Secundo loco sciscitatus de tortili monili atque armillis, ornatum eius rei exponentibus Ichthyophagis, risit, atque existimans vincula esse, inquit, Robustiora apud se vincula esse. Tertiò sciscitatus vnguentum, cùm illi de confectura, vnguenti??ue ratione dixissent, idem dixit, quod de vestimento. Vbi ad vinum peruenit, eius???ue conficiendi rationem audiuit, maiorem in modum delectatus potu, percontatus est, Quibúsnam rebus vesceretur rex, & quod longissimum tempus vitae Persis esset? responderunt, Vesciregem pane, exponentes tritici naturam: perfectissimum???ue diu viuendi spaciu̅ apud Persas esse octoginta annos. Ad haec Aethiops, Nihil se mirari, inquit, si stercore vescentes paucis viuerent annis. Nam netot quidem annis victuros, nisi hoc potui acceptum referrent. Herod. lib. 3. Archidamvs, Zeuxidami F. pollicenti suaue vinum: Quò, inquit? Siquidem & exhaurietur largiùs, & animos strenuos labefatabit. Plut. in Apoph. Quod ipsum quoq; Gorgoni Cleomenis F. tribuitur. Socrates aiebat, Improbos comedendi & bibendi gratia viuere: bonos verò, vt viuant, comedete & bibere. Plutarchus de Audiendis poëtis. Conuiuijs. Chilo Lacedaemonius, vocatus ad coenam, non antè condicebat, quàm vnumquemque inuitatorum intellexisset. Aiebat enim conuictorem & contubernalem, quibuscum nauigandi & militandi necessitudo imponitur, ferendum esse importuhum. At conuiuis seipsum commiscere temerè, hominis esse amentis. Plut. in Conuiuio. Vestitu. Xanthippe Socratis, cùm nollet eius vestem induere, atque sic ad spectandum pompam prodire: dixit ille, Vt quam non vt spectes, sed vt specteris habeas. Ael. lib. 7. de Var. Hist. Cultu, Vnguentis, Fuco. Philippvs Macedo quendam ex Antipatri necessarijs in album iudicum retulerat: quem inde vbi barbam sensit & capillum inficere, expunxit eum: Infido, fatus, in crinibus nihil putare se fidendum in negotijs. Plut. in Regum Apopht. Aiebat Socrates inter vnguenta nullum oleum meliùs olere, quam quo vngebantur athletae: Amaràcinum & foliatum feminis esse relinquenda. Rogatus, Quid deceret olere sense? respondit, Probitatem. Dein rogatus, Vbi hoc vnguentum venderetur? Theognidis hemisteichio respondit: [Greek words]. id est, Qui bonus est, ab eo bona discito. Erasmus in Adagijs, ex Xenophonte. Morte. Epaminondas, Mortem, quae obireturin bello, esse dixit pulcerrimam. Plut. in Apoph. C. Ivl. Caesar, paulò antè quàm à coniuratis interfi ceretur, sermone super coenam, Quae nam mors optima foret, moto: Inopinata, inquit, Plut. in Apoph. Mortalitate. Philippvs cùm in palaestra cecidisset, & conuersus corporis vidisset in puluere vestigium: Papae, inquit, quàm exiguam terrae portionem occupamus, qui appetimus orbem vniuersum. Plut. de Exilio. Alexander Macedo, sagitta eius crure icto, vt confertim concurrerunt, qui frequenter erant eum deum salutare soliti, gestienti vultu: Hic sanguis, inquit, est, non ichor —dijs vt solitus manare beatis. Plut. in Apoph. Idem dicebat, Mortalem se esse, intelligere se potissimum ex somno & concubitu: quòd ab eadem imbecillitate naturam incessat lassitudo & voluptas. Plut. in Alex. & de Disc. adul. Epicharmvs aetate iam prouesta, cum quibusdam aequalibus redens confabulabatur. Hîc vno ex illis dicente, Mihi satis est quinque annos viuere: alio, Mihi tres: tertio, Mihi quatuor: suscipiens ille, O optimi viri, dixit, quid litigatis de [1920] paucis diebus? Quotquot hîc conuenimus, fati lege propinqui sumus morti. Adeo???; tempus est nobis hinc ocyùs discedendi, antequam senectutis molestias grauiores experiamur. Aelian. lib. 2. Var. hist. Antigonvs rex paruo languore correptus, vt ex morbo assurrexit, Haud malè, inquit, actum est nobiscum, commonuit enim morbus nos, nespiritus, cùm mortales simus, sustollamus. Plut. in Apoph. Hormisda Persa Constantio Imp. vrbis Romae magnificentiam admiranti, & quid de ea sentiret petenti, respondit: Ex ijs quae vidisset nihil sibitam mirum videri, quàm illud verum, in vrbe quoq; Roma, non minus quàm in caeteris orbis terrarum locis, homines mori. Platina. Messolanvs vir spectatae sanctitatis, ac iam senio co̅fectissimus, ad insequentis diei conuiuium: Quid (ait) me inuitatis? ego quidem a multis annis crastinum non habui. De Fortvitis bonis malísve. De Diuitijs & Opulentia, cùm publica, tum priuata. Timandridas Lacedaemonius, cùm post longam peregrinationem domum reuersus, rem familiarem longè auctiore̅, quàm reliquerat, à filio factam vidisset: multos ab illo deos & homines iniuria affectos esse, & ex rapinis opes istas aggestas fuisse, dixit. Liberi enim ciuis esse, ea quibus domi abundes, in deorum cultum & hospitalitatem conferre: qui secus faciat, iniustum esse. Ael. lib. 14. Var. hist. Bias, cùm patriam eius Prienem hostes inuasissent, omnibus, quos modò saeuitia belli incolumes abire passa suerat, preciosarum rerum pondere onustis fugientibus, interrogatus, Quid ita nihil exbonis suis secum ferret? Ego (inquit) verò bona me???; mecum porto. Pectore enim illa gestabat, non humeris, tis inclusa, nec mortalium, nec deorum manibus labefactari queunt: & vt manentibus praestò sunt, ita sugientes non deserunt. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Potitus Megarensium vrbe Demetrius Poliorcetes, rogauit Stilponem, Ecquid rerum ipsius in praedam versum esset? Cui Stilpo, Neminem, respo̅dit, sua se vidisse rapientem. Plut. de Tranquil. animi. Cùm quispiam Lampen Aeginetam laudaret, quòd multa possi deret nauigia. Lacon quidam, [Greek words], id est, Nihil, inquit, moror felicitatem de funiculis pendentem. Plut. in Lacon. Constantivs Imp. post susceptum imperium, Romam cum triumpho via Flaminia ingressus aureo carpe̅to, ciues obuiam factos mira benignitate inspexit & veneratus est, dictitans illud Cineae Pyrrhi legati verum esse, tot se videre reges in vrbe Roma, quot ciues. Campum Martium cum admiratione inspiciens, sepulcrum Augusti Caesaris tot simulacris marmoreis & aeneis ornatum, forum Romanum louis Tarpeij delubra, thermas, porticus in prouinciae modum auctas, amphitheatrum Tiburtino lapide extructum tantae altitudinis, vt eam vix humanus oculus assequi posset: Pantheon mira altitudine spaciosis molibus sormatum, templum Pacis, Pompeij theatrum, Circum maximum, Septisolium. tot arcus triumphales, tot aquaeductus, tot statuas per vrbem ad ornarum positas: obstupuit, ac tandem dixit, Naturam vires omnes in vnam vrbem effudisse. Stabat Traiani equus aeneus in foro, cui similem se facere posse Constantius affirmabat. Hormisda Persa, At stabulum priùs tale condas oportet, si voles equum latè succedere. Plat. Ladislavs. II. Hungariae rex vbertate soli Pannonici degustata, dixisse sertur ad Boëmica. Mox per triclinia commeans, conspectaq???ue pro foribus Mathiae regis effigie: Verè bonus hic fuit pastor, inquit: multas enim oues praepingues nobis reliquit. Tum quidam ex Baronibus Hungarica lingua, Nempe Marcus, non Lucas fuit Mathias rex, subintulit. non ignauum bouem, sed leonem fuisse fortem & animosum significans. cumq???ue rex, Quid Baro dixisset? interpretem interrogaret: is, Vt periculum à Barone auerteret, ait: Teputat meliorem, vel certè non fore deteriorem. Io. Sambucus in appendice Bonfinij. Fridericvs III. Caesar cùm Romam profectrurus Florentiam transiret, videret???; Cosmi Medicis florentissimas opes, qui aliquando pauper fuisse dicebatur, exclamasse fertur: Ò quàm multa conuitia & contumeliosa verbapertulit, surda???; aure transiuit, donec ita locupletatus est. Ioannes Petros. in Conuiu. quaest. Vrbiumsitu. Megabyzvs Persa, Dariani exercitus praefectus in Europa, cùm apud Byzantium agen audisset Chalcedonios decem & septem annis ante Byzantios vrbem condidisse, Caecos appellauit, quòd sterili & importuno loco vrbem condidissent, quum ante oculos opportunissimum habuissen, quem vtiq; Byzantij post septemdecim annos muniuêre. Sab. lib. 8. Ennead. 2. ex Herod. lib. 4. At Strabo lib. 7. Delphico oraculo monitos scribit Spartanos, vt contra caecos locarent sedes, id est, Megare̅ses, qui Chalcedone̅ sterili solo, omisso locuplete litote in quo Spartani Byzantium condiderunt, aedificara̅t. Antiquis monumentis. Alexander Magnus transmisso Hellesponto lustrauit Troiam, gesta heroica animo reuoluens. Vbi cùm ex prouincialibus quispiam ei Paridis lyram, si vellet, oste̅deret se daturum: Nihil, inquit, illam requiro: quando Achillis teneo, ad quam ille recreabatur, & —cantabat decora illa virorum. Plut. orat. 1. de Alexandri fortuna. Aelianus lib. 9. optasse illum Achillis lyram scribit. Gloria & Honore in genere. Theopompvs, cùm Pylij maiores honores ei sciuissent, rescripsit: Moderatos dies alit, immodicos obliterat. Plut. in Apophthegmatibus. Agesilavs rogatus à quodam, Qua ratione magnum nomen sibi parare posset? Si mortem, infit, contemseris. Idem. Socrates expedita & compendiaria via eos ad gloriam peruenire dicebat, quiid agerent, vt quales videri vellelit, tales et am essent. Qua qui???em praedicatione apertè monebat, vt homines ipsam potiùs virtutem haurirent, quàm vmbram eius consectarentur. Val. lib. 7. cap. 2. Demosthenes oratione de Corona hoc luculentissimum & dissertissimum fecit, quòd iuramento testatus est eos, qui in Marathone pro Graecia decertauerant, quàm in scholis iuuentutem rudimenta docuerunt (atq; in his Isocrates, Antiphontas, & Isaeos) de Repub. praeclariùs meritos esse. Plut. de gloria Atheniensium. Cato maioreos, qui virtutem spoliarent honore, spoliare virtute iuuentutem dixit. Plut. in Apoph. Galenvs de gloria populari & laude apud multos ita sentiebat: nonnullis viuentibus eam aliquando commodum ceu instrumentum esse, mortuis autem nilhil omnino prodesse: imò verò nec viuentium quibusdam: quum eis, qui plurimum philosophiae indulgerent, non paruo impedime̅to esset apud vulgus fama, ipsos videlicet à rebus pulcerrimis plus iusto trans???ersos auferens. Gesnerus in eius vita. Laudibus & Praeconijs. Agestlavs si quando vituperantes vel laudantes audiret, no̅ secus existimabat inspiciendos dicentium, quàm eorum, de quibus dicerent, mores. Plut. in Apoph. Aristoteles de semetipso in neutram partem loqui debere praedicabat: quoniam laudare se, vani: vituperate, stulti esset. Val. lib. 7. cap. 2. Titulis magnificis. Agesilavs Asiae cultoribus regem Persarum de more Magnum nuncupantibus: Quíd me ille est, inquit, maior, nisi sit iustior & tempera̅tior? Plut. in Apophthegmatis. Quod ipsum Socrati quoq; tribuitur. Alexander in Ammonis delubro appellatus à vate Iouis filius: Non, ait, mirum esse: patrem enim esse natura Iouem omnium: adoptare autem sibi optimum quemq;. Idem. Statuis & Imaginibus. Agesilavs moriens amicis praescripsit, ne vllam sui fictam vel pictam imaginem facerent. Nam si quod meum rectè factu̅ extat, erit monimentum hoc meum: si nullum, ne si omnes quidem statuae. Plut. in Apoph. Cùm C. Iul. Caesar Victor deiectas Pompeij statuas honorificè erexisset, loquens de illo Cicero: Caesar, inquit, Pompeij statuas erigendo suas stabilit. Idem. Cato maior compluribus positas cernens statuas: De me, inquit, praeopto vt quaerant homines, cur posita statua Catoni nulla sit, quàm cur posita. Idem. Dignitate. Georgius Fiscellus iurecoss. à Sigismundo Caesare equestris militiae insignia suscepit. Exin cùm Basiliensem synodum adisset, consultante de rebus arduis Sigismvndo, dubius erat, legúmne doctoribus in vnum locum coniunctis, an equitibus item in separatis, sese coniungeret. Cum???; tandem ad equites inclinaret: Stultè agis, inquit Sigismundus, qui literis militiam praefers. Nam ego milites mille vna die fecerim, doctorem vnum in mille annis non fecerim. Doctrinam militiae praetulit Imperator: quòd vt ipse linguarum ac literarum peritiam amauit, ita viros eruditione praestantes semper ornare & prouehere studuit. Aeneas Syluius lib. 4. Comment. in res gestas Alphonsi, & Dubrauius lib. 25. Republica. Demosthenes vrbe pulsus dicebat, Si mihi quis duas vias monstraret, alteram ad infernum ducentem, alteram ad tribunal, multò libentiùs ingrederer eam quae rectà ad infer [1921] num tenderet. Aelian. lib. 9. de Var. histor. & Plut. Melanthivs, siue ioco siue seriò, ciuitatem Atheniensem auerbach oratorum ait dissensione & discordia conseruari. Neque enim inclinare in eundem parietem omnes, sed fieri in remp. tractantium distractione aliquod momentum, quod prauum retrahat. Plut. de Audiendis poëtis. Archidamvs Zeuxidami filius, quaerenti de ipso, Qui Spartae tae praesint? Leges, inquit, & iuxta leges magistratus. Plutarch. in Apoph. Theopompvs dicenti, Spartam per reges stare imperandi artifices: Minimè, inquit, sed per ciues magistratibus audientes. Idem. Leon Eucratidae interrogatus, Quali in vrbe habitare queat quis securè? Vbi, inquit neque plura neque pauciora possidebu̅t incolea, atq; vbi iustitia vigebit, & languebit iniustitia. Ide̅. Charillvs interrogatus, Qua̅ rempub. optimam putaret? In qua, inquit, pleriq;, qui remp. tractant, de virtute inter se sine seditione certant. Idem. Lysander Persae interroganti, Quam potissimùm remp. co̅mendaret? Quae, inquit, viros fortes & ignauos pro merito tractat. Idem. Marivs Maximus, Meliorem esse rempub. & propè tutiorem referebat, in qua princeps malus esset, quàm in qua amici principis praui existere̅t. Quandoquidem vnus malus possit à pluribus bonis corrigi: multi autem auerbach von nequaquam. Cuspinianus in Consulibus. Imperio, Regno, Magistratu. Croeso percontanti, Quódnam maximum esset imperium? Pittacvs Mitilenaeus respondit, [Greek words], id est, Varij ligni. leges innuens. Nam olim in tabulis ligneis leges inscribebantur. Vbi summa legum est auctoritas, ibi est minimum tyrannidis. Laërtius. Dionysivs iunior sciscitanti, Quî pater eius tenuis & vnus de plebe, imperium Syracusis quaesiuisset: & ipse, cùm id teneret, & tyrann esset filius, perdidisset? Pater meus, inquit, displicente populari ditione rerum potitus est, ego tyranni de inuisa. Ab alio interrogatus idem: pater mihi, inquit, tyrannidem suam, non fortunam reliquit. Plutarch. in regum Apoph. Aelianus li. 12. Var. hist. posterius responsum Philippo Amyntae datum scribit. Aristoteles ad Antipatrum scribens de Alexandro, Non modò illi par esse, ait, quia imperium in multos habeat, animos attollere: verùm non minùs, siquis de dijs sentiat recté. Plut. de Virtutis prouectu. Theopompvs Lacedaemoniorum rex adiecit regnantibus Ephoros. Hinc cùm eum vxor insectaretur. Quòd imperium filijs relicturus esset, quàm accepisset, angustius: Imò amplius, inquit, quanto firmius. Scilicet vbi vim eius immodicam remisit, simul cum inuidia declinauit periculum. Plut. ad Principem indoctum. Idem quaerenti, Qua ratione quis fidele seruaret regnum? Si amicis, inquit, iustam admonendi libertatem concedat: ac subditos, quatenus efficere possit, non negligat laedi. Plutarchus in Apoph. Agasicles Lacedaemoniorum rex, quaerenti, Quemadmodum quis sine satellitio imperare tutò queat: Si ita, inquit, popularibus imper, vt liberis genitores. Idem. Mortuo Philippo, ac perturbatis tumultuantibus???ue prouincils, cùm amici suaderent, Omittendas Graeciae res, qui???; desciuissent barbari comitate illos clementia???; reconciliandos: At, inquit Alexander, audacia potiùs regnu̅ & animi magnitudine tutandum est. Idem. Regem quendam ferunt traditum sibi diadema, priusquàm bilem magis quàm multis sollicitudinibus & periculis & miserijs sit refertus, ne humi quidem iacentem tollere vellet. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Cn. Pompeivs, vt auerbach eo Parthorum rex per legatos postulauit Phraates, vt terminus ipsis Euphrates esset: Imò, inquit, vtetur populus Romanus termino cum Parthis iustitia. Plut. in Apoph. Diocletianvs adhuc priuatus dicere solebat, Nihil esse difficilius, quàm imperare. Id Flauius Vopiscus in Aureliano tradit se audiuisse à patre suo. Addit causam: Colligunt, inquit, se quatuor aut quinque, simul consilium ad decipiendum imperatorem capiunt, dicunt quid probandum sit. Imperator qui domi clausus est, vera non nouit: cogitur hoc tantùm scire, quod illi loquuntur. facit iudices, quos fieri non oportet: amouet à Rep. quos debet retinere. Itaque bonus, cautus, optimus venditur imperator. At vulgus ad imperatoris titulum satis esse putat nasci, aut eligi: nasci vtcunque, eligi emtis suffragijs, ac solennibus caerem onijs confirmari. Erasmus lib. 6. Apoph. Victoria & Clade. Cùm fudissent Athenienses eorum???e socios Lacedaemonij, atq; numerum intellexisset Corinthi hostium interfectorum: Heu Graeciam, inquit Agesilavs, quae tot ipsa perdidit, quot ad barbaros domandos satis satis cunctos. Plutarch. in Apoph. Theodosivs I. Imp. vbi de successibus Maximi tyranni, qui orthodoxus erat, & de Valentiniani Imp. iunioris, qui Arianos sequebatur, fuga cognouit, putauit non mirandum esse, quòd in tanto metu Imperatoris esset: tyranno autem tantum suppeteret virium, vt Imperatorem in fugam verteret. Ille enim, inquit, rectae sententiam oppugnat, contra Deum bellum mouet. Et tu quidem coelesti armatura nudatus, fugae te commisisti: ille autem recta opinione munitus, superior est, & herum suum vincit. Prorsus enim verae pietati, auctor & legislator eius adesse solet. Atque haec quidem, cùm longè adhuc abesset, Theodosius ad Valentinianum scripsit. Nicephorus lib. 12. cap. 21. Bulgari Abares vi subactos funditùs sustulerunt. Captiuos autem Abares Crem ita rogauit: Vnde censetis ducem vestrum, & totam gentem perijsse? Illi sic responderunt: Causa prima fuit, quòd plerique inter sese accusarunt, & fortissimos ac prudentissimos quosque occiderunt. Deinde homines iniurij & furor, socij iudicum euaserunt. Deinde ebrietas: magno enim vini prouentu omnes facti sunt ebriosi. Deinde corruptela munerum. Deinde negociatio: facti enim omnes sunt mercatores, & alios alij deceperunt. His auditis Bulgaros omnes Crem conuocauit, leges???ue huiusmodi constituit: Si quis aliquem accusarit, non audiatur priùs, quàm vinctus examinatus fuerit, publicus esto. Furi crura confringi, vineas omnes radiri, sed quod satis esset, dari iussit, ne denuò egeret. Qui secus fecerit, publicus esto. Suidas. Patria, Regione, Finibus. Cyrvs rex, contendentibus Persis montosam suam & aspera̅ regionem campestri & molli commutare, non indulsit dicens: Et plantarum semina & hominum mores solum aemulari. Plut. in Apoph. Epaminon das agrum, qui campestris esset & laxus, belli orchestram nuncupauit: quòd tenere eum, nisi insertam loro scuti haberent manum, non valerent. Idem. Archidamvs Agesilai rogatus, Quantum agri Spartiatae possideant? Quantum, inquit, lancea assequuntur. Idem. Agesilavs interrogatus, Quousq; pertinerent Laconiae fines? vibrata lancea: Quousq;, inquit, haec pertingit. Idem. Vt Parthorum rex Phraates per legatos postulauit auerbach Cn. Po̅peio, vt terminus ipsis Euphrates esse: Imò, inquit, vtetur populus Romanus termino cum cum Parthis iustitia. Idem. Exilio. Cùm Olympijs Alexander per praeconem pronunciari iussisset, vt omnes ex???. les, Thebanis exceptis, domum redirent: Miserum, inquit E: Damidas, Thebani, gloriosum tamen edictum. Solos enim formidat vos Alexander. Plut. in Apoph. Libertate & Seruitute. Idathyrsvs Scytharum rex, in quem exercitum duxit Darius, consuluit Ionum tyrannis, vt ponte Istri dissoluto reciperent se, abnuentes, ob fidem in Darium, frugi mancipia nec fugitiua appellauit. Plut. in Apoph. Agis interrogatus, Quemadmodum quis permaneat liber? Si mortem, inquit, contemnat. Plut. in Apoph. Callicratidas (siue Agesilavs) interrogatus, Qui homines Iones essent? Liberi, inquit, mali, serui boni. Plutarchus in Apoph. Philippvs rex Macedoniae dixit Graecis, qui ab eo deficiebant, & associabant se T. quintio, quòd catenam priorem politiore quidem, sed longiore commutarent. Plutarchus de Herodoti malignitate. Diogenes Cynicus de Aristotele, Alexandrum Philippi F. instituente, sic loqui solebat: Aristoteles, quando videtur Philippo, prandet: Diogenes, quando Diogeni. Plut. de Exilio. Amicitia & Inimicitia. Chilo Lacedaemonius, cùm audiret quendam iactantem, Nullum se inimicum habere: Ergo ne amicum quidem, intulit. necessariò amicitiam & inimicitiam se mutuò consequi existimans. Gell. lib. 1. cap. 3. Noctum Atticarum, & Plut. de Vtil. ex inimicis, & de Mult. amic. Cùm ab Agesilao quaesitum esset, Quî potissimùm hominibus se quis probaret: Si dicat, inquit, optima, & honestissima agat. Plut. in Apoph. Antalcidas cuidam rogitanti, Quî potissi mùm hominibus placere posset? respondit: Si quàm iucundissimè cum eis sermocineris, & quàm plurimùm commodaueris. Idem. Themistocles, Atheniense ipsum referebat non habere in honore vel admiratione, sed sicut sub platanum sub se [1922] tempestate coorta & ingruentibus periculis refugere: cùm disserenuerit apud eos, castrare & rescindere ramos suos. Plut. in Themistocle. Socrates dixit, Malle Darium se habere amicum, quàm Daricum (scilicet numum) Plut. de Pietate erga fratres. Alexandrvm Magnum monebant quidam, vt Graecis tanquam amicis, Barbaris velut hostibus vteretur. Quibus ille: At non genere, sed virtute hominum sut statuenda discrimina. Complures enim Graecos improbos reperias, Barbaros econtrà probos. Strabo lib. 1. ex Eratosthenen. Idem ex primis & summis amicis in praecipuo supra caeteros honore Craterum habere videbatur, sed diligere Hephaestionem. Craterus enim, inquit, regis, Hephaestion Alexandri est amans. Plut. in Apoph. Antipater dicebat, Ex amicis duobus, quos haberet Athenis, neq; Phocionem inducere se, vt quicquam acciperet, neq; Demadem dando explere potuisse. Idem. Antigonvs II. Zenone Citieo defuncto, quem prae caeteris philosophis suspiciebat, theatrum dicebat actuum suorum sublatum. Idem. Demonax, nihil potius habuit inter morta???es amicitia, atque mutua caritate, omnem???ue sibi hominem familiarem existimando. Lucianus. Alphonsvm Aragonum regem quum quidam accessisset, & in laudem commendationem???ue inimici sui capitalis verba ita fecisset, vt ijs maximè, qui simultatem eorum probè cognorant, admirationi esset: rex ad suos conuersus: Haec benedicentia, inquit, mihi credite, erumpettandem in calamitatem inimici. Nec eumfefellit opinio. Sex enim continuos menses benedicendo ille protraxit, vt è benedictis fidem adeptus, opportuniùs inimicum opprimeret. At eius malitia, regis prudetia detecta est, & insons ille à calumnia seruatus. Panormita lib. 2. de rebus Alfonisi. Coniugio. Dolon rectè iudicat de coniugio rustici cum nobilioribus. Vide Tit. Mechaniciprudentes. Olympias, cùm adolescens quidam aulicus vxorem duxisset formosam quidem, sed famosam: Hic, infit, consilio destitutus est: alioquin oculis vxorem non duxisset. Siquidem non oculis decet neq; digitis ducere: quomodo no̅nulli supputant, quantum dotis afferat: at quemadmodum secum victura sit, non reputant. Plut. in Praecept. con. Exillis, qui filiae suae nuptias ambiebant, probum cùm pecunioso praetulisset Themistocles, ait, Virum se quaerere potiùs, pecunia qui egeret, quàm pecuniam, quae viro. Plut. in Apoph. Lacon, qui pusillam vxorem duxerat: Ex malis, ait, quàm minima eligenda. Plut. de Pietate erga fratres. Sobole. Senatum Persarum (cui intererat Croesus) aliquando interrogarat Cambyse, Qualis ipse videretur esse vir ad patrem Cyrum? responderunt illi, Eum patre esse praestantiorem: qui & omnia illius haberet, & Aegypti ac maris accessi onem adiecisset. Sed Croesvs, qui aderat, ad Cambysem inquit: mihi tu quidem. Cyro genite, no̅ videris videris adae quandus esse patri: quippe cui nondu̅ est filius, quale̅ ille te reliquit. Hoc audito Cambyses delectatus, Crdoesi sententiam approbauit. Herod. lib. 3. de Personis, in qvasbona maláve cadunt, iudicium prudens. Prudenter iudicare de Magistratibus sacris. Carolvs Magnus quendam ob pontificatum collatum gestientem, & auerbach humo in equum, absq; adminiculo, vno impetu subsilientem, reuocauit: Vales, inquit, vt video, viribus, & eques haud malus es: tua opera in bellis, vbi tua virtus enitescat, indigeo. Proinde ignobili & imbecilli oues & gregem pecudum relinque. Auent. lib. 4. annalium Boiorum. Lavrentivs Iustinianus, Patriarcha Venetus, dicere solebat: Tanto faciliùs esse munus imperatoris aut ducis quàm episcopi, quantò difficiliùs esset. quae non videas regere, quàm quae videas. videas. Bern. Iustinianus in vita eius. Regibus, Principibus, Magistratius, profanis. Cleomenes ciue quodam ferente, Regem esse omnibus modis debere mansuetu̅: Nempè hactenus, inquit, dum ne sit contemtui. Plut. in Apoph. Agesilavs, cùm Asiae cultores regem Persarum magnum appellare in more haberent: Quo ille, inquit, me est maior, nisi iustior & temperantior? Idem. Idem perpetuò dicebat, Principem non mollitia & delicijs praestare priuatis, sed virtute debere. Idem. Aristo (& ante illum Socrates) extollenti Cleomenis responsum, quòd interrogatus, quódnam sit boni regis officium? dixerit: Benè de amicis vt mereatur & malè de inimicis: Quanto verò, inquit, homo praeclare, praestantiùs est benè mereri de amicis, & inimicis conciliare? Idem. Plato inter complures, qui Athenis magni habiti, & celebres fuêre, vnum censet Aristidem memorabilem. Themistoclem enim & Cimonem & Periclem porticibus, pecunia, multis???ue quis quilijs refersisse cinitatem: Aristidem verò actiones suas ad virtutem direxisse. Plut. in Aristide. In duobus regibus praecipuam animi virtutem Alexander Macedo miratus dicitur, in Semiramide & Cyro, atq; ob eam rem amboru̅ memoriam semper veneratus est. Sab. lib. 5. En. 4. Selevcvm dicere solitum scimus: Si satis norint homines, quàm operosum, quam???; molestum, vel modò tantarum reru̅ adeò numerosas epistolas aut scribere aut legere, diadema proiectum neminem excepturum. Cael. lib. 8. cap. 1. A. L. Antigonvs rex cùm quidam dixisset, Esse honesta & iusta regibus omnia: Certè, inquit, barbarorum regibus. Nobis verò honesta sola, quae honesta, & sola iusta, quae sunt iusta. Plut. Avgvstvs Caesar mirari solebat Alexandrum Macedonem non magis cogitasse, quemadmodum parta regna administraret, quàm quemadmodum noua alia partis adiungeret. Lud. Viues de Concordia & discordia lib. 4. Lvcanvs libro x. Alexandrum Magnum, Pellaeum iuuenem, felicem terrarum praedonem vocat: & Terrarum fatale malum, fulmen???;, quod omnes Percuteret populos pariter???;, & sidus iniquum Gentibus—. Rhodivs quidam ad ducis Romani lictorem vociferantem & ferocientem: Non laboro, tu quid dicas, sed quid ille taceat. Plut. de Non irascendo. Cato maior, Pessimum esse dicebat reip. rectorem, qui regere seipse non posset. Plut. in Apoph. Homvlivs senator Traiano dixit: Maiori rationi malum principem optari posse, qui permultos bonos baberet amicos quàm bonum, qui malorum multorum amicitijs vteretur. Lampridius. Ioannes Ducas Imp. Constantinopolitanus filium consortem imperij viuens facere nolnit, dicen: Adolescentiam perse lubricam, in regibus etiam periculosam, propter adulatorum voces, & acclamationes: quibus dementati, idem paterentur quod homo ebrius, si ad magnae gubernacula nauis adhibeatur. Gregoras lib. 3. Historiarum. Lavrentivs Iustinianus Patriarcha Venetorum, cùm de rectoribus ciuitatum secularibus loqueretur, quasi illorum laboribus condolens, non sine clementia Dei fieri dicebat, vt Virtutis comes esset gloria, & quasi laborum curarum???; delinimentum aliquod. Tantisper autem gloriae cupiditati ignoscendum, dum virtutem velut ancillam sequeretur, non autem quasi domina praecederet. Bern. Iustin. in vita eins. Tria esse praedicabat Leo X. Pont. vti à Lavren tio patresaepiùs audisset, quae magno principi in gerendis rebus & laudem & felicitatem parerent. Cum amicissimis iudicij atque prudentiae opinione praestantibus diffusè consultare, statim???; auerbach ipso animi decreto maturare ad perficiendum: Nunquam obliuisci absentium amicorum: & Nullam omino suspicionem superfluam putare, quae vitae principatus???ue salutem respiceret. Summae verò esse popularitatis, ad opulentiam vrbis, annonae commercia nullis praescriptis precijs aut legibus violare, sub Iatis???ue monopolijs omnia, sicuti & ora hominum, libera & vacua metu, priuatis negociatorum arbitrijs relinquere. Iou. in vita eius lib. 4. Maximilianvs I. Rom. Imp. dicere solebat, Turpe quidem esse magno principi nescire literas, sed longè turpissimum, his eum moribus atque virtutibus omnino caruisse, quae populis & gentibus imperantem, cum eximia pietatis at???; excellentiae laude, contra superbiam atq; libidinem, & reliquas immoderati animi cupiditates, inuictum penitùs & incorruptum praestarent. Iouius in Hadriano VI. Subditis. Lacedaemoniorum rex Theopompvs ei, qui stare iactabat Spartam regibus imperandiscientibus: Imò, inquit, popularibus parendi scientibus. Haec efficiuntur per se mutuó. Plutarchus in Praeceptis politicis. Agesilavs Asiae cultores, liberos ferebat malos esse, feruos bonos. Idem in Apoph. Ateas ad Philippum scripsit: Tu regnum in viros bellandi peritos obtines Macedonas: ego in Scythas, qui cum fame & siti pugnare valent. Ibidem. Iudicibus. Cùm commendarentur, quòd Olympia ritè celebrarent Elij: Quídnam, inquit Agis rex, miri edunt, si quarto quoq; anno iustitiam exercent? Cùm pergerent eos laudare: Quid miri, inquit, si recta rectè vtantur iustitia. Plut. in Apoph. Cato maior potestatem aut iudicem debere negauit permittere, vt aut quis ipsum ad ius suum obtinendum precaretur, aut ad obtinendam iniuriam deprecaretur. Plut. in Apoph. Consiliarijs. Vt ciuitatem Atheniensium Leosthenes praecipitem in bellum egit ingenti spe ad libertatis & imperij nomen arrectam, orationem eius Phocion cupressis assimulauit. Hae namq;, infit, pulcrae sunt & excelsae, sed non ferunt fructum. Idem. Homvlivs senator Romanus, cùm à Traiano Imp. Audiuisset, Domitianum pessimum fuisse Imperatorem, amicos tamen optimos habuisse: dixisse fertur, Melius erat vnum malum pati, quàm multos. Multi enim mali non possunt ab vno, quamuis bono, vlla ratione superari. Lamprid. in Alex. Sigismvndvs Imp. Beatos esse in terris dicebat reges, si exclusis superbis, viros mansuetudinis & misericordiae cultores, in curia assessores & consiliarios haberent. Aen. Sylu. de Gestis Sigism. Imp. Alfonsvs Aragonum rex, interrogatus, Quibus consiliarijs maximè delectaretur? Libris, respondit: à quibus sine metu, sine gratia, quae nosse cuperet, fideliter audiret. Panorm. lib. 3. de Rebus gestis Alfonfi. Catalanis optimum factu fore censentibus, si Alfonso Aragonum regi adhuc adolescentulo septem viri ad gubernandam Rempubl. adiungerentur, qui deum timerent, iustitiam colerent, cupiditates tenerent sub freno, neque donis neque muneribus tangerentur: Alfonsvm laudasse consilium, atque ita respondisse ferunt: Si horum non dico septem, sed vnum tantùm dederitis, continuò illi & regimen & regnu̅ ipse facilè concessero. Pulcrè innuit, paucos bonos regum esse consiliarios. Idem. Cùm vocarentur in curiam senatores, Fridericvs III. Imp. Vtinam, inquit, duas res consiliarij mei in palatij vestibulo deponant. Sic enim & ipsi rectè consulerent, & mihi inter consilia dijudicare facilimum foret. Interrogatus, Qúaenam res illae essent? Simulatio & dissimulatio, respondit. Aeneas Syluius libro tertio Com. in Panormitam. Legatis. Alfonsvs Aragonius ad Concilium Basiliense nobiles & magnificos legatos mittere noluit, sed prudentes & eruditos, Ludouicum Pontanum I. C. clariss. & Nicolaum Siculum Archiepiscopum Panormitanum Canonici iuris peritiss. Illic enim iuris & religionis, non nobilitatis & splendoris certamen fore sciebat. Panormita. Agebatur de mittendo ad Venetos legato. Proponebatur quidam multis titulis illustris, episcopatus, abbatiarum, dominiorum. Tunc Lvdovicvs XI. Gallorum rex, Vt plurimum, inquit, titulorum copia literarum iunctam habet inopiam. Sed Gallicè melius, La ou il ya tant de tiltres, Ilya a peu de letres. Corrozetus de Dictis & factis mem. Matronis. Arigevs (al. Argeus) commendantibus nonnullis non suas, sed certas aliorum coniuges: Non debent sanè, inquit, de bonis & honestis matronis temerè verba fieri: imò, quae sint, nisi domesticis, prorsus ignorari. Plut. in Apopht. Evboidas, cùm nonnullos audiret alienam vxorem commendantes, non probauit: de indole dicens muliebri nullum omnino apud extraneos haberi sermonem debere, Idem. Equis. Scítè ab Eqvisone quodam dictum, Nihil perinde saginare equum, atq; regis oculum. Plut. de Instit, libris. Quod ipsum M. Cato ad agrum transtulit. Gallis. Cleomenes pollicenti gallos gallinaceos dare fibi, qui in pugnando expirarent: Minimè verò hos, inquit: caeterùm da mihiillos, qui in pugnando interficiunt. Plutarchus in Apophthegmatibus. IVDICIA BELLICA PRVDENTIA, PVBLICÈ, Privatim. Consule Tit. Prudentiae bellicae in explorandis hostium consilijs, fol. 1758, item, Deprehendendis proditoribus aut exploratoribus, fol. 1803. 1837. Illic Modus inueniendi: hîc Iudicium de rebus aliorum consideratur. De Rebvs svis prvdenter iudicare. Nempe de Bello svscipiendo, persequendo, deponendo. Ob Pausaniae tyrannidem Graeci à Lacedaemonijs ad Athenienses, duce Aristide Iusto, defecerant. Eam rem veluti maiestatis diminutionem aegerrimè ferebant Spartani, & illud vetus oraculum esse putabant, quo deus iubebat eos cauere, ne claudum imperium gererent: at claudum tum maximè imperium geri, quòd duo imperandi iura terra mari???ue cùm habere soliti essent, maris imperio iam priuati, veluti membro mutilatae maiestate, reliquum ferrent claudicando. Cùm ab omnibus ferè in hanc sententiam iretur, senator quidam Oetimarides, ex genere Herculis, magna propter singulatem virtutem auctoritate, contrà consulere ac suadere ingressus est: rei maritimae curam atque imperium Atheniensibus permittendum, Spartanis nequaquam vsui esse. Cum???; in hanc, tametsi aliena principiò penitùs ab re & omnium opinione videretur, multas atque ipsam rem explicantes disserendo rationes attulisset, praeterquam cuipiam credibile videretur, senatui populo???ue persuasit, vt coeptum de bello Atheniensibus mouendo consilium relinquerent. Diodorus libro vndecimo. Evdamidas interroganti, Qua de causa cùm ciues eius decernerent aduersus Macedonas bellum, ipse quiescendum decernat? Quòd nolim, inquit, eos arguere mendacij. Plut. in Apophthegmatibus. Epaminondas postremo certamine ad Mantineam vulneratus ac relatus in tabernaculum, acciuit Daiphantum, mox post illum Iollidam. Quos vt accepit cecidisse, componere Thebanos, quòd duce carerent, iussit cum hostibus bellum. Atque res ipsa dicto eius astipulata est, quòd optimè perspectos habuisset ciues. Idem. Cùm rumor afflauisset incerto auctore de Alexa̅dri obitu, prosilientibus???ue extemplò in suggestum oratoribus, neq; cunctandum, sed bellandum iam suadentibus: Phocion praestolandum censuit, & certum cognoscendum. Nam hodie, inquit, si mortuus est, & cras erit & pòst mortuus. Idem. Hanno Carthaginensis senator nobilis, Barchinae???ue factionis aemulus, secundi belli Punici euentum suae ciuitati calamitosum praeuidit. Cùm Magone Annibalis Poenorum ducis fratre in curia referente, caesa intra biennium CC. millia hostium, ab Annibale quatuor consulares exercitus deletos, magnam Italiae partem à Rom. ad Poenos defecisse, & vt maior fides ijs quae dicerentur, accederet, cùm treis anulorum modios in curiae vestibulo effudisset: interrogatus Hanno ab homine Barchinae factionis, An belli, quod in Italia gererent, adhuc poeniteret? percunctatus Magonem Hanno dicitur, Ecquis ex vrbe Roma post tot clades acceptas ad Annibalem venisset pacem petiturus? an Romae vlla pacis mentio facta diceretur? Cùm ille vtrumque negasset: Bellum, inquit Hanno, tam integrum & periculosum hodie, quàm à principio fuit, cum Romanis habemus. Variatum diu est circa Siciliam priore bello: verùm qualis fuerit exitus, nemo est vestrûm qui non aut viderit, aut fando audiuerit: & nunc maximè vereor. Nam si (quod nolim) fortuna variare coeperit, frustra pacem imploremus, quam nobis vincentibus nemo detulit. Sabellicus libro quarto, capite octauo, & Valerius libro septimo, capite secundo. Appivs Claudius crebrò dicere solebat, Negotium populo Rom. Melius quàm otium committi. Caelius lib. 11. cap. 1. Antiquarum Lectionum. Metellvs deuicta Carthagine, Nescire se, illa victoria bonineplus, an mali Reipubl. Attulisset asseuerauit. quoniam vt pacem restituendo profuisset, ita Hannibalem submouendo, nocuisset. Eius enim transitu in Italiam, dormientem populi Rom. virtutem excitatam dicebat: metui???ue debere, ne acri aemulo liberata, in eundem somnum reuolueretur. In aequo igitur malorum posuit vri tecta, vastari agros, exhauriri aerarium, & prisci roboris hebetari neruos. Valerius Maximus libro septimo, capite secundo. Avgvstvs praelium aut bellum suscipiendum omnino negabat, nisi cùm maior emolumenti spes, quàm damni metus ostenderetur. Nam minima commoda non minimo sectantes discrimine, similes aiebat esse aureo hamo piscantibus, cuis abrupti damnum nulla captura pensari posset. Suetonius. Lvdovicvs XI. Galloru̅ rex (cuius pòst filius Carolus IIX. regnum Neapolitanum tam leuiter amisit, quàm facilè acquisiuit) à multis saepe nec leuibus de causis ad res Neapolitanas impulsus, à Genuensibus insuper ad suae patriae, à patre suo Carolo possessae, dominatum euocatus: semper Italicarum rerum curam recusauit, ratus rem esse sumtus infiniti, molestiarum plenam, ac deniq; regno Galliae perniciosam: affirmans semper, exercitus trans Alpes mittere, aliud esse nihil, quàm molestias & pericula infinito regni Galliae auro & sanguine comparare. Guicciard. lib. 1. Rodolfus Saxoniae dux Carolvm IV. Imp. potentiss. & omnibus acceptiss. ad Hierosolymam recipiendam hortabatur, maximè cùm pestilentiae vi Orientem propè hominibus exhaustum esse constaret, Occidentis verò vires illum vnum [1924] concordibus animis secuturae viderentur. Cui ille: Praeclarum quidem institutum hoc fore, sed à multis ante se principibus infeliciter tentatum, ab alijs feliciter quidem, caeterum propter successorum ignauiam magno sudore parta breui ab impijs denuò recepta fuisse. Neque vllam vel recup era̅dae vel retinendae Terrae sanctae rationem fore, nisi priùs id agatur, vtimperium Orie̅tale à perfido Graeculo possessum, Occidentali iungatur. Dubrauius lib. 22. Sigismvndvs I. Polonorum rex, cùm animaduerteret, caeteros principes feralibus odijs inter se digladiari, ac totum penè orbem Christianum plus quàm ciuibus bellis ardere: omni honesta ratione semper Turcicum bellum declinauit: & Ludouico, fratris Filio, Vngarorum & Boëmorum regi sedulò idem suasit. Non quòd à pia contra barbaros ac deuotos Christiani nominis hostes expeditione abhorreret: sed quòd suas illorum???; vires iusta lance metiretur. Sic enim iudicabat, neq; suum esse, neq; vnius planè cuiusquam principis, tam validum hostem, qui Asiae, Aphricae, Europae???; magnam partem ditione teneret, florentissimum Graeciae imperium euertisset, Caramanos, Cilicas, Syros, Aegyptios, & nescio quas praeterea gentes vna aestate subiugasset, denique latissimè dominanti Persaru̅, regigrauis esset, rebellare. Coniungenda esse Christianis principibus arma, si hostem illum à ceruicibus suis vellent depellere. Cromerus. Pactio nulla fuit vn quam inter Gallos & Anglos, fol. 2346. Societate bellica. Archidamvs Agesilai, cùm non audirent eum Graeci, abnuerent???; initum cum Antigono & Cratero Macedonibus foedus dirimere, ac se in libertatem vindicare, quasi duriores futuri Lacedaemonij quàm Macedones essent: Ouis vocem, inquit, mittit semper eandem, multas homo & varias, dum quod visum sit, effecerit. Plut. In Apopht. Succensente Byzantijs populo Atheniense, quòd non accepissent vrbe Charetem, quem miserant ijs cum copijs aduersus Philippum suppetias: ostendit Phocion, non esse diffidentibus succensendum socijs, sed infidis, ducibus. Ibi creatus dux, habita ei à Byzantijs fide, coëgit Philippum re infecta se recipere. Idem. M. Catoni maiori, res gerenti aduersus Baeticam incolentes, terrorem incussit multitudo hostium. ibi Celtiberis societatis mercedem ducenta talenta postulantibus, Romanis verò indignantibus mercedem barbaris promitti: errare ostendit eos. Siquidem si vicissent, depensuros se non de suis, sed de hostium facultatibus: sin essent victi, non fore neque qui exigerent, neq; à quibus exigeretur. Idem. Bellis ciuilibus profecto in Hispaniam Caesare, Cicero nauigauit extemplò ad Pompeium. Ac caeteri quidem gauisi aduentu eius sunt. M. Cato, vbi eum vidit, obiurgauit eum grauiter remotis arbitris, quòd esset Pompeium secutus. Sibi quidem parum honestum fore, si quas à principio probasset, eas reliquisset Reipub. parteis. Ipsum verò, qui plus profuturus patriae & amicis esset, si domi manens medius rebus ad euentum moderaretur, temerè nunc nulla compulsum necessitate hostem factum Caesari esse, & ad tanti discrimnis illuc venisse societatem. Plut. in Caesare. Atila Hunnorum rex, orbis terror, Romanorum ditiones inuadere cogitans, Theodericum Ostgothorum regem in Gallia, simulatis contra Valentinianum Imp. inimicitijs, in suas partes pertrahere studuit. Verùm Aetivs Patricius, dux Valentiníani clariss. astutia eius cognita, Theoderico fraudem detexit. Itaque coniunctis viribus in Catalaunicis campis Atilam profligarunt, vt turpi fuga vix euaserit. Paulus Diaconus. Lvdovicvs Sforcia Mediolanensis princeps, cùm quis ei suorum, consensuros cum rege Galliae Venetos contra illum diceret: Bono es animo, inquiebat, nunquam id Senatus decernet: nunquam Veneti maiorem se sinitimum sibi rege̅ statuent esse. Itaque in Rempublicam quos volo, meo iure ludos facio, eius rei non dubius, quin me malit, ita vt sum, quàm regem Galliae mei regni dominum. Bembus libro quarto Venetae historiae. Obsidebat Nussiam vrbem Carolus Burgundiae dux. Ludouicus XI. Gallorum rex per legatos Fridericvm III. ad foedus contra Burgundum sollicitabat, his conditionibus, vt eo victo Gallis Flandria, imperatori Burgundia cederet. Fridericus acceptis Galli mandatis: Fuit, non procul, inquit, à quadam vrbe Germaniae, ingens aliquando vrsus, qui totam vicinam regionem multum infestabat. Eius oppidi tres quidam iuuenes veniunt, vt consueuerant, ad cauponem, rogant prandium sibi praeberi: fore, vt intra biduum persoluant omne debitum, sese capturos vrsum illum vastatorem: eius pellem magno posse vendi, & futurum, vt aliquo praeterea munere cohonestentur à ciuibus, ob interemtam beluam, quae tantum dederit damni. Caupo conditionem accipit. Pransi contendunt ad latibulum ferae. In quam quum opinione citiùs incidissent, perterrefacti, subitò occursu, in fugam abeunt. Ex ipsis in arborem vnus conscendit, alius ad vrbem, quantum potest, fugit: tertium vrsus comprehendit, & prostratum pedibus conculcat, rictum deinde propiùs ad aurem admouet. Interea miser ille mortui praebet speciem & hominis exanimati. Ea enim est vrsi natura, vt si, quod cepit animal, mortuum esse puter, non infestet ampliús. Itaque cùm & istum crederet extinctum, relinquit, in???ue speluncam redit. Ille tandem vbi consurrexit, vrbem petit. Qui in arborem confugerat, incolumem illum esse videns, accurrit, & valde cupidè rogat, quid in aurem immurmurasset bellua. Hoc, inquit ille, mihi praeceptum dedit, ne vnquam vrsi pellem deinceps vendam, nisi capta primùm fera. Praeter hanc fabulam, nihil tum aliud legato respondit, obliquè significans regi, vt cum exercitu, quem promiserat, veniret: atque coniunctis viribus hostem, si possent, caperent: ac ipsius deinde facultates inter se partirentur. Phil. Comineus libro quinto Commentariorum. Ducis delectu, officio, praestantia. Archilochvs Iambographus de duce militiae sic scribit: Non diligo magnum ducem, Stupido nec animo praeditum, Nec gloriantem pendula Caesaria, & ad nasum vndique: Magis sed incuruum probo, Tuto???ue qui ponit gradum, Et qui pilosus mente sit, Conducat vt quid cogitet. Haec Dion Chrysostomus in Tarsica priore. Pelopidas, Epaminondae collega, orante vxore ad praelium progredientem, Vt se seruaret: Id alijs, inquit, est subijciendum: imperatori verò & duci, vt seruet ciues. Plutarchus in Apophthegmatibus. Pavsanias Plistonactis roganti, Quî frangere valerét Thracas: Si optimum, inquit, designauerimus ducem. Idem. Agesilavs ducem vti dixit debere aduersus hostes audacia, erga pacatos benignitate. Idem. Pavsanias Cleombroti F. requirenti, Cur poëtam Tyrtaeum ciuitate donassent? Ne, inquit, peregrinus vnquam videatur esse dux noster. Idem. Themistocles se comparabat platanis, sub quas tempestate coorta resugiant homines: vbi disserenuit, eas praetereuntes lacerant & vellicant. Idem. Sed Aelianus libro nono quercub. Sese comparasse ait. Lysander, quemadmodum in eius vita memorat Plutarchus, irridere solitus est, qui velut ab Hercule prognati, bellum apertis viribus, citra???ue dolum gerendum esse censebant: cùm ipse magis existimaret boni ducis officium esse, quò leonina non attingeret, eò assuere vulpinam. Chabrias dicere solebat, Exercitum terribiliorem ceruorum duce esse leone, quàm duce ceruo leonum. Plutarchus in Apophthegmatibus. Quod ipsum Stobaeus Philippo quoque adscribit. Idem summum esse dixit ducis officium habere explorata hostium consilia. Idem. Cùm oratores Athenis cum Timotheo & Iphicrate Charetem Theocharis filium compararent corpore florentem & robustum, ac talem esse dicerent debere Atheniensium imperatorem: ibi Timothevs: Minimè gentium, insit: sed eiusmodi esse eum, qui stragula imperatori est portaturus: imperatorem verò eum, qui simul à fronte & à tergo negotia videat, & cuius salubria consilia nullo animi motu protelentur. Plut. An seni tract. resp. & in Apopht. Pyrrhvs interrogatus, Python an Caphisius tibicen melior foret? Polysperches, respondit, dux. Plutarchus in Regum apophthegmatibus. Claudius Quadrigarius annalium scriptor, Acilianos libros, vt Liuiui ait, secutus, P. Scipionem in legatione Rom. ad Antiochum fuisse tradidit, in qua opinione & Plutarchus quoque fuisse videtur: ibi???ue duces ipsos in colloquium venisse, rogatum???ue Hannibalem à Scipione, Ecquem omnium imperatorum maximum fuisse arbitraretur? praelatum ab eo caeteris ducibus Alexandrum Macedonem, qui cum modicis copijs immensos vicisset exercitus. Mox Pyrrhum regem secundo loco nominatum, quòd optimè omnium castra fuisset metatus. Rogatus quem tertium existimaret, Seipsum respondit. Tum Scipio: Quid si me vicisses Hannibal? Praetulissem me, inquit, omnibus. Quibus verbis laetatus Scipio, ita sit hostis responsum interpretatus, tanquam tacita eius confessione ipse omnium praestanissimus iudicatus esset. Sabellicus libro sexto, Ennead. 5. P. Scipio Africanus turpe esse aiebat in re militari dicere. Non putaram: videlicet, quia explorato & excusso consilio, quae ferro aguntur, administrari oportere arbitrabatur summa ratione. Inemendabilis enim est error, qui violentiae martis committitur. Val. lib. 7. cap. 2. L. Pavlvs Aemilius, deuicto Perseo, cùm conuiuia exhiberet victorialia, eiusdem esse dixit peritiae, aciem quàm horrendis [1925] simam simam hostibus, & conuiuium instruere amicis quàm iucundissimum. Plut. in Apoph. Apud Florum in libr. Titi Liuij 49. quum Scipio rem in Africa fortiter ac feliciter gereret, Cato in senatu reliquos, qui milltarentin Africa, vmbris militare dicebat, Scipionem vigore. M. Cato, qui à Pompeio dissenserat in violenti ???eius cum Caesare actionibus, vt exarsit inter eos bellu̅, auctor fuit. Vt Pompeio imperium permitteretur: addens, Eorundem esse facere magna mala, & comprimere. Plut. in Politicis. Avgvstvs nil minus perfecto duci, quàm festinationem temeritatem???; conuenire arbitrabatur. Crebrò itaq; illa iactabat: [Greek words] Et: Sat celeriter fieri, quicquid fiat satis bene. Sueton. Admiratione dignum est, quòd omnes quoscunque duces Vàlerianvs Imp. fecerat, postca militu̅ testimonio, dum Galienus popinatur, & balneis ac lenonibus reputat vitam, ad imperium peruenerunt, lub XXX. tyrannorum nomine. Vt appareat, senem imperatorem in deligendis Reipub. ducibus talem fuisse, qualem Romana felicitas, si continuari fataliter potuisset, sub bono principe requirebat. Sed Galienum fortuna diutiùs, quàm oportebat, reseruauit. Ad quintum decimum enim annum peruenit cum Valeriano patre, qui septem, captus inde à Sapore Persarum rege, ipse verô solus octo annos regnauit. Cuspinianus. Coram Eduardo III. Anglorum rege, variè inter se disceptantibus primoribus, quaestionem inuidiosam ac difficile̅ Principi Heraldorum (ij sunt emeriti milites, magno apud Anglos honore) rex proposuit, vt videlicet tres ea aetate praeclarissimos virtute bellica nominaret. Is qui non solùm eos, cum quibus ipse versatus fuerat, nouerat, sed etiam externa omnia bella, duces???ue diligenti cura peruestigatos memoria tenebat: primum se Henricum Imper. nominare aiebat, quòd cùm tria regna, tres???ue reges subegisset, ad extremum vsque vitae perpetuo felicitatis cursu dignitatem suam tutatus fuerit. Secundo loco Aegidium Argentinensem equitem auratum, qui tribus aciebus contiguis Saracenos (quod antea visum non fuerat) vicisset, duos???ue eorum duces occidisset. Tertium locum, si cum pace regis hostem laudare esset integrum, Roberto se Brusio Scotorum regi concedere. In eachinnum tunc assidentes soluti, quòd non veritus fuisset coram rege tanto hostem dignari honore. At is: Nisi tantus esset Robertus, quanta nostra foret ignominia, qui ab illo tories victi sumus? Imò verò ipsi Henrico Imp. praeferendu̅ censeo: cùm ille consilio auxilio???ue suorum instructus fuerit: hic autem externus & inops occupatum à potentissimo ac bellicosissimo rege Euardo II. regnum Scotorum, recuperarit & stabilirit. Ea si cui falsò dicta viderentur, singulari se certamine confirmaturum, vir magnianimi professus est. H. Boëthius libro decimoquarto. De Nicolai Picinini ducis bellici clariss. rebus gestis coram Alfonso Aragonio disserebatur. Laudantibus plerisque, aemulorum vnus mirari se dicebat, quî lanij filium tot praeconijs extollere non erubescerent. Tum rex, Ego verò malim lanij esse filius talis, qualis est Nicolaus, quàm regis potentissimi filius, similis multis in orbe Christiano regibus. Panorm. & Lud. Dominicus lib. 1. Var. hist. Militibus, Exercitu. Venit Agamemnon in suspicionem quòd largitione redemtus diuiti cuidam commeatum dedisset: Aethram qui dederat dono, ad Troiam ne sequatur Se excelsam, sed ibi sese oblectans resideret: Namq; huic diuitias donârat Iuppiter amplas. Verùm rectè atque ordine sanè fecit, vt ait Aristot. qui bonam equam tali homine habuit potiorem. Plut. de Audiend. poët. Hector expugnaturus castra Graecorum, cùm arduum opus illud esse intelligeret, desiderio???; ipsius efficiendi arderet, secum duxit Cebrionem aurigam: cùm cognosceret maiorem virtutem in ipso esse, quàm in proprio illius ministerio requireretur. Illa igitur vti voluit in re, quae tunc premebat: alteri???ue muneri destinauit alium viliorem hominem. Victorius lib. 29. Var. lect. cap. 10. Agis rex quodam sciscitante, Quotsint Lacedaemonij? Tot, inquit, qui ad propulsandum sufficiant malos. Idem quaerenti alij: Multi tibi, inquit, esse videbuntur, si eos pugnantes contempleris. Plut. in Apopht. Idem negauit quaerere Lacedaemonios, quot sint, sed vbi sint hostes. Idem. Aristo requirenti, Qui numerus Spartiatarum esset? Tantus, inquit, qui satis sit ad summouendum hostes. Idem. Polydorvs Alcamenis interrogatus, Quid Spartiatae in bello pericula forti animo capesserent? Quòd vereri, inquit, didicerint duces, non timere. Idem. Antalcidas murum Spartae iuuentutem esse: fines, lanceae cuspidem. Idem. Cyneas cognita Romanorum multitudine, identidem post acceptam cladem copias instaurantium, dixit, Pyrrhum sibi videri aduersus lernaeam hydram pugnare. Erasm. in Adag. Hannibal profugiens, apud Antiochum regem agebat. Is ostendit illi suum exercitum barbarico apparatu magnificè instructum, sed ad praedam magis quàm ad bellum. Haec omnia quum diligenter esset contemplatus Hannibal, rogauit Antiochus, Num haec omnia satis essent futura Romanis? Tum Hannibal: Planè satis arbitror, etiamsi auarissimi sint Romani. Lusit Poenus ab inexpectato. Rex de praelio sciscitabatur: iste respondit de praeda. Quid enim aliud est miles imbellis, auro, argento, caeteris???; rebus ad praedam inuitantibus instructus? Plut. & Gell. Lib. 5. cap. 5. P. Scipio Africanus, cùm miles scutum ei egregiè exornatum ostentasset: Scutum quidem. Inquit, adolescens, bellum est: at decet militem Romanum spem in dextera potiùs quàm in sinistra reponere. Qui vallum gerebat, cùm oppidò se diceret degrauari: Meritò, infit: nam ligno huic plus quàm gladio fidis. Plut. in Apopht. M. Cato in Hispania maximis minimis???ue rebus obeundis, in nullum acerbiùs quàm in seipsum exercebat imperium, parsimonia, vigilijs, & labore cum infimis militum certabat: saepiùs dicere solitus, non placere sibi militem, qui magis stertendo audiretur, quàm hostibus inclamando: nec qui in itinere manus, in praelio pedes agitaret. Sabellicus lib. 6. Enneadis quintae. Idem nolle militem se dicebat, qui inter eundum manus, in pugnando moueret pedes: qui sterteret altiùs, quàm in praelio fremeret. Plut. in Catone. Mathias Hungarorum rex suspectus fuit, quasi pecunia sua coniurationes in Boëmia aleret, contra Vladislaum regem, vt vel per illas regno Boëmiae potiretur: crebrò dicere solitus, hoc sibi ad deterrendos quoslibet in orbe hostes deesse, quòd Boëmos Hungaris adiunctos sub regno suo non haberet. Vratislauiae certè obsessus à Casimiro Polonorum rege & Vladislao filio Boëmorum rege, co̅specto Polonorum & Boëmoru̅ exercitu, fremebundus dixit, Se totius orbis imperio potiturum, si tanti exercitus imperator esset. Dubrauius lib. 31. Iustitia & Pietate. Lysander Argiuis, qui de controuerso agro adferre videbantur quàm Lacedaemonij aequiora, districto gladio: Qui hoc, inquit, potiatur, hic de agri finibus dicet optimé. Plut. in Apophthegmatibus. Ferdinandvs Daualus Piscarius, dicere saepiùs solebat, Nihil ijs, qui in bello versarentur, esse difficilius, quàm Martem simul & Christum pari disciplina coluisse. quando mos bellicus, in hac corruptela militiae, à iustitia & religione penitùs auersus esse videretur. Iouius in Piscario lib. 2. Proditione, Defectione, Desertione. In eo bello, quod Cyrus minor aduersus Artoxerxem fratrem susceperat: Arbaces priùs, dum praeualere Cyrum viribus existimaret, ab Artaxerxe ad Cyrum defecerat: rursus???; Cyri accepto interitu, ad regem se conuerterat. Accusatus, poena desertionis, capite videlicet, puniendus videbatur. Sed cùm rex ipse cognosceret, religiosissimè iudicauit, ha̅c variam & incertam partium in bellis contentionem & mutabile studium, magis è pusillanimitate, mollitie & ignauia, dubio???ue discernentis animo nasci, quàm prodere & machinari quid mala mente & dolo malo cupientis. Iussit igitur Arbacem notari duntaxat, humeris???ue nudam meretriculam (quae summa apud Persas ignominia fuit) in via publicè tota die ferre. Plut. in Artoxerxe. Agis Archidami filius, cùm Ephori aliquando ei edixissent: Perge trahens tecum iuuentutem ad huius patriam: ducet te hic ipse in arcem: Quî conueniat, inquit, tantam pubem ei, qui suam ipsius patriam prodit, credere? Plut. in Apopht. Agis minor, Ephoris, vt milites traderet proditori, praecipie̅tibus: negauit credere alienos se ei, qui proderet suos. Idem. Cùm Darius rex contra Scythas expeditionem instituisset, & ponte sublicio Bosphorum Thracium iunxisset, & iam trans Istrum exercitum transmisisset per rates: cùm Iones ex praecepto regis pontem ex ratibus soluturi essent, Coes Eryxandri F. Mitylenaeorum praefectus dissuasit, & potem integrum relinquere iussit: quoniam verebatur, ne Scythae more suo fugerent, & expeditio irrita sieret. Id quod & factum est. Herod. libro quarto. Demaratvs rogatus, Cur ijs, qui clypeum proijcerent, dedecus imprimeretur: illis, qui galeam vel thoracem, non item? Quia haec, inquit, suijpsorum causa sumunt: clypeum communis aciei gratia. Plut. in Apopht. Belli statu. Cùm Tomyris Massagetaru̅ regina Cyro Persarum regi optionem dedisset, vt vel ipse tridui itinere in Massagetarum regionem progrederetur: vel se tam lo̅gè in Persarum ditione̅ excurrere sineret, vt de summa reru̅ vnico praelio decertare possent: caeteris satrapis hortantibus vt Tomyrin cum exercitu in Persidem progressam exciperet: solus Croesvs rex Lydoru̅ [1926] contrarium suasit, vt scilicet Cyrus in Massagetarum ditione̅ progrederetur, ne si in Perside victus esset, totum regnu̅ amitteret: si victor esset, faciliùs regnum Tomyridis subigeret. Quòd nisi Cyrus paruisset Croesi consilio, non modò vitam amisisset, vt amisit praelio victus, verumetiam regnum omne Massagetis occupandum dedisset. Herod. lib. 1. Xanthippvs Lacedaemonius vir impiger, & in armis diu exercitatus, qui bello Punico primo Carthaginensibus saepe ia̅ à M. Attilio Regulo victis, auxilio venit: audito Carthaginensium cum Romanis congressu, & quàm parum vtiliter fuissent castra in arduum tra̅slata, quum per plana & aperta loca ob elephantos & equites, quos tum Poeni habebant, in hostem iri oportuisset: nihil obscurè iactabat, non Romanorum virtute, sed suorum ducum stultitia, Carthaginenses calamitoso praelio superatos. Quae hominis asseueratio in curiam delata, in causa fuit, vt in senatum Xanthippo accersito, quum eadem constanter affirmaret, spem???; faceret Punicae rei breui tempore in integrum restituendae, si consilio & ratione bellum administraretur, totius rei summa̅ patres decreuerint. Continuò cum ipso duce mutati animi. Mox vbi apparuit quanto tutior salubrior???; disciplina ab eo quàm à prioribus ducibus adhiberetur: omnis militaris multitudo adeò restituta est, vt nihil magis optaret, quàm praelium. Itaq; commisso praelio, Romani victi, Attilius ipse captus est, & verum esse Euripidis illud ostendit, Vnius rectum consilium magnam vincere militum multitudinem. Superauit ille sua prudentia exercitum ad eam diem inuictum, restituit???; Poenis ciuitatem multis cladibus afflictam, collapsos???ue virorum animos in spem pristinam erexit. Ipse optimè sibi consulens, Punica re in pristinum statum restituta, priusquam parta gloria in inuidiam verteretur, in Pe loponnesum abijt. Sab. lib. 9. Ennead. 4. Demosthenes Antipatro Lamiae obsesso à Graecis, Atheniensibus???; laeti nuncij causa dijs honorem habentibus, cuidam ex familiaribus Agesistrato ostendit, non esse in eadem sententia se cum alijs, de ijs quae gererentur. Siquidem noui, inquit, stadio quidem Graecos bellum gerere & scire & valere, dolicho verò non item. Plut. in vita Demosthenis. Michael Attendulus, Venetarum copiarum dux, Francisco Sforcia Mediolanensis populi militari duce, Carauagium obsidente, cùm Veneti Legati, siue, vt vulgò vocant, Prouisores eum ad ferendam obsessis opem hortarentur, eis respondit: Longè satiùs esse Carauagium amittere, quàm temerè cum hoste manum conserere. Itaq; cùm legati omnino vrgerent, vt opem ferret: priùs ex scripto obtestatus est, se id facturum, quia iubebatur, & non quòd ita agi debere sentiret: rationésque attulit, propter quas, si praeliu̅ iniretur, necessariò Venetae copiae superarentur: contrà autem, si cunctando abstineretur à praelio vtiliùs Venetis consultum iri. Itaq; cùm coactus esset dimicare cum hoste, Venetus exercitus, vt praedixerat, superatus fuit: ipse autem Venetias profectus, ex ijs quae antè ex scripto praedix erat, eam cladem excusauit. Fulgos. lib. 8. c. 13. Victoria. Archidamvs Agesilai celebrantibus ipsum, cùm Arcadas praelio vicisset: Praestaret, inquit, si prudentia eos quàm lacertis vicissemus. Plut. in Apophthegmatibus. Pyrrhvs cùm signis collatis Romanos bis fudisset, multis desideratis amicis & praefectis suis: Si vna, in quit, adhuc pugna pepulerimus Romanos, actum de nobis fuerit. Idem. Vicerat Hannibal Romanos ad Cannas. Caeterùm cùm victoria parta frigidiùs vteretur, vir nobilis Barcha, Vincere scis, inquit, Hannibal, victoria vti nescis. Sab. lib. 9. c. 11. Vrbe, Muris, Munitionibus. Agesilavs quaerenti, Cur muris careret Sparta? ostendens armatos ciues: Hi, respondit, sunt Lacedaemoniorum muri. Alij idem quaerenti: Non lapidibus, inquit, sepiendae nec lignis vrbes sunt, verùm incolarum virtutibus. Plutarchus in Apophthegmatibus. Lycvrgvs requirentibus de muro, negauit expertem muri vrbem esse, quam virorum non laterum corona ambiret. Ibidem. Panthoedas in Asiam legatus, monstrantibus ei muru̅ munitum, ait: Pulcrum, inquit, hospites gynaeceum. Idem. Theopompvs (al. quoque Agesilavs) in oppido quodam ostendenti sibi muros roganti???;, An' ne pulcri & excelsi videantur? Pulcri sanè, inquit: atnon vt viri, sed vt eos incolantfeminae. Idem. Pericles Aegina̅ iussit Atheniensibus à Piraeeo velut lemam auellere. Idem. Demertriadem in Thessalia, Chalcidem in Euboea, Corinthum in Achaia, Philippvs, Macedonum rex, compedes Graeciae vocitare solebat. Sabel. lib. 6. Ennead. 5. Castrametatione. Philippvs Macedo castra loco amoeno metaturus, cùm acciperet non esse iumentis foenum: Quae est, inquit, vita nostra, eam si accommodare & ad asinorum tempora debemus? Plut. in Apophthegmatibus. Armis. Lychi & Amphitryonis elegans disputatio apud Eurip. in Hercule furente: illo Herculis nudi arma, arcum scilicet & clauum, vt viri ignaui & timidi, sugillante, hoc verò defendente, & armaturam grauem minùs vtilem & honoratam esse ostendente. Archidamvs Agesilai filius telo conspecto catapultico, quod tunc allatum ex Sicilia primum erat, exclamauit: Papae perijt viri virtus. Plut. in Apoph. Agis minor, cùm diceret Demades, Deuorari à praestigiatoribus ob breuitatem gladios Laconicos: Atque his ensibus inquit, hostes maximè attingunt Lacedaemonij. Idem. Pecunia, Stipendijs. Demades iubentibus aliquando deduci & compleri naues Atheniensibus, cùm inopia pecuniae laborarent: Panis confectio, inquit, prior est proreta. Plut. in Cleomene. Archidamvs Agesilai, socijs bello Peloponnesiaco, quantu̅ stipendij satis futurum esset, requirentibus, postulantibus???ue tributa definiri: Non habet, inquit, bellum definitum pabulum. Plut. ibidem, & in Apoph. Commeatu. Rodolfvs I. Imp. contra Bisuntinum ducem rebellem arma mouens, cum satrapis ceperat consiliu̅ de finiendo manè conflictu: tum ex militibus quidam, Si vicerimus, vnde nobis veniet commeatus? Et Rodolphus: Si vicerimus, eorum commeatu vtemur: si victi fuerimus, ipsi nos alent. Cuspin. de Rebvs hostivm prvdenter ivdicare. Putà de Prudentia. Apud Plut. in vita Syllae Carbo dixisse memoratur, quum Sylla non solùm aperto Marte, sed dolis bellum gereret, [Greek words] id est, quòd bellum gerens cum vulpe ac leone, quorum vtrumq; habitaret in animo Syllae, à vulpe vehementiùs angeretur. Erasmus in Adagijs. Tradit Posidonius, fuisse Q. Fabium Maximum clypeum, M. Marcellum ensem populi appellatum. Ipse certè confitebatur Annibal, timere se, vt paedagogum Fabium, Marcellum vt aduersarium: ab illo, ne quid mali inferret, prohiberi se: ab hoc etiam accipere. Plut. in Marcello. Stultitia. Caesar, vt signis collatis victor Pompeius no̅ institit fugientibus, sed receptui cecinit: Hodie, inquit, penes hostes victoria fuit: verùm non habent, qui vincere norit. Plut. in Apoph. Hungaris ad Mugacium trucidatis, & rege ipso Ludouico ad foedum interitum palustri lacuna submerso, victor Solymannvs Budam rectà contendit. Vrbe, regia???ue potitus, ad Danubium posuit castra, inuisit???ue regiam arcem: ita tamen, vt in ea minimè pernoctaret, quòd antiqua Othomannorum lege cautum sit, vt imperator nusquam muris, sed suae tantùm custodiae munimentis confidat. Ibi ad eum delata sunt occisorum antistitum & procerum cruenta septem capita, quum purpurati ea singula ligneo in gradu collocata, simulanter honoris causa, inclinata ceruice, & dextris ad pectus compositis nominatim salutarent, Papas???, strenuos per iocum appellarent. Sed Solymannus graui fronte, quum singulorum nomina indicarentur, vehementer detestatus fuisse ferebatur, vnum prae caeteris Ladislaum Salcanium, Strigoniensem antistitem potentissimum, obiecto foedae auaritiae probro, quòd is regem suum in tanta vrgentis belli difficultate aurum mutuo deposcentem, quum multa pondera in eius thesauris laterent, adiuuare recusasset. Paulum Tomoraeum Collocensem archiepiscopum stolidae temeritatis incusauit, quòd vir conficiendis sacris dicatus, alienae functionis munus arroganter vsurpasset. Ex aduerso Franciscum Perenum Varadiensem antistitem, serae prudentiae nomine laudauit, quòd imminentis publicae cladis nequaquam falsus vates, in consilio non insulsè dixisset, quum Tomoraeus de committenda pugna importunè decerneret, Postquam eius fatali sententiae obsisti non posset, se prouidere quid cucullatus imperator postridie esset facturus. Eum namque tanto ansu nihil omnino aptius praestiturum, quàm vt celeberrimum diem Christiani Calendarij fastis insereret, à caede triginta millium Hungarorum martyrum, pro tuenda religione à barbaris iniquissima praelij conditione concisorum. Reliquos, tyrones audaculos appellauit. Quum verò ei Ludouici, & Mariae vxoris simulacra ostenderentur, generoso oredixit, se adolescentis regis calamitatem misereri, qui vsque adeò malè sobrios in re grauissima consiliarios nactus, pugnam absurda ratione committere prorerasset: & se non ea de causa, vt ei adimeret regnum, sed vt acceptas ab Hunga [1927] ris contumelias vltore gladio vindicaret, in Pannoniam venisse affirmauit. Iouius lib. 28. Hist. Confidentia, Robore. Croeso Lydorum rege in expeditione contra Cyrum Persarum regem, Lydus quidam Sandanis sic consuluit: Aduersus tales viros expeditionem paras, rex, qui coriacea subligacula, qui???; è corio reliquam vestem ferunt: Qui non quibus volunt cibis vescuntur, sed quos habent, vtpote regionem asperam incolentes. Adhaec potu non vini vtuntur, sed aquae: non ficos ad comedendum, nec aliud quicquam boni habentes. Quibus cùm nihil sit quod eripias victor, victus animaduerte quot bona amittes. Vbi enim gustauerint illi nostra bona, circumsistent nos, nec abigi poterunt. Equidem dijs habeo gratiam, qui non induxeruntin animum Persis, vt Lydos inuaderent. Croesus, sic agentibus eum fatis, à Cyro capcus regno???; exutus est: Herod. lib. 1. Cùm quidam actos de Persis triumphos commemoraret, acueret???; ad bellum contra Athenienses: Ignorare mihi quidem, inquit Evdamidas, videris, idem esse, ac si mille victor ouium cum quinquaginta lupis decertet. Plut. in Apopht. Cùm Xerxes rex cum classe ad Histiaeam esset, ad cum Arcades quidam victus inopes & operam suam praestare cupie̅tes perfugerunt: qui interrogati à quodam, Quidnam Graeci agerent? Responderunt eos agere Olympia, & spectare certamen gymnicum atq; equestre. Rursus eo dem percontante, Quódnam illis praemium esset propositum, propter quod certarent? Oleaginam coronam, inquiunt, esse, qua donarentur. Ibi Tigranes Artabani filius, audiens praemium illis corona̅ esse, non pecuniam, silentium tenere no̅ potuit, quin coram omnibus diceret: Papae, Mardoni, in quos viros induxisti nos ad pugnandu̅: qui non pecuniarum certamen agite̅t, sed virtutis? At Xerxes eius sententiam pro timida habuit. Herod. lib. 8. Obsidione. P. Scipio Africanus cùm teneret muros, propugnantibus ex arce Carthaginensibus, auctor fuit ei Polybius, vt in mare interiectum non admodum altum murices ferreos dispergeret, aut taleas disseminaret aculeatas, ne illac transmeantes adorirentur hostes aggeres. Cui ille, Ridiculum ait esse, cùm teneant moenia, & in vrbe sint, iam hocagere, ne cum hostibus dimicent. Plut. in Apopht. Acie, Congressu, Pugna. P. Scipio Africanus negabat aliter cum hoste confligi debere. quàm aut si occasio obuenisset, aut necessitas incidisset. aequè prudenter: nam & prosperam gerendae rei facultatem omittere, maxima dementia est: & in angustias vtique pugnandi compulsum abstinere se praelio, pestiferae ignauiae affert exitium: eorum???; qui ista committunt, alter beneficio fortunae vti, alter iniuriae nescit resistere. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Apud Pharsalum cum aciei Cn. Pompeius digestae, ne se moueret, sed exciperet hostes, edixisset: C. Ivl. Caesar errare dixit eum, quòd militum vim & impressionem, quae ex incursu furioso infertur, resoluisset. Plut. in Apopht. Literis, Nuncijs. Idanthyras (Herodoto Indathyrsus) Scytharum rex, ad Darium Persarum regem, qui Istrum traiecerat, literas quide̅, quibus ei minaretur, misit nullas: sed pro literis symbolum hoc, murem, ranam, auem, sagittam, & aratrum. Cum???ue haec in Darij castris alius aliter interpretaretur: Orontopagas tribunus militum censuit significari, cos omnium rerum ditionem esse facturos, quae symbolis hisce exprimerentur: mure domos, rana aquas, aue aërem, sagitta arma, aratro terram. At Xiphrodes longè alio modo interpretatus, multo???; veriùs: Nos verò, inquit, quantum haec symbola ostendunt, nisi aut terram subeamus, vt mures: aut aquam, vt ranae: aut euolemus, vt aues: non effugiemus ipsorum tela: neque enim terrae, qua̅ ipsi arant, domini sumus. Clemens Alexandrinus ex Pherecyde Syro. Herodotus tamen in Melpomene ha̅c historiam paulò aliter recenset. Tresenim reges numerat Scopasin, Taxacin & Indathyrsum. Deinde pro aratro & sagitta, quinque sagittas ponit. Tertiò pro Orontopago tribuno militu̅, Darium ipsum: & pro Xiphrode, Gobryam vnum è septem, qui Magos sustulerunt. Herod. lib. 4. Patroclus Ptolemaei dux Antigono regi pisces & ficus per aenigma misit, vt lib. 3. Historiarum narrat Plutarchus: admirantibus???; omnibus huiusmodi dona: subridens Antigonvs qui tum potabat, dixit ad amicos, se quid dona significent cognouisse. Vel maris, ait Patroclus, oportere nos esse dominos, vel ficus comedere. Athen. lib. 8. cap. 2. Ciuitatibus, Arcibus, Propugnaculis expugnandis, euertendis. Philippvs Macedo arcem munitam capere volens, vt renunciarunt speculatores, asperam vndiq; esse atque inexpugnabilem: Itáne, rogauit, aspera foret, vt nec onustus auro asinus eo posset accedere? Plut. in Regum apopht. Alexander rupem Aornum appellatam apud Indos cùm acciperet praesidium inexpugnabile esse, sed eum, qui teneret illam, hominem imbellem: Ergo nunc est, inquit, expugnabile praesidium. Plut. in Apoph. Agesipolis Cleombroti, cùm narraret quidam, Philippum paucis diebus Olynthum deleuisse: Ille herclè, inquit, aliam talem vrbem multò longiore spacio non excitauerit. Idem. Lacedaemonij quandoque quum vi vrbem quandam cepissent, Ephori qui scirent quantum militari disciplinae conferret assidua exercitatio, dicere no̅ dubitarunt, [Greek words] Perijt luctatio iuuentutis. neq; enim dehinc aduersarios habebit. Rursum pollicente rege, vrbem quandam funditùs euersurum (nam ea Lacedaemonijs negotia plurima exhibuerat) haudquaquam permiserunt illi, quum dicerent, minimè subuertenda̅ [Greek words] id est, iuuentutis cotem. Caelius lib. 27. cap. 1. A. L. ex Plut. Lacon. Agebatur Romae occultè niter patres de Carthagine funditùs delenda, exijt???; ea consultatio in longam & difficilem disceptationem: maiore Portio Catone, cui antea Prisci fuit nomen, censente, Carthaginem delendam, vt Roma incolumis esset: multi???; pedibus iêre in eam sententiam. Tum P. Scipio Nasica identidem testatus, viderent illi, qui tam cupidè vellent Carthaginem excisam, nepop. Rom. aemulae & inimicae vrbis metu liberacus, in domesticam laberetur discordiam. Quod malum multò priùs prospexit Nasica, sed fatali necessitati ire obuiam non potuit. Sabell. lib. 4. cap. 8. Florus lib. 49. & lib. 3. cap. 15. Appianus in Libyco. Plut. in vita Catonis Censorij. Orosius lib. 4. cap. 22. Plinius cap. 18. de Vir. ill. Spolijs. Lycvrgvs roganti, Cur mortuos hostes interdixisset spoliare? Ne, inquit, detrahendis incum bentes spolijs negligant pugnam: verùm vt paupertatem quoque cum loco in acie teneant. Plut. in Apophthegmatibus. Cleomenes quaerenti ex ipso, Quare dijs Spartiatae hostium spolia non sacrarent? Quòd detracta, inquit, ignauis sint. Si quidem de possessoribus ob eorum ignauiam capta, neque iuuentutem videre bonum est, neq; dijs dicare. Idem. Pavsanias Cleombroti F. demirantibus quibusdam in manubijs barbarorum vestes: Satius esse, ait, vt laudati ipsi sint, quàm vt possideant laudata. Idem. CONSILIIS ALIORVM BONIS PARERE, Tvm extra bellum, tum in bello. Qvi Qvibvs paruerint. Putà Probi Improbis. Deliberabant Lacedaemonii de summa rerum. Exurgit quidam turpitudine vitae defamatissimus, sed facundia insigni, & consilium prudens proponit, omnibus???ue persuadet. Tum vnus Ephororum stomachabundus: Et quaé nam haec dementia est, ô ciues, quaé vespes, remp. hanc diutiùs incolumem fore, si huiusmodi consiliarijs vtemur? Quòd si proba isthaec & honesta sententia est, non sinamus eandem dehonestari turpissimi auctoris contagione. Hoc vbi dixit, viro forti atque iusto, sed infacundo, praecepit eandem sententiam quibus posset verbis dicere. Sic bona sententia mansit, turpis auctor mutatus est. Gell. lib. 18. cap. 3. ex oratione Aeschinis contra Timarchum recitat. Principes Consiliarijs. Tiberivs Caesar de minimis quibusq; rebus referebat ad Senatum, cum eo???ue communicabat omnia, & consiliarios admittebat, vt Augustus quoq; consueuerat. Cum???; ipse suam ???ntentiam dixisset, non mudò dabat potestatem omnibus, vt contra se dicerent: sed etiam, factis saepenumerò decretis in contrarium, aequo animo ferebat. Interdum co̅trà disserebat: saepèita dicebat, ne libertatem eis eripuisse videretur. Dion. Nerva Imp. nihil vnquam de suo arbitrio statuit, semper principes viros co̅silio suo adhibe̅s, dum Reip. consuleret. Cuspin. M. Antoninvs Pius nihil vel in bellicis, vel in ciuilibus negotijs agebat, de quo non priùs conferret cum grauibus viris, dicens: Aequius est, vt ego tot talium???; amicorum consilium sequar, quàm vt tot tales???; amici meam vnius sequantur voluntatem: Multum abhorrens à quorundam ingenio, qui consulto pileo suo, dicunt: Vos sedulò consulitis, sed aliud mihi suadet pileum meum. Iulius Capit. & Sab. lib. 4. Ennead. 7. Sigismvndvs I. Polonorum rex, cùm acri & solido esset cu̅ in iudicando, tum in consultando iudicio, & neque gratia, neque odio facilè deduci se ab aequo & bono pateretur: tamen nihil ferè maius vnquam sine consilio senatus fecit, aut statuit: ac nonnunquam de recta sententia sua consensu senatus adductus decessit, ne pertinax esse videretur. Cromerus. Exercitum duxerat Carolvs Burgundiae D. &c. Vide fol. Duces Militibus. Selimvs Turcorum Imp. contra fratrem Achmatum in Bithynia pro imperio pugnaturus erat. Erat in castris Selimi Christianus quidam miles, ex Germanis captiuus, Imp. ob singularem prudentiam charus: qui Selimo persuasit, vt largisfimo donatiuo animos militum sibi conciliaret, ne voluntate mutata, deficerent ad fratrem victorem. Cui Selimus obsequutus, nunc XX. millia, nunc XL. millia numûm sparsit inter milites, eos???ue ita sibi deuinxit, vt Achmatus absque praelio fuerit superatus. Cuspinianus. Subditi Principibus. Posteaquam deuicto Astyage auo Cyrus regnum Medorum ad Persas tra̅stulit, Artembares Persa suadebat popularibus suis, vt ex Perside, regione angusta & aspera, in fertiliorem & planiorem aliam migrarent. Cyrus eo audito, non impediuit, sed tantùm monuit, vt se posthac praepararent non ad imperandum alijs ampliùs, sed ad parendum. Naturà enim comparatum esse, vt è mollibus regionibus molles viri existant, néve ex eadem terra admirandae fruges & egregij bello viri gigna̅tur. Persae Cyro obtemperantes, maluerunt sterile & exiguum solum incolendo imperare alijs, quàm fertile & spaciosum alijs seruire. Herodotus lib. 9. Collegis. Postquam ab Dario missus Datis, verbo ad persequendam à populo. Atheniense poenam, quòd Sardeis inflammassent, reuera ad subigendam Graeciam, appulit cum tota classe ad Marathonem, & agros vastauit: atque inter praetores, quos bello gerendo praefecerat populus Atheniensis, summae auctoritatis erat Miltiades, dignitate verò & potentia Aristides secundus. In sententiam tunc de praelio committendo Miltiadis descendendo, non parum Aristides momenti fecit. Cum???ue ad singulos praetores vicissim singulis diebus summa potestas circumferretur, vbi ad ipsum vices rediêre, tradidit imperium Miltiadi: collegas docens, non esse audire & sequi prudentes turpe, sed amplum & salutare. Ita compressa contentione hortatus eos, vt vno in consilio acquiescerent optimo, eo???ue vterentur, confirmauit Miltiadem, qui perpetuo imperio pollens fuit. Quippe destiterunt tum singuli singulis diebus imperare, atque illi dicto fuerunt audientes. Plut. in Aristide. Post pugnam ad Salaminem, cùm Xerxis classis quae supererat fugam adornaret, Themistocles quidem insequendam arbitrabatur, & pontes in Hellesponto soluendos, ne in Asiam rex posset redire. At Eurybiades Spartanus classis imperator hosti fugienti viam non claudendam, sed aperiendam potiùs censebat, ne ex desperatione pugnam redintegraret. Eurybiadi assenserunt omnes. Themistocles quoque de sua sententia cessit: & vt regem magis ad fugam incitaret, misit ad eum clàm Sicinum suum eunuchum, qui simulata beneuolentia Xerxi indicaret, Graecos statuisse pontes in Hellesponto soluere: se???; id regi indicare ex beneuolentia. Xerxes eo nuncio audito, XLV. dierum spacio ex Thessalia in Hellespontum fugit, relicto in Graecia Mardonio cum XXX. mytiadibus hominum. Herod. lib. 8. Aemulis. Graecis ad Salamina classem habentibus, cùm Themistocles omnino pugnandum censeret, & in concilio ducum diceret Themistocli Corinthius Cleocritus, nec Aristidiplacere consilium ipsius, quòd praesens sileret: occurrit Aristides, Nisi optimam sententiam Themistocles dixisset, non fuisse se taciturum: tacere autem nunc non hominis studio, sed quia comprobaret consilium. Vox sanè iustissimo Atheniensium digna. Plut. in Aristide. Amicis. Commota ciuitate Ephesina, Pavlvs prudenter acquieuit consilio amicorum, qui rogauerant eum, ne prodiret in theatrum. Actorum 19. Hostibus. Croesus postquam acie fuit à Cyro victus, amissa???ue vrbe viuus venit in potestatem eius, & cremandus fuit, vinctus???; pyrae extructae, inspectantibus Persis omnibus, & assistente Cyro, est impositus: quantum intendere valuit vocem, exclamauit: Solon, Solon, Solon. Id miratus Cyrus, misit quaesitum ex eo, Quísnam deorum vel hominum esset Solon ille, quem in rebus perditis vnum inuocaret? Croesus nihil dissimulans: Hic vir, inquit, in sapientibus Graeciae vnus fuit. Quem ego accersiui, non quidem vt quicquam audirem, aut, quibus habebam opus, discerem: verùm vt praesens spectator esset, & illius tantae meae abiret testis felicitatis: cuius mihi amissio profectò plus attulit mali, quàm boni adeptio. Nam verbo fuit & opinione eius bonum praesentis, sed inclinatio in calamitates mihi reuerà euasit graues & lugubres. Atq; vir ille ex ea fortuna praesentem augurans, finem monuit me vt vitae spectarem, neque volubili elatus fiducia ferocirem. Quibus ad Cyrvm relatis, vt qui sapientior esset Croeso, & exemplo videret testatum sermonem Solonis, non modò liberauit Croesum, sed &, dum vixit, honore est eum prosecutus. Retulit autem eam Solon laudem, quòd duorum regum vno dicto alterum seruasset, alterum erudiuisset. Plut. in Solone. Capta Roma Gothorum rex Totilas vrbis partem tertiam disturbauit: Pulcriora etiam & magnificentiora aedificia ince̅dio delere eum impetus cepit. Quod vt Belisarius audiuit, ad eum literas misit, & inter caetera etiam haec: Ex his duobus alterum necessariò sequetur, vt ipse hoc bello aut victus, aut victor discedas. Si viceris, Romam deleueris, non alterius vrbem, sed tuam excideris. Si victus eris, gratiam apud vistorem, eam???; non mediocrem iniueris. & qui in caeteros clemens fueris, faciliùs clementiam consequeris, & iniquas illas hominu̅ voculas deuitabis, meritas te pro tam egregia vrbe deleta poenas dedisse, dicentium. His liceris semel atq; iterum lectis, tota???; re diligenter ad rationem reuocata, demùm Totilas vrbi parcendum constituit, & remissis legatis, Belisarij consilio se pariturum respondit. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Parentes Filijs. Jacob Patriarcha, licèt inuitus, permisit tamen abduci Beniamin filium dilectu̅, propter necessitatem commeatus, ita suadentibus reliquis filijs. Gen. 43. Mariti Vxoribus. Ex Tit. Prudentes Mulieres huc quaedam, fol. 1637. Orosius B. Hieronymi testimonio scribit, Barchilonensem virum nobile̅ narrasse, quòd concupiuerit aliqua̅do Athavlphvs Visigothorum rex, capta & euersa Roma, alteram aedificare vrbem, Gothiam dictam, & abrogato Augustorum nomine, posteris imperij cognomen ex se relinquere. Sed intercedente Galla Placidia, Honorij Imp. sorore, co̅siderauit rem Romanam creuisse & ad ea tempora stetisse legibus ac bonarum artium disciplinis, à quibus Gothica barbaries abhorreret. Ideo???; mutauit sententiam, vt Romanae dignitatis, cuius esse nequiret imitator, optaret esse restitutor. Cranzius lib. 2. Sueciae, cap. 32. Adulti Pueris. Vide Tit. Pueri prudentes, quatenus consilijs illorum parent Seniores, fol. 1638. Assyriorum regis F. sub venationis specie Mediam dep opulabatur. Astyages Medorum rex illi cum equitatu occurrit: sed peditatu destitutus, in depopulatores mouere verebatur, ne ab equitatu Assyriorum in certo loco quiescente inter ciperetur. Dum auxilia expectat, Cyrus adhuc puer iniussu aui armatus aduolat, & quia immotam vtrinq; aciem stare videbat, regionem interim ab inimicis vastari, consilium dedit auo, vt emitteret turmam equitum in populatores: ipse interea obseruaret equitatum hostium, & si loco se moueret, impetum in illos faceret. Astyages pueri consilio parêre no̅ dubitans, Cyaxarem F. cum lectis equitibus in praedam agentes emisit. Cyrus insigni alacritate prae caeteris euolans, populatores in fugam coniectos persecutus, hostium quoque equitarum tanta audacia obstupentem perculit, & insignem victonam equestrem retulit. Xenophon lib. 1. Paediae. Cùm Aristagoras Mileti ryrannus, cupiens Spartanos ad societatem contra Darium inducere, sumto oleae ramo, ad domum Cleomenis se contulisset, eam???; ingressus, precabundus iuberet ad se audiendum dimitti illius filiam, quae ipsi astiterat, octo aut nouem annos nata: Cleomenes autem iuberet dicere quae vellet (filiolae enim tenellae rationem non esse habendam) Aristagoras incepit polliceri illi vndecim talenta, si precibus suis annueret. Abnuente Cleomene, subinde adijcie̅do eò peruenit, vt quinquaginta talenta polliceretur. Tum Gorgo puella: Pater, inquit, hospes te corrumpet, nisi hinc abis. Consilio puellae delectatus Cleomenes, in aliud conclaue abijt: & Aristagoras è Sparta protinùs discessit. Herodotus libro quinto. Alcibiades cùm adhuc puer ad Periclem auunculum suum venisset, eum???; secretò tristem sedentem vidisset, interrogauit: Quid ita tantam in vultu confusionem gereret? At illo dicente: Mandato se ciuitatis Propylaea Mineruae, quae sunt ianuae arcis, aedificasse: consumta???ue in id opus ingenti pecunia, non inuenire quo pacto ministerij rationem redderet, atque ideo conflictari: Ergo (inquit) quaere potiùs quemadmodum rationem non reddas. Itaque vir amplissimus, & prudentissimus, suo confilio defectus, puerili vsus est: atque id egit, vt Athenienses, finitimo implicati bello, rationibus exigendis non vacarent. Valerius libro 3. capite 1. & Sabellicus libro primo, capite tertio. Sacris hominibus. Cùm Antiocheni ob tributum extraor dinarium sibi impositum statuam aeream Placillae reginae demoliti essent: Theodosius Imp. & libertatem ciuitati eripuit, & caedes magnas cogitans, executores eò praefectos misit. Quo cognito, Macedonivs eremita in media vrbe praefectos Imp. suo nunciare iussit: Meminisset se hominem esse, & à Dei opt. max. nutu pendere, eius [1929] benignitatem imitaretur: neq; propter aeream statuam, Dei imaginem hominem, crudelissimè interfici curaret: maximè cùm statuae multae pro vna reponi possen ???at ne pilum quidem Imperator interfecto homine restituere posset. Praefecti Theodosio rem indicant. Ille Macedonio paruit, & Antiochenis pepercit. Theod. lib. 5. cap. 26. In grauiss. Constantinopolitanae vrbis terraemotu, qui an Sal. 1509. 14. Sept. accidit, Baiazetes Imp. monitus à quodam Caligero monacho Graeco, sene, quem familiariùs diligebat, secum???; crebrò detinebat, in hortos descendit, & à ruina seruatus est. Vaticinatus est hic senex, venturum terraemotum, interituram???; Turcorum sectam, prope???ue esse illorum ruinam. Intrepide???; saepe Caesari hoc dixit. in Qvo. Parere Extra bellvm. Narrant poëtae, & Prodicus sophista, Hercvli ex ephebis iam egresso, acid aetatis agenti, quando de tota vita deliberatio sume̅da est, quum in solitudinem secessisset, dubitans???; multum ac diu secum cogitaret (vt est ea aetas imbecilli iudicio consilio???;, quam viuendi viam, virtutis an voluptatis ingrederetur, hoc est, cui potissimùm vitae generi semet accommodaret: astitisse duas matronas, Virtutem scilicet & Voluptatem, comtam???; hanc nitido laeto???; ac hilari vultu: at subtristem illam, & sordido habitu. Quum???; iocos illa & delicias, omnem???; bonorum affluentiam, si se praeligeret, polliceretur: haec verò famem & sitim, aestus & frigora, & quicquid triste, durum horrendum???; excogitari posset: sed horum tandem gloriam ac felicitatem finem esse futurum: altiore ipse salubriore???; vsus consilio, reiecta Voluptate, Virtutis viam, licet duriorem asperiorem???;, sequutus est. Cognatus lib. 2. Narrat. Defuncto Lysandro, cùm factionem deprehendisset. Agesilavs frequentem, quam ille, simulatq; ex Asia regressus fuerat, conflauerat in Agesilaum: studuit ostendere, qualis ille in vita ciuis fuisset. Ac cùm orationem legisset in volumine relictam, quam à Cleone Halicarnasseo scriptam habere memoriter statuerat Lysander in concione de rebus nouandis & Reip. muta ione: in stituit eam in publicum proferre. Quam vbi legit quidam ex senibus, & veritus orationis neruos, suasit, ne Lysandrum refoderet, sed potiùn vnà cum illo orationem defoderet, paruit acquieuit???;. Plutarchus in Agedilao, & Lysandro, & Apophthegmatis. Alexander Mammeae in animo habebat omnibus officijs genus vestis proprium dare, & omnibus dignitatibus, vt ex vestitu dignoscerentur, & omnibus seruis, ne ingenuis miscerentur, néve seditiosi essent. Verùm Vlpianus & Iulius Paulus consultores Principi dissuaserunt, plurimarum rixarum causam fore dicentes, si abiesti homines per vestitum proditi, iniurijs exponerentur Sab. lib. 6. Ennead. 7. ex Lampridio. Argadvs, Argatheliae princeps Scotici regni gubernator, coniecto in vincula Conaro rege sceleratiss. dictus, cùm sensim austoritate abuti, & Pictorum affinitate contracta ad maiores opes aspirare videretur: seuerè à proceribus correptus, veniam supplex cum lacrymis petijt & impetrauit, suo???ue deinceps officio cum laude & salute Reipub. functus est. H. Boëthius lib. 5. in bello. Cùm Darius rex, contra Scythas expeditionem instituisset, & ponte sublicio Bosphorum Thracium iunxisset, & iam trans Istrum exercitum transmisisset per rates: cùm Iones ex praecepto regis pontem ex ratibus soluturi essent, Coës Eryxandri F. Mitylenae orum praefectus, dissuasit, & pontem integrum relinquere iussit, quoniam verebatur, ne Scythae more suo fugerent, & expeditio irrita fieret. Id quod & factum est. Darivs laudato Coë ob consilium, sexaginta nodis lorum innodauit, eum???ue Ionum tyrannis dedit, iubens, vt pontem custodirent, & ipso in Scythiam profecto, singulis dieb. singulos nodos soluerent. Quòd si intra id tempus non redijsset, ipsi soluta rate domum nauigarent. Vtile fuit consilium illud Dario: nam sexaginta diebus nondum elapsis, si Iones ratem soluissent, & abijssent, Darius cum suis ad internecionem fuisset caesus. Herod. lib. 4. Cùm ob Pausaniae tyrannidem Graeci à Lacedaemonijs ad Athenienses duce Aristide Iusto, defecissent: eam rem veluti maiestatis diminutionem aegerrimè ferentes Spartani; bellum Atheniensibus inferre proponebant. At senator quidam Oetimarides, ex genere Herculis, propter singularem virtutem magna apud eos auctoritate, contrà consulere ingressus est: Rei maritimae curam atque imperium Atheniensibus permittendu̅: Spartanis nequaquam vsui esse. Cum???; in hanc partem multas rationes attulisset, senatui populo???; persuasit, vt coeptum, consilium de bello relinquerent. Diodorus libro 11. Caeso Bambergae Philippo rege aemulo, Otho IV. iam aduenisse tempus ratus, quo inimicos vlcisceretur, prohibitus est à principibus, praesertim archiepiscopo Magdeburge̅se, & Bernardo duce Saxoniae, rectè rem coniectantibus, meliùs clementia, quàm virem firmandam. Nam si violentus institeris, inquiunt, alium surrogabunt aemulum: sin mansuetè ages, vnus in te omnium aderit consensus. Sequutus rex iusta pacis consilia, Halberstadij indixit regni conuentum omnibus principibus, de communi pace acturus. Cranzius libro 7. Saxoniae, cap. 29. MALIS CONSILIIS NON PARERE. Consule Tit. Non facere iniusta, fol. 3271. & seqq. Neque enim subiecto differunt, sed habitudine tantúm. Illic Inaequalitatis, heic Imprudentiae fuga in considerationem venit. Phocion iubentibus Atheniensibus, vt moueret in hostes: vbi renuit, timidum mollem???; appellantibus: Neq; vos, inquit, facere me audacem potestis, neq; vos ego timidos. Attamen nouimus nos inter nos. Plut. in Phocione. Cùm Sopater Syrus, singularis eruditionis atque eloquentiae vir, fana deorum toto orbe celebratissima iussu Constantini Magni videret euerti, rem iniquo animo passus, ad aulam Imperatoris, auctore Eunapio, venit, vt ipsum à proposita ratione deduceret. Verùm nihil profecit: à Constantino tamen eximiè prudentiae opinione cultus, apud eum mansit. Sigonius lib. 4. Imp. occid. Ladislaum, Hungariae ac Boëmiae regem, adhuc puerum, cùm Fridericvs III. Romanorum Imp. apud se educaret, sanguine sibi coniunctum: non defuerunt ex consiliarijs, qui puerum clàm perdendum Caesari persuaderent, cuius mors opes maximas plurima???ue regna allatura esset. At Imperator: Quî fit (inquit) quòd me diuitem potiùs quàm pium erga meos esse cupitis? Ego sanè diuitias non ita amo, vt impijs consilijs persuasus, propter eas indignum facinus perpetrare velim. Aeneas Syluius libro 3. Comment. de Rebus gestis Alfonsi. Fridericvs III. Saxoniae Dux multis ab Erfordensibus iniurijs affectus, comitijs populo indictis, de bello suscipiendo deliberabat. Erat eques magnae auctoritatis, qui bellum summo studio suadebat, & à dedecore & à facilitate victoriae ductis praecipuè argumentis. Ei Dux, Praec larè tu quidem, Sigismunde Listi, pro te ipso, cuius interest bella ex bellis seri, concionatus es: pro???ne non item, cuius gloria & incolumitas ex subditorum commodis potiùs, quàm ex hostium ruina & interitu pendet. Concione in praesens dimissa, non multò pòst, conuentu Vormaciense, Erfordenses coram Imp. Carolo V. grauiter accusatos, insperato suo dignatus patrocini???, ex inimicis amicissimos reddidit. Has artes si reliqui im???tarentur, plures principes, quàm tyrannos haberemus. Ioan. Agricola in prou. German. Velox consilium velox malum. PRVDENS EXPLORATIO, PRAECOGNITIO, ROVIdentia, Praedictio futurorum bonorum vel malorum, tam suorum, quàm alie???rum. Praecognitio duplex est: altera Theorica, tum naturalis (quales sunt Physicae & Medicae [Greek words]) tum diaina, (de quibus in Metaphysicis egimus) altera Practica, quae ???uius loci propria est, & experientia potißimùm nititur. Si??? prudentis hominis esse dicimus, ex praesenti temp orum conditione, tam priuatim quàm publicè, mutationes futuras conijcere & praeuidere. Quae quidem altera species est Iudicijprudentis. in Genere. Apud Aeschylum Promethevs ita loquitur: [Greek words] [Greek words] [Greek words]. id est, Quanquam quid aio?cuncta praenoui optimè Futura, nec ventura calamitas mihi Inopina quae quam est. Muretus lib. 5. Var. lect. c. 12. Virgilius Aeneae suo, quem omnis virtutis exemplar esse voluit, vt caeteras laudes, ita prouidentiam quoque tribuit: cùm eum his verbis de se loquentem fecit: —non vlla laborum, Ò virgo, noua mî facies, inopináve surgit, Omnia praecepi, atq; animo mecum antè peregi. in Specie. Praecognitio prudens eorum, quae pertinent ad Bona Maláve Animi, ad Virtvtes & Vitia. Consule Tit. Indolis exploratio, fol. 3744. Illic Subiecti ratio habetur: heic Habitus, circasubiectum versantis. Cùm Darius rex, ob seruatam in Istro ratem, Histiaeo Milesiorum tyranno locum quenda̅, nomine Myrcinum, prope Strymonem fl. Thraciae, dono dedisset, vt in eo vrbem conderet: Megabyzvs praefectus copiarum Darij in Europa, videns loci commoditatem, & Histiaei industriam, ne regnum Thraciae aliquando contra Darium occuparet: suasit Dario, vt eum Susa ad se vocaret, neq; vnquam in Graeciam reuerti sineret. Darius paruit, & Histiaeum vocauit, quòd eius consilio se opus habere diceret. Herod. lib. 4. In seditione populari inter Pediaeos, quorum dux erat Lycurgus, & Paraliorum, quibus praeerat Megacles, & Diacriorum, quos ducebat Pisistratus, Solon Athenas regressus, propter senectutem ad dicendum vel agendum nec aptus, nec alacris, Pisistrati tamen cognouit ingenium, fraudem???; primus introspexit: non suscepit tamen odium eius, verùm demulcere nitebatur eum & corrigere. Cùm iam mouere Thespis cepisset tragoediam, & retineret reinouitas multitudine̅ (necdum enim ad certaminis contentionem euaserat res) quòd audien di & disce̅di Solon studio teneretur, magis???; in senectute in otium ludum???; se, & verò etiam in conuiuia atq; musicam remitteret: ipsum agentem, vt mos erat veterum, spectauit Thespin. Mox sub ludis conuenit eum, quaesiuit???;, Ecquid ipsum puderet in tanta corona tanta proferre mendacia? Vbirespondit Thespis, Non esse indignum ea per ludum vel dicere vel facere: Solon terra baculo grauiter percussa: At breui, inquit, qui nunc probamus & amplectimur hunc ludum, reperiemus eum in contractibus & negetijs. Vt verò semetipse Pisistratus consauciauit, atq; ita rheda in forum delatus, populum, tanquam insidijs inimicorum Reip. causa esset circumuentus, inflammauit, multi???; vicem eius indignarentur, fremerent???ue propiùs accedens Solon assistens ei: Parum rectè, inquit, agis, fili Hippocratis, Homericum Vlyssem. Eadem enim designas ad fallendum ciues, quibus hostes ille flagris à semetipso multatus elusit Inde praestò plebs fuit ad protegendum Pisistratum, & ad co̅cionem venit populus. Vbi cùm ferret Aristo, vt quinquaginta stipatores stationarij ei assignare̅tur: surrexit Solon ad id dissuadendum. At cùm inopes cerneret studiosos Pisistrati & tumultum cientes, locupletes verò ob metum fugae consulentes: recessit, dicens: His se fortiorem, illis esse prouidentiorem. Pisistratus occupauit arcem. Inde tumultuante ciuitate, confestim Megacles cum Alcmaeonidis caeteris profugit. Plut. in Solone. Elegi autem Solonis de tyrannide Pisistrati hi sunt, quos Laërtius lib. 1. recitat: [Greek words], [Greek words]. [Greek words] [Greek words]. L. Corn. Sylla, deposita Dictatura, aduertit quendam praeter sententiam suam audacem hominem & hostem suum consule̅ designari M. Lepidum, non per se, sed fauore populari, ob Cn. Pompeium eius studiosum & pro eo prensantem. Quare cum exultantem victoria videret Pompeium Sylla, accersiuit digredientem, dixit???;: Praeclaram verò rem adolescens gessisti, quipriorem Catulo Lepidum omnium optimo stolidissimum fecisti consulem. At tu fac vigiles, cùm in te ipsum effeceris aduersarium tuum valentiorem. Sanè illud Sylla quasi vaticinatus est. Breui enim oppugnauit in insolentia̅ erumpens Lepidus Pompeium. Plut. in Sylla. Cùm Pompeius & Crassus, Caesaris subnixi studijs Coss. creati, & frustra repugna̅te Catone, prouincias partiti essent: cúmque mox alia lex de Caesaris prouincijs & legionibus in quinquennium promulgaretur: non iam ad populum M. Cato, sed ad ipsum conuersus Pompeium, testatò denun ciauit, non intelligere ipsum nunc, recipere in humeros suos Caesarem: vbi verò grauari coepisset & opprimi, nec deponere posset, nec sustineret ferre, facturum ipsum, vt secum onus conijceret in Rempub. ac tunc Catonis admonitionum memorem fore, non minùs Pompeio salutarium, quàm honestaru̅ atq; iustaru̅. Ea Pompeius cùm crebrò audiret, felicitate tamen sua & potentia fretus contemsit & transmisit, non credens futurum vt se immutaret Caesar. Plutarchus in Catone. Avgvstvs Germanicum Drusi F. pro concione palàm Reipublicae, causa sese adoptare iurauit, de eo??? saepe illum Ennij versiculum pronu̅ ciauit: Vnus homo nobis vigilando restituet rem. Caeterùm Tiberij insidijs sublato Germanico, Augustus ia̅ animam agens digrediente Tiberio, cum quo longum & arcanum sermonem habuerat, exclamauit: Miserum P. R. qui sub tam lentis maxillis edet. Suetonius. Tiberivs C. Caligulam habebat supra fidem obsequentem, omnia etiam aspera & grauia aequanimiter tolerantem, adeò vt res in prouerbium versa sit: Nullus seruus Caio melior, nullus peior dominus, & tamen saepè dicere solebat: Illum suo & omnium exitio viuere: &, Venenosum & mortiferum mundo animal Romae ali. Idem. Dux Tridentinus Alahis, victoria parta de Comite Baioarioru̅ inflatus, Pertharitum Longobardorum regem despiciens, validis se Tridenti aduersus eum praesidijs communiuit, vrbe???; subitò egressus, castra regis inuasit, atq; eum cum suis fugae se mandare coëgit. Cunipertus Perthariti F. iam inde ab adolescentia magna cum eo familiaritate coniunctus, veteris necessitudinis memor, patrem precibus exorauit, vt eum in gratiam reciperet, licèt castris ab eo exutus, atque in fugam compulsus esset. quin etiam eodem erga illum studio incitatus, patrem pòst saepè illi insidias molientem ab incepto non solùm deterruit, sed etiam fidelem sperans fore, Ducem Brixiae creandum curauit: Pertharito saepe monente, videret, quid pararet. non enim sibi ipsi amicum beneficio deuincire: sed inimicum in exitium suum praesidijs haud modicis confirmare; regnum illum nouo Brixianorum, quorum maximae semper inter Longobardos copiae fuerunt, auxilio tentaturum. Nec vana fuit praedictio, cùm pòst mortem Perthariti regno Cunipertum exuerit. Sigonius libro secundo regni Italici. Aleonsvs XI. Hispaniae rex in obsidione Gibralterrae peste moriens, non tam morte propria doluit, quàm, quòd Petrum filium discolum successorem relinqueret, cuius ingenium crudele perspectum habebat. Rodericus Santius parte 4. hist. Hispan. cap. 13. Carolus priceps Vianae, Ioannis Aragonum regis F. cùm ad se prandentem Ferdinandvs Catholicus frater, puer annorum ferè quinq;, venire nunciaretur, ei confestim surgens obuiam descendit: & suis quibusdam dicentibus, Vt eum, quonia̅ puer erat, expectaret in mensa: At ego hunc puerum, in quit, prospicio Principes omnes, quos Hispania nostra peperit, omni genere virtutum superaturum. Nec vana fuit coniectura. Marineus lib. 19. rerum Hispan. Ferdinando, Hispaniae rege, in regnum Neapolitanum veniente festi dies acti Neapoli: remotis mensis choreae à iuuenibus nobiliss. ductae. Eo in ludo Ferdinandus Daualus Piscarius sextumdecimum aetatis annum tum agens, ante alios, tanta arte, omnes saltationis modos adimpleuit, vt rex ipse palàm diceret ad proceres: Ille adolescens ex gestu certa???; oris indole supra hos omnes, magnus quidam imperator esse videtur: & si me opinio nequaquam fallit, omnium euadet longè praestantissimus. Iouius in Piscario lib. 1. Henricvs VI. Anglorum rex, cùm Henricum Edmundi fratris vterini Richemondiae comitis F. vidisset, aliquantum tacitus illius altam indolem contemplatus, principes, qui aderant, sic affatus dicitur: Iste nempe iste est, cui nos ac nostri aduersarij rerum possessione cedemus. Ita vir sanctus praedixit futurum, vt Henricus quandoque regno potiretur. Caeso namque ab Edouardo IV. Henrico VI. & principibus omnibus interemtis, solus Henricus iste euasit ad Britannum. Qui cùm auro Anglico expugnatus hospitem dedere pararet. Io. Chenletti Britanni principis consilio seruatus est. Tandem cùm mortuo Edouardo Ricardus frater regnum, inuasisset, coniuratione principum reuocatus Henricus, Edouardi filiam vxorem duxit, & ad regnum peruenit. Polydorus libro quarto. Quum nunciatum esset Andreae Gritto absenti, Constantinu̅ Cauaciam, vnum ex quatuor scribis, à decemuirali consilio delectum, qui locus honestissimus in primis sit, summae???; interplebeios dignitatis: Vtinam, inquit, patres ipsi maturiùs Reip. consuluissent. nam laqueum video Constantini collo hoc ipso decreto appensum esse. Quod sanè illi contigisset, nisi exilio suo pessimè de Venetis meritus, fugam arripuisset Egnatius lib. 6. cap. 4. Lavrentivs Medices saepenumerò inter amicos suos de Petri F. imprudentia atq; arrogantia questus est, quam dicebat suae domus ruinam aliquando parituram. Nec falsus fuit vates. Nam cùm Caroli IIX. arma in se imprudenter concitasset Petrus, & serò tandem perspecto periculo, iniquissimis conditionibus pacem peteret, à Florentinis vrbe pulsus est. Guicciardinus lib. 1. Hieremias Caldenacij comes Patauinus locupletissimus, filiorum suorum ingenijs diffidens, abbatiam Carcerum con [1931] struxit, & multis reditibus dotanit, ea lege, vt si filij vel nepotes sui aliquando egerent, de alimentis, vestimentis & equis, etiam ad militiam necessarijs, illis prospiceretur. Nec inanis fuit timor. Mortuo eni??? patre, Beltrandus & Theobaldus opibus amplissimis in ludos, aleam, atque scorta profusis, ad egestatem redacti, ab Abbate armis & equis instructi, in militiam ad Dalmatas abiêre. Bern. Scardeonus libro 3. classis 13. hist. Pat. Corporis. Providentia Mortis. Cùm Maximo & Balbino iudicio Senatus delatum esset imperium, fertur Maximvs Balbino dixisse: Quid tu Balbine & ego merebimur, cùm hanc immanem belluam, hoc est, Maximinum, exitio dederimus? Cum???ue Balbinus dixisset, Senatus Populi???; Romani feruentissimum amorem, & orbis terraru̅: subiunxisse dicitur Maximus, Vereor ne militum odium sentiamus, & mortem. Et ita euenit. Nam cùm annum vnum imperassent iustissimè & clementissimè, à praetorianis interfecti sunt in Palatio. Cuspinianus. Periculi. Otho I. Caesar, numquam se discrimini praeliorum commisit, nisi priùs testamento legitimè facto, de rebus omnibus, & de filiorum successione. Cranzius lib. 3. Saxoniae, c. 24. Fortvnae. Praevidere Victoriam. P. Scipio Africanus in Hispania oppidum & situ & defensoribus munitissimum obsidebat, nulla???; eius potiundi spes esse videbatur. Quodam die in castris ius dice̅s, cùm à militibus litigantibus interrogaretur, in quem diem locum???; vadimonium promitti iuberet? Scipio manu ad arcem oppidi protenta, Perendie in illo loco vos sistite. Die tertio, in quem vadari iusserat, oppidum captum est. Eode̅ die inarce ius dixit. Gell. lib. 7. c. I. ex Hygino & C. Oppio. Regni succeßionem. Henricvs VI. Anglorum rex, Henricum VII. Edmundi fratris vterini filium, aliquantum tacitus illum contemplatus, ad principes, qui aderant, conuersus dixit: Iste nempe iste est, cui nos ac nostri aduersarij rerum possessione cedemus. Id quod Edouardo mortuo, qui patrem eius interfecerat, ducta Edouardi filia, euentus comprobauit. Poly d. lib. 4. Tyrannidem. L. Sylla deposita dictatura, cùm domum rediret ab adolescentulo conuitijs exceptus, nemine interea reperto, qui illius intemperiem castigaret: tulit patienter aetatis intemperiem. Caeterùm vbi domum ventum est, siue coniectura siue diuinatione quadam futurorum, ad eos, qui propè aderant, connersus, dixisse fertur, Intempestiuam illam in sectationem in causa fore, vt quicunque post se dignitatem illam inuaderet, nunquam nisi cum morte deponeret. quod haud multis inde pòst annis, in C. Iul. Caesare euenit. Sabellitus libro tertio, Enneadis sextae. Locorum celebritatem, Occasionem felicem velinfelicem. Epimenides Phaestius, in numero Sapientum septimus ponitur ab ijs, qui Periandrum excludunt. Hic Athenas à Solone accersitus, cùm Munychiam arcem inspexisset, diu???ue contemplatus fuisset, dixisse fertur. Quàm caeci sunt homines in praeuidendis rebus futuris? Si scirent Athenienses, quanta hic locus mala est vrbi olim daturus, dentibus profectò suis eum eroderent, & vnguibus demolirentur. Plutarchus in Solone, & Laërtius lib. 1. Chilo Lacedaemonius de Cytheris insula Laconiae praedixit, Vtinam haec nunquam fuisset: aut certè, simul ac nata est, submersa esset. Demaratus enim Lacedaemone fugiens, Xerxi co̅suluerat, vt in ea insula naues subduceret. Cui consilio si rex paruisset, Graeciae dominus fieri poterat. Nicias pariter Peloponnesiaco bello occupata insula, Lacedaemonios grauissimis afflixit cladibus. Laërtius in eius vita. In Dipnosophistis Athenaeus Demadem oratorem scribit solitum dicere, Aeginam esse Piraei lemam (quoniam maris imperio potita, cum Atheniensibus aemulatione certauit) Samum autem ciuitatis [Greek words]. Caelius libro duodecimo, capite 6. Antiq. Lect. Pyrrhvs, cùm spe lapsus potiundae Siciliae inde solueret, respectans retrò ad amicos: Qualem, inquit, Romanis & Carthaginensibus palaestram relinquimus? Plutarchus in regum Apophtheg. Bella & Seditiones. Alexander Macedo Babylone è vita discedens, in extremo halitu interrogatus ab amicis, cuinam regnum relinqueret? dixit, Optimo, Praeuideo enim ingens mihi futurum sepulcrale certamen amicorum. Id quod re ipsa euenit. Cùm duces eius clarissimi de primatu dissidentes, bella ingentia excitarunt. Diodorus lib. 18. Simon Grynaeus philosophus summus, ex corruptissimis moribus diuinae vindictae flagellum prae foribus Germaniae excubare praeuidit, praedictionem & hanc eleganti carmine complexus est, cui Somnij titulum fecit, in quo Libertatis Germanicae interitum (qui decennio pòst sub Carolo V. contigit) nimiùm veris lacrymis deplorauit. Inimicitias. Dionysius tyrannus Platonem Syracusas acciuerat, Archyta Tarentino sponsore & intercessore. Caeterùm cùm de Dionis reditu subinde ageret, & tyrannus procrastinaret omnia: Aristippvs Cyrenaeus ludens apud alios philosophos inquit: Helicon Cyzicenus (qui Platonis erat familiaris) eclipsin praedixit: ego verò non minùs admirabilem rem praenuncio, Platonem & Dionysium breui inimicos fore. Plutarchus in Dione. Cicero ab initio Cn. Pompeium monuit, ne coniun geret se cum Caesare. & postea, ne se disiungeret. Coniunctione frangi Senatus opes, disiunctione ciuile bellum excitari videbat: atque vtebatur familiarissimè Caesare, Pompeium faciebat plurimi: sed erat eius consilium cùm fidele Pompeio, tum salutare vtrique. Testis ipsemet libro sexto Epistolarum famil. ad Caecinam. Fridericus II. aduersus Othonem IV. Imp. electus, resuscitauit antiquam de Italiae prouincijs, de???ue inuestiendis episcopis, controuersiam: de qua Henrici duo, IV. & V. pater & filius, inde Fridericus I. huius auus, & deinde Otho IV. grauissimè, sed frustra, contra Pp. contenderunt. Papa anathemate persequebatur Imperatorem: ille carnalem gladium distringebat in omnes, qui parerent pontifici, clericos, sacerdotes, episcopos: Cardinales vrbem petentes cepit: itinera obsedit, ne quis Romam peteret. Post longam duorùm annorum sedis apostolicae vacationem, Sinibaldus, Innocentivs IV. dictus, papatum accepit. Currebant, qui nunciarent Imperatori, Sinebaldum ei amicissimum esse factum pontisicem. At Fridericus, qui nosset hominem, fertur respondisse, Bonum se amicum cardinalem cum infestissimo po̅tifice permutasse. Nec eum fefellit opinio. Veritus enim pontifex, ne pacis conditionibus à Friderico propositis assentiri cogeretur, Genua in Galliam profugit, Lugduni concilium indicturus. Ibi solen ni quauis die ad populum verba faciens, Fridericum alta voce inclamabat, vt ad indictum Lugduni concilium veniret, & de iure, quod in Ecclesiam sibi vendicaret, respo̅deret. Cranzius lib. 7. Vanclal. cap. 21. Calamitatem impendentem. Hugolinus Girardescus Comes, Pisanorum tyrannus, cùm die suo natali co̅uiuio excepisset numerosam filiorum, nepotum, amicorum turbam, & Marcvm Lombardum, virum prudentem, quo familiariter vtebatur, interrogaret, Ecquid sibi de hoc apparatu videretur? liberè respoudit: Tu verò inter omnes Italiae regulos mihi videris ad miseriam pulcerrimè paratus. Mirante Hugolino, Quoniam nihil tibi, praeterquam iram & iudicium diuinum, deesse video. Neq; ita multò pòst ab irato populo in turri cum filijs & nepotibus conclusus, fame sublatus fuit. Io. Villanus lib. 7. c. 120. Galeacio Maria Sforzia Mediolani à coniuratis interfecto, Bona vidua, Ioannis Galeacij adhuc pueri mater, imperium administrabat, Francisci Simonetae Calabri hominis prudentissimi consilijs. Hic cum Ludouico Sforcia pueri patruo simultates exercens, Bonae persuasit, vt senatus decreto interposito, illum extra vibem cum Octauiano fratre & Ascanio, ablegandum curaret. Exules, cùm armis patriam atque adeò principatum repetere conare̅tur, Bona ancipiti perculsa metu, Antonij Tassini Ferrariensis cubicularij sui, quem forma illi conciliatum quidam suspicabantur, suasu, Ludouicum cum fratribus reuocauit. Sperabat enim Tassinus, deiecto Simon eta, facilè se principe̅ locu̅ apud Ludouicum obtenturu̅. At Simoneta cùm impendente̅ sibi calamitate̅ ab exulu̅ reditu prospiceret, Tassino praedixisse fertur, Ludouicum & Ascanium impetrato reditu sibi quidem certum exitium, sed minimè dubiam ei ignominiam atq; exilium allaturos. Nec falsus fuit vates. Nam Simoneta securi percussus est: Tassinus ob recens benefi cium vita donatus, ob vetus odium in exilium pulsus est. Brutus lib. 7. hist. Flor. Cladem. Soebidas ante Leuctricum certamen, cùm dicerent nonnulli, Ostensurum diem hodiernum virum fortem: Magni, ait, faciundum diem, si virum forte̅ monstrare valeret incolumem. Plut. in Apoph. Q. Fabivs Maximus, qui cunctando fregit Punicos in Italia successus, Varronis consulis. ferocia animaduersa, multùm diu???ue precatus dicitur collegam eius L. Paulum Aemilium, ne temerè quippiam. fieri ab eo pateretur: praeuidere se, nisi [1932] illius eonatibus iretur obuiam, breui fore, vt aliquis in Italia locus supra Trebiam & Thrasimenum Romana insigniretur clade. Sab. lib. 4. c. 8. Idem, cùm collega Minutius aliquanta manu hostium caesa in omnium ore esset, vt vir verè Romanus: Magis, ait, secundam fortunam se, quàm aduersam timere Minutij. Breui pòst insidijs circumuento, ac penè cum exercitu oppresso succurrens, & magnum hostium numerum caecîdit, & illum eripuit. Quare Hannibalamicis: Nónne praedixi, inquit, vobis ego saepiùs, illam, quae sederet in montibus, nubem imbrem aliquando in nos daturam? Plut. in Apoph. Quum Vladislaus Vngariae rex, violato foedere Turcis bellum faciens, cum exercitu, haud longiùs quàm quatuor millibus passuum à Varna consedisset, in consultatione, qua alij recedendum, alij progrediendum censebant, inter Simonem Agriensem episcopum, & Ioannem Coruinum oborta est altercatio. Nam quum Simon ad munitiora loca confugiendum esse censeret, & à Coruino desidiae & deliciarum argueretur: Ego verò (inquit) non fugiam, & si vincere non dabitur, hîc moriar: te autem terga versurumscio, & ad meliora te tempora seruaturum. Augurium exitus confirmauit. Eo enim die inito praelio Simon caesus est. Coruinus fuga elapsus, tandem ad regni Vngarici gubernationem euectus est. Bonfinius lib. 6. Dec. Rhodum insulam Solymannus Turca oppugnabat, adeò obsurdescentibus caeteris Christianis, vt ne per sex quidem menses exaudire voces auxilium implorantium voluerint. Tandem ope humana destituti milites Rhodij, concedere de insula Turcis coacti sunt, an. 1522. 25. Decembris. Ibi tunc Qvidam statim ex hoc Rhodiorum fumo incendium Hungaricum diuinarunt. At Hungari animo torpentes, otio praesenti perfrui, quàm metu futurorum torqueri maluerunt. Nec multò pòst Ludouicus Hungariae rex, ad Mohazium vicum à Turcis foeda strage caesus est. Dubrauius lib. 33. Excidium. P. Scipio, vbi Carthaginem penitùs excisam vidit, vrbem olim praepotentem, quae tantum terrae, maris, insularum, imperio tenuisset, maritimis opibus, terrestribus???; nulli antiquaru̅ vrbium secunda, audacia & promtitudine longè cunctas superasset, quae demùm armis, praesidio, auxilijs destituta, vix trium annorum spacio, fame, flamma, ferro occubuisset: illacry masse dicitur, rerum???; humanarum haud immemor, Homericum illud cum fletu protulisse: Iam???; dies aderit, quo concidat Ilion ingens, Et Priamus, Priami???; ruat plebs armipotentis. Astabat tum forté illi Polybius, eius studiorum comes ac praeceptor, qui ab eo familiariter sciscitatus, Ecquid poëticum illud sibi vellet? Romam, respondit: De qua, humanis rebus pensatis, non possum, inquit, non esse sollicitus. Sabellicus lib. 9. Enn. 5. Arconenses Rugiani, sancti Viti cultu, cum Christiana religione, post Caroli Magni obitum excusso, pro eo Suantouitum idolum quadriceps coluêre. Eos cùm Valdemarvs, Danorum rex obsideret, singulari quadam prudentia praedixit, S. Vitum redeunte solennis festi tempore moenia illorum, alioqui insuperabilia, deiecturum, à quibus tam impiè deformatus esset. Nec vana fuit praedictio. Saxo libro decimoquarto. IVDICII SVSPENSIO PRVDENS. DE INCER tis iudicare nolle, siue in iudicio, siue extra iudicium. [Greek words] Academiciin disputationibus philosophicis adhibendam esse censebant, quandoquidem in vtran??? partem proba biliter de quauis re ferè disseri posset. Sunt etiam talia quaedam in vita practica vs??? adeò ambigua & incerta, vt in quamcun??? partem te verteris, sit, quod assensionem iudicium??? tuum impediat. In quibus ipsis [Greek words] retinere, iudicium??? susp endere. Prudentis: liberè assentiri, Stalti hominis est, & Temerarij. de Qvibvs. Suspendere iudicium de Rebvs. Pvta de Probitate. De maratvs Spartanus, cùm ab improbo quodam importuniùs interrogaretur, Quémnam de Spartiatis optimum iudicaret ciuems? id???; saepiùs se iudicaturum recusasset, expugnatus tandem illius importuna improbitate: Illum, inquit, qui tui sit, quàm dissimillimus. Plut. in Lacon. Multa incidunt, quae indecisa & intransacta relinqui à iudicibus satiùs atque vtiliùs est, quàm iudicio terminari. Huiusmodi est illa coram Licinio Fimbria viro consulari à M. Lucta tio equite Romano sanè honesto, Ni vir bonus esset, facta sponsio cum aduersario. Sapienter enim iudex pronunciauit, Se illam rem nunquam iudicaturum, ne aut spoliaret fama probatum hominem, si contrà iudicasset: aut statuisse videretur, virum bonum aliquem esse, cùm ea res innumerabilib. officijs & laudibus contineretur. P. Aerodius ex Cicerone, lib. 3. Officiorum: & Valerio Maximo lib. 7. c. 2. Religione. M. Varro de Romuli natalibus agens, & de vulgato illo Rheae Syluiae cum Marte concubitu, quum neque factum affirmaret, neque de suae vrbis origine malè opinari videri vellet, operaeprecium id esse, ciuitatibus???ue conducibile testatus est, si etiam falsum sit, suam originem ad deos referre, vt eo modo humanus animus, velut diuinae stirpis fiducia, res magnas audaciùs aggrederetur, fortius???ue gereret, ipsa???ue securitate transigeret feliciús. Sab. lib. 2. En. 2. Gallio Achaiae proconsul, Paulum à Iudaeis accusatum damnare noluit, quòd legis & religionis ipsorum iudex esse non posset, cùm ea non intelligeret. Actorum 18. Cl. Lysias, tribunus militum Hierosolymis, Paulum à Iudaeis de lege & religione accusatum condemnare noluit, sed eum ad Felicem praetorem Caesaream misit. Cui cùm Festus successisset, is Romam ad Caesarem misit. Act. 23. & seq. Lodovicvs Pius Imp. cùm quadraginta diebus ferro ac flamma Britanniam vastasset, acceptis obsidibus Rhotomagum petit. Vbi Michaëlis Constantinopolitani Imp. oratores audit, eum consulentes, Quid de sacris imaginibus faciendum censeret, abolendae ne, an restituendae viderentur? Hos Imp. ad Pontificem reiecit, cuius maximè interesset ea de re decernere. Platina. Romani in constituendis religionibus, dijs???ue colendis, cautissimi fuêre. Itaque cùm moueri terram senserant, ferias eius rei causa edicto imperabant. Dei tamen nomen, ita vti solet, cui seruari ferias oporteret, non edicebant, ne alium pro alio nominando, falsa religione populum alligarent. Eas ferias si quis polluisset, hostiam immolabat. Id???ue ita ex decretis pontificum obseruatum M. Varro dicit, quoniam & qua vi, & per quem deorum dearúmve terra tremeret, incertum esset. Gellius lib. 2. cap. 28. Noct. Att. Posseßionibus. Georgivs, Neocaesariensis episcopus, cùm depiscoso lacu, qui admodum fructuosus erat, duo inter se contendentes fratres digladiarentur, multi???; iam in ea contentione homines essent interemti: fratrum ipsorum voluntate iudex creatus, ad lacum, de quo erat contentio, cùm ambae partes adessent, profectus est: & extensis in orantis morem ad Deum manibus rogauit, vteum lacum exiccaret, qui inter fratres tantarum contentionum materiam praeberet. Nondum autem huius precationis verba ex toto protulerat, cum vtraq; inspiciente parte, exiccatus lacus, & aquae & liti simul finem imposuit. Fulgosus, & Egnatius lib. octauo, capite secundo. Haereditate. Cùm quidam de turba Christvm rogaret, vt litem inter se & fratrem obortam haereditatis causa dirimeret: Quis me co̅stituit iudicem aut diuisorem super vos? respondit. Non quòd non posset, sed quòd hoc officij genere vti nollet. Lucae 12. Absolutione, Condemnatione. Ptolemaeus, cùm ad talos sederet, & alea luderet, assistens quidam, condem natorum ipsi nomina recitabat, & crimina in eos collata referebat, vt ille, Quínam mortis supplicium commeruissent, decerncret. Berenice verò vxor eius accepto libello è pueri manibus, non permisit, vt ad finem vsq; legerentur: dicens, Non sic obiter aduertendum esse, cùm de hominis salute disceptatur: sed diligenter cogitandum, & relinquenda ludicra. Non enim similem esse casum talorum, & corporum. His auditis, delectatum Ptolemaeum ferunt, neq; postea vnquam inter ludendum capitales causas audiuisse. Aelianus de Var. hist. lib. 14. Apud M. Popilivm Laenatem praetorem, quaedam, quòd matrem percussam fuste interemerat, causam dixit: de qua neutram in partem latae sententiae sunt: quia abundè constabat, [1933] eandem veneno necatorum liberorum dolore commotam, quos auia filiae infensa sustulerat, parricidium vltam parricidio esse: quorum alterum vltione, alterum absolutione dignu̅ iudicatum est. Val. Max. lib. 8. c. 1. Materfamiliâs Smyrnae virum & filium interfecit, cùm ab ijs optimae indolis iuuenem, quem ex priore viro enixa fuerat, occisum esse comperisset. P. vel Cn. Dolabella Proconsul in Asia, quia vt M. Popilius Laenas, neq; liberare duabus caedibus co̅taminatam, neq; punire iusto dolore impulsam facilè posset: haesitans quid inter vltionem & scelus statui oporteret: rem ad se delatam reiecit Athenas ad Areopagi cognitionem: quorum Senatorum aequitas, Deorum quoque iurgia dicitur terminasse. Sed Areopagitae quòq; non minùs sapienter, quàm Dolabella mansuetè, inspecta causa, & accusatorem & ream in centum annos vadatí sunt: hac mora, & damnandi atq; absoluendi dilatione, ablegantes à se, & sequentibus iudicibus, extincta morte accusatione, adimentes obscurum ac difficile iudicium. P. Aerodius ex Valerio Maximo lib. 8. c. 1. Aulo Gellio lib. 12. c. 7. Ammiano Marcellino lib. 29. A. Gellivs Romae à praetoribus in iudicem lectus, de causis priuatis in ambiguo casu pronunciare noluit. Petebat quidam spectatae fidei homo pecuniam datam numeratam???ue: verùm neque tabulas neque testes producerepoterat. Alter, à quo petebatur, vir erat notae improbitatis, qui debitum negabat, & apud iudicem priuatum de pecunia agi dicebat, non apud ce̅sorem de moribus. Hîc cùm nulla probatione allata caeteri absoluendum eum, à quo petebatur, censerent: Gellius Phauorinum philosophum amicum suum consuluit. Is ex M. Catonis oratione ita moribus maiorum obseruatum respondit, vt si quid inter duos actum est, neq; tabulis neq; testibus blanum fieri possit: tum apud iudice̅, qui de ea re cognosceret, vter ex ijs vir melior esset, quaereretur. Et si pares essent, tum illi vnde petitur, crederetur, ac secu̅dùm eum íudicaretur. Gellius qua̅uis ei consilio acquiesceret, tamen ne de moribus non de probationibus rei gestae condemnasse videretur, iurauit sibi non liquere, atq; ita íudicatu illo solutus est. Recenset ípsemet libro 14. Noct. Att. c. 2. Personis. Nempe de Sacris hominibus, Pontificibus, Episcopis. Constantinvs Magnus in Chalcedonensi concilio libellos oblatos de mutuis episcoporum accusationibus legere noluit: sed intactum se Deo eorum iudicum reseruare velle, respondit. Idem si quid Episcopi in synodis pium & vtile constituissent, id confirmauit, & infringi à praesidib: prouinciarum noluit: dicens, Sacerdotes Deo quouis iudice probatiores esse. Eusebius. Sedit Carolus Magnus Gallorum rex in Barionae basilica, Leonis III. Pp. causam cogniturus, quem Campisus & Paschalis primícerius pulsatum in vincula coniecerant. Congerere duo illi multa in pontificem crimina, ad leuandam sui sceleris inuidiam. Placuit Popvlvm, qui circumfusus stabat, rogare, quid de pontifice statuendum censeret? Reclamatum est: non esse priuati cuiusquam, de eo, qui sacram teneret sedem, iudicare: traditum???; morem à maioribus, vt pontifex à nullo praeterquam à seipso iudicaretur. Qua voce rex sui officij admonitus, causam ampliauit, ac mox damnauit capite accusatores. Sed Pontificis rogatu capitalis illis remissa est poena, ambo???ue in Galliam relegati. Sabellicus libro 10. capite 4. & Aemilius. Ducibus bellicis. Epaminondas Thebanorum dux interrogatus, Quem arbitraretur ducem praestantissimum: seipsúmne, an Chabriam, an Iphicratem? Id, inquit, iudicatu perdifficile est, donec viuimus. Plutarchus in Graecorum Apophtheg. Liberis aliorum. Hercvles iudicium, contra Idaeam reginam, Phinei regis Thraciae vxorem secundam, quae falsis accusationibus duos priuignos, quasi sibi vim intulissent, eò redegerat, vt viui à patre iussi fuerint defodi, ab Argonautis latum, suspendit, & patri Scythae, Scythiae regi, delegauit. Ille eam morte condemnauit. Diod. lib. 4. Cvr. Svspendere ivdicivm cavsa Imperitiae, Ignorantiae: quia non liquiet. Exempla quaedam praecedentia huc facere possunt. Constantivs Augustus Amphilochium tribunum de insidijs Imperatori factis accusatum, cùm res non constaret, diuino damnandum iudicio reliquit. Nec multò pòst ruina ille in conspectu Imperatoris obrutus est. Religiosae pietatis. Moses abbas in deserto Scythi, cùm accerser???tur, vt sententiam diceret in fratrem, qui peccauerat: venit saccu̅ arena plenum in tergo baiulans: & rogatus quid illud esset? Peccata sua esse dixit, quae vix ferre praeualeret, nedum aliena iudicare posset. Quod praepositi monasterij audientes, fratri poenitenti veniam indulgere, quàm poenam infligere maluerunt, dum considerant, ne se quidem sine peccato esse. Marulus libro 5. capite 1. Eiusdem loci presbyter Pastor, monacho, qui se de coenobio discessurum dixerat, quòd se cum fratre manere, de quò malè audisset, pigeret: Ne facilè malum credideris; inquit, quod audisti. Cum???ue ille id sibi à viro fideli relatum asseueraret, respondit: Si sidelis esset, non tibi dixisset. Postremò proposuit ei trabem & festucam ex Euangelio, vt semper aliena peccata festucam putaret, sua trabem: se priùs condemnans, quàm alios iudicans. Quo tandem consilio ipse vsus, ibidem habitauit, vnde recedere decreuerat: malè de altero obloquentibus credere destitit, malè agentes sibi praeferre coepit, & si quis etiam manifestò deliquerat, non iam ei iudicandi occasionem, sed magis humiliandi praebebat. Ibidem. D. Ioannes episcopus, illos etiam, qui publicè peccauerant, absentes carpi prohibuit. Fieri enim posse, vt peccatum poenitendo diluerint, & iniquum esse id ab homine petulanter exprobrari, quod à Deo clementer esset condonatum. Itaq; domesticos suos grauiter increpuit, cùm que̅dam virginis raptorem morte dignu̅ dixissent. Et qui scitis, inquit, si ille iam peccare destitit, cùm vos fortasse non cessetis? Ibidem. Beatus Franciscvs, cùm pauperculo quodam sibi obuiam facto nuditatem eius dolens identidem ingemisceret: & frater, quo cum vnà iter agebat, dixisset: Pater etsi ille rebus pauper est, fortasse rerum co̅cupiscentia diues est: continuò ipsum tunicam suam exuere, & pauperem operire iussit: vt quem lingua laeserat, ei beneficio satisfaceret. Ibidem. Accusationis deficientis. P. Scipio Africanus posterior, centurias recognoscens equitum, postquam C. Licinium Sacerdotem citatum processisse animaduertit: dixit, Illum se scire verbis conceptis peierasse: proinde si quis eum accusare vellet, vsurum testimonio suo. Sed nullo ad id negotium accedente: Traduc equum, inquit, Sacerdos, ac lucrifac censoriam notam, ne ego in tua persona & accusatoris, & testis, & censoris, & iudicis partes egisse videar. Val. lib. 4. c. 1. Venerationis. Vide Praecedentia, de Sacris hominibus. Henricvs Burbonius, dux Co̅daeus ad arcem Angers, quam miro ingenio in suum obsequium traductam, Cleremontius fignifi carat, cum exiguo exercitu profectus, Ligerim tra̅smittit, nauali ponte, de reditu parum sollicitus. Arce̅ verò suis denuò ereptam cùm reperisset, reuersurus???ue scapharum inopia Ligerum transmittere non posset, vndiquaq; ab hostibus cingitur. Non opprimitur tame̅ quod illi fortunae incertae se nollent committere, rati occultas subesse fraudes, tantae metuentes audaciae. Aliam ergo, sed longiorem viam ingressus Princeps cùm in minutissimas manus distractum militem dimisisset, ipse in Angliam per Grenezam Insulam euadit, & inde tuto Reginae comitatu Rupellam redit. Ad fol. 1713. Vehementer vituperare ac reprehe̅dere solebat Hippolytvs Cardinalis Ferrariensis, sententiam Plauti de amici officio: neq; vn quam audiebat hos versus: Amicum castigare ob meritam noxiam Immane est facinus: quin propè excandesceret, diceret???; nihil potuisse stultius, aut à veri amici natura, ac co̅suetudine alienius cogitari. Vix enim vllum esse aut viri boni, aut amici hominis maius, ac praeclarius munus, quàm amitum vel peccare parantem retinere, atq; impedire, vel cu̅m iam peccasset, reprehendere atq; increpare: du̅ tamen constaret id non alio animo fieri, quàm ad incutien du̅ ei pudorem, ne quid postea tale committeret. Ad fol. 1917.

LIBRI QVINTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? ??? Voluminis Septimi Liber V. De Calliditate & Astvtia in Inueniendo simul & Iudicando. PRvdentiam sequitur Vitium in excessu, eò periculosius, quò Prudentiae similius existit. An verò potest quis nimiu̅ prudens esse? Potest certè, si iustitiae limites egrediatur. Justitia enim ea est, quae vera̅ Prudentia̅ à simulata Prude̅tia, seu potiùs à Calliditate separat. Quare vatio eade̅ est generatim in Prude̅te & in Callido: specie differt, quòd ille iustitiae terminos obseruat, recta??? [1938] ratione, quaehonestatem solam spectat, nititur: hic verò peruersa ratione inductus, lucrum, voluptatem, honores, honestati praeponit. Peruersio aute̅ ista rationis non defectum arguit, sed excessum: quoniam in illis ingenij sui acume̅ excercet, quae extra verae prudentiae limites positasunt, videlicet extra honestatem. Vt enim virtutes duaesunt omnium communißimae, Prude̅tia & Justitia: ita quoque mutuas operas sibijnuicem tradunt, vt vnam absque alia reperire non liceat: id quod Aristot. circafinem sexti Ethicorum manifestè declarat. Porrò vitium hoc Calliditatem Latini nominant, Graecoru̅ imitatione, qui [Greek words], callidè factum dicunt. Caloris est, omnes actiones corporis humani promouere: atque etiam, si veheme̅tior fuerit, praecipitare. Hoc in calida cerebri temperatura videre est, quae teste Philosopho insecundo Rhetor. ingenia [Greek words] parit, hoc est, acuta & subtilia: & si magis inte̅datur, in [Greek words] degenerare facit. Prudentes ferè [Greek words] habe̅t ingenia, aut [Greek words]: at Callidi, [Greek words], quoniam consilia sua propter nimium calorem sic praecipitant, vt iustitiae limites egrediantur. Sed & à falso Fallacia dicitur, suo???ambitu Me̅dacium comprehendit, quatenus mentiendo alios decipit. Quod ipsum propter veritatis defectum ad locum Veritatis referendum est. Etsanè pleraque Mendacij exempla ad Calliditatem, & vicißim Calliditatis ad Mendacium referti possunt atque debe̅t, diuerso respectu. Idem iudicium esto de Suspicione (quemadmodum in Stultitiae prooemio ostendemus) idem de Calumnia, Obtrectatione, Delatione, quatennus his ipsis alios circumuenire student callidé. Jamverò hoc idem vitium Astutiam & Astum [Greek words] appella̅t, cùm apud vrbanos veteratores potiùs qua̅ apud simplices agricolas reperiatur. Dolu̅ Graeci simul & Latini nuncupant, illi tamen magis generali significatione. [Greek words] enim [Greek words] seu [Greek words], ab inescando, dici opinantur: eum??? duplicem faciunt, alterum cum iustitia (qui [Greek words] dicitur: quandoquidem, si prouerbio credimus, [Greek words]. Hoc doli genere Vlyssem extollit Hom. & in omni bellica actione non referre inquit, [Greek words], armis an stratagemate vincantur hostes) alterum absque iustitia, quem Latimi propriè Fraudem appellasse videntur, & fortasse etiam Dolum [Greek words]. Homerus [Greek words] freque̅ter appellat. Dolus bonus praesentis no̅ est instituti, sed malus, quo alij iniustè quocunque genere fraudis circumueniuntur. Hunc in contractibus C. Aquilius, rogante Cicerone, esse definiuit, cùm aliud esset actum, aliud simulatum. Constet igitur Calliditatem, Astum, Fraudem, Dolum malum, Fallacia̅, Fraudulentiam, seu quocunque tande̅ nomine appelletur, Prudentiae excessum esse: eò deteriorem, quò longiùs à iustitia recedit. In exemplis acribologiam obseruare difficile est. Nam propter personarum, loci, temporis varietatem, actiones saepenumerò vsqueadeò perplexae dantur, vt quam prudentiam alij statuunt, alij calliditatem esse interpretentur: Proinde nemini mirum videatur, sub Prudentiae loco, Calliditatis interdum exempla descripta fuisse. ASTVTIA CONSIDERATA RESPECTV PERSONARVM ERGA QVAS. ERGA Tyrannos. Exempla pete ex Tit. Tyrannicidarum. quatenus astutè caeduntur, f. 2115. Amasios, Amasias, Conciliando, Insinvando. In amore conciliando magica deliria recenset Vierus lib. 4. cap. 8. de Praestig. daem. Atalantam Hippomenes cursu superauit, sed arte, proiectis inter currendum malis aureis: in quibus sublegendis du̅ puella subinde remoratur, praecessit ac vicit iuuenis, & ex pacto victor illius nuptijs potitus est. Consule Metamorphosin Ouidij. Oenomao narrant Pisae regi filium fuisse, Levcippvm nomine, qui puellae amore captus, cùm eam si vxorem sibi palàm peteret, operam se lusurum pro certo haberet, quòd illa omnino à marium consuetudine abhorrebat: ad eam fallenda̅ huiusmodi excogitasse astum dicitur. Alebat adolescens Alpheo amni comam. Eam ille cum quo virgines more sole̅t religasset, cum muliebri veste ad Daphnen venit, filiam se Oenomai simulans, quae socia venationis esse cuperet. Cùm itaque virgo esse ex corporis habitu. facilè crederetur, anteire verò caeteras comites generis dignitate, ac venandi peritia, & in primis obsequentem se illis maximè praeberet, miro sibi Daphnen amore deuinxit. At qui de Apollinis amore fabula̅ vulgarunt, hoc ampliùs addunt. Apollinem grauiter ferentem Leucippi in amore felicitatem, effecisse, vt Daphne eum suo comitatu virginum natandi causa in Ladonem amnem descende̅s, ipsum etiam Leucippum recusantem & inuitum illuc pertraheret. Ac mox veste detracta, cum virginis ementitum habitum deprehendissent, impetu facto, ipsae Daphnes comites illum iaculis & pugiunculis tra̅fixum interemerint. Pausanias in Arcadicis. Ctesylla Iulide Cei iusulae vrbe nata fuit, filia Alcidamantis. Hanc cùm Hermochares Atheniensis, choream agere vidisset Pythijs ad aram Apollinis Cartheae (vrbs ea est insulae eiusdem) amore eius est correptus. Itaque in malum inscripsit iuramentum, quo per Dianam iuraret virgo, se Hermochari Atheniensi nupturam. Id malum abiecit in fanum Dianae, sublatum???; id Ctesylla legit, lecto???ue iuramento, prae pudore abiecit, neque aequiore tulit animo, quàm Cydippe ab Acontio decepta. Caeterùm Hermochari petenti nuptias pactus est Alcidamas, laurum???ue tangens Apollinem iurauit. Exacto autem Pythiorum tempore, oblitus iuramenti, filiam alteri despondit. Cùm autem Ctesylla rem sacram faceret in fano Dianae, repulsae impatiens Hermochares eodem irrupit. Ctesylla cum nutrice composita, noctu clàm patre Athenas nauigauit, nuptiae???; cum Hermochare sunt perfectae. In partu autem Ctesylla decessit, propter patris periurium. Cuius cadauer, cùm ad sepulturam efferretur, colomba è sandapila euolauit, corpus???; mortuae nusquam apparuit. Co̅sulenti porrò oraculum Hèrmochari, respondit deus, Vt apud Iulitas te̅plum poneret, sacrum Veneri Ctesyllae. Ceis etiam oraculum datum est: hi???; etiamnum Veneri sacrificant, Ctesyllam eam appellantes, alij Ctesyllam Hecaërgam. Antoninus Liberalis ex Transfor. Nicandri lib. 3. Potivndo Inuitis. Ionadabvs Semaae fratris Dauidis regis F. Amnoni Dauidis F. qui efflictim Thamarem sororem suam deperibat, consiliu̅ dedit, vti morbum simularet, & à patre impetraret, Thamare̅ edulij parandi causa ad se mitti. Sic enim facilè ea potiturum. 2. Regum 13. Apud Ilienses in terra Troiana mos erat patrius, vt quae virgines eo anno nupturae essent, hae ad Scamandrum fluuium accederent, ibi???ue lotae, haec verba veluti sacra, solennia atque legitima pronunciarent: Cape ô Scamander meam tu virginitatem. Ergo inter alias quaedam virgo, nomine Callirrhoë, illustri orta familia, ad fluuium venerat lauandi causa. Sed interea Cimon, qui Callirrhoës pudicitiae iamdudum insidiabatur, se, clàm alijs omnibus, in frutice Scamandri occultauerat, caput arundinibus redimitus, vt fuco facto, deus esse videretur. Itaque cùm ex more, Callirrhoë verba illa recitasset, hoc ornatu prosiliens è fruticibus Cimon, respondisse dicitur: En Scamander, accipio lubens, tibi Callirrhoë carus atq; amantissimus: eo???ue dicto, puellam rapuisse & occultasse. Verùm quatriduo pòst detegitur scelus. Nam cùm Veneris pompa duceretur, atque recèns factae mulieres, huic, pro instituto, interessent: Callirrhoë cum nutrice ambulans, Cimonem itidem cum alijs spectantem fortè cùm vidisset, honorem ei, vt deo praebuit: nullius???ue mali sibi conscia: Ecce, nutrix (inquit) hic Stamander, ciu meam virginitatem dono dedi. Nutrix itaque exclamauit. Hac ratione diuulgato facinore, cùm turba accessisset, vt Cimonem apprehenderet, is fuga supplicium elusit. P. Aerodius, ex Aeschine in epistolis. Valentinianvs III. Imp. vxorem Petronij Maximi perditè deperibat. erat autem Maximus senator, idem???ue Patricius, nepos illius Maximi, quem Theodosius Magnus Gratiani vlciscendi causa sustulerat. Hanc igitur forma excellentem cùm miserè amare cepisset, blanditijs primùm ad sui obsequium allicere nixus est: vbi verò pectus eius munitum pudicitia reperit, ad artem se contulit: quippe Maximum ad se accersiuit, & de industria ludere cum eo talis instituit, certo???ue auro proposito, anulo eius ludi victor potitus est: quem statim Maximi nomine clàm ad illius coniugem misit, eam???ue iussu mariti, signo accepto, properare in Palatium ad salutandam Eudoxiam Augustam praecepit. Mulier, anulo mariti conspecto, nulla de re suspicans adijt, ac statim in gynae ceum à paratis ad id mulieribus deducta est. Neque ita multò pòst Valentinianus, Maximo relicto, libidine ardens, accessit, atque amorem testatus, castissimae mulieri stuprum nefarium intulit. Dimissa inde mulier, vt iniuriam violatae pudicitiae vindicaret, viro rem prodidit, ipsum???ue, vt qui tanto probro occasionem aperuisset, propè detestabunda increpuit: ac mox rei indignitate per se satis accensum, quibusdam quasi furiarum facibus ad tantam persequendam contumeliam incitauit. Maximus inde, cùm se Valentiniano vitam eripere sine certo periculo non posse, viuente Aetio duce fortiss. animaduerteret, ipsum antè de medio sibi tollendum existimauit. Itaque rem aggressus, ennuchos regij corporis custodes, spe praemijs???; corruptos, induxit, vt Valentiniano persuaderent, Aetium rebus gestis inflatum nouas res in Gallia meditari. Quod cùm princeps credidisset, continuò cogitare de illius delendiratione instituit. Cùm autem in hanc curam animum intendisset, fortè ex amico quodam quaesiuit, Num Aetij mortem vtilem fore reip. iudicaret? Cui ille: Minimè verò, inquit: immò si illum sustuleris, tu tibi dextram manu altera desecabis. Qua voce haudquaquam deterritus, Aetium Romam acciuit, & satellitibus in Palatio collocatis, vbi accessit, per eos incautum vnà cum Boëtio amico foedissimè trucidauit. Maximus inde Ostilam & Transilam fidos quondam Aetij satellites, indignitate domini necis iniecta, ac muneribus & pecunia in praemium periculi ostentata, impulit, vt Valentiniano Imperatori ingratissimo, parum ab eis cauenti, manus afferrent. Illi hominem inermem, in campo Martio pro tribunali concionantem nacti, circumsteterunt, & per Ocillam Aetij bucellarium ex aduerso venientem gladio confoderunt, ac vita exuerunt. In eo tumultu Heraclius eunuchus cécidit, cùm pro domini salute suum caput offerret, fidem???ue in extremo etiam casu praestare contenderet. Tota inde non solùm regia, sed etiam vrbe tanti facinoris magnitudine consternata, nemo extitit, quì se Maximi conatibus aduersarium exhibuerit. Sigonius libro decimotertio Imp. occid. Othinvs magus, cùm Balderum F. Danorum regem, ab Hothero Suecorum rege caesum cognouisset, diuinos & aruspices, ad mortem filij persequendam, solicitauit. Rostiophus Phinnicus, alium ex Rinda Ruthenorum regis filia suscitandum praedixit, qui fraternae cladis poenas exigeret. Othinus ergo dissimulato habitu Ruthenorum regem accedit. À quo magister militum effectus, pulcerrimam ex hostibus victoriam retulit. Quem rex, ob pugnam strenuè editam, inter primos habuit. Non multò pòst, solus hostium acles in fugam vertit, mirificae???ue cladis idem auctor ac nuncius fuit. Hac ratione regi insinuatus, eundem amoris sui conscium facit. Sed dum à puella osculum peteret, alapam recepit. Postero anno aurifabri Rosteri nomine & veste sumta, regis cômillam anulos???; complures puellae praebet. Eum Rinda basiu̅ sibi porrigere cupientem, colapho percussit. Ad tertium dolum conuersus, iuuenili habitu assumto, inter expeditissimos obequitare, & varijs cursuum ludicris puellae animum sibi conciliare tentabat. Inde cùm discessurus osculo petere vellet, ita ab ea repulsus est, vt mentum terrae nutabundus impingeret. Quam protinus cortice carminibus adnotato contingens, lymphanti similem reddidit, receptam toties iniuriam modesto vltionis genere insequutus. Tandem muliebri veste sumta, Vvecham se medendi peritam profitebatur: adeo???ue in reginae famulitium adscitus, puellae pedissequam egit, eiusdem???ue pedes vesperè abluere solebat. Commodùm interea graui morbo puella corripitur, medi [1940] cae???ue artem implorat. Is supremo remedio vtendum esse docet, sed cuius vim nisi vinculis constricta perferre nequeat. Pater filiam vinctam ad omnia medicae praecepta patientiam praestare iussit. Ergo mutato curationis officio, pro medico maritum egit. Aiunt alij, cùm rex laborantem amore medicum tanto animi ac corporis impendio nihil proferisse cognosceret, ne bene meritum debita mercede fraudaret, clandestino filiae concubitu potiri permisisse. Inde natus est Bous, qui Hotherum tandem acie victum occidit. Saxo libro tertio. Volentibus. Smyrna filia Theiantis, Beli F. & Orithyiae nymphae, diro amore patrem deperibat. Quem cùm prae verecundia aliquandiu dissimulasset, victa tandem, Hippolytae nutrici rem aperit. Haec pollicita remedium se malo inuenturam Theianti significat, puellam esse parentum fortunatorum filiam, quae in ipsius cubile clanculùm venire cupiat. Theias approbata re, domi suae in lectum se in tenebris composuit. Nutrix Smyrna̅ veste occultatam ei adduxit. Is cum ea rem habuit, donec vterum ferre coepit. Cùm verò Theiantem cupido incessisset cognoscendi puellam, quae nam esset: in domo ignem abscondit, & veniente ad eum Smyrna subitò igne allato eam agnouit. Quae abortu̅ cùm fecisset, & sublatis manibus optasset, vt neque viuis, neque mortuis interesse sibi daretur, in arborem cognominem à Ioue conuersa est: Theias autem sibijpsi manus intulit. Antoninus Liberalis in Metamorph. & Natalis Comes Mythol. lib. 5. c. 16. Mater Periandri Corinthij filij amore capta, eum valdè iuuenem adhuc allocuta fertur: esse feminam quandam formosam planè, quae eum immodicè amet: suadere se ne illam despiceret. Periander, si non esset coniuncta viro, facturum recepit. Postquam nox statuta venisset, admonuit ipsum, ne lumen ad thalamum iferret, neq; cogeret eam ad colloquium, atque id illius pudori condonaret. Qui cùm omnia se facturum pollicitus esset, pulcerrimè ornata, ad filium ingreditur: ac priùs quàm aurora illucesceret, clàm rursus exit. Id???ue multoties repetijt, donec etiam Periandrum libido eam cognoscendi incesseret. Quod cùm à matre impetrare non posset, ipse aliquem ex ministris lumen in cubiculo occúlere iussit: illud???ue, cùm ea pro consuetudine accederet, producens, matrem esse agnouit. Ex quo tempore mente perculsus insaniuit, in crudelitatem???; incidit. Mater seipsam interemit. Parthenius de Amat. c. 16. P. Clodivs fuit nobili genere ortus, diuitijs & facundia praecellens, sed insolentia & audacia nulli improbissimorum secundus. Hic vxorem Caesaris Pompeiam amabat, neque inuitam. Verùm mulierem Caesar acri sepserat custodia, eius???ue mater Aurelia, femina honesta, perpetuò lateri adhaerens Pompeiae, arduum & periculosum eis cogressum efficiebat. Est apud Romanos dea, quam Bonam dicunt, sicut Graeci Muliebrem. Hanc Phryges sibi asserentes peculiarem, Midae regis autumant matrem esse, Romani nympham Dryada Fauno nuptam, Graeci Liberi patris eam matrem, quam nefandum est nominare: vnde pampinis tentoria festum diem agitantes mulieres contegunt, ac sacer draco ex fabula ad pedes deae iacet. Eò virum fas non est accedere, neque dum sacra aguntur, in domo, vbi aguntur, esse. Solae feminae multa Orphicis germana memorantur in solenni peragere. Vbi festus dies instat, celebratur in aedibus consulis vel praetoris: ipse autem domo omnes???ue viri cedunt. Vxor sola domum parat, peragitur???ue ferè nocte, per lusum peruigilio commistum, inter magnum concentum. Hunc festum diem id temporis agitante Pompeia, Clodius imberbis etiamnum, ideo???ue fallere se existimans posse caeteras, vestitu & cultu sumto psaltriae, accessit eò, iuuenculam facie referens. Cùm fores offendisset patefactas, ab ancilla conscia est citra impedimentum introductus. Dum autem illa properat, vt id Pompeiae nunciet, mora interueniente, operiri vbi relictus erat non sustinenti Clodio, laxis???ue in aedibus erranti, lumen???ue declinanti, occurrit pedissequa Aureliae, atque, vt femina feminam, prouocat ad lusum. Detrectantem in medium rapit: quae sit & vnde, percunctatur. Cùm respondisset Clodius, Auram expectare se Pompeiae ancillam (nam id nominis ei erat) voce est detectus. Ibi repentè pedissequa prosilit cum clamore ad lumen & coetum, virum vociferans se deprehendisse. Obstupefactis mulieribus, sacra deae Aurelia inhibet & obuelat. Mox iusso obserari fores, ad faces domum lustrat, Clodium quaerens. Refugerat ille in ancillae tabernaculum illius, cum qua congressus fuerat, atque ibi deprehenditur. Cognitus à mulieribus, exigitur foras. Plut. in Caesare. Decivs Mundus, antiquae nobilitatis adoloscens, cum Paulinae matronae honestissimae atq; pudicissimae, qua̅ vxorem duxerat Saturninus, misero amore caperetur: ac nihilum suis pol licitationibus, caeteris???ue alijs amatorijs artibus, in adeò rara feminae castitate proficeret: de salute sua desparebat. At anus liberta (quam Idem appellabant) nimiùm de patroni sui filio sollicita, cùm certò sciret, nunquam pecunia Paulinam expugnari posse: eandem autem prae caeteris dijs omnibus Iisdem colete, neq; alia sacra, aliósve sacerdotes frequentiùs adire, suspicere: putauit libertina, sibi sacerdotum lenocinio vtendum esse: qua sciret eos esse auaritia, nullum non ius religionis ab ijs violari posse. Nec opinione sua decepta est. Itaque sacerdotes mercede adducti, seniori delegant facinus. Hic credulae atque religiosae mulieri, suo fastu atq; auctoritate sua facilè persuadet, deum Anubim forma illius captum, ea̅ ad coenam & amplexum appellare: itaq; vt in templo pernoctet, ei necesse esse. Paulina quid deo denegaret? id verò in summo bono collocat. Igitur cùm & ea de re multos sermones cum marito habuisset: Saturninus hoc tribuit tandem siue religioni, siue vxoris suae pudicitiae, vt dei mandatis obtemperaret: in templo Isidis vna nocte obdormiret. Ergo Paulina in templum venit: paratur ei lectus à sacerdote: sed deus ille fuit Decius. Res denique ita comparatur, vt Paulina sese crederet à deo complexam, atque id non celabat vel maritum, vel alias sibi notas atque familiares vicinorum matronas. Tenebat omnes summa admiratio: sola???ue fidem faciebat eximia, probata & experta Paulinae pudicitia. Itaque magis credere, quod de Alcmena & Rhea Syluia narratur. Verùm triduo pòst, cùm Decius Muncus insultans mulieri, fucum factum obijceret: res ad Tyberium defertur. Qui cognita veritate, diu???ue discussa, postremò conscios omnes sacerdotes cruci affixit, item???ue libertinam tantae impietatis artificem: templum (quod maius est) subuerti ad dirui, atque Isidis imaginem in Tyberim proijci: caeterùm adolescentem relegari iussit, quem iudicabat aetate & amore impulsum magis, quàm certo animi iudicio, deliquisse. Aerodius ex Iosephi Antiq. lib. 18. cap. 4. MESSALINA cuiusdam saltatoris amore capta, cùm ei persuadere non posset, vt secum coiret, petiuit à Claudio Imp. viro suo, vt illum sibi obsequi iuberet, tanquan ipsi in quibusdam alijs rebus opera eius necessaria foret. Is, posteaquam ei Clauidius praecepit, vt ominia, quae Messalina imperaret, libenter faceret, cum illa rem habuit, tanquam id quoque sibi imperatum fuisset. Id quod Messalina etiam in multis alijs fecit. Nam quasi Claudio conscio, sinente???ue ei petulanter viuere, moechabatur, Xiphilinus. Zonaras Mnesterem vocat saltatorem hunc. Alexandriae sacerdos Saturni, Tyrannvs nomine, quasi ex responso numinis, adorantibus in templo nobilibus quibusque & pirmarijs viris, quorum sibi matronae ad libidinem placuissent, dicebat Saturnum praecepisse, vt vxor huius vel illius pernoctaret in templo. Tum is, qui audierat, gaudens quòd vxor sua dignatione numinis vocaretur, exornatam co̅ptiùs, insuper & donarijs onustam, ne vacua scilicet repudiaretur, coniugem mittebat ad templum, in conspectu omnium conclusa intrinsecùs matrona. Tyrannus clausis ianuis, & traditis clauibus, discedebat. Deinde facto silentio per occultos meatus & subterraneos aditus, intra ipsum Saturni simulacrum patulis irrepebat cauernis. Erat autem simulacrum illud à tergo concauum, & parieti diligenter annexum: ardentibus???ue intra aedem luminaribus, intentae supplicanti???ue mulieri vocem subitò per simulacrum aeris concaui intonabat, ita vt pauore & gaudio infelix mulier trepidaret, quòd dignam se tanti numinis putaret alloquio. Posteaquam verò, quae libitum fuerat, vel ad consternationem maiorem, vel ad libidinis incitamentum disseruisset numen impurum, arte quadam linteolis obductis, repentè lumina extinguebantur vniuersa. Tum descendens, obstupefactae & consternatae mulierculae adulterij fucum prophanis commentationibus inferebat. Haec cùm absque stultorum maritorum Zelotypia suspicione gererentur, accidit quandam pudicae mentis feminam horruisse facinus, & attentiùs auscultantem cognouisse vocem Tyranni, ac domum regressam, viro de fraude sceleris indicasse. Ille de iniuria coniugis, immò gentis potiùs inflammatus, Tyrannum ad tormenta deduxit. Quo conuicto atq; confesso, laterbris???ue fraudis reuelatis, pudor omnis & dedecus Paganorum peruasit domos, adulteris matribus, incestis patribus, liberis spurijs deprehensis. Eusebius lib. 11. cap. 25. hist. eccles. & Vierus lib. 2. cap. 41. de Praestig. daem. Snio Danorum rex, siliae Holstani Gothorum regis mutuo amore captus, conueniendae eius copiam clandestinis nuncijs tentauit. Illi intercepti suspendio???ue necati, improuidae legationis poenas dederunt. Snio Gothiam hostiliter ingressus, duello perathletas victor, Gothiae regnum obtinuit. Cùm verò puella interim Sueonum regi nupfisset, quendam mendicum ad eam tentandam misit. Qui visa fortè regina, stipis praetextu exili vocula succinens: Amat, inquit, te Snio. Illa vocem dissimulanter excipie̅s: Amantem, inquit, me redamo. Idem die postera foribus rursus assidens: Locum, ait, voto suppetere conuenit. Illa Bocheror breui se peruenturam asserit, locum fugae destinatum. Tertio ta̅dem die opportunum [1941] tempus cognoscere studuit. Illa quàm breuissimè potuit hyemis initium defignauit. Ergo Snio reginam lauandi simulatione cum magnis opibus egressam, loco & tempore constituto, auehendam curauit. Ea???ue de causa pòst saepenumerò inter ipsum ac Sueciae regem, ancipiti euentu, dimicatum est. Saxo libro octauo, & Cranzius libro secundo Sueciae, capite 25. REGNERVS, Danorum rex, cuiusdam puellae, quam deperibat, patrem omni genere honoris & beneuolentiae prosequi coeperat. Is quum ob amorem filiae suae hanc principis liberalitatem prouenire cognouisset: filiam tanto impensiùs obseruandam curauit. Verùm Regnerus puellae consensu villam, in qua asseruabatur, accessit: & rusticae habitu fila ducentis eam adiens, nocte virginem amplexatus est. Pater stupratorem ex ipsa cognoscere volebat. Illa se neminem praeter pedissequam lecti participem habuisse pertinaciùs affirmante, rem regi cognoscendam mandauit. Ille proprij sceleris professione, alienae innocentiae fidem facere non erubuit: natum???ue Vbbonem vocauit. Qui etiamnum puer matris dilectionem, quòd excellenti setoro miscuisset, amplexus: venerationem patris, quòd ad obscuriorem iusto copulam descendisset, abiecit, nec multò pòst regnum patri eripere conatus, praelio victus atque captus est. Saxo lib. 9. Albertvs, Minoritanus monachus, quum ad eum Elisa Quirina, matrona nobilis Veneta, confessionis nomine, marito absente in Anglia, venisset: in amorem illius incidit. Nec multò pòst eam adit, iussu archangeli Michaëlis ad eam se missum praedicans, qui prae caeteris Venetis matronis eam diligat, noctem???; vnam condicat, qua ad eam venturus sit, ipsius Alberti & vestitu & corpore. Quod cùm illa libenter accepisset, praescripta adue̅tus sui die ad eam monachus venit: mox???; semel & iterum in eodem versatus negotio, res praedicatione mulieris ipsius palàm facta est, data???ue opera à cognatis, vt Albertus deprehensus graui supplicio afficeretur. Egnat. libro primo, capite tertio. Florentina quaedam sterilis quaesiuit saepiùs à sacerdote confessore suo, An sciret aliquam medelam ad liberos concipiendos? Ille postremò annuit, ac mandauit, vt die Iouis ad se veniret. Cùm accessisset filiorum cupida mulier: Vtar ille, inquit, incantatione, quae inducit multas varias???ue illusiones, ita vt quae non fiunt, fieri videantur. Itaque constantia & firmitate animi opus est, ne res incassum euadat. Videbor tibi te tangere, osculari, amplexari: attamen nihil eorum erit reuerá. Consensit mulier. Sacerdos multis peractis signis, id quod suum erat egit, simplicitate mulieris in tempore vsus, seu potiùs abusus. Poggius in Facetijs. Occvltando. Habebat Henricvs dux Brunsuicensis in matrimonio, Virtembergici ducis Huldrici sororem Mariam. Huius erat in gynaeceo puella quaedam eleganti forma, genere nobilis, Eua Trottina. Coepit hanc ille deperire, & cùm persuasisset, proles aliquot ex ea procreauit. Deinde, quò minus res deprehenderetur, & vt eius frueretur consuetudine diutiùs, consilium ei dat, vt domum ad parentes velle redire simulet: currum, equos, & quicquid esset, ad profectionem necessarium, ipse subministrat. Abit illa, cum???ue domum ire putaretur, in quandam illius arcem abducitur. Huius arcis praefectus iam antè doctus erat ab eo, quid fieri oporteret: adhibentur etiam vna & altera muliercula, quibus ipse maximè fideret. Eua, paucis pòst diebus, quàm eò venisset, in lectulum sese componit, & morbum simulat. Ille iam antè curauerat fieri simulacrum ligneum, quod hominis mortui caput, ceruicem atque pectus repraesentaret: reliquae corporis partes erant expressae linteo quodam. Id effarciebant mulierculae cinere velterra, sic vt solidum videretur. Pòst, ligneum caput atque pectus ei linteo sic effarto superimponunt & accommodant: linteum verò sic erat formatum, vti etiam obduceretur capiti. Compositum ergo corpus ad hu̅c modum & obuolutum, humi reponitur, vt in mortuis fieri consueuit. Statim ex mulierculis altera venit ante coenaculum praefecti, nunciat Euam esse mortuam: mox ille iubet parari thecam ad reponendum corpus: deterrendi verò causa, ne quis propiùs accederet, fingunt interijsse pestilentia, & iuniperi granis alijs???ue rebus odoratis faciunt suffitum. Postea funus effertur, & cum pompa deducitur ad Franciscanos, qui suo more per totum annum deinceps pro concione populum hortantur, vt pro mortua Deum deprecentur. Idem fit in arce primaria Vuolfebutelo, quae non procul abest vrbe Brunsuico. His exequijs aderat Ducis vxor cum pedissequis & coetu virginum, omnes cultu lugubri. Interim Eua, cuius mortem adeò multi deplorauera̅t, rectè valet in arce Stauffeburgo, vbi subinde reuisit ipsam Henricus, ab eo???ue tempore proles ex ea sustulit ad VII. vxori quoque persuadet, vt Euae parentibus atque propinquis mortem illius nunciet. Cùm autem illam superesse, & Stauffeburgi detineri, fama deinde spargeretur: vxor vehementem suspicionem co̅cepit, & quoad viueret, in animo defixam hahuit, & subinde datis ad eum literis, miseriam suam deplorauit. Hoc eius factum inter alia fuit à Protestantibus principibus Caesari in Spirensibus Comitijs anno 1544. indicatum. Sleidanus lib. 15. Discipvlos. Athenienses olim Sophistae, non eloquentia tantùm, sed & miris artibus inescabant & alliciebant auditores. Habebant singuli suarum partium studiosos naucleros, caupones, addo etia̅ meretrices; & è naui egressos studiosos captabant ad hu̅c vel illum professorem adducere. Sicuti Eunapius in vita Proaeresij & Vlpiani docet, Vlpianum insidijs Diophanti auditorum à schola Proaeresij abductum asserens. Collvsores. Cardinalis quidam amplissimus singularum ludum exercebat (vulgus Primeram vocat, quòd inter omnes fortunae ludos primas obtinere passim videatur, cùm & solertiae & audaciae & temeritatis & stultitiae, vbique autem spei locum habeat) Qui collusor erat, ordine prior, heptada monadáque primis quatuor tabellis, quae septem & triginta numeros complent, eiusdem notae sortitus erat. Mox post primam sponsionem, quae duabus porrectis tabellis fieri solet, vt fit, illam quinquaginta aureis adauxit. Quam quidem auctionem Cardinalis, heptada & senionem nactus, hoc est, numeros triginta nouem, non solùm admisit, verumetiam, iam tum alijs insuper centum maiorem fecit. Quod cùm alter, quamuis dubius principiò, tamen admitteret, deiectis tum vtrinque binis chartulis, ac totidem sortitis: protrahens ex more, prior, senionem suis tabellis accessisse conspicit, eo???ue maximum adimpleuisse se numerum. Itaque vniuersam quam habebat in ludo pecuniam, circiter trecentos aureos, omnes in medium protrudens, eos sorti adiunxit. Quod cùm Antistes videret, suas protrahens chartulas, & nunquid sors ferret respiciens, quaternionem suis adiunctum esse chartulis comperit, numeros???ue quinquaginta & tres nactum esse. Valde tamen adhuc propter ingentem auctionem dubius, nihil ad auctionem factam respondens, prolatis tabellis: Eccum (inquit, subita???ue voce, annuentis simili) numeros quinquaginta & tres. Cui mox alter, At eccum quinquaginta & quinque: putans, quod adduxerat precium, omne se accipere. cui tum Antistes: Scilicet, bone vir, auctionem non admitto. Ille verò instare, atque ad arbitros rem deferte. Qui quidem omnes, quo iure, qua iniuria, pro Antistite sententiam tuler???nt: nec defuerunt, qui ingenium laudarent. Pascasius Iustus lib. 1. de Alea. Defectores, Proditores. Tradunt quidam, Regem quendam Aegyptiorum priscum animalium cultum, in singulis ferè vrbibus peculiarem, lupi, crocodili, ichneumonis, accipitris, introduxisse: vt populum temerarium, & ad res nouandas promtum, diuersitate religionis distraheret, & multitudini alioqui inuictae occasionem perpetui dissidij daret. Siquidem cùm animantes illae infestè ac hostiliter se mutuò peterent, earum cultores in factiones quoque sensim distracti sunt. Soli Aegyptiorum Lycopolitae oue vescuntur, quando & lupus, quem pro deo habent. Oxyrinchitae, cùm oxyrinchum piscem Cynopolitae manderent, canes eorum captos & immolatos vt victimam vorauerunt. Hinc bello commissi, cùm se inuicem cladibus affecerunt, tum postea ab Romanis malè multati, pacem composuêre. Plutarchus de Iside. Xerxës Babylonijs ob eorum defectionem infensus, postqua̅ eos recepit, ne arma ferrent, imperauit: sed psallerent, tibia canerent, lenocinia & cauponas exercerent, & tunicas ferrent sinousas. Plut. in Apophthegmatibus. Leontini, ne res nouas molirentur, à Phalaride conuiuijs & vinolentiae relicti sunt. Cyrvs Lydis superatis, cùm essent infidi & damnosi, imperasse fertur, vt dimissis armis, iocis & nequitiae vacarent, talares???; tunicas ferrent. Ideo Lydius ornatus, mollis & parum virilis habitus. Aristodemvs tyrannus Cumensium optimatum filios, ne quid contra se moliri possent, calamistratos incedere, & tortis crinibus ornari, talares pictas???; tunicas induere iussit. Lysimachvs, cùm Antariatae suis impedimentis spoliati essent in pugna aduersus Demetrium Poliorcetem facta: metuens, ne quid nouarum rerum inciperent Barbari omnibus possessionibus exuti, productos sexcentos extra vallum, tanquam ad frumenti distributionem, dato signo omnes ad vnum interfecit. Polyaenus lib. 4. Polycrates Samiorum tyrannus, metuens, ne à suis ciuibus proditus, in exulum potestatem veniret: liberos & vxores ciuium inter naualia coactos tenebat: si eum ciues exulibus prodidissent, vnà cum ipsis naualibus conflagrarent. Herod. libro tertio. Agathocles, cùm audisset, principes Syracusiorum nouis [1942] rebus studere: Carthaginensibus deuictis, gratulatoria dijs sacrificia peragens, quingentos viros, quos suspectos habebat, ad co̅uiuium conuocauit. Erat sanè magnificentissimum, & supra modum opiparum conuiuium. Ipse verò tyrannus, cùm omnes iam largiùs vinum hausissent, in medium eorum ingressus, crocotum???ue indutus & amictus, Tarentina fistula cecinit, cithara???ue lusit atque saltauit, ita vt è nimia voluptate tumultus strepitus???ue consequeretur. Interim dum omte tumultus strepitus???ue consequeretur. Interim dum omnes indulgent genio, ipse è conuiuio se subduxit, quasi defatigatus, & se vestem mutaturum simulauit. Circumdederant eum locum, vbi conuiuium agitabatur, magnus armatorum numerus, & ex ijs mille districtis gladijs bini singulos aggressi, discumbentes ad vnum omnes peremerunt. Polyaenus libro quinto. Dionysivs, cùm vrbem cepisset, cuius ciues partim mortui, partim in exilium erant acti, & vrbs amplior esset, quàm vt modicum praesidium ad eam tuendam sufficeret: paucos quidem ibi in praesidio reliquit: captis verò seruis, dominorum silias in matrimonium dedit: vt summas inimicitias aduersus eos gerentes, fideliter ciuitatem custodirent ac defenderent. Polyaenus lib. 5. Antigonvs illi, qui praesidio obtinebat Munychiam, cùm eam muniuisset, scripfit praefecto, ne collare tantummodò validum, sed vt canem etiam strigosum faceret, detrahendis populo Atheniensi facultatibus. Plut. Sermone amat. Tiberivs Caesar hostiles motus per legatos compescuit, nec per eos quidem, nisi cunctanter, & necessarió. Reges infestos, suspectos???; comminationibus magis & querelis, quàm vi repressit. Quosdam per blanditias atq; promissa extractos ad se, non remisit: vt Maraboduum Germanum, Thrasypolim Thracem, Archelaum Cappadocem: cuius etiam regnum in forman prouinciae redegit. Suetonius. Edvardvs I. Anglorum rex subacta Scotia, omnes consuetudines veteres Scotorum ab olere statuit: vt vnà cum moribus etiam animi cum Anglis coalescerent. Historias omnes Scotorum, omnia sacrarum iuxtà & prophanarum rerum volumina concremari vbiq; praecepit, magna decreta poena, qui praeceptum contemsisset. Libros sacros Anglico ritu conscribi iussit, eos???ue solos haberi edixit. Quotquot verò eruditionis era̅t vsquam nomine clari, quorum haud paucos tum Scotia alebat, Oxonium relegauit: ne illorum institutione effecti sapientiores, iugum reijcerent. Eregionè Cameloduni, quae olim regia fuerat Pictorum, conspecto Claudij Caesaris Victoriae???ue peruetusto templo, quod ad Caronam amnem à Vespasiano olim aedificatum adhuc stabat, vetustate conspicuum, vel hoc boni Scotis inuidens, delere praecepit. Sed in colis antiquitates suas adamantibus, neque extemplò praeceptum perficientibus, mutato statim cosilio, parietibus & tecto templi vitam dedit. Caeterùm monumenta Caesaris omnia deleri voluit, & ablato lapide, vbi Claudij Victoriae???ue insculptum nomen erat, Arturi olim Anglorum regis nomen sicribi iussit, atque illius vocari regiam, quod & in hanc vsque nostram memoriam tenet vernacula Scotorum lingua, Arturi Hof appellantium. Iam in Angliam reuersurus, ne vllum deletis historijs regni vsquam vestigium permaneret: cathedram lapideam, quibus insidentes coronari Scotorum reges consueuerant, è Scona Londinum secum attulit, atque in Vestmonasterio, vbi etiam hodie visitur, collocauit. Hector Boëthius lib. 14. Cavpones Viator quidam esuriens, cùm diuertisset ad cuaponu̅lam, ventrem cibo potu???ue farciuit. Petente pecuniam caupone, ait nullos sibi esse numos, sed cantilenis se satis esse facturum. Tabernarius non cantu, sed precio sibi opus esse respondit. Tum alter, Si eam cantionem dicam quae placeat tibi, num ea pro pecunia contentus eris? Annuente caupone, cepit viator canere, & an ea placeret interrogauit. Cùm abnuisset caupo, vnam, & deinde alteram cecinit. Nullius cantu sibi satisfieri ille testatus est. Hîc viator: Dicam ergo nunc, inquit, eam quae tibi sit placitura. Et arrepto marsupio, dissoluenti similis, cepit cantionem, qua viatores vti consueuerunt, Metti mano alla borsa, & paga l'hoste, hoc est, Immitte manum bursae, & satisfac hospiti. Hac dicta, Nunquid illa placeret? rogat. Placet haec, inquit hospes. Tum viator: Satisfactum est igitur tibi ex pacto. Ego abeo. Poggius in Facetijs. Mendicos. Cardinalis Barensis, Neapolitanus genere, tenebat hospitale Vercellis in Gallia citeriori, ex quo parum percipiebat emolumenti, propter impensas quae in pauperes ibi fiebant. Misit ergo de suis quendam Petrillvm nomine, ad còlligendum pecunias. Ille habitu medici hospitale ingressus, cùm omnes conuocasset. Ex pinguedine, inquit, hominis conficiendum est vnguentum. Itaque inter vos hodie sortem iaciam, qui pro salute caeterorum viuus in aqua elixari debeat. Illi his verbis territi, clàm xenodochium reliquerunt. Poggius in Facetijs. Hostes. Opprimendo, Invadendo. Vide Tit. Vlcisci astutè, f. 1958. Athenienses cùm expeditionem aduersus Corcyrenses exules Istones montem tenentes suscepissent, illi arma tradiderunt, deferentes Atheniensium populo de se statuendi potestatem. Quòd si qui ipsorum fugam parare deprehenderentur, irritum esse foedus debere. Corcyrenses veriti, ne nimis humaniter Atheniensium populus de eis statueret, clàm ad Argiuos miserunt, suadentes vt se in fugam conijcerent: nauémque suppeditauerunt, vt si morem gessissent ac fugissent foedus dissolueretur. Athenienses eos quasi foederum ruptores Corcyrensibus tradiderunt. Qui eos receptos, ad vnum omnes morte multarunt. Polyaen. lib. 6. Pyrrhvs in Peloponnesum expeditione suscepta, Spartiatis omnibus per Arcadiam legatos de pace mittentibus perhumaniter eos recepit, suos???ue filios ad Spartiatas missurum pollicebatur, vt Lycurgeis disciplinis imbuerentur. Haec legatis Spartam renunciantibus, Pyrrhus cum exerciu infesto accesit. Incusantibus Spartanis, cum alia, quàm praedixerat, facere, ridens ait: Neq; enim vos consueuistis praedicere, si cui bellum vultis inferre. Itaq; ne vos malè habeat, si contra Lacones vsus sum Laconico stratagemate. Polyaen. lib. 6. Corcyrenses bello Peloponnesiaco seditione agitati sunt, cùm plebs Atheniensibus, optimates Spartanis fauerent. Pulsi inde optimates, Histone monte occupato, plebem assiduis excursionibus infestabant. Athenienses cum classe eos subitò adorti, ea conditione in fidem receperunt, vt traditis armis, in Ptychia insula tamdiu sub custodia essent, quoad Atheniensis populus de exulibus, quod fieri placeret, suffragio decreuisset: interim fides violari videretur, si quis inde moliretur fugam. Corcyrenses veriti, ne quid Athenis mitius de exulibus statueretur, subornarunt qui eos occultè adirent, ibi???ue, velut hospitali iure impulsi monerent, vt fuga sibi salutem quaererent: compertum habere se, Athenis latum suffragium, vt exules, qui in Ptychia insula sub custodia essent, Corcyrensibus ad supplicium dederentur. Res in tanta animorum consternatione credita est: nauigium???ue temerè adepti, quum custodia elapsi naui in altum abijssent: ab ijs, qui ad hoc ipsum praemissi fuerant, intercepti, ab Atheniensium ducibus, nullo alio ex vrbe decreto expectato, Corcyrensi populo, quia fidem violassent, ad necem dediti fuêre crudelissimam. Sabell. lib. 6. & 7. En. 3. Maximvs Romanorum legatus in Britannia, cum Pictis, quibus socijs Scoti bellum aduersus Romanos gerebant, foedus icit, vt Scotorum primò, deinde Pictorum gentem perderet. Eugenium regem Scotorum praelio victum occidit, eiusq; gentem multis incommodis profligata̅ Albione expulit, totiusq; insulae regnum occupauit. Pictos inde co̅tra fidem sacramenti in foedissimam adegit seruitutem. H. Boëthius lib. 7. Elvdendo. Vide Tit. Astus in Foedere, Inducijs, Pactis, f. 1951. Andronicvs Comnenus tyrannus Nicaeam, quae defecerat, oppugnabat. Caeterùm quia ciues duce Isaacio Angelo, qui pòst imperium occupauit, fortiter resistebant: matrem Isaaci Angeli Euphrosynam, Byzantio accersitam, nunc vt propugnaculum machinis opposuit, nunc ea arieti imposita moenia ferijt. Ciues tela aequè ac priùs, sed tanta cautione iaciebant, vt illaesa nobili muliere, quasi illa nutibus & manibus iacula à se auersa in hostium corda refigeret, hostes & ferirentur & terrerentur. Mox noctu machinas incenderunt, & mulierem fune in vrbem attraxerunt. Nicetas lib. 1. Terrendo. Hvngari diem praelij auidissimè expectant: & vt magis hostibus terriculamento sint, interfectorum sanguinem bibunt. Luitprandus lib. 2. cap. 1. Poloni Tartaros anno 1240. ad Legniciam commisso praelio, grauiter vrgebant, & fugientibus instabant. Erat in extremo Tartarorum agmine inter alia signa vexillum insigne, cuius pictura X. literae figuram praeferebat: in cuspide verò imago erat tetra nigra???; capitis humani barbati. Id vexillum cùm signifer vehementiùs quateret, fumum atque nebulam densissimam & foetidissimam exhalabat. Ea nebula non modò aspectum barbarorum Polonis adimebat, verumetiam odore teterrimo eos enecabat. Incantationibus id quibusdam Tartari effecerant: quibus iuxtà ac ariolationibus atque diuinationibus caeteris, cùm aliàs, tum in bello plurimùm vtuntur, ex humanis etiam extis de futuris euentibus co̅iectare soliti. Barbari, vbi Polonos trepidare senserunt, cohortati sese inuicem, impressionem in eos faciunt: in qua Pompo magister Cruciferorum cum fortissimis quibusq; suorum occubuit. [1943] Tantus eo praelio interfectorum Christianorum numerus fuit, vt singulis singulae auriculae à Tartaris praecisae, nouem ingentes saccos explerent. Cromerus lib. 8. Tamberlanes Scytharum Imperator saeuissimus, cùm vrbes obsideret, prima die tentorio albo vtebatur, secunda rubeo, tertia nigro: vt hac ratione ad deditionem hostes compelleret. quod si prima die se dederent, clementem habituri essent hostem: si ad secundam vsq; pertinaces resisterent, sanguine suo poenas daturi essent: si ad tertiam quoq; perdurarent, vltimo excidio omnia fumo ac igni vastaturus esset. Cuspinianus. Caroli IIX. Galliae regis exercitus aduersus Aragonios ductus, ad Montem sancti Ioannis, Piscariae Marchionis oppidum, regno Neapolitano finitimum, & situ & arte munitissimum, neque defensoribus minus instructum, progressus eo paucis horis tormentorum globis petito, tanta vi ac pertinacia, rege, qui Verulis eò se contulerat, spectante oppugnauit, vt omnibus difficultatibus superatis, id vi eodem die expugnauerit: vbi cùm insito à natura furore, tum vt hoc exemplo alios à resistendo deterrerent, ingentem stragem edidit. Cùm omni reliqua barbara feritate vsi essent Galli, flammis quoq; in aedifi cia saeuierunt, qui belligerandi mos multis retrò seculis inauditus in Italia, totum regnum incredibili terrore compleuit, vt nemo deinceps ausus fuerit se Gallis opponere. Guicciardinus lib. 1. Ferdinandvs Neapolitanus rex., procerum Gallicae factionis studiosorum cadauera siccata & condita adseruari & ostentari vóluit, vt eo exemplo paria timerent qui seruire nollent. Iouius libro primo. ASTVTIA CONSIDERATA RESPECTV RERVM circa quas occupatur. Puta circa Religionem. astvtè Religionem Alienam impvgnare, coërcere, euertere. Nero Imper. vt Rom. populum concitatiorem in Christianos redderet, tale facinus comminiscitur. Seu deformitate veterum aedificiorum offensus, siue, vti quidam ferunt, cupidus Troiae ardentis simulacrum videre, magnam vrbis partem incendit. Sex continuos dies ac totidem noctes ignis per aedificia sacra & profana peruadens, multas ciuium fortunas absumsit. Ad leuandam igitur sceleris atrocitatem subornauit, qui Christianos eius incendij auctores criminarentur. Corn. Tacitus. Diocletianvs Imp. cùm vniuersam Christianam religionem simul extinguere sibi proposuisset: persecutionem atrocissimam in Oriente (vti Maximianus in Occidente) insidiosè admodum & dolosè orsus est. Periculum enim primùm in proprijs fecit castris, in quibus lustrator exercitus, vt Euseb. scribit lib. 8. cap. 4. optionem militibus Christianis eam obtulit, vt vel imperatorio mandato, quo iubebantur sacrificare, obsequentes, dignitates retinerent, & ordines ducerent: vel recusantes militiam deponerent. Seruis pietatem abiurantibus, praemium proponebatur libertas. Primo persecutionis tempore, pauci tormentis & supplicijs tentati sunt: paulatim deinde magis ac magis eò progressum est, vt ad enumeranda supplicia nullius sermo sufficere possit. Sub Galerio Maximino Christianorum persecutore, erat Athenis Theotecnvs quidam, incantator, & Christianorum hostis infensissimus. Is omnem tum mouit lapidem, vt Christiani apud Imperatorem deferrentur & accusarentur. In qua̅ fraudem idolum Iouis, incantationibus ac praestigijs suis haec verba sonare fecit: Edicere Iouem, vt Christiani exilium extra ciuitate̅, ac ciuitatis agros, tanquam sibi inimici, expellantur. Impij magi astus sub impiò principe effectum suum facilè obtinuit. Eusebius lib. 8. Sub Decio & Valeriano persecutoribus, quo tempore Cornelius Rômae, Cyprianus Carthagine, damnati sunt, multas apud Aegyptum & Thebaidem ecclesias, tempestas saeua populata est. Voti tunc Christianis erat, pro Christi nomine gladio percuti. Verùm hostis callidus tarda ad mortem supplicia conquirens, animas cupiebat iugulare, non corpora: & vt Cyprianus ait volentibus mori, non permittebatur occidi. Perseuerantem in fide martyrem, & inter eculeos laminas???; victorem iussit melle perungi, & sub ardentissimo sole, ligatis manibus post tergum, resupinari, scilicet vt muscarum aculeis cederet, qui ignitas sartagines antè superasset. Alium iuuenili aetate florentem, in amoenissimos hortulos praecepit abduci: ibi???; inter lilia candentia & rubentes rosas, cùm leni iuxtà murmure aquarum serperet riuus, & molli sibilo arborum folia ventus perstringeret, super extructum plumis lectum resupinari, & ne se inde posset excutere, blandis serico nexibus irretitum relinqui. Quò cùm, recedentibus cunctis, meretrix speciosa venisset, cepit delicatis stringere colla complexibus, & quod dictu quoq; scelus est, manibus attrectare virilia, vt corpore in libidinem concitato, se victrix impudica superiaceret. Quid ageret miles Christi, & quò se verteret, nesciebat. quem tormenta non vicerant, superabat voluptas. Tandem coelitùs inspiratus, praecisam morsu linguam in osculantis faciem expuit: ac sic libidinis sensum succedens doloris magnitudo superauit. Hieronymus in vita Pauli Eremitae. Maximinus Sacerdotes idolorum & pontifices summos per singulas ciuitates constituit, vt nihil non contra Christianos ad suam voluntatem & gratiam facerent: ac nouis aduersus eos excogitatis accusationibus liberrimè quoscunque possent, quouis modo interficerent. Illi igitur acta quaedam Pilati & Seruatoris blasphemiae plena consinxêre, & in vniuersum Maximini imperium misêre, literis mandantes, vt vbiuis illa locorum proponerentur: ludimagistris deniq; exhiberentur, vt ad ea memoriae mandanda pueros adigerent, vti testatur Niceph. lib. 7. cap. 26. Eccles. hist. Praefectus quidam Castrorum, quem ducem Romani vocant, Damasci Phoeniciae infames aliquot è foro raptas mulierculas, partim tormentis, partim minis eò adduxit, vt scripto tradito publicè dicerent, fuisse se aliquando Christianas, ac nosse, quas scelestas & lasciuas actiones Christiani dominicis diebus inter se exercere solerent. Praefectus ea verba in acta relata Imperatori exhibuit: is publicari ea per singulas ciuitates mandauit. Eusebius libro 8. Narrat Nicephorus lib. 7. cap. 35. Graecos idololatras Constantinum Magnum, quòd filium suum manu propria occidisset, calumniatos esse: & Sozomenus lib. 4. c. 10. indicat, Ethnicos Athanasium criminatos esse, quod incantationibus vsus futura praesciret. Et Theodoret. lib. 3. c. 5. Gentes scurtilitate & dicterijs in pios inuectos esse, neq; vllis in pompis sibi à con uicijs temperasse: verùm Christianos non conuitijs cum illis certasse, sed apertè errores eorum redarguisse, commemorat. Criminationes verò has ferè contexebant. Christianorum religionem nouam esse, & nuper admodum natam, quam maiores omnes ignorarint. Eius inuentores & assertores esse homines desperatae factionis. Coetus Christianorum esse collectos ex vltima faece imperitorum & mulierum, qui nocturnis congregationibus & ieiunijs solennibus, & inhumanis cibis confoederarentur, in publico muti, in angulo garruli. Eos sese occultis notis noscere. Inter eos quandam libidinum religionem misceri, & se promiscuè fratres appellare & sorores, & intercessione sacri nominis committere incestum. Vulgò fer ri, eos asini caput consecratum venerari. Alios dicere, eos sacerdotis colere renitalia, & quasi parentis sui adorare natura̅. Hominem supplicio affectum colore. Initiandis apponi farre contectum, quem occultis vulneribus occida̅t, & sitientes sanguinem eius lambant. Ad epulas solenni die coire cum omnib. liberis, sororibus, matribus, sexus omnis homines, & omnis aetatis. Post multas epulas, canis, qui candelabro nexus est, iactu offulae vltra spacium lineae, qua victus est, ad impetum & saltum prouocatur. Extincto conscio lumine, impudentibus tenebris, nexu infandae cupiditatis inuolui per incertum sortis, & si non omnesopera, tamen conscientia pariter, committere incestum. Religionem eorum obscuram esse & nullas aras habere, nulla templa, nulla nota simulacra. Doctrinam eorum planè monstrosam esse & absurdam. Nam de Deo eos sentire, quod omnium mores & actus, verba deniq; & occultas cogitationes diligenter inquirat, & vbiq; discurrat & praestò sit: cùm id Deum non deceat, vt molestias sustineat, & inquietus sit, & curiosus. De mundo eos docere, quòd incendio sit conflagraturus. Culpam vel innocentiam eos Deo attribuere, vt qui spontaneos non cupiat, sed electos: eo???; Deum iniustum iudicem fingi, qui sortem in hominibus puniat, & non voluntatem. De rusurrectione aniles fabulas eos adstruere, cùm tamen planè sit absurdum, astris denunciare interitum, & sibi aeternitatem repromittere: & cùm nulla ratione possit explicari, siue fingatur resurrectio cum corpore, siue sine corpore, siue alio corpore, quod resuscitatio mortuorum fieri possit: & cùm in tot seculis quae effluxerunt, nullus ab inferis remeauerit, vt exemplo credi possit. De vita aeterna eos fabulari, quòd ipsi sint bonis fruituri, alijs iniustis in aeternas poenas abiectis: cùm tamen neq; in hac vita bene habeant, sed sint omnium calamitosissimi. Vnde constet, Deum ipsorum aut non posse ijs opitulari, aut non velle: atq; ita eum vel inualidum, vel iniquum esse. Sacram scripturam esse perplexitatibus & contradictionibus plenam, ideo???; incerta omnia. Hac calumnia vsum Iulianum & Porphyrium, Socrates indicat: Christianismum omnis generis calamitates publicas secum afferre. Deos enim eos punire, quòd hominem credant esse deum: eum???ue [1944] post crucis supplicium adhuc superessè dicant, & adorent. Eusebius, Sozomenus, Socrates. Has criminationes omnes Arnobius in libro contra Gentes praeclarè diluit. Ivlianvs Imp. Apostata, cùm crudelitate Christianam religionem extirpari non posse videret: blandis artibus eam oppugnare aggressus est. Primùm igítur Galilaeorum filijs (quo nomine Christianos vocitabat) interdixit, ne poëtarum aut philosophorum scripta legerent, in ore illud habens: Proprijs pennis vulneramur: ex nostris enim armati conscriptionibus, contra nos bella mouent. Ludos igitur literarum illis solis, qui deos deas???; colerent, patére permisit. Ruffinus lib. 1. cap. 32. Deinde callidissimo commento, omnia quae in paganismo essent, ad Christianorum cultum, mores, actiones, ritus, consuetudines attemperauit: templa sedibus & processionibus ornauit: lectores, qui coetus docerent & monerent, instituit: horas certas precationibus destinauit: mulierum pariter atq; virorum in sacris suis habere curam iussit: peregrinorum diuersoria & pauperum habitacula instruxit, collationes praecepit, peccantibus poenitentiae leges ordinauit: & post eam, mediocrem correptionem & receptionem. Notas deniq; & formas literarum, quas episcopi Christianoru̅ pauperibus & peregrinis dabant, ipse quoq; imitabatur persuadens sibi, his artibus & nouo fucose effecturum, vt pagani breui omnes fierent. Eutropius lib. 11. Sozomenus lib. 5. cap. 16. Exornauit & imagines imperij sui, deorum simulacris. In publica munerum & consueta exhibitione, ad manus suas thus adolere, munera accepturos, instituit: non religionis nomine, sed in gratiam Imperatoris munera benignè exhibentis. Eutropíus, Theodoretus lib. 3. cap. 16. & Sozomenus lib. 5. cap. 17. A tormentis & atrocioribus coactionibus abstinendum putauit, quòd supplicijs & tormentis Christianorum res ante se magis fuissent amplificatae, ipsi???; gloriosiores facti: quod ex Diocletiani extrema persecutione didicerat. Socrates lib. 3. c. 13. Theodoretus lib. 3. cap. 8. Iudaeos Christianorum hostes pertinacissimos ad templum Hierosoly mitanum rursus aedifi candum hortatus est, vt mendacij Christum opt. max. argueret, qui lapidem supra lapidem non mansurum asseruisset. Nicephorus lib. 10. cap. 32. & 33. Habdallas Saracenorum Amiras Christianos sub suo principatu degentes, literas discere prohibuit. Paulus Diaconus libro vigesimo secundo. Orthodoxi confessores, ab Hvnerico rege Vandalorum Ariano crudelissimo, ad certum locum vocati, iussi fuêre iurare in chartam inuolutam & complicatam: proposito praemio restitutionis ecclesiarum, familiarum & opum suarum. Verùm vno ore & spiritu vniuersi exclamabant: Et diximus, & dicimus, & Deo dante dicturi sumus, esse nos Christianos, ecclesiae ministros, qui fidem Apostolicam vnam & solam nouímus veram, eam???; confitemur. Sed & Hortulanus & Florentinianus episcopi, reliquorum omnium nomine ad diderunt: Nunquid mentís vsq; adeò parum sanae videmur, vt in rem nobis ignotam iuremus temerè? Quibus verò à rege negotium datum fuerat, coetui fu cum facere volentes, partem eius scripti publicè recitarunt, eam nimirum, quae minùs habebat offensionis, quòd esset quiddam politicum: eam verò quae doctrinae fidei insidias parabat, occultabant. Hoc artificio nonnullis imposuerunt, qui iurare velle visi sunt, pia quadam simplicitate decepti, ne in ipsis haereret culpa, quò minùs Ecclesijs suis redderentur pastores: & satiùs esse arbitrantes, aliquam, quàm prorsus nullam esse ecclesiam. Nonnulli verò, quòd fraudem subesse animaduerterent, iurare omnino recusarunt. Victor. Leo V. Imp. monacho cuidam, qui multò antè fibi regnum praedixerat, dona misit regia. Nuncius qui detulit, aliu̅ quendam, locum illius iam defuncti occupantem, reperit, imaginum acerrinum hostem. Qui & dona spreuit, & nuncium abs se reiecit: Abi, inquiens, & regi tuo nuncia, nisi idola venerari desinat, & regno & vita mox priuatum iri. Rex ad religionem alioqui mobilis, Meliseno Theodoto, sibi familiarissimo, negotiu̅ communicat, qui & ipse imagines persequebatur. Is regi persuadet, vt monachum quendam, virum religiosum & sanctum, habitu mutato, adeat atq; consulat. Monachus mox vt regem vidit: Noli, inquit, me simplicem virum fallere, qui tuam regiam agnosco dignitatem, licèt habitu eam celes. Idololatriam abs te dimoue: alioqui imperio decides summa cum ignominia, & gehennae supplicio cruciaberis perpetu 6. Rex quia ignorabat Theodoti commentum, & sanctitatem monachi suspiciebat: verbis eius motus, statim contra sanctorum imagines edictum proposuit, & abolitionem earundem decreuit. Cuspinianus. Tvrcae, vt Christianos ad apostasiam impellant, conuersis sacerdotibus & religiosis Christianorum ad se, multa largiun tur, vt caeteris exemplo sint. Sic multi videntur religiofi, Minores, Praedicatores, & caeteri, qui fide Christi abnegata Mahometem adorant, miseram???ue plebem seducunt. Cuspinianus. Svam propagare. Balaam docuit Balachum regem, quomodo per mulieres pos set Israëlitas ad idolatriae peccatum trahere, & Dominum co̅tra illos ad iram prouocare. Num. 23. & 24. Sacerdotes Bethel, imò fanatici Bethauen, temporibus Paschae & Pentecostes, & Scenopegiae, quando per Sichem, quae hodie Neapolis appellatur, eundum erat Hierosolymam, vbi solùm licebat victimas immolare, ponebant in itinere latrones, qui insidiarentur peregrinantibus, vt potiùs vitulos aureos in Dan & in Bethauen, quàm Hierosolymis templo adorarent Deum. Hieronymus lib. 2. in Oseae c. 7. Septuaginta Beli Sacerdotes sub Cyro rege, cùm Belo idolo quotidie siligínis artabas 12, oues 40, vini metretas sex proponerent: clauso inde & obsignato templo, per occultum aditum sub ara ingrediebantur, & omnia cum suis liberis & vxoribus absumebant, deum ea comedisse dicentes. At dolus ille per Danielem, qui pauimentum cinere consperserat, in quo vestigia seniorum & iuniorum apparuerunt, detectus fuit. Daniel. 14. Qui apud Graecos, id est, homines profanos & Christianae religionís ignaros, simulacra instituunt, quò terrorem hominibus incutiant: statuas [Greek words], id est, à Ioue missas esse, omni humano artificio & sumtu praestantiores dicunt: eam???ue fama̅ spargunt statuarijs vel relagatis vel occisis, ne eas manu factas dicant. Eadem ratione vrbem Ephesiorum etiam esse deceptam, vel Alexandrinum simulacrum argumento esse potest. Prolemaeus etiam artificibus ad conficiendam Dianae statuam co̅uocatis, opere perfecto, magna spelunca effossa, dolóque occultato, ibi eosde̅ coenare iussit. Qua in coena ruina oppressi perierunt, dignam laboris sui mercedem consecuti. Suidas in voce [Greek words]. Aesculapium dicunt quidam non ex Nympha Coronide natum, sed ex ouo corniculae: quia [Greek words] vtrumque significat, & Nympham ita vocatam, & corniculam, vt asserit Lucianus in dialogo de falso Vate. Fertur Qvidam ex antiquis sacerdotibus serpentem perexiguu̅ in ouum vacuum corniculae inclusisse, cera???ue studiosè oblitum luto in loco quodam occultasse, mox ara extructa populum in concionem ad eum locum aduocasse, cùm nunciaret omnibus palàm, se deum esse ostensurum. Post concionem incognitis quibusdam vocicibus vsus, Apollinem & Aesculapium inuocauit, vt dexter ac felix illi ciuitati accederet. Deinde phiala aquam hauriens in profundum demersa, ouum illud vnâ cepit, quòd praesentibus multis fregit, pullum???ue recentem serpentis inueniens, cunctos homines in admirationem rei induxit. Postea verò serpentem insignis magnitudinis paucis diebus elapsis in loco subobscuro ostendens, artificiosè se mouentem, illum ita creuisse aiebat, ac deum esse Aesculapium Apollinis filium. Inde verò serpentes in eius tutela crediti sunt, & eius gestamen putatus suit baculus serpente inuolutus, vt scripsit Dercylus, & Ouidius lib. 15. Metamorph. Natalis Comes Mythol. libro 3. capite 11. Nvma Pompilius, vt populum Romanum sacris obligaret, dicebat, Sibi cum dea Aegeria congressus esse nocturnos, eius???; instinctu & monitu se, quae accepta dijs immortalibus essent, instituere. Liuius libro 1. Dec. 1. Plutarchus Numa, Cicer. libro 1. de Leg. Ouid. lib. 3. Fast. & 15. Metamorph. Lactant. lib. 1. capite 22. Plinius capite 3. de Vir. illust. Val. Max. libro primo, capite tertio. In templo Serapis apud Aegyptios sumtuosissimo erant quaeda̅, ad stuporem admirationem???; videntiu̅, dolis & arte composita. Fenestra perexigua ab ortu Solis ita erat aptata, vt die, qua fuerat institutum simulacrum Solis ad Serapin salutandum introferri, diligenter temporibus obseruatis, ingrediente fimulacro, radius Solis per eandem fenestram directus, os & labra Serapis videretur à Sole. Erat & aliud fraudis genus huiusmodi. Natura lapidis magnetis huius virtutis esse perhibetur, vt ad se rapiat & attrahat ferrum. Signum Solis (quadriga scilicet ferrea) ad hoc ipsum ex ferro subtilissimo manu artificis fuerat fabricatum, vt lapis, cuius naturam ferrum ad se trahere diximus, desuper in laquearibus fixus, cùm temperatè sub ipso radio ad libram fuisset pofitum fimulacrum, & vi naturali ad se raperet ferrum, assurrexisse populo simulacrum, & in aëre pendere videretur. Et ne hoc lapsu propero proderetur, ministri fallaciae: Surrexit (aiebant) Sol, vt vale dicens Serapi discedat ad propria. Ruffinus libro secundo, capite 23. & Prosper in tertia parte Promissionùm & praedictionum Dei, promiss. 38. & Suidas in voce, Magnes lapis. Ivlianvs Apostata fontes omnes, quibus in ipsa Daphne & contigua Antiochia homines vtebantur, sacris suis abominandis inquinauit: vt sic abominatio cum illis communicaretur, qui aquis eorum fontium vterentur. Quin & eò impietatis processit, vt quae esui essent, & in macello venderentur omnia, panes scilicet, carnes, fructus, olera, ac si quid ampliùs quotidiana victus ratio exigit, lustratione pollue [1945] ret. Quod Christiani magno cum dolore spectarunt, & vt facinus infinitis modis impium & nefandum execrati sunt: vti tamen pollutis illis rebus non dubitabant, quia Paulus edere iussisset absque discrimine propter conscientiam, quicquid in macello vaenale esset. Theodoretus lib. 3. c. 15. Haebetici quò faciliùs vtriusq; sexus simplices homines in errorem ducerent, socias mulieres sibi adiunxerunt, quarum consilijs & oraculis sese vtiprofitebantur. Simon magus Helenam (quàm Ennaeam & Selenen aliàs vocabat) Carpocrates, Gnosticorum princeps, Marcellinam, Apelles & Severvs Philumenam, atq; alij alias. Haereticorvm diuersae fuerunt species, sed ratio ferè vna, vt ab eodem auctore diabolo omnes manasse vel hinc colligi possit. Nam cùm id ageret astutissimus daemo̅, vt sub Christianismi praetextu antichristianismum constitueret, id vnum sategit, vt quaecunq; ipse suis instillaret discipulis impietatis & perfidiae dogmata, ea à paracleto spiritu, quem Christus se suis missurum promiserat, viderentur profecta omnia. Sic certè Montanvs, teste Eusebio lib. 5. Eccles. hist. ca. 18. Paracletu̅ se profiteri non erubuit: eodem???ue argumento Manes suis Manichaeis haeresin suam persuasit, quemadmodum Augustin. lib. 32. cap. 6. contra Faustum docet. Horum furores pari audacia, maiore successu imitatus Mahometvs, no̅ modò se Mosaicae & Christianae legis correctorem professus est, sed blasphemiam quoq; mendacio addidit: in omnibus locis Euangelij, vbi Paracleti nomen legatur, quem à Patre sese impetraturum Christus pollicetur, qui pios in omnem veritatem deducturus sit, ibi Mahometi nomen fuisse pronunciatu̅ à Christo dictitans, & ab Euangelistis bona fide scriptum. Caeterùm Christianos Graecos inuidentes tantam gloriam Arabibus, Mahometi nomine eraso, passim Paracleti substituisse. S. Cypriani martyris solet omne Epistolarum corpus in vno codice scribi. Huic corpori Haeretici quidam, qui in Spiritum sanctum blasphemant, Tertulliani libellu̅ de Trinitate malè scriptum inserentes, & quamplurimos codices exscribentes, per totam Constantinopolim distrahi precio viliori fecerunt, vt exiguitate precij homines allecti, ignotos & late̅tes dolos faciliùs compararent. Quidam tamen ex catholicis admissi sceleris commissa retexerunt, & quos potuêre, ab erroris huius laqueis reuocarunt. Etsi quamplurimi Cyprianum eius fidei, quae à Tertulliano non rectè scripta est, asseclam fuisse crediderint. Ru ffinus in Apologia pro Origene. Damasus Romanus episcopus, cùm de recipiendis Apollinaristis deliberatio haberetur: editionem ecclesiasticae fidei, cui subscribere deberent, conscribendam pro more mandauit cuidam amico suo, presbytero. Necessarium visum est dictanti, in ipsa editione de incarnatione Domini, Hominem dominicum dici. Offensis hoc sermone Apollinaristis, & nouitatem sermonis incusantibus ille auctoritate scriptorum catholicorum eos confutauit, praesertim libello Athanasij episcopi. Tu̅ aduersariorum vnus, quasi persuasus iam, rogauit sibi dari codicem, quò & alijs ignorantibus & contradicentibus satisfaceret. Accepto codice locum ipsum, in quo sermo iste erat scriptus, rasit, & verba rescripsit quae raserat. Codex red ditus fimpliciter receptus est. Mouetur iterum pro eodem sermone quaestio. Ad probationem codex profertur: inuenitur sermo, de quo erat quaestio, ex litura in codice positus. Fides proinde codici derogata fuit, eò quòd litura illa corruptionis ac falsitatis videretur indicium. Ruffinus in Apologia pro Origene. Cùm inter Graecos & Latinos Theologos in concilio Florentino disceptatio suborta esset de processione Spiritus sancti: & à Patre Filio???; eum procedere conuincendi essent Graeci, suisipsorum Theologis, Athanasio, Cyrillo, Didymo, Chrysostomo, & inprimis Basilio Magno: cùm à nostris eorum exemplaria proferrentur, Byzantio allata, vbi legebatur ab vtroq; Spiritum sanctum procedere: Graeci exemplaria vitiosa esse dictitabant. Sua ipsos nostri promere iubebant: aliquot proposuêre, sed ea variae lectionis: alia à Patre Filio???; procedere testabantur, alia à Patre, nec praeterea quicquam addebant. Caesar???; Palaeologus multa se in Graecia eiusmodi habere dicebat. Aemilius lib. 10. Constantia, Licinij vxor, cùm à fratre Constantino Magno morbo oppressa iterum ac saepiùs viseretur: Presbyterum illi quendam Arianum, quo cum sibi magna familiaritas intercesserat, insignis pietatis & egregiae fidei nomine commendauit, atq; inde vitam destituit. Presbyter Constantiae co̅mendatione Constantini familiaritatem adeptus, Eusebij Nicomediensis episcopi impulsu, ipsum monere Constantinum non dubitauit, Arium insigni iniuria fuisse affectum, quòd, cùm rectè sentires, Ecclesiae communione secretus esset. Mirante autem Constantino, ac dicta eius nutu magis, quàm oratione, reijciente, professus est, ipsum, si ad colloquium eius admissus esset, planum facturum, quàm minimum à Nicenis decretis ac sententijs discreparet. Quo audito Constantinus: Atqui, si Arius, inquit, cum Concilio sentiet, non modò meum illum in conspectum admittam, verùm etiam ad ecclesiam suam dimittam atq; ita aduocari Arium iussit. Arius ad eum Constantinopolim venit, ac secum Euzoium diaconum, quem eadem de causa Alexander episcopus Alexandrinus abdicarat, adduxit: rogati???; ambo, vt formulam fi dei suae cum Nicena congruentem proferrent: Christum Dei filium ex ipso ante omnia secula genitum, verbo Consubstantiali omisso, confessi sunt. Qua professione audita, Constantinus eos tanquam minimè à Concilij sententia dissidentes, Alexandriam iussit repetere. Sigonius lib. 4. Imp. occid. Ariminensis synodus sub Constantio Imp. Ariano ex 400. episcopis coacta, anno imperij Constantij 22. In qua Ariani Orientales ab Occidentalibus orthodoxis petierunt, concordiae causa, vt [Greek words] vocabulo abolito, Filium Patri per omnia similem esse dicerent: & [Greek words] nome̅, vtpote quod in Scripturis nuspiam reperiretur, omnino abijceretur. Consensêre orthodoxi, pacis studio, praesertim cùm Christi diuinitati nihil hoc detrahere videretur. Omnes ergo tanquam Ecclesiae concordia restituta, laeti in prouincias abeunt: sed tandem Ariani malitiam detexerunt. Valens enim Mursorum episcopus, & Vrsacius, Ariani, ceperunt palmas suas iactitare, dicentes, se Filium non creaturam negasse, sed similem caeteris creaturis. Esse itaq; Filium creaturam (abolito [Greek words] vocabulo, quod soli Deoperse competat) sed similem penitùs Patri: & propterea Deum creatum, non autem per essentiam, Ingemuit totus orbis, & [Greek words] vocabulo abolito, Nicena̅ fidem damnatam doluit, se???; Arianum esse miratus est. Nec multò tamen pòst sub Damaso Romana synodus indicta, in qua Nicena fides consirmata fuit. Socrates lib. 2. cap. 37. & Theodoretus lib. 2. cap. 20. & 21. In persecutione Christianorum sub Hunerico Va̅dalorum rege, cùm episcopi celebres orthodoxi, Eugenius, Vindemialis & Longinus, virtutibus & donis sanationum clarerent: inuidens eorum famae & auctoritaeti, quam venerabantur omnes, Cyrola Arianorum episcopus, ne non & se celebrem facto aliquo mirando redderet, hominem conduxit quinquaginta aureis, qui innatam se praetereunte caecitatem simulans, opem eius in hanc sententiam imploraret: Quaeso te, beatissime Cyrola, religionis nostrae antistes, vt respiciens edas exemplum gloriae ac virtutis tuae, meos???; adaperias oculos. Accedit ad eum Cyrola haereticus, fucum sibi successurum confidens: & admotis manibus ad oculos caecum sese mentientis: Secundùm fidem, inquit, nostram, qua rectè in Deum credimus, aperiantur oculi tui. Ad quae verba dolortantus oculos illius inuasit, vt digitis vi comprimere eos, ne creparent, cogeretur. Prodita itaq; ad omnes Cyrolae composita fraude, haeresi???; damnata, precibus orthodoxorum Vindemialis, Longini & Eugenij, dolore liberatus fuit. Gregorius Turonensis libro 2. capite tertio. Narrat Nauclerus generatione 14. duos rabinos Iudaeorum, nimirum Rabinam & Rabassam, cùm vidissent legem suam indies deficere, & fidem Christi proficere: consensu omnium Iudaeorum, Talmud librum maiorem decem Biblijs, plenum inextricabilibus mendacijs, contra omnem legem diuinam, naturae, & Scripturam sacram, conscripsisse: ac sub poena capitis edictum, ne quis neget quicquam eorum quae in eo dicantur. Factum sub Honorio, anno Domini 402. licèt 10. Picus Mirandulanus ad Commodi imperium, & annum Domini circiter 182. aut paulò ampliùs referat, in Annotationibus suis. Quidam Monachi Graeci Romam venientes, nocturno silentio iuxta Ecclesiam sancti Pauli corpora mortuorum in campo iacentia effoderunt atq; eorum ossa recondiderunt. Deprehensi, confessi sunt, quòd illa ossa in Graeciam fuerint tanquam sanctorum reliquias portaturi. Gregorius Epistolarum lib. 3. cap. 30. Heraclius Imp. imprudens Monotheletarum haeresi est imbutus. Hierapoli agens, Athanasium patriarcham, vt vocabant, Iacobitarum, à quo conuentus erat, rogauit, vt Concilium Chalcedonense de duabus Christi naturis acciperet: pollicitus, si in osficio fuisset, se illum patriarcham Antiochiae creaturum. Athanasivs conditione accepta, dixit, Libenter se in eius auctoritate futurum, vt duas in Christo naturas assereret: verùm illud astutè de Imperatore quaerere institit, Num vt duae naturae, sic duae item voluntates atq; actiones inessent? Heraclius quaestionis nouitate permotus, vt responsum, cuius ipse incertus erat, eliceret, rem ad Sergium patriarcham Constantinopolis, & Cyrum episcopum Phasidis retulit. &, cùm constans ab vtroq; responsum accepisset, vt vnam naturam, sic vnam in Christo voluntatem haerere: imprudens eorum opinionem suscepit. Sigonius lib. 12. regni Ital. Mahometvs, vt faciliùs incautos sua lege decipiat, nunc Christianam probat legem, summis???; praeconijs effert, nunc Mosaicam. Atq; vt his laudibus enescet Christianos, in albo vestitos nominat, ac vnumquemq; in sua secta saluari planè asserit. Haereticos quosdam in componendis legibus imitatus, à sacris codicibus & Euangelij multa excerpens, Alcoranum composuit. Simoneta libro quarto, capite 34. 38. Atque [1946] eum duoru̅ haereticorum profugoru̅, scilicet Sergij & Ioannis Antiocheni, & duorum Iudaeorum apostatarum opera in Alcorani conscriptione vsum esse, Biblianderin Apologia indicat. Vt autem plus auctoritatis Alcorano suo compararet, finxit coelitùs eum esse sibi datum. Iurat enim sese in coelum raptum, didicisse sua mysteria, in Azoara 63. Perstellam vespertinam cliens noster, nullatenus errans, nil ex proprio velle, nisi tantum diuinitùs sibi mandatum, loquitur: qui subleuatus ad Orizo̅tis celsitudinem, ad Deum ipsum instruentem illum atque docentem efficaciter, accessit: tanti tamen spacij interuallo, quantum sagitta arcumissa bis transcurreret. Qui tunc praecepta Deum sibi dicentem audiens, animum minimè dubitantem in de tulit, vti nec vos eum de diuina visione calumniemini. Et Azoara 27. fingit Deum testari, quòd Mahometum ad templum longinquum noctu transtulerit, & de virtutibus & mirabilibus edocuerit. In legum promulgatione columba arte assucsacta aduolauit, & humeris eius insidens, grana ex aure eius legit: qua re dementati homines, Spiritum sanctum cileges dictare nugati sunt. Edictum promulgauit, quo sub poena capitis vetuit, ne quis de suis legibus disputaret, ambigeret, aut contenderet: ac iussit omnes in auctoritate dictatoris acquiescere. Vincentius lib. 23. Creuitsecta Saracenorum licentia vitiorum: placuit vxores ducere quot vellent, easdem???ue dimittere cùm displicere coepissent: habere concubinas quàmplures, & in omne libidinis genus posse prouolui: indulgere ventri cuncta quae vellent, & ori, praeter vinum: vniuersis immergi voluptatibus. Etsi enim aliqua ieiunia in lege Mahometi praecipiuntur, id etiam ad irritandam voluptatem factum est. Nam Saraceni diem ieiunantes, nocte quàm longa est epulantur & bibunt. Nec aliam ob causam vini vsus interdictus est, nisi quia noceret in ardenti terra, qualis est Arabia, & maior esset, in frigidis voluptas poculis. Hoc vnum ergo Mahometi inuentum fruit, vt legem propagaret suam, ea praecipiens quae grata essent auditoribus, & maximè plebibus, quae iumentis similes existunt. Nec fefellit eum opinio in hac parte. Placuit noua lex, & breui tempore ita coaluit, vt in multis populis, gentibus ac linguis reciperetur, cuius fundamenta in voluptate iacta fuerunt. Verùm sicut agricola non imprudens postquam vineam pla̅tauit, fossam circumducit sepem, ne destruatur à feris: ita & Mahometus suam legem conseruare ac munire statuit. Animaduertit homo sagax duobus modis suum dogma conuelli posse, atque confundi, auctoritate scilicet & ratione. Ergo auctoritati hoc axioma, Antiquam Mosis & nouam Christi legem deprauatam esse, nec quicquam veri restare, nisi quòd Alcoranus haberet. Rationi arma obiecit, iubens ne quispiam de sua lege disputaret, néve rationem quaereret: in eum qui contra niteretur, ferro vindicandum esse. Atque huiusmodi vallo suam legem callidus veterator communiuit. Aeneas Syl. epist. 396. ad Mahometum tyrannum. Cùm Hussitae in montem Tabor ad quintum à Praga lapidem ex viris mulieribus???; & pueris turba miscellanea, ad quadraginta millia hominum secessissent, facta ibidem mentio Regis noui creandi à ceremonijs ipsorum minemè dissentientis. Sedillam mox Coranda eiusmodi verbis discussit. Regem Venceslaum, inquit, habemus, & non habemus: vocabulo quidem Rexest, qui modò regnat, potestate autem tantidem valet, quanti pictum in pariete simulacrum. Id???; vtrumque rationibus nostris maximè conducit, si modò confirmare sectam nostra̅ cu???imus. Primùm enim ex titulo Regis Romanorum magnum roburnobis accedit aduersus factionem Romanam, quae nihil contra Boëmos attentare audet, quoad videt Regem stare à religione ipsius. Nobis autem qua̅tulum obesse potest Rex, qui viuens mortuus est? At si nobis ex priuatis Rex aliquis existat, & interim aliquid vel domi, vel foris ingruat, talis, neque rebus suis neque nostris, propter virium imbecillitatem, consulere poterit. Dubrauius lib. 23. Vlphilas Vestgothorum in Thracia primus episcopus Arianus à Valente Imp. factus vt suam impietatem stabiliret, primùm omnium diuinarum literarum thesaurum in Gothicam linguam transfudit, immixto quod imbiberat pernicioso veneno. Serpsit hoc perniciosum dogma in omnem Gothicam nationem. Enimuerò Vestgothi Ariani effecti, Ostrogothos & Gepidas congentiles suos fermento, quod exuxerant, corruperunt. 10. Magnus lib. 15. cap. 1. In Persidis regno tyrannus quidam Alaodim, Senex de mo̅tanis dictus, Muletam regionem occupauit, & multos sicarios (quos vulgò Assassinos dixêre) sibi adiunxit, eos???ue ad maxima facinora patranda obedientissimos reddit, tali astu. In valle quadam amoenissima, & praeruptis cincta montibus, paradisum omni deliciarum genere (qualem impius Mahumedes suis sectatoribus proposuit) instruxit: in faucibus, per quas solas patebat aditus, arcem extruxit munitissimam, ne cui accedendi potestas esset, praeterquam conscijs. Affirmabat interim, claues se Mahumedici paradisi habere, & cùm libitum esset, potione soporifera quibus vellet clàm oblata, dormientes in eum locum deferendos curabat. Experrecti, cùm omnibus delicijs affatim fruerentur, reuera se in paradiso esse credebant. At captata opportunitate, iterum medicato poculo sopitos rursus extra paradisum efferebat. Cùm euigilassent, summo moerore voluptates quas perceperant, secum repetebant, & earum desiderio mortem exoptabant, vitam floccipendebant, & ad omnia quae tyranno placebant, patranda paratissimos sese offerebant, de paradisi gaudijs, si principi obedirent, securissimi. Caeterùm anno Domini mcclxii. Allau rex Tartarorum Senem hunc in paradiso triennali obsidione obsessum, inopia alimentorum deditionem facere coëgit, locum aboleuit, asseclas omnes interemit. Marcus Paulus Venetus lib. 1. c. 28. Orient. hist. Soporiferae cuiusdam potionis veneficio laicum dementaba̅t, velut???; stupidum reddebant quatuor ordinis Praedicatorum Monachi Bernates, anno Christi 1509. vt aquam causticam siue ardentem absq; sensu tolerarit, qua Christi quatuor vulnera pedibus, manibus & lateris se imprimere simularat laruata Maria, adornatus scilicet in hanc tragedia̅ monachus. qui antea clauum quoq; per alteram illius manu̅ transegerat, nihil???; non in D. Virginis specie persuaserat laico, vt eius simplicitate & amentia abuteretur, cum tribus suis fratribus religiosis figmenti conscijs, ad sui instituti confirmationem. Quo nomine potionatus ille, altari quoque in D. Virginis sacello imponebatur: vbi velut catalepsi correptus, in turbae conflue̅tis conspectu imnobilis ad stuporem vsque genibus flexis perdurauit: dum interea temporis Doctor Stephanus fabulae huius actor, per canalem in Christi, & D. Virginis simulacris proximis mutuum colloquium mentiretur. Fraude tandem detecta, artificium confessi sunt monachi quaestionibus subiecti, exusti???ue ciusdem anni die postremo Maij. Vierus lib. 2. cap. 35. de Praestig. daemonum, ex Seb. Franco. Anabaptistae, cùm fcriptis virorum doctorum manifestati in Germania, maiori numero vix possent coalescere, ta̅dem in Vestphaliae vrbe Monasterio, valde munita, locum atq; sedem occupaueru̅t. Venit eò Ioannes Leidensis Hollandus sarctor, Anabaptista vehemens, deinde Hermannus Stapreda, Bernardi Rotmanni, qui in ea vrbe Eua̅gelium docebat, collega: qui Rotmannum occultè venenum fouentem facilè ad noua induxêre consilia. Primùm enim Pontificios Euangelici expulêre, mox hos Anabaptistae, tali astu. Quidam ipsoru̅ velut afflarus numine, per vrbem discurrit, & Poenitentiam, inquit, agite, & rebaptizamini: sin minùs, iam ira Deivos obruet. Híc ceptum est vulgò tumultuari & quicunq; rebaptizabantur, eade̅ quae ille, eodem???; modo declamaba̅t. Multi quòd ira̅ Dei metuerent, simplicitate circumuenti, homines alioqui non mali, morem ijs gereba̅t: alij etiam quò suas fortunas co̅seruarent. Aduersarios etiam Anabaptistae malè multatos possessionib deijciebant. Rotmannus interim & Bern. Cnipperdollingus, facilè primus eius factionis occultè missis literis in oppida vicina, sui generis homines moneba̅t, vt fortunis omnib relictis, ad se quamprimùm aduolare̅t. Oppidani ij praesertim, qui erant re lauta, cùm viderent externis homibibus vrbe̅ compleri, subducu̅t se quàm possu̅t co̅modissimè, relictis Anabaptistis & promiscua plebe. Ad hunc modu̅ debilitatis alterius partis viribus, Anabaptistae nouum deligunt senatum, suaefactionis omnes: crea̅t quoq, consules, & in his Cnipperdollingum: templa omnia diripiunt: per omnes vias confertim discurrunt: & primò quidem: Poenitentia̅, inquiunt, agite: mox verò, Migrate hinc euestigiò impij, nisi vitae discrimen subire vobis propositum est. Simul???ue armati concurrunt, & quicunque non essent ipsorum sectae, statim ex vrbe propellunt, nulla necaetatis, nec sexus habita ratione: continuò pòst, eiectorum bona occupant. Sleidanus lib. 10. Leges astvtè Sanciendo. Ex Titulo, Legislatorum huc quaedam, f. 966. Tiberivs, contra Libonem per seruorum quaestiones vt inquireret, fraudem legifecit, quòd illos emancipari, & deinde pertormenta inquiri iussit. Alex. lib. 3. cap. 20. Interpretando. Cùm Daniam grauissima fames inuasisset, rex Snio conuiuioru̅ vsum abrogauit, & ne qua ex fruge potio pararetur edixit. Tunc Qvidam publicam continentiae legem ridiculi operis acumine elusit. Cereuisiam enim pitissando & liguriendo, non bibendo, defiderium ebrietatis expleuit. A rege aute̅ no̅ modò bibere, verumetiam pitissare prohibitus, consuetudine̅ tamen imperare non potuit. Madefactis enim potione crustulis vescebatur: non esum, sed potu̅ cereuisiae lege interdictum asserens. Tum rex deos obtestas, tale quid deinceps audentem se capitali supplicio affecturu̅ minatus est. Ille morte̅ temperantia leuiore̅ ratus, cùm nulla̅ vlteriùs excusandae cupiditatis defensione̅ excogitare posset, palàm potioni indulsit. Àrege vehementer obiurgatus, no̅ hoc luxus, sed pietatis [1947] causa à se factum respondit: scilicet vt regi, quem primum omnium fame periturum ex insolito isto pauore colligeret, pro more lautissimo epulo parentaret. Rex acumine dicti ictus, ne grauius animos subditorum offenderet, edictum reuocauit. Saxo lib. 8. Fridericus III. Imper. cùm in Virtenbergensi ducatu ex solennibus ecclesiarum consecrationibus, ad quas tanquam ad praelium armati proficiscebantur rustici, plurimas caedes oriri conspiceret: edixit, ne quis arma in posterum sacra accessurus gestaret. At Rvstici rotulos horarios inusitatae magnitudinis, funibus no̅ lineis exceptos; è collo demisêre: quibus gladiorum loco, orto tumultu vtebantur. Plures itaque rotulis, quàm priùs ensibus interficiebantur. Ioannes Paulus in Iocoserijs. Anvs quum vehementi febri conflictaretur, hoc voto se Ioui obstrinxit, si eius ope ab hoc morbo liberaretur, se per centum soles, id est, dies, tantùm puram aquam bibituram, & abstemiam victuram. Voti rea, ipso die manu cribrum sustulit, per???; eius foramina plusquam centum Soles inspexit, atque hoc commento Ioui se satisfecisse putauit. Cognatus libro primo Narrat. ex 2. Graecor. Epigram. [Greek words]. Sobolem. astvtè liberos acquirere, cùm aliâs, tum per suppositionem. Liberi supposititij. Consule Tit. Liberorum acquirendorum cupiditas, fol. 75. Si Parentes, Astutia est supponentis, Stultitia eius cui ignoranti supponitur: si spectes Filios, Fortuita est parentum acquisitio. Thamar cùm videret Selam iam adoleuisse, neq; tamen Iuda̅ socerum (cuius duos filios Erem & Onanim maritos habuerat) Selam filium sibi iungere, qui fratribus defunctis semen excitaret, quod vereretur, ne illi morerentur: habitu meretricio in via, quae itur Thamnam, sedens, Iudae praetereunti sese prostituit & arrhabonis loco ab eo accepit anulum, vittam & baculum, donec hircum ei domum mitteret. Tribus pòst me̅sibus, cùm Iudae nunciaretur, Thamarem esse praegnantem, Iudas igni cremandam praecipiebat. Arrhabonem illam ostendens, praesenti se periculo liberauit, & perfidiam Iudae coarguit, qui sibi Solam ex pacto non copulasset. Genes. 38. Philaenivm, stultum amatorem persuadens, sex dierum interstitio feminam & masculam peperit. De qua sic Nicarchus in primo Graecorum Epigr. [Greek words]: [Greek words]; Ferunt Vxorem Philippi Macedoniae regis Perseum, qui à L. Paulo victus est, post partum sustulisse à matre sartrice quada̅ Argolica, Gnathaenia nomine, & clàm sibi subiecisse. Hinc potissimùm videtur metu Demetrium fratrem peremisse, ne legitinum habens filium domus, suam aperiret ignobilitatem. Plut. in Aemilio. Sic & Evtropia Syra, vxor Maximiani Herculij Imp. cùm ma riti animum cuperet sibi retinere deuinctum, ac ipsum enixè optare prolem intelligeret, simulauit se grauidam: vel cùm reuera grauida esset, ac filiam enixa, subiecit filium Maxentiu̅: quo partus primus per se marito gratus, fieret ob prolem masculum longè gratissimus. Sex. Aurelius, & Cuspinianus. Henricvs F. Friderici Barbarossae, rex Siciliae institutus fuit à Celestino III. Pont. vt haec haereditario iure illud videretur obtinere, Constantiam F. Gulielmi II. regis (qui circa annum 1107. obijt absq; haerede) monialem iam sexagenariam ei in vxorem dedit, medicorum consilio, qui etiam vetulam párere posse asserebant. Intumuit paulò pòst Constantiae vterus: incertum quibus de causis. Creditum est à multis, praegnantem esse reginam: credidit etiam, cuius maximè intererat, Imperator. Ordinatum igitur est, vt in publico poneretur ad pariendum, auleis ad pudorem circumpendentibus. Prouisum ferunt, vt in horam partus alienus supponeretur, quem enixa regina videretur. Tres vno tempore mulierculae non longè à reginae domo praegnantes, non longo interuallo omnes peperêre, physici, molendinarij, aucupis, vxores. Vnius ex tribus, incertum cuius, infantulus affertur & supponitur (vt aiunt) reginae, vt ab illa progenitus à caeteris putaretur. Auito nomine pater illum vocare Fridericum, mater suo de nomine dici cupiebat Constantinum. Sed demùm vocatus est Fridericus: qui ad virilem aetatem perueniens, orbis se Malleum esse praedicauit. Albertus Cranzius libro. 7. cap. 38. Metropoleos. Cùm Gvido Montis Ferrati Vrbinatium comes, grauiter ferret, se legitimos non habere liberos, vt in principatu successorem inueniret, stabiliret???ue: concubinae, quam habebat, tanquam ex se ortum, supposuit Bernardini Vbaldini Cardae filium, quem postea Fridericum nominauit. Sed ei haud multò pòst ex vxore verus natus est filius, cui Odoni Antonio nomen indidit. Eum ob scelestam vitam cùm Vrbinates interemissent, Fridericus populi assensu, tanquam naturalis filius Guidonis, ad principatum conscendit. Atque vt Vrbinates Odonis scelus in se irritauerat, ita propter virtutis magnitudinem Fridericum veluti numen coluerunt: sub eo quieta atque aequa omnia non minùs quàm Romani sub Numa, assequuti. Fulg. lib. 9. cap. 15. Matrimonivm, Conivgium astutè Contrahere, Conciliare. Consule Tit. Raptorum, fol. 3565. Laban Bathuëlis F. cùm pro septennij seruitute Iacobo patriarchae Rachelem promisisset: eo exacto, noctu Liam ei supposuit clàm, hoc praetextu vsu, quòd non esset moris, iuniores antè collocare, quàm grandiores. Itaque altero septennio pro Rachele seruiuit. Gen. 29. Sex alios pro pecore. Cùm interea mercedem ei vel decies mutarit. Gen. 31. Amasis Aegyptiorum rex, cùm Cambysi Persarum regi filia̅ suam negare non auderet, propter illius potentiam, neque tamen dare vellet, quòd sciret eum loco pellicis tantùm habiturum: Nitetim, filiam vnicam Aprijs superioris regis à se interemti, grandem & speciosam, vestibus & auro ornatam, Cambysi misit. At Nitetis dolum Cambysi indicans, regem ad bellum Aegypto inferen dum impulit. Herod. lib. 2. Cambyses Persarum rex sororis nuptias ambiens, ne propter rei insolentiam malè audiret, accersit regios iudices, eos???ue percontatur, Numqua lex sit, quae sinat volentem cum sorore contrahere matrimonium. Iudices negant vllam eiusmodi se: legem inuenire: quandam tamen aliam inueniri, qua liceat: regi Persarum facere quicquid libeat. Ergo Cambyses eam duxit vxorem, & aliquanto pòst etiam alteram natu maiorem, Atossam nomine. Herod. lib. 3. Ariston Spartae regnum obtinens, cùm è duabus vxoribus liberos non susciperet, neque in se culpam eius rei esse agnosceret, tertiam duxit vxorem, hunc in modum. Erat ei amicus quidam intimus, Agetus Alcidis F. qui speciosissimam habebat vxorem. Cuius amore illectus, cum Agetosic egit, dono sese illi daturum vnam è suis rebus, quamcunque ille optaret: & vicissim iussit illum simile munus sibi dare. Agetus nihil de re vxoria suspicatus, cùm videret Aristoni quoque vxorem esse, accepit conditionem: & in eam rem iusiurandu̅ interposuit. Cui mox Ariston è suis rebus preciosis donauit, quàm ille elegit. Ipse vicissim, postulauit vxorem Ageti. Qui, licet inuitus, iureiurando tamen adactus, eam Aristoni concessit: quae illi, repudiata altera, septimo mense genuit Demaratum. Ariston, cùm ei sedenti in basilica cum Ephoris quidam famulus nuncium nati filij attulisset, sciens quo tempore duxisset vxorem, deductis in digitos mensibus, dixit iureiurando, Hic non est filius meus. Quod audientes Ephori, haud magni fecêre in praesentia. Sed posteaquam puer adoleuit, poenituit Aristonem dicti, opinantem vtiq; filium suum esse Demaratum: cui ideo nomen impositum est Demaratus, id est, à populo votis petitus, quòd ante eum natum omnis pupulus vota fecit, vt Aristoni omnium ante id tempus regum probatissimo filius gigneretur. Interiecto deinde tempore, Aristone vita functo, Demaratus obtinuit regnum. Herodotus lib. 6. Antiochvs, Seleuci F. regis Syriae, amore deperiens Stratonices nouercae, Demetrij Pohorcetis F. quae puerum iam ex Seleuco patre ediderat, perpendens dira se libidine teneri, & aegritudine affligi deplorata, rationem quaesiuit vitae deponendae, corpus???ue institit sensim curationis negligentia atque inedia conficere, morbum simulans. At medicus Erasistratvs facilè amorem eius deprehendit. Verùm, vt cuius amore flagraret, quod coniecto erat arduum, exploraret: agebat assiduè apud eum in cubiculo. Si quis formosus adolescens vel femina ingrederetur, obseruabat. Antiochi vultum & membra, quae potissimùm solent affectibus animi consentire, ac corporis inspiciebat mortus. Cùm igitur ad caeterorum ingressum nihil moueretur, Stratonice verò & sola & cum Seleuco subinde eum inuisente, illa Sapphûs in eo omnia existerent, vocis compressio, rubor vultus igneus, tectus oculorum, vocis compressio, rubor vultus igneus, tectus oculorum coniectus, sudores praecipites, confusio & perturbatio pulsus, denique vi victo animo perplexitas, stupor & pallor: his verisimilibus coniecturis reputans Erasistratus, in nullam aliam exardescentem regis filium in silentio ad mortem vsque perseuerare, graue hoc putauit enunciare & detegere. Attamen indulgentia fretus in filium Seleuci, tentauit aliquando aperire ei amore adolescentem affligi, sed deplorato amore incurabili???ue. Obstup efacto & rogante rege, Quemadmodum incurabili? Quia herclè, inquit Erasistratus, meam amat vxorem. Et tu, infit Seleucus, ne [1948] ges, Erasistrate, qui amicus noster es, hasce filio meo nuptias? d???ue qui vnum hunc certis reru̅ nostraru̅ sacra̅ anchoram esseine tu quidem, inquit ille, id facias pater, si Stratonicem Antiochus adamaret. Vtina̅ verò, inquit, amice, deus aliquis vel homo eò traducat morbum. Nam equidem vel regnum, modò retineam Antiochum, cupia̅ dimittere. Ita commoto Antiocho multis cum lacrymis, dexteram Erasistratus iniecit, &, Nihil eu̅ Erasistrato, ait indigere: na̅ cùm pater, vir, & rex esset, ipsum simul medicum domus suae optimum fore. Hinc Seleucus concione militum aduocata, nuptias Antiochi & Stratonices promulgauit. Plut. in Demetrio. Romvlvs vrbem cùm videret refertam aduenis, quorum haberent pauci coniuges, reliqui ex egenis co̅flati & obscuris contemnerentur, neq; putaretur consensus eorum duraturus, nisi cum sinitimis Sabinis, qui tamen exulum & perfugarum connubia auersabantur, amicitiam contraxissent: primùm diuulgauit, dei cuiuspiam defossam se sub terra ara̅ reprisse, Consum vocabant deum: siue consilioru̅ ille praeses, à consilio vel consulibus dictus, siue Neptunus equestris fuit. Haec ara in circo maximo est, aliàs operta, ludis Circensibus aperitur. Alij dictitant, quia planè arcanum debeat esse & tectum consilium, rectè deo aram, quae sub terra esset abdita, sacratam fuisse. Ob eam inuentam, magnificum sacrificium, ludos, & spectaculum solenne finitimis indixit & co̅celebrauit. Multi mortales conuenêre: ille cum principibus trabea amictus praesedit. Signum dederat adoriendi, cùm ipse exurgens co̅plicasset trabeam, rursus???; indueret. Multi gladijs accincti oculos tenebant in eum intentos. Dato signo stringu̅t enses & magno clamore ad capiendas Sabinarum filias discurrunt. Fulgentes omiserunt Sabinos, nequesunt eos secuti. Raptas aiunt hi tringinta tantùm, & ab eis nominatas curias: Valerias Antias quingentas viginti septem: Iuba, octoginta tres supta sexcentas virgines. Id Romulum subleuauit potissimùm, quòd matronam nisi vnam non rapuissent Hersiliam, id???ue imprudentes. Quippe quos non libido, non iniuria ad rapiendum instigauisset: sed vt co̅miscerent coniungerent???ue vtranq; gentem arctissimis vinculis. Inter virginum raptores fuisse aiunt plebeiorum globum, qui puella̅ longè ante allas insignem specie & statura ducebant: quam ijs cùm quidam eripere ex primoribus conarentur: Talasio ferri, illi clamitauerunt, iuueni claro probo???ue. Quo audito gratulatione & plausu eos collaudasse: fuisse etiam qui regressi comitarentur gratia & fauore Talasij, Talasio conclamantes. Inde Romanis in hunc vsque diem vox nuptialis facta, vt Hymaeneus Graecis. Nam prosperè Talasio cessisse hoc matrimonium, aiunt. Sextius Sylla Carthaginensis retulit, eam vocem pro signo dedisse Romulum ad raptum. Itaq; qui virgines abducebant, conclamabant omnes Talasio: atque hinc relictum hunc morem nuptijs. Plerique, inter quos est Iuba, adhortationem & incitationem ad laboris sedulitatem & lanificium, quod Graeci [Greek words] dicunt, censent: nondum id temporis Italicis verbis cum Graecis confusis. In foedere quod Sabini post bellum pepigerunt cum Romanis, conuenit, ne aliam operam viris, quàm circa lanificium praestarent vxores qui mos secutis nuptijs permansit, vt qui elocarent puellas, vel deducerent, vel praesentes essent, omnino Talasio acclamarent per lusum: testantes ad nullum aliud quàm lanificium munus, sponsam adduci. Seruatur hinc etiam hodie, ne limen sponsa ipsa transcendat in domum, sed sublata inferatur, quòd vi tunc illatae, non ingressae essent. Addunt quidam, quando sponsae capillos hastae discriminent cuspide, primas nuptias denotare vi & hostiliter contractas. Admissus hic raptus est octauo decimo die Sextilis, quem nunc vocant Augustum, quo Consualia celebrant. Exorto inde bello, victor Romulus victos in ciuitatem transtulit, ea???ue ratione Romam amplificauit. Plut. in Romulo. Q. Hortensivs, magna vir auctoritate, & probatis moribus. M. Catonis gestiens non familiaris modò & amicus esse, sed omnen semel necessitudine & consortio familiam & genus suum cum eo consociare: non dubitauit cum eo agere, vt filiam Porciam, Bibulo napta̅, cui partus duos ediderat, sibi inuicem velut frugiferum agrum collocaret ad sere̅dam stirpem. Nam esse hominum quide̅ illud opinione nouum, natura tamen pulcrum & ciuile, Muliere̅ in aetatis flore non vacare, vel foecunditatem extinguere: neque maiore quàm necesseesset, primogenita sobole onerare, & obruere domum non requirentem. Communicationem autem inter probatos viros inuicem mulierum, tum virtutem prorogare, & dilatare stirpibus, tum ciuitatem matuis necessitudinibus conglutinare. Quòd si retinere Bibulus omnino vellet coniugem: simul atque peperisset, vbi arctiore communiu̅ liberorum vinculo esset Bibulo & Catoni conglutinatus, restituturum se eam. Cùm respondisset Cato, Hortensium se charum habere, probare???ue necessitudinis socium, verùm alienum arbitrari, ipsum de filiae nuptijs verba facere alteri collocatae: mutato ille sermone non dubitauit ei aperire, ipsius Catonis se petere vxorem, licèt iam praegnantem, quòd iuuenis etiamnum esset, & Catonis satis magna esset proles. Animaduertens ergo Cato Hortensij desiderium & studium, non praescidit ei: Sed oportere, respondit, Philippum quoque hoc probare Martiae parentem. Vt igitur appellatus Philippus concedere id cognouit Catonem, non aliter despondit ei Martiam, quàm praesente illo & sponsalia comprobante. Plutarchus in Catone minore. Alexij Graecorum Imp. defuncti Vidvam, principes & alij ad nouum hortabantur connubium: vt ex omni procerum nobilitate sibi quem vellet, in maritum legeret. Tenebatur haec interim consuetudine domestici cuiusdam exoleti, Grifonis nomine, qui post occupatum imperium Emanuel dici voluit. Huic clàm ad se vocato nefarium aperit consilium: Est, inquit, mihi in animo, ne nouo matrimonio locata fructu nostrae consuetudinis caream, te, si vir verè sis, ad imperij fastigium promouere: sed intelligetu, qua id ratione confici possit. Audio te multos tuae familiae viros habere, in agris omnino agentes: hos omnes tectis armis in vrbem diuersis itineribus diuerso???ue tempore inducas volo: inde quum tempus aderit, in parte aedium ad caedem paratos esse oportebit. Tum procetibus Imperij vocatis, stipulari ab eis incipia̅, velint ???beant???ue me nubere, cui velim: sint ne, cui nupsero, pro Graeciae Imperatore habituri. Si se id fasturos (quod non dubito) dixerunt: tu̅ ego te & meum co̅iugem & Imperatore̅ salutabo in tua verba cogam iurare omnes. Quod si facere recusabunt: tum hominib. tuae factionis ad vnu̅ trucidandos obijciam. Probat ferox & amans iuuenis mulieris consilium: atque omnibus, vt inter eos conuenerat, comparatis, auersati principes tam sordidas nuptias, ad vnum ferro caesi sunt: atquec ita eo die ab ijs qui ex Constantino procreati erant, desitum est in Graecia imperitari. Sab. lib. 7. Dec. 1. Evdocia Constantini Ducae Imp. vxor, iureiurando marito morituro promiserat, è secundis nuptiis se temperaturam: ac in syngrapham iurauerat: quae patriarchae Ioanni Xiphilino custodien da data est. Sed Romani Diogenis amore inflammata, cùm eum & imperatore̅ & maritum expeteret: callidè syngrapham à patriarcha recuperauit: Eunuchum quendam subornans, qui diceret, Imperatricem illius è fratre nepotis amore captam esse, nihil???; restare, quàm vt chirographum reddat, quo iureiurando soluatur. Annuit pontifex, & persuasis senatoribus, iurisiurandi chirographum Imperatrica̅ restituit. Quo illa accepto, nupsit Diogeniz. onaras. Andronicvs Comnenus, vnà cura Alexio Porphyrogenito, Manuelis Imp. regnum administrans, filiam suam Irenen, ex consobrina Theodora Comnena contra leges susceptam, Alexio, Manuelis ex incesto concubitu Theodorae filio, despondere cùm vellet: breui scripto ad procerum concilium misso deliberandum proponit, An locum habere posset matrimonium, insolens quidem, sed quod ad Orientis & Occidentis coniunctionem & captiuorum redemtionem pertineret, ac plura alia commoda Reip. allaturum esset? Homines auari, & res diuinas cauponari soliti, eas personas inter se cognatas esse negabant: propterea quòd ex illicitis nuptiis procreatae, nihil cum iu e cognationis commune haberent. Alij verò nuptias istas incestas detestabantur, pauci numero, patriarchae Theodosij studio incitati: qui vbi se nihil proficere cerneret, è sacro Palatio in insulam Terebinthum, vbi sibi diuersorium, & sepulchrum struxerat, discessit. Andronicus nuptias perfecit: Bulgaroru̅ episcopo, qui tu̅ fortè in vrbe erat, ceremonias matrimonij peragente. Nicetas. Vlvo cognomento Sprochaleg, natione Suecus, Vrsi semiferi nepos, Thrugilli F. Canuti II. Danorum regis, tunc in Anglia commorantis, miles, Suecos in Scaniam assiduè irrumpentes reprimendi consilio, à Canuto ad sororem Estritam literas accipit, quibus quicquid Vluo peteret, facere iubebatur. Persuaserat enim Canuto, se (acceptis ab eo militum copijs) bellum aduersus Noruegianum regem S. Olaum, & eius confoederatum Amundum Sueonum regen, gesturum. Cùm ad Estritam peruenisset, Vluo eius nuptias facilè impetrauit, cùm ipsa crederet, fratris consensu fieri. Peractis nuptijs Canutum metuens, cum coniuge in Sueciam redijt, dedit???ue Amundo & Olao consilium Caniae inuadendae. Saxo lib. 10. & Io. Magnus lib. 17. Rossa serua, Solymanni Turcarum Imp. concubina, vt in matrimonium Imperatoris veniret, suis???; liberis ex ipso co̅ceptis imperium astrueret, hoc dolo vsa est. Mupletu̅ sacrorum principem certiorem facit, constituisse se in honore̅ Dei & Mahometi prohetae templu̅ cum xenodochio exstruere: dubitare, an Deo gratum hoc ipso factura esset. Respondit ille, Gratum quidem Deo id fore, non tame̅ in Rossae, sed in Solyma̅ni, cuius sumtu ipsa vtpote serua edificaret, salutem cessurum. Hîc illa sortem suam detestari, cibo potu???; abstinere, aeternas poenas metuere cepit. Solymannus cùm incredibili amore eam prosequeretur, diplomate misso liberam esse voluit, iussit. Illa templum aedificat & Solymannu̅ ad se, vt antè, co̅mea [1949] re cupientem, libertatis obiecto priuilegio deterret. Neq; enim cum libera Turcis extra oniugium rem habere licet. Amore ardens Imp. eam sibi matrimonio iungit quinq; aureorum ducatorum millibus annuis, dotis nomine, assignatis. Ascanius Centorius lib. 6. com. bellorum Transyluaniae Quidam nomine Martinus Guerre, relicta iuuene vrore, in militiam proficiscitur. Elapso demùm octauo post eius discessum anno, quidam Arnaldvs Tillius (sed sibi illius Martini Guerre nomen afferens, quòd ei omnibus oris lineamentis assimilis esset) ad illam cùm venisset, ab ea pro marito reciptur: quippe quem esse Martinum Guerre, non ipsa solùm, sed quatuor ipsius Martini sorores, alij???; nonnulli propinqui, & cum his amici vicini???; omnes, persuasissimum haberent. Nam praeter illam oris similitudinem, qua potissimùm fretus hoc facinus aggrediebatur, indicia omnia, quae à vero marito afferri poterant, afferebat: & varia superioris temporis facta dicta???; illi in memoriam reuocans, ad arcanos vsq; sermones ab illa & marito habitos, dum prima in nuptiali thalamo vestigia ponerent, & alia quorum nox conscia sola est, progrediebatur. Ea autem partim ex vero marito resciuisse, cum quo illi ex commilitio summa familiaritas intércesserat, partim magicae artis auxilio diuinasse, creditus fuit. Sed cùm per tres annos cum illa consueuisset, duobus iam susceptis ex ea liberis: quarto tandem ineunte anno, cùm eius imposturae suspicio mulieri oborta esset, actionem???; in eum intendisset, in carcere̅ conijcitur. À iudice secundario damnatus, cùm ad curiam Tolosanam prouocasset, sic ad infinitas propemodum eius interrogationes respondit, tot???; probabilibus argumentis innoce̅tia̅ suam tueri visus est (praeterquam quòd tot eum testes, aut circiter, suo testimonio subleuabant, quot erant ij qui suo eunde̅ testimonio premebant) vt vocatis ad calculum omnib. coniecturis, nec damnare illum, nec absoluere curia Tolosana auderet. Haesitantibus in ea re tam perplexa iudicibus, verus maritus Martinus Guerre aduenit: mox???; quam sibi facta̅ videt iniuriam, iudicibus exponit, eorum???; opem implorat. Verùm ille alter supposititius maritus, postquam cum hoc vero commissus fuit, tot eum obiectionibus oppugnare cepit, vt aliquandiu suspensos, sicut & antea, iudices tenuerit: donec tandem ille paulò post reditum, ab vxore veniam poscente agnitus, nec non sororum aliorum???; multorum palinodiam canentium testimonijs comprobatus verus maritus, suae vxori suae???; domui redditur: alteri autem suae imposturae praemium, domicilium in patibulo datur. Alij sua fallacia in principum imperia aut in aliorum bona inuolarunt: at hic in alienae vxoris possessionem inuolauit, & fabulosum Plauti Iouem non fabulosè imitatus est, vt testatur sententia, quam aduersus eu̅ curia Tolosana tulit, litè primùm apud eam intendi cepta, anno MDLIX. vnde hanc narrationem excerpsit Hen. Stephanus in Apologia pro Herodoto. Dissolvere, Elvdere. Evbates Cyrensis Olympionites, Laidi, quae nuptias eius vehementer expetebat, sese assentiri simulauit, & finitis ludis eam se ducturum asseruit. Mox victor, Laidis pictam imagine̅ secum auexit, vt pactis staret, & à meretricis interim amore liberaretur. In alterutro peccauit, vel in promitte̅do, vel in promisso astutè interpret indo. Aelian. lib. 12. de Var. hist. Lex erat à Pontificibus Romanis lata, ne vir eius feminae vel vxoris potiretur concubitu, quae baptizandae sobolis commater extitisset. Fredegvndis pellex Chilperici Francorum regis, gnara huius decreti, exosam cupiens marito reddere vxorem legitimam Audoueram, insidiosè ei persuadet, vt pro recèns nata filia baptizanda absente marito, ipsa fideiuberet. Audouera nihil mali suspicata, obtemperat, propriae???; filiae testis in baptismo existit. Fredegundis reuerso regi mox negotium totum aperit. Rex iratus, vxorem repudiat: & episcopum, quòd baptizandae filiae matrem testem admiserat, exilio damnat. Adon aetate quarta sub Iustino iuniore: Robertus Guagninus lib. 2. de Chilperico. Olaus Triggonis, primus apud Noruegianos Christianus rex, vt iniurias, quas pridem Dani Noruegianis intulerant, vindicaret, Suenonem???; Danorum regem in suam redigeret potestatem: in societatem belli Suenonum regem Olaum pertrahere studuit. Ergo missis ad Olai matrem Sigritham vel Syritham, Sueciae reginam, Erici Victoriosi viduam, legatis, effecit, vt ipsa in suum coniugium consentiret. At Sveno Danoru̅ rex sibi metuens, implacabile odium inter Sueciae & Noruegiae reges suscitare cogitauit, ne ipsis pariter Daniam impugnantibus opprimeretur. Itaq; duos satellites subornauit, qui trans fugarum specie ad Olaum Noruegianum supplices peruenerunt. À quo benignè excepti, ceperunt Suenonem regem calumniari, & simul eius filiam Thyram eximia laude extollere. Olaus persuasus, filiam Suenonis per legatos sibi desponsari impetrauit: Sigritham verò ad se sub colloquij simulatione in nauigium, quò vectus aduenerat, inuitauit. Quae cùm nauem ascensura pedem pensili ligno, quod in eum vsum affixum erat, imponeret: praeceps in mare decidens, difficulter suorum auxilio à morte liberatur, & in litus semianimis reportatur. Posteaqua̅ ad se redijt, perfidiam hominis detestata, Suenoni Dano nupsit. Sueno filiam Thyram Olao derponsata̅ denega uit. Ita Olaus duobus illustrissimis coniugijs destitutus, dum alteru̅ stolidè contemnit, ab altero turpiter repulsus est. Cùm verò armis iniuriam vindicare conaretur, bello nauali à Suenone Dano, & Olao Gotho superatus, è puppi in mare sese praecipitem dedit. Olaus Gothiaa regno Noruegiam adiunxit. Io. Magnus lib. 17. cap. 17. ex Saxonis lib. 10. Ericvs Disertus, Frothonis Danorum regis sorore Gunuara in vxorem ducta, à Frothone ad Gotari Noruagiorum regis filiae Aluildae nuptias impetrandas ablegatur. Gotarus Gunuarae amore captus, Erico suadet, vt Aluilda ducta sibi Gunuaram relinquat. Ericus mente Gunuarae erga se confirmata, Aluildae quoq; clàm persuadet, ne cuiquam alteri quàm Frothoni nubat. Dies proinde simulatis nuptijs indicitur. Sub eodem tecto, contiguis triclinijs, in altero Gotarus cum Gunuara, in altero Ericus cum Aluilda conuiuabatur: medium aute̅ parietem exemtili assere peruium fecerat Ericus. Gotarus ergo cùm post epulas Erici triclinium peteret, Gunuara, sicut antè iussa fuerat, peruium transgressa parietem, proxima Erico assedit. Gotarus, qualiter & quare eò venisset, percontari impen siùs cepit. Illa sororem se Gunuarae, regem???; formarum falli fimilitudine memorabat. Cuius cùm rex cognoscendi causa triclinium suum repetiuisset, Gunuara per eundem locum properè regressa, pristino in loco consedit. Qua visa Gotarus paru̅ sibi credens, ad Ericum reuersus, Gunuaram vidit. Ita quoties aularum aditus permutauit, toties vtrobique quam quaerebat offendit. Soluto tandem conuiuio, filiam & Ericum nuptiali in cubiculu̅ vsq; comitate prosequitur. Ericus Aluildam Frothoni destinatam seorsum cubare permittit, Gunuaram ad se recipit. Gotarus noctu percussores Erico & Gunuarae immittit. Quibus repulsis, Rolleri fratris ope Ericus regem fugat, direpta???ue regia praedam nauibus impofitam cum Aluilda ad Frothonem producit. Saxo lib. 5. Contractvs. Fravs in Contractibus. Consule Tit. Perfidiae in contractibus voluntarijs, f. 3546. Illic Fidei non seruata, hic Astutiae ratio habetur. Subiecto quidem conueniunt, at consideratione subiecti differunt. Emtio, Venditio Fravdvlenta. Extant Alexidis iocosi versus, quibus negat meracu̅ bibi, quòd vinum in ipsis, quibus aduehitur plaustris, iam dilutum vendatur à Cavponibvs, non quòd ea ex re quaestum captent illi quidem, sed vt emtorum capitibus consulant, quibus alioqui periculum esset à crapula. Eius verba sunt haec: [Greek words] Pythivs quidam, cùm audiuisset, C. Cannium equitem Romanum Syracusas otiandi causa, non negotiandi (vt ipse dicere solebat) se contulisse, vt hortulos emeret, quò inuitare amicos, & vbi se oblectare sine interpellatoribus posset: dixit, se quidem hortos non habere vaenales, sed licere vt Cannio (si vellet) vt suis, & fimul ad coenam hominem in hortos inuitauit in posterum diem. Cùm ille promisisset, tum Pythius, qui esset, vt argentarius, apud omnes ordines gratiosus, piscatores ad se conuocauit, & ab his petiuit, vt ante suos hortulos postera die piscarentur: dixit???; quid eos facere vellet. Ad coenam tempore venit Cannius. Erat opiparè à Pythio apparatum conuiuium: cymbarum ante hortulos multitudo, pro se quisq; quod ceperat, afferebat, ante pedes Pythij pisces abijciebantur. Tum Cannius: Quaeso, inquit, quid hoc est, Pythi? Et ille, Quid mirum, inquit, hoc loco est, Syracusis quicquid est piscium: hîc aquatio, hac villa isti carere non possunt. Incensus Cannius cupiditate, contendit à Pythio, vt venderet. Emit homo cupidu & locuples tanti, quanti Pythius voluit. Inuitat sic Cannius postridie familiares suos. Venit ipse maturé. At scalmum nullum videns, à Pythio se fraude deceptum esse cognouit. Cicero lib. 3. Officiorum. Romae, cùm in arce augurium Augures acturi essent, iussissent???; illi T. Cl. Centimalum, qui aedes in Celio monte habebat, demoliri ea, quorum altitudo officeret auspicijs: Claudius proscripsit insulam, vendidit: emit Publius Calphurnius Lanarius. Huic ab Auguribus illud idem denunciatum est, Itaq; Calphurnius cùm demolitus esset, cognouisset???; Claudium aedes postea proscripsisse, quàm esset ab Auguribus demoliri iussus, ad arbitrum illum adegit, quid sibi de re ea facere oporteret, ex fide bona. M. Cato sententiam dixit, Cùm in venundando rem eam scisset, & non pronunciasset, emtori damnum praestari oportere. Ibidem. M. Crassvs facultates suas maximas ex igne & bello ciuili conflauit. Siquidem cùm Sylla capta vrbe bona ab se interemptoru̅ subhastaret, praedam eam suam & censens & appellans, id???; agens, vt quàm plurimis ex potentissimis ciuib. illud inureret piaculum: nullum donum vel sectionem repudiauit. Iam considerans aedificiorum, propter molem & frequentiam, incendia ac sedimenta, seruos comparauit architectos & fabros. Quibus ad quingentos paratis emtitabat inflammata & vicina inflammatis, quae domini metu & incertitudine casus, vili precio dimittebant. Ita pars vrbis maxima in illius recidit mancipium. Qui cùm manum tantam haberet artificum, nisi propriam domum nihil ipse aedificauit, cupidos dicens aedificandi à semetipsis euerti sine aduersarijs. Ciuibus verò, qui aedificare vellent, operas seruorum locabat mercede, ac simul areae spacium cuiq; pro suo arbitrio ad aedificandum vendebat. Multas possidebat argentifodinas, agrum preciosum, multos???;, qui eum exercerent. Plut. in Crasso. Societas Fravdvlenta. Cùm olim in sacrificijs mos esset solidas hostias igne absumere, nec possent ob sumtus magnitudinem pauperes sacrificare: Promethevs Iapeti & Aliae F. egit cum Ioue, vt media tantùm hostiae pars igni daretur sacris, altera media cederet in vsus hominum. Ipse ergo duos tauros Ioui immolauit, vtriusque ossa pingui operuit, & corio vnius, carnes verò corio alterius: dedit???; Ioui optionem, vt quem illorum taurorum vellet, eligeret. Iupiter simplex deus, nihil suspicatus inesse fraudis, quem primum habuit ad manum, cepit, ossa videlicet. Dolo deprehenso ignem remouit ab hominibus, ne sacrificare possent. Prometheus verò ignem ferula exillo Ioueo & coelesti surripuit communicauit???; cum mortalibus. Ideo Caucaso affixus est, aquila eius iecur subinde renascens depascenre. Hyginus. in Deposito fravs. Apud Aeginenses in Achaia, in foro conspiciebantur olim duo aenea signa, in cella quadam Neptuno & Herculi dicata, Argeos nuncupant. vel quod (vt Argiui dicunt) Argis fabricata fuerint: vel (quod Aegienses ipsi vulgarunt) deposita illa apud se ab Argiuis asseruarint. Quibus cùm iussi essent quotidie sacra facere, quò id sine publica impensa fieret, excogitasse, vt ea ipsa, quibus postea in epulationibus vescerentur, dis???ue rem diuinam facerent, consecrarent. Sed enim cùm depositum aliquando repetissent Argiui, se quoq; repetisse, quam in sacra erogassent pecuniam: illos cùm soluendo non essent, signa reliquisse. Pausanias in Achaicis. Ancilla quaedam Atheniensis pecuniam depositi nomine à duobus Hospitibvs acceperat, ea conditione, vt illam simul vtrisque redderet. Horum alter interiecto tempore tanquam mortuo socio, squalore obsitus, deceptae omnes numos abstulit: superuenit deinde alter, & depositum potere cepit. Haerebat misera. At Demosthenes, vt ei in aduocationem venit: Mulier, inquit, parata est depositi fidem soluere: sed nisi socium adduxeris, id facere non potest. quoniam, vt ipse vociferaris, haec dicta est lex, ne pecunia alteri sine altero numeretur. Iudices pro rea prudenter pronunciarunt. Val. Max. lib. 7. cap. 3. Emisenorum ecclesia à Mamiano patricio ante multos annos haeres erat instituta. Priscus Emisenus, in alienis literis imitandis solertiss. cùm ciuium opulentiss. annotasset, eorum ma ioribus accuratè peruestigatis, antiquas eorum literas nactus, libellos multos, quasi ab illis scriptos composuit, qui confiterentur, se Mamiano pecuniam magnam reddituros, quam ab eo depositi nomine accepissent. Ac pecunia fictitijs istis libellis comprehensa, non minus centum centenarijs confecit. Eas literas procuratoribus Emisenae ecclesiae tradidit, partem huius pecuniae ipsis pollicitus. Caeterùm lex obstabat, causas omnes ad annorum XXX. praescriptionem redigens, paucas verò quasdam & hypothecarias omnes XL. annorum spacio excludens. Byzantium profecti, & Imperatori Iustiniano pecuniam largiti, impetrarunt, vt appellationum causaec C. annorum spacio concluderentur. Suidas. Synesius in epistola ad fratrem, meminit Evthalii cuiusdam impostoris insignis, qui binas crumenas concinnarat, adeò sibi mutuo similes, vt non potuerit magis: earum alteram aureis numis impleuerat, alteram aereis: ac priorem quidem, abstrusa altera, apud publicanos produxit. mox eius loco, adnumerata iam & ad bilancem appensa pecunia: alteram supposuit clanculùm, acceptis interim publicis tabellis consignatis, quae acceptum aurum testabantur. Similis imposturae rudimentum experta est nostra regio, inquit Iunius, vbi pari arte fraus vsurario facta est, pro coriaceo inuolucro, quo paterae argenteae continebantur, supposito altero, quod stanneae capiebat. Hadrianus Iunius centuria 8. Adagiorum. Io. Iacobvs Schutz, à Traubach, Argentinae hospiti cuidam cathenam orichalceam magni ponderis seruandam dedit pro aurea. Mox ab hospite mutuam pecuniam petijt. Hospes non grauatim dedit, pignore deposito fretus. Schutzius cùm locu̅, in quo cathenam hospes deposuerat, obseruasset, clàm eam abstulit, & in cloacam proiecit. Depositu̅ inde repetijt. Hospes nil de fide illius suspicatus, à fure quoda̅ sublatam credebat, Co̅modùm interea falsi crimine conuictus Schutzius, cùm ia̅ ceruice̅ carnifi ci secanda̅ praeberet, fraude̅ contra hospite̅ commissam fassus est. Beatus Rhenanus lib. 3. rerum German. Hvldricvs Vagner, caupo Villissouiensis in Heluetia, Egidium Spilmannum, ciuem Bernensem locuplete̅, hospitio exceperat. Ei loculos suos Egidius bona fide seruandos co̅mittit. Caupo perfidus apertis loculis sigillum reperit, eo???; chirographum Egidij nomine scriptu̅, magnam pecuniae vim sibi à caupone co̅missam, in trium testiu̅ praesentia fatentis, obsignat. Aliquot annis pòst, cu̅ testes duos (nam tertius ia̅ obierat) pecunia corrupisset, Egidium in ius vocat, depositi reddendi causa, literas profert, testes producit. Egidius cogentibus amicis, cum eo paciscitur, & moram solutionis vix impetrat. Interea caupo Lucernae Archigrammatei ancilla̅, ipso absente, occidere aggressus, vt domum inde compilaret, ictu aberrans, ancillae clamore proditus & captus, postquam perfidiam suam erga Egidium detexit, rotae supplicio affectus est. Testes falsi Bernae bullienti oleo immersi perierunt. Stumpfius. lib. 7. Heluetiae. Locatae operae fravs. Latomvs quidam apud Batauos stabula ingressus, lupi stercus clàm in praesepibus abscondebat. Cuius odore, vt voracis sui hostis praesentia, ob antipathia̅, veluti malefico actu, territae pecudes, vltrò citro???; exultare, & in solito concitari furore videbantur: vnde turbati rustici incantamentum esse conijcerent. Quocirca ad fabulae actorem, velut è specula haec obseruante̅, atq; sanandi maleficij nomine celebrem concurrebatur: qui tecta fascini materia, lupi nimirum excremento, occultè ablata, ocyùs malum amoliebatur. Sublata enim causa, tollitur effectus. Sic rem qualemcunq; ex hac professione faciebat. Vierus lib. 4. c. vlt. de Praestig. daemon. in Aere alieno fravdvlenti. Cùm apud Rom. calendarij potestas penes pontifices tantùm esset: saepe fraude Sacerdotvm, qui publicanis proferri vel imminui consultò anni dies volebant, modò auctio, modò retractio dierum proueniebat: & sub specie obseruationis, emergebat maior confusionis occasio in calendario. Quam postea C. Iul. Caesar magna ex parte sustulit & correxit. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 14. Debitvm, Creditvm, Mercidem vel Stipendium astutè differre aut negare. Memnon Rhodius à militantibus auferebat solutiones & stipendia sex dierum in anno, quos dicebat exemtos: dicens, his diebus neq; custodiam illis vllam esse, neq; itineris expeditionem, neq; se impensas facere. Ante id tempus dabat militibus stipendia, secunda die à nono mense. À primo quidem mense praeteribant dies tres, à sequenti quinq;, & ita vsq; ad tricesimum diem: sic???ue in anno mensem vnum à militibus iterum auferebat. Arist. in Oecon. Corax primus apud Syracusas, mortuo Hierone, Rhetoricen instituit mercede profiteri. Lysias adolescens pactus est cum eo dimidium iam tunc daret, reliquum dimidium tum solueret, quo primo die causam apud iudices orasset, & vicisset. Verùm vbi artifex iam factus, praemium cunctaretur, neque causas reciperet, à praeceptore in ius vocatur. Sed quum quaereretur, qui finis litis esset futurus? Lysias ait: Si persuasero iudicibus, me nihil debere, non tradam sapientissimo praeceptori quicquam, quia iam vici: sin non persuasero, etiam non dabo, quia artem persuadendi à te non didici. Tum Corax: Imò, inquit, si persuaseris, dabis, quia artem calles: sin minùs, dabis etiam, quia non vicisti. Et tum iudices subiecerunt, [Greek words], id est, Mali corui malum esse malum esse ouum: causam???ue in diem longissimam distulerunt. Vide Prolegomena in Hermogenis rhetoricen: & Gellium libro 5. capite 10. qui simile quiddam de Protagora Abderite sophista, huius discipulo Euathlo narrat: Brusonium lib. 5. cap. 2. L. Apuleium in Floridorum libris: Erasmum Roter. in prouerbio, Mali corui malum ouum. Cleomenes Spartanus appropinquante nouilunio, cùm ingrueret necessitas stipendia militibus persoluere, nauigauit, ex industria. Procedente autem mense, stipendia persoluit, ac resumsit nauigationem. Postea nouo ineunte mense, solutionem differebat vsque ad lunam silentem: milites antem quia nuper recepissent stipendia, quietè se habebant. Sic in anno mensem vnum prorogans, semper mensis mercedem auferebat. Aristot. in Oeconomicis. Stabellivs Mison militibus stipendia debens, conuocans duces, dixit illis: Nullo pacto se priuatis indigere militibus, sed ducibus. Cùm verò sibi opus esset, mitteret eos, dans eorum cuilibet argentum ad colligendos externos. Stipendia autem, quae illis debebat, ducibus ipsis pollicebatur se dare. [1951] Praecepit igitur vnumquemque dimittere extraneos è regione. Duces itaque arbitrantes pecuniam illam suam fore, remiserunt milites, vt praeceperat. Paruo autem exacto tempore, cùm mercedem poscerent, eos conuocans, dixit: Neque tibicinem sine chorea, neg; duces sine militibus ad quicquam vtiles esse. Quare praecipiebat, vt è regione discederent. Ibidem. Hanno Carthaginensis, cùm sciret quatuor millia Gallorum equitum, propter retenta aliquot mensium stipendia, decreuisse ad Romanos transire, quibus cum eo tempore Hanno in Sicilia bellum gerebat: pacatis miti oratione aliquantisper Gallorum animis, repraesentata etiam pecuniae parte, ordinauit, vt vnus ex ijs, qui ipsius pecuniam eurabant, veluti administratae pecuniae rationem reddere non posset, à se profugeret, atque Octacilio consuli Romano significaret, Gallos, qui cum Hannone essent, in expeditionem profectos esse, tempus???ue ac locum, vnde abijssent, & quot essent, indicaret. Eos igitur incautos ac nihil tale verentes Romani inuaserunt. Galli autem etsi, dum se tuerentur, Romanorum permultos occiderunt, tamen à pluribus circumuenti, omnes ad vnum interierunt. Hanc tantis Gallorum impedimentis pecuniam, quam vt eos placaret dederat, magno foenore redemit, tria haud leuia ea calliditate consecutus. Nam & permultos Romanos per Gallos interemit: & transfugas ad vnum vltus est: & pecuniam quam malè apud eos, qui transitionem moliebantur, locauerat, recuperauit. Fulg. lib. 7. cap. 4. Dionysivs citharoedum accersiuerat, vt sibi caneret in nustijs: atque cum eo his pactus est legibus, vt quò dostiùs melius???ue caneret, hoc copiosiorem ferret mercedem. Annius est omni artificio cirharoedus, vti quàm scitissimè caneret, sperans amplissimum praemium. At postridie pactam mercedem reposcenti mufico, qui conduxerat, ait, Iam persoluisse sese quod esset pollicitus: nempe par pari retulisse, pro???; voluptate reposuisse voluptutem, spem lucri significans: quae quidem hoc maior fuerat, quò magis ex arte cantasset. Verùm negat Arist. lib. 9. Ethicorum par pari relatum: propterea quòd alter id, quod volebat, accepit: altereo, quod expetebat, frustratus est. Erasm. in prouerb. Par pari. Amator quidam Clodiam P. Clodij sororem decepit, aereis quadrantibus loco argenteorum in loculos eius immissis. Vnde postea Quadrantula dicta fuit. Plut. in Cicerone. Testamenta. Consule Tit. Perfidi in testamentis, f. 3486. item, Testamenta iustè rescissa, f. 3267. 4318. Illic Perfidia, hîc Astutia notatur. Olim Charonitarum cognomen apud Romanos populari ioco tributum est ijs, qui ex defuncti commentarijs tuebantur quod perperam agebant. Hinc ortum. Quum M. Antonivs oratione funebri, prolata???ue C. Caesaris veste, populum in eius interfectores incitasset, arripuit Caesaris Commentarios, in quibus acta illius continebantur, ijs???ue asscripsit quae libuit. Atque horum auctoritate se facere simulabat quicquid agebat, alijs tribuens magistratus, alios ab exilio reuocans, alios è vinculis liberans. Hi omnes quoniam se defuncti commetarijs excusabant, vulgari ioco dicti sunt [Greek words], vt refert Plutarchus in vita M. Antonij. Simili artificio quidam abutuntur testamentis. Serg. Galba obseruauit ante omnes Liuiam Augustam, cuius & viuae gratia plurimùm valuit, eius???; opera ex palatio processit ad Consulatum, & mortuae testamento penè ditatus esset, ni fraude Tibdrii fuisset impeditus. Cuspinianus. Obscurae mulieris non obscura perfidia. Ab agricola decrepito manto bonorum omnium ex asse haeres relicta Mvlier, ea lege, vt bouem aratorem venderet, & pecuniam pauperibus erogaret: altero die à funere bouem in forum producit, gallum gallinaceum eius tergo imponit: hunc 20. illum aureo vno licitantibus proponit, vt qui bouem emeret, galum quoque emere cogeretur. Inuento emtore, precium bouis pauperibus impendit, galli verò seruauit. Ioannes Paulus in Spudopaedia. Foedvs, Indvcias, Pacta, Aitvtè contrahere, seruare, interpretari. Vite Tit. Perfidiae erga hostes, f. 3540. Illic Fidei non seruatae, hic Doli ratio habetur. Extorsit Sennacheribvs, Assyriorum rex, ingens auri & argenti pondus, tributi nomine, Ezechiae Iudaeorum regi, iureiurando interposito, fore, vt auro appenso confestim Hierosolyma obsidioue solueret. Sed impius rex, ceu sibi, non hosti iuratus esset, ex sua sententia religionem interpretatus, ipse cum parte vna copiarum digressus, in alias porrò gentes conuertit bellum: parte tamen exercitus multò maxima ad obsidionem relicta, tanquam multum referret, per se, an per alium, suis armis hostis premeretur: est???ue scelus id expiatum memorabili Assyriorum caede, centum octoginta quinq; millibus hominum nocte vna ab angelo interfectis, Sab. lib. 10. cap. 5. Exemplorum. Darivs, rex Persarum constitutus, quum populo iureiurando affirmasset, Se nullum ex septem principibus (qui coniurauerant aduersus Magos) veneno, ferro, aut inedia oppressurum, vt religione solutus videretur, locum parietibus cinxit cineribus plenum: super???ue suspensum imposuit lignu̅, cui principes ipsos benignè cibo & potione exceptos insidere iussit, vt somno sopiti deciderent in insidiosos illos cineres. Rauisius. Cùm octo menses Persae Barcen vrbem obsedissent, & multi vtrinque caderent, nec pauciores ex Persis: Amasis dux peditatus animaduertens Barcaeos vi non posse superari, latam fossam per noctem depressit, ei???ue fragilia superstrauit ligna, & super ea humum induxit, reddens solum caetero aequabile. Simul atque illuxit, Barcaeos in colloquium euocat. Illi libenter obtemperauêre, quòd eis cordi erat ad pactionem deuenire. Pactionem autem in formulam ineunt, ferientes foedus super occultam fossam. Quo ad humus ea ita haberet, tandiu foedus in ea regione ratum foret: Barcaeris quod aequum foret se pensuros regi promittentibus, & Persis se nihil rerum nouarum aduersus Barcaeos esse molituros. Barcaei dehinc foederibus freti, & ipsi ex vrbe prodibant, & ex hostibus cuicunque libebat intrandi vrbem faciebant potestatem, patefactis omnibus portis. At Persae rescisso ponte occulto, in vrbem proruperunt. Ideo autem pontem quem fecerant resciderunt, vt foedus soluerent, quod cum Barcaris percusserant, tandiu ratum fore foedus, quamdiu maneret terra, vt tunc manebat. Refracto enim ponte, non manere foedus in ea regione ampliús. Herodotus lib. 4. Polyaenus verò lib. 7. hoc stratagema erga Barcaeos tribuit Aryandi. Agnon Atticam coloniam deduxit, ad inhabitandum eum locum ad Strymonem, qui nouem viarum nomen habet. Ex oraculo viros aliquot Troiam misit, qui Rhesi monumento per noctem effosso, eius ossa sustulerunt, & in chlamydem purpuream coniecta, ad Strymonem deportarunt. Barbari flumen transire prohibebant. Agnon factis trium dierum inducijs, noctu Strymonem cum exercitu traiecit, & ossa defodit, locum fossa ac vallo muniuit ad lunam: tota???ue munitio tribus noctibus perfecta est. Barbari post triduum reuersi, cùm murum aedificatum cernerent, Agnonem violati foederis accusarunt. At ille: Conuenisse inter ipsos de tribus diebus, se verò tribus noctibus murum erexisse respondit. Hoc pacto Agnon nouem vias condidit, vrbem???; Amphipolin appellauit. Polyaen. lib. 6. Inter Lycurgi maiores clarissimus Sovs fuit, sub quo Ilotas Lacedaemonij in seruitutem redegerunt, latum???ue agrum summotis Arcadibus adiecerunt finibus suis. Fama est Soum, cùm in loco aspero & arido circunsideretur à Clitorijs, pactum fuisse, Si ipse totus???; exercitus suus ex propinquo fonte bibissent, agrum se, quem ijs ademerat, bello redditurum ipsis. Cùm esset id foedus iureiurando sancitum concione aduocata suorum, pronunciasse, regnum se ei, qui non bibisset, dare. Vbi nemo se temperare potuit, sed biberunt omnes, ipsum descendisse omnium postremum: atq; cùm co̅spersisset aqua se, hostibus adhuc praesentibus, discessisse: itaq; agrum, quòd non potassent omnes, retinuisse. Quem etsi ea de re magno in honore haberent, non ab eo tamen familiam, verùm à filio eius Eurytionidas appellauêre: quòd nimium dominatu̅ regni princeps Eurytion, ambitione & populari aura ductus, relaxasset. Plutarchus in Lycurgo. Cleomenes, Lacedaemoniorum rex, cùm septem dierum cum Argiuis inducias fecisset, tertia noste, cùm Argiui securi omnino agerent, incautos adortus, magnum eorum numeru̅ cecîdit, atq; cepit. Cùm autem perfidiae Argiui eum arguerent, septem dierum se inducias dixit pepigisse: nostium nullam prorsus fecisse mentionem. Plut. in Apopht. Pericles Atheniensis proclamauit, Incolumes futuros hostes, si deponerent ferrum. Eis???; obsecutos conditionibus, vniuersos, qui in sagulis ferreas fibulas habuissent, interfici iussit. Front. lib. 4. cap. 7. Thybron in Asia castellum oppugnans, praefecto custodiae persuasit, vt ad faciendum foedus prodiret, iurans, etiam non icto foedere sese illum in castellum restituturum. Ergo processit, & in colloquium venit: custodes autem castelli, spe pacis dissolutiùs agebant. Interea Thybronij impressionem facientes, vi munitionem ceperunt. Thybron verò praefectum custodiae reductum in castellum, quemadmodum iusiurandum habebat, iussit eum intùs morte affici. Polyaenus libro secundo Stratagematum. Paches Notium oppugnans, Hippiam ducempostulauit, ut è munitione ad colloquium exiret: fide data, se illaesum & viuum eum remissurum. Postquam verò processit, custodia penes illum relicta, Notium vi cepit: atque tum Hippiam [1952] viuum in vrbem induxit, quemadmodum in foedere promiserat, sed mox iaculo peremit. Polyaen. lib. 3. Thraces praelio cum Boeotis facto ad Copidem paludem victi, in Heliconem confugerunt, & inducias cum Boeotis ad dies aliquot fecerunt: in quibus Boeoti inito consilio discedunt, freti vistoria & inducijs confidentes, atque immortali Eteoniae pro victoria sacrificantes, conuiuia celebrabant. Thraces per noctem in sacrificantes & conuiuantes impetu cum armis facto, multos interfecerunt, multos???ue viuos ceperunt. Boeotis eos violati, foederis incusantibus, responderunt Thrace, Se nullo modo foedera esse transgressos. Dierum enim inducias certis conditionibus factas esse, de noctibus sibi nullum foedus cum eis intercessisse. Polyaenus libro 7. & Strabo lib. 9. ex Ephoro. Ea res prouerbio locum fecit, [Greek words], id est, Thracia sutela. Erasm. in Adag. ex Zenodoto. Chalcedonii cum Byzantijs bellum gerentes, inducijs aliquot dierum constitutis, vtrique viros ad captendum de pace consilium miserunt. Tres dies consilium agitabant. Quarto Chalcedonij sibi discedendum esse dicebant, ob incumbentia quaedam negotia. Concedentibus Byzantijs, ille per noctem ex improuiso Byzantios obruerunt. Polyaenus libro sexto. Dercyilidas iusiurandum dedit vrbis tyranno, si procederet ad colloquium, eum statim iterum in vrbem reuersurum. Itaque processit tyrannus. Dercyllidas portas aperire iussit: sin minùs, se mortem ei allaturum. Postquam verò metu impulsus aperuisset: Nunc, inquit, in vrbem te dimitto (hoc enim iuraui) atque etiam ego cum exercitu meo ingredior. Polyaen. lib. 2. Alexander Magnus, castellum Indiae valde munitum obsidebat. Indi metu compulsi transegerunt vt sibi cum armis liceret egredi. Egressi collem alium occupauerunt, custodias???; effecerunt. Alexander exercitum adducens, Indis foederis religionem implorantibus: De exitu duntaxat se fidem dedisse, inquit, de dimissione nihil à se promissum fuisse. Polyaenus lib. 4. Cavnitae cum hostibus iusiurandum inierunt, & foedus de pace constituerunt, ea conditione, vt nihil aliud quàm lapidem per vniuersum murorum circuitum eximerent. Quibus eam rem tolerabilem existimantibus, hostes infimos lapides è moenibus eruerunt, sic vt facilè moles vniuersa collaberetur. Polyaen. lib. 6. Locri Italici foedus cum Siculis facientes, alij capita sub tunicis super humeros imposuerunt, & terram iniectam calceis sub pedibus habentes, iurarunt. Se firmam ac solidam ipsis Rempub. conseruaturos, donec eam terram calcarent, & capita in humeris ferrent. Iureiurando fidem habentes, Siculos omnes postridie Locri interfecerunt, quasi iam non ampliùs in eadem terra ingredientes, neque capita in humeris ferentes. Polyaen. lib. 6. Timoleon oppugnabat Milarchum tyrannum, qui multos dolis circumuenerat, & neglecta iurisiurandi religione innumeros trucidauerat. Tyrannus simulabat se iudicium apud Syracusios subiturum si Timoleon non accusaret. Ille iurauit, se non accusaturum. His intercedentibus conditionibus. Milarchus Syracusas venit. Timoleon, cùm eum in concione̅ protraxisset: Nequaquam, inquit, eum accusabo: sic enim pactus sum: verùm interfici celerrimè lubeo. Nam aequum est, qui multis verba dedit, eum aliquando simli ratione circumueniri. Polyaen. lib. 5. Iphicrates in Thessalia, & Iason tyrannus prope fluuium foedus componere volente, per internuncios sese mutuò scrutabantur, & corpora armis nudabant: atq; ita sub pontem conuenientes, colloquium inierunt. Postquam verò per victimas iuramentum esset sanciendum: Iphicrates in pontem ascendit. Iason pecudem absenti pastori ereptam immolare in fluuium cepit. Tum Iphicrates desiliens, apprehendens gladium, à caede quidem abstinuit: in conditiones autem, quae sibi placerent, consentire adegit. Polyaen. lib. 2. [Greek words], Phoenicum foedera, in prouerbium abiêre. Phoenices, qui Carthagine̅ condiderunt, cùm ad Libyam apulissent, rogarunt incolas loci, vt se reciperent noctem & diem. Hoc verò impetrato, noluerunt discedere, quasi pepigissent noctium & dierum mansionem. Similia Demon de Metapontinis narrat. Suidas. Arci Romanae praeerat Sp. Tarpeius. Huius filiam Tarpeiam virglnem magnis promissis corrupit Tativs, rex Sabinorum, vt quum petitum aquam exiret, armatos in arcem admitteret. Ipsa se facturam promisit, si quod in laeuis omnes gestarent, sibi daretur. Accepit conditionem rex, & quum intus iam essent, virginem scutis obrutam interemerunt: haec enim in laeuis gestabant quum illa de aureis armillis sesisset, quas in finistris brachijs habebant. Plutarchus in Parallelis hoc Albanis, non Sabinis, contigisse scribit, ex Aristide Milesio. Sed ego Latinis, scriptoribus Liuio, Fabio, Pisoni, Cincio, etiam Dionysio Graeco magis accedo. L. Viues in libro tertio August. de Ciuitate Dei, cap. 13. Romani, Celtis robur ac vires sumentibus, foedus cum eis fecerunt, his conditionibus, vt tributa eis penderent, portam???ue apertam omni tempore praeberent, & terram exercendam concederent. His factis, Celtae castrametabantur. Rommani, tanquam amici, multa hospitalia munera miserunt, vini???; magnam copiam. Barbari (naturà autem Celtica gens ad vinum procliuis est) hausto vino, prae nimia ebrietate prostrati iacebant. Romani impetu facto, eos omnes occiderunt. Vt autem ex foederum conditionibus omnia viderentur agere, in saxo inaccesso portam apertam ardificarunt. Polyaenus libro octauo. Bauarorum rex Cacanvs, cùm in Carniam atque alia Venetiae loca cum ingenti exercitu venisset: primo praelio Gisulfum Longobardorum eius regionis ducem occidit, atque vrbem, vbi Gisulfi vxor erat, Romilda nomine, obsedit. Ea de muris hostes conspicata, vt Cacanum aetatis flore conspicuum forma???ue insignem vidit, eius capta amore, pepigit, si se vxorem duceret, vrbem ac Giulfi liberos daturam. Cacanus accepta conditione, vt fidem quam dederat praestaret, prima nocte in lectum suum eam admisit: mox ijs, qui adire eam vellent, potestate facta, adacto per muliebres locos palo, spectandam omnibus proposuit, vrbem???; Forumiulij euertit. Fulg. lib. 7. cap. 3. ex Paulo Diacono. Gregorivs, Romanus patricius, in Foroiuliensi regione inuitatos Caconem & Tasonem Longobardos fratres, Foroiulienses duces, vt ad ponendam apud se primam barbam (quod priscis Longobardis amicitiae vinculum erat) Opitergium (quae vrbs Vderzum nunc appellatur) venirent: vt eos in vrbem accepit, clausis portis interimi iussit: delatis???ue ad se ipsorum capit???us, vt fidem praestarer, vtrisque manu sua barbam abrasit, ita ne cultri rasorjj molestiam vllam sentirent. Ibidem. Ebroinvs, equitum magister, super corpora sanctorum iuramentum facturus, quòd Martino Austrasianorum Duci non offuturus esset: ea priùs loculo eximi curauit, hostem???; improuidum excipiens, interemit. Aemil. lib. 1. Capvani, muneribus corrupti ab Alberico Marsorum episcopo, vt abbatem Cassinensem oculis priuarent, abbatem in vrbem iuris dicundi causa inuitant. Is dolum sentiens, venire recusabat. Instantilli, interposito iuramento, saluum & incolumem se ipsum ad S. Benedicti monasterium (non Cassinense, sed Capuarum intelligentes) perducturos. Itaque abbas cum ipsis Capuam contendit. In monasterium autem S. Benedicti, quod Capuae erat, honorificè introducto abbati (sic enim fidei surae satisfactum putabant) vincula inijciuntur, oculi???ue effodiuntur: ij mox linteolo inuoluti per legatos ad Albericum ferri curantur. Chronicon Cassinense libro secundo, capite quarto. Friderico I. Imp. tertiùm in Italiam descendente, ciuitates Italicae Laude illum adiêre, & tyrannidem praefectorum eius, dum abesset, miserabili oratione sunt prosecuti. At Fridericus in vnum Alexandrum III. Pp. intentus, bellum ex omnium suorum sententia aduersus eum decreuit, legatos principes???ue superbè repudiauit, & Paschalem III. Pp. Romam duxit. Interea Italici indignum esse, Germanicam vltrà pati arrogantiam, arbitrati, de vindicanda libertate & foedere feriendo egerunt. Hi fuêre Veronenses, Vicentini, Patauini & Taruisini, item Cremonenses, Brixiani, Bergomates, Mantuani, Perrarienses, Bononienses, Mutinenses, Regienses, Parmenses & Placentini. Inde vbi constirura inter eos dies venit (ea verò ante quintum Kalendas Maias fuit) omnes armati praestò Mediolanensibus afferunt: eos???ue veterem in patriam, quanquam desertam atque deletam, restituerunt. Et quoniam, vt inquit Choniata, muris eam nunquam se munituros iurarant: fossis, aggeribus???ue ingentibus confirmarunt, ita vt egregiè defendi aduersus quemcunq; impetum hostium posset. Addit ide̅ Choniata, haec omnia, pecunia à Manuele Imp. suppeditata esse confecta, qui Friderici potentiae inuidebat, atq; Italicorum aduersus eum animos irritare non desinebat. Sigonius lib. 14. regni Italici. Hatto, Moguntinus episcopus, cùm Ludouici III. Imperatoris nomine, Alberto Franconiae comiti, quem Ludouicus in vrbe Bamberga obsidebat, promisisset, si ad colloquium cum Ludouico ab vrbe descendisset, in Bambergam se eum incolumem restituiturum: post eaquam vrbe Albertus est egressus, Hatto, quia hora tardior videretur, Satiùs esse prius prandere, dixit, mox???ue ad Ludouieum ab arce descendere. Pransi igitur, cùm ad Ludouicum descendissent, Albertus captus est, & securi percussus, propter Conradi Ludouici patris mortem, qua eum Albertus affecerat. Cùm autem incusaret Albertus, non seruari sibi pactam fidem: Hatto, respondit: Se eum incolumem reduxisse in vrbem, cùm pransum cum eo profectus esset: & quia semel tantùm promiserat eum serestituturum, id???ue seruasset, iniustè eum queri de violata fide. Fulg. lib. 7. cap. 3. Rodericvs Gutherius Comes, in praelio captus à Ferdinan [1953] do Castulonensi rege, hac conditione dimissus est, vt iuraret, se fratre Aluaro, qui in praelio ceciderat, sepulto rediturum. Fratris itaq; corpus aromatibus condîtum, atq; capsae plumbeae inclusum, quocunque proficisceretur, secum tulit, neque antè sepeliuit, quàm Ferdinandum regem decessisse intellexit. Ea arte, ad Ferdinandum non redcundo, sacramenti religione se solutum putauit. Idem. Inducijs inter Edoardum Anglorum, & Ioannem Francorum reges stantibus, Angli dolo vrbem munitissimam occuparant. Conquerente Ioanne, Edoardvs respondit, Armorum no̅ mercimoniorum eas esse ferias. Armis vrbes occupare non licere, pecunia proditoribus data licere. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis mem. Cùm Philippvs Hassiae Landgrauius Halam Saxoniae deprecaturus veniam à Carolo V. Imp. venisset, & victori Caesari se dedidisset ex pacis formula, in qua cautum erat, Ne in aliquam captiuitatem (Einige gefencknuß) co̅ijceretur: exhibetur ei pacis formula, vti subscribat. In ea cùm additum esset, Caesaris esse interpretari singula eius capita (quod in priore illa, quam Mauricius & Brandeburgensis obtulerant, perscriptum non erat) sibi non integrum esse subscribere, Atrebatensi renunciat. At tandem persuasus vt subscriberet, ad coenam ducis Albani cum Mauricio & Brandeburgensi vocatur. Qua finita, cùm duo isti discessuri essent, custodibus ad motis retentus esst. Is cùm Caesaris sidem imploraret, de perpetuo tantùm carcere ei cautum fuisse, Albanus respondit. neque Alicuius (Einige) sed Ewige, duabus literis i & n, in vnum digamma Germanicum contractis, hoc est, Aeternae captiuitatis, rationem in formula pacis habitam. Itaque prosodia aulica miserum Landgrauium multorum annorum carceri mancipauit. Molinaeus Tom. 1. Consiliorum, consilio 8. & Sleidanus libro decimonono. Edicto à Carolo IX. Gall. rege promulgato. vide fol. 2011. Baiazethes. II. inito clam foedere cum Ludouico Mediolanensi principe, bellum Venetis inferre decreuerat: consilia tamen sua tegens, Andream Zancanium Venetorum legatum benignè excepit, & cum eo etiam foedus renouauit: sed foederis capita Latinis scripta literis ei dedit. Eit autem in eorum legibus, vt quae suae linguae verbis scripta non sunt, ea praestari non sit necesse. Erat tum Byzantij ciuis Venetus Andreas Grittus, qui mercaturam ea in vrbe annos complures exercuerat. Is quòd omnia Turcarum instrituta callebat, ea de re Zancanium admonuit, atq; vti foedus verbis barbaris conscriptum haberet, pro sua in patriam charitate illum est hortatus. Zancanius re tentara, cùm nihil efficere potuisset, cum foedere Latinis scripto literis ad vrbem redijt: néve nihil videretur attulisse, id quod ab Gritto ea de re Byza̅tij accepisset, Senatui reticuit. Grittus Senatum ea de re admonuit, ne imparati à tyranno obruerentur. Eam ob causam à Baiazethe in vincula coniectus, de vita etiam periclitatus est: sed tandem liberatus, summam aliquot pòst annis dignitatem in patria obtinuit. Bembus lib. 4. Historiae Venetae. Personam, Ortvm, Familiam, Genvs, Natales Astvtè Inentiri. Magus quidam, nomine Smerdes, propter similitudinem Smerdem, Cambysis Assyriorum regis fratrem (quem Cambyses metu, neregno insidiaretur, interfici iusserat) se finxit esse, atq; aduersus Cambysem regnum occupauit: & nisi fraus detecta fuisset, quia desectas habebat aures (id quod Othanis filia palàm fecit, dum cum eo cubans, caput pertractasset) acquisitum fraude regnum quietè possedisset. Sed eum postea Darius, fraude detecta, cum regno, vita etiam priuauit. Fulg. lib. 9. c. 16. ex Herod. lib. 3. Cùm Antiocheni à Demetrio Sotere Seleuci filio rebellassent, à Ptolemaeo Philometore, Aegyptirege adiuti, Prompalvm Antiochi Epiphanis filium finxerunt esse, indito???; Alexandri Baliatis nomine, ad regnum aduersus Demetrium Soterem erexerunt, iustius quàm Demetrio regnum ei deberi asserentes. Prompalus ob populòrum in Demetrium odij magnitudine̅, rebellante reliqua Syriae parte, quemadmodum antè Antiocheni fecerant, Demetrium praelio superatum interemit. At cùm insolenter nimis malè partum administraret regnu̅, post aliquot annos à Demetrio Nicatore, Soteris Demetrij filio, quem ipse occiderat, Syria pulsus, in Arabiam effugit, vbi interemtus fuit. Idem. Haud multò pòst simili fraude, Aegyptivs iuuenis, mercatoris Protarchi filius, cùm se Alexandrum Zebennam appellaret, Antiochi Soteris Syriae regis adoptiuum filium, quem Parthi in praelio occiderant, à Ptolemae o Physcone Aegypti. rege, aduersus Demetrium Nicatorem Syriae regem adiutus, tam multis, quas appositè fingebat, lacrymis Antiochi corpus sepeliuit, ficta???ue hac pietatis specie populorum gratiam sibi conciliauit, vt postea ad Demetrium Nicatorem superandum, & ad parandum ???otius Syriae regnum multùm ei laborandum non fuerit. Verùm postea, variante fortuna, regno depulsus est ab Antiocho Crispo, siue (vt non nulli voca̅t) Grypho, qui Demetrij Nicatoris filius fuit. Nam cùm Antiochiae auream Iouis statuam furtim rapere vellet, ea re detecta populus arma cepit. Inde mari fugiens, aduersa tempestate actus, cùm in maritimos latrones incidisset, captus, atq; hosti suo deditus, fraudis atq; ficti nominis, in alieni regni occupatione, acerbas moriendo poenas luit. Idem. Archelavs, Mithridatis se filium fingens, gener atque idem succesior Ptolemaei Aegyptij regis factus, in Asia quoque magnis vrbibus potitus est. Caeterùm tandem à Gabinio praelio superatus, vitam simul ac malè partum regnum amisit. Ibidem. Andriscvs, homo obscuro loco natus, se Perseo rege ex pellice ortum praedicauit, ac sub id tempus, quo pater cum Romanis bellare coepit, Cyrthesae cuidam occultè alendum datum, vt si aduersa esset fortuna praesenti bello vsus, aliquod veluti semen regiae stirpis extaret: mox capto Perseo & extincto, Adramiti Phrygiae oppido, vsq; ad duodecimum aetatis annum apud Cyrthesam pro filio educatum, ob id???ue existimatum se illius esse filium, à quo tam clementer educaretur. Illum verò, cùm è vita migraturus esset, veram pueri originem coniugi aperuisse, tradidisse???ue ei libellum, Persei regis anulo signatum (quo ille filium alendum commendauerat) sed vt illum in occulto vsque ad pubertatis annos haberet, vltimis precibus fuisse obtestatum. Itaque tum demùm se iam adultum libellum suae originis indicem ab ea accepisse, duplicem???ue à patre thesaurum sibi relictum ex codicillo didicisse monitum???ue ab anu, vt Adramito excederet, priusquàm res ad Eumenem regem deferretur, qui fuerat Persei inimicus, in Syriam ad Demetrium venisse, vt ipsius auxilio ad paternum regnum restitueretur. Haec ille quu̅ vulgò praedicaret, tantum abfuit vt Demetrium ad aliquid in Romanos agendum impellere potuerit, vt ob hoc ipsum, nequid ab eo moueri posset, Andriscum captum Romam miserit. Vnde quum postea ille profugisset, multis vanam nominis famam secutis, &, quia Philippo facie perquam similis esset, Philippum appellantibus, breui totam Macedoniam occupauit. Obscura hominis fortuna effecit, vt senatus M. Iuuencio praetori eam cum legione vna prouinciam decreuerit, tanquam maiore imperio indignam. Ille, non Macedonicis modò, sed Thracum etiam fretus auxilijs, Iuuencium praelio congressum cum tota legione trucidauit. Atque ita pòpulus ille, qui ad id tempus veros reges vicerat, dum alienas sordes securiùs contemnit, ab imaginario est & scenico rege victus: Secutus in de Q. Caecilius Metellus, qui tum consul erat, qui iusto exercitu Andriscum vicit. Septem & viginti millibus suorum amissis, Andriscus in Thraciam fugiens, fidem cum fortuna mutatam inuenit: ab regulo enim, ad quem se contulerat, est Romanis tradicus. Macedoniam inde receptam Metellus seruitute multauit, & ex ea victoria Macedonici cognomen adeptus, de Pseudophilippo triumphum egit. Sab. lib. 9. Enn. 5. C. Iul. Caesar barbarum quendam, ob eximiam similitudinem Cappadociae regnum affectantem (tanquam Ariarathes esset, quem à M. Antonio interemcum luce clarius erat) quanquam penè totius Orientis ciuitatum & gentium credula suffragatione suffultum caput, imperio dementer imminens, iustum dependere supplicium coëgit. Valerius Maximus libro 9. capite 16. Eqvitivs, Firmo Piceno natus, Tiberij Gracchi filium se esse finxit, tanto populi applausu, atq; etiam Tribunorum assensu, vt nisi fraus haec detecta fuisset, magnum Respub: vulnus accepisset. Idem. Herophilvs equarius medicus, C. Marium septies Consulem auum sibi vendicando, ita se extulit, vt coloniae veteranorum complures, & municipia splendida, collegia???ue ferè omnia, patronum ad optarent. Quinetiam cùm à C. Caesare Cn. Pompeio adolescente in Hispania oppresso, populum in hortos suos ad misisset, proximo intercolumnio penè pari studio frequentiae salutatus est. Quòd nisi Caesaris vires huic erubescendae procellae obstitissent, simile vulnus Respub. excepisset, atque in Equitio acceperat. Caeterùm decreto eius extra Italiam relegatus, postquàm Caesar interfectus est, in vrbem redijt, & consilium interficiendi Senatus capere sustinuit. Quo nomine iussu patrum necatus in carcere, seras pro̅ti animi ad omne moliendum scelus poenas pependit. Idem. Hunc verò Liuius libro 6. Decad. 12. & Florus Chamacen vocant. L. Sylla Republ. potiente, Qvidam in domum Cn. Assidionis irrupit, filium???ue eius patricijs penatibus expulit, vociferando, non illum, sed se, Assidione esse procreatum. Verùm postquam à Syllana violentia Caesariana aequitas reduxit gubernacula Romani imperij, iustiore principe obtinente Rempub. in publica custodia spiritum posuit. Valerius Maxinaus lib. 9. cap. 16. C. Iul. Caesare praeside Reipublicae, cùm Mediolani se pro Ru [1954] bria Qvaedam, perinde falsò credita esset incendio perijsse, nihil ad se pertinentibus bonis insereret, nec ei aut tractus eius splendidi testes, aut cohortis Augusti fauor deesset: propter inexpugnabilem Caesaris constantiam irrita nefarij propositi abijt. Idem. Mortuo Herode Iudae orum rege, Ivvenis quidam Iudaeus genere, educatus Sidone apud quendam Romani ciuis libertum, ad optauit semetipsum in Herodis familiaum, per occasionem similitudinis, qua referebat Alexandri filij ab illo extincti effigiem, atrestantibus omnium quotquot vtrunque viderant oculis: atque hac via grassari coepit ad regium fastigium. Itaque ascito tribuli quodam fraudis socio, qui totius regiae rerum gnarus, alioquin etiam astutus erat, & natus ad excita̅das turbas egregias, illius institutione fingebat, se Alexandru̅ illum, Herodis filium, morti subtractum cuiusdam beneficio, cui demandatum sit eius interficiendi negotium. Suppositis enim necis ipsorum vicarijs, & se ereptum & fratrem Aristobulum. His nugis inflatus, alijs quoque non desinebat fucum facere: com???ue Cretam appulisset, quotquot Iudaeornm venerunt in eius colloquium, omnibus rem persuasit, & auctus ab eis pecunia, traiecit in Melum insulam: vbi magnam pecuniae vim quaesiuit praetextu regiae prosapiae. Et iam sperans recepturum se paternum principatum, remuneraturum???ue beneficos, Romam properat suis hospitibus deduce̅tibus. Cúmque adnauigasset Puteolos, ibi quoque à deceptis Iudaeis simul fauore exceptus est, concurrentibus tanquam ad regem qui Herodi vel hospitij iure coniuncti, vel aliquo erant obstricti beneficio. Eodem applausu à Iudaeis etiam Romae exceptus fuit. Verùm Augustus Caesar cùm eum & manus opere duratas habere, & corporis illa gratia, quae bene natis & educatis adesse solet, carentem videret, fraudem suspicatus, seducto ad olescente: Tibi, inquit, si non me quoque coneris fallere, merces erit impunitas, quod ad tuam salutem attinet: nunc age dicito quisnam sis, & quis te ad haec audenda impulerit? neque enim istius aetatis est tam insidiosa malitia. Ibi ille, cùm non posset aliud, totum commentum indicat, quibus modis, & à quo sit compositum. Caesar autem Pseudalexandrum, vt pollicita seruaret, in temigum ordinem allegit, quòd esset valido corpore: doctorem verò eius affecit supplicio. Caeterùm Melijs abundè magna multa fuit, quae in fictitium Alexandrum frustra impenderant. Iosephus libro 17. cap. 14. Antiq. Adolescens quidam in Graecia & Ionia se Drusum esse iactans, cupidè à ciuitatibus est susceptus: ac in Syriam vsque progressus, legiones etiam accepisset, nisi agnitus à quodam & captus, ad Tiberium Caij Caligulae nuptias Antij celebrantem perductus esset. Zonaras. Augusti temporibus Qvidam sororis eius Octauiae vtero se genitum finxit: propter summam autem imbecillitatem corporis, ab eo, cui datus erat, perinde atque ipsius filium retentum, subiecto in locum suum proprio filio dicens. Sed cùm plenis impudentiae velis ad summum audaciae gradum fertur, imperio Augusti remo publicae triremis affixus est. Val. lib. 9. cap. 16. Repertus est etiam, Qvi se diceret esse Q. Sertorij filium: quem vt agnosceret vxor eius, nulla vi compelli potuit. Idem. Trebellivs Calca, asseueranter se Clodium tulit: & quidem dum de bonis eius contendit, in centumuirale iudicium adeò fauorabilis descendit, vt vix iustis & aequis sententijs constérnatio populi vllum relinqueret locum. Illa tamen quaestione neq; calumniae petitoris, neq; violentiae plebis iudicantium religio cessit. Idem. Barbarivs Philippus, seruus fugitiuus, ta̅quam cuis Romanus, Romae praeturam gessit. Cuius praeturae administratione postea Iureconsulti vehementer laborarunt, dum de his, quae in praetura Barbarius gesserat, Ratáne esse deberent, ageretur. Illa tamen rata pronunciaru̅t esse ob fraudem haud à iure absonam, qua nimis multi comprehendebantur. Fulgosus lib. 9. cap. 16. Imperante Othone Syluio, magni motus in Graecia atque Asia fuerunt, propter Citharoedvm, qui se Neronem fingebat. Is cùm vultu atq; voce ei persimilis esset, aiebat, quo tempore Romae disseminatum fuit, Neronem sibi vim attulisse, alium pro eo fuisse mortuum. Quamobrem, cùm seditiosis permultis eum prosequentibus, Syriam aut Aegyptum petere contenderet: quò si peruenisset, minimè dubium erat, quin Oriens totus tumultuaret: aduersa tempestate ad Cythum insulam inter Cycladas delatus est. Vbi cùm veluti verus Nero, in milites, qui ab Oriente veniebant, imperio vtreretur, impulit vt parêrent, atqne Sisenna centuno à militlbus desertus, profugere ab insula cogeretur. Qua re audita, cùm Asia penè tota nutaret, missis ab Othone duabus triremibus, nauis, qua is falsus Nero ferebatur, oppugnata est, atque in eo praelio is interemtus fuit, corpus???ue eius Romam missum. Alivs quoque XX, anno post Neronis mortem, cùm se Neronem fingeret, in Oriente tantum nominis atq; existimationis peperit, vt vix, nisi post aliquod tempus à Parthis pop, Rom. deditus fuisset, reprimiposse videretur. Fulgosus libro 9. capite 16. Nero, quemadmodum alios multos, ita etiam Scribonianum senatorem occiderat: & tamen imperante Vitellio inuentus est in Illyrico seruus, nomine Geta, qui se Scribonianum esse fingeret. Qui magna seditiosorum atque seruorum coacta manu, omnia in Illyrico turbabat, vbi olim Scribonianus in magna gratia fuerat. Sed breui Geta ad Vitellium perductus, atque à patrono agnitus, vt fugitiuus multatus est. Fulgosus libro 9. cap. 16. Nymphidivs Sabinas, sub Galba praetorij praefectus, fortasse quia ad imperium aspirabat, se Caligulae filium esse dixit: matri enim meretricis notam inussit, vt se Caesarum sanguini insereret, quanquam id longè à vero abesset. Fulgosus libro 9. capite 16. Qvidam post mortem Commodi Romanorum imperatoris, Sextum Clodium Quintilium se esse dicebat (qui olim Commodi crudelitatem fugiens, multos annos in latebris ignotus hominibus latuisset, atque iamdudum mortuus falsò iudicaretur) quem similitudine formae referebat. Recuperare autem cupiebat facultates Sexti, & omnem dignitatem, quam olim amisisse se fingebat. Respondebat interro gatus de omnibus scité. Attamen post quam eum Pertinax Graecè, cuius linguae Sextus peritissimus fuerat, interrogauit, errauit maximè, dum non posset intelligere id quod à Pertinace quaereretur. Dion Niceus, & Xiphilinus in vita Commodi, & Suidas. Childibivs, genere Antio (his populis vicinus, qui sub Sclauinorum nomine, Iustiniano imperante, regionem trans Danubium incolebant) dum inter Antios Sclauones???ue bello contenderetur, à Sclauone captus, quia corporis robori animi vigor respondebat, magnam audendo famam sibi comparauit. Hunc Antius quidam à Sclauone redemit, Romani captiui hortatu, libertatis ansam quaerentis & asserentis, hunc Childibium (quia & virtus & nominis similitudo fidem faciebat) eum esse, qui ad Danubium sub Iustiniano Thraciam feliciter rexerat, praelio???ue cum Sclauonibus edito, interijsse credebatur. At Childibius cùm id verè negaret, Romanus constanter tamen hero persuasit, verum certè illum esse Childibium, sed prae timore dissimulare. Childibius partim metu, partim spe amplioris fortunae, aliorum insaniam sua affirmatione fouere coepit. Iam cùm Iustinianus Sclauonibus atque Antijs spem fecisset, Turrim vrbem inhabitandi, quae olim à Traiano condita, per id tempus continuis bellis à populo exhausta ac deserta erat: de ea incolenda vtraque gens conuenit, si eis Childibius praeficeretur. Existimabant enim, quemadmodum Thraciam olim virtute defenderat, ita ipsos nunc quoque defensurum. Missus proinde Childibius ab vtraque gente ad Iustinianum orator, cùm in Narsetem eunuchum incidisset (qui Childibium primum in praelio mortuum norat) quanquam Latinè loqueretur, & multa primi Childibij signa daret, tamen is esse, qui verè erat cognitus, vinctus ad Imperatorem missus est. Fulgosus libro 9. cap. 16. Anno à Virginis partu MCXXXVII. in Germania apud vrbem Solum aureum, ab eremo profectus Qvidam, se Henricum IV. Imp. defunctum esse palàm affirmabat. Cùm multi ad eum transirent, graues ortae sunt contentiones. Sed tandem re cognita, relegatus est in Cluniacense monasterium. Fulg. lib. 9. cap. 16. Alexivs quidam Constantinopolitanus adolescens, se Manuelis Comneni Imp. filium tanta dexteritate repraesentauit, vt & comam eius flauescentem, & linguae balbutie̅ exprimeret. Aiebat, se quide̅ iussu Andronici Comneni tyranni in fundum maris abijciendum fuisse: sed misericordia ministrorum, qui patri suo iureiurando obstricti fuissent, conseruatum esse. Iconium profectus, senem Sultanum Clizasthlanem adit: & vt verus filius Manuelis, ab amico patris simulati subsidia accipit, sic vt Isaacio Angelo Imp. terrori esset, nec paucas vrbes Maeandrias occuparit. Tandem Pseudalexius iste viribus auctus, post largiorem potationem dormiens, à sacerdote quodam suo gladio iugulatus est. Non multis diebus pòst, alius Qvidam idem nomen, eundemq; patrem sibi vendicans, in Paphlagonia extitit. Sed eum Sebastus Theodorus praelio victum occidit. Nicetas lib. 3. Tempore Romani Lacapeni Imp. Basilivs quidam Macedo se Constantinum Ducae F. esse iactans, multos libi adsciuit: & hinc inde vagans, vrbes ad defectionem mouit. Comprehensum hunc quidam Elephantinus turmae praefectus ad Imperatorem perduxit: is eum altera truncatum manu dimisit. Dimissus aeream manum substituit abscissae, ingentem???; accinctus ensem, Opsicium peragrat, simplicionbus persuadens se esse Constantinum Ducam. Ita magna manu co̅tracta, defectione facta, castellum occupauit: cui Latum saxu̅ est nomen. Imperator misso exercitu eum cepit, & in Amastriano cremauit. Cedrenus. Philippo Flandriae Comite ad Ptolemaidem sine liberis defun [1955] cto, soror Margarita successerat. Balduinus Margaritae F. natu maximus, Flandriae & Annoniae comitatum sub Philippo Augusto Francorum rege occuparat. Mox sacra expeditionesuscepta, reducentibus Latinis Alexium Isaacij F. & capta Constantinopoli, Graecorum Imp. à Latinis salutatus, nondum exacto anno, dum Adrian opolim oppugnat, insidijs circumuentus exulum, atque à suis pro mortuo deploratus est. Vigesimo pòst ann. Sal. MCCXXIV. cùm Augusto Ludouicus F. successisset, extitit repentè, qui se reducem Balduinum Caesarem esse praedicaret: quem Fulgosus Bernardvm Remensem fuisse inquit. Femina rebus Flandricis Annonicis???ue praeerat Ioanna Ferdinandi vxor, Balduini veri filia. In Annonia res iam mouerat, quòd id natale solum Balduini, ac paternus dominatus foret, taederet???ue feminei dominatus. Ipse grauitatem aspectu insignem prae se ferebat. Ioanna eum in conspectum admittere noluit: tantùm ei sanctius concilium datum est. Cui qui praeerat, cùm velut quaesitor eum grauibus fatigare percontationibus auderet: ille ingenti fiduciae ostentatione, non vt respondere iussus, sed velut castigans increpitans???ue, vel magnitudinem suam vel audaciam tegebat: & duodeuiginti annos ab hostibus in custodia habitum, elapsum inde & venundatum, serui habitu à Germanis mercatoribus redemtum fuisse. Concilio dimisso, & indicio dubio existente, non parua Flandricae nobilitatis manus hominem Comitem Augustum???ue salutantes, iura ab eo petebant, quòd ille fidem maiestatis suae faciebat, nomina commemorans, nobilitatem que, ac egregia facinora maiorum natu, stemmata???ue familiarum, à quo quisq; progenitus foret. Ioanna siue exploratum habens patrem Balduinum Augustum fato functum, siue imperio delectata, nec illud nisi morte depositura: ad regem Francum oratores supplices misit, vt Balduini auunculi augustam sanctam???ue memoriam ab ignoti hominis audacia vindicaret: sibi???ue benefi ciariae & rex & amitimus, opem ferret. Dies igitur homini dicta. Praestò fuit magno comitatu. Simul atque introductus est, cùm regem salutasset: Rex, Breuis percontatio, inquit, te eundem & testem & iudicem tanta in causa faciat. Interrogo, Téne pater meus Rex beneficiarium vocitarit, Flandriae???ue iure vestierit? quo loco, tempore, ritu, teste? Baltheóne te, militiae???; insigni donarit? Tibi quae nam femina ex Francia nobilitate, quo conciliante, quibus auspicibus, quo loco, qua celebritate nupserit? Haec de se ignorare verus Balduinus non potest. Tunc haerere visus, nec responsa explicare. Fide publica venerat. Dimissus ab rege, cùm in Annoniam rediret, à Ioannae ministris comprehensus reste suspensus fuit, fama ancipiti, iuréne, an iniuria. Aemil. libro 7. & Fulgos. lib. 9. c. 16. Cranzius lib. 7. c. 41. Metrop. haec ad dit: Venit Coloniam ad Engelbertum archiepiscopum, auxilium rogaturus: sed Leodiensis episcopus eum suis literis insectatus est, Trutanium & Ribaldum appellans. Ille verò se Comitem Flandriae & Imperatorem Constantinopolitanum affirmabat, hanbens sigillum eodem titulo insignitum. Rogauit ergo archiepiscopum, vt Leodiensem vocaret. Vocatus venit, & Missae officium peregit. Ante perceptionem corporis & sanguinis Dominici, accessit archiepiscopus, & ait: Adiurote, frater episcope, per mysterium Dominici corporis & sanguinis, quod percepturus es, si veritatem dixeris, ad salutem, si mendacium, ad damnationem: vt mihi dicas, quis sit ille, quem tu dicis Trutanium & Ribaldum in Flandriam venisse, & qui se Comitem dicat Balduinum. Episcopus stupefactus, fertur respondisse: Comes Flandriae Balduinus est. Tum archiepiscopus Balduino consuluit, vt Romam iret, & Pontificis auxilium imploraret, testimonijs multorum Flandriae praelatorum & baronum instructus. At studio comitissae & Arnoldi de Aldennardi, cum quo comitissa dicebatur consuescere, captus apud Insulam ciuitatem Flandriae, suspendio necatus est. Abbas sancti Ioannis in Valentia, sepeliuit eum in monasterio: sed iterum comitissa mortuum in furcam rapi iussit. Verus nécne fuerit, Flandri diu certarunt. Cranzius ibidem. Svervs quidam, fabro patre genitus, sacerdotio, quod in Ferogia aliquandiu gesserat, relicto, Noruagiam petens, religionis munus militia mutauit: Osteni cuiusdam, ab Erlingo victi, occasione adductus: cuius agmini per deserta fugienti fortuitò obuius, ducem se praebuit, res???ue aduersum victores nauare cepit. Et ne generis titulo carere videretur, originem mentitus, Haraldum Hyberniensem, regem Noruagiorum, auum sibi vendicando, Siuardo eius notho se procreatum confinxit, se???ue Magnum appellauit. Quod mendacium totius Noruagiae cruentissimae vastationis occasionem dedit. Saxo lib. 14. Cùm Henricus IV. Ricardum II. fratrem patruelem, Britanniae regem, in vincula coniecisset, ac regnum occupasset: Salesberitanus Comes, ex matre Ricardi frater, vt eum liberaret, aut saltem vlcisceretur, regia veste Sacerdotem exornauit (qui olim in Ricardi musicorum numero fuerat, atque ei facie persimilis erat) & Ricardum hunc esse, & effugisse è carcere, disseminauit. Ad eam samam cùm multi conuenissent, supposititium???ue regem sequerentur: Henricus valido exercitu cum eis conserta manu, in fugam omnes conuertit, nec longè pòst verum quoq; Ricardum in carcere sustulit. Fulgosus lib. 9. c. 16. Edouardus Comes Varuicensis, Georgij Clarentiae Comitis F. à Ricardo III. Anglorum rege patruo post caedem patris in carcerem coniectus, ab Henrico VII. qui Ricardum interfecit, similiter asseruabatur. Interea Ricardus Simondus presbyter, humili loco natus, sed astutus, procerum quorundam instinctu, qui Henrico regi inuidebant, Lambertvm Symenellum discipulum suum Oxonij regalíter instituere cepit: tempus fore praeuidens, quo puerum suum de regia ortum prosapia mentiri, & eos, qui Henrici successibus inuidebant, in societatem sceleris pertrahere posset. Non multò pòst cùm fama falsò passim dissipasset, Edouardum in carcere interijisse, mutat ad olescentulo nomen, vocat eum Edouardum, ac in Hyberniam traijcit, ibi???; secretò conuenit nonnullos Hybernorum principes: narrat, Se seruasse filium ducis Clarentiae à morte, ac duxisse in eam terram, quam audierat semper vnicè amasse nomen & genus Edouardi regis. Thomas Gerardinus insulae cancellarius specie veri deceptus, puerum vt regia stirpe procreatum accepit hospitio. Hyberniae ciuitates confestim in fidem pueri veniunt: Principes dimittunt nuncios in Angliam ad eos, quos sciebant Ricardi III. regis partes secutos esse, & in Flandriam ad Margaritam sororem Edouardi IV. regis, quae nupta fuerat Carolo duci Burgundiae, rogatum auxilium. Quae etsi non ignorabat domum suam Eboracensem à Ricardo fratre funditùs euersam esse, tamen non saturta odijs, quibus omnis ferè Henrici VI. progenies extincta esset, nec memor affinitatis, quòd Henricus VII. neptem suam Edouardi filiam in vxorem duxisset: non cessabat omnia tentare, vt Henricum Lancastriae factionis caput opprimeret. Henricus vt errorem hunc ex animis hominum euelleret: per mediam vrbem ex turri educi iussit Edouardum filium ducis Clarentiae, ad templum diui Pauli. Hîc adolescens, sese omnibus ostendens, interfuit in supplicatione, in caeteris???ue sacris, ac simul collocutus est cum multis principib. & praesertim cum ijs, qui coniurationis participes habebantur: quò illi faciliùs intelligerent, Hybernos ex re vana nouos dementer facere motus. Sed animis malè sanis nihil haec profuit medicina. Namque Ioannes Comes Lincolniensis, Ioannis Polaeducis Suthfolchiae, & Elizabethae Edouardi regis sororis filius, Hybernorum corroborandorum causa clàm in Flandriam ad Margaritam venit, & accepto ab ea exercitu duorum circiter millium Germanorum, in Hyberniam traijcit, & Dublini Lambertum puerum, perinde quasi regia stirpe ortum, regem creandum curat. Post haec, Hybernorum coacta ingenti multitudine, cu̅ nouo rege in Angliam nauigat. Henricus rex cum exercitu illis obuiam profectus, pugnam commisit, in qua hostium quatuor millia, & in his duces quinque, in eo ipso loco omnes interfecti sunt, quem viui pugnando ceperant, anno Salutis MCCCCXXCIX. Lambertus puer cum Ricardo praeceptore capitur, sed vitae vtriusque parcitur, quòd ille innocens per aetatem videretur, hic sacerdos esset: qui aeternis tenebris vinculis???ue demandatus est. Lambertus ex rege accipitrum domitor factus, postquam aliquantisper in coquina regia veru verterat, alia???ue viliora munera obiuerat. Margarita vt aliud quodpiam grauius negotium Henrico regi facesseret, iuuenem quendam Tornacensem; forma non ineleganti, ingenio acuto, vafro???ue (cui nomen erat Petrus Varbechus sed postea ob vaecordiam appellatus est ab Anglis Perychinus) Anglicam nonnullas???ue alias callentem linguas, à pueritia vagari per diuersas nationes & gentes solitum, confinxit esse Edouardi IV. regis sui fratris filium, ducem Eboracensem, cui nomen fuit Ricardus (quem Ricardus III. rex patruus Londini in carcere necandum curarat) eum???ue apud se aliquandiu occultè habitum, docuit ita diligenter derebus Anglicis, de???ue Eboracensis domus institutis, atque genere, vt ille postea omnia memoria teneret, facilè narraret, mores repraesentaret, faceret???ue apud omnes fidem per ea, se in Eboracensi familia procreatum: quia hoc generi hominum natura quasi datum est, vt qui sunt eius stirpis, cupidè suorum maiorum laudes consequi nitantur. Ergo vbi Henricus rex aduersus Carolum IIX: Gallorum regem pro liberandis Britannis bellum comparabat, Margarita misit Petrum clàm in Hyberniam, vt ibi inter Syluestres homines nouae factionis semina iáceret. Petrus breui tempore sua astutia tantum gratiae cum illis hominibus iniuit, vt bene multi principes eum, tanquam regis silium, sequi ceperint. Fama eius rei ad Gallos perlata, Carolus vocauit ad se Petrum, vt illum armaret in Henricum, contra se venientem. Petrus statim ad Carolum se contulit. Verùm haud multò pò st, facta cum Anglo pace, Carolus hominem ab se ablegauit: qui ita de tanta spe deiectus, ad Margaritam in Flandriam redijt, Margarita, vt fictum gaudium suum a [1956] pud omnes notum faceret, congratulabatur palàm nepotisalutem, maximis???ue, hoc est, regijs afliciebat honoribus. Flandri principes eum omnibus prosequebantur officijs. Fama rei in Angliam diuulgata, principum quoque aliqui fidem commento dedêre, & ex populo improbissimi quiq; in Flandriam transmisère. He̅ricus in Galliam legatos misit, qui de ficti huius Ricardi natalibus diligenter in quirerent. Dum alij alia loca peragrant, quidam Tornacum perueniunt, ibi???ue intelligunt, Ricardum patre tonsore natum, nomen???ue à primo habere Petrum, cognomento Varbechum, id???ue multorum testimonio constare. Henricus patefactam fraudem primo quoque tempore per omnes partes diuulgandam curauit, & proposita impumtate, liberum ijs, qui iam defetcissent, reditum concessit Itaque Ricardus in Scotiam confugit. Iacobus IV. Scotorum rex, vt hoc praetextu belli Anglis inferendi occasionem haberet, affinem suam illi in vxorem dedit, Northumbriam latè vastauit. Ricardus verò animaduertens nullos ad se fieri Anglorum concursus, & veritus, ne ob id do lus eluceret, fertur inclamasse: Ò me ferreum, qui meorum calamitate non moueor: atque rogasse regem, vt ne vltrà suam patriam perderet, perinde quasi patriae amore victus, iam misereri cogeretur. & rex respondisse, Sibi videri eum non suam, sed alienam vicem dolere, qui appellaret Angliam suam patriam, suam???ue gentem, ex qua tamen nemo omnium bellum eius causa & nomine susceptum iuuaret. Tandem pace inter reges facta, Ricardus à Scoto destitutus & eiectus, ad Cornubienses se contulit. At Henrico cum exercitu accedente, metu perculsus, in asylum Belli loci confugit, & inde impunitate promissa Londinum ductus, & in liberiore custodia seruatus, deceptis custodibus, se fugae mandauit. Sed insequentium clamore territus, peruenit ad Bethleemense coenobium monachorum Carthusianorum, ac praefecti loci se fidei commisit, suppliciter rogitans, vt à rege sibi vitam deprecaretur. Praefectus à rege eius salutem multis precibus impetrat. Ita???ue Petrus in aulam ad Vvestmonasterium reductus, compedibus vinctus, in ipsius aulae vestibulo integrum diem, nullo non ludibrio à turba petitus, exploditur: postridie eius diei Londinum per omnium oculos traducitur, aliquotque horas in foro paribus probris exponitur, ac postremò in turrim conijcitur. Sed neq; hîc turbarum finis. Namq; vt Petrum fato quodam turbandae Angliae natum scires, quando ipse tetro conclusus carcere seditioni fomitem praestare nequibat, illius saltem persona simulata nouis motibus occasionem dedit. Monachus quidam Augustinianus, nomine Patricius, Discipvlvm quem habebat subornare, eius???ue auribus instillare coepit, se illi regnum facilè paraturu̅, si suum vellet sequi consilium. Discipulus non modò id se facturum non renuit, sed iteru̅ atq; iterum rogauit, vt quod destinasset, maturè tentaret. Itaq; subtiliter communicato consilio, confide̅ter etiam in Cantium ambo proficiscuntur. Ibi ad olesce̅s primò clàm nonnullis indicat, se Edouardum Varuici comitem esse, & nuper ope & arte Patricij ex turri Londinensi aufugisse: & quìa dictis habita fide, dein palàm id ipsum praedicat, cunctorum???; auxilium implorat. Verùm re detecta, euestigiò praeceptor cum discipulo in vincula raptus, & hic necatus, ille aeternis tenebris mandatus, quòd monachus esset. Polyd. libro 26. & Fulg. lib. 9. c. 16. À Virginis partu MCCXLIII. in. Asia minore, quidam fuit nobili inter Turcas genere ortus, qui Cotherinvs nuntupabatur. Hic quorun dam Turcensium praefectorum opera, qui Baiothum Sulthanum inuisum habebant, cùm in publico cum matre ex composito contendens, minis cum ea ageret, vt quo patre esset ortus, declarare vellet, ipsa???ue reluctaretur: arreptam capillis, grauiter calcibus pugnis???ue multauit. Ita que cùm filij vim vltrà ferre se non posse simularet, palàm affirmauit, Cotherinum Baiothi Sultani fratrem esse. Quam rem cùm populi ingenti gaudio accepissent, ad eum circiter viginti millium hominum manus conuenit: atq; vrbs Iconium iam deditionem fecerat, cùm inde profectus, vt Ca̅delorum occuparet, vbi regij thesauri custodieba̅tur, per fraudem à quodam Turcensi principe captus, vnà cum fratre suspendio vitam finiuit. Fulg. lib. 9. c. 16. Gondevaldvs quida̅ Burgundus, cùm eiusmater, quae corpus vulgauerat, Clotharij Burgundiae regis filium esse diceret, à Clothario atque Childerico eius fratre repulsus, veluti declinandi dedecoris causa, Hierosolymam profectus fuit. Mox audita Clotharij morte, cùm in Burgundiam redijsset, eum???; populi excepissent, à Gunthrano Clotharij filio superatus, atque occisus fuit. Idem. Sub Rodolfo Habspurgense quidam Fridericvs Stuphius magus (Cranzio Holstuch cognomine, alijs Tilekolup dicitur) Fridericum II. Imp. se esse dicens, multas ad se vrbes pellexit, in Vvezeslaria copias habens. Erant enim qui Fridericu̅ II. Imperatorem in Apulia mortuum, nullo pacto mortuum crederent, sed viuere suspicare̅tur, qui peracta gestorum perperàm poenitentia, nunc se redderet principibus. Fecerunt fide̅ aliquantum praeter corporis linea menta non abhorrentia, permulta quae nouerat eius secreta: quippe seruierat diu Imperatori, & penitiora quaedam intellexerat. Sed vbi detecta est eius fraus, Nussiae captum, & tormentis conuictu̅, Rodolphus igne cremauit. Columbarienses, qui eum fouerant, quatuor millibus marcarum argenti multati sunt. Cuspinianus, & Auentinus lib. 7. Cranzius lib. 8. c. 16. Metropol. & li. 7. Vandal. c. 39. sub ann. Sal. 1283. Non longè pòst alius Qvidam nebulo venit Lubeca̅, primùm quidem secretò, deinde palàm praedicans se esse Fridericu̅ Imperatorem: venisse in vrbem, quam ipse creasset Imperialem. Persuasit credulae plebi, ita vt equo vectum ducerent per ciuitatem. Erat vir industrius inter proconsules, Henricus Steneken, qui in legationibus crebriùs alloquutus Imperatorem, multa de persona, multa de statu curiae eius viderat. Secretò coepit super multis compellare hominem: ille ad omnia vacillabat. Comperto mendacio euanuit, nemine sciente quò abisset. Cranz. lib. 7. Vandal. c. 39. Ludouicus Marchio Brandeburgensis, Lodouici Bauari Imp. F. Carolum IV. regem Rom. agnoscere nolebat. Rodolphus dux Saxoniae (Boëmo fortasse conscio) Molitorem quendam rusticum similem inueniens Valdemaro Marchioni Brandeburgensi defuncto, sine liberis mortuo (à quo Lodouicus Marchionatum sortitus erat) persuasit illi, vt diceret, se olim causa poenitentiae peregrè abijsse, mortuum???ue simulasse: multa???ue signa ostendens, populum eò perduxit, vt Ludouico luxuriam vxoris & filiarum obijcerent, liberos???ue eius illegitimos indignos???ue tanto principatu clamatent. Ob id multas ciuitates Marchiae amisit, quas Boëmus occupauit. Sed mox Carolus Lud ouicum principatu Brandeburge̅si, Bauariae & Carinthiae feudalia dando, Norimbergae condecorauit, Marchionem???; fictum proscriptione imperiali execratus est. Cuspin. & Cranz. lib. 9. Metrop. c. 35. Mortuo in praelio aduersus Mauros in Hispania Aldephonso rege, Hispanvs, qui ei facie persimilis erat, se Aldephonsum esse finxit, ostendens, propter acceptae cladis dedecus, ignoto habitu, velle orbem terratum peragrare. Quibus rebus apud multos (nam praeter similem effigiem, multis quoque alijs signis, se verum Aldephonsum ostendere videbatur) tantum profecit, vt magnus hominum numerus Aldephonsum esse eum putaret. Itaq; cùm ob eam rem multi hominem sequerentur: veritus Alpho̅sus, qui in regno successerat, ne inde grauius sibi negotium oriretur, comprehendi eum, atque suspendi iussit. Fulg. lib. 9. c. 16. Thesavros Condendo. Maros amnis Hercynijs saltibus effusus praecipiti cursu in Tybiscum euoluitur. Hunc plerique Sergetiam antiquis vocatum asseuerant, in cuius auersi & mox reducti vado, Decebalvm Daciae regem, vrgente victricibus armis Traiano Caesare, thesauros co̅didisse ferunt, quum Barbarus in ea rerum de speratione seipso crudelior, ne latebrae secreta proderentur, artifices atque operas ad vnum omnes in vestigio perfecti operis necauisset. Expilando. Consule Tit. Fures astuti, f. 1976. Illic Res perse, hîc respectu hominis, cuius bonum est fortuitum, perpenditur. ASTVTIA IN IIS, QVAE AD ANIMVM pertinent, occupata. Siue iam considerentur Habitvs animi. Bonos Habitus impedire, euertete: Malos introducere. Putà Virtvtem astutè promouere. M. Varro vtile esse Rebvspvbl. dicit, vt se viri fortes, etiam si falsumsit, ex dijs genitos esse credant: vt eo modo animus humanus yelut diuinae stirpis siduciam gerens, res magnas aggrediendas praesumat audacius, agat vehementiùs, & ob hoc impleat ipsa securitate felicius. Augustin. libro 3. de Ciuitate Dei, cap. 4. Castitati aliorvm astvtè insidiari. Huc pertinet Tit. Astutiae erga Amasios, f. 1939. item in Co̅iugijs conciliandis vel dissoluendis, quatenus libidini hoc ipso consulitur, f. 1947. & seq. Valerianvs Imp. in pietatem Christianam (cui primu̅ fauit) [1957] saeuiens, ad olescentem quendam Christianum in amoenissomis hortulis. super lectum extructum plumis, resupinum poni iussit: & ne se inde excuteret, blandis serico nexibus irretiri. Amotis omnibus arbitris, speciosum scortum iussu praetoris aduenit, delicatis stringit colla complexibus, manibus???ue, quod dictu scelus est, in libidinem concitat iuuenem Christi. Miles Dei praecisam morsu linguam in oscula̅tis se faciem expuit: ac si victor extitit. Auentinus lib. 2. Annal. Boiorum, ex D. Hieronymo. Florentivs monachus & presbyter, singularis osor & persecutor Benedicti erat. Itaque aliquando meretriculas septem de prostibulo euocatas, in hortum monasterij ad duxit, quae nudae illic inter se ludendo & cantando monachos ad libidinem accenderent. Quas insidias intelligens Benedictus, locum mutauit, & paucos fratres secum abduxit. Vincentius lib. 21. cap. 56. & Leo Hostiensis lib. 1. cap. 1. & Marulus libro 5. cap. 2. Prodigos reddere. Evtrapelvs quidam inimicis suis blanda quadam ratione nocebat. De eo sic Horat. in 1. Epist. 18. —Eutrapelus cuicunque nocere volebat Vestimenta dabat preciosa. Beatus enim iam Cum pulcris tunicis sumet noua consilia & spes, Dormiet in lucem, scorto postponet honestum Officium, numos alienos poscet: ad imum Thrax erit, aut olitoris aget mercede caballum. Effectiones. hvivs svnt loci, Astutè Explorare, expiscari aliorum Voluntatem, Consilia, Dicta, Facta. Samson, descendens cum parentib. Thamnatam ad ducendam vxorem, in vinetis occurrentem leonem discerpsit, perinde ac si hoedum discerperet: neque tamen id factum parentibus indicauit. Caeterùm cùm aliquanto pòst iterum Thamnatam proficisceretur, ad visendum leonis cadauer deflexit. Ibi cùm animaduertisset in eius corpore examen apum cum melle: vola sua mel exceptum, coepit inter eundem comedere, suis???; de eo parentibus edendum dedit. At cùm venisset Thamnatam, instructo pro more conuiuio, triginta Sodalibvs, qui ad se venerant, hoc aenigma proposuit, Ex edace cibus, & ex feroci exijt dulcedo. Vt istud, si intra septem conuiuij dies explicassent, triginta lintea ab se acciperent, totidem???ue vestes elegantes. Sin autem explicare nequluerint, ipsi triginta lintea, totidem???ue sibi vestes elegantes darent. Quod aenigma, cùm illi per triduum explicare non possent, die septimo petierunt à Samsonis vxore, vt à viro suo aenigmatis sententiam eblandiretur, quam eis indicaret: alioquin sese & eam & eius domum paternam igni crematuros. Ergo Samsonis vxor apud eum flere, & sese ei odio esse, non amari, dicere, qui aenigma propositum popularibus sibi non patefaceret. Institit???ue sic apud eum flendo per septem dies. Septima tandem die peruicit, vt declararet aenigma, id???ue ipsa popularibus exposuit. Itaque die septima ante Solis occasum sic illi dicunt: Quid melle dulcius, & quid leone fortius? Et ille: Nisi vitula mea arauissetis, meum aenigma non peruestigassetis. Iudicum 14. Idem vbi deperisset Dalilam Gazensem, Palaestini, multis ab eo dam nis affecti, ad ea̅ veniunt, persuadentes, vtà Samsone per olanditias discat, in quo posita sit tanta eius fortitudo, & qua ratione possint eum vincere & ad subigendum co̅stringere: ei???; MC. argenteos singuli paciscuntur. Illa apud Sa̅sonem in stat. Et, cùm tribus vicibus fefellilset, indignabunda petit, quo pacto constringi valeret. Tum ille improbitate mulieris taedio enectus, omnem suum animum ei aperit, & suo capiti nouaculam non admotam fuisse ostendit, quoniam Deo à ventre matris sit deuotus: quòd si tondeatur, abituras à se vires, se???; infirmum & caeterorum omnium similem fore. Dalila, accersitis Palaestinorum optimatibus, Samsonem in genibus suis consopit, detonsis???; de capite eius septem cincinnis cepit eum viribus destitutum vrgere, & ei Palaestinos instare, dicere. Ille à somno experrectus, nesciens à se Iouam discessisse, cùm putaret se sicuti solitus erat euasurum, à Palaestinis captus Gazam???; perductus, in ergastulum effossis oculis ad molendum detrusus fuit. Iud. 16. Narrant Midam, vtpote tyrannum, corycaeos ac subauscultatores dimittere solitum, per quos quaecunque per omnem regionem vel fierent, vel dicerentur, cognosceret, nimirum illis vtens aurium vice. Proinde cùm vulgus ad miraretur, ab illo resciri etiam ea, quae clàm ac procul fierent, occasionem fabulae dederunt, vt Midas diceretur auriculas asini habere. Vel quòd nullum aliud animal acrius audiat quàm asinus, excepto mure: vel quòd aures habeat omnium longissimas. Erasmus. Cùm Lysander Thasios cepisset, & illi, qui Atheniensiu̅ partes secuti fuerant, sese occultarent, euocatis ciuibus in templu̅ Herculis, humanissimam orationem habuit: oportere veniam dare his, qui latêrent in commutatione rerum, & eos bonum animum gerere iussit: quippe cùm eam orationem in templo haberet, id???; in ciuitate Herculis aui. Ergo fidem habentes orationis benignitati, prodierunt. Lysander paucis pòst diebus eos interfici iussit. Polyaen. lib. 1. Pericles in Repub. Atheniensium potentiss. erat. Inimici cùm eum apud populum accusare vellent: priùs periculum feceru̅t, quale populus de ipso iudicium laturus esset, & Phidiam statuarium, Periclis intimum, falso crimine futri accusarunt. Phidias in carcerem conijcitur, & veneno innocens necatur. Pericles Phidiam defenderat, & iam infestiore̅ populum habebat. Sed bello contra Lacedaemonios gliscente, cum Periclis opera egeret Resp. accusatio fuit dilata. Plut. in Pericle. Agathocles Syracusanorum tyrannus, Carthaginensibus terra mari???; debellatis, dijs sacrificauit, amicos???; opiparis co̅uiuijs excepit, deposito???; in comessationib. regio ornatu, cuiusuis priuati hominis tenuitatem prae se ferebat. Qua via hoc consequebatur, primùm vt multorum beneuolentiam sibi co̅ciliaret: deinde cuilibet inter pocula loquendi libertate concessa, quo quisque animo esset, verè cognosceret, vino veritatem detegente. Diod. lib. 20. Dionysivs maior, cùm pecunia̅ à Syracusanis exigeret, mox eiulantes cerneret deprecantes???;, ac non esse sibi allegantes: iussit iterum extorqueri, ac bis vel ter ide̅ egit. Vt verò plurib. indictis ridentes audiuit, ac dicteria inter deambulandum in foro iacientes, iussit desistere: Nunc enim nihil, inquit, habe̅t, quando nos contemnunt. Plut. in Reg. apoph. Idem, vt cognosceret, quid de se dicerent subditi, musicas feminas & meretrices conuocari iussit. Quae cùm magnis praemijs se donatum iri putarent, ille nihil eis donauit: sed meretrices singulas explorauit, ad hibitis tormentis, quídnam ab amatorib. audirent de tyrannide. Ita cognitis obtrectatoribus, eos partim morte affecit, partim in exilium misit. Polyaenus libro 5. Idem expeditionem suscipiens, Androniarcis ac pecuniarum custodiam commendauit. Eum Hermocrates hortabatur, vt sibi operam suam accommodaret, ad obtinendam arcem atq; pecunias. Postquam verò saluus Dionysius post paucos dies redijt, cùm nihil audiret ab Androne, dixit se ab alijs audiuisse omnia: verùm ab ipso quoque se velle cognoscere, quísnam potissimùm occasionem arripere voluerit. Andron deceptus, prod dit Hermocratem. Dionysius Andronem quidem interficiendum curauit, quòd non confestim sibi post reditum hoc in dicasset: Hermocratem verò in custodiam dedit, quia sororem eius in matrimonio habebat, in cuius gratiam eum postmodum in Peloponnesum dimisit. Idem. Idem, cùm scire cuperet, quinam iniquo animo tytannidem ferrent, nauigauit ab Italia in occultum nauale famam???; sparsit, Dionysium à proprijs militibus interfectum esse. Qui aegrè imperium eius tulerant, concurrunt cum summo gaudio, sibi???; mutuò casum narrant. Ille comprehensis ijs quibus ea res laetitiae erat, omnes trucidauit. Idem. Idem morbum simula̅s, rumorem diuulgauit, regem in extremo periculo versari. Cùm multis ea fama gaudiu̅ faceret, ipse cum satellitib. progressus, omnibus conspiciendum sese praebuit, gaudentes???; ad mortem rapi imperauit. Idem. In Avgvsto Caesare adulteriorum consuetudinem leginus Hoc & inimici eius exprobrant, nec amici factum negant, sed excusant: multis periculis iactatum principem, insidijs???ue tam domesticis quàm externis, ad id non voluptate turpi, sed solerti consilio ductum asserentes, quò facilius scilicet, familiaritate feminarum, quid eoru̅ viri aduersarij sui vel sibi suspecti, agerent molirentur???;, deprehenderet. Co̅stat siue hinc siue aliunde, coniurationes contra eum omnes ferè surgentes oppressas esse. Petrarcha, ex Suetonio. Cùm Tiberium, vt luxuriosum & homicida̅ criminaretur Caligvla, alij quoq; se illi gratum facturos rati, liberiùs sunt in eum inuecti. Tum ille eu̅ dem laudauit & celebrauit, & poenas de ijs sumsit, qui illi maledixerant. Malè de eo loquentes vituperabat: lauda̅tes oderat, vt amicos eius. Magnam turbam eorum, qui Tiberium contra patrem, matrem & fratres eius irritarant, occidit. Zonaras. Occvltare, Caelare, sva aliorúmve Consilia, Dicta, Facta. Nempe Institutum. Datames bellum gerens cum Sinopensibus classem habentibus, cùm ipse naues fabricare vellet, & fabri deessent, amicitiam cum eis fecit, promittens se Sestum expugnatam cis traditurum, quam omnium infestissimam habebant. Crediderunt Sinopenses, & hortabantur, vt quibuscunque rebus opus ad bellum haberet, ab ipsis acciperet. Ille se nulla re a [1958] lia dixit indigere, cu̅m haberet summam facultatem pecuniarum, atque hominum: verùm qui machinas, arietes & testudines fabricarent, se nullos habere, quae res maximum vsum praestarent oppugnantibus. Sinopenses omnes ex vrbe fabros & architectos ei miserunt. Ille eorum artificibus vsus, cùm magnam copiam nauium & tormentorum aedificasset, oppugnationem à Sesto ad Sinopem conuertit. Polyaenus libro 7. Auarum princeps Chaganvs, à Tiberio II. Imp. fabros sibi pro struendo balneo mitti petijt. Quos, cùm venissent, vi compulit, vt pontem super Danubium struerent, quò facilis sibi esset aditus populandi agros Romanorum. Cusp. Odium. Philippvs Macedonum rex in Epist. ad Athenienses, cùm in animo haberet nihil eorum facere, quae legati ipsorum postulabant: nec tamen nimis durus videri vellet, affirmauit, Se auditis oratoribus eorum assentiri omnibus rebus, quas illi petebant: se???ue paratum esse inducias facere, si tamen Athenienses missis ad se auctoribus malorum consiliorum, iusto supplicio illos affici passi sint. Literae regis recitatae à Demosthene in actione pro Ctefiphonte, illic nunc inclusae leguntur. Eodem etiam pacto M. Antonivs texit odium suum contra eos, quos Mutinae obsidebat, doce̅s se omni poena eos liberaturum, si imperatorem suum prodidissent, quod illi commissuri nullo modo erant: in epistola enim quam misit Hersio & Caesari, inquit: At militibus inclusis opem fertis, nihil moror eos saluos esse, & ire quò lubet: si tantummodò patiuntur perire eum, qui meruit. Victorius lib. 2. Variarum lectionum, cap. 13. Magiam. Gvl. Luranus Theologiae Doctor, concionator celebris, ob crimen Magiae Pictauij damnatus est, anno MCCCCLIII. die XII. Decemb. testimonijs & confessione propria conuictus, quòd mutuo obligationis instrumento cum Satana confecto, penes eum deprehenso, renuncians Deo & sacrificans diabolo, promisisset se praedicaturum (vt fecit) fabulas esse quicquid de Magis dicitur, crudele factum esse ad morte̅ damnari Magos. Bodinus in Confut. opin. Vieri. Adulterium. David rex suspicionem adulterij cum Bethsaba commissi astutè effugere conatus, nouo scelere homicidij idipsum aggrauauit. Vocatum enim è castris Vriam, simulato colloquio de negotijs bellicis, iussit eum domum suam descendere, eo consilio, vt à coniuge blandè susceptus, cum ea concumberet, & sic adulterij suspicio dilueretur. At Vria, licèt inebriato à rege, id recusante, cùm videret hoc pacto consilium suum non succedere rex, Vriam cum literis amandat ad Ioabum, efficeret, vt Vrias ab hostibus in oppugnatione Rabae à suis desertus, occideretur. Quod Ioabus diligenter executus est. 2. Regum 11. Mvlier prope Florentiam publici hospitis vxor, admodum liberalis, cum quodam, cuius vsu tenebatur, cubabat in lecto. Accessit interim de improuiso & alter, idem quod prior facturus. Quem praesentiens scalas ascendentem mulier, atque obuiam facta, acriter eum obiurgare, & vlteriore aditu arcere coepit, asserens non esse tempus quo ei satisfieri posset, rogans???ue vt euestigiò abiret. Renitendo altercando???ue cùm aliquandiu tempus tereretur, superueniens vir, quid sibi vellet ea concertatio, quaesiuit. Femina ad fallendu̅ promta: Hic, inquit, irato animo in aedes nostras irrupit, supplicem qui huc confugit persequens. Alter qui latebat his auditis verbis, prosilijt, se vlturum iniuriam clama̅s. Vir de causa dissensionis interrogans, cum ambobus collocutus, pacem composuit, eiúsque firmandae causa ad communes epulas vtrunque admisit. Poggius in Facetijs. Tyrannidem. Tiberivs Caesar C. Caligulae ideo imperium reliquisse dicitur, quò memoriam scelerum suorum maioribus Caij sceleribus obrueret: vt???ue maxima atque nobilissima pars senatus post mortem suam necaretur. Dion Nicaeus in eius vita, & Zonaras. Abolendo rumori de incensa vrbe Nero subdidit reos, & exquisitissimis poenis affecit, quos vulgus Christianos appellabat. Auctor nominis eius Christus, qui Tiberio imperitante, per procuratorem Pontium Pilatum supplicio affectus erat. Igitur primò correpti, qui fatebantur: deinde indicio eorum multitudo ingens haud perinde in crimine incendij, quàm odio humani generis conuicti sunt: & pereuntibus addita ludibria, vt ferarum tergis contecti, laniatu canum interirent, aut crucibus affixi, aut flammandi: aut vbi defecisset dies, in vsum nocturni luminis vrerentur. Hortos suos ei spectaculo Nero obtulerat, & Circense ludicrum edebat, habitu aurigae permistus plebi, vel circulo insistens. Vnde, quanquam aduersus sontes, & nouissima exempla meritos, miseratio oriebatur, tanquam non vtilitate publica, sed in saeuitiam vnius absumerentur. Haec Tacitus lib. 15. Persidiam. Israelis filij, cùm propter inuidiam fratrem Iosephum Madianitis mercatoribus vendidissent XX. argenteis: ne Iacobus pater id rescisceret, sanguine hoedi versicolorem eius tunicam cruentarunt, & ad patrem miserunt, simulantes sese eam reperisse, & dubitare Iosephi ea esset, nécne. Ille ea agnita, Iosephi dixit esse tunicam, & filium suum tanquam ab agresti fera dilaniatum, multis lacrymis prosecutus est. Gen. 37. Alcibiades salutatum profectus Periclem, vt audiuit, ei non vacare, sed quemadmodum Atheniensibus Propylaeorum aedificatorum rationes daret, cogitare: Ergo, inquit, in id potiùs ne dare cogaris, incumbito. Plut. in Apopht. Othocarus Boëmorum rex, dum apud Morauia in domo priuata spaciaretur, nihil mali veritus, obtruncatus est. Deprche̅ditur homo Turingus cruento gladio: & priusquam de coniuratis, de???; modo rerum institutarum ac omni scelere patefaceret, à populo laceratus est, caedem eius festinantib. conscijs, ne proderentur. Cranz. lib. 7. Vandal. c. 31. Lvdovicvs Sforcia dux Mediolanensis, postquam Carolum IIX. Galliae regem ad inferendum Neapolitano regi Ferdinando bellum concitasset: rem arte tractare, ac tegere cupiens, subtilissimo artisicio, nunc regis Galliae ad res Italicas propenfionem quasi Italis omnibus periculosam damnans: nunc Genuae, quam regis beneficio teneret, veteris???; cum Galliae regibus foederis necessitatem excusans, qua illius regis (vt ipse dicebat) postulata audire impulsus fuerat: iam Ferdinando, interdum Pontifici Alexandro VI. separatim, Petro???; Medici pollicendo, se pro sua virili Caroli ardorem restinguere conaturum: eos in hac spe consopitos retinere nitebatur: ne priusquam res in Gallia benè compositae ac stabilitae forent, aliquis in ipsum motus ex citaretur. Atq; haec quidem ei faciliùs credebantur, propterea quòd consilium de rege in Italiam adducendo, erat vel ipsimet Ludouico ta̅toperè periculosum, vt fieri haud posse videretur, quin tandem (periculo diligentiùs expenso) ab incepto pedem esset relaturus. Totam aestatem anni 1493. in huiuscemodi negotijs consumsit Ludouicus, sine vlla regis suspicione, vt nec Ferdinandus, nec Pontifex, nec Florentini, de ipsius promissis omnino desperarent, nec eis planè confiderent. Guicciard. lib. 1. Habraymvs Bassarum princeps apud Solymannum Turcicu̅ Imp. occultè fauens Christianis, Marcu̅ Nicolai Venetu̅, ignobilem mercatorem, qui ab Italia mutatis ad celeritatem iumentis, ad eum Babyloniae agentem cum secretis mandatis ac literis percurrisset, redijsset???ue: enatis non temerè paulò pòst his de ipsius perfidia suspicionibus, Byzantij pro speculatore comprehendi, noctu???; iugulari, & in mare proijci iussit, scilicet vt detegendo crimini certius indicium tolleretur: nec inde totius institutae atque obitae legationis causa iudicio nosceretur. Iouius lib. 33. Hist. Sepulcrum. Periander Corinthiorum tyra̅nus, cùm vel diuinitatis affectatione, vel metu, ne quid grauius à suis post fata pateretur, sepulcrum suum ignorari vellet: duos iuuenes intempesta nocte per semitam quandam ingredi, obuium primum necare, atq; clàm sepelire iussit. Pòst quatuor alios mifit, qui duos illos interficerent & sepelirent. Pòst quatuor octo. Inde sexdecim. Sic effectum vt cùm ipse solus primis duobus obuius factus esset, & ab illis interfectus atq; sepultus, loco incerto, sepulcru̅ illius nemo vnqua̅ inuenire potuerit. Laërt. in eius vita. Thesauros. Vide suprà, Thesauros astutè condere, f. 1956. Vlcisci. Vltio astvta, ratione habita Offensae, quam vlciscitur. Putà Caedis. Cùm Alboinus Longobardorum rex Veronae in conuiuio exhilaratus vxori porrexisset poculum è Cunimundi soceri capite fabrefactum, vt cum patre biberet: Rosimvnda dolore correpta, Peredeum virum fortissimum multis pollicitationibus in viri caedem allicere nititur. Quod quum assequi non posset, artibus eum circumuenit. Peredeus vestiariam reginae noctu adire solebat. Regina se in lecto Peredeo supponit. Mox vbi se patefecit: Peredee (inquit) aut te Alboinum interficere, aut ab eo te interfici opus est, regalem quando thorum incestasti: ni parueris, paternam???ue mortem vltus fueris, te adulterij postulatum, dira morte scito moriturum. Ille timore perculsus, se regem interfecturum pollicetur: eum???; meridia̅tem, ope Elmichi co̅iurationis auctoris adortus obtruncauit. Bonfinius lib. 8. Decad. 1. Liuorum regis filius Bicco Iarmericum Danorum regem, à quo olim fratribus spoliatus fuerat, accessit, & ab eo benignè habitus, arcanorum omnium arbiter euasit. Hunc vt suis per omnia monitis parere sensit, ad scelera flagitia???ue [1959] committenda compulit, praecipuè aduersum sanguine iunctos. Eiusdem suasu rex Sclauorum rebellantium duces, traiectis fune tibijs, equis in diuersa raptantibus praebuit lacerandos. Alio item tempore optimates eorum primò tibias loris traiectos, & taurorum cruribus alligatos, molossis incessentibus raptim in coenum voragines???; pertractos absumsit. Broderum regis filium falso crimine incestus cum nouerca insimulatum, suspendio necandum curauit. Suauildam nouercam calcibus equorum protriuit: mox Hellespontios fratres ad Suauildae sororis vocem indignam vlciscendam impulit, à quibus Iarmericus in arce munitiss. obsessus, ea tandem occupata, artub. detruncatis perijt. Saxo lib. 8. Frouini ducis Slesuicensis ab Atislo II. Suecorum rege caesi filij duo Keto & Vvigo, in Sueciam profecti, perfugarum specie, inter milites admittuntur, & à rege interrogantur, An meminissent pugnae superioris anni, quando duo congressi de vita certassent? Meminisse fatentur, ducem???ue suum tum prostratum ab illo, qui rex gentis ferebatur. Haec, inquit, dextera protriuit virum alioqui fortissimum. Quaerit deinde, Filiósne superstites haberet dux ille? Reliquisse aiunt geminos, proceritate corporum ferè, pares sibi. Estne illis, inquit, paternae necis aliquis dolor? Tum Keto, Quid prodest multa in ventum verba fundere, vbi nullus est exigendae vltionis locus? Consueuerat rex sine comitatu exire, apricandi gratia. Fratres illi velut comitaturi sequuntur: ac iam solum nacti, verbis his aggrediu̅tur: Nuper sollicitè perquisistide nece Frouini, iactabundus???; dexteram extulisti. Ecce astamus in conspectu tuo gemini fratres, vt vindices in te paternae necis simus, aut occumbamus. Interritus rex: Parcite, inquit, adolesce̅tes sanguini vestro, vita dignos iudico, quos dolor in vindictam paternae necis armauit. Aeris non contemnenda̅ summam accipite: & proprij lucrum sanguinis, militia mea in reliquum vsuri, accepto ferte. Frustra, inquit Keto, ista iactas: morituri venimus, aut vindicaturi. Tum ille, Ergo iunctis viribus concurrite. Indecorum est his annis atq; viribus, vtrique seorsim concurrere. Absit, inquiunt, dedecus & generis & patriae, vt vni duo concurramus. Si quid tibi virium est, ait Keto, exere, spectator frater assistat: aut si illum mauis excipere, me pugnae spondeo spectatorem. Circo designato Keto regem inuadit. At ille ictus deuitans, ludificando magis pugnam extrahit, fratrem quoque ad arma vocans, vt plenis vti viribus posset in hostem. Vbi verò Keto pertinaciùs regem vrget, rex magno impetu galeam Ketonis decussit, vulnus???; capiti inflixit. Tum Vigo oblitus promissi, in pugnam ruit violentus, & vnà cum fratre, regem occidit. Amputato inde capite illud ad proximam villam perferunt & Ketonem atq; Vigonem, germanos fratres, Frouini patris, ab Atislo rege caesi, mortem vltos esse apertè profitentur. Mox ad regem suum regressi Vermundum, praemia magna retulerunt: tum quòd patrios manes vindicassent, tum quòd accerrimum Danorum hostem sustulissent. Cranzius lib. 1. Sueciae, cap. 23. Stupri. Simeon & Levi Iacobi FF. vt vlciscerentur stuprum à Sichemo illatum Dinae sorori, simulant sese illi sororem in matrimonium daturos: ea tamen lege, si priùs cum patre Hemore principe Sichemitarum & omnibus ciuibus circumcideretur. Sichem amore puellae conditionem accepit. Tertio die pòst, cùm illi in dolore essent, oppidum inuadunt, mares omnes trucidant. Reliqui Iacobi filij ad caedem superueniunt, & oppidum diripiunt. Genes. 34. Repulsae amatoriae. Bellerophontes propter occisum Bellerum Argos exilio mutans, Tirynthem peruenit, Proeti???; regis hospitio est vsus. Interim Antea regis vxor, adolescentis amore correpta, coepit illius animum ad stuprum sollicitare, & sui copiam obtulit. Ille vbi flagitium recusasset, videlicet hospitij religione permotus, illa prior occupans, verso???ue in odium amore muliebri, Bellerophontem apud maritum occultè defert, tanquam ab illo fuisset de stupro interpellata. Quod vbi persuasisset, quoad poterat regis animu̅ in perniciem iuuenis instigabat, semper ad aurem occinens illud Homericum: [Greek words]. id est, Aut morere Proete, aut interfice Bellerophontem. Phaedra Minois & Pasiphaës filia, Thesei vxor, spreta ab Hippolyto priuigno, laqueo se de trabe suspendit, absente peregtè Theseo marito. Is reuersus, cùm pendentem adhuc solueret. inuenit tabulam vnà suspensam & obsignatam, in qua Phaedra Hippolyti insidias pudicitiae suae structas accusabat. Id autem ideo finxerat, vt honestam causam necis habuisse videretur: & vt hoc pacto vlcisceretur Hippolytum, qui amori ipsius grat: ficari noluerat: Venus quoq; quod pridem contra Hippolytum se spernentem conata fuerat, absolueret. Fidem ergo Theseus scriptis contra Hippolytum innocentem confictis cùm haberet, iubet eum quamprimùm exulem, post multas grauissimas accusationes, patria terra è conspectu suo discedere: cùm eum ciris & execrationibus deuouisset, ac patrem Neptunum rogasset, vt Hippolytum malè perderet. Eius preces exaudiuit Neptunus, & immisso terrore equis, à quibus in curru vehebatur, cùm per loca deuia stipites & saxa amentes & caeci currum raperent, Hippolytum saxis allisum, vulnerato & lacerato ipsius foedè corpore, miserè perdiderunt. Euripides in Hippolyto. Cleoboea, Phobij Nelidae Milesiorum principis vxor, cùm multa frustra machinata esset, quibus Antheum regij generis ex Halicarnasso adolescentem, Phobio obsidem datum, ad stuprum alliceret: temporis progressu, amore̅ in se extinctum simulans, perdicem cicurem (alij vasculum aureum) in profundum puteum demittens, Antheum rogauit, vt descendens extraheret illam. Mox ingentem super eum deiecit petram, atque occidit. Parthen. in Erot. cap. 14. De Vergilio mago proditur historia à recentioribus, &c. folio 2198. Damnationes. Theodorvs episcopus Caesariensis, indignè ferens Origenem post fata damnatum esse, damnationem in Theodorum Mopsuestenum episcopum mortuum, atq; à Catholicis Concilio Chalcedonensi laudatum, hoc modo molitus est. Subscribente Iustiniano contra Acephalos pro Concilio Chalcedonensi, accedens Caesariensis dixit, Posse eum Acephalos ad Ecclesiae co̅munionem adducere, si Theodorum Mopsuestenum, Theodoretum Cyrensem, & Ibam Ed essenum à Concilio Chalcedonensi receptos damnaret: nam hoc pacto eos sine detrectatione Chalcedonense Concilium tanquam purgatum approbaturos. Cui Iustinianus assensus, libello edito, eos damnauit: atq; episcopos, qui tria capita Co̅cilij Chalcedonensis respuerent, omnibus muneribus affecit: qui dissentirent, in exiliu̅ egit, vt Liberatus literis prodidit. Quae res tantu̅ in Ecclesiam tumultu̅ inuexit, vt post aliquot annos generali disquirenda Concilio fuerit. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Modi, quo vlciscitur. Nempe Consilio malo. Reliquis Centauris expugnatis ac confectis ab Hercule, Nessus vnus omnium suffugerat. Is peruenit ad flumen Euenum, & in eius ripa versans, solitus erat adeuntes transmittere. Deinde euenit, vt Hercules in Trachinem ad Ceyce̅, vnà cum Deianira proficisceretur. Posteaquam igitur ipse iam fluuium transmisisset: Nesso mandauit, vt Deianiram transferret. At is inter transuehendum vim coepit adferre mulieri. Hercules, Nessi praecordia iaculo perfodit. At is sentiens lethale vulnus, ad mulierem inquit: Si vis tibi amatorium efficacissimum parare, quo possis Herculem inflammare in amorem tui, & si quando deperibit aliam, in tui cupidinem reuocare, fac illum meo sanguine perungas. Atq; ea persuasa, Nessi sanguinem è vulnere fluentem apud sese seruauit. Itaq; postquam Trachinem adijsset, ac rursum inde profectus Oechaliam adortus ciuitatem: cepisset: Iolen puellam captiuam secum abduxit. Immolaturus autem Ioui parenti victimas ob res benè fortunatas, ad Deianiram mittit, iubens vt sibi vestem aliquam magnificam mitteret. Illa certior facta de Ioles raptu, vestem Nessi cruore tinctam imbutam???; mittit, philtrum se mittere rata. Hanc indutus Hercules, rem diuinam peregit. Caeterùm vbi calefacta veste, venenum excitatum corpus grauiter adurere coepisset, auellere conatus est: verùm iam ita penitùs adhaeserat, vt non sine carnibus ipsis reuelli posset. Ergo in mon te Oeta rogu̅ extruxit, eum???; co̅scendit. Erasm. ex Zenodoto. Bicco fratrum suorum mortem de Iarmerico interfectore pessimis consilijs vlciscitur. Vide paulò anté. Fridericus II. Imper. hostis Alexandri III. Pont. Petrvm de Vineis secretarium certis de causis lumine priuauit. Deinde poenitentia ductus, asciuit eum in secretius consiliu̅. Caeterùm cùm Imp. angustia rei pecuniariae Pisis premeretur, consuluit ei Petrus, vires Ecclesiae suismet opib. conterendas: conflanda esse in vsum belli ecclesiaru̅ omniu̅ ornamenta, aurea atq; arge̅tea: inter quae Zona illa, quae cingebat templu̅, memorabilis erat. Placuit co̅siliu̅ Friderico, & spolijs ecclesiaru̅ exercitu̅ parauit. Tu̅ Petrus, Imperator (inquit) iniuriam abs te iniustè mihi illatam vltus sum: tu tibi hominu̅ odia co̅parasti, ego tibi Deum ex sacrilegio reddidi inimicum. Poggius in Facetijs. Commiseratione. Caesaris funere in forum delato, laudauit eum de more M. Antonivs, Qui cùm moueri oratione sua cerneret populum, flecti???ue ad commiserationem correptam Caesaris vestem cruore oppletam explicauit, & vt dilacerata esset vulnerum multitudine, ostendit. Ibi alij interficiendos homicidas vociferabantur: pars subsellia & mensas ex officinis corripientes & coaceruantes, grandem pyram succenderunt, impositum???; in rogum cadauer, in medio frequentium locorum sacrorum, frequentiu̅ etiam inuiolatorum atq; intactorum, combussêre. Vt flamma eluxit, accurre̅tes alius aliundè, &titiones arripientes semiustos, ad tecta discurrerunt interfectorum Caesaris inflammanda. Verùm illi obsepti an [1960] tè, periculum propulsauerunt. Plut. in Bruto & Cicerone. Caede. Vide Tit. Vitae aliorum astutè insidiari, f. 1963. Adulterio, Stupro. Seiano, qui iniuriam acceptam à Druso vlcisci cupiebat, cuncta tentanti, promtissimum visum ad vxorem eius Liuiam se conuertere, quae soror Germanici, formae initio, aetatis in decorae, mox pulcritudine praecellebat. Hanc vt amore incensus, adulterio pellexit: deinceps quoq; ad coniugij spem, consortium regni, & mortem mariti impulit. Victorius lib. 32. Var. lect. cap. 15. ex Tacito. Reprehensio, Accvsatio, Calumnia Astuta. Cvivs rei. v. g. Verbi insolentis. Cùm Rullus legem agrariam ornaret, vtilitatem???ue eius exponeret, Vrbanam plebem nimium in Rep. posse, dixerat, exhau riendam???; esse. Id verbum, quamuis rei narrandae, vel antè oculos potiùs ponendae, valdè aptum foret, notatum Cicero in concione illi exprobrauit, inde???; magnam inuidiam ipsi conflauit: de se enim tanquam de sentina aliqua verba fecisse tribunum iniquo animo ferre debuit populus Rom. nam quin translatio elegans sit, dubitari non potest. Ipse certè Cicero ita postea locutus est in epistola quadam ad Atticum, cùm de eadem re ageret. Victor. lib. 2. Var. lect. c. 11. Haereseos. Hilarius Pictauiensis episcopus, cùm ad emendationem eorum qui Ariminensi perfidiae subscripserant, librum instructionis plenissimae conscripsisset: eum librum, corrupto notario, nacti aemuli, multis in locis corruperunt. Mox eum ad concilium episcoporum, secundùm ea, quae se in libello ipsius nouerant corrupisse, vti haereticum arguere coeperunt, & ex ipso autographo, sed adulterato, redarguerunt, & haereseos notam incesserunt. Ille verò dolo cognito, assertionibus, satis factionibus, & omnibus, quae viuentes pro se facere possunt, suam innocentiam tutatus est. Ruffinus in Apologia pro Origene. Tyrannidis. Sosis quidam, homo improbitate & audacia apud Syracusanos clarus, dum Dioni Dionysium tyrannum in arce obsidenti parat insidias, primùm in concione surgens, multa probra ingessit Syracusanis, qui non intelligerent vaecordi se & vinole̅ta explicatos tyrannide, Dionysij vigilantem & sobrium dominum Dionem accepisse. Inde cùm ita se hostem exprofesso declarasset Dioni, in praesenti ex foro digressus est. Postridie curens per vrbem, conspectus est nudus, capite & facie cruore foedatis, quasi aliquos profugeret consectantes. Tali specie in forum se conijciens, ab externis militibus Dionis docuit insidias sibi structas, & caput suum saucium ostendit. Multi vicem eius dolebant, & cooriebantur in Dionem, frementes eum rem indignam & tyrannicam agere, qui caedibus & periculis extorqueret ciuibus liberam vocem. Quanquam autem confusa erat & turbulenta concio, perrexit eò tamen Dionad se purgandum, Sosim???ue demonstrauit vnius Dionysij satellitum esse fratrem, atque per eum impulsum, vt solicitaret & concitaret ciuitatem. Iam cùm praeter alia indicia accessissent serui illius, testimonio eum prementes, multa nocte nouaculam tenentem egressum solum fuisse. Populus Sosim rei capitalis damnauit, & Dioni est placatus. Plutarchus in Dione. Bonifacius Africae Comes, virtute & auctoritate florebat, sub Honorio & Valentiniano III. Aetivs eius gloriae inuidens, vt ipsum aulica machinatione subuerteret, apud Placidiam Valentiniani matrem accusauit, quòd tyrannidem in Africa moliretur, eam???ue ad euocandum illum ex Africa incitauit. contrà verò literas ad Bonifacium, tanquam amici fungens officio, misit, monens, ipsum apud Augustam fuisse perfidiae postulatum, atque, vt Romam eo nomine euocetur, futurum: proinde caueret, ne accederet, si capiti suo consulere vellet. Igitur Placidia Bonifacium accersiuit. Ille verò in timorem salutis adductus, licèt omnino innocens, fideli, vt putabat, Aetij consilio parendum sibi esse duxit, neque Africa pedem extulit. Quamobrem Placidia eò magis fidem eius suspectam habuit, & dignum hominem, qui bello vindicaretur, existimauit. Guntharius & Gensericus, Gunderici Vandalorum regis in Hispania filij, à Bonifacio euocati contra Romanos, Vandalos & Alanos fretum Herculeum traiecerunt, ac nullo negotio Mauritaniam iuris sui fecerunt, anno nonodecimo, postquam ex Scythia cesserant. Bonifacius assumtis ex Mauritania Vandalis, Sigeuulti Comiti summa vi in se ruenti occurrit, atq; omni mole, ne Africa eijceretur, contendit. Cùm autem Bonifacij perniciosa reip. virtus assiduis hominum maledictis laceraretur, Bonifacij amici ipsum in Placidiae gratiam restituere sunt annisi. Quippe mirantes, hominem alioqui officij pietatis???; plenissimum, de fide tam temerè decessisse, voluntate Placidiae Carthaginem adierunt, ac de re cum eo colloquuti sunt. Ille se excusare, & iusti doloris sui testes ipsas Aetij literas proferre. Quas vbi legerunt, rationem se reconciliandae inuenisse gratiae rati, confestim cum ijs Romam ad Placidiam redierunt, ac Bonifacium no̅ sua, sed Aetij culpa lapsum esse docuerunt. Illa animo perturbata, dolore tamen suppresso, nihil cum Aetio expostulauit, ne summum ducem exercitu̅ habente, & rem praeclarè gerentem, alieno tempore irritaret: verùm cum Bonifacij amicis omnia contulit, atque Aetij fraudem detestata, iurauit, se aequam Bonifacio futuram, si ille pro re Romana stare in animum induxisset, & barbaros, quos acciuerat, ex Africa dimisisset. Bonifacius ab amicis de fraude Aetij, & animo Placidiae erga se certior factus, summa voluntate se facturum, quod illa postulabat, promisit, atque ita ab armis reip. inferendis discessit, animum???ue ad Vandalos ex Africa dimittendos, sed frustrà, conuertit. Inde ex Africa Romam, Placidia vocatus, magistri militum dignitatem obtinuit. Mox Aetium veterem suae laudis obtrectatorem singulari certamine fidei suae probandae gratia prouocauit, commisso???ue Placidiae permissu praelio superauit. Quam ob causam Aetius dignitate nudatus in agrum se contulit. Tertio inde pòst mense Bonifacio lethifero morbo tentatus, cùm se morti proximum cerneret, Pelagiam vxorem, mulierem locupletem, vt Aetio nuberet, obsecrauit. Sigonius libro duodecimo Imp. occid. Insidiarum. Theodorvs Santabarinus monachus magus, cùm Leonem Caesarem Basilij Imp. F. sciret virum esse probum: veritus ne apud patrem technae suae detegerentur, Leoni simulata amicitia insidiari coepit, eum???; tanquam insidiatorem clàm apud Basilium accusare. Id???ue, inquit, vt credas, ecce cùm in venationem prodibis, ensem sub filij veste deprehe̅des. Mox seorsim suasit imprudentiadolescenti, vt enchiridion sub veste in venationem gestaret: Aut enim feram prosternens pater, tuo egebit auxilio: aut si quid insidiarum ei paretur, genitorem defendes. Cùm itaq; pater in venatione ensem sub veste Leonis deprehendisset: carceri inclusit, & insignia imperatoria ademit: effossurus eidem oculos, nisi à primoribus & patriarcha fuisset prohibitus. Cuspin. ex Zonara & Cedreno. Stupri. Gregorius Agrigentinus episcopus aemulos habuit Sabinvm & Crescentivm diaconos. Illi vt è medio eum tollerent, noctu inhonestam mulierculam in eius lecto occultarunt: qua postea producta in publicum, curarunt, vt Gregorius in vincula coniectus transmitteretur Romam. Verùm correpta muliercula à daemone, prodidit dolúm, quòd pecunia ab accusatoribus fuisset corrupta, vt tantum crimen in virum sanctum confingeret. Absolutus igitur ille, loco???; suo restitutus, accusatores verò in exilium acti. Metaphrastes in eius vita. Furti. Dioxippus athleta fortiss. Corrhagum Macedonem militem singulari certamine congredi ausum superauerat. Macedones eius gloriae inuidentes, phiala aurea stragulis eius clàm inserta, furti reum peregêre. Ille doli infamiam non ferens, gladio suo incubuit. Curtius lib. 8. Cùm Paphnutius inter fratres Scythioticae solitudinis persanctè versaretur, Qvidam inuidiae stimulis agitatus excogitauit, quo pacto eum delicti insimularet: & captata occasione, dum dominico die Paphnucius cùm caeteris ad ecclesiam conuenisset, cellam eius clanculùm adiens, codicem suum inibi absconditum reliquit. Cum???; mox & ipse ingressus esset ecclesia̅, precatione solenni peracta, questus est codicem sibi esse furto sublatu̅. Mirantibus cunctis, ipse qui detulerat petijt, ne quis antè ab ecclesia discederet, quàm missis fidelibus viris cellulae singulorum excuterentur. Missi seniores, codicem inter palmeas Paphnucij fiscellas inuentum referunt. Diu attonitus stetit Paphnucius, neq; ausus est negare, quod tam aperto affirmabatur indicio: & vt sibi poenam, qua satisfaceret, imponerent, rógauit. At demùm Dei iudicio factum est, vt eius igno miniae auctor à daemone arreptus, nequitiam suam ac dolos confitendo proderet. Qui postea Paphnucij solius oratione iterum curatus est. Marulus lib. 5. cap. 2. Veneficij. Drvsvs tribunus plebis traditur caprinum bibisse, cùm pallore & inuidia veneni sibi dati insimulare Q. Cepionem inimicum vellet. Plin. lib. 28. cap. 9. Qvomodo. Literarum imitatione, literis falsis. Syluanus, cùm Galliae à Germanis assiduis rapinis atque incendijs vexarentur, peditum magister ad ea mala prohibenda missus, egregiè se gerere cùm coepisset, multorum in se inuidia̅ concitauit. Ob eam re̅ Dynamivs prasectus, vt ipsum euer [1961] teret, insidias ei parauit: quippè literas eius commendatitias ad amicos quosdam nactus, eas incolumi subscriptione deleuit, atq; hanc sententiam reposuit: Rogare amicos agentes intra palatium, vt se altiora molientem, ac propediem solium principis aditurum iuuarent: literis verò prolatis, idem Dynamius praefectus est, vt haec pro Imperatore inquireret. Ita consistorio habito, omnes, quos ille nominauit, comprehenduntur, & cum literis ad eum euocandum Apodemius mittitur, qui nullis redditis literis, in Gallia substitit. Interim Dynamius alias his consentientes co̅finxit nomine Syluani, & Malarichi ad tribunum fabricae Cremonensis: à quibus vt conscius monebatur, parare properè cuncta: qui lectis literis non intelligens, quid id rei esset, literas ad Malarichum misit, obsecrans, vt diceret apertè, quae vellet. Malarichus suam & Syluani vicem solicitus, adhibitis Francis, quorum magna in Palatio multitudo florebat, erectiùs loqui in apertis insidijs coepit. Cùm autem Constantius Imp. rem cognosci iussisset: Florentius agens pro magistro officiorum, animaduersis in literis priorum verborum lituris, rem aliter esse, quam dictarat Syluanus, Constantium docuit. Ea de causa Dynamius in tormentis est habitus, sed tamen absolutus conspiratione multorum. His rebus cognitis, Syluanus veritus, ne propter mollem Constantij animum absens damnaretur, Francis magna mercedead se adductis, Agrippinae insignia Augustalia sumsit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Acriter dimicauit contra Leonem & Constantinum Imp. Ioannes Damascenus, ob defensionem cultus imaginum, & cum episcopis Orientis Imperatorem excommunicauit. Leo per falsarium literas scribi curat, tanquam ad se à Ioanne scriptas, quibus se vrbem Graecis proditurum polliceretur. Eas literas Saracenorum regi Leo mittit, vt sibi à Ioanne caueret. Ioannes patriarcha de vita Damasceni. Auctor tamen sermonis de Conuersatione Damasceni, haec à paedagogo eius esse facta dicit. Saracenus itaque ei brachium praecidit, seu (vt alter narrat) digitum, quem imago Mariae inuocata ipsi dicitur restituisse. Io. Iacobvs Schutz, à Troubach, patre scriba natus, cùm Melchiori Engersheimio Consuli Selecestadiensi infensus esset, clàm nomine eius, manum & sigillum eius egregiè imitatus, literas fingit ad Ensisheimensem Senatum, quibus sese paratum aiebat noctu praesidium in vrbem accipere, & Selecestadium Rom. regi prodere. Literas illas non quidem Senatui transmisit, sed eas ciuibus quibusdam seditiosis priuatim ostendit, sibi à Materno Bartio Ensisheimensi tabellario clàm transmissas dictitans. Hac???; ratione plebem ita concitauit, vt & Melchior Consul & Maternus de vita sint periclitati: donec pater Materni (à quo sese literas Schutzius accepisse dixerat) consultò in medium productus Colmariae, & à Schutzio minimè agnitus, non obscurum fecisset indicium fraudis contra Melchiorem commissae. Ob quam Argentinae capite plexus & in quatuorpartes dissectus fuit Schutzius: Melchior & honori & bonis restitutus. Beatus Rhenanus libro tertio rerum Germanicarum. Literarum subiectione. Pharnabazvs Persarum regis praefectus in Asia, Lysandrum apud Spartanos accusauerat, quòd prouinciam suam vastaret. Ephori scytala missa eum reuocauerunt domum. Lysander allata ad eum in Hellespontum scytala perculsus, & Pharnabazi potissimùm formidans crimina, affectauit ad dirimendam controuersiam cum eo congredi. In colloquio orauit eum, vt literas de se ad magistratus alteras, nulla ipsum iniuria affectum esse, neq; quicquam scriberet queri. Pharnabazus omnia recepit se facturum: atq; in propatulo quidem, qualem flagitabat Lysander, epistolam conscripsit, clàm verò alteram habebat iam exaratam, & inter signandum commutauit codicillos nihil inter se specie discrepantes, tradidit???ue Lysandro illum occultè scriptum: Reuersus Lacedaemonem Lysander, atque, vt moris est, ad curiam profectus, reddidit Ephoris Pharnabazi literas, pro certo habens maximum crimen suum esse sopitum. Pharnabazum enim Lacedaemonij, quòd inter regios praefectos fuisset in bello promtissimus, carum habebant. Vt verò lectas literas Ephori ostenderunt Lysandro, & hicanimaduertit, Non vnum Vlyssem scilicet esse callidum: necessarium sibi iter esse ad Ammonis delubrum, & sacrificia, quae ante praelium vouerat, reddenda, simulans, ab Ephoris aegrè dimissus est. Plutarchus in Lysandro, & Polyaenus lib. 7. Scripti, Styli imitatione. Anaximenes Lampsacenus philosophus, cùm ingenio vafro esset, & sophistarum orationem aptissimè imitaretur, suscepta cum Theopompo Damafistrati filio simultate, historiam conscripsit, maledictorum in Athenienses, Lacedaemonios, & Thebanos plenissimam. Ad vnguem verò cùm Theopompi stylum expressisset, supposito eius nomine, per Graeciae ciuitates librum diuulgandum curauit. Quae res Theopompo magnam apud omnes Graecos inuidiam concitauit. Pausanias lib. 6. Chirographo falso. Theophilvs Alexandrinus episcopus, cùm rescisset, nobilem matronam Alexandrinam Isidòro presbytero mille aureos numerasse in pauperum vsus distribuendos: sibi non traditos grauiter ferens, post duos menses synodu̅ cogit, & prolata charta fingit eam sibi ab annis 18. à quodam contra Isidorum oblatam: verùm se multitudine negotioru̅ obrutum, actori iudicium dare neglexisse: nunc verò conscientiae stimulis adactum, de sodomiae vitio Isidoro crimen intentare. Subornat quinetiam puerum XV. aureorum precio, qui coràm Isidorum accusaret. Qui tamen metu perculsus, aufugit. Isidorus quamuis innocentiam suam declarasset, inuidia tamen Episcopi in exilium eiectus est. Antoninus Tit. 10. cap. 9. & Palladius. Confeßione culpae. Chilpericvs Francorum rex, Meroueo filio, ob ductam Brunechildim patrui Sigeberti Mediomatricum regis vxorem, & regnum attentatum, in monachum attonso, coacto Episcoporum concilio, Praetextatum Rotomagensium episcopum accusauit, crimini dans, ab eo omnium gnaro iunctam Meroueo Brunechildim, largitione???ue solicitatos quosdam, vt à patre deficerent, filium???ue regem salutarent. Dolo victus est. Praetextatus, submissis qui velut vicem eius soliciti, per speciem amicitiae monerent, è periculo per vera per falsa se eriperet. Regem animo pacatum, ac probè scire eum insontem, sed causa inuictum videri velle: fatendo culpam, veniam ac gratiam insuper regis promeriturum. Patribus iam compertam innoce̅tiam, collusionem futuram deinde, non iudicium. Igitur postridiè in patrum consessu praesente rege, Meroueum, inquit, quòd è sacro delubro eum exceperam, impuli vt regnum appeteret: quem etiam angelum coelestem facere optassem. Tunc rex testatus patres quid ipsi coràm audissent, postu labat, ne voce sua damnatum absoluerent: & reum, ne quid vltrà effari posset, regij irrumpentes obuoluto capite abstraxerunt. In insulam Oceani Constantiensis dioecesis relegatus est. Aemilius lib. 1. Testimonio falso. Methodius patriarcha Constantinopolitanus, ob cultum imaginum ab Adversariis summo habebatur odio. Corruperunt hi publicum scortum multa pecunia, effecerunt???; vt hunc stupri accusaret coram totius Senatus primoribus quae omnia Methodius aequo animo tulit, donec eò impulerunt virum sanctum, vt coram Manuele magistro, multis???ue primoribus Senatus, nulla alia purgatione vteretur, sed paucis verbis praefatus, limbo vestis subducto, membrum virile tabidum & eneruatum ostenderet. Ibi cùm Manuel mulierculam accersit, & acriùs instat, vt verum fateatur. Scortum sceleris auctores indicat, & se pecunijs ac promissionibus illectam profitetur. Methodius accusatores à poena suis precibus liberauit. Cuspinianus. Sabinvs & Crescentinvs, Gregorij Agrigentini episcopi sanctissimi diaconi, quòd grauiùs ab eo essent reprehensi ob facinora sua mala: inito foedere, in eius perniciem conspirant: mulierem impudicam subornant, eam???; pecunia corruptam in eius thalamum clàm, ipso???; inscio, abdunt. At cùm ad eam esset ingressus episcopus, in cubile irruunt, omnia clamoribus ac tumultu implent, comprehensum per totam vrbem trahunt: ac tandem custodiae, inclusis ligno pedibus, tradunt. Cùm autem per Eparchum, vrgentibus accusatoribus, causa non posset componi, Romam vinctus ad Pontificem deportatur, ibi???; similiter carcere in tertium vsq; annum excruciatur. Sed in Synodo innocentiam eius Deus patefecit. Meretrix etenim à daemone correpta, accusatorum improbitatem detexit. Gregorius igitur absolutus, illi in exilium acti sunt. Simeon Metaphrastes in eius vita. Laudatione simulata. Aristoxenvs, cùm indoctum Socratem pariter???; rudem & lasciuum appellasset, subiecit: Caeterùm nullo scelere fuit contactus. Plut. de Herodoti malignitate. Imaginibus. Qvidam Athanasio patriarchae Constantinopolitano infensi, cùm in Xerolophi cellis versaretur, è patriarchico solio scabellum furati, Christi Seruatoris, & altera ex parte Imperatoris Andronici Palaeologi imaginem frenos in ore gerentis, quos Arsenius alter patriarcha vt sessor equi moderaretur, in eo depinxêre, & in loco suo reposuêre, & in loco suo reposuêre. Quidam eam fabulam vulgarunt, & Patriarcham apud Imperatore̅ impietatis reum egerunt. Ille conuictos calumniatores durissimo mancipauit carceri. Gregoras lib. 7. Qvando. Plinius in praefatione Historiae mundi scribit, Asinivm Pollionem parasse in Plancum orationes, quas post mortem eius esset editurus, ne respondere posset. Plancum vbi hoc [1962] resciuisset, Cum mortuis non nisi laruas luctari, dixisse. Quo dicto ita esse orationes illas repercussas, vt apud eruditos nihil impudentius haberetur. L. Viues in librum 5. August. de Ciuitare Dei, cap. 27. Defensio, Excvsatio Astvta. Cvivs. Pvta Adulterij. Isabella Fusca, metu, ne adulteria, quae Venetijs cum Vgolino Gonzaga & Dandulo Veneto ducepatrauerat, vindicarentur, Luchinum maritum Vicecomitem veneno sustulit. Iouius in Luchini vita. Perfidiae. Vide Tit. Iusiurandum callidè interpretari. Pace Antalcidia, ab Antalcida Spartano proditae sunt Graecae vrbes à Spartanis Artaxerxi Persarum regi. Quod cùm quida̅ Agesilao regi cum gemitu, obijceret, dicens: Miseram Graeciam, vbi Lacones nobis cum Medis sentiunt: Minimè, inquit, sed sentiunt cum Laconibus Medi. Atqui maculam rei non detersit illius dicti festiuitas: sed imperium improspera pugna apud Leuctra perdidêre, gloriam???; insuper Spartae illo effudêre foedere. Plut. in Artoxerxe. Scribit Thucydides, Phrynichvm ducem Atheniensium Sami, cùm milites Alcibiadem ab exilio reducturi essent, nauarcho Lacedaemoniorum nunciasse, Se velle illi prodere exercitum. Cùm autem Alcibiades eas literas accepisset, & Atheniensibus misisset: Phrynichus, qui penè interfectus fuerat, denuò scribit nauarcho, quid accidisset: expostulans, & denuò pollice̅s, Se proditurum illi exercitum, si aggrederetur. Quod cùm significasset, praedixit militibus, Alteram venturam esse epistolam contra se, ab alcibiade: & monuit, vt hostium sequentium impetum cauerent. Quae cùm sic accidissent, tum literis allatis, tum facta impressione, milites omnia & nunc, & priùs, contra Phrynichum ex odio ab Alcibiade facta esse crediderunt. Hinc prouerbium ortum, [Greek words]. Suidas, & Polyaen. lib. 3. Amvrates III. Turc. Imp. Padolouium. Vide fol. 2011. Latrocinij. Cleomenes Praedoni (qui populatus fines & comprehensus dicebat: Cùm non haberem vnde militibus commeatus expedirem, ad eos, qui abundabant, ne vltrò praebebant, per vim rapturus, me conuerti) Concisa, inquit, malitia. Plutarchus in Apophtheg. Furti. Caecvm & pedibus captum accusabat olitor ingressos fuisse hortum, & fructus eius comedisse. Respondenti caeco, At nihil video, nec hortu̅, nec arbores: capto pedibus dicenti, Non sunt mihi pedes quibus iuerim. regessit Olitor, caecus captum pedibus baiulauit, hic duxit illum. Sic coniuncti fecera̅t, quod nunquam seorsim potuissent. Haereseos. Petrvs Pomponatius Mantuanus monachus, de animae mortalitate ex professo scripsit, & miris sophismatibus impietatis suae patronum Aristotelem introducere conatus est. À legato ergo Bononiense ob impium dogma accitus, &, Vtrum immortalem esse animam crederet? interrogatus, Non credo, respondit. Ibi exclamantibus vniuersis, renidens subintulit, Immortalem esse non credo, sed scio. Itaque re in iocum versa impunè dimissus est. Meminit illius quoque Io. Vierus lib. 5. de Daemonum praestigijs. Belli iniusti. Quum è sociorum literis, varijs???; rumoribus, Sigismundus Vngariae rex accepisset, Turcos Mysiam inuasisse, in diuina humana???; saeuire, omnia igni ferro???; vastare, ad Baiazethem continuò legatum misit: monens, vt & prouincia, in qua ius nullum se habere nouisse, & alienis rebus manum abstineret, si quid fas, quid aequum foret, rectè sciret. Distulit ille responsum, donec vniuersam ferè prouinciam occupauit: deinde quum domos armis instruxisset, accito legato, Sat sibi iuris esse, respondit, quando parietes etiam sua iura praeferrent. Bonfin. lib. 2. Dec. 3. Qvomodo. Nempe Negatione. M. Antonivs orator, Idcirco se aiebat nullam orationem scripsisse, vt si quid superiore iudicio actum, ei, quem postea defensurus esset, nociturum foret, non dictum à se, affirmare posset. Qui facti vix prudentis, tolerabilem causam habuit. Pro periclitantium enim capite, non solùm eloquentia sua vti, sed etiam verecundia abuti erat paratus. Valer. Max. lib. 7. cap. 3. Testimonio falso. Advocatvs quidam cùm summa vi contenderet, Asinum inter bestias non haberi, neque tex. ad hoc sciret, allegauit commentitiam Rub. de asinis & bestijs, C. lib. 12. & hac mendaci auctoritate Montanum iudicem decepit. Math. Mathesilanus sing. suo 96. Ioco, Risu. Andreas Mantinea, Patauinus, pictor excellentissimus, Innocentio VII. Pont. Max. augustissimum delubrum in palacio Vaticano pinxit: vbi quum sacerdotium aliquod dari vni ex filijs suis diu frustra???; sperasset: iussus aliqua̅do à Pont. septe̅ vitia capitalia pingere, de industria fecit, vt vacaret locus, in quo expressit Ingratitudinem. Interrogatus autem à Pont. Cur, cùm septem sint tantùm vitia, octauum addiderit? respo̅dit, Et quia locus vacabat, & quia nullum vitium ingratitudine magis inuisum est. Tum Pontifex subridens: Rectè tu sanè, inquit. Sed quoniam ex hoc latere octo vitia apparent, quamuis septem tantùm sint: ita quoq; è regione in altero latere septem illis virtutibus, extra ordinem addes Patientiam. Bern. Scardeonus lib. 3. hist. Pat. Maximilianus I. Imp. clementissimus in nobiles, qui decoxerant, cuidam iuueni opitulari volens, mandauit illi vt à ciuitate quadam peteret centum millia florenorum. Quicquid impetratum esset dexteritate legati, pro lucro ducebatur. Legatus igitur millia quinquaginta extorsit, ac Caesari triginta reddidit. Quaestores olfecerunt plus acceptum fuisse, quàm exhibitum, & Caesarem ad exigendam rationem non semel hortati, nobili subinde tergiuersante, vt ipsis tandem praesentibus rationem redderet obtinuêre. Tum Nobilis, Non, vt multi suspicantur, peculatus conscientia, sed ignorantia impedior, quò minus acceptae pecuniae rationes iamdudum reddiderim. Hi verò, qui tibi assident, Caesar, cùm vsu haec sibi familiaria reddiderint, tuo iussu exemplum edant: vt quàm in accipiendo facilem, tam quoq; in reddendo acutum imitatorem me esse reipsa intelligant. Caesar ingeniosam libertatem iuuenis admiratus, rationes in aliud tempus se dilaturum simulauit. Ioan. Peregr. Petroselinus. ASTVS IN CORPORIS BONIS AVT MALIS PROMOuendis velimpediendis. Nempe Vitam svam astvtè Conseruare Adulatione. L. Vitellivs, clarus propter Syriam, quam prouinciam obtinuerat, cùm cognouisset odium in se concitatum esse apud Caligulam Imp. propterpraeclara sua in Syria & contra Artabanum facta: vocatus à Caesare, simulare coepit se longè minorem esse opinione. Ad pedes igitur ex mera assentatione prouolutus Caij, profundere magnam lacrymarum vim coepit, diuinos honores tribuit, se ei sacra facturu̅ pollicitus est. Vnde Imperatoris iram adeò placauit, vt non solùm viuere, sed ex intimis amicis etiam haud postremum esse vellet. Xiphilinus ex Dione. Haeredis nuncupatione. Romani, duce Tito, templum Hierosolymitanum obsidebant. Iudaei ignem porticibus iniecerunt, & Romanos exusserunt. Eorum autem, quos ignis obsederat, Artorivs quidam, calliditate seruatus est. Appellato enim clara voce Lucio quodam, commilitone & contubernali suo: Haeredem te, inquit, relinquo totius patrimonij mei, si me exceperis. Cùm autem ille promto animo accurrisset: ipse quidem, qui se in eum proiecerat, vixit: Lucius verò pondere oppressus, constrato???ue lapidibus solo allisus, continuò perijt. Iosephus lib. 7. cap. 6. belli Iudaici. Pietatis simulatione. Narrat Theodoretus lib. 3. cap. 2. Ivlianvm in adolescentia sua metu tyrannidis Constantij, qui propinquos suos iugulari curabat, pietatem simulasse, & in Lectorum coetum sese abdidisse, & in eo sacros libros populo recitasse, ac tandem aedem Maximae martyris extruere coepisse. Verùm fundamenta eius templi, antequam consecraretur, imitata animi eius mutabilitatem, collapsa esse. Literis adulterinis. Cùm in pugna ad Salaminem Artemisia Cariae regina, quae à partibus Xerxis pugnabat, videret Attica̅ nauim, cuius trierarchus Aminias Palleneus, sibi instantem, neque vllum effugium superesse: in nauem sociam, quae erat virorum Calyndensium, impegit, qua rex Calyndensium Damasithymus vehebatur (cum quo simultates iam inde ex Hellesponto ei in [1963] tercedebant eam???ue consultò demersit, prospero casu vsa, & duplex hinc bonum adepta. Nam trierarchus Atticae nauis eam conspicatus incurrisse Barbarorum nauem, existimans hancaut Graecam esse nauem, autè Barbaris profugisse, & à Graecis pugnare, ab hac ad alias se conuertit. Xerxes verò conspecto hoc facinore, & nauim demersam Graecam ratus, praecipuè cùm nemo ex ea naui seruatus sit, qui Artemisiam accusare posset, exclamauit: Viri quidem mulieres, mulieres verò viri mihi extiterunt. Herodotus libro octauo, & Polyaen. lib. 8. Quum Heraclius Imp. Cosroëm Persarum regem bello persequeretur: quidam Persa Cosroae per calumniam significat, Sarbarvm siue Baram ducem suum rebus Romanis studere. Rex collegae eius Cardarichae, qui tum apud Chalcedonem erat, mandat, vt Sarbarum occîdat, exercitu???; recepto in Persidem contendat. Tabellarius in finibus Galatiae à Romanis interceptus, Byzantium ad Imperatoris filium abductus est. Is Sarbaro accito, literas monstrat. Sarbarus literis Cosroae adulteratis, alios CCCC. satrapas, principes ac tribunos militum inscribit, quasi eos secum interfici rex iussisset. Tum toto exercitu & Cardaricha conuocatis, epistolam recitat. Ergo Cosroae regnum abrogant: & cum Heraclio pacem faciunt, ea conditione, vti absque maleficio domum discedat. Cedrenus. Zonaras verò sic scribit: Hormisdas Persarum rex, vt Baram ducem suum victum esse cognouit, abrogato illi imperio vestem muliebrem misit, ac legato per literas mandauit, vt eum occideret. Baras, literas ab Hormisda ad se missas esse comminiscitur, quibus toti exercitui minitaretur, eas???ue militibus omnibus praelegit. Subitò igitur Hormisdam aggressi, captum in carcerem coniecerunt, oculis erutis, & Cosroëm regem elegerunt. Is patri aliquandiu omnem cultum praestitit. demùm verò, cùm nihil, quod à filio proficisceretur, gratum haberet, eum latera. fustibus tundendo occidi iussit. Erat Aurelianus Imperator, quemadmodum caeteris in rebus virtute admodum praestans, ita humani sanguinis plus quàm bono principi aequum esset, auidior. Is cùm ad Persicam expeditionem iter facere coepisset, & propter quaedam errata, Mnesteo liberto, quem à manu habebat, non sine interminatione succensuisse videretur: libertus qui optimè sciret, principem leuiter nec comminari, nec parcere solere: vt eo se timore liberaret, literas tanquam Aureliani manu scriptas co̅finxit, atque in eis quorundam nomina notauit, quos aut parum gratos principi, aut eis non multò antè ipsum esse interminatum norat, inter ea nomina suum quoque scripsit. Cùm autem non sine timoris significatione, adactis antè iuramento, rem in occulto seruaturos, has literas eorum quibusdam, qui inscripti erant, ostendisset, à se casu inuentas dixit, cùm principi excidissent, qui eas Tribunis daturus erat, vt nominati interimerentur. Illi vt Aureliani mortem suae anteuerterent, eum postero die occiderunt. Ex Vopisco & Eutropio, Sab. lib. 7. Enn. 7. Io. Iacobus Medices, qui posteà ad Marchionatus Marignani dignitatem peruenit, stipabat Hieronymi Moroni Mediolanensis latus. Ab eo conductus ad necem illustris viri Hectoris Vicecomitis, peracto facinore, amandatus est in arcem Musi, eo consilio, vt tegendi facinoris causa, ipse cum alijs conscijs illic interficeretur. Caeterùm vt suspiciosa est improbitas, cùm nesciret literas, apertam epistolam à socio legi iubet. Insidijs cognitis, sublato sigillo alias fieri curat, quibus imperatur, vt praefectus arce commissa ei, statim se Mediolanum conferat. Qua fraude occupata arce, & praefidiarijs in suas partes pertractis, eam aduersus Noricos, Mediolani ducem, ipsius quinetiam Caesaris praefectos sic tutatus est, vt summi ducis, strenuissimi militis, maximi imperatoris nomen & opinionem meruerit. Inde multis praeclaris victorijs Caesari reconciliatus, Prorex in Boëmia creatus est. Demùm alijs expeditionibus interfuit, non sine maxima auctoritate, & rerum gestarum gloria: quae in fratrem quoque ita redundauit, vt inter purpuratos primùm adlectus, tandem ad pontificatum ascenderit sub Pij IV. nomine. Hier. Cardanus Genitura sexta, & Ascanius Centorius volum. 2. libro 3. com. de bellis Europeis sui temporis. Vitae aliorvm astvtè insidiari. Ratione Loci, Temporis. Nempe In Conuiuio. Absalon, vt Thamar sororis stuprum vlcisceretur, Ammonem fratrem cum reliquis ad conuiuium vocatum, in ipso conuiuio interfecit, exconsilio Ionadabi filij Semnae. 2. Regum decimotertio. Apud Aegyptios olim mulierem regnasse aiunt, cui fuerit nomen idem quod reginae Babylonicae, Nitocri: eam???ue vltam fuisse fratre̅, ab Aegyptijs, apud quos regnabat, interemtum: qui, vbi hunc interemerant, regnum ad Nitocrim detulerant. Vlta autem fratrem est dolo, multis Aegyptiorum absumtis. Extruxit enim magnum aedificium subterraneum, & conuocatis ad conuiuium multis, quos praecipuè nouerat fraterna caedis auctòres, per occultum quendam specum immisit flumen discumbentibus. Vbi hoc fecisset, conspersit multo cinere aedificium, ne fluminis immissi vestigia apparerent. Herod. lib. 2. Cùm victis Thracibus à Persis, Megabyzi ductu, legati Persarum in Macedoniam venissent, petitum ab Amynta rege aquam & terram: Amyntas regi se dedens, conuiuio???ue liberali legatos excipiens, petentibus id ex suo more Persis, concubinas introduxit. Quas cùm illi attrectarent & oscularentur, indignè eam rem ferens Amyntae F. Alexander, patrem dormitum ablegauit. Ipse postea data optione Persis cum quacunq; liberet concumbendi, iuuenculas dimisit lotum: & mox sub earum specie introduxit adolescentes ephebos, ijsdem amictos vestime̅tis, & pugionibus clàm instructos. Quos simulac Persae attrectarunt, ipsi pugionibus eductis eos interfecerunt. Herod. lib. 4. Mortuo Cassandro, Antipater & Alexander FF. Macedoniae reges, inter se dissidere ceperu̅t. Et Alexander euocans ex Epiro Pyrrhum, ex Peloponneso Demetrivm Poliorcetem, cùm hic vnà cum exercitu aduenisset, formidare eum coepit adolescens ob auctoritatem eius & dignitatem: eum???; ad coenam inuitatum, inter pocula obtruncare conabatur. Huius rei certior factus Demetrius, comitibus & ministris, quotquot eum sequebantur, vt in triclinium se comitarentur, ibi???; dum exurgeret remanerent, praecepit. Hos veriti Alexandri ministri, non fuerunt ausi eum aggredi. Postridie orauit Alexandrum Demetrius, vt de maturiore abitu sibi ignosceret, aliâs, vbi vacaret, futurum secum eo diutiús. Gauisus Alexander vltrò ex ditione sua illum digredi, in Thessaliam vsq; eum prosecutus est. Dum Larissam venit Demetrius, ad coenam vocat Alexandrum: coena???; media surgentem Alexander trepidus vnà sequitur. Vt ergo peruenit Demetrius ad fores, vbi stipatores eius stabant, hoc solum locutus, Caede sequente̅, egressus est. Alexander igitur ab ijs trucidatus est, vna???; qui opem ferebant amici eius. Plut. in Demetrio. Agathocles Syracusiorum tyrannus, Carthaginensibus terra mari???ue debellatis, dijs sacrificauit, amicos???ue opiparis conuiuijs excepit, deposito???ue in comessationibus regio ornatu, cuiusuis priuati hominis tenuitatem prae se ferebat. Quae via hoc consequebatur, primùm vt multorum beneuolentiam sibi conciliaret: deinde cuilibet inter pocula loquendi libertate concessa, quo quisque animo esset, verè cognosceret, vino veritatem detegente. Cùm per eam, quae in conuiuijs existere solet, vrbanitatem eos, qui eius imperium alieno animo ferrent, deprehendisset, eosdem aliquando priuatim ad conuiuium rursus vocauit, ad hibitis vnà Syracusanorum magnificentissimis, numero ad quingentos, quos omnes trucidauit. Vehementer enim metuebat, ne postquam in Africam profectus esset, eius imperium detrectarent. Diodorus libro 20. Perpenna cùm Q. Sertorij ducis sui gloriae inuideret, cum Aufidio, Antonio & Manlio, in medio conuiuio ex composito iurgijs seinuicem lacessere coeperunt. Ibi ille, vel quòd ista licentia offenderetur, vel quòd me̅tem eorum ex loquendi tarditate & insolita dissolutione aduerteret: figura mutata accubitus, supinum se collocauit, quasi non attenderet neq; exaudiret ea. Vt verò phialam meri plenam inter bibendum è manibus demisit, Perpéna vnde strepitus ortus est, quod illis pro signo fuit: Antonius, qui supra Sertorium recumbebat, ferit eum pugione. Cum???; ille se vellet defendere, nec posset, multis eum caedentibus, est trucidatus. Plut. in Sertorio. Primislavs rex Boëmiae, simulans se iam confectum senio, admiratione virtutis, regnum Valascae Amazonum Boëmorum reginae traditurum, modò filium consortem regni esse pateretur: virgines duce Milada à Valasca missas ad accipiendam arcem Vissegradensem in conuiuio obtruncauit: Valascam nihil tale metuentem repentè adortus, Dieuizo arce occupata, cum suis ad internecionem deleuit, & insepultas abiecit. Aeneas Syluius in historia Boëmica, & Dubrauius libro secundo. Scotorum Principes, Dvrsti regis tyrannidem perosi, contra illum coniurauerant. Rex simulata poenitantia, iureiurando???ue solenni interposito, pacem cum illis fec???mox in arcem Berigonium ad conuiuium vocatos, ex insidij immissis percussoribus trucidauit. Ob sessus inde à populo, er???ptione facta, regnum simul cum vita amisit. Hector Boëthius libro secundo. Svertingvs Saxones à Danorum regis Frothonis IV. iug??? liberaturus, cùm conuiuij simulatione exceptum regem incendio consumere statuisset, ab eodem, etsi non inultus, occisus est. Saxo lib. 6. Vitsercus, Regneri Daniae regis F. Russiam armis subegerat. Daxon Orientalium Russorum princeps (quos Hellespontios [1964] vocant) cùm Vitsercum armis superare diffideret, ad dolos conuersus, pacem cum eo fecit. A Vitserco ad conuiuium inuitatus, habitu mercatorum multos suorum secum introire iussit. Vbi vespertinum tempus aduenisset, confestim Daxon & sui arma, quae occultè inuexerant, corripiunt, Vitsercum adoriuntur. Vitsercus multis hostium prostratis, & hostilium corporum cumulo circunsusus, non nisi scalis supernè admotis comprehendi potuit: duodecim quoque comites eius pariter ab hoste capti, facta sibi repetendae patriae potestate, regem deserere noluêre. Daxon egregia Vitserci forma permotus, ei non tantùm salutem, sed & filiam dimidioregni sui dotatam in matrimonium obtulit. Ille verò precariae vitae vsum floccipendens, beneficium respuit, & eligendae tantùm mortis libertatem sibi dari petijt & obtinuit: vinctum???ue se cum socijs cremari iussit. Saxo lib. 9. & Ioan. Magnus libro 17. capite 10. In Balneo. Minos classe potens, cognita Daedali in Siciliam fuga, statuit eum bello persequi. Praeparatis nauibus è Creta profectus, in Acragantinam appulit: quae nunc ab eo Minoa vocatur. Expositis copijs, per nuncium à Cocalo rege tradi sibi Daedalum ad poenam poposcit. Cocalvs Minoë ad colloquium accito, quod postularet se facturu̅ pollicitus, domireceptum, cùm in balneis lauaretur, adeò in longum tempus in thermis detinuit, vt nimio aestu suffocaretur. Eius deinde corpus Cretensibus reddidit, praelata obitus causa, quòd in lauacro lapsus in aquam calidam perijsset. Eius corpus milites magnificè sepeliuerunt, sepulcro ei duplici constructo: vno, in quo posita sunt occultè Minois ossa: alio, palàm aedificato Veneri templo, quod multis seculis posteri vt templum Veneris coluerunt. Postea cùm Acragantini regnante apud eos Therone vrbem conderent, repertum sepulcrum, ossibus in Cretam missis, demoliti sunt. Diod. lib. 4. cap. 13. Olo Scaniae praefectus Danorum regnum occupauerat. Ob crudelitate̅ conspirauêre in eum proceres, & CXX. auri libris Starcathervm ei percussorem immiserunt. Ille in balneo lauantem regem aggressus, acri ipsius visu luminúmque continua mobilitate vibrantium fulgore perstrictus, pedem retulit, & qui tot ducum, tot pugilum arma protriuerat, vnius inermis viri aciem ferre non potuit. At Olo vultus sui conscius, obtecto ore accedere eum propiùs, & quid afferret edere iussit, quippe quem longa familiaritatis experientia ab insidiarum suspicione alienissimum faciebat. At ille districto mucrone transuerberauit regem, nitentis???ue assurgere iugulum ferijt. Poenitentia inde ac pudore perculsus, tanta animi acerbitate commissum facinus luxit, vt quandocunque mentio eius incidisset, à Iacrymis temperare non posset. Aliquot etiam ex his, quorum instinctu vsus fuerat, in sceleris à se commissi vindictam occîdit, praesertim verò Lennonem. Tandem cùm prae senio & debilis & caecus esset, hoc ipso auro percussorem sibi parauit Hatherum Lennonis F. quòd ignaua morte defungi parum virile arbitraretur. Saxo libro 8. In Cubiculo, Lecto, Iacobi filij, Sichemitis persuaserunt, vt circumciderentur. Mox eos incautos adorti, vsq; ad internecionem occiderunt. Genesis 34. Heirgvstvs, Pictorum rex, Scotorum regi Fethelmaco inimicus, quum Scotos, qui Picticas regiones hostiliter inuasera̅t, aperto marte superare diffideret, duos Pictos Scotico habitu, in regis caedem, mercede corruptos subornauit. Ij spiculi iaciendi periti (qua arte Fethelmacus frequenter sese exercebat) ei familiares facti, opportunitatem quotidie ipsius regis trucidandi captabant. Erat fortè Caractonij Fethelmacus, ea quae ad instans bellum vsui forent, contra hostes, magnis impendijs comparans. Et quum in seram noctem, sermonem publicis super negotijs cum gentis suae maioribus qui tum aderant protraxisset, summotis omnibus in cubiculum sese recipiens, citharoedum iubet (vt tum nobiliorum erat mos) citharam leniter pulsando, dulcem cantilenam edere, qua citiùs in somnum solueretur. Quum???ue altiori caperetur somno, subormati in caedem per citharoedum (vt conuenerat) in cubiculum admissi, dormientem regem iugularunt, ad infli???tum vulnus altius gementem. Eum strepitum moribundi regis audientes stationarij milites ante cubiculi fores, re???omperta, fugientes percussores in proximum montem ocyùs sunt insecuti: qui timore illicò in audaciam verso, ingentem saxorum vim in eos deiecerunt: vnde plurimi sau???ati. in profundam vallem descendere praecipites cogebantur. Comprehensi tandem à militibus, montem magna superantibus vi, vbi quaestionibus adhibiti commentum omne fuissent confessi, equis alligati, illis???ue in diuersum actis membris discerptis, sceleratam exhalauerunt animam. Citharoedus quoq; captus, admissi criminis conuictus, suppliciu̅ haud dissimile subiuit. H. Boëthius lib. 6. In Foro, Iudicio. Anci Martij Rom. regis Filii, aegrè ferentes ereptum sibi à L. Tarquinio tutore regnum, aegerrimè verò, quòd Tarquinio successurus videretur Seruius Tullius gener: duos suae factionis viros occultè subornarunt, qui agresti habitu, rusticanis ambo ferramentis accincti, tanquam ab intermisso opere nuper auersi, in regem altercantes irrumperent, hîc mutuo se uicio incessentes, fidem???; regis implorantes, multitudinis in se oculos verterent. Tum verò ad regem vocati, iussi???; inuicem dicere, vnus rem ex composito orditur. In quem dicentem quum totus rex auersus esset, alter claram securim in eius caput deiecit, telo???; in cadentis vulnere relicto, ambo sese foras eiecerunt. Sab. lib. 4. Enn. 2. In Venatione. Attilus II. Suecorum rex, Frouinum Danici exercitus ducem ex prouocatione occiderat, & Veremvndvm Danorum regem tributarium fecerat. Veremundus Rethonem & Vigonem Frouini filios subornat, vt supplicum habitu ad Attilum confugiant. À quo benignè suscepti, & de Frouini occisore interrogati, Magnum illum & fortem virum esse praedicarunt. Tum Attilus, Ego (inquit) sum ille, qui in publico duello tam egregiam laudem hac mea dextra promerui. Mox???ue de Frouini liberis, de eorum aetate, & animo in paternae necis auctorem, multa percontatus est. Ad quae illi callidè respondentes, paucis pòst diebus regem in venatione solum circumueniunt, & se Frouini filios esse clamantes, cùm nullis muneribus flecti possent, perfidè occidunt. Ob quam infamem victoriam Dani à Teutonibus sugillati, Semiuiri dicebantur, quòd non auderet vnus eorum vni congredi, nisi alterius praesidio munitus & suffultus. Hoc patrato facinore, ad regem Veremundum reuersi, summis ab eo honoribus affecti fuêre. Ioannes Magnus libro secundo, capite 30. ex Saxone. Thomas dux Glocestriae, ignauiam fratris sui Ricardi II. Anglorum regis aegrè ferens, cuius culpa res Anglica in continente pessum iret, iactarat se coniecturum Ricardum in aliquam arcem, vbi sine reipublicae iacturapro suo libito otium traheret. Rex cum Thoma Mombraio, equitum magistro, co̅silium opprimendi ducis capit, composito???; dolo, ambo venatum eunt. Mombraius in medio itinere se in syluam abstrusit: rex verò venando ad ducem cum paucis venit, ibi???ue sumto cibo, negotium simulat, quamobrem sibi Londinum actutum redeundum sit, eum???; rogat, vt festinandi causa, paucis contentus comitibus, secum Londinum eat. Vbi ad locum insidiarum ventum est, rege de industria praecedente, dux insidijs excipitur, & à Mombraio ad Thamesim trahitur, Caletum perducitur, quo loci postridie illius diei strangulatus est. Polyd. lib. 20. Findocus Scotorum rex Donaldum Hebridium rebellem in Ila insula vicerat. Donaldvs Donaldi F. quod virtute non poterat, dolo aggreditur: Nobiles duos subornat, qui se transfugas simulent, regi???ue familiares redditi, eum obtruncent. Parent illi, & Carantij, qui regis frater erat, gratia & auctoritate ad summas euehuntur dignitates. Cum???ue Carantium regno inhiare viderent, sua illi consilia aperiunt. Ille negotium maturare iussit. Ergo tum Carantij pollicitationibus adducti, tum Donaldi mandato, qui ad id eos subornauerat, ac vindicandae caedis in Hebridianos perpetratae studio incitati, cùm Findocus ad luporum venatione̅ cum paucis progressus, in monticulo quodam consedisset, vnde venatores, canes???ue venaticos, commodiùs spectaret: affuêre illi ex more coniurati, venabula gestantes. Et vbi ad canum venatorum???; clamorem, stipatores paulùm ab rege abscessissent, spectaculi videndi cupidi, coniuratorum alter, regi stationarijs penè nudo, ex composito fabellam quandam de Hebridianorum in eum odio narrare est orsus. Dum intentus in eum se rex totum conuerteret: alter venabulo regi pectus transfodit: relicto???ue in vulnere telo, ambo sese fuga eripere periculo conantur. Caeterùm comprehensi, quaestionibus???ue adhibiti, Donaldi Hebridiani, Carantij???ue consilium patefacientes, capitali supplicio sunt affecti. Carantius spontè exulauit, & in Italiam cum militibus Romanis dissimulata persona abijt. Vbi sub Aurelio Probo, Caro atque Diocletiano Imperatoribus merendo, percelebre rei militaris adeptus est nomen. H. Boëth. libro sexto. In Expeditione. Clearchvs Ponticus tyrannus, ciues de medio tollere cupiens, delegit eos, qui essent ab anno sedecimo vsque ad duodecimum, ad expeditionem sub Caniculae ardoribus, quasi vrbem Astacum oppugnaturus. Postquam verò appropinquauit Astaco, ciues quidem in palustri loco & quieto, atque pleno stantium aquarum, iussit castra ponere, & animaduertere, ne Thraces è regione apparerent. Ipse verò quasi summam oppugnationis molestiam toleraturus, cum mercenarijs excelsa loca & vmbrosa, aquis affluentia, cepit, & in ijs castra metatus, vsque oppugnationem extendit, donec suos [1965] ciues perdidisset: quia aestiuo te̅pore palustria morbosa sunt. Postquam autem omnes perierunt, tunc cum mercenarijs etia̅ mouit, pesti???ue causam ciuium interitus assignauit. Polyaen. lib. 2. & Sab. lib. 8. En 4. Modi. Verbi gratia Colloquij simulatione. Mithridates, Ariobarzanis praefecti Ioniae filius, pollicitus est regi Artoxerxi, Se Datamen interfecturum, si ei rex promitteret, vt quocunque vellet, liceret impunè facere, fidem???ue de ea re, more Persarum, dextram dedisset. Hanc vt recepit à rege, copias parat, & absens amicitiam cum Datame facit. Defecerat autem à rege Datames, & Paphlagonia occupata, omnibus praelijs superior fuerat. Ergo Mithridates regis prouinciam vexat, castella expugnat, magnas praedas agit: quarum partem suis dispertit, partem ad Datamen mittit. Pari modo complura castella ei tradit. Haec diu faciendo, persuasit homini, se perpetuum aduersus regem suscepisse bellum. Interea quoque, ne quam suspicionem illi praeberet insidiarum, neque colloquium eius petiuit, neque in conspectum venire studuit. Sic absens amicitiam gerebat, vt non beneficijs mutuis, sed odio communi, quod erga regem susceperant, contineri viderentur. Id cùm satis se confirmasse arbitratus est: certiorem fecit Datamen, tempus esse maiores exercitus parari, & bellum cum rege suscipi: de qua re, si ei videretur, quò vellet, in colloquium veniret. Probata re, colloquendi tempus sumitur, locus???ue quo conueniretur. Huc Mithridates cum vno, cui maximam habebat fidem, ante aliquot dies venit, compluribus???ue locis separatim gladios obruit, ea???ue loca diligenter notat. Ipso autem colloquendi die vtrique, locum qui explorarent, atque ipsos scrutarentur, mittunt: deinde ipsi sunt congressi. Hîc cùm aliquandiu in colloquio fuissent, & diuersi discessissent, iam???ue procul Datames abesset: Mithridates, priusquam ad suos perueniret, ne quam suspicionem pararet, in eundem locum reuertitur, atque ibi vbi telum erat impositum resedit, vt si lassitudine cuperet acquiescere, Datamen???ue reuocauit, simulans se quiddam in colloquio esse oblitum: interim telum quod latebat protulit, nudatum???ue vagina, veste texit, ac Datami venienti ait, digredientem se animaduertisse locum quendam, qui erat in conspectu, ad castra ponenda esse idoneum. Quem cùm digito monstraret, & ille conspiceret, auersum ferro transfixit: & priùs quàm quisquam posset succurrere, interfecit. Ita ille vir, qui multos consilio, neminem perfidia ceperat, simulata captus est amicitia. Probus & Plutarchus in Datami. Polyaen. lib. 7. Mithridates Ponti rex, aduersus Ariarathem nepotem, Cappadociae regem bellum susceperat. Sed cùm Ariarathis vires opinione maiores offendisset: vt in colloquium venire vellet, ab Ariarathe petijt, missis vtrinque, qui explorarent, ne occultè in colloquium arma ferrent. Cùm is qui Mithridatis corpus praetentabat, manum sub veste ad baltheum poneret, Mithridates subridens dixit: Caue, ne si inferiorem partem manu petieris, alium quàm quem quaeris pugionem inuenias. Is virilia dici arbitratus, quaerere vltrà abstinuit. Remansit igitur in ea parte penes Mithridatem paruus pugio, quo nepotem, dum alloqueretur, interemit. Fulgosus libro septimo, capite tertio. Radamistvs, Pharsamanis Hyberiae regis filius (quae regio his temporibus Georgiana appellatur) simulata cum patre discordia, quòd ei nouercam superinduxerat, ad auunculum Mithridatem, Armeniae regem profugit. Ab eo benignè exceptus, filiae quoque matrimonio dignus factus, clàm Mithridatis populos subornauit, ac fingens se cum patre in gratiam redijsse, ad eum profectus, omnia quae egerat detexit. Itaque paratis ingentibus copijs, sub eo praetextu, vt in Albanos arma moueret, in Armeniam aduersus auunculum signa ferri iussit, eum???ue ab omnibus suis destitutum, in arce Gorneas obsedit. Sed cùm non omnia pro voto succederent, noua proditione primam cumulare volens, data fide auunculum ad colloquium traxit. Hîc cùm gentis more amborum pollices colligandi essent, vt haustum ex eis sanguinem vterque gustaret: is cui vinciendi munus erat iniunctum, fingens ad terram funes concidisse, illis Mithridatis pedes implicuit. Radamistus eum cum vxore ac liberis cepit: & quoniam neque ferro, neque veneno eos se laesurum promiserat, culcitris oppressos, praeclusa anima necauit. Fulgosus libro nono, cap. 6. Mithridates Ponti rex à Lucullo frequenter superatus, insi dijs eum appetijt, per Adathanem quendam. Receptus ille tanquam transfuga à Lucullo in gregem equitum, cùm frequentibus excursionibus, promtam & enixam operam praestaret, fide acquisita, tempus elegit, quo missa principia quietem omnibus castrensibus dabant, praetorium???; secretius praestabant. Casus adiuuit Lucullum. Nam qui ad vigilantem vsque admitti solebat, fatigatum nocturnis cogitationibus, illo tempore quiescentem inuenit. Cùm deinde, tanquam nunciaturus aliquid subitum ac necessarium, intrare vellet, & pertinaciter à seruis valetudini domini consulentibus excluderetur: veritus ne suspectus esset, equis, quos ante portam paratos habebat, ad Mithridatem refugit irritus. Front. lib. 2. cap. 5. & Plut. in Lucullo. Constantinvs Diogenes, à Constantino Imper. ad Sermonem Sirmij dominum legatus missus, interposito iureiurando affirmauit, cupere se ipsum conuenire, ac de rebus necessarijs colloqui: quòd si ipse insidias vereretur, tribus tantùm famulis stipatum se ad ripam profluentis ibi amnis accessurum: idem ipse quoque faceret. Obtemperat Sermo, atque hoc modo cum Diogene congreditur. Ibi cùm iam collocuturi essent, Diogenes pugionem, quem in sinu abditum gestabat, subitò in latus Sermonis adegit, eum???ue interfecit. Cedrenus. Clothario III. Francorum rege mortuo, Magistri equitum, simulatione regiae maiestatis regendae, de administratione rerum pro opibus quisque suis maiore audacia decertarunt. Ebroinvs mortuo Ercembaldo valida factione subnixus, praeterito Childerico Austrasiae rege, Theodericum fratrem eius natu minorem, Franciae regem salutat, ab illo Magister equitum dictus. At armis victus à Childerico, cùm se in Burgundiam recepisset, deinde Childericus in venatione occisus esset, Theodericus quidem in solio reponitur, atpro Ebroino Franci Leudesium Ercembaldi filium Magistrum equitum creauêre. Ebroinus relicto monasterio, cui inclusus erat, summa celeritate vsus regem cepit, atque ab eo Magister equitum dictus, Leudesium simulato colloquio circumuentum occidit. Cum???ue ab Austrasianis mortuo Vlfoaldo Martinus & Pipinus fratres patrueles, Duces salutarentur, victi sunt ab Ebroino in Laudunensium finibus. Martinus euocatus ab Ebroino in colloquium, nullum pignus postulauit, nifi sanctissimi iurisiurandi supra Sanctorum corpora concepti. Nec ille conditionem aspernatus, ad conditoria sanctorum, priùs exemtis clàm corporibus, adiurauit, Se illi minimè offuturum: sin fidem falleret, in caput suum detestatus terrores, perniciem???ue ac exitium, inferorum???ue poenas. Sic diuos eludens, hostem improuidum excepit, interemit???ue, donec ab Ermenfredo è Francica nobilitate etiam ipse occideretur. Aemilius lib. 1. Canvtvs Erici II. Danorum regis F. bellica virtute clariss. Sclauis domitis, Nicolao Danorum regi patruo formidabilis, cùm se sincerè purgasset, à Magno Nicolai F. quòd eo viuo se patri nunquam successurum putaret, cum coniuratis oppressus est Consilij huius laqueos, humi decumbentes, nectebant, vt si rem casu detegi contigisset, nunquam stando, sedendóve saluti ipsius insidiatos se esse, tutò iurare possent. Magnus inde contracta apud Sialandiam nobilium frequentia, Canuto???; circa diuinum natalis solenne conuiuandi gratia Roskildiam vocato, Sacrae sibi peregrinationis amorem incessisse dixit: coniugis ipsum ac liberorum tutorem constituit, ei???ue plenissimam rei familiaris suae custodiam mandat. Ingiburga Canuti vxor virum, vt praeparatas capiti suo vitaret insidias, missis literis monuit. Ille se non minus fidei in Magni quàm vxoris praecordijs reponere dixit. Interea magnatibus apud Roskildiam quatuor solennium dies continuò feriatis, Canutus ac Magnus, publico iam conuentu soluto, sacri temporis residuum diuiduo peregêre contubernio. Nocte qua facinus peragendum erat, conscijs se sequi iussis, iureiurando obstrictos fidem facere compulit, silentio se cuncta tecturos. Inde Canutum apud oppidum Haralstadium, per coniuratorum quendam, genere Saxonem, arte cantorem, sine arbitris, sibi obuium venire iubet ad proximum villae nemus. Ille nihil doli suspicatus, duobus tantùm militibus totidem???ue equisonibus in comitatum assumtis, inermis equum conscendit & vix monitus gladium sumsit. Tunc cantor, quòd Canutum Saxonici & ritus & nominis amantissimum scisset, cùm iurisiurandi religio, quò minùs eum apertè moneret, obstaret, sub inuolucro rem prodere conatus, Grimildae erga fratres perfidiam memorare adorsus, famosae fraudis exemplo similium ei metum inijcere tentabat: quinetiam loricae, quam sub veste gestabat, summa detexit. Sed ne eo quidem suspicionis irritamento refertum fortitudine pectus mouere potuit. Canutus in primo syluae aditu à Magno fictis osculis excipitur. Quem vt loricatum agnouit, Quid hoc sibi vellet? quaerit. At ille, Se rustici cuiusdam domum inuadere velle, respondit. Tum Canutus, Ne priuata ira solenne Epiphaniae festum macularet, orabat. Quo, neque se vltionem remissurum, neque proposito cessurum iurante, ipse satisfactionis iusta promittere, suam???ue pro eius correctione sponsionem offerre coepit. Obstrepentibus deinde ijs, qui in insidijs latebant, quid sibi militum haec manus velit, interrogat. Cui Magnus, Iam de regni successione & rerum summa agendum, respondit. Tum Canutus, patre eius viuo actionem hanc & superuacuam & impiam esse respondit. Haec dicentis verticem exiliens Magnus obiurgantis more corripuit. Canutus gladio manum admouens, capite à Magno ictus con [1966] cidit, & à reliquis confoditur. Eo ipso loco fons largissimus scaturire cepit. Cadauer eius rex Roskildiam inferri vetuit, ne populi animos, eius mortem indignissimè ferentis, contra filium magis accenderet. Itaque tenui funere Ringstadium elatus est. Ibi concio populi Magnum Reip. hostem pronunciat, & regno excedere iubet. Quod cùm Nicolaus rex indignè ferret, eo etiam deserto, Ericum Canuti fratrem regem designarunt. Is Lotharium Imp. contra Nicolaum exciuit, sed inani conatu. Inde ad Magnum Noruagiorum regem confugit. Cuius insidias fugiens, à Lalandensibus susceptus, reparatis viribus Magnum Nicolai F. acie victum occidit. Nicolaus fugiens Slesuici populari tumultu oppressus est. Saxo lib. 13. Eiecto Erico Pomerano rege, Suetici regni gubernator Carolvs Canutus constituitur. Huius gloriae Ericus Pukeinuidebat. Venit res ab armis ad colloquium. Carolus in eo loco, vbi proceres regni conuenerant, clàm ingratos odores excitari curauit, ea???ue occasione domum illam vtpote pestiferam relinquendam monens, in arce vicina reliqua negotia expediri suasit. In quam cùm peruentum esset, Carolus Ericum captum, & Stocholmiam missum, capite plecti curauit. Olaus autem Vpsalensis, & Thomas Strengenensis pontifices, qui fidem Erico pro Carolo dederant, tantum doluerunt se illis comitijs interfuisse, vt nunquam postea sacra obire, aut comitijs regni interesse voluerint. Io. Magnus lib. 22. cap. 14. Herluimum quendam ex Franciae proceribus, Arnolphvs, Flandriae comes, bello premebat, arcem???; Monstreoli ei abstulerat. Ille apud Hugonem magnu̅ ducem implorat opem. Sed illo aures clausas habente, Herluimus Normannorum ducem Gulielmum, patrem afflictorum, refugium oppressorum adit. Ille statim pro Herluimi causa bellum indixit Flandriae comiti, & arcem Monstreoli expugnatam Herluimo restituit. Arnulfus simulata amicitia per legatum Ducis colloquium petit. Vbi dies aduenit, dux cum copijs in pagum proficiscitur Ambiacensem: ad Sumae fluminis ripam castra collocat. Ex aduerso Corbeiae tetendit Arnulphus. Erat in Sumae fluminis medio insula. Hanc petit Arnulphus, quatuor solis comitatus: orat???ue ducem, vt duodecim stipatus, dignetur adesse. Arnulphus Herluimo ignoscit, in Gulielmi clientelam se committit, & quia liberis careret, eum sibi successorem optat. His atq; huiusmodi in aliquot horas producto sermone, amplexati discesserunt. Arnulphum duo ex suis in nauiculam manibus deportabant, quia podagricus erat. Gulielmus duodecim comites ire iussit in vnam, ipse cum solo remige concessit in alteram scapham. Cùm iam medium amnem teneret, accurrunt quatuor Arnulphi milites, gladijs sub veste contectis: acclamantà ripa, Quod praecipuum foret, id omissum esse: ab Arnulpho se missos indicatum. Credidit ille, & flexit in insulam: duodecim militibus medium amnem tenentibus. Vbi propiùs dux accessit, eductis gladijs confodiunt virum incomparabilem. Stabant agmina eius armata in ripa, sed flumine disclusa, adesse principi non poterant. Latrones cum domino ad cohortes suas reuersi sunt, anno Salutis 943. Cal. Ian. Cranzius libro secundo Noruegiae, cap. 35. Societatisspe. Oroetes Sardium praefectus, cùm in animo haberet Polycratem Samiorum tyrannum capere, & auarum esse sciret: simulat se à rege Cambyse velle deficere, & Polycrati sese coniungere. Implet igitur octo scrinia lapidibus, superficietenus aurum insternit, & Maeandrio legato Polycratis ostendit. Polycrates re comperta, quamuis multis eum dehortantibus & oraculis & somnijs, ad Oroetem spe auripotiundi profectus, captus, & in crucem susfixus fuit. Herodotus libro tertìo. Halyattes, Lydorum rex, vt Colophonios equitatu spoliaret, societatem cum eis inijt, semper???ue ex militibus equites maioribus muneribus affecit. Postremò Sardis splendidum eis commeatum & duplex stipendium pollicitus, cùm equites, extra ciuitatem castra habentes, equisonibus equos traderent, & in vrbem festinarent, ad duplicatum stipendium, Halyattes clausis portis, eos ad vnum interfecit, atque eorum equos suis armatis concessit. Polyaen. lib. 7. Agathocles cùm superasset Leontinos, Dinocratem ducem suum misit in vrbem, qui diceret, Ei cum Dionysio gloriae contentionem esse, quòd vellet eos conseruare, quemadmodum ille conseruarit Italos ad Eleporum fluuium praelio deuictos. Crediderunt Leontini, pecunias???ue dederunt. Agathocles ingressus, iussit eos in concionem inermes conuenire. Dux interrogabat, Cui videretur idem, quod Agathocli, is manum tolleret. Agathocles igitur: Mihi, inquit, placet omnes occidere. Decem ergo millia militum, qui circumsistebant, omnes in concione trucidarunt. Polyaenus libro quinto. Mainardvs Nouae domus princeps, cùm suis artibus abalienata nobilitate, Hussitas memorabili praelio superasset, multa millia cepisset: omnes eos perdere statuit, qui aetate in castris exacta, caedibus & rapinis assueti, nunquam quieturi viderentur. Sed metuens, ne simul quoque innocentes interficeret, qui ex agris coacti ad pugnam venerant: voce praeconis edici iubet, Nondum bellum peractum esse, fugisse Coapchonem, Thaboritarum equitum praefectum, Coloniam expugnari oportere, vicinas???ue per circuitum gentes, quae regnum popularentur, armis domandas. Ad eam rem necessarios, qui sub Procopijs militassent, viros fortes & in bello exercitatos: decretum eis ex publico stipendium donec regnum pacaretur. Proinde omnes qui stipendia facere vellent, in horrea sese proxima reciperent, cauerent, ne rudes inexpertos???ue belli secum admitterent: illos sua rura, suas???ue lares repetere posse. Introiuerunt horrea (quae apud Boëmos in villis ex maceria culmo tecta frequenter sunt) Thaboritarum & Orphanorum aliquot millia, homines nigri, ad folem & ventum indurati, aspectu tetri atque horribiles, & qui circa fumum in castris vixissent, aquilinis oculis, impexo crine, promissa barba, corporibus proceris, membris hispidis, cute adeò dura, vt ferrum quasi lorica repulsura videretur. Clausa sunt confestim ostia, & ignis immissus horreis, colluuiem illam hominum exussit. Aeneas Syl. cap. 51. hist. Boëm. Iacobus Picininus à Ferdinando rege Neapolitanorum accersitus, ceu magno stipendio inauctorandus, Francisco Sforcia Mediolanensium duce, qui illi filiam desponderat, auctore, Neapolim magno comitatu prosiciscitur. Hic captus custodiae???ue traditus, quo genere sit mortis sublatus, parum conuenit. Fuêre qui crederent fuisse Franciscum Sforciam eius consilij haud ignarum, blanditum???ue Picinino nouam affinitatem, vt magis obsequentem haberet. Horruêre ambo (vt fertur) Picinini nomen, quum Mediolani, tum caetera Italia, ob patris memoriam, militarem???ue ipsius gloriam populare, ob id???ue in eius mortem conspiratum. Sabellicus libro septimo En. 10. Reconciliationis simulatione. Ferdinandvs Neapolitanorum rex, confecto bello Neapolitano, exulibus ex foedere reductis in praesentia ignouit: paulò pòst autem de omnibus praeter Salernitanum principem & Biasmianensis liberos, qui vix astu euaserant, victa foederis religione supplicium sumsit. Ioannem Ant. Marcianum, qui trigesimum iam & quartum annum in carcere asseruabatur, trucidauit, crudelis tyrannus & immanis. Brutus libro octauo hist. Flor. Caesar Borgia Valentinus Vrsinos, qui à se defecerant, simulata reconciliatione captos trucidauit. Sab. lib. 1. En. 10. Honoris, Adorationis simulatione. Herodes Iudaeorum rex, cùm à Magis cognouisset, natum esse Iudaeorum regem Bethlehemae: praecepit illis, vt Bethlehemam profecti, diligenter de eo inquirerent, sibi???ue eum adoraturo id renunciarent. In animo enim habebat Christum è medio tollere. At cùm Magi angeli monitu alia via domum profecti essent: ira percitus Herodes, pueros omnes intra bimatum constitutos Bethlehemae inter fici iussit, sperans se hac ratione etiam regem natum extinguere posse. Verùm hanc quoque versutiam illius Angelus elusit, admonito in somnis Iosepho, vt cum Maria & puero in Aegyptum fugeret. Matthaei 2. Persa quidam, simulans se velle adorare Haumar Amiram Saracenorum, infixo in ventrem eius gladio peremit eum. Sigebertus in Chronicis. Proditionis spe facta. Per eos dies, quibus Galli in arcem, ab Neapolitanis ciuibus recepto rege suo Ferdinando II. Aragonio, compulsi, continenti tormentorum ictu grauiter vexarentur, atq; obsessi magna rerum necessariarum penuria premerentur: cùm Aethiops seruus, qui tum apud Gallos erat, se incensurum Gallicam ciassem, & aditum Aragonijs in sanctae Crucis templum statuta nocte praebiturum polliceretur: Ferdinandus Daualus Piscarius, summae virtutis dux, in ipso aetatis flore, eius nefarij hominis fingulari perfidia crudeliter est interfectus. Nanque illi peregregius proditor, perfidia planè seruili & plusquam Punica, quum doli ac insidiarum ordinem Gallis detulisset, & ab his opimo praemio ditaretur, Piscarium intempesta nocte ad colloquium euocauit, euadentem???ue militariscala in summam hortorum maceriem, & in caput exporrectum, sagitta lunata repentè emissa iugulauit. Corruentem familiares, qui aderant, quum frustra erigere conati essent, ipsum iam exanimem scuto impositum extulerunt. Tantus verò mox luctus eius viri morte per vrbem multorum planctu ac lacrymis enunciata, ciues aequè ac milites occupauit: vt ea nocte spes omnis partae iam propè victoriae amissa esse, ac deinceps ipsa Neapolis ab hostibus capta videretur. Iouius lib. 3. & Guicciardinus lib. 2. Coniugij spe. Hecvba moesta, quòd duo filij fortissimi Hector & Troilus ab Achille interfecti essent: Alexandrum filium accersit, hortatur vt se & suos fratres vindicaret, infidias Achilli faceret, & eum nec opinantem occideret. Quoniam rogauerit sibi Polyxenam dari in matrimonium, se ad eum missuram Priami verbis, vt pacem foedus???ue inter se confirmarent. In fano Apollinis Tymbraei, ante portam, Achilli sub speciecolloquij insidias collocari posse. Noctu eliguntur de exercitu fortissimi, & in fanum Apollinis collocantur, signum accipiunt. Hecuba ad Achillem, sicuti condixerat, nuncium mittit. Achilles laetus, Polyxenam amans, postera diecum Antilocho filio Nestoris ad constitutum locum venit. Ex insidijs erumpit Paris. Achilles brachio sinistro chlamyde inuoluto, multos occidit. Alexander Antilochum interemit, ipsum???ue Achillem multis plagis confodit. Dares Phrygius. Antoninvs Caracalla Artabanum Parthorum regem frequentibus literis & muneribus pellexit, vt sibi filiam matrimonio locaret: ex ea affinitate futurum praedicans, vt duobus mundi imperijs Parthico & Romano, foedere & necessitudine coniunctis, omnes gentes in terris quietem agerent, ac si quae minus pacatae essent, fore, vt non multò pòst imperio subiugarentur. Abnuit primò Artabanus, causatus non licere Romano homini externarum gentium sectari connubiu̅. Verùm studium & charitatem rei vxoriae iureiurando Roman. Imperator pollicitus, eò regem perpulit, vt filiam se locaturum promiserit. Hanc ansam ille nactus, Artabanum socerum, se???ue generum vocat. Barbari eo connubio laeti, tanquam sempiternam cum Rom. Pop. pacem habituri, quàm maximo poterant rerum apparatu Romanum venientem expectabant. Vbi igitur appropinquare dictus est, rex cum magno procerum comitatu extra regiam genero prodit obuiam: Parthi???ue cum eo indigenis floribus coronati, auro???ue & purpura vestiti, ad tibiarum tympanorum???ue cantum choreas agentes, quibus gens ipsa supra modum delectatur, ac tum maximè quum sese largiùs vino inuitarunt. Romani armis instructi, inermes Parthos ex composito inuadunt. Foeda ibi caedes edita: vix Artabanus à suis in equum sublatus celeri fuga seruatus est. Ingens hominum multitudo in vestigio caesa, sed multò maior in fuga. Sunt inde Romana arma longè late???ue per Parthicos fines cum vicorum & villarum incendio, multa???ue hominum caede ad libitum euagata, multiplex???; praeda parta. Nulla vnquam expeditio maiorem suggillationem Romano nomini attulit, vt multò satius fuerit vinci, quàm perfidia plusquam Punica Romanam indolem foedare. Sab. lib. 5. Ennead. 7. ex Herodiano. Gurmundo in Galliaru̅ partibus interfecto, & Barbaroru̅, &c. fol. 3933. Stupri spe. Agathocles, Ophellam Cyrenensem cum ingentibus copijs militantem, audiens amantem esse puerorum, obsidem ei proprium filium misit Heraclidem, egregia forma praeditum: praeceptum???; dedit puero, vt paucos dies rem perferret. Venit puer. Cyrenensis elegantia ac speciositate victus, eum amplectebatur, omni???ue studio colebat. Agathocles repentè Syracusis adductis, Ophellam occidit, omnem???; exercitum eius ad se traduxit, & filium nulla iniuria affectum aut corruptum recepit. Polyaen. lib. 5. Boemae Amazones, duce Valasca, Boëmiam tributariam sibi reddiderant, & vt nobiles adolescentes amoris specie circumuentos trucidarent, talem astum excogitant. Fingunt se virorum amore teneri, amatorias epistolas nobilibus adolescentibus mittunt, detestantur insolentiam Valascae, simulant fugam, rogant, vt in syluam potenti manu veniant, ac sese rapiant. Iuuenes qui puellarum facinora magis admirarentur quàm odissent, victi blanditijs, capti???ue nonnullarum specie, impetrata faciunt. Sed ingressi syluas, insidijs circumuenti trucidantur. Alij noua fraude in arcem Dieuizum vocantur, Valascam velut per proditionem comprehensuri. Qui mox intromissi, ad vnum necantur. Sarca erat inter puellas admodum honesta facie, sed animo impuro, & ad omne scelus parato. Hanc in altissimo nemore strictis pedibus ac manibus arbori alligant, tubam???ue venatoriam, ac vasculum medone plenum iuxtà ponunt. Ipsae in infidijs haud procul delitescunt. Siradus siue Stiradius nobilis eques, cùm syluam venaturus intrasset, puellamque vinctam conspicatus esset, miserabundus, Quid sibi ea res vellet percontatur. Sarca se de fuga suspectam arbori à Valasca alligatam, iam iam???ue telis configendam fuisse dixit, sed strepitu canum territas Amazones, se relicta aufugisse. Siradus eius misertus Sarcam soluit, ea propinante medonem medicatum, quo mente alienaretur, bibit. Mox tubam inflans Sarca signum dat suis. Quae properè accurrunt, Siradum, comitibus interfectis, inspectantibus Boëmis, qui arcem Vissegradensem tuebantur, rotae supplicio afficiunt. Sed non multò pòst. Valasca simili astu cum suis capta est. Aeneas Syl. in hist. Boëm. Alexander Medices Florentinorum dux, Caroli V. Caesaris gener, leuitate iuuenili in venerem vsqueadeò procax erat & praeceps, vt Laurentij patris exemplo, nouis semper stupris ac adulterijs obnixè gauderet. Ea de causa noctu per vrbem cum armatis saepe ita vagabatur, vt nonnunquam contracto cum obuijs cruento certamine, summum vitae discrimen adiret. in eius intimam familiaritatem sensim sese miro astu insinuarat Lavrentivs Medices, Mediceorum omnium Alexandro sanguine maximè propinquus, aetate fermè aequalis, ipsis???ue paternae domus cubiculis adeò coniunctis, vt secretiore ostio ad commeandum committerentur, communicatis scilicet serae clauibus: quibus, quum vtrique luberet, sine arbitro conueniendi facultas daretur. Nam vnde facilè capi princeps poterat, amatoriarum cupiditatum, quibus ille insatiabilis & vagus semper arderet, vnus ipse Laurentius & conscius & arbiter erat effectus. Quibus illecebris se incautum facilè oppressurum, & patriam tyrannide liberaturum, aduersae factionis hominibus pollicebatur. Cum???ue per certos homines haec eius verba princeps rescisset, & Laurentio exprobrasset: ad ea ille absolutae simulationis proditor, composito vultu subridens ita respondit, vt cuncta ea quae Strozza dixisset, vera esse fateretur: verùm non inepto artificio iampridem ab se instituta, vt hac subtili simulatione secreta omnia è praecordijs inimicorum eruantur, & saluti dignitati???ue prospiciatur principis. Erat in vicinia matrona pernobilis, sed inexpugnabilis pudicitiae. Hanc ad tendendas insidias idoneam ratus, conciliando eius amori operam suam atque ingenium amanti obtulit, ea???ue nocte, quae Ianuarias nonas anni 1539. antecessit, postquam coenatum est, Laurentius in aurem Alexandri insusurrans, dicit in adamata muliere, expugnatum esse pudorem persuasionibus atque promissis, eadem???ue nocte eam in complexum eius deuenturam: ea tamen conditione, vt totum id religioso silentio contegat, & quae eius nomine ex sua fide praemia pepigerit, liberaliter praestet. Annuit Alexander, statim???ue coenaculo exiens in domum attiguam ipsius Laurentij (vti saepe aliàs) deducitur, ablegare???ue ab se cubicularios duos qui aderant iubetur, ne illi quicquam ex re composita instanti???ue subodorari possent. Sistitur ergo incautus princeps in cubi culo, ipsóque etiam proditoris lecto, vt vbi tantisper conquiescat & expectet, donec intempesta nox adsit. Tum verò compositis è sententia insidijs, iuuenem Scoruncunculum nomine, sibi à pedibus famulantem, cui ipse homicidij reo vitam à principe impetrarat, quem famulus planè confecit, & in eodem lecto reposuit. Nec quisquam ad tantae rei strepitum è familia accurrit, quòd Laurentius multum antea ad fallendos familiares, cum sodalibus eo in cubiculo multa cum vociferatione scabellis & scutis, hastis???ue colluctari, ad imaginem???ue iocosae exercitationis perstrepere consuesset, vt in eam diem dolum pararet. Ipse impetratis equis publicis, & aperiendae vrbis portae tessera, cum sicarijs suis Venetias profugit. Iouius. Libertatis spe euocando. Mahometvs II. Turcorum tyrannus capta Constantinopoli, vt omnem nobilitatem extingueret, iussit praeconis voce nunciari, Quisquis senobilis aere persoluto vellet redimere, id ei liberum fore. Erupêre de latibulis miseri, sperantes libertatem. Detecti principes ciuitatum, suo proditi indicio, omnes gladio caesi fuêre. Cranz. lib. 12. Vandaliae, cap. 18. Ludi simulatione. Otho de Vitlisbach, comes Palatinus, cùm intimos quosdam regis amicos occidisset, hoc???ue ipso à se Philippum regem Rom. auertisset, illius???ue filiae nuptijs desperatis, filiam ducis Poloniae deposceret: in???ue eam rem literas à rege commendatitias peteret, exemplar proferens, quo sibi profuturas speraret literas: rex verbo assensus, quòd feroci viro vt filiam, sic cognatam, putabat esse negandam, literas alias subiecit. Otho dolum veritus, resignatas scribam iussit sibi interpretari, cùm ipse literas ignoraret. Scriba se excusare, & ne se in vitae apertum discrimen conijceret obtestari. Ergo pepercit precanti, & reperit alium qui literas interpretaretur. Mox stratis equis reuersus in palatium, certis locis disponens, qui abitum eius tuerentur, nudato gladio ludibundus regij triclinij fores petens intromittitur: ibi quoque ludens gladium versabat. Increpitus à rege, & neque locum neque tempus digladiandi esse dicente: respondet ille, Et locus & tempus ensem poscunt. Hoc???ue dicto regem confodit, Bambergae anno 1208. Dum stupent qui aderant, ille dispositis per media custodibus, gladium versans, eques abiuit. Otho IV. Philippi aemulus rerum potitus, & Philippi filia in vxorem ducta, proscriptione publica damnauit homicidam: qui non longè pòst ab Henrico Caladino, & Vlfonis filio (quem ille quoque occiderat) obtruncatus est ad Danubium, [1968] desectum???; caput in profluentem proiectum. Cranzius lib. 7. Saxoniae, cap. 28. & 29. Permutationis armorum simulatione. Frotho Danorum rex Noruegiae regem Frogertum, aliàs Frogerum, ad singulare certamen prouocarat. At cùm lege duelli cautum esset, ne alter alterum extra circum pugnae destinatum impeteret, Frotho maiorem vitae, quàm legis rationem habens, postulat, vt Frogertus ante ingressum pugnae arma secum permutet. Quod cùm Frogertus annueret, atque à se gladium arma???ue permutandi causa ablijceret, à Frothone Dano dolosè transuerberatur. At Gotharus Gothorum & Sueonum rex, eius gener, acie victum Frothonem interfecit, à robore corporis Virgetum dictum. 10. Magnus libro quarto, capite tertio. Foedere. Claudio imperante, Pharasmenes Iberis imperabat: frater eius Mithridates Armenijs. Radamistus Pharasmenis F. simulata aduersus patrem discordia, tanquam nouercae odijs impar, ad patruum fugiens, prímò res Armeniorum ad res nouas excitauit: deinde spe reconciliationis ad patrem reuersus, paratas infidias aperuit. Pharasmenes bellum Mithridati indixit, causas confingens, quòd sibi aduersus regem Albanorum & Romanos noluerit opem ferre, copias???; filio tradidit. Qui subita irruptione Mithridatem campis exutum in castellum Gorgoneas compulit, militibus & loco tutum. Caelius Pollio, qui militibus praeerat, obsidionis impatiens, milites corrupit, vt pacem flagitarent. Compulsus Mithridates diem locum???; foederi accepit. Hîc cùm gentis more amborum pollices colligandi essent, vt haustum ex eis sanguinem vterque gustaret: is cui vinciendi munus erat iniunctum, fingens ad terram funes decidisse, illis Mithridatis pedes implicuit, atque ita eum cum vxore & liberis cepit: & quoniam neque ferro neque veneno eos se laesurum promiserat, culcitris oppreffos necauit. Fulgosus libro nono, capite sexto, & Aeneas Syluius cap. 39. Asiae, ex Strabone. Pacto, Promisso. Herodias aegrè ferens Ioannis Baptistae reprehesionem, Herodem de eo tollendo instigare non dubitabat. At is cunctabatur, seditionem metuens, cùm populus omnis Ioannem veluti prophetam coleret. Herodias die natali Herodis, cùm rex conuiuijs indulgeret, filiam Herodiadem ex composito in triclinium ingredi, & coram rege saltare compulit. Ea re delectatus Herodes, petere eam iussit, quicquid vellet, vel dimidium regni: se optata praestiturum. Illa à matre instructa, caput Ioannis Baptistae petijt. Rex igitur, quamuis poenitentia ductus, quia tamen fidem suam in dubium vocari nollet, Ioannem in carcere securi percussit, & caput saltatticulae dedit. Sed sceleratam hanc astutiam pòst regni exilio vterque luit. Matthaei 14. Marci 6. Iouem ferunt amore Semeles Cadmi F. Thebis Boeotijs captum, cum ea saepiùs concubuisse. Ivnonem zelo & ira motam, sumta vnius ex Semeles ancillis forma, ad vlciscendum iniuriam, suafisse illi ab Ioue petere, vt ea maiestate honore???ue secum concumberet, quibus cum Iunone consuesset. Quod postulatum annuens Iupiter, cum tonitru acfulmine ad Semelen descendit. Quae insolita re territa, & fulguris splendore oppressa, fulminis ardore afflata, expirans aborsa est. Editum ante tempus filium, Iupiter absconditum in femore cùm tenuisset, partus tempore editum in Nysam Arabiae vrbem tulit: vbi à Nymphis educatus infans, à patre loco???ue appellatus à Graecis Dionysius est. Diodorus libro tertio, capite quinto. Parysatis Artoxerxis mater, indignè admodum ferens, Cyrum F. quem potius quàm Artoxerxem regnare cupiebat, in praelio caesum, omnes eos, qui eius percussores fuerant, crudeliter persecuta est. Mithridatem, qui secundùm tempora Cyrum vulnerauerat, Scaphae supplicio affecit. Carem, quipoplitem iaculo confixerat, per dies decem excruciauit, inde oculis effossis in aures feruens aes instillauit, dum expiraret. Caput & manum Cyri praecîderat Mesabates regis eunuchus ex more Persarum, regis iussu. Hîc vbi ansam dedit ipse aduersus se nullam, hanc technam est in caput eius Parysatis commenta. Fuit caetera ingeniosa sua spo̅te mulier, & alea ludendi artifex. Quare ante bellum crebrò cum rege ludebat alea, & post bellum restituta in gratiam, eam familiaritatem non declinabat regis: vt & cum eo luderet, atque armorum conscia ad ministra???ue in ijs & adiutrix esset: ac planè minimam eius fruendi, & cùm eo consuetudinem habendi Statyrae faciebat copiam, cùm supra omnes illi infesta, tum plurimùm ipsa affectans apud regem posse. Igitur cùm captasset aliquando languentem otio Artoxerxem, prouocauit eum ad aleam in mille Daricos ludendum: ac vincere iactu ei permifit, repraesentauit???ue argentum. Simulans autem dolere ac pungi victam se, petiuit, vt de integro aleam iácerent de eunucho. Gessit ei morem ille Pacti, vt quinos vterque reciperet fidissimos: ex reliquis, quem victor legisset, vt daret victus: hac lege luserunt. Cùm intenta esset atque in ludum incubuisset, praeterea cecidisset ei feliciter alea, victrix Mesabatem sumit (neque enim de exemtis erat) & priùs, quàm quid ageretur, odoraret rex, tradidit eum carnificibus, viuum???ue praecepit excoriari, ac corpus transuersum in tres sustolli cruces, & pellem seorsum palo suffigi. His actis cùm accensus rex in eam stomacharetur, illa cum risu cauillata: Hominem iucundum, inquit, & egregium: qui senis improbi eunuchi excandescis gratia, ego mille alea perditis Daricis taceo & acquiesco. Ita rex impositum sibi esse dolens obticuit. Plutarchus in Artoxerxe. Religionis obiectu. Persarvm satrapae de perdendo Daniele propheta astutum captarant consilium sub Dario, ne videlicet quisquam spacio aliquot dierum à quoquam deo quid peteret, quàm ab rege ipso: qui secus fecisset, capitalem subiret poenam. Erant enim conscij, Danielem quotidie tribus vicibus ad Deum suum orare consueuisse. Dan. 6. Quemadmodum sub Nabucodonosoro multò antè Medi ad perdendos eunuchos Iudaeos tres, aureae statuae erigendae auctores fuerant. Daniclis tertio. Sortitione. Othinus magus Noruagiensium regi Vicaro tales insidias molitus est. Starcatherv inusitata granditate conspicuum, non solùm animi fortitudine, sed etiam condendorum carminum peritia illustrauit, quo promtiore eius opera vteretur, & ternis aetatis humanae curriculis donauit, vt in histotidem execrabilium operum auctor euaderet. Qui mox Vicarum adiens, in???ue eius contubernio diuersatus, infidias obsequio texit, tandem piraticum cum eo opus ingreditur. Cum???ue quodam in loco tempestate vexaretur, vt maiorem anni partem quiescere cogerentur: deos humano sanguine propitiandos duxerunt. Itaque coniectis in vrnam sortibus, regiae necis victimam deposci contigit. Tunc Starcatherus facto ex viminibus laqueo regem inuasit, poenae specie̅ duntaxat exiguo temporis momento daturum. Sed nodi rigot suum ius exequens, supremum pendentis halitum rapuit. Starcatherus adhuc palpitanti ferro spiritus reliquias exhausit. Saxo lib. 6. Persona dißimulata. Andragathivs praefectus classis, socius & dux Maximi, quem odio Gratiani milites crearant Imperatorem, lectica g???status, iussus est occurrere Gratiano vt eum iugularet. Inter im rumor spargitur, aduentare vxorem Gratiani, quae Lugduni Galliae maritum operiebatur. Gratianus verum esse rumorem arbitratus, insidias minimè timuit, & ad vehiculum quasi vxoris accurrit: è quo Andragathius prosiliens, armatus & callidus, Gratianum nihil tale timentem occidit, nouem & viginti annos aetatis habentem. Maximus corpus Gratiani feddere Valentiniano noluit, ne exuuiarum redditu militibus dolor renouaretur: licet saepenumerò per oratores id Valentinianus exposceret. Cuspin. Ioannes Russus, dux Ciartoriensis, & alij quidam Russi & Lituani proceres, apud Trocos interfecerunt Sigismundum ducem Lituaniae. Vrsam habebat Sigismundus cicurem, quam ad mensam & ad cubiculum familiariter admittebat. Ea vel non venerat illo eunte cubitum, vel de more emissa exiuerat, & à coniuratis alicubi conclusa erat. Eius igitur vnguium scalptura ad ostium cubiculi assimulata, coniurati intromissi, ducem nihil tale suspicantem trucidarunt. Cromerus libro vigesimoprimo. Accusatione falsa, Criminis falso obiectu, suspicione mendaci. Seniores duo astutè Susannam, quia libidini illorum parêre noluisset, condemnarunt, testimonium aduersus eam ferentes, tanquam eam cum iuuene in adulterio deprehendissent. Qui tamen dolus à Daniele puero mirè detectus fuit. Daniel. 13. Superbissimus Aman, videns quòd Mardochaeus ipsum adorare nolebat, persuasit regi Artoxerxi per mendacia, vt totus Iudaeorum populus deleretur. Craetorùm fraus in caput auctoris redundauit. Esther 3. Vlysses Palamedem in iudicio Graecorum vicit, subiecto in eius tabernaculu̅ auro barbarico. Ita sapientissimus ille Graecorum proditionis damnatus est per dolum ac stratagema. Polyaenus lib. 3. Cùm aliqui sacrifieium Apollini offerrent, Delphi per insidias eos circumuenerunt, & thuri placentis???ue clàm iniecerunt sanctas pecunias: atq; sic eomprehensos eos, tanquam sacrilegos abductos, èpetra, iuxta legem Delphicam, praecipites dederunt. Aelian. lib. 11. de Var. hist. Quod etiam Aesopo volunt accidisse, qui sacrilegij nomine praecipitatus est, aurea phiala in stragulis eius deprehensa. Heraclides. Anytvs & Melitvs, Socratis neci inhiantes, cùm periculum essent facturi, quomodo accusationem illius populus Atheniensis excepturus esset: Aristophanem, poëtam petulantissimum, precibus & precio ad [Greek words] in theatro exhibendas induxerunt, in quibus Socratis persona, habitus, mores nominatim accusabantur. Drama istud cùm Athenienses summo cum applausu excepissent, animos accusatoribus addiderunt, vt virum sanctissimum falsis criminibus confictis cicutam bibere cogerent. Aelianus libro secundo Variae historiae. Philippo Macedonum regi duo erant filij, Perseus & Demetrius. Persevs cùm indies magis ac magis Demetrij fauorem atque dignitatem apud Macedonum multitudinem, gratiam atque potentiam erga Romanos amplificari animaduerteret: Demetrium apud patrem de proditione primò latenter insimulat & accusat, quasi dum Romae obsidis loco commoraretur, multa verba de regno cum Tito Quintio habuisset. Deinde quòd noctu armatus ad suas aedes venisset, interfecturus eum, si intromissus fuisset. Philippus vt priùs expiscaretur, sub specie legationis Romam mittit Philoclem & Apellem: sed, quod eum latebat, erant hi legati Perseae fraudis ministri atque participes. Demetrius has insidias sibi à fratre parari animaduertens, fugam ad Romanos meditari coepit. At interea legati redeunt. Qui cùm praemeditata in Macedoniam è Roma attulissent, sed & falsas literas T. Quintij Philippo reddidissent, in quibus deprecabatur, si quid adolescens, regni cupiditate prolapsus, secum negotij habuisset: hae literae fidem perfidae accusationi attulerunt. Quamobrem à Dida, quem ei comitem Perseus à patre dari antea curauerat, immissis percussoribus strangulatus est. P. Aerodius, ex Liuij Dec. 4. lib. 10. Tarqvinivs Superbus bellum Sabinis illaturus, ob ruptum foedus cum Tullo Seruio percussum, cùm principibus Latini nominis conuentum deliberandi de bello ad lucum Ferentinae in certum diem indixisset, sed ipse ad Solis occasum vsque eò non venisset, expectantibus eum frustra proceribus, tandem superueniens se purgauit, quòd transactione inter patrem & filium impeditus fuisset. Ibi Turnus Herdonius Aricinus indignabundus subiecit, Nullam esse breuiorem cognitionem, quàm quae inter patrem verteretur & filiu̅, vno verbo potuisse, parendum esse patri: quod ni fieret, infortunium esset filius habiturus. Quae licèt tum aequiùs ferre videretur, confestim tamen de nece Turni cogitauit. atque sub noctem ex eius seruis vnum per Aricinos homines aduersae factionis corrupit, vt magnam vim gladiorum in domum Herdonij occultè inferret. Qua illata, Tarquinius, priusguam illucesceret, Latinorum principibus ad se vocatis: Diuina, se ait, prouidentia hesterna luce domi retardatum. compertum se habere, ab Turno sibi & principibus Latinorum capitales imminere insidias, vt Latinorum imperium solus teneat. Mittuntur, qui arma domi recondita scrutentur. Quibus inuentis, Turnus iniectis catenis in concione indicta causa damnatus, ad caput aquae Ferentinae, crate supernè iniecta, saxis???ue congestis, necatus est. Sabellicus libro sexto, Enneadis secundae. Asiaticus apud Claudium Imp. accusatus, cùm negaret factum, se???ue neminem ex ijs, qui contra se testim onium dixerant, nosse, confirmaret: miles qui se vnà cum eo dicebat fuisse, interrogatus, Quis esset Asiaticus? caluum quendam, qui tum fortè aderat praesens, ostendit. Nam id signum eius tantummodò didicerat. Quamobrem cùm magnus risus concitatus esset, Claudius???; eum liberare statueret: Vitellivs (quò Messalinae rem gratam faceret) se ab Asiatico rogatum esse dixit, vt sibi mortis genus liceret eligere. Quod cùm Asiaticus audiuisset, ratus se iam condemnatum esse, mortem sibijpsi consciuit. Xiphilin. in Claudio. Andronicvs Comnenus tyrannus, summa rerum in se translata, matrem Imperatoris Alexij Porphyrogeniti, falso proditionis crimine obiecto, quasi cum Bela Hungariae rege sororis marito per literas egisset, in carcere suffocandam curauit. Nicetas. Sub Constantio Gallo Imperatore, cùm motus exortus esset in Gallia: Syluanus Deuius pedestris militiae rector, id imprimis Artebione magistro equitum atque praefecto cubiculi suadente ac procurante, in Galliam ab Imperatore cum imperio atque exercitu delegatus est. Aemulus enim & inuisus Artebio, putauit se illo absente faciliùs aliquid in perniciem eius posse comminisci & exequi. Curauit igitur vt agente res in Gallia Syluano, illius actuarius quidam (Dynamium appellabant) Romam rediens, literas ab eo commendatitias impetraret. Id ei non negauit. Quare dum venit in vrbem Dynamius, interim Artebio per Lampadium Praefectum & Eusebium Excomitem rei priuatae, atque Aedesium Magistrum memoriae, quorum opera ad calumniam vtebatur, dispargit hos sermones de Saluiano, quòd imperium sibi arrogaret, se???ue ab exercitu Imperatorem renunciari postulasset. Caeterùm rei confirmandae causa, postquam in vrbem Dynamius aduenisset, resignatis literis ijs quas ad plures summae auctoritatis viros à Saluiano attulerat, notis abstersis, sola???ue incolumi relicta subscriptione, ea transcribi iussit, quae ad Imperium occupandum pertinerent. Postea recitantur in intimo consistorio. Itaque iussit Imperator eos quorum nomina literis continerentur, si qui essent in prouincia, adduci: vocari item Syluanum. Sed cùm optimi quinque, & Franci potissimùm, quorum ijs temporibus in palatio magna erat frequentia & auctoritas, aegrè ferrent ea de Syluano alijs???ue Tribunís tam incredibilia falsò accusari, per eos maximè qui virtuti ac fortunae illorum inuiderent: ab Imperatore alioqui credulo, crudeli ac timido impetrarunt, vt de re ampliùs quaereretur, & Iudices daret. Itaque accidit vt Florentius iudex tum agens pro magistro officiorum, literas inter iudicandum diligentiùs inspiciens, animaduerterit apices qui apparebant, non ei quae tum legebatur, sed alteri ac priori scripturae conuenire. Quamobrem discussa nube falsitatis, quaestionem haberi placuit. Lampadius itaque praefectura destitutus est. Eusebium confessum ea se conscio facta, Florentius suspendi iussit. Aedesium demisit, quia nihil non semper in ficiatus est. Artebio non tam quòd ab alijs sermones acceptos detulisse bona fide se diceret, nec sua manu falsum commisisset, quàm commendatione amicorum ipsius???ue etiam Imperatoris absolutus est. Caeterùm indignitate motus Syluanus se innocentem accusari, neque calumniatorem supplicio affici, reuera se eius criminis conscium postea praestitit, de quo accusabatur. P. Aerodius ex Ammiano Marcellino libro decimoquinto. Rex Bintami regem Camparensem Abedallam generum suum ob foedus cùm Lusitanis perditum volebat. Abedallam Alfonsus Albuquercius Indiae praetor anno 1515. Malacae idololatris praefecerat. Caeterùm cùm eum nec ferro, nec veneno tollere posset (erat enim propter aequitatem & mansuetudinem omnibus egregiè charus) suis negotium dedit, vt aliquot Malacensium naues caperent, & in Bintamum adducerent. Illi impigrè quod imperatum fuerat exequuntur. Is tunc suos, qui iussa confecerant, asperis verbis accipit, quòd iniuriam ciuibus suis intulissent: An, inquit, ignoratis me Regem esse Malacae, & hos, quos captiuos ab duxistis, mihi subditos esse, neque secus à me diligi, quàm si eos omnes genuissem? Spero equidem Abedallam, quem ego non generum, sed filium arbitror, propediem in meam potestatem, Malacam vt constituit, redacturum, & tunc apparebit, quantum inter Lusitanorum tyrannidem, & mei imperij moderationem intersit. Captos inde cibo & potu benè acceptos, & muneribus affectos, missos fecit, omnia???ue illis bona restituit, suis???ue ducibus atrociter minatus est, si quid simile in posterum contra ciues vrbis Malacae designarent. Id homines verum esse credidetunt: & vbi Malacam reuersi fuêre, sermo primùm occultus inter nonnullos haberi de eadem re coepit. Deinde sparso latiùs rumore, res ad Georgium Albuquercium vrbis praefectum delata. Is Abedallam accersit, sceleris insimulat, testimonia, quae hostes in illum dixerant, exponit. Abedalla fidem Albuquercij implorat, & obtestatur, ne se hominem innocentem, summè in Lusitanos officiosum, tegis???ne Emanuelis studio flagrantem, hostium crudelitati dedat. Tempus sibi dari postulat, dum Regis Bintamensis fraudem, & inimicorum calumniam, & suam innocentiam testibus & argumentis apertè demonstret: se ex vinculis velle causam dicere. Caeterùm vehementer vrgente Bartholomeo Perestrello, quaestore regio, in gratiam Ninachetuensis filiorum (cui ab ea dignitate deiecto Abedalla successerat) homo innocens, regio splendore praeditus, in forum deductus, inspectante populo, cum multorum luctu & querimonia securi percussus fuit. Qui tamen dum ad supplicium ducebatur, manus in coelum tendebat, & numen implorabat, vt in eos, quorum calumnijs ipse contra ius & fas interimebatur, animaduerteret. Post decimum & septimum diem Perestrellus celeri morte absumtus fuit: quod multi ad numinis vindictam retulêre. Abedallae verò supplicium tantam multis offensionem attulit, vt multi mercatores & ciues Malaca excederent: atque passim, quacunque se conferebant, omnes homines à Lusitanorum commercio deterrerent. Osorius libro decimo rerum Em. Confeßione falsi criminis. Cùm multa Auxitani populi quererentur in se auarè & crudeliter gesta esse, sub administrationem Bituricensium Dvcis, qui Caroli VI. Gallorum regis patruus erat: à regio Senatu capi iussus erat Bethisachus, per quem duxille omnia gessisse videbatur, quia ducem ipsum compellare non audebat. Bethisachus omnem culpam in dominum reijciebat, cuius imperio quae fecerat gessisse se osten debat. Iam???ue vt innocens habebatur, cùm per fraudem ei significatum fuit, iudicio ipsum, vt vel strangularetur, vel combureretur, damnatum iri. Ea re attonitus, ab ijs Qvi illud nunciarant, monitus est, si se [1970] haereticum dixisset (nam ita aliud tribunal causa requirebat) fore, vt Auinionem ad Pontificem mitteretur, è cuius manu dux Bituricensis facilè eum postea recepturus esset. Bethisachus ergo haereticum se, & qui iam multos annos in Christu̅ non crederet, fassus, adeò ira atque indignatione omnem Senatum mouit, vt statim, publico decreto cremaretur. Fulgosus lib. 8. cap. 1. Singulari certamine. Sub initia regni Roberti III. Scotorum regis, anno 1396. duae tribus montanae Clankay & Clankquhete, ducibus Stratberge & Christe Makian, dissidio laborantes, agros inuicem suos hostili saepè modo depraedabantur. Thomas Doumbar Morauiae comes, & Dauid Lindesayus Craufurdiae comes creatus, cùm regijs ipsos viribus propter locorum difficultatem conficere vix possent, astu sunt eos aggressi. Conuenerunt enim factionum duces, & vt tandem finem discordijs imponerent, hortati sunt. Responderunt illi, Sibi pacem placere, si altera alteri tribus subijci vellet. Tum thomas, Ergo ex vtraq; tribu triceni in campum inermes procedite, gladijs duntaxat accincti: & qui illic victores extiterint, illi imperent. Constituunt diem quo de imperio duarum tribuum decernatur. Campum autem ad Aquilonarem Perthi oppidi partem elegerunt: Iudices editiore loco sedent. Alterius tribuum vnus duntaxat iusto deerat numero, metu territus: cuius in locum immani corpore rusticus quidam, ad quem res nihil prorsus attinebat, ne partium numero haud conueniente praetermitteretur, aut saltem intermitteretur pugna, exili mercede accepta, arrepto ense vltrò pugnaturus subijt. Ordinantur vtrinque acies non infestioribus animis, quàm si duorum populorum exercitus magnis acceptis iniurijs, ac vicissim illatis starent, iamiam concursuri. Signo à iudicibus dato impetum vtrique faciunt. Neutri se tuentur dum modò hostem feriant: acre aliquandiu certamen est neutrò inclinante victoria. Verùm à Clankay plures cadunt, ex aduersa parte omnes vulnerantur: nec cessêre pauciores pluribus, donec omnibus caesis, vnus ex Clankay duntaxat integer superesset, aduersarij vndecim, sed grauiter vulnerati, vt vix ad gladium manu tenendum sufficerent. Verùm tot suorum ante se occisorum corporibus, ac numero hostium territus, ille fuga arrepta Taum amnem celerrimè nando traiect. Ita quum ij??? qui imperium affectarant perijssent, seditiones finem inuenêre. H. Boëth. lib. 16. Personarvm. Tollere per Filias. Iason suasu Peliae Thessalorum regis, patrui sui, cum Argonautis ad vellus aureum profectus erat. Sperabat enim Pelias, illum in ea expeditione occubiturum. Diuulgata inde fama, omnes qui cum Iasone in Pontum nauigarant, occidione occisos: Pelias primò Aesonem fratrem, Iasonis patrem sanguinem tauri bibere compulit. Fratrem Promachum adhuc puerum occidit. Alcimede mater, cùm ad interiora regiae confugisset, orans deos vt tantae impietati, merita praemia darent, ense pectus transsixit. Iason in Thessaliam reuersus, Argonautis suam operam ad tantum scelus vlciscen dum pollicentibus, vrbem oppugnare volebat. Medea pollicita est suis se Peliam necaturam dolis, regiam???ue se illis sine periculo tradituram: simul quae actura esset, singulatim cùm praedixisset, à regia maritimae speculae custodibus signum perfectae rei se daturam asseruit, fumum die, noctu ignem. Parata igitur caua Dianae imagine, varia venenorum genera in ea abscondit. Deinde capillos suos quibusdam medicamentis canos reddens, itafaciem corpus???ue rugosum effecit. vt aspicientibus anus videretur. Sumta deinde Dianae statua, in vrbem profecta, omnes ad superstitionem commouit, tanquam ab Hyperboreis venisset, & regis & ciuitatis bono. Cùm singuli deam sacris venerarentur, vniuersus tanquam debacchatus populus, Medeam in regiam deduxit. Haec res & Peliae superstitionem iniecit, & filiae in tantum stuporem, Medeae praestigijs, deductae sunt, vt persuaderentur, praesentem deam felicitatem regiae praebituram. Asserebat enim, Dianam à draconibus per aërem delatam, magnam orbis partem circumisse: vt autem perpetuò coleretur, elegisse omnium regum pijssimum Mandasse insuper sibi deam, vt senectam Peliae quibusdam pharmacis ablatam, in ad olescentiam verteret, multorum???; annorum vitam beatam dijs???ue acceptam praeberet. Ad quae verba cùm rex obstupesceret, iussit Medeam in seipsa, vt fides ei haberetur, quod dixerat, experiri. Illa petens, vt pura ab vna ex filiabus afferretur equa, cùm se in thalamo inclusisset, vn xisset corpus, herbarum viribus in priorem aetatem restituta est. Fecisse quoque asserunt eam quibusdam incantationibus, vt draconum specie dea per aërem ab Hyperboreis vecta, aput Peliam diuertere videretur. Pelias plurimi Medeam faciens, diligenter filias obsequi eidem imperauit, quicquid circa sui corporis curam mandaret. Sequente nocte cùm Pelias dormitum isset, aiunt dixisse Medeam, Necesse esse, vt Peliae corpus in vase aeneo coqueretur. Quod cùm acturae essent virgines, vna experimento aliquo fidem verbis suis fieri postulauit. Aries aderat multis annis domi nutritus: quem virginibus pollicita est, si illum priùs decoxisset, in agnum se postea restituturam. Cùm virgines annuissent, ferunt Medeam arietis decoxisse corpus in frusta diuisum, ac medicamentis quibusdam ex lebete agni speciem eduxisse. Quo facto, fide Medeae habita, reliquae omnes patrem pulsando occiderunt. Sola Alcestis ob insignem pietatem à genitore abstinuit. Tum Medeam dicunt, ne Peliae corpus aut inciderent, aut coquerent, edixisse. Simulans verò priùs votum Lunae esse faciendum, virgines supra culmen regiae cum lampadibus ascendere secum iussit. Ibi Colchorum lingua longa ad tetendum tempus oratione habita, signum dedit Argonautis, rei conficiendae tempus adesse. Illi igne è specula conspecto, existimantes regem defunctum, cursu vrbem petentes, moenía???ue ingressi, strictis enfibus ad regiam profecti sunt, vigilibus qui obstiterant interfectis. Virgines, quae antea ad decoquendum patrem è tecto descenderant, Iasone caeteris???ue Argonautis in regia praeter spem conspectis, cùm sibi mortem consciscere vellent: Iason carum misertus, à proposito reuocauit, solatus, non spontè eas errasse, sed errore deliquisse. Deinde Acasto Peliae filio patrium regnum tradidit: filiarum quoque regis curam pro dignitate gessit, & omnes primarijs viris nuptum dedit. Alcestim natu maximam Admeto Phereti Thessalo, Amphinomen Arobremoni Leontei fratri, Euadnen Oeneo Cephali tunc Phoceorum regis. Diod. lib. 4. cap. 3. Amicos, Familiares. Alboinus Longobardotum rex, quum Veronae in conuiuio exhilaratus, vxori porrexisset poculum è Cunimundi soceri capite fabrefactum, vt cum patre biberet: Rosimvnda dolore correpta, Peredeum virum fortissimum multis pollicitatio nibus in viri caedem allicere nititur. Quod quum assequi non posset, artibus eum circumuenit. Peredeus vestiariam reginae noctu adire solebat. Regina se in lecto Peredeo supponit. Mox vbi se patefecit, Peredee (inquit) aut te Alboinum interficere, aut ab eo te interfici opus est, regalem quando thonrum incestasti: ni parueris, paternam???ue mortem vltus fueris, te adulterij postulatum, dira morte scito moriturum. Ille timore perculsus, se regem interfecturum pollicetur: eúmque meridiantem, ope Elmichi coniurationis auctoris, adoritur, & obtruncat. Elmiches cum Rosimunda & Albifinda regis filia, regia???ue gaza Rauennam ad Exarchum Longinum confugit. Longinus Rosimundae persuadet, Elmichum interficiat, se???ue virum capiat, vt Rauennae dominatu frui possit. Annuit inconstantissima femina: Elmicho in balneis venenum propinat: quod ille bibens, vbi se veneno petitum intellexit, reliquum quod in poculo superfuerat, districto gladio vxorem haurire coëgit. Quod quum illa vi adacta fecisset, venenum vtrique vitam pariter intercepit. Bonfinius lib. 8. Decad. 1. Eqves Moldauus, fugiens tyrannidem Stephani Vayuodae Moldauiae, Ferdinandi Imperatoris partes secutus, promissis amplissimis occidendi Moldaui consilium cepit. Quo detecto, in Poloniam aufugit: & cùm non nisi domestica perfidia Moldauum è medio tolli posse videret, Ioannem Bapt. Castaldum Ferdinandi Archistrategum in Transyluania monet, vt literas scribat ad duos Vayuodae intimos, quibus simulanter eos hortetur, vt negotium ceptum summa fide & celeritate perficiant, praemia amplissima expectent. Illi acceptis literis, omnium rerum ignari, obstupuêre, & cùm inter se de hoc stratagemate dissererent: puer quidam Stephani cognatus, sermones illorum exceptos ad Vayuodam detulit. A' quo vocati, sibi???ue nullius sceleris conscij literas ostendunt. Vayuoda homo suspicax dignitate illos priuat. Qua rei indignitate moti, suasu Equitis, id quod priùs in animum nunquam induxerant, tyranni opprimendi consilium capiu̅t, eum???; in tentorio nihil tale metuentem confodiunt, duo millia Turcarum corporis custodum interficiunt, & Moldauiae imperium legitimo Vayuodae, equitis illius cognato, tradunt, anno Salutis 1552. Ascanius Centorius lib. 5. Com. de bellis Transyluaniae. Hostes, Hostibus obijciendo. Savlvs rex inuidens gloriae Dauidis, qui Goliathum Palaestinum singulari certamine interfecerat, cùm daemone correptus per aedes baccharetur: & Dauid suo more fides pulsaret, hastam in eum iaculatus est. Quam tamen Dauid bis declinauit. Eum quoq; tribunum militum fecit, honoris specie: at reuera, vt eum Palaestinis interficiendum obijceret. Denique filiàm suam Michol, quae Dauidem amabat, ei se nuptui locaturum promisit, si centum Palaestinorum praeputia reportasset. Dauid nil moratus, cum suis militibus Palaestinos inuasit, caesis???ue ducentis, praeputia eorum reportauit. Ea???ue [1971] propter Michol regis filiam in matrimonium accepit. 1. Regum 18. At Iosephus lib. 6. Antiq. cap. 11. sexcenta capita Palaestinorum eum reportasse, inquit. David rex Vriam, cuius vxorem constuprauerat, è medio tollere volens, literis eum commendat polemarcho Ioabo, vt in prima acie locatum, desertum de industria à subornatis militibus, hostibus trucidandum obijciat. Proetvs Tirynthiorum rex, falsa persuasione Anteae vxoris (quae Bellerophontem ad stuprum pellicere tentans, ab eo reiecta fuerat) quasi & pudori suo illius regno insi diaretur: velut officij causa Bellerophontem ad Iobaten hospitem mittit, additis literis, velut in illius commendationem scriptis. In his mandabat Iobatae, vt iuuenem quoquo pacto tolleret è medio. Bellerophon, vt est minimè suspicax innocentia, literas acceptas red dit vt fuerant, obsignatas. Quas vbi perlegisset Iobates, quo Proeto gereret morem, aggreditur adolescentem honesto titulo perimere. Nam hic fermè malorum principum mos. Animum iuuenis suapte sponte ferocem, ad periclitandas vires, gloriam???ue parandam inflammat. Ac primùm persuadet, vt cum Chimaera congrediatur. Id erat monstrum triforme: Prima leo, postrema draco, media ipsa Chimaera: id est, capra. Hanc Bellerophontes equo insidens alato Pegaso, telo confixit confecit???ue. Pòst alijs atque alijs periculis obiecit iuuenem. A' quibus omnibus quum ille victor rediret: rex & vires admiratus, & ex euentu coniectans innocentiam, literas Proeti ostendit, generum adsciuit, ac moriens eidem imperij successionem tradidit. Erasmus. Instrvmenti. Tollere Igne. Iason Corinthi commoratus Glaucam Creontis regis Corinthi filiam vxorem duxit, omnium beneficiorum, quae à Medea acceperat, oblitus. Id grauiter ferens Medea, Glaucam postea & Creontem combussit, ac proprios filios Mormyrum & Pheretem, quos ex Iasone susceperat, ferro absumsit. Alij dixerunt peplum fuisse venenis infectum à Medea ad nouam nuptam missum, quo statim induta conflagrarit, vt ait Apollodorus lib. 1. Bibliothecae. Alij dixerunt scrinium perexiguum cum igne inextincto incluso missum fuisse ad filias Creontis per paruulos Medeae filios: quod cùm illae aperuissent, tanta euolauit vis ignis, vt totum palatium conflagrarit, vt testatur Dailochus in Cizyci euersione. Alij putarunt id non scrinium fuisse, sed vestem & coronam auream naphtha perunctas, quibus igne ex vicinae ara concepto vniuersa regia conflagrarit. Nam quae naphtha vncta fuerint, vel igni vel Solis feruore concepto, omnia comburunt vicina. Huius pharmaci cùm auctor fuisset & inuentrix Medea, iure ignis Medeae pharmacum illud dicitur, quod ardorem per membra epotum diffundit, ita vt nulla arte possit leniri: de quo meminit Nicander in Alexipharmacis. Plutarch. in Alexandro ait fieri pharmacum id, quo pallium coronam???; Medea perunxit è bitumine praecipuè, cuius magna copia apud Babylonios nascitur in Ecbatanis: cuius illa est natura, vt ignem longinquum attrahat, medium???ue aëra inflammet. Fama est apud non nullos Mormyrum ac Pheretem Medeae filios, quòd illa munera attulissent, fuisse à Corinthijs lapidibus obrutos: quorum sepulcrum apud Odeum vocatum ostendebatur, vt ait Pausan. in reb. Corinthiorum. Fuerunt tamen qui illos incolumes ad matrem reuertisse memorent, sed Iasonis odio, qui Glaucam duxisset, fuisse discerptos. Scriptum fuit à Staphylo, Iasonem eiusdem consilio denique occidisse. Haec enim illi nescio quo pacto persuasit, vt sub puppe nauis Argus dormiret, quam illa sciebat breui solutum iri. Qua supra Iasonem delapsa, ille occisus est. Natalis Comes Mithol. lib. 6. cap. 7. & 8. Gramengivs baiulus vinarius Bononiensis, à Iosepho Giselero Canonico leuem ob causam pugno percussus, dissimulata in praesens iniuria, cùm facto tyrocinio Bononiam reuersus esset, & vario insidiarum genere Iosephum hominem potentem & nobilem incassum tentasset: tandem re eum paucis communicata, sacculos tormentario puluere plenos in cellam vinariam Iosephi noctu deijcit, fenestram obturat, fune incendiario per cannam transmisso, euentum rei è longinquo spectat: & quia mora omnis scelerato longa erat, dolum irritum fore metuens, duos è socijs exploratum mittit. Qui cùm vestem fenestrae obductam amoucrent, flamma aëre concepto erumpente suffocati sunt, tota???ue domus simul in vestigio concidit, vicinis aedibus illaesis. Res ad miranda visa. Indici impunitas & mille coronatorum praemium promissum. Gramengius elapsus Mirandulam, literis praetorem Bononiensem admonet, de vita sibi ipsius decreto prospectum, promissa impunitate: de honore verò, ne in alium per ignorantiam conferatur, suum esse prouidere. Sese igitur tam praeclarae vindictae consultorem, inceptorem, perfectorem fuisse. Sua opera praetori quando vbicunque volet, licere vti, modò quàm in decretó facilis, tam in honore asserendo suo diligens esset. Bassiano Lando Placentino, Medico excellentissimo, Theoricam Medicinam in gymnasio Patauino profitenti, cùm multi inuiderent: inuenti etiam sunt nebulones Qvidam, qui vitae illius insidiarentur, anno Christi LXI. Vrnulam puluere incendiario replent, eam???ue sub cathedra, è qua singulis diebus publicè declamare solebat, ciàm reponunt, funem longum, qui extra auditorium per occultas quasdam rimas protenderetur, vrnulae adaptant, eo consilio, vt fune extra auditorium accenso, ignis sensim prorepens, puluerem in vrnula contentum attingeret, & Bassianum cum summo anditorum suorum atque adeò extremo periculo collegae sui Iunij Pauli Crassi, qui eadem hora in superioris contignationis aula profitebatur, è medio tolleret. Et sanè voto suo potiebantur, nisi Bassianus non emunctae tantùm naris homo, sed exquisiti quoque odoratus, vbi cathedram conscendit, fumosum quendam halitum sensisset. Eum primò ex vicinis aedibus exurgentem suspicatus, cùm nihil remitteret, famulo imperat, vt quid hoc rei esset, inuestigaret. Reperitur igitur funis accensus, cuius ductum secuti, vrnulam sub cathedra sepositam vident, quae cum puluere vitam simul & mortem Bassiani post sextantem horae clausisset. Venetias Bassianus proficiscitur, de insidijs conqueritur. Senatus illum bono animo esse iubet, & vt ad professionem reuertatur, obsecrat. Indici duo millia librarum, & vnius exulis reuocandi potestas, decreta fuerunt. Nec tamen, quamuis amplissimis propositis praemijs, auctor sciri potuit. Gilb. Cogn. lib. 8. Narrat. Aqua. Navplivs Palamedis pater, dolens filium suum factione interemtum, cùm videret Graecos tempestate laborare, montem Caphareum, aut Zaraca vel Opheltam ascendit, eleuata???ue facula signum dedit vicini portus. Qua re decepti Graeci, ad asperrimos scopulos (quos [Greek words] vocant) naufragium fecerunt. Veneno. Ex Tit. Veneno necatorum, f. 505. item Veneficorum huc non pauca, f. 3584. Reliquis Centauris expugnatis ac confectis ab Hercule, Nessvs vnus omnium suffugerat. Is peruenit ad flumen Aetoliae Euenum, & in eius ripa versans, solebat adeuntes transmittere. Deinde euenit, vt Hercules in Trachinem ad Ceycem, vnà cum Deianira proficisceretur. Posteaquam igitur ipse iam fluuium transmisisset, Nesso mandauit, vt Deianiram Oenei regis F. transferret. At is inter transuehendum, vim cepit adferre mulieri. Quod simul ac Hercules intellexisset, videlicet illa vociferante: Nessi praecordia iaculo perfodit. At is sentiens lethale vulnus, neque se posse mortem effugere, mulierem accersit: Si vis, inquiens, tibi amatorium efficacissimum parare, quo possis Herculem inflammare in amorem tui, & quando deperibit aliam, in tui cupidinem renocare, fac illum meo sanguine perungas. Atque ea persuasa, Nessi sanguinem è vulnere fluentem apud sese seruauit. Itaque postquam Trachinem adijsset, ac rursum inde profectus Oechaliam adortus ciuitatem cepisset, reliqua populatus: Iolen puellam captiuam secum abduxit. Immolaturus autem Iouiparenti victimas ob res bene fortunatas, ad Deianiram mittit, iubens vt sibi vestem aliquam magnificam mitteret. Illa certior facta de Ioles raptu, verita???ue ne Hercules illam pluris quàm sese faceret, vt est zelotypum mulierum genus, vestem Nessi cruore tinctam, imbutam???ue mittit, philtrum se mittere rata. Hanc indutus Hercules, rem diuinam peregit. Caeterùm vbi calefacta veste, venenum excitatum corpus grauiter adurere coepisset, auellere conatus est: verùm iam ita penitùs adhaeserat, vt non sine carnibus ipsis reuelli posset. Proinde in monte Oeta rogum extruxit, eum???ue conscendit. Porrò cum illo iubente, nullus ex Herculis comitibus auderet ignem subdere, videlicet metucontagij, pastor quidam fortè repertus (Poeantem Apollo dorus fuisse vult. Etsi alij Philocteti dona data asserant) qui ignem immitteret, atque huic officij praemium sua tela dono dedit. Ardente iam rogo ferunt nubem non sine tonitru obsepsisse Herculem, atq; ita sublatum ad deorum consortium. Erasmus ex Zenodoto. Arnulphus Imp. Guidonem Italiae regem fugarat, & Firmum vrbem, vbi Guidonis Vxor degebat, obsidebat. Illa corrupto pecunia intimo Augustalis aulae ministro, clàm ad so deducto, Caesaris, inquit, animum in me immerita ira succensum placare cupio. Haec potio (poculum manu gestabat) tristitiam discutit: laetitiam, amores, festiuitatem, ludos, iocos???ue & omnia gaudia menti affert, eo viri mei animum furentem ad sanitatem reuocaui, & vt sine noxa sumi scias, experire. Simul seruo vel aegro, vel aegrum agenti introducto poculum porrigit. Quod cùm is ebibisset, intra horae spacium validus vigens???; extitit. Illa Germano alteram & aliter me [1972] dicatam potionem, vim???; auri tradidit Arnulfus epoto veneno, correptus lethargo graui, per triduum excitari in clamantibus suis vellentibus???;, non potuit. Eulgilans tandem soluta obsidione domum reuertit, ac aliquanto pòst phthiriasi decessit. Aemilius lib. 3. & Cuspinianus. Ladislavs Caroli F. rex Neapolitanus, pacem Florentinis anno MCCCCXVII. dedit, ea lege, vt virginem formosiss. omnium indigenarum, in vxorem sibi darent. Pater virginis medicus insignis, filiae pudori metuens, pannum venenatum, quo in geniali thoro regem abstergeret, tradit. Quo illa paru̅ cautè vsa, & regi & sibi mortem accersiuit. Chalcocondylas lib. 5. Tyrrhenos vocat, & regem Lantilaum. Bonfinius lib. 2. Dec. 3. & Sabellicus lib. 9. Ennead. 9. & Collenucius, Florentinorum in gratiam vel precio inuitatum, vel spe praemij allectum patrem, id facinus in filiam, quam iuueni regi substrauerat, nescientem, designasse scribunt. Thomas Ranulfus, Scotici regni gubernator à Roberto I. rege institutus, dum Dauid filius adolesceret, vir belli pacis???ue artibus clariss. Scotiam à furibus, latronibus, histrionibus purgauit, & florentiss. reddidit. Edvardvs III. Anglorum sex, Scotiae regno inhians, Thomam è medio tollere aggreditur. Monachum subornat medicinae peritum, qui in Scotiam proficiscens, quosdam simulato calculi affectu laborantes potione exhibita curaret. Rumore sparso, Ranulfus hominem accersit, suam???ue illi salutem committit. Monachus ergo veneno lento poculum mixtum Ranulfo propinat: & pertinaciam morbi praetexens, validiore remedio opus esse causatus, reditum in Angliam mox reuersurus impetrat: Eduardum exercitum parare iubet, quòd non diu superfuturus esset gubernator. Interea Ranulfus tormina quaedam ventris, sed leuiuscula sentiens, quum exercitum in Anglia comparari audiuisset, nec monachus ad praestitutum diem rediret: suspicari nonnihil coepit elusum se esse: morbo???ue in dies grauescente, venenum tandem esse cognouit: exercitum tamen maximum parari, & quoniam equi quassationem ferre non poterat, lectica se deferri iubet. Praetextus belli illati Anglo erat, quòd qui finibus Angliae Scoti adiacent, incursione pacem violasse diceret. Sed vbi praeter expectationem obuiam Scotos venire videt, foecialem ad eos mittit, quasi de pace tractaturum. Ranulfus veste ornatus preciosa, dissimulata???ue aegritudine, in cathedra regia foecilem audit, ei???ue, vbi iniqua quaedam postulasset, respondit, Se breui ostensurum quid iuris ad iniquas eas petitiones Angli haberent, nisi foederi antiquo staretur: ac ita foecialem magnifi centissimè eo ornatu, in quo tum consederat, donatum dimisit. Eduardus vbi praeter expectationem ad pugnam alacrem gubernatorem intellexisset, diffidens copijs suis, in Angliam redijt, ac monachum, quem falsa asseruisse putabat, viuum circundato igne cremauit. Ranulfus in itinere Mussilburgi quatuor inde millibus passuum, morbo est abumtus. H. Boëthius lib. 15. Arca lignea. Osiris Solis & Rheae F. Aegyptios ab angusta & fera vita abduxit, fruges monstrauit, leges sancuit, & deos docuit venerari: pòst agrum mansuefaciendo lustrauit nec armis habuit opus, sed blandimentis plerosque facundia???ue cum omnis generis cantilenis & modulatione permulsos induxit. Hinc Graeci eundem Libero patri hunc esse autumant. Typhon Saturni & Rheae F. cum absente eo nihil noui moliri posset, obstante Iside sorore & vxore Osiridis, quae cauere & praeuidere potentia sua valebat: regresso dolu̅ nexuit, adscitis duobus & septuaginta coniuratis, cùm haberet etiam sociam reginam Aethiopiae praesentem, Azo dictam. Etenim clàm dimensus staturam Osiridis, pro eius magnitudine affabrè factam & eleganter instructam arcam in conuiuium intulit. Eius spectaculo oblectatis stupentibus???ue conuiuis, ludibundus ostendit Typhon, quicunque inclusus magnitudinem eius implesset, ei se dono arcam daturum. Te̅tantibus sigillatim omnibus, cùm nemini congrueret, subiens eam decubuit Osiris. Ibi conscij aduolantes operculum iniecêre, atque hinc clauis eam extra obsepsêre, hinc feruidum plumbum infudêre, atque ita in amnem extulêre, ac per ostium Tanaiticum in pelagus demisêre, quod propterea inuisum nunc est, atq; execrabile vocatur ab Aegyptijs. Haec gesta regni Osiridis anno XXIIX. Plutarchus de Iside. Cathedra. Simon Turcus Lucensis mercator, à Ioan. Baptista Deodato populari suo vulnus, in facie acceperat. Simulata reconciliatione vindictam meditans, cathedram confici curat, quae sessorem arctissimè constringeret. Inuitatus in viridarium Deodatus, & sellae affixus, multis vulneribus à Simone confossus est. Tandem deprehenso scelere, miro casu, Simon publicè in eadem cathedra, totidem vulneribus confectus est, sub annum Christi MDLV. Cardanus libro 11. cap. 1. de Var. rerum. Statuis. Cùm Chennethus II. Scotorum rex Cruthlinthum, Cruthnethi praefecti Angusiae ex Fenella F. nepotem, ob interfectum auum suum, occidisset, tum etiam Malcolmum Duffum regem & affinem Fenellae: illa statuam mira arte fabricari iussit, in cuius manu pomum aureum gemmis nobilioribus refertum erat, quod quicunque tetigisset, statim multis iaculis confodiebatur. Eo regem post multos annos in arce Fetirca hospitaliter exceptum occidit, & in Hiberniam euasit. H. Boëthius lib. 11. Edricvs Stratonius Anglus, consilio & auctoritate pollens, occupata à Dacis Anglia, & exulante Ethelredo rege, cum Edmundo Ethelredi F. contra Canutum Suenonis F. missus pro recuperando regno, ad hostes defecit. Cùm verò post singulare certamen inter reges commissum, Edmundus in regni societatem Canutum admisisset, miserè Edrici insidijs perijt. Quidam tradunt, filium Edrici, impulsore parente, regem corpus purgantem furtim adortum, ac ferro ventrem & inguina perfodisse. Alij perhibent ipsum Edricum ita domi suae aptasse in manu cuiusdam imaginis mucronem, vt quoties vellet, accedentem ad eam feriret. Itaque post coenam, dum ille contemplaretur imaginem, eo mucrone Edmundum esse confossum. Ac statim post interfectum eum, Edricum salutasse Canutum totius Angliae regem, caput???; interemti obtulisse. Quod tamen facinus Dacum detestatum, proditorem Edricum merito affecisse supplicio. Polydorus lib. 7. Belluis. Ex Tit. A' belluis interemtorum, huc quaedam, f. 457. Narrat Ludouicus Guicciardinus in suis iocis, Narbonensem quendam, virum alioqui literatum, vxoris, propter impudicitiam suspectae, è medio tollendae tale consilium cepisse. Mulum triduana siti excruciatum, summo mane rus profecturus, rusticationis praetextu, vxori subiecit. Vbi ad Rhodanum ventum est, mulus concitato cursu in flumen sese praecipitem dedit, simul???ue & suam & domini sui in adultera coniuge punienda sitim extinxit. Ex caecare fravdvlenter. Hecvba captiua à Graecis abducta, Polymestora Thraciae regem, interfectorem Polydori F. sub specie occultos thesauros ostendendi, introductum in gynaeceum oculis priuauit. Euripides in Hecuba. Capvani ciues, pecunia corrupti ab Alberico Marsorum episcopo, vt oculos Cassinensi abbati eruant, fraude eum circumueniunt. Quidam enim ex eis abbatem, vt Capuam venire, ibi???ue lites minuere dignetur, orant: interposito etiam iuramento, saluum & incolumem ad diui Benedicti monasterium se eum reducturos. Credit abbas promissis, ac cum eis abit. Quem cùm Capuam ad coenobium diui Benedicti (cui & Cassinense & Capuanum sacrum erat) saluum perduxissent, suae fidei satisfactum putabant Capuani: mox???ue manibus ei iniectis, oculos eruerunt. Leo Hostiensis lib. 2. cap. 16. Mvtilationem astvtè effvgere. Qvidam nebulo furti & periurij damnatus, cùm lingua praecidenda sibi iamiam foret, fori iudices orauit, vt poenae supplicium mitigarent: nam se pro vnica lingua, geminas aures malle amittere. Postquam exorauit, carnifex ad executionem accingitur. Sed dum detegit caput, auribus priuatum reperit. Corona populi spectantis risum emisit. Ipse etiam scelestus suis ridens dolis, impunis ex tanto euasit periculo. Gilbertus Cognatus lib. 1. Narrat. Formam astvtè conservare, commendare. In Fabvllam Martial. Epigr. lib. 8. sic ludit: Omnes aut vetulas habes amicas, Aut turpes, vetulis???; foediores: Has ducis comites, trahis???; tecum Per conuiuia, porticus, theatra. Sic formosa, Fabulla, sic puella es. Astvs in bonis malis've fortvitis promouendis aut impediendis. Cvivsmodi svnt, Felicitatem Aliorvm impedire. Cùm in Tarpeio fodientes delubro fundamenta, caput humanum inuenissent, omissis ob id à senatu legatis Hetruriae celeberrimus vates, Olenvs Calenus praeclarum id fortunatum???ue cernens, interrogatione in suam gentem transferre tentauit, scipionepriùs determinata templi imagine in solo ante se: Hoc ergo dicitis, Romani, hîc templum Iouis optimi maximi futurum est? hîc caput inuenimus? constantissima annalium asfirmatione, transiturum fuisse fatum in Hetruriam, nipraemoniti à filio vatis legati Romani respondissent: Non planè hîc, sed Romae inuentum caput dicimus. Iterum id accidisse tradunt, cùm in fastigium ciusdem delubri praeparatae quadrigae fictiles in fornace creuissent: & iterum simili modo retentum augurium. Plin. lib. 28. cap. 2. Statua Romae in Comitio posita Horatij Coclitis de coelo tacta est. Ob id fulgur piaculis luendum Arvspices ex Hetruria acciti, inimico in pop. Rom. animo, institueranteam rem contrarijs regionibus procurare. Atq; illam statuam suaserunt in inferiorem locum perperam transponi, quem Sol oppositu circum vndique aliarum aedium nunquam illustraret. Quòd cùm ita fieri persuasissent, delati ad populum proditi???; sunt. Et cùm de perfidia confessi essent, necati sunt. Gellius libro 4. cap. 5. Pecvnias et Stipendia astvtè comparare, sive in bello, siue extra bellum, tam politicè quàm oeconomicé. Tribvto. Vide exempla aliquot sub Tit. Auaritiae in exigendis pecunijs, f. 2494. Item Titulum sequentem, quatenus Venditione quodammodo tributum exigere videntur. Condalvs Mausoli praefectus, sciens Lycios comae studiosos, simulauit epistolas venisse à rege, quae iuberent, mittendas esse comas ad proscomia, sibi???; iniunctum esse Mausolo, vt detonderet eos: veruntamen si vellent capitatim tributum aliquot dare, se è Graecia comas transmissurum. Illi libenter dederunt. Sic plurimam pecuniam à numerosa turba collegit. Arist. in Oecon. Dionysivs tyrannus cùm ciues propter tributum pecora non nutrirent, dixit sibi tot sufficere: volentes autem nunc acquirere, immunes fore à tributo. Multis ergo citò multa comparantibus armenta, tanquam habituri ea essent absque tributo, nouum imposuit tributum. Hacigitur deceptione indignati ciues, illa iugulantes clàm vendebant: ille verò contra id statuit, vt interdiu tantùm occiderentur. Atilli iterum in sacrificijs immolabant. ille verò vetuit, ne feminam sacris immolavent. Idem. Charidemvs Orites edixit in ciuitatibus, quibus dominabatur, neminem domi arma tenere, alioqui multari argento. Quod subinde negligere visus est, & nullam eius rei curam gerere. Homines autem arbitrati edictum illud nullum esse, habebant singuli per regionem arma quae priùs possederant. At ille repentè explorationem domorum faciens, apud quos arma reperisset, multam ab ijs exegit. Aristoteles in Oeconomicis. M. Antonio Athenas intranti, quum ciues vrbis obuiam processissent, dixissent???ue, esse sibi Mineruam nubilem, quam Libero patri (ita enim eum vocabant assentandi studio) despondere vellènt: arrepta occasione, ducturum se respondit: sed oportere futurae nuptae mille dari talenta nomine dotis. Plut. in Antonio. C. Caesar Caligvla vectigalibus indictis, neque propositis, cùm per ignorantiam scripturae multa commissa fierent, tandem flagitante pop. Rom. proposuit quidem legem: sed & minutissimis literis, & angustissimo loco, vti ne cui describere liceret. Ac ne quod non manubiarum genus experiretur, lupanar in palatio constituit: distinctis???ue instructis pro loci dignitate compluribus cellis, in quibus matronae ingenui???ue starent, misit circum fora & basilicas nomenclatores ad inutandos in libidinem iuuenes, senes???ue: praebita aduenientibus pecunia foenebris, appositi???ue qui nomina palàm subnotarent, quasi adiuuantium Caesaris reditus. Ac ne ex lusu quidem aleae compendium spernens, plus mendacio atque etiam periurio lucrabatur. Et quondam proximo collusori, demandata vice sua, progressus in atrium domus, cùm praetereuntes duos equites Rom. locupletes sine mora corripi, consiscari???ue iussisset: exultans redijt, glorians???ue nunquam soprosperiore alea vsum: Vtyos, inquit, de paucis drachrais laboratis? Ego verò interea centies quinquagies millies mille coëgi. Haec summa facit decies quinquies millies mille aureos. Suetonius & Zonaras. Vespasianvs instituerat è lotio vpctigal. Super hoc à filio monitus, dissimulauit, donec prima pensio esset soluta. Eam pecuniam admouit ad fi lij nares: sciscitans, Num ex odore dore offenderetur? negante illo: Atqui haec, inquit, è lotio est. Suetonius. Berengarivs Italiae rex non sua, sed ecclesiarum & pauperum pecunia, XII. numorum modijs à Taxi Vngarorum rege pacem redemit, non populi spectans salutem, sed suae auaritiae consulens. Omnes enim vtriusque sexus homines, ne lactentibus quidem exceptis, singuli numum pendere cogebantur. Reliquam pecuniae partem, quae supererat ex tributo, & quicquid ex ecclesijs ab stulerat, sibi retinuit. Luitprandus lib. 5. cap. 15. Henricvs IV. Imp. passim in omnibus collibus Thuringiae arces extruxit. Cùm autem necessarijs victus deesset illis, quibus earum custodiam demandabat, cum Sigfrido archiepiscopo Moguntino egit, vtis decimationes Thuringiae seuerius, quàm vnquam antea, exigeret: se??ue auctoritate & armis eum se adiuturum promisit, praedae partem stipulatus. Moguntinus ne occasionem oblatam è manibus dimitteret, Synodu̅ Erfordiae indixit, in qua vix tandem quod petierat impetrauit, anno Christi MLXXIII. Anno XVI. Gvlielmvs Conquaestor in Anglia censum habuit, hoc est, quicquid gentium suo parérer imperio, cunctas simul vrbes, oppida, vicos, papos, episcopatus, coenobia, item quantum quisque terrae possideret, quantum quotannis vectigalium acciperet, milites insuper qui stipendia facerent, ac singula iuga boum passim omnibus locis recenseri, in nouas???ue tabulas referri iussit. Quod negotium vbi confectum est, facilè cognouit, aliquid adhuc Anglicis ouibus velleris superesse, quod tonderi posset. Quocirca imposito nouo tributo, persingula iuga boum, exegit senos Anglicos solidos. Polyd. lib. 9. Christina Vladislai II. Polonorum regis vxor, cùm ali??? quaedam auarè & crudeliter instituit, tum verò illud excogitauit, vt homines oppidani & rusticani statis & solennibus ferijs honoraria quaedam munera, nempe pullos & gallinaceos??? anseres, oua, mel, auenam, porcos, triticum in cellam principis inferrent. Quod cùm semel atq; iterum ac tertium in gratiam principis non inuiti fecissent, lege regia, vt id perpetuum deinceps esset, sanxit. Cromerus lib. 6. Bonifacivs IX. Papa, Neapolitanus, è Tomacellorum familia, vectigalpraediorum sacerdotalium, quod Annatam vocant, instituit. Nonnulli verò id tribuunt Ioanni XXII. Anno MCCCC. Volat. in Anthrop. Alfonsvs Neapolitanus rex vt magnam auri summam à sacerdotibus exigeret, traiecturum se cum exercitu in Graeciam aduersus Turcassolenni voto, facta etiam re diuina, publicè professus est. Pontanus cap. 9. de Liberal. Antonivs Leua à Carolo V. Caesare Mediolano praefectus, a Galiis, Venetis & Sforcianis in magnas difficultates rei numariae redactus, vtmiliti necessaria persoluto stipendio praestaret, vectigal excogitauit Mediolani, quo omnium pecunias abraderet, & singularum familiarum fortunas euerteret. Seuero namque edicto vir imperiosus & saeuus, à quoquam ciue cererem coqui vetuerat, quum venalis tancùm ederetur, constitutis eius monopolij tabernis, vnde esurientes magno precio panem coëmerent, tanta edicti atrocitate, vt plerique inopes laquei metu fame passim interirent. Molendi vtique tritici percoquendi???ue panis vetantes leges, pauidum vulgus perhorrebat, ita vt Antonius clarissimam paugenti luctu, iongè omnium miserrimam redderet. Tanta scilicet acerbitate atque saeuitia crudelissimae legis auctoritatem tuebatur, vt vel ab egentibus mulierculis, quae desiderio panis subcinericias conficerent offulas, & in sartagine placentas oleo suffrixissent, contuso???ue in pila tritico farinam exprimere conarentur, praegraues poenas exigeret: sic vt non infacetè, quanquam amarissimè, M. Antonius Canicula, quaestonij ordinis ciuis, in corona diceret. Peramplam, vti reor, ciuis hic noster Antonius à Caesare gratiam proculdubiò referet, quando ei supra tot clara cognomina summae maiestatis, nouae nobilitatis ergô, Furnarij titulum adiecerit. Nam & tabernae furnariae & venales panes Caesareae aquilae nota signati, vulgò imperiales vocabantur Verùm neque Antonius, neque Caesar ipse ab ea esecrabili diuinarumatque humanarum rerum labe, fidelium???ue Insubrum miserijs, vllam omnino infamiam ad se redituram putabant, modò opes suas aduersus conspirantium hostium potentiam confirmarent. Iouius lib. 26. Hist. Exactionibvs, Mvltis. Mavsolvs Cariae rex, simulans regem Persarum sibi infensum, equos in amicorum conspectu produxit, thesauros, auru̅, argentum, vestem, alia???; eius generis regi se missurum dictitans, ne patrio principatu spoliaretur. His Mausoli verbis amici fidem adhibentes, eodem die infinitam pecuniarum multitudinem ei miserunt. Polyaen. lib. 7. Idem, in concionem vocatis Mylassensibus, inquit, metropolim ipsorum muris munitam non esse, regem autem aduersus, eos bellum decernere. Qua de causa iussit vnumquenque Mylassensium afferre pecuniam, asserens se, & eos qui attulissent, & reliquia eorum bona seruaturum. Quae vbi oblata fuêrs, multam coarceruauit pecuniam, & inquit: Deo non videtur in praesenti, moenia aedificandà esse. Arist. in Oecon. Condalvs Mausolipraefectus, quando ei per regionem proficiscenti offerebat quispiam aut ouem, aut porcum, aut vitulum: describebat dantem, & tempus, praecipiebat???ue vt domum reduceret, nutriret???ue quousque reuerteretur. At verò cùm satis te̅poris illi essluxisse videbatur, computans & quod nutriendum dederat, & quicquid fructus inde prouenerat, repetebat. Idem. Iason Thessalus, cùm stipendium ab eo milites flagitarent, neq; esset soluendo: Cucurrit ad matrem intrò, quasi persequentibus militibus: quorum duo trésve veluti persequentes eum, simul irruebant. Mater, quae multis pecunijs abundabat, lytron proeo dissoluit. Polyaen. lib. 6. Idem, capta vrbe pecunijs affluente, multa splendida???ue spolia consecutus, misit ad matrem, omnes famulas mittere iubens, quotquot variae magnisicae???ue vestis experientiam & artem haberent, quae ipsi pulcerrima quaeque deligerent. Illa famulas omnes quotquot habuit, ad vestes eligendas misit. Iason ijs comprehensis, mercedem pro redimendis ipsis à matre postulauit. Idem. Idem ad matrem, in loco eo, vbi famulae textoriam arte̅ exercere consueuerant, commorantem, ingressus cum vno ex fratribus, quasi in consilium eam de rebus imperij necessarijs adhibiturus, eas remouere iussit. Satellitibus imperatum erat, vt omnes eas abducerent. Ipse post longum colloquium egressus, ac subridens, matri praecepit, vt pro famulis argentum sibimitteret. Idem. Dionysivs tyrahnus, cognoscens quòd nautae quamplutima haberent, edixit, vt quisque dimidium eorum quae haberet, deferret ad se, aliud dimidium seruaret: non afferenti autem, statuit pro multa mortem. Credentes nautae, si ferrent dimidia, reliqua se habituros, securè attulêre. Posteaquam verò illa accepit, praecepit rursus, vt alia afferrent dimidia. Arist. in Oeconom. Cleomenes Alexandrinus, praesectus Aegypti, transfretans Nomon, vbi crocodilus pro deo habetur, cùm quendam puerorum crocodilus rapuisset, aduocans sacerdotes, dixit: se, vlturum pueri necem: itaque praecepit ab aquis extrahi crocodilum. Sacerdotes verò, ne deus eorum haberetur contemtui, congregarunt quantum auri potuerunt, & illi dederunt. Idem. Alexandro rege mandante Cleomeni, vt construeret vrbem ad Pharon, & emporium quod priùs erat in Canopo, illuc transferret: ipse nauigauit Canopum ad sacerdotes, & eos qui diuitias haberent: atque se venisse dixit, vt eos deduceret colonos. Sacerdotes & accolae offerentes pecuniam, dederunt illi, vt eos & emporium in regione relinqueret. Accipiens autem tunc quoq;, discessit. Prrò transfretans, cùm essent sibi parata quaecunq; erant necessaria ad aedificationem, petijt ab eis pecuniam maximam: quam cùm dicerent se dare non posse, trasmigrare eos fecit. Idem. Idem simulans se sacrificiorum multitudinem aboliturum, partim à sacrisicis, partim ab alijs pecunias accepit. Illi quidem vt sua officia tuerentur: hi verò, vt sumtu superfluo liberarentur. Idem. Philoxenvs quidam Macero, praefectus Cariae, pecunijs indigens, Dionysia se celebraturum simulat, scribens ad eos qui maximè fructibus abundabant, vt festi essent apparatores, praecipien quae essent apparanda. Videns autem eos id grauiter ferre, misit aliquos, interrogans, quid dare vellent, vt absoluerentur ab huiusmodi ministerio. At illi multò plura quàm se censebant exposituros, velle dare dixerunt, ne vexarentur, & à proprijs abesse non cogerentur. Ab his igitur sapiens quod dederant, ad alios rursus scribebat, donec corrasit quantum volebat ex ijs, quae apud illos erant. Ibidem. Aristoteles Rhodius Phoreae princeps, videns duas esse factions Phoreorum: alteram secretò allocutus, dixit, alios sibi velle pecuniam dare, vt illis negotia ciuitatis committeret, se autem malle ab ipsis accipere, atque eis ciuitatis administrationem tradere. Qui audientes, illicò ostendit quae ab his acceperat: qui dixerunt se non minus daturos. Sumens autem ab vtrisque, conciliauit eos inuicem. Idem. Idem conspiciens ciues multas inter se agitare lites, magnásque longo ex tempore iniurias, quaeper bellum illis obtigerant: iudicium statuens edixit, quicunque definito tempore ius suum non obtinuissent, lege lata non ampliùs assecuturos, neque vlteriùs fore praeteritorum delictorum iudicia. Multis itaq; offerentibus pecuniam propter breuitatem temporis, & obtinendam iustitiam, multis etiam vt produceretur tempus: à singulis suscipiens, immodicam congessit pecuniam. Idem. Evages Syrus, Aegyptiorum praefectus, sentiens Nomarchas, qui sub ipso erant, rebellare velie: vocauit eos ad tribunalia, & omnes suspendio necauit: praecepit???;, vt familiaribus eorum diceretur, eos incarcere detineri. Vnusquisque igitur afsinium pro vnoquoque sollicitus etat, vt captiuos pecunijs redimeret. Ille pro vnoquoq; paciscens, & quae pacta erant accipiens, singulis mortuum reddidit. Idem. Quidam è charis Vespasiani ministris, apud ipsum pro quodam, quem fratrem esse suum simulabat, intercedebat, vt illi procuratio committeretur. Id sentiens Caesar, candidatum solum ad se vocauit, exegit???ue pecuniam, quam ille suffragatori suo pepigerat: ea accepta, mox ordinauit. Huius rei minister ignarus, rursum interpellauit pro fratre: cui Vespasianus: Alium, inquit, tibi fratrem quaere, hic quem esst tuum putas, meus est. Initinere quodam mulio desilijt, quasi calceaturus mulas, sed reuetà, vt adeundilitigatori spacium moram???ue praeberet. At Vespasianus dolum suspicatus, interrogauit mulionem, quanti calceasset: pactus???ue est lucri partem. Hoc si fecit, vt suos corrigeret, ciuilitas fuit: sin, vt eo emolumento fieret ditior, sordidum erat. Legatis nunciantibus decretam illi publicè non mediocris summae statuam, iussit, vt eam continuò ponerent: & vacuam ostendens manum: Ecce, inquit, parata basis, significans vt eam pecuniam, quam in statuam decreuissent impendere mortuo, vino darent in manum. Erasmus libro 6. Apophtheg. ex Suetonio & Dione. Henricvs VII. Anglorum rex, cùm iam senilem agere inciperet aetatem, & ante id tempus domesticarum seditionum tumultuum???ue periculis agitatus, morte magis bellum ciuile horretet: vt omnis talis futuri mali materia tolleretur, suos ciues, praesertim locupletiores, aliquantulum attenuare voluit, optimè gnarus, homines ob rerum copiam facilè insolentiores fieri, nihil???ue opibus ferè charius habere: cùm eas vel amittendimetu, vel acquirendi spe adducti, plerunque soleant pacem aut bellum amplecti. Sed vt ne diceretur facere iniuriam, cuius ipse esset publicus vindex, cogitationem suscepit. quo id modo fieri posset honesto. Cuitalia cogitanti venit in mentem, suos Anglos consuesse acceptas leges sic negligere, vt si de ea re quaestio haberetur, non dubium, quin permulti cumprimis magni viri, item mercatores, artifices, oratore, pecuarij, illarum violatores deprehenderentur. Hoc capto consilio, coepit recognoscere leges, & qui non obseruassent, eos multare. Recognitio non tam mirabilis, quàm miserabilis & iniusta, talis erat. Vocat quis alterum interdum imprudentem, nec opinantem, inscientem apud iudices in ius. Reus statis diebus nominatim in foto à nomenclatore inclamatur. Qui demùm si non respondeat (quomodo respondere potest omnis negotij ignarus, & saepè procul à foro ampliùs centum ducentisve passuum millibus) condemnatur, priuatur???ue omnibus bonis, & vt patriae hostis perpetuis demandatur vinculis. Caeterùm bona non actori, sed principi cedunt. Qui ita condemnatisunt, vulgò dicuntur Extra legem esse, hoc est, omni iure patriae per legem homini dato priuati. His technis bene magnus mortalium numerus circumuentus est. Polydorus rus libro 26. Robertvs Comes de Monfelde, Magdeburgensis archiepiscopus creatus, profestus est Romam, vtpallium acciperet. Reuersus quum ingentem impendisset pecuniam, Iudaeos???ue cerneret per Magdeburgum & Hallensem ciuitatem opibus florescere, captos insigni aere multauit. Centum millia feruntur intulisse aerario eius, praeter aurum & argentum, quod in vestibus & poculis erat. Hallenses, sepro Iudaeis opponentes, obsedit, & eò adegit, vt cogerentur sibi Iudaeos opponentes, obsedit, & eò adegit, vt cogerentur sibi Iudaeos permittere: data etiam pro contumacia & rebellione sua non mediocri pecunia. Ita de iniquo Iudaeorum mammona locupletatus, impleuit verbum Euangelicum, Habenti (fidem) dabitur: non habenti, quod habet, auferetur. Cranzius lib. 8. cap. 23. Metropol. Avlicvs quidam ducis Mediolanensis, cùm malis artibus plerorque aulae procerum ditescere videret: quamui improbitatem primò exosus, tandem tamen vrgente fame, pro fideli seruitio à duce impetrauit, vti Pastoris principalis titulo insigniretur. Mox principis diplomate instructus, simulabar se cum regio pecore vicinorum agros ingressurum, & missis literis pascua purgati imperabat. Vicini suis metuentes pecudibus & armentis, precibus & precio eum deliniebant. [1975] Hac arte breui tempore magnas corrasit opes. Dux repentinam eius opulentiam admiratus, rationem quaesiuit. Cui ille, Probitatem bona conscientia, versutiam lucrum perpetuò sequitur: nec vllum est tam vile officium, in quo non liceat, si Velis, cum aliorum damno, quaestum facere. Io. Paulus in Spudopaedia. Prancicvs I. Gallorum rex, vt pecunias ab Ecclesiasticis exigeret, iussit pontificio decreto, vt omnes ij, qui sacris addicti essent, barbas raderent. Non tulit Ecclesiasticus ordo hanc pilorum calamitatem, sed prosusè vnusquisque pro barba redimenda loculos exonerauit, aut certè se totum aere alieno obstrinxit. Extat Pierij Valeriani pro sacerdotum barbis elegans declamatio. Rapina. Iezabel, Achabi vxor regis Israëlitarum, crudeli astutia vsa est, vt vineam Nabothiacquireret. 3. Reg. 21. Mentor filius Hermiam capiens, & praedia eius obtinens, permisit eosdem curatores in regione, qui fuerant ab Hermia constituti. Cùm ergo securi iam essent, quaecunq; absconderant, secum accepêre. Mentor verò omnes capiens, diripuit vniuersa quae habebant. Arist. in Oecon. Charidimvs Orites habens quaedam praedia in Aeolide, cùm aduersus eum militaret Artabazus, pecunijs indigebat ad militares copias. Primùm quidem exhibuerunt illi, postmodum verò se non ampliùs habere quod exhiberent, dixerunt. Charidemus autem conijciens praedium esse opulentissimum, praecepit, si quid haberent pecuniae, aut supellectilem preciosam, mitterent in aliud praedium custodienda. Simul & ipse hoc fecit. Obsequentibus igitur illi hominibus, postquam non procul ab vrbe abfuerunt, excussit omnes, & bonis exutos in vrbem remisit. Idem. Iason Thessalus fratrem habuit Merionem. maximis opibus praeditum, sed tenacem. Ispuero nato, ad imponendum ei nomon principibus Thessalorum comuocatis, aduocauit etiam fratrem, vt primas in eo negotio partes ipse susciperet. Merione in his rebus occupato, Iason venationis specie ad Pagasas vsque egressus est, vbi Meriones habitabat, vim???ue dispensatoribus adhibuit: & abreptis viginti argentitalentis, summo studio ad coenam redijt, ac fratri litationum principatum concessit, ei???ue potestatem nomen puero indendi dedit. Meriones cùm domum vastatam esse à nuncijs accepisset, nomen imposuit infanti Porthaon, quod est vastator. Polyaen. lib. 6. Nabis Lacedaemoniorum tyrannus T. Quinctio Flaminio pollicitus auxilia aduersus Philippum. Lacedaemonem inde reuersus, vxorem Argos misit, vt quemadmodum ipse viros, ita illa matronas spoliaret. Egregia mulier Argiuarum nobilissima̅ quamq; nuc blandè appellando, nunc instando minaciter, omni ornatu cultu???ue corporis auarissimè spoliauit. Sabell. lib. 6. Enn. 5. Lytro. Dionysivs tyrannus cùm cepisset Rhegium, conuocato populo, exposuit causam, quare ab eo iustè capti essent: tamen si impensas belli, & viritim minas tres darent, se illis libertatem concessurum. Rhegienses quaecunque abíconderant, in apertum produxerunt, & egeni à ditioribus & peregrinis mutuò accipientes, conflarunt summam quam praeceperat. At nihilominus omnium corpora vendidit & cunctam supellectilem, vniuersa???ue bona diripuit. Aristot. in Oeconomicis. Alexander praefectus ijs praesidijs, quae oppida Aeolidis & munitiones tenebant, conductis ex Ionia Iudionibus praestantissimis, tibicinibus Theandro & Philoxeno, histrionibus verò Callipede & Nicostrato, spectaculum indixit. Ad famam & celebritatem ludionum omnis vicinarum vrbium multitudo confluebat. Cùm plenum iam esset hominibus theatrum, immissis militibus ac Barbaris, cum quibus oppida tenebat, spectatores omnes vnà cum liberis & vxoribus comprehendit: magno???ue accepto precio, eos liberos dimisit. Polyaenus lib. 6. Magnus Ladalaos, Sueonum & Gothorum rex, Erici Danoru̅ regis ope fratrem Valdemarum regno expulerat, neque tamen promissa stipendia dabat. Vnde graue bellum exortum est. Eo composito, ad Magnum quidam nobilis exul, Petrvs Porse, perueniens, nonsolùm regiorum arcanorum particeps effectus est, sed credita est illi arx fortissima. In qua̅ inuitatus rex cum paucis se contulit. Tum Danus regem inter hospitalis mensae sacra cepit, nec eum inde egredi permisit, donec argentum Danorum militibus ratione stipendij debitum, persolueret: se???ue iureiurando astringeret, nunquam sese hoc factum vindicaturum. Rex libertatem à fugitiuo & perfido mancipio redimere coactus, arcem Lodosiensem eidem eum omnibus regalibus prouentibus assignauit, nihil???ue de solito ergaipsum fauore, ne iusiurandum violaret, imminuit. Ioannes Magnus lib. 20. cap. 3. Sub Lud ouico Bauaro, Pontificis partes in Friderico Pulcro Austriae duce ad imperiun euehendo; sequebantur quaedam Germaniae vrbes. Nobilis Bauaro addictus bello ceperat quendam Austriaco misitantem, nec nisi datis vadibus domum pro [Greek words] conficiendis redire passus. Ille negligentibus salutem eius amicis, sponsorem dedit Deum opt. max. menstruo spacio se stiturum coram nobile, & pecuniam redemtionis ergô allaturum. Consensit ille: & mense elapso, cùm alter propter difficultatem aeris contrahen di diutiùs abfuisset, fotrè per agrum equitans, abbatem quatuor equis comitatum iter facere conspicit. Aduolans cum suis, Nunquid Die famulus esset, rogauit. Illo affirmance: Ergo cùm is, qui libertarem à me interposita fideiussione domini tui consecutus est, nondum redierit, neque fidem suam liberarit, tuum erit pro domino tuo satisfacere. Abbas maioris periculi metu mille aureos nobili numerauit. Non multò pòst captiuus reuersus, diuturniorem moram excusans, pecuniam numerare parabat. At nobilis, Abi, inquit, & sponsori tuo quod videbitur numera: is mihi per abbatem quaestorem suum multo cum foenore satisfecit. Mvneribvs. Cùm Croesus Lydorum rex Alcmaeonem Atheniensem accersiuisset, ad remunerandam ipsi benesicentiam, quam suis legatis Delphos ad oraculum proficiscentibus exhibuerat: donauit eum tanto auro, quanto semel corpore suo ferre posset. Alcm aeon igitur pergrandem tunicam amictus, ingenti in ea sinu relicto, cothurnis???ue laxissimis calceatus, ad thesaurum, quo ducebatur, perrexit. ibi in aceruum ramentorum procumbens, primò cothurnos auro refersit. Deinde omnem sinum suum, atque etiam crines ramentis subigens, & parte in os desumta, è thesauro processit, aegrè trahens cothurnos. Videns hunc Croesus, in cachinnum erupit, omnia???; illi donauit. Herod. lib. 6. Mercimoniis, Nvndinationibvs tàm sacris quàm profanis. Iuxta mandata legis, augustissimo in toto orbe tempio Domini Hierosolymitano, & de cunctis pene regionibus Iudaeorum illuc populo confluente: innumerabiles immolabantur hostiae, festis maximè diebus, taurorum, arietum, hircorum: pauperibus, ne absque sacrificio essent, pullos columbarum & turtures offerentibus: accidebat plerunque, vt qui de longè venerant, non haberent victimas. Excogitauerunt igitur Sacerdotes, quomodo praedam de populo facerent, & omniaanimalia, quibus opus erat ad sacrificia, vendebant, vt & venderent non habentibus, & ipsi rursum emta susciperent. Hanc stropham eorum crebra venientium inopia dissipabat, qui indigebant sumtibus, & non solùm hostias non habebant, sed ne vnde emerent quidem aues & vilia munuscula. Posuerunt itaque & numularios, qui mutuam sub cautione darent pecuniam. Sed quia erat lege praeceptum, vt nemo vsuras acciperet, & prodesse non poterat pecunia foenerata, quae commodi nihil haberet, & interdum sortem perderet: excogitauerunt & aliam technam, vt pro numularijs colybistas facerent. cuius verbi proprietatem Latina lingua non exprimit. Colyba dicuntur apud eos, quae nos appellamus tragemata, vel vilia munuscula: verbi gratia, frixi ciceris, vuarum???ue passarum, & poma diuersi generis. Igitur vsuras quia non poterant accipere colybistae, qui pecuniam foenerati erant, pro vsuris accipiebant varias species, vt quid non numo licebat, in his rebus exigerent quae numis coëmuntur. quasi non hoc ipsum Ezechiel praedicauerit, dicens: Vsuram & superabundantiam non accipietis. Hosce autem ementes & vendentes & numularios Christus diuina virtute è templo eiecit. Diuus Hieronymus capite vigesim oprimo in Matthaeum. Dionysivs tyrannus tributum ciuibus imperauit. Qui cùmsaepè iam se contulisse dicerent, vim eis adhibendam esse non existimabat. Intermissis verò paucis diebus, mandauit principibus, vt anathemata (quibus Aesculapij templum erat exornatum, quae multa fuerunt ex auro & argento confecta) è fano deportata, quasi profana in foto proscriberent. Ea summo studio coëmebant Syracusij, ita vt magna vis pecuniae colligeretur: quibus potitus Dionysius, edictum proponere iussit: Si quis anathema ad Aesculapium pertinens emisset, mox in templum reportaret, deo???ue restitue ret, aut morte poenam lueret, illi deo sua reddiderunt. Dionysius pecunias obtinuit. Polyaenus libro 5. & Aristoteles in Oeconomicis. Cleomenes praefectus Aegypti Alexandrinus, cùm triticum vaeniret decem drachmis: conuocatis agricolis, Quanti vendituri essent, rogauit. Illi cùm longè minoris quam mercatoribus, se ei daturos respondissent, eodem tamen precio sibi afferri iussit. & ipse mox triginta duobus drachmis vendidit. Ibidem. Condalvs Mausoli praefectus, arborum quaecunque porrigetentur aut deciderent in publicas regias???; vias, vsumfructum vendebat. Aristot. in Oeconom. Idem militum, si quis moriebatur, elationem corporis drachma vendebat: neque eum fallere duces poterant, cùm quispiam militum è vita emigraret. Idem. Hippias Atheniensis eminentias superiorum tabulatorum in vijs publicis, & ascensus & praestructiones, & portas, quae aperiebantur foris, vendebat. Comparabant igitur ij quorum possessiones erant, sic???ue collectae sunt pecuniae multae. Quicunque etiam nauis praefecturam habere, vel tribunatum, vel impensas suppeditare, aut aliquam aliam pub licam curam getere deberent: ijs precium Hippias ponens moderatum, praecipiebat, vt is qui vellet id precij persoluere, describeretur inter pubilicos administrators. Idem sacerdoti Palladis, quae degebat in Acropoli, praecepit, pro quolibet mortuo mensuram afferre ordei, & alteram mensuram tritici, & obolum vnum, atq; similimodo pro quolibet puerulo nato illud idem fieri iubebat. Idem. Ioannes Giscaleus, Giscalae patriae suae in Galilaea paefectus, latronum fautor, quaestus causa talem fraudem excogitauit. Oleum omne, quod non à gentilibus Iudaeis expressum esset, tanquam immundum extra fines exportari, & diuendi praecepit. Ipsesubornatis quibusdam, numo Tyrio (qui quatuor Atticos facit) quatuor amphoras emit, eodem???ue precio amphorae dimidium Iudaeis iterum venundabat. Eo astu magnam pecuniae vim corrasit. Iosephus lib. 2. cap. 26. Belli Iudaici. C. Graccho interfecto, eius caput à Septimvleio L. Opimij coss. amico relatum, septendecim libras & semissam appendit: quod fraude accidit, plumbo in caluam cerebro exinanitam infuso. Tantundem namque auri edisto consulis propositum erat huic, qui Gracchi caput retulisset. Sab. lib. 1. Enneadis 6. Apud Plautum Leno quidam in Pseudolo consulit: Eme die Caeca herclè oleum, id vendito occulata die: iam Hercule vel ducentae fieri possunt praesentes minae. Hoc est, eme non praesente pecunia, sed in diem pacta: reuende pecunia praesente. Helii cuiusdam astum, qui è loquacitate sua quaestum faciebat, detegit Martialis Epigram. lib. 1. Quòd clamas semper, quòd agentibus obstrepis, Heli, Non facis hoc gratis, accipis vt taceas. Gvlielmvs Conquaestor Angliae rex, cuitates, episcopatus, coenobia immunitatibus priuauit, vt eas pòst ab se cariùs redimerent: ac inter caetera sanxit, vt tempore belli, arbitrio principis, auxilium ferrent. Et quia per vim, & iure belli regnum ceperat, illius statum idcirco deintegrò collocare suo iure voluit. Itaque legem tulit agrariam qua se possessionum multarum similiter vrbanarum ac rusticarum dominum dixit, quò priores domini eas postea redimerent: quarum bonae partis proprietatem retinuit, sic, vt qui in posterum tempus possiderent, velut fructuarij in singulos annos, aliquid vectigalis sibi & deinde successoribus, dominij causa persoluerent. Sed excepit praescripto casus aliquot, quibus eiusmodi fundi ad se tanquan dominum redirent. Et id iuris voluit alios dominos in suos habere fructuarios, quos Tenentes vocant. Ex hoc nempe fonte res agraria manauit, quae adeò aucta est, vt paulatim magnam imposuerit fundis seruitutem. Vnde sit, vt nihil hodie penè incertius fit in Anglia ipsa agrorum possessione, nec aliunde plus litium existat. Polydorus lib. 9. Circiter annum Salutis humanae MCCLXXIX. Edovardvs I. Anglorum rex pecuniae egens, rem ex suo vsunouam excogitauit. Nam quotquot possessiones vrbanas rusticásve Angli habent, aut colunt, ex instituto à Gulielmo Normanno Angliae rege introduco, perpetui vel ad tempus fructuarij censentur, qui vsumfructum capiant, quando ipsarum possessionum proprietas ad certos pertinet dominos quibus in annos fingulos possessores, vt proprietatis signum, nescio quid ant soluunt, praestántve, seu pensionem reddunt: sic, vt possessiones aliae ad tempus locatae, vel in perpetuum datae, nonnullis de causis, quae municipalibus legibus excipiuntur, crebrò ad pristinos dominos redeant, ac abillis deinde vel alijs colonis locentur, vel venditentur, seu prioribus ponessoribus soluta redemtione confirmentur: quod praediorum genus Anglicè Acopyholde dicitur. Si verò possessiones liberae sint, ea seruitute carent, pro quibus pensio iure tantùm dominii debetur domino. Igitur rex cùm esset bene multarum possessionum princeps dominus, & non ignoraret tabulas fine syngraphas, quas vulgò Euidentias aut Copias votant, partim ob temporis longinquitatem, partim ob assiduas bellorum iniurias, aut consumtas aut amissas esse: publico edicto iussit, vti omnes praediorum vrbanorum siue rusticorum possessiones docerent, quo iure, quóve nomine illa retinerent: vt per hunc modum, possessi ones ad se dominum pertinentes constiruta auctione, aut venderentur, aut redimerentur. Visum est omnibus edictum eiusmodi post homines natos longè acerbissimum. Nonnulli de plebe homines nequaquam contra regia iussa venire audentes, quibus poterant rationibus suarum iura possessionum comprobabant: quae eò minus admittebantur, quòd nulla ex tabella constarent. Est ita cum multis de tali negotio disceptatum, donec Ioannes Varanius Comes Surrae; vnus de multis homo popularis, videns regem ad praedam faciendam iam expanderere rete, & neminem vnum esse, qui reclamaret, sibi astioni tam acerbae intercedendum statuit. Itaque citatus coram magistratibus, quos Iustitiarios dicunt, comparuit: interrogatus???ue, Ecquo iure possessiones retineret? educto repentè gladio: Hoc inquit, iure prae dia auita possideo, hoc quoque eadem defendam. Non nemo, quod non abhorret à vero tradit, commissa rixa, Comitem occidisse Alanum vnumex magistratibus. Caeterùm vbi id facinus rex resciuit, veritus ne seditio fieret, ab incepto destitit. Polydorus libro decimoseptimo. Nundinationum ecclesiasticarum exempla aliquot Volaterranus lib. 22. Anthropologiae recenset. Artivm occvltarvm venditatione, ostentàtione, pollicitatione. Est Magnetis genus quod dam, quo illita acus, citra omnem dolorem vulnus facit. Eius rei periculum in seipso se fecisse Cardanus testatur lib. 7. de Subtilitate. Addit & illud, Alexandrvm quendam Veronensem circumforaneum, pueros seruos???ue suos absque sensu gladijs hoc lapide perfrictis vulneratos noctu, mox coram populo oleo oliuarum, cui sarcocollam permiscuerat, vel thus, vel aloën, ne simplex oleum esse videretur, infuso, maximum fecisse quaestum, quòd plebs oleo tan???as inesse vires crederet, cùm id tamen ex natura vulneris esset, quod hac rationeinflictum per se etiam coit, oleo nihil vel parum conferente. Ernestus Marchio Badenlis Chymicis magnoperè delectabatur: sed imposturis Chymistarum saepè circumuentus, artem vti vanam & sophisticam odisse coeperat: iuramento etiam interposito, nunquam sese ampliùs vtique Chrysopoeo quicquam crediturum. Chymistae duo societate inita sic inter se paciscuntur, vt alter auri conficiundi rationem se habere profiteretur: alter sub circumforanei mercatoris specie inter caetera exotica, scobem auri nigerrimam pro lunariae cuiusdam puluere venderet. Prior Marchionem conuenit, promissis magnificis, licèt dira minitantem, ni vera proderet, circumuenit. Paratur fornax carbones, crucibula, mercurius. Marchio praesens ad est, circumit, circumspicit, fraudem aliquam deprehendere satagit. Constitutis ritè omnibus, Chymista, inquit, Res nobis deest vnica, quam nisi tu, princeps, in promtu habes, à pharmacopoeo quouis, vel rhizotomo circumforaneo petas licet. Quid id esset, interrogante principe: Res, inquit, à doctoribus appellatur, voce vt videtur Arabica. Nihil hîc monstri alo: si quis in vicinia sit circumforaneus, non repugno, ab eo sanè petatur. Commodùm interea socius sub rhizotomi habitu ad portas arcis merces suas exposuerat. Accurrit principis iussu puer, puluerem Res dictum petit. Expromit alter ex obsoleta pyxide puluerem pro vno solido, tanquam rem vilissimam, addito etiam superpondio. Eum puluerem mercurio inspergit Chymista. Princeps colorem admiratur, obstupescit, prae gaudio exilit. Massa eximitur, auri momentum habere deprehen ditur, quantum videlicet pulueris impostor ille iniecerat. Princeps solus remotis arbitris ipse suis manibus denuò facit periculum, necdum dolum deprehen dit. Tandem Chymista dementato principi redire pollicitus, & non spernendo donatus munere, discessit. Marchio ad suam reuersus chrysopoeiam, puluere propè absumto, cùm eum frustrà in omnibus vicinis pharmacopolijs quaesiuisset, residuo ad ignem explorato auri scobem eam esse, atq; adeò à callidissimo nebulone sibi egregiè illusum, non sine rubore cognouit. Hieremiae Mederi Acroama. Latomvs quidam Batauus lupi stercus clàm in praesepibus abscondebat. Pecudes eius odore territae, veluti in furorem agebantur. Ille, cùm se incantationum remouendarum artificem profiteretur: remoto clàm stercore, malum amoliebatur, & quaestum inde faciebat. Vierus lib. 4. cap. vlt. de Praestigijs daemonum. Stipe. Mendici astvti. Exercuerat Ivdaevs quidam sub Arcadio impostor eiusmodi fraudem, vt cùm rebus necessarijs indigetet, Christianismum subitò simularet, & baptisterium peteret: qua impostura pecunias multas à Christianis extorquebat. Cum ???ue hac arte pluribus imposuisset haeresibus, tandem etiam ad Paulum venit, Nouatianorum episcopum Constantinopoli, obsecrans vt baptismatis lauacrum sibi impertiret. Paulus post traditam Iudaeo doctrinam de fide, & completos ieiuniorum dies, in quibus omnibus praeter animi sui sententiam episcopo Iudaeus obsequebatur, paratis quae ad baptismum necessaria erant, coëmta etiam splendida veste, ad baptisterium eum ducit, tanquam baptizaturus. Sed miraculoso planè modo, aqua infusa in colymbethram subitò euanuit. cum???ue ad canalem inferiorem, per quem & alias [1977] aqua emitti solebat, descendisse ab episcopo & adstantibus omnibus putaretur, iterum canali & meatibus diligenter ob structis, infusa aqua euanuit. Tum Paulus: Aut imposturam, inquit, committis homo, aut baptismum iam antea consecutus es. Facto itaque miraculi gratia concursu, Iudaeum quispiam cognouit, & vidisse se eum baptizari ab Attico episcopo confirmanit. Socrates lib. 7. cap. 17. Meminit miraculi eius Sigebertus sub anno Christi 416. Ioannes Alexandrinus patriarcha, Eleemosynarius dictus, cùm aliquando mendico, sibi obuiam facto, sex numos dispensatorem dare iussisset: Ille acceptis diuertit paululùm de via, & progredientium praeuertens vestigia, gestu habitu???; alium mentitus, alios sex accepit, quòd talem nactus esset datorem, qui etiam deprehensa fraude manum poscenti subtrahere nesciret. Et iam tertiò pari astu vso, cùm patriarcha duplicatam pecuniam numerari praecepisset, succlamare dispensator in malitiam hominis cepit. Conuersus verò Ioannes: Tace, inquit, fili: nam fortasse hic dominus noster est Iesus Christus, periculum nostri faciens, an tandem offensi crebris repecitionibus, cessaturi simus misereri. Simeon Metaphrastes Tomo 5. in vita Ioanndis. Neomagi apud Celdros quidam mendicus nomine Ivstvs, vt iusta occasione pecuniam emendicaret largiorem, ante templi fores decubuit, daemonij in se dominium simulans. Nam perpetua inquietudine exiliebat, concidebat???ue iacenti venter: interdum & fugam minacem, insultum violentum, & toruam faciei inuersionem fingebat. Custodes latus vtrinque claudebant, eius coniunx & scortum: quae profilienti renixae, ferramentis appositis eum coërcendum mentiebantur: interea oratione mendicorum rhetorica oppidò instructae, strenuam nauabant operam, vt eleemosynam à populo die Dominico elicerent vberiorem. Tandem in dolosi machinamenti opinionem venit magistratus. Adhibiti lictores, qui à coemiterio discedenti, sub prandio, quo tempore ab hominum frequentia hic tutus est locus, manus inijcerent. In vinculis artem confessus est, qua ventrem, vt pro suo nutu exundaret subitò, relaberetur???ue continuo vortice, coëgisset. Priùs obice altiùs podici indito, & multo butyro simul deuorato, quo antea obliniebantur praemuniebantúrque ventriculus & intestina aduersus vim hydrargyri deleteriam, argentum viuum deglutiebat, quod suo pondere ex ventriculo per pylorum in intestina ferebatur, vbi ob pessum ostio obditum, praecisa erat exitus via. Quare quum vehementer id humidum sit, & tenuium valdè partium, ac cognita mobilitate inquietissimum, quanquam à calore naturali excitatum, non tamen ob intestinorum butyro inunctorum anfractus euaporare (etiamsi ea fuisset caloris vehementia) potuit. Hinc ciebatur valida illa ventris perturbatio, & iactus inaequalis, quam augebat vehemens & voluntaria ventris succussatio, illaesis interim ob praesumtum butyri antidotum partibus interioribus. Stipe autem collecta, & arbitris semotis, inquietum daemonem, captiuum quippe Mercurium, extracto pessulo liberabat. Decimo post editum hoc spectaculum die, propter latrocinium quater patratum, Germanica punitione rotae impositus, horis duabus pòst descendit, eodem tamen repositus die, strangulatus???ue. Vierus libro 3. cap. 24. de Praestigijs daemonum. Ioannes, Pater nomine, Germanis Hans Vatter dictus, natus in pago Mellingen, medium milliare dissito à Thuringorum Vimaria, bubulcus, triennium per celebres aliquot Germaniae ciuitates vagatus est, simulans se ipsis diui Ioannis ferijs hora matutina, quum boum curam gereret, à Nicolao Gottel, postea ob sua flagitia Vimariae exusto, incantatum, pane assumto cyaneo ex sextuplici sanguine confecto, nimirum infantis nondum baptismo initiati, serpentis, bufonis, echini, vulpis ac lupi, vt duodecim annis atrociter à diabolo diuexaretur. Hoc Nicolaum in carceribus confessum asseuerabat. Hinc daemonem excruciasse ipsum multiuariam ait, ac tam strictè momento colligare manus saepè in tergo vinculis ex pilis equinis, & sericeis lacinijs intortis, vt nisi mox eorum incisione laxaretur, sanguinis subsequeretur eruptio. Coarctabatur enim singulari artificio ligaturae nodus inexplicabilis. Ac antea prae angore sanguinem è sinistra aure atque ore frequenter effluere querebatur: & inter reliqua, semel Mansfeldiae in aëra euectum se, & valido vento Halam vltra muros translatum, ibi???ue catenis argenteis colligatum fuisse narrabat: item Bornae, vbi in turre inclusus, vt nonnihil à diaboli torturis leniretur, atq; ab eius laqueis tutus conseruaretur, per foramen angustum crassi fornicis à diabolo perruptum, se indusio solummodò tectum, à daemone extractum fuisse, atque in vastam traductum solitudinem: sed quomodo, se nescire: atque ibi tres noctes sine vlla cibatione humana peregisse. Addidit quoque, se catenis ferreis crebrò à daemone constrictum fuisse circum corpus, pedes & collum: ac semel ita in patibulo ad hoc spectaculum à satana ex ingentibus lignis constructo, in quodam horreo alligatu̅ fuisse. Admiranda quoque phantasmata, apparitiones & spectra ctra annexuit, nec omnia enarrare breuibus se posse inquit: sed cuncta ordine, velut seriem historicam, conscripta esse, tandem???ue per typographiam lucem visura, vt mundo innotesceret, quanta crudelitate pluriuariam à daemonio excrucietur, dilanietur???ue. Nec praetermisit suum in orando, concionibus sacris audiendis, & communicatione sacrame̅ti corporis & sanguinis Domini singulis quatuor septimanis, studium. Ad resipiscentiam quoque vt populum hortaretur, se impelli affirmabat. Post diutinam huius tragoediae ostentationem Norimbergam tandem venit: vbi ijsdem vsus technis, à Senatu obseruari, semotis custodijs solitis, iubebatur. Et licèt primùm abitionem vrgeret, desperationem deinde simularet, & nedcio quae non comminisceretur ad artis suae fucum: eò tamen ad extremum redactus est, vt se nunquam à diabolo ligatum fuisse, sed sibijpsi laqueos à se paratos, celeriter semotis arbitris inie ???isse, vbi item eorum materiem suffuratus fuisset, fateretur. Vinciendi etiam specimen ostendebat liberè: & suctu sanguinem ex gingiuis extractum fuisse narrabat, quem quoque manu quàm ocyssimè in aurem seorsum instillabat. Reliqua item enarrata ???iracula, mera fuisse mendacia fassus est: vniuersamam???ue huc spectasse fabulam, vt inde rem faceret. Quapropter ob facilem, nec extortam confessionem, sententiam Senatus mitigauit, reum???ue Publico palo in spectaculum & irrisionem ad horae dimidium alligatum, exilio puniuit, nono Maij, anno 1562. Vierus lib. 3. cap. 24. de Praestigijs daemonum. Mvtvo, Deposito, Fideicommisso. Dionysivs tyrannus iussit apud se describi pecunias, quotquot essent familiae orphanorum. Descriptis autem cunctis, illorum bonis vtebatur, quousque ad aetatem quisque peruenisset. Aristoteles in Oeconomicis. Solon cùm in animo haberet aes alienum tollere, ac tabulas nouas (ea enim speciosa appellatio erat incisi aeris alieni) ferre, consilium suum ad Amicos retulit: qui rem iniquissimam perpetrarunt. Siquidem praeuerterunt grande aes alienum conflare. Ita lege breui pòst promulgata, palàm fuit, splendida hos aedisicia & agros ex nominibus, quae fecerant, comparasse. Interim malè audiuit Solon, quasi circumueniret ciues, cùm esset ipse circumuentus. Plutarchus in Praeceptis politicis. Cùm Alexander Magnus, victa Asia, vno die de suo aes alienum exercitus creditoribus dissoluisset: Antigenes luscus obaeratum se simulans, falsò nomen dederat, adducto???ue certo ad mensam, qui affirmaret, se ei dedisse mutuò, repraesentauit ei pecuniam. Sed comperto mendacio rex exarsit, summouit???ue eum aula, atque praefecturam ademit. Plutarchus in Alexandro, & Diodorus lib. 17. Galli neminem in ciuitates suas admittebant, nisi qui pecuniam mutuò dedisset, quae apud inferos redderetur. Val. Maximus libro 2. capite 1. Chii, cùm illis esset lex, describi debita in publico, & pecunia indigerent: statuerunt, vt debitores quidem ciuitati debita assignarent, ciuitas verò de reditibus vsuras foeneratoribus dissolueret, quousque ad antiquum ditesceret morem. Aristoteles in Oeconomicis. Iason Thessalus fratrem Polydorum ad ciuitatem iam capiendam adduxit, vt spolia diuenderet: cum???ue tempus esset balnei, fratrem monebat, vt vehementer sibi corpus fricaret, & exerceret. Qui cùm ritè & aptè fricare conaretur, Iason simulans anulum, quem frater digito gestabat, sibi molestum esse, eum inter fricandum iussit deponere. Polydorus abstractum è manu, viro cuidam fido ex ijs, qui fortè aderant, conseruandum dedit. Huic autem iniunctum erat, vt festinanter ad vxorem Polydori curreret, datoque anulo decem auri talenta ab ea postularet. Illa mariti anulo fidem habens, confestim aurum dedit: cum???ue is, qui anutum à Polydoro acceperat, redisset, tum demùm Iason fricari desijt. Polyaenus libro sexto. Idem, cùm bellum dextrè confecisset, dixit ad matrem, Dioscuros manifestissimum sibi auxilium praestitisse, & ob eam causam vouisse, se post victoriam deos hospitio recepturum. Vocasse autem ad conuiuium duces exercitus, & manipularios atque tribunos militum, omnes???ue, qui aliquam dignitatem gererent. Illa fidem habens eius verbis, quicquid habebat ornatus, poculorum, craterum, mensarum ex argento & auro, omnia misit. Ex ijs ille salarium mercenarijs persoluit. Polyaenus libro 6. Licinius libertus Avgvsti, operibus patroni pecuniam largiter in subsidium praestare consueuerat. Coepto opere, certam pecuniam scripto ei promisit, literis numeros repraesentanribus. Animaduertit Caesar, aliquantulum spacij vacantis. Illud propria manu similibus additis literis, impleuit, duplicauit???ue summam, tam solerter, vt nulla suspicio inesset. Agnouit tamen libertus, & promissi duplum soluit, tacuit???;, misso tantùm chirographo, in quo scriptum erat: Confero tibi Domine ad noui operis impensam quod videbitur. Petrarcha. Castrvcivs Castracanis tyrannns Lucensis, cùm dispensatorem suum, Lippum nomine, de suo locupletatum nosceret: non paruam pecuniam ab eo per ludum exigere cupiens, submisit qui ad eum tunc absentem pergeret, & domini verbis pecuniam flagitaret. Stetit in dubio dispensator, litoras Castrucij non videns, quamuis id varietate negotiorum, quod in illo viro verisimillimum erat, omissum diceretur. Statuit tandem inconsulto Domino nihil agere. Cuius voluntatem cùm per literas exquireret, ille scripsit tam ambiguis, tam???ue supplicibus verbis, vt licèt superficie affirmationem claram continere viderentur, introrsus tamen ad vtrumlibet fiecti possent. In fine verborum addidit: Vt petitam antè pecuniam numeres, omninò volumus. Hoc autem tanta primae literae confusione scriptum erat, vt non magis Nolomus, quàm Volumus legi posset. Lippus literas domini iubentis, cum verbis nuncij petentis conferens, pecuniam numerauit. Interiecto tempore cùm rationem redderet, negabat Castrucius iussu suo traditam pecuniam. Lippus literas manu eius scriptas proferebat. Castrucius illas relegens, suas quidem non negare, sed omnía aduersus illius sententiam interpretari. Et cùm ad finem peruenisset, sine vlla haesitatione Nolumus legit, & non Volumus. Intellexit ludum Lippus, & subridens siluit. Petrarcha. Friburgenses in Nuithlandia, Austriacorum ducum tyrannide oppressi, cum Bernensibus se coniunxerant, & iam ad foedus Helueticum spectare videbantur. Nobiles in vrbem ingressi, ducem aduentare simulabant, eum???; se magnifico suscepturos epulo profitebantur. Mutuò igitur à ciuibus vasa & pocula argentea sumentes, ea clàm asportarunt. Mox ducis aduentu nunciato, extra vrbem egressi, & ab equitatu suorum excepti, conuersi ad ciues: Vos vrbem Heluetijs pro arbitrio tradite, inquiunt, nos argentum vestrum duci. Qua iniuria irritati Friburgenses, Heluetiorum foederi sese coniunxêre, anno Domini. 1481. Stumpfius. Tres nebulones, interuersis patroni mercibus, Senas confugerant, & trapezitae ad octo millia aureorum commiserant: quos non nisi praesentibus tribus, cùm vellent, numeraret. Vnus illorum socios pecunia omni exuere studens, trapezitam adit, & de emendo praedio consilium suos cepisse ait. Hinc socios monet (quos animi causa rus profecturos summo mane nouerat) opus esse septuaginta aureis in communes expensas. Illi cùm tempore vrgerentur, manè trapezitam pecunias socio tertio depromere iubent, de septuaginta intelligentes: cùm trapezista de tota summa intelligeret. Qua accepta, illicò se subduxit tertius. Reuersi duo, trapezitam ipsum in ius vocant. At Arlotti Plebani Florentini solertia à iudicibus absolutus fuit, pronunciantibus ex pacto trapezitam non nisi tribus praesentibus pecuniam creditam restituere debere. Auctor vitae Arlotti. Monetae advlterio. Hippias numum, qui Atheniensibus in vsu erat, fecit improbum: & precium ponens, iussit ad se ferri. Cùm autem conuenissent ad signandam pecuniam nouo charactere, dedit idem argentum. Aristoteles in Oeconomicis. Dionysivs Syracusanus, numum percussit è stanno, & concionem vocans, multa super laudato numo dixit. Illi verò decreuerunt, quamuis etiam nollent, vt quisque haberet tanquam argentum, non autem tanquam stannum. Ibidem. Idem à ciuibus accipiens pecunias, ea lege vt illas restitueret, cùm ab eo repeterent, iussit ad se afferri, quantum quisque possideret argenti, alioqui mortis multam indixit. Delato argento, numum percussit nouo charactere, dedit???; drachmam duarum drachmarum valore: sic???ue debitum penes ipsum remansit. Ibidem. [Greek words], Aera minutissima dicuntur à Graecis. Cùm argentarij staterem aureum ducentis & decem obolis, quos pholles vocant, co̅mutarent: Ivstinianvs Imperator priuati emolumenti studio tantùm centum octoginta iussit dari, sexta stateris aurei parte subtracta. Suidas. Anno Saluti 1451. Gedanensis quidam patria, vir specie honestus, ciuis Lubecensis, longè extra prouinciam, etiam vltra Rhenum, falsum curabat excudi numisma, quod in Prussiam deuehebatur. Hoc in Hungarico auro, hoc in argento deprehensum. Atroci perijt supplicio, bullienti caldario immissus. Cranzius lib. 12. Vandaliae, cap. 15. Zocolinvs quidam Mediolanensis tabellam ex vero lapide (veluti pro carbunculo ex carbunculo, pro smaragdo ex smaragdo) nitidam ac vilem ob tenuitatem ac coloris diluti accipiebat, cui coaequalem ac crassam ex crystallo subijciebat, glutino???; quàm tenuissimè iungebat, interposito colore proprio, vt rubro splendido pro carbunculo, viridi pro smaragdo, caeruleo pro sapphyro: & vt rima lateret, auro claudebat, quò etiam suspicio doli tolleretur. Vetitum enim est in vrbibus nobilioribus gemmam adulterinam auro claudere. In hac fraude nihil, praeter venditoris auctoritatem, desiderabatur. Rima latebat auro abdita, & ob tenuitatem color illustrem fa ciebat: summa superficies, cùm ex genere esset verae gemmae, nitorem proprium reddebat. Ita mirificus hic artifex, gemmarijs etiam ipsis imponebat. Donec agnita fraude, cùm fuga sibi consuleret, exlio ab omnibus nobilioribus vrbibus damnatus fuit. Gemma trium aureorum coronatorum, trecentis, persaepè etiam longè pluris vendebatur. Agnita fraude, cùm deesset lucri immoderati & absque labore modus, ad adulterinae monetae inuentionem se conuertit, eo???ue poenas dedit, frustra intercede̅tibus pro eo gemmarijs & artificibus, magno cum opificum Mediolanensium dedecore. Cardanus de Subtilitate lib. 7. de Lapidibus. Advlterio literarvm. Notarivs quidam Florentinus, adolescente̅ quendam adijt, petens, Nunquid ei satisfactum esset de quingentis florenis, qui olim patri per quendam iam defunctum mutui causa debebantur? Inscius ille, negauit id debitum in nominibus patris esse. Notarius id instrume̅to constare ab se facto asserens, iuuenem perpulit, vt numis redemto instrumento, apud praetorem debitum peteret. Citatus filius eius, qui debitor dicebatur, negauit parentem vnquam mutuò quicquam ab alio sumsisse, cùm nihil de ea re (vt mos est mercatoribus) libris suis constaret. Statim???ue ad notarium profectus, vt falsum hominem arguere cepit, qui quod nunquam esset actum, scripsisset. Tum notarius: Nescis, fili, temporis illius acta, inquit, cùm nondum natus esses. Pater quondam tuus eam summam mutuò sumsit, sed post paucos restituit menses. Eius rei ego contractum feci, quo liberatus est pater. Ille pecunia data instrumentum redemit, & ea molestia liberatus est. Ita ab vtroque numos bella fraude contraxit. Poggius in Facetijs. Pecvlatv, Fvrto, Fvres, Piratae, Praedones astuti. Scriptum reliquit Lucianus in dialogo Apollinis & Vulcani, Mercvrivm insignem fuisse furem. Nam cùm paruulus esset infans à Vulcano susceptus, instrumenta fabrilia illi surripuit ex officina. Cupidinem eodem die natus palaestra superauit. Veneri, quae ipsum ob victoriam complexa fuerat, cingulum furatus est. Ioui sceptrum abstulit, fulmen quoque surrepturus, nisi vim timuisset flammarum. Aiunt praeterea hu̅c eodem die natum boues Admeti regis, pascenti Apollini surripuisse, & irato eidem ob furtum, sagittas???ue in eum paranti, pharetram euacuasse, vt ait Homerus in his: [Greek words], [Greek words]. Editur hinc mane, hinc citharam pulsauit: & idem Surripuit Phoebo vaccas mox Sole cadente. Fabulantur Batto pastori cuidam Mercurium vaccam largitum esse, vt taceret, qui solus furtum illud cognouerat. Deinde cùm hominis fidem vellet experiri, mutatis vestibus, duplici praemio pro indicando furto proposito, inconstantiam ac perfidiam Batti cognouit: eum???ue in saxum indicem conuertit, vt ait Ouid. lib. 2. Metam. Eum quia surripuisset arme̅tum, tanquam pastorem deum coluerunt antiqui, vt asserit Pausanias in Corinthiacis, quem & greges seruare, & augere posse putabant. Homerus in Hymnis: [Greek words], [Greek words]. Hunc superos inter posthaec retinebis honorem, Latronum princeps dicêris tempus in omne. Natalis Comes Mythol. lib. 5. cap. 5. Memoriae prodidit Zezes histor. 202. Chil. 8. Avtolycvm Laërtis patrem, qui fuit auus Vlyssis, omnium mortalium pauperrimum, artem furandi à Mercurio didicisse: quare ditissimus postea euasit. Cùm optimum equum furatus esset, asinum scabie corrosum pro illo restituit, effecit???ue vt eum recipientes minimè id sentirent. Alteri pulcerrimam sponsam rapiens, anum edentulam restituit. In commutandis mercibus eandem seruabat rationem. Natalis Comes Mythol. libro quinto, capite quinto. Belesis Babylonius sacerdos, Arbaci Medo praedixerat, fore, vt Sardanapalum regno Assyriorum eijceret. Id cùm ita euenisset, Arbaces praemij loco Belesidem Babyloniae praefecerat. Sed & quidam olim Sardanapali eunuchus, clàm ad eum ex regia magnam copiam auri argenti???ue detulerat: quam vt auerteret, ac nauibus transportaret, quod sine suspicione facere non poterat, finxit dum res adhuc in incerto esset, vouisse se, si regia simul cum Sardanapalo conflagrasset, cineres ex ea se Babyloniam delaturum, aggerem???ue propter Beli templum erecturum, quò regni deleti Assyriorum perpetuum monumentum ab omnibus per Euphratem nauigantibus conspiceretur. Arbaces, qui putabat omnia simul cum Sardanapalo consumta, facilè concessit Belesidi, vt naues praepararet vehendís cineribus, atque vt omni ad eam rem immunitate vteretur. Sed cùm hoc praetextu innumeram auri argenti???ue summam eum transuexisse, Arbaci denunciatum esset: iudices ei constituit, qui de hoc facto cognoscerent. Belesis nihil negare ausus est. Quare à iudicibus capite damnatus est. Vtique enim regiam praedam, ad regem pertinere: neque ipsum Belesidem, quòd eam furtim subduxit, a [1979] liter iudicasse. Babylonia praefectura abundantiùs ei satisfactum, quàm vt etiam per fraudem & machinationem alijs & tantis muneribus inhiaret, quibus vt neruis totum diu Imperium sustineri potuit. Regem praeterea circumuenire & fallere, sacerdoti praesertim ac religioso viro, vel hoc solùm capitale esse. Attamen rex magni vir animi, cupiens regni principia humanitate ac clementia firmiora reddere, no̅ modò Belesidi poenam remisit, sed & asportatum aurum argentúmve dono dedit: Praefecturam, quam ei anteà dederat, habere iussit, cùm diceret: Maiora illius esse erga se beneficia, quàm malefacta, sed iustitia priùs, tum misericordia vti voluit. Aerodius ex Diodoro lib. 2. cap. 7. Rhampsinito II. Aegyptiorum regi post Proteum, narrant ingentem pecuniarum vim fuisse, quam nemo regum, qui deinceps secuti sunt, superare potuerit, ac ne proximè quidem accedere. Et cùm in tuto eam pecuniam collocare vellet, aedificium extruxisse lapideum, cuius parietum vnus in exteriorem aedium partem pertingebat: sed structorem insidiantem, vnum è lapidibus ita struxisse, vt è pariete facilè tolli à duobus viris, atque adeò ab vno posset. Aedificio absoluto, rex in eo pecuniam reposuit. Interiecto tempore, Architectvs ille, cùm esset vita excessurus, vocauit ad se filios duos, eis???ue narrat, se illis prospicientem, vt affluenter vitam degerent, astutè aedificasse regis aerarium: denique omnia illis exposuit planè, mensuras???ue ad lapidem amouendum docuit. Patre vita functo, filij rem aggressi, multas pecunias expilaru̅t. Rex cùm integra signa cerneret, & aerarium obseratum, laqueos aptè disposuit, vt si quis manus immitteret, caperetur. Fures redeunt, immissa manu capitur vnus. Is alterum rogat, vt caput sibi abscinderet, eo???ue ablato cadauer solùm relinqueret. Paruit ille. Vbi dies illuxit, ingressus in aedificium rex, corpus furis in laqueo sine capite inuenit, & aedificium incorruptum. Verùm vt cuiúsnam hoc cadauer esset cognosceret, cadauer è muro suspendi curauit: custodes???ue illic apposuit, vt si quem plorantem aut miserantem animaduertissent, eum ad se perducerent. Suspenso cadauere, mater indignè tulit filij mortem: allocuta???ue filium, qui supererat, impetrauit, vt quacunque ratione machinari posset, corpus fratris solueret, asportaret???ue. Id si negligeret, minabatur se regem esse adituram ad eum indicandum, quòd pecunias regias haberet. Filius asinis vtres vino plenos imposuit, & eo loci, vbi custodes ageba̅t, dedita opera vtres soluit, ita vt vinum in terram proflueret. Iratus ille asinos caedebat. Custodes accurrunt, & vinum excipiunt. Quod cùm ille sese indignè ferre simularet, tandem tamen mitigatum sese finxit, atque adeò vino ex integris vtribus illos donauit. Custodibus vino somno???ue obrutis, nocte intempesta fratris corpus matri suae domum retulit. Rex interim spe sua delusus, cupiens quoquo modo inuenire, quísnam esset ista machinatus, filiam suam domi prostituisse dicitur, iussam omnes indifferentes excipere: sed priusquam coirent, adigere ad sibi dicendum: Quídnam in vita esset actum à se solertissimum & scelestissimum? & quae narraret quae circa furem acta essent, eum comprehenderet, neque exire permitteret. Cùm itaque filia patris imperia faceret, fur cupiens eludere versutiam regis, hoc egit: Recentis mortui amputatam ex humero manum sub pallio ferens, ingressus ad filiam regis, cùm interrogatus esset eadem, quae caeteri, enarrauit, scelestissimum se perpetrasse, quòd fratris in aerario regis laqueo capti caput amputasset: solertissimum autem, quòd cadauer fratris suspensum resoluisset, custodibus priùs ebrijs factis. Illa cùm haec audisset, manum iniecit. At fur in tenebris manum mortui porrexit. Quam mulier cùm apprehendisset, manum se furis tenere rata, fur per fores se proripuit, muliere delusa. Postquam & haec renunciata sunt regi, tum astutiam, tum audaciam hominis stupuit. Ad extremum dimissis per omnes vrbes nuncijs, edixit non modò veniam, sed etiam magna munera manere furem, si in conspectum ipsius veniret. Fur fide habita, ad eum venit. Rhampsinitus igitur magna viri admiratione ductus, filiam suam ei locauit, tanquam ex omnibus mortalibus plurima scienti: quòd Aegyptij quidem caeteris, hic autem Aegyptijs omnibus calliditate superior esset. Herodotus lib. 2. Apud Ninum Assyriorum vrbem Fvres quidam magnam vim pecuniae Sardanapali, qui Nini rex erat, in thesauris subterraneis abstrusam, compilare cùm constituissent, à suis domibus fodere exorsi sunt, dime̅si viam sub terra ad regias aedes, eámque humum è cuniculis effossam, vbi nox aderat, in flume̅ Tigrim (qui Ninum praeterfluit) exportabant, donec id quod optabant, perfecêre. Herod. lib. 2. Trophonivs & agamedes, Ergini Minyorum regis filij, solertia in deorum templis & hominum regalibus tectis aedificandis praestantes, erexerant Delphis Apollini templum & Hiryeo aerarium. In eius pariete lapidem vnu̅ ita collocarant, vt extrorsum eum, cùm vellent, adductum eximerent. Quoties itaque libitum esset, clàm introe̅untes aliquid repositae pecuniae auferebant. Hiryeum ea res vehementer solicitum habebat: praesertim cùm & claues & signa caetera incorrupta cerneret, pecuniae tamen numerum quotidie imminui animaduerteret. Ad vasorum igitur ora, in quibus erat reposita pecunia, laqueos disposuit, vel aliud quid eiusmodi, quo simulac pecuniam quis esset attingere conatus, captus teneretur. Ingressus itaque Agamedes, in vinculis haesit. Trophonius fratris caput statim praecîdit: veritus nempe, ne cùm illuxisset, per tormenta quaestione habita, & ipse ab illo, quòd furti fuisset socius, indicaretur. Trophonius eo ipso in loco terrae haustus est hiatu, quo extat in luco, qui est Lebadeae, specus, qui Agamedis dicitur, columna supereminente. Trophonio diuini honores propter diuinatione̅ sunt habiti. Pausanias in Boeoticis. Ferunt Evrybatem furem, dum in carcere custodiretur, iussum à custodibus compotantibus specimen edere suae solertiae in aedibus conscendendis: initiò recusasse, ac vix tandem assensum, spongijs & retinaculis ferreis expeditis, per muros cursim ascendisse: dum???ue illi mirabundi suspiciunt, superato tecto, priùs quàm illi circundare aedes possent, desilisse de aedibus. Suidas. Corycus mons est Pamphyliae praecelsus ac portuosus, atq; ob id Piratarvm insidijs opportunus, quos ab eo monte Corycaeos vocabant. Hi nouam insidiandi rationem excogitarant. Siquidem dispersi per portus Coryci montis, miscebant sese negotiatoribus, vt quisque fortè appulerat, subausculcantes, & quid rerum portarent, & quò nauigare destinassent, denique quo tempore decreuissent soluere. Quae simul atque cognouerant, renunciabant piratis, cum quibus societatem maritimorum latrociniorum exercebant. Atque ita per occasionem simul adorti, nauigantes spoliabant. Quae res vbi mercatoribus esset comperta, pleraque occultabant, ac dissimulabant, insidiarum metu. Sed cùm ne sic quidem laterent, subodorantibus omnia Corycaeis, res in prouerbium abijt: [Greek words], id est, Hunc Corycaeus auscultauit: de re vehementer dissimulata, deprehensa tamen. Suidas ait, Corycon Pamphyliae promontorium esse, cui subiecta sit vrbs Atalea. Eius vrbis ciues, ne vexarentur ipsi à praedonibus, qui sese in promontorij arcem receptabant, per alios portus dissipatos subauscultauisse, quínam appulissent, & quò tenderent, ea???ue praedonibus renunciasse. Erasmus in Chiliadibus. Lysander Lacedaemonius, captis Athenis, pecuniam ingentem coe̅git. Xenophon quadringenta septuaginta argenti talenta fuisse prodidit. Plutarchus auctor est, ante suum reditum per Gylippvm, qui in Sicilia paucis antè annis Athenienses vicerat, domum ab Lysandro missam. Qui sacculos haud resignare ausus, ne confusis signis manifesti peculatus conuinceretur, latera dissuit, atque ex singulis parte aliqua ademta, multa diligentia resarsit. Id furtum praeter chirographum, quo significabatur, quantum pecuniarum in singulis esset, serui quoq; indicio est proditum. Praedicabat ille, flagitij conscius, sub herili tecto plurimas noctuas cubare. Constituit sibi sceleris conscius Gylippus voluntarium exilium. Sabellicus lib. 9. Ennead. 3. Tres Germani Milites hyeme iter facientes, Fuldensis coenobij procuratorem obuium de honorario munere pro more suo interpellabant. Ille sanctè deierare, nullas se in tam breue iter pecunias domo extulisse. Illi hominem equo detrahunt, flexis???ue genubus secum ad Deum orare compellunt, vt egenis militibus aliquid largiretur. Finitis simulatis precibus, hippopera̅ procuratoris aperiunt, & ex grandi pecunia illic inue̅ta, quartam partem procuratori, sibijpsis tres reliquas attribuunt: vt qui sanctè affirmasset, nullas se pecunias habere, periurij poenas daret, & ne eos tanquam praedones accusare posset, vrbano praetextu prohiberetur. In Raceburgensi dioecesi circa annum Salutis 1480. Sacerdos deprehensus est furandi arte insignis, digesta habens per vrbes singulas nomina locupletum, quos debitorum loco inscribebat libro suarum rationum. Vbi furta expleuerat, eos soluisse signabat, numero adiecto. Omnis generis supellectilem & vestimenta comportauit. Vuismariae diu commoratus, tam integrè, vt pastor ecclesiae illi nonnunquam concionis & Missae officium publicè commiserit. Deprehensus in Schonenberg carceri inclusus perijt. Cranzius libro duodecimo Metropol. cap. 18. Hispanvs quidam Venetijs patricij cuiusdam scortum ambiebat. Illa procax & superba, sexaginta coronatis noctem paciscebatur. Accepit ille conditionem. Ad dominam cum loculis venit, mercedem numerat. Nocte intempesta surgit, & obseruato loco, in quem meretrix margaritas (quibus vice monilium Venetae vti solent) maximi precij reposuerat, eas singillatim deuorat, & in lectum redit. Summo ma ne Thais margaritas non inuentas ab Hispano repetit, & vi etiam per suos lenones hominem excutit. Implorat ille popularium fidem, & vix tandem liberatur, hoc solo innocentiae signo, quòd neque in vestibus, neque in loculis eas vspiam haberet. Sic auara meretrix suis artibus à callido Hispano delusa, pro sexaginta coronatis trecentos amisit. An [1980] dreas Vesalius in Anatomia oesophagi & ventriculi. Sacrilegio. Vide Tit. Sacrilegorum, fol. 602. Illic Impi???tas, hîc Astutia consideratur. Phocenses non habentes, vnde multam Amphictyonibus persoluerent, hortatu Philomeli Delphicum fanum spoliarunt. Diodorus lib. 16. Artayctes Persa, praetor Chersonnesi, cùm sciret in Eleunte Chersonnesi Protesilai sepulcrum esse, & ei fanum circumiectum, vbi inerat ingens vis pecuniae, nec non phialae aureae, argenteae???ue, & aes, & vestis, alia???ue donaria: Xerxem regem contra Graecos proficiscentem dolosis verbis circumuenit, in quiens: Here, est hoc in loco domus viri Graeci: qui cum militum copijs terram tuam adortus, meritas morte poenas dedit. Eius mihi domum dato, vt discant alij non militare aduersus regionem tuam. Enimuerò sentiebat, Protesilaum in prouinciam regis militasse, quòd videlicet Persae omnem Asiam suam esse arbitrabantur, & eius semper, qui potiretur regno. Itaque regem non intelligentem negotium facilè persuasit. Quibus postquam pecunijs donatus est, eas ab Eleunte ad Seston exportauit, fanum???ue seuit & coluit. Herodotus libro septimo & nono. Dionysivs concione indicta, dixit, apparuisse sibi Cererem, iussisse???ue vt mulierum ornatum in templum deferret. se verò mulierum suarum ornatum obtulisse: atque hoc idem facere caeteros hortabatur, ne qua fortè indignatio à dea exoriretur: qui autem negligeret, reum fore sacrilegij. Afferentibus cunctis quae habebant, metu simul & religione, deae ornatum abstulit, tanquam à dea mutuans. Aristoteles in Oecon. Idem, cùm mulieres rursus ornatum ferrent, praecepit, vt ea quae vellet aurum ferre, munera quaedam in templo offerret. Ibidem. Idem sacella circuibat: sicubi videret positam [Greek words] mensam auream aut argenteam, eam auferri praecipiebat, bonitate illius se opus habere dicens: & quaecunque statuae quippiam praetendere videbantur, auferebat, dicens: Quod vltrò offerunt accipio. Vestimenta aurea & coronas aureas statuarum tollebat, dicens, Se & leuiora & accommodatiora daturum. & subinde illis laneos amictus, albiculas???ue circumponebat coronas, ne pondere grauarentur. Ibidem. Idem in Tyrrheniam centum nauibus nauigans, accepit è sacello Leucotheae aurum & argentum multum, alium???ue apparatum. Ibidem. Giselbertvs quidam procerum sub Arnulpho Imperatore apud Othonem Galliae occidentalis rectorem locupletissimus, ex composito sacrilegij condemnatus, & de industria ad monasterium diui Dionysij prope Lutetiam deportatus, ibi???ue à Monachis receptus, vbi satis fidei se habere videt, dubiam coenam Monachis & contubernalibus omnibus monasterij, regio luxu apparat, in noctem protrahit conuiuium: illis???ue omnibus vino somno???ue sepultis, Dionysium Gallorum tutelarem coelitem, & librum auratum atque gemmatum, iussu Imperatoris Caroli Calui aureis literis scriptum, suffuratus est. Arnulphus haec pietatis monumenta ab Othone accepta, Ratisbonae in templo diui Heimerani tutelaris Boiorum numinis condidit. Auetinus libro quarto Annalium Boiorum. Quum Florentini à Caroli V. Caesaris, Mediceos in patriam armis reducturi, exercitu diutúrna arcta???ue obsidione anno 1530. premerentur, quòd instantia ad certum diem stidendia, nisi ingratè, viris fortibus, & de Republica benemeritis protrahi nequirent: dictator Raphael Hieronymus ab inopia aerarij, & quòd iam esculentarum rerum grauis penuria sentiretur, perturbata mente, elisa???ue penitùs religionis & pietatis ratione, ad decretum inuidiosum atque nefarium descendit, quo è fanis cuncta donaria tolli atque diuendi iubebantur: inter quae, praeter auream crucem praegrandibus gemmis ornatam, quae erat in delubro diui Ioannis, etiam fuit mitra illa insignis, preciosissimis redimita gemmis, à Leone X. Pontifice pari liberalitate templi maximi altaribus dicata consecrata???ue. Sed nemo ferè reperiebatur, qui ea ornamenta profanis manibus attrectare vellet: & Barnardus Baldinus, gemmarum aestimator peritissimus, id impij nominis officium se praestare posse pernegabat, nisi alienis manibus violato sacrario detractae gemmae ipsi aestimaturo proferrentur. Sed in mo ra non fuit Leonardus Bartholinus ad id à Raphaële missus, qui impia voce, vti erat omnis religionis contemtor, sacrarij armaria, sublatis auidè donarijs, vel inhorrescente trementéque aedituo, perfregit. Iouius lib. 28. Histor. Partv simvlato. Lepida Romana facto diuortio partum simulabat ex P. Quirinio marito diuite atque orbo, haereditatis causa. P. Aerodius ex Corn. Tacito lib. 3. Annal. Pecvnias, vel qvaevis alia, astutè conseruare. Respectv Svbiecti. Fravs in Tributo. Carthaginenses, quum argentum stipendij nomine imperatum Romam aduexissent, id???ue probum non esse, quaestores retulissent, pars explorantibus decocta est. Ob eam rem pecuniam Romae mutuò accipere sunt coacti, vt intertrimentum explerent. Sabel. lib. 6. Ennead. 5. Vectigali. Agricola quispiam, nomine Levcon, vtres, melle plenos, storeis obuoluens, rogatus ab exactoribus vectigalium, Ordeum exreportare, respondebat, quò minùs pecuniae persolueret. Sed cùm euenisset aliquando, vt???lapsus in terram asinus onus effudisset, accurrerunt exactores, in reponendis sarcinis auxilio futuri. Verùm vbi interim cognouissent, mel in vtribus esse, non ordeum, Leuconem obtorto collo abduxerunt: illud ridendo addentes, Alia Leucon, alia portat asinus. Ea voxpostea versa est in adagionem. Ex Zenodoto, & Diogeniano, Erasmus. Pharos insula ab vrbis Alexandriae litore mille passus distans, no̅ alto mari, sed stagnantibus vndis cuncta, Rhodiorum obnoxia erat vectigali. Quod cùm nimiùm importunè efflagitassent, Cleopatra M. Antonij, solennium specie feriarum, publicanos secum ad suburbana perduxit. Interea septem dierum spacio, irrequietis laboribus, stadia septem continenti iactis molibus coniunxit. Mox carpento Pharon ingressa, continentem eam esse, non insulam affirmauit, adeo???ue à Rhodiorum vectigali, quod ab insulanis exigere consueuissent, liberam. Marcellinus lib. 22. Venalitii, cùm Brundusij gregem venalium è naui educerent, vt formosi pueri vectigal interuertere̅t, liberi habitu eum induerunt. P. Aerodius ex Suetonio, de Illustribus rhetoribus, & Quintiliano, Declam. 340. Multa. Postquam Lacedaemonii pugna illa nobili Leuctrica à Thebanis deuicti sunt, ab eisdem, vt ingentem soluerent pecuniam, in Amphictyonum iudicio sunt damnati, ob occupatam arcem Thebarum Cadmeam. Itidem & Phocenses, quòd magnam partem Cirrhaei agri, qui Apollini est sacer, depopulati fuerant, multorum talentorum condemnationem subiuerunt. Sed neutris multam exoluentibus, agitatum est rursus de eis inter Amphictyonas, & primò de Pho censium peruicacia. Fuerunt qui censerent, ni deo pecunia iudicata persolueretur, vti Phocensium agri consecrarentur, & iuris diuini fierent. Pariter dictum est, alios omneis Amphictyonum dicto audientes esse oportere (inde autem Lacedaemonij notabantur) qui minùs id fecissent, eos vniuersae Graeciae indignationem mereri. Haec sententia cùm ab omnibus comprobata esset, videretur???ue imminere, vt regio Phocensis deo addiceretur: Philomelus Phocenses suos longa oratione docuit grauissimam multam haudquaquam persolui posse. Rursus omnium ipsorum agros consecrari, non tantùm turpe, sed etiam periculosum esse: quòd vnde victum haberent, eis auferretur. Persuasis ciuibus statim Spartam se con tulit, secretos???ue cum rege Archidamo sermones habuit: non minùs ei, quàm sibi laborandum esse, vt Amphictyonum iudicationes irritae redderentur, cùm & in ipsos Lacedaemonios grauem & iniquam sententiam valdè dixissent, Se Delphos inuadere decreuisse: quibus potitus, Amphictyonum decreta rescinderet. Archidamus clanculùm & stipendio & militibus eum iuuit. Philomelus igitur mercenarios milites conduxit, templum Delphicum occupauit, è columnis Amphictyonum decreta excîdit, damnationum quae conscripta erant monumenta prorsus extinxit: palam???ue illud promulgauit, se nec Oraculi diripiendi, neque alicuius iniqui facinoris perpetrandi animum habere, sed maiorum suorum iura vindicantem, iniquo Amphictyonum iudicio rescisso, patrias leges confirmare voluisse. Boeotij interim, Locrenses, alij???ue populi, templi violati iniuriam vlturi, Sacrum bellum excitarunt, quod per nouem integros annos durauit, Atheniensibus & Lacedamonijs Phocensium partes sequenticibus. Diodorus lib. 16. Emtione. Florentinvs Romae emturus equum, pactus est cum venditore, qui vigintiquinque aureos supra conueniens precium postulabat, se quindecim daturum in praesentia, reliquorum verò se debitorem esse velle annuit. Venditor postridie cùm residuum peteret, solutionom recusando, Serua conue̅ta, emtor inquit, Pepigimus quidem vt debitor tuus sim: si satisfecoro, non ero ampliùs debitor. Poggius in Facetijs. Mutuo. In Gellivm Martialis Epigram. lib. 9. sic scribit: Gellius aedificat semper, modò limina ponit, Nunc foribus claues aptat, emit???ue seras: Nunc has, nunc illas mutat reficit???ue fenestras: Dum tamen aedificet, quidlibet ille facit: Oranti numos vt dicere possit amico Vnum illud verbum Gellius, Aedifico. Furto. Fvr quidam abstulerat piscatori piscem, & socio suo, qui propè stabat, dederat. À piscatore cu̅prehensus iurauit, se neque piscem habere, neq; alium, qui piscem sustulisset, nosse. Socius econtrà, neque se piscem sustulisse, neque alium qui haberet, nosse. Sic vterque euasit. Eustathius Odysseae T. Tremellivs Rom. cum familia atque liberis in villa erat. Serui eius, cùm de vicino scropha erraret, surreptam confecerant. Vicinus aduocatis custodibus, omnia circumuenit, ne qu??? haec efferri possit: is???; ad dominum appellat restitui sibi pecudem. Tremellius qui ex villico rem comperisset, scrophae cadauer sub centonibus collocat, super quos vxor cubabat: quaestionem vicino permittit. Cùm ventum est ad cubiculum, verba iurationis concipit, nullam esse in villa sua scropham, nisi illam, inquit, quae in centonibus iacet: lectulum monstrat. Ea facetissima iuratio, Tremellio Scrophae cognomen dedit. Ma crobius lib. 1. Saturnal. cap. 6. Modi. Videlicet Mentiendo. Sapphyra vxor & Ananias mentiti sunt Petro agri precium: sed illorum mendacium fuit per Petrum grauissimè punitum. Actor. 5. Deponendo. Alcameni & Theopompo, regibus Spartanorum, datum erat oraculum, [Greek words]. teste Plut. in Laconicis. Itaque cùm aurum & argentum in vrbem inferre non auderent Spartani, illud apud vicinos Arcades deposuêre. Ea occasione Arcades hostes illis sunt facti, frauda̅di depositi ergô. Athenaeus lib. 5. Dipnosoph. Occultando. Boso Tusciae Marchio, quotidianis vxoris Villae furijs instigatus, non bono esse aduersus Hugonem fratrem Italiae regem animo cepit. Qua re comperta Hugo vtrunque iussit com prehendi, & ad se adduci, in primis???; baltheum preciosissimu̅ inter omnes mulieris thesauros exquiri. Re vtraq; confecta, cùm baltheus excussis arcis omnibus non inueniretur, mulier iussa est vestibus exui. Quo facto ex dependente taenia apparuit, eam cupiditate gemmarum eius accensam in occultissimis corporis partibus abdidisse. Vnus prae caeteris vt impudentior, sic oculatior, ligula arrepta: Ò egregium obstetricationis munus, exclamauit: Iuno Lucina fer opem, obsecro: duos si tales vxori meae pueros dederis, beaueris me. Luitpra̅dus lib. 3. cap. 5. Rerum in Europa gestarum, & Sigonius libro 6. Regni Italici. Terrendo. Zisco (quod monoculum significat) natus in Boëmia loco equestri, sed re & censu tenui, cùm Pragae in noua ciuitate apud hospitem diuertisset anxium & sollicitum, causam praesentis curae eius interrogat. Illo respondente: Iussi, inquit, sumus, arma omnia in arcem ad Regem deferre. Si iussa facimus, praesidio domestico nos nudamus: sin imperium detrectamus, regem in nos concitamus. Ad haec Zisco: Bono esto animo, inquit: si vnusquisque vestrûm arma induerit sua, se???; coram Rege in armis repraesentauerit, non audebit ille postulare vt arma exuatis, sed satis ei erit, vt armati inde quàm primùm discedatis. Atque ita res cecidit, eadem???ue Zisconem Pragensibus mirificè commendauit. Dubrauius lib. 23. Regiones, Agros, Praedia, Ciuitates, Arces astutè Acqvirere. Ratione Modi. Sortitione dolosa. Cresshontes & Temenus atque Aristodemi filij cùm Peloponnesum partirentur, visum est in tres partes regione̅ distribuere, in Spartam, Argos, Messanam. Cresphontes Messanam aut Argos obtinere cupiens, sententiam pronunciat: Cui prima sors ceciderit, & cui secunda, Spartam accipiat, aut Argos: Messana tertij esto. Paruerunt, ac sortes dimiserunt. Illi quidem calculum album in vrnam plenam aqua, Cresphontes verò glebam albam similem lapidi. Gleba igitur statim liquefiebat. Lapidis verò sortes prodeuntes dederunt Argos Temeno, Spartam Aristodemi filijs. Cresphontes dolo sortitus, Messanam per fortunam accepisse visus est. Polyaenus libro primo. Vide sub Titulo, Iniusti iudices, paulò aliter, ex Pausania. Pacto fraudulento. Lampsaceni & Pariani de agrorum finibus litem habentes, constituerunt sub primum belli cantum viros ex vtraque ciuitate emittere: & vbicunque sibi missi obuiam fierent, eum terminum regionis fore. Quod cùm omnium sententijs esset approbatum, aliquos in ijs locis per mare opus facientes persuaserunt, vt cùm Parianos viderent praeterire, maximam piscium copiam in ignem imponerent, & circumcirca vinum libarent, quasi Neptuno sacra facientes, eos???ue faustis auspicijs vocarent ad honorandum deum. Illi piscatoribus morem gerentes, simul epulabantur, & bibebant, remittentes aliquantum ex itineris contentione. Itaque Lampsaceni ad Hermaeum vsque venerunt, quod à Pario septuaginta stadijs distat, à Lampsaco autem ducentis. Tantum???ue soli per fallaciam ademerunt. Polyaenus lib. 6. Phoenices, qui Carthagine potiti sunt, cùm primùm ad eam appulissent regionem, postularunt ab ijs, qui id temporis Libyam incolebant, vt sibi liceret diem & noctem hospitio terrae vti. Quod cùm impetrassent, iam???ue exacto concessi temporis spacio, iuberentur excedere finibus, recusarunt, affirmantes se pactos, vt sibi fas esset illic noctes???ue ac dies commorari: videlicet ambiguitatem vocum ad suum commodum detorquentes. Vnde prouerbium esse natum aiunt, de pactis insidiosis & astutis, Phoenicum pacta. Auctores Suidas ac Diogenianus. Cùm Hvnni ad inuadendam denuò repetendam???ue Pannoniam, quam à morte Atilae annis trecentis destituerant, impetum cepissent, legatos Vesperinum ad Suatoplucum Morauiae regem, citra & vltra Danubium latissimè regnantem praemisêre, cum munere & precibus. Munus erat, equus candidus, freno, sella, faleris auro radiantibus instratus. Preces verò erant, vt Hunnis domo extorribus, aliquis in tam amplo regno angulus, quem incolerent, attribueretur. Rex multitudinis Hunnorum ignarus, ratus???ue pastores esse, qui sibi locum aliquem ad pascendum in Pannonia, campis spaciosissima, quaererent, accepto equo, precibus legatorum annuit. Petunt rursum legati, vt pro tam precioso equo ipsis liceat auulsum terrae Pannoniae cespitem secum auferre, atque ad suos illum perferre. Ad haec subridens Rex: Quídni liceat, inquit, vili cespite preciosum mutare equum? At Hunni septem exercitibus (quos singuli triginta millia habebant) ingressi fines Pannoniae, vniuersam Pannoniae terram à Suatopluco repetere cepêre, tanquam ab ipsius vnius equi precio emtam: eius???ue rei apud se extare pro arrabone ???spitem iactabant. Suatoplucus maiore nobiliore???ue parte regni ab Hunnis spoliatus, quanquam reliquam Pannoniam inter Vagum & Danubium positam, adhuc retineret, apud Morauos tamen in oppido Velegrado, regiam sibi & posteris constituit. Dubrauius lib. 4. Mortuo Alberto Estensi, Marchione Ferrariensi, Actius & ipse Estensis, sed exul, spe principatus Nicolao Alberti filio impuberi bellum intulit, ope Ioannis Comitis Cunij adiutus. Ioanni tutores Nicolai promiserunt, se Lugum atque Consilicem oppida donaturos, si Actium interfecisset. Ioannes con ditionem non abnuit, & cùm virum mortuum Actio persimilem, qui ex composito ob eam rem latebat, ostendisset, oppida quae promissa fuerant, accepit. Itaque seruata amico fide, pro scelere non patrato munus, tanquam si scelus patrasset, assecutus est. Fulg. lib. 7. cap. 3. Hengistvs Anglosaxonum dux, à rege Vortigerno in Britanniam contra Pictos & Scotos vocatus, re benè gesta, magnam Londisiae regionis partem (est ea regio hodie pars Eboracensis agri) simul cum arce & loci natura & arte munitissima, cui postea Tuuhancastriae nomen fuit, obtinuit. Sunt qui scribant Hengistum, vbi obtinuisset agri quantum corrigia clauderet, ad arcem condendam: immensum bouis tergus, in gracile duxisse instar fili pitacium: eo???ue in monticulo natura penè inexpugnabili circumducendo dolosè vsum, basim tyrannidis constituisse. Munitionem postea ibi conditam, Tuuhancastell à corrigia nomen tenuisse. Addunt in rei fidem Tuuhancastell Saxonum lingua Pitacij castrum significare. Saxones certè ibi primas posuisse sedes in Britannia con stat. H. Boëthius lib. 8. Carolvs IIX. Galliae rex, Florentiam ad subigendum Neapolitanum regnum transiturus, vt victoris modo vrbem ingredi videretur, armatus ipse equus???ue ipsius hastam erectam femori???ue innixam gestans, in vrbem est inuectus: vnde Florentiae dominatum ex eo, quòd armatus esset in vrbem ingressus, militaribus regni Galliae institutis sibi deberi affirmabat. Guicciardinus lib. 1. Iudicio iniquo. Q. Fabivs Labeo arbiter à Senatu finium constituendorum inter Nolanos & Neapolitanos datus, cùm in rem praesentem venisset, vtrosque separatim monuit, vt omissa cupiditate, regredi controuersia, quàm progredi mallent. Id???ue cùm vtraque pars auctoritate viri mota fecisset, aliquantulum va [1982] cui in medio agri relictum est. Constitutis deinde finibus, vt ipsi terminauerant, quicquid reliqui soli fuit, populo Romano adiudicauit. Caeterùm si circumuenti Nolani ac Neapolitani queri nihil potuerunt, secundùm ipsorum demonstrationem dicta sententia: improbo tamen praestigiorum genere, nouum ciuitati Romanae vectigal accessit. Valerius Maximus libro septimo, capite tertio. Amicitiae simulatione. Nearchvs Cretensis Telmessum in suam potestatem redegit, cùm Antipatridas eam anteà tenuisset. Nauigauit in portum Nearchus. Cùm Antipatridas pro veteri amicitia ad eum ab arce descenderet, & eum, qua de causa venisset, interrogaret: Cres, inquit, se mulieres quasdam & vinctos seruos apud eum velle deponere. Concessit Antipatridas. Serui vincti vasa mulierum musicarum portabant. In tibiarum arculis exigui quidam inerant enses: in cistis verò pila. Cùm in arcem ventum esset, ij qùi mulieres ac pueros duceba̅t, gladijs arcem occuparunt. Polyaenus lib. 5. Dionysivs, vt Himeram suae ditionis faceret, amicitiam cum Himerensibus iunxit. Propinquís autem oppidis bellum intulit, castris???ue non procul ab Himera positis, legationem amicitiae petendae causa misit ad eos qui in castellis habitabant. Himerenses per longum tempus militibus eius commeatum suppeditauêre. Postquam verò procedente tempore nihil rerum gerere eum viderent, suspectum habentes tantum exercitum in proximo castra habente̅, res ad victum necessarias mittere desierunt. Dionysius ab inopia commeatuum exordium sumens inimicitiae, ad Himeram copias adduxit, & ciuitatem per vim cepit. Polyaenus. Caesarem Borgiam Alexandri VI. Papae filium augendi regni cupiditas magnum in scelus & proditionem impulit, anno 1502. Nam cùm Guidi Vbaldi Metaurensium ducis regnum, propter mirificum populorum in illum amorem, aggredi aperto bello non auderet, neque Venetos sibi permissuros, vt illum expelleret, arbitraretur, neque vllam haberet suscipiendi belli causam (Guido Vbaldo omnibus in patrem suum obsequijs, in se officijs beneuolentissimi coniunctissimi???ue hominis planè functo) velle se bellum Camertibus inferre simulauit, vt ad fines Vrbinatium, quà iter erat ei faciendum, sine Guidi Vbaldi suspicione, tanquam aliò tendens, cum exercitu accederet. atque vt bono se in illum esse animo fidem ei maiorem faceret, & suis eum opibus exueret, ne tueri sese posset communitior: à Guido Vbaldo, vt auxiliare??? ad id bellum copias cúm tormentis muralibus ad se mit teret, pro amicitiae iure per legatos postulauit. Iis impetratis, atque missis, cùm ad fines regni venisset, repentè in illos hostiliter irrupit: & magna celerïtate adhibita, quòd neminem obuium habebat, Vrbinum contendit, parum???ue abfuit, quin Guidum ipsum caperet. Bembus libro 6. Historiae Venetae, & Guicciardinus lib. 5. Oliveretvs Firmanus, sub Paulo Vitellio, eius???ue fratre Vitellocio stipendia meruit. Mox facinorosorum ciuium conspiratione inita, Ioanni Folliano patruo, viro optimo scribit, sese patriam animi gratia videre cupere: atque vt ciuibus magnificentiam suam testatam faceret, cum centum equitibus comitatum ingredi velle. Ioannes nihil mali suspicatus, Firmanis ciuibus persuadet, vt conciui suo atque nepoti tantum honoris exhibeant. Excipitur ergo splendidissimè ab vniuersa ciuitate. Aliquot pòst diebus primores vrbis cum patruo ad conuiuium inuitatos, dato signo à militibus trucidari curauit, & Firmum occupauit. Anno tamen vixdum exacto, à Caesare Borgia Alexandri sexti filio, vita & imperio priuatus est. Augustinus Niphus capite sexto de Regnandi peritia. Pacis simulatione. Arsames Barcaeos oppugnabat. Quibus legatos ad eum mittentibus de pace, concessit, dextram???ue eis misit Perfica consuetudine: & oppugnationem soluens, hortabatur Barcaeos, vt cum rege se coniungerent, in expeditione aduersus Graeciam suscipienda, ei???ue curruum auxilia mitterent. Illi Principes suos miserunt, qui cum eo de societate consilium caperent. Arsames opiparo conuiuio parato, Principes inuitauit omnibus???ue Barcaeis forum abundans rebus omnibus aperuit. Quibus ad emendum progressis, signum dedit Persis. Qui ensibus armati, portas occuparunt, & irruentes vrbem diripuerunt, interfectis omnibus qui resistere conarentur. Polyaenus lib. 7. Dionysivs Syracusiorum tyrannus, missis ad Rheginos legatis, vnam aliquam ex optimatum virginibus vxorem sibi dari postulauerat. Rhegini publicum legatis responsum dedêre, Plebeium non nisi plebeij filiam ducere debere. Carthaginensibus victis, & Sicilia ferè tota potitus, exercitum contra eos duxit. Qui cùm se impares esse viderent, per legatos de pace agunt. Dionysius constituta multa trecentorum talentorum, & nauibus eorum omnibus ablatis, quae numero erant septuaginta, centum insuper obsides dari sibi iussit: non quòd tanti eorum societatem & amicitiam faceret, sed vt classe sublata vrbe faciliùs potiretur. Sequenti igitur anno deductis ad mare copijs, primùm quidem à Rheginis commeatum petebat: se enim quicquid dedissent, prima quaque occasione ex Syracusis redditurum pollicebatur. Hoc propterea faciebat, vt si dare ei detrectassent, iustam eos obsidendi occasionem habere videretur. Sin darent, vt facilè eos deinceps propter penuriam obsidione expugnaret. Illi primùm quidem liberaliter quotidie alimentum suppeditabant. Quum verò diutiùs illic moraretur, nunc aduersam valetudinem, nunc verò alias res praetexens, tandem alimentu̅ exercitui eius dare ampliùs noluerunt. Ob quam rem indignari se simulans Dionysius, obsides confestim Rheginis reddit: vrbem eorum obsidione cinxit. Illi Phytone duce fortiter restitêre. Dionysio autem vndecimum iam mensem obsidente, & omne eis auxilium commeatum???ue intercipiente, graui rerum omnium necessariarum penuria pressi, vrbem Tyranno tandem dederunt. Diodorus lib. 14. Nuptiarum simulatione. Phalaris ad Teutum Vessae principem, quae florentissima maxima???ue inter omnes Sicanorum ciuitates habebatur, misit, qui sibi eius filiam in matrimonium peterent. Eo consentiente, Phalaris milites imberbes in curribus collocatos misit, cum habitu vestitu???ue muliebri, quasi famulas, quae puellae munera ferrent. Qui cùm domu̅ occupassent, gladios distrinxêre. Phalaris autem extemplò superueniens, Vessam in suam potestatem redegit. Polyaenus lib. 5. Auxilij simulatione. Lysimachvs Aristonem, Autoleontis filium, ad Paesonas in paternum regnum deduxit, vt cognito regio iuuene, beneuolè & amicè eum exciperent. Vbi verò Aristonèm regio lauacro in Aristibo fluuio lauissent, & mensam regiam more patrio apposuissent: Lysimachus signum suis dedit, vt sese armarent. Ariston correpta fuga ad Sardenses equo euasit: Lysimachus Paeoniam obtinuit. Polyaenus lib. 4. Lysander amicis suis, quos Mileti habebat, pollicitus se ad populum euertendum & opprimendum eis adiumento futurum, venit Miletum: & in eos qui nouas res molirentur, acerbissimè verbis inuectus, populo suam operam ad tuendam libertatem promisit. Interea verò dato signo, in plebem impetu facto, Miletum occupauit. Polyaenus lib. 1. Anno millesimo quingentesimo quadragesimoprimo Ferdinandus rex Budam oppugnabat, in qua tum erat Vayuodae Ioannis vxor, vidua, cum filiolo Stephano. Tutores infantis & regni proceres Turcicum auxilium implorauerant. Legatum ergo Solymannvs misit cum copijs, ipse cum reliquo exercitu non multò pòst secutus est. Ita Ferdinandici reiecti, ingenti accepta clade, Pesto etiam amisso, oppido contra Budam. Turca sub exitum Augusti munera misit infanti Stephano, vestes auro textas, & equos speciosos: ac matri nunciauit, cupere se puerum videre, petijt???ue vt eum in castra mitteret. Mulier hortatu procerum eum misit vnà cum nutrice, comitatum turba nobilium. Eum ille perhumaniter excepit: ac deinde per suos reginae consiliarijs ostendit, velle sibi Budam tradi. nam ipsos non illam posse ab hoste defendere, & sibi subinde redeundum huc esse cura exercitu, quod valdè sit & molestum, & sumtuosum: itaque multò praestare, vt ipse teneat. & statim Ianizarorum praefecto negotium dedit vrbis occupandae: tum demùm ad matrem remissus est filius. Mox etiam arce̅ sibi tradi postulauit, & reginam cu̅ filio in Transsyluaniam ablegauit. Sleidanus lib. 14. Venationis simulatione. Hasdrvbal subigendorum Numidarum causa ingressus fines eorum, affirmauit ad capiendos se venisse elephantos, quibus ferax est Numidia: & fi hoc permitterent, securitate̅ promisit. Ex ea persuasione auocatos adortus, sub leges redegit. Frontinus lib. 4. cap. 7. ???egationis simulatione. Sub Michae̅le Paphlagone Arabes dolo Edessam aggressi sunt. Duodecim primores quingentos camelos adducunt: quorum singuli duabus arcis onerati duos armatos intus habebant: simulantes se ituros ad Michae̅lem cum muneribus. Petunt itaque in vrbem recipi. Interea mendicus Armenius Arabicae linguae peritus, stipem ab eis petens, qui forìs manebant, audiuit ex arca quendam interrogantem, Vbínam esset: & vrbem ingressus, praefecto dolum aperuit. Qui mox duodecim primores splendido conuiuio accepit, ac in vrbe detinuit. Ipse cum suis vrbem egressus arcas perrupit, omnes???; armatos occidit: primores gladio trucidauit: vnius manus praecîdens, nasum???; cum auribus trunca̅s, domum remisit, vt cladis nuncius esset. Et sic Edessa est liberata. Cuspinianus. Sepulturae simulatione. Anno Christi 857. Norma̅ni Ligusticum mare ingressi, Lunam ciuitatem Italiae primam habuêre in conspectu. Ibi quum [1983] Romam se videre pucaret Haddingus dux, incredibili desiderio illius euertendae ardens, in vrbem misit oratores, commeatum petentes & hospitium: simul etiam praetexentes principis sui morbum, qui ante obitum Christianis sacris initiari cuperet. Nec mora, benignè à Lunensibus suscipiuntur. Paratis omnibus, aduenit princeps Haddingus, baculo innixus, morbum simulans. Magnus ordo praeibat iuuenum honesta facie ac veste: maior stipabat numerus militum & praefectorum. Ventum est ad baptisterij locum. Ibi sole???i ritu sacris initiatus est. Speculàtus vrbem, redit ad naues, manibus deportatus famulorum. Proxima luce fama spargitur, morte functum principem, simulatur luctus in toto exercitu, locus poscitur sepulturae in templo, viro principi, qui praeclara legata ecclesijs fecerit, arma & equum cum auro plurimo & gemmis. Parantur in vrbe regio more funeralia. Feretro armatus imponitur: omnis exercitus principem suum ad tumulum consequitur. Pontifex sacris indutus, diuinum peragere parabat officium. Feretrum deponitur auro fulge̅s, operimentum detrahitur. Armatus exurgit Haddingus, dat signum militibus. Primus ipse gladio ferit astantes. Direpta ciuitate, captiui in naues cum praeda deferuntur: vrbs incenditur. Haddingus praeda onustus reuersus est in Fra̅clam: inito cum rege Francorum Carolo Caluo foedere, Carnotum cum vicinis agris accepit habitandum, vt in reliquum regi militaret Christianis sacris initiatus, vsque ad tempora Rollonis: qui pòst, omnem Neustriam de suo ac suorum nomine Normanniam appellauit. Cranzius libro secundo Noruagiae, capite quarto. Abitus simulatione. Graeci simulato discessu, Mineruae donum reliquêre Troianis [Greek words]. Quem cùm religione tacti Troiani demolitis muris in arcem protraxissent, noctu ex eo Graecorum proceres prosilientes, vrbem armis inuictam dolo cepêre. De eo Homerus Odyss. [Greek words]. [Greek words]. id est, Fatum enim erat perituram vrbem, simul ingrederetur Durateus praecelsus equus, qui clauserat omneis Primores Danaûm, luctum???; necem???; ferentes Troianis—. Edvardvs I. Anglorum rex, Beruicium Scotiae vrbem obsidens cùm parum proficeret, abitum simulat. Mox Scoticis vexillis sublatis, & transfugis quibusdam praemissis, Ioannem Baliolum Scotorum regem aduentare, cùm certatim per omnes portas veluti regi suo obuiam procurrerent: serò tandem cognito dolo, vnà cum fugientibus vrbem intrauit. Horrenda ibi caedes aedita, nulli sexui nec aetati parcitum, supra septem hominum millia trucidata, sic vt molae, quae priùs ob defectu̅ aquae otiosae stabant, accessione sanguinis circumagi inciperent. H. Boëthius lib. 14. Proditione. Alaricvs, Gothorum rex, cùm Romanam vrbem diu obsessam expugnare vi non posset, ad dolum vertitur. Profectionem in Galliam simulat, trecentos???ue iuuenes corporis & animi vi praestantes deligit, quos Romanis principibus dono dat, instructos priùs, vt omni obsequio dominos suos promereri studeant: & ad certam diem circa meridiem, cùm Romaniprincipes somno vel otio vacarent, ad Asinariam portam aduolent: interfectis???ue improuiso insultu custodibus, portam Gothis praestò futuris aperiant. Interea Gothi cùm reditum alia atque alia deesse sibi simulantes differrent, trecenti illi iuuenes occasione egregiè vsi, portam stato die suis aperiunt. Intromissus Gothus maiore ignominia quàm damno vrbem omnem populatus est. Sunt qui Probae illustris feminae & opulentissimae opera patesactam Gothis portam existime̅t, cùm plebem Romanam passim fame & morbis, pecudum more cadentem, miseraretur. Egnatius, ex Procopio. Domingvellvs Hispanus, mimus astutissimus, cùm sciret Lupum Arenem equitem, Zorithae arcem furtim Alfonso octauo Castulonensi regi eripuisse: veluti alius Zopyrus ostendit, clàm se rationem inuenisse recipiendae arcis, modò equitem inueniret, qui ficta contentione vulnus sibi in osinferri pateretur. Àrege persuasus Petrus Didacus, coram Alfonso cum Dominguello verbis contendere cepit, ac Lupum proditionis infamia criminari. Dominguellus primò humanè tueri Lupum, atque hominem excusare: sed cùm acerbiùs eum Petrus vrgeret, tandem stricto gladio os Petri percussit, statim???ue ad Lupum Zoritham profugit. Lupus vnum hunc arci prae alijs praeficit, in delicijs???ue habere cepit. Dominguellus hoc modo insinuatus, per occasionem Lupum occidit, atque à muris se demisit, vt cum rei nuncio ad Alfonsum aduolaret. Haud multò pòst Lupi nepos secutus, Zorithae arcem Alfonso restituit. Fulg. lib. 7. cap. 4. Edovardvc III. Anglorum rex, Guinas oppidum, non procul à Caleto situm, cum arce occupauit, proditione praefecti, induciarum tempore. Ioanne rege Franco postea iniuriam expostulanti, Anglus respondit, De rerum emtione nihil induciarum religione esse exceptum. Polyd. lib. 19. Exclusione. Mavsolvs, vt Latmium vrbem munitam caperet, amicitia simulata, Latmijs obsides reddidit, & quotquot bello ceperat Hydriaeus: sed stipatores quoque corporis legit Latmios, quasi solos fideles. Inseruiebat eis promto animo quacunque in re vellent: cum???ue eos summa beneuolentia obstrinxisset, petijt ab ijs viros trecentos stipandi corporis causa, ad Pygela iter habens, quasi meruens Phytum Ephesium. Illi confestim delectos miserunt. Mausolus his acceptis, alias etiam copias habens Latmium transibat, proficiscens ad Pygela. Ciues omnes egrediebantur, ad spectandas transeuntes copias. Interim magna militum multitudo per noctem in insidijs collocata, occupauit vrbem vacuam hominibus. Polyaenus libro septimo. Onesilvs, Gorgi Salaminiorum regis frater natu minor, cùm saepenumerò antea Gorgum sollicitasset ad rebellandum ab rege Dario, audiens Ionas duce Aristagora Miletityranno rebellasse, vehementiùs vrgere Gorgum institit. In quo quia nihil proficiebat, obseruato tempore, cùm Gorgus oppidum egrederetur, vnà cu̅ suis militibus eum portis exclusit. Gorgus oppido exutus, ad Medos transfugit. Eo potitus Onesilus, omnibus Cyprijs vt rebellarent suasit. Herodotus libro quinto. Ericus dux inferioris Saxoniae quinque filios reliquit, Ericum, Magnum, Othonem, Bernardum, & Ioannem. Maior natu Ericus patri in ditione succedens, cùm videret angustam esse, terram multis alendis principibus, de amplificanda ea cogitauit. Pater eius arcem Bergerdorp, magna accepta pecunia, Lubecensibus in pignus dederat. Illi eam fide militari commiserant Othoni Ritzerovu, acceptis de more ab illo sacramentis, viro probatae virtutis, sed ad astus militares non satis cauto. Ericus oppidum ingressus, Othonem arcis custodem iussit euocari, percontatus quomodo ageret. Ille mediocriter sibi omnia esse pro modulo respondit. Eamus, inquit dux, visum vbi habites. Ille nihil mali subesse veritus, vt qui nosset arcem non vi captam, sed aere commodato oppignoratam, facilè passus est principem in arcem ascendere. Tum ille: Bene, inquit, omnia communisti: satis diu asseruasti. Absoluo te cura & labore isto, vade quò libet: ego patrimoniu̅ deinceps meum asseruabo. Otho fidem eius obtestatus, iam se delusum sentiens, Lubecam properat, & facilitatem suam accusans, prae moerore breui mortem obijt. Dux occupatam arcem quaqua fide tenuit. Cranzius libro decimo Vandal. cap. 3. & lib. 10. Saxoniae, cap. 19. Distractione. Hippocrates ad occupandam Ergetmorum vrbem animum intendens, quos quidem Ergetinos secum stipendiarios habebat, his semper maximam praedae partem distribuit, ampliorem???ue mercedem dedit, ac summis eos laudibus ta̅quam ad subeunda pericula promtissimos affecit: in primis???ue operam dedit, vt plurimos ex hac vrbe in exercitu suo haberet. Haec ciuibus in vrbem nunciabantur. Qui aemulantes militantium fortunam, omnes vrbe relicta, ad stipendia sub Hippocrate merenda exierunt. Hippocrates amicè susceptis hominibus, eadem nocte copijs assumtis, per Laestrygonium campum eas duxit, Egertinis???ue ad mare collocatis, reliquo exercitu in continente, praemissis equitibus, vrbem eorum praesidijs nudatam occupauit: praeconem???ue misit, qui bellum ipsis indiceret: & Gelois atque Camarinaeis signum dedit, vt audacter Egertinos ad vnum omnes conciderent. Polyaenus libro quinto. Iuanus, siue Ioannes, magnus princeps Moscouiae optimates vrbis Nouguardiae metropolis Russiae, per speciem conuiuij, quum nihil hostile timeretur, euocauit: egressos, quum nihil suspicarentur, abduxit in Moscouiam. Quum???ue paratas haberet copias, & vrbem euertere minaretur, nisi se dederent, se illius gratiae permiserunt. Ille primores, qui remanserant, iam dedita ciuitate, cum familia misit post alios in Moscouiam: inde verò transtulit alios, qui eius vice vrbem pro se tuerentur. Crantzius lib. 13. Vandal. c. 15. Peruanas prouincias Hispani, commissis in pugnam de principatu duobus potentissimis Regibus, Atabaliba & Guascare, fratribus: in suam potestatem, illis artificiosè de medie sublatis, redegerunt Io. Metellus. Temporis. Puta Die festo. Cylon quidam, Atheniensis genere, qui duxerat Theagenis Megarensium tyranni filiam vxorem, oraculo fretus, quo monitus erat, vt die, qui Ioui esset praecipuè festus, arcem ad tyrannidem sibi comparandam occuparet, Olympiorum diem significari interpretatus, tota Graecia celebri [1984] sacro intenta, cum ea hominum manu, quam à socero acceperat. Athenarum occupauit arcem. Obsessus ibi, post longam famem, cum fratre, socijs & hostibus deceptis, fugam fecit. Sabellicus lib. 6. Ennead. 3. Noctu. Agnon Atticam coloniam deduxit ad inhabitandum eum locum ad Strymonem, qui Nouem viarum nomen habet. Ex oraculo viros aliquot Troiam misit, qui Rhesi monumento per noctem effosso, eius ossa sustulerunt, & in chlamydem purpuream coniecta ad Strymonem deportarunt. Barbari flumen transire prohibebant. Agnon factis trium dierum inducijs, noctu Strymonem cum exercitu traiecit, & ossa defodit, locum fossa ac vallo muniuit ad lunam: tota???ue munitio tribus noctibus perfecta est. Barbari post triduum reuersi, cùm murum aedificatum cernerent, Agnonem violati foederis accusarunt. At ille, Conuenisse inter ipsos de tribus diebus, se verò tribus noctibus murum erexisse respondit. Hoc pasto Agnon Nouem vias condidit, vrbem???; Amphipolim appellauit. Polyaenus lib. 6. In Nuptijs. Antigonvs Macedoniae rex, cùm Acrocorinthum arcem munitissimam (quam Philippus Compedes Graeciae solebat appellare) dolo adimere obtinentibus cuperet (nam tentare apertè vanum erat) Alexandro, cuius in manu erat arx, sublaro ab eo, vti fama tenebat, venenis, Nicaeam vxorem eius, quae res administrabat, & stationem in Acrocorintho habebat, illicò Demetrium filium ad eam submittendo, aclaetam spem ostentando regiarum nuptiarum & co̅nubij (nec ingratum hoc erat mulieri aetatis prouectioris colloquiu̅) cepit, filio in eam quasi esca aliqua adhibito. Caeterùm quia locum illa non dimittebat, sed acri sepiebat custodia, floccifacere hunc fingens, nuptias Corinthi celebrauit, ludos???ue edidit, & conuiuia agitauit quotidie. Vbi tempus fuit, vt cantaretur in theatro carmen Onoebaeum, ipse Nicaeam ad spectaculum in lectica regaliter adornata deduxit, exultantem eo honore, & remotissimam ab eo, quod impendebat. Vt ad diuerticulum peruenit viae, quae ad arcem fert: iussit illam praeire ad theatrum. Ipse Acrocorinthum praeter aetatem connitens scandit. Vbi obseratam offendit portam, baculo pulsans, aperiri praecepit eam. Statio obstupescens aperuit. Ita loco potitus Antigonus, non potuit sibi moderati, quin inter tibicinas in vijs & foro exultans prae gaudio potaret, coronas???ue in capite gestans senex & tantis rerum versatus voluminibus comessaretur, complecteretur???ue & salutaret obuios. Plutarchus in Arato, & Polyaenus libro quarto. Recvperare. Mortuo ad Neapolim ex pestilentia Lotrechio Gallorum duce, Capvani, qui reliquias Gallici exercitus primùm amicè receperant, mox de Gallorum victoria desperantes, praesidiarijs suis persuasêre, vt delectis robustissimis quibus???ue, exire praedatum vellent, quòd nihil iam Capuae pecoris superesset. Mox egressis, & non multò pòst redeuntibus, portas occlusêre, & ad Caesarianos defecêre. Sabellici supplementum libro vndecimo, ex Iouio. Conservare. Fama est Soebidam, cùm in loco aspero & arido à Clitorijs obsideretur, pactum fuisse, si ipse totus???; exercitus suus ex propinquo fonte bibissent (nam seruabant eum hostes) agrum se bello partum eis redditurum. Cùm id foedus iureiurando sancitum esset, concione aduocata suorum, pronunciasse, regnum ei se, qui non bibisset, dare. Vbi nemo sibi temperare potuit, sed biberunt omnes, ipsum descendisse omnium postremum: cum???ue conspersisset aqua se, hostibus adhuc praesentibus discessisse: itaque agrum, quòd non potasset, retinuisse. Plut. in Apophthegmatibus. Divitiis et opibvs aliorvm astutè incommodare. Consule Tit. Furum astutorum, quatenus quae sibi comparant, alijs adimunt, fol. 1976. Ioannes, Anglorum rex, subditis pariter exosus & infensus, cùm iam instaret messis, omnia septa, quibus cerui atque damae inprimis continentur, sepimentis nudari, atque fossas circunductas oppleri iussisse fertur, quo ipsae ferae latè currentes, frugum dulcedine allectae arua depascerentur. Polydorus libro decimoquinto. Exules Florentini, qui contra Petrum Medicem infeliciter conspirarant, Romae Medices ampla quidem negotia, sed haud satis explicata habere scientes, vt eodem tempore nomina à cred toribus exgere̅tur, curarunt: futurum sperantes, vt quando ingens pecuniae vis, cuius magnam partem in nomin bus, perexiguam, numeratam haberent, à Petri procura???ribus exigeretur, neque eam subitò expedire possent: Petri fides & existimatio Romae tanqua̅ in specula labefactata, apud exteros quoque malè audiret, & ita sensim opes illius corruerent. Et multum certè hoc astu effecerunt, vt Petrus aegerrimè tueri in ciuitate & apud exteros sidem potuerit. Brutus lib. 3. Historiae Florentinae. Amicitiam politicam pvblicè vel priuatim astutè comparare, conseruare. Qvorvm. Nempe Principum. Pigres & Mastyes fratres duo Paeones, Darij regis gratiam venantes, obseruato tempore, dum in suburbanis Lydorum Darius praesideret, sororem recum adductam, & quàm optimè poterant exornatam, ad aquam mittunt, vas capite continentem, equum è brachio trahentem, linum???; nentem. Quam vt vidit Darius, misit quosdam suorum satellitum iussos obseruare in quam rem vteretur mulier equo. Quem cùm adaquare vidissent, renunciant regi. Is coràm adduci feminam iubet. Fratres qui non procul aberant, interroganti Dario, Cuias illa esset? aiunt se Paeones esse, & illam suam sororem, se???; venisse Sardis, vt sese Dario donarent. Paeoniam autem Teucrorum coloniam esse ad flumen Strymonem sitam, non procul ab Hellesponto. Interroganti iterum Dario, Nunquid omnes illic feminaetam laboriosae essent ? affirmarunt promté. Itaq; Darius literas ad Megabyzum dat, quem in Tracia praefectu̅ reliquerat, iubens è sedibus suis Paeones ad se transferri, cum liberis pariter & vxoribus. Herod. lib. 5. Bardas Durus, Cosrois Saraceni principis carcere liberatus, quum audiret, Bardam Phocam hostem suum Imperatorem esse nominatum, contra Basilium Porphyrogenitum, dubitans vtri se adiungeret, tandem statuit sibi vtrumque conciliandum, vt alterutro successu carente, apud alterum locum haberet & auxilium. Ergo literis ad Phocam missis, societatem cum eo Imperatoris Basilij opprimendi, imperij???; partitionem se cupere mirè significat. Occultè autem Romanum filium, simulato eum transfugisse, ad Imperatorem mittit: callidissimè hoc meditatus, vt siue Phocas vicisset, silio ipse veniam impetraret: siue Imperatoris res praeualuissent, filij deprecatione periculum euitaret. Id???ue ita factum est. Mortuo enim Phoca, reconciliatus Imp. Basilio, benignè ab eo est habitus. Cedrenus. Sociorum. Theopompus historicus, apud Theodorum Metochitam, aculeata Lacedaemonios oratione perstringe̅s, improbarum eos mulierum caupona̅ exercentium similes esse dicebat, quae hospitibus ad se diuertentibus vinum initiò & gustatu suaue, & vsu salubre praebent, callidè id astute???; facientes, vt argentum ab eis eliciant: postea verò aliud infundunt vile, & corruptum, & acidum, eo???ue ipsos vti cogunt. Sic enim & Lacedae monios initio eius belli, quod aduersus Athenienses gesserunt, callidè fecisse, vt caeteros Graecos, tanquam suauissimo poculo oblato, allicerent: cùm quasi tabellis publicè propositis profiterentur, ac promulgarent, cupere se Graeciam à dominatu Atheniensium vindicare. Pòst autem eis amarissima & insuauissima pocula miscuisse, refertae vndique molestijs vitae, & negotiorum acerbissimos dolores inurentium: cùm praeficerent ciuitatibus x. viros, & praesides importunissimos, qui eas tyrannico imperio premerent, agerent???; ea, quae asperrima perpessu, plane???ue intolerabilia essent. Muretus lib. 7. Var. lect. cap. 17. Qvomodo. Pvta Libidine, Lenocinio. L. Lvcvllvs cum M. Cotta Consul, indignè tulit, sibi Galliam cisalpinam prouinciam obtigisse, quae materiam non habebat rerum magnarum. Praecipuè verò gloria eum Cn. Pompeij ex rebus in Hispania gestis, vt nullius alterius, stimulabat: qui omnium opinione, si patratum bellum Hispanicum esset, dux designabatur contra Mithridatem. Quare cùm stipendiu̅ postularet, & ni mitteretur, relictis Hispania & Sertorio, deportaturum se in Italiam scriberet legiones: praestò ei fuit promtissimè Lucullus, vt pecunia mitteretur, & ne vlla occasione in suo co̅sulatu ille reuerteretur, totam enim rempublicam in manu eius, si cum tanto adesset exercitu, existimabat fore. Medio temporis, Octauij, qui obtinebat Ciliciam, mors adfertur. Gliscentibus compluribus eius prouinciae cupiditate, & Cethegum, vt qui eam conficere cui vellet, posset, assectantibus: ipsius quidem Ciliciae Lucullus non magnam ducebat rationem: verùm quòd existimaret, si eam esset assecutus, quia adhaerebat ei Cappadocia, neminem alium ad bellum cum Mithridate gerendum missum iri: omnem lapidem mouit, ne ad alium deuolueretur haec prouincia. Caeterùm quia simultas ei intercedebat cum Cethego, qui illius detestabatur vitam, infamibus amotibus lustris???ue atque omni improbitate deli [1985] butam, eum sibi tali ratione conciliauit. Mulier quaedam Praecia nomine erat, forma & facetijs in vrbe nobilis, impudenti scorto caetera nihilo melior. verùm quòd vteretur ijs, qui cum ipsa consuetudinem & rationes habebant, ad amicorum voluntates & negotia, cum reliqua gratia hanc comparauit existimationem, vt amicorum studiosa & negotiosa haberetur. Vnde plurimùm polluit. Ad quam (vt ea florentem auctoritate tunc & in ciuitate dominantem pellexit Cethegum, atque cum eo viuebat amante) opes reipub. semel omnes recidêre. Nihil enim gerebatur publicè, nisi interueniente Cethego, nec nisi ex Praeciae apud Cethegum auctoritare. In huius ergo gratiam vt donis se Lucullus & blandimentis insinuauit, illicò Cethegum habuit laudatorem ambientem???ue ei Ciliciam. Quam vbi semel est assecutus, nihil iam Praeciam vel Cethegum opus fuit adhibere patronum, sed omnei ei pariter bellu̅ Mithridaticum decreuerunt. Plut. in Lucullo. Otho, antequam ad imperium peruenit, libertinam aulicam gratiosam, quò efficaciùs coleret, etiam diligere simulauit, quamuis anum, ac penè decrepitam. Per hanc insinuatus Neroni, facilè summum inter amicos locum tenuit congruentia morum: vt verò quidam tradunt, & consuetudine mutui stupri: ac tantum potentia valuit, vt damnatum repetundis consularem virum, ingens praemium pactus, priùs quàm planè restitutionem ei impetrasset, non dubitaret in Senatum ad agendas gratias introducere. Suetonius. Largitione. Pleriq; asserunt, Atheniensem populum primum ad agrarias diuisiones, ad sportulas theatrales, & mercenarias largitiones accipiendas à Pericle deductum, eo???; prauo more profusum, luxu???ue solutum istis actionibus redditum, frugi cùm fuisset antè, & operis tolerauisset se suis. Causa huius rei haec fuit. Cùm offerret gloriae se Cimonis aduersarium, prensauit populum. Sed quòd superaret ipsum Cimon diuitijs & pecunia, quibus fouebat inopes, ad coenam quotidie egenos ciues inuitans, senes vestiens, sepes amouens praediorum, quò sumerent quibus liberet poma: hac popularitate inferior, Demonidis consilio Iensis, vt tradit Aristoteles, conuertit se Pericles ad publica dilargienda: breui???ue theatralibus & iudicialibus sportulis, atque alijs praemiationibus largitionibus???; corrupta plebe, vsus est aduersus Areopagi curiam, in qua ipse non erat: quòd nec archon, nec thesmothetes, nec rex sacrorum, nec polemarchus sorte cooptatus fuisset, hi enim magistratus sortitò antiquitùs creabantur: qui???ue in ijs specimen dedissent sui, aspirabant ad curiam Areopagi. Quare cùm plus apud populum polleret Pericles, factione sua oppressit hoc consilium, ei???; opera Ephialtis pleraque ademit iudicia: ac Cimonem, vt Lacedaemoniorum fautorem, infestum???; populo, vrbe pepulit, opibus & nobilitate nulli secundum: qui victorias de barbaris pulcerrimas retulerat, opulentia???; grandi ac manubijs expleuerat ciuitatem. Tam validae opes apud populum erant Periclis. Plut. in Pericle. Otho, spe sibi facta imperij post Galbam à Seleuco mathematico, nullo officij aut ambitionis in quenquam genere omisso, quoties coena principem acciperet, aureos excubanti cohorti viritim diuidebat, nec minus alium alia via militum demerebatur. Cuidam de parte finium cum vicino litiganti, adhibitus arbiter, totum agrum redemit, emancipauit???;: vt iam vix vllus esset, qui non & sentiret, & praedicaret, solum successionis Imperij dignum. Suetonius. Blanditia, Obsequio. Cicero pro Caelio dicens, de ingenio L. Sergij Catilinae, & quanto artificio ille captaret voluntates hominum, disputans, ait: Versare suam naturam, & regere ad tempus, atque huc & illuc torquere & flestere, cum tristibus, seuerè: cum remissis, iucundè: cum senibus, grauiter: cum iuuentute, comiter: cum facinorosis, audacter: cum libidinosis, luxuriosè viuere. Patientia. Aristippvs à Dionysio consputus, patienter tulit. Eam autem iniuriam quum quidam aegrè ferrent: Piscatores, inquit, vt gobium capiant, marinam patiuntur asperginem. Laërt. lib. 2. cap. 8. Immunitate. Smerdes Magus cùm Persarum regnu̅ occupasset, per septem menses (quibus regnauit) immunitatem tributorum ac vacationem militiae omnibus gentibus tribuit: ea???; ratione effecit, vt grauiter illius mortem Asia tulerit. Herod. lib. 3. Abolitione tabularum. Eleazarvs Ananiae pontificis F. Hierosolymitanus, sub initia ludaici belli, seditiosorum dux, ignem archiuo vrbis iniecit: vt nominibus omnibus abolitis, magnam eo beneficio aere alieno oppressorum sibi adiungeret multitudinem aduersus locupletes. Ioseph. lib. 2. c. 17. belli Iud. Impunitate. Henricvs VII. Anglorum rex, morti proximus, aliqua gratuita liberalitate sui desiderium apud populum relicturus, edicto toto regno deuulgato, omnibus poenam remisit, qui leges generatim violassent: in ijs tamen esse noluit, neque homicidas, neque fures, quòd ea facinora non ipsum, sed alteru̅ laesissent. Propter acceptum munus, publicè supplicationes pro salute principis decretae. Ille interim morbo iam consumtus, èvita discessit, anno Salutis m dix. Ex testamento ipsius tota Anglia edictum propositum est, vt si quis esset violatus, bonísve priuatus per indices fiscales, accederet ad regem, résque suas repeteret, qui omnibus de iniurijs satisfacere paratus foret. Itaque multis accurrentibus, & sua repetentibus, ne populi fieret seditio, Iudices fiscales duo iniustarum exactionum damnati, securi percutiuntur. Accusatores autem delatores???; ignominia per vrbem notati, partim moerore animi periêre, partim multati, vel vinculis aeternis???; tenebris mandati sunt. Polydorus lib. 26. & 27. Ascanivs Sforcia Cardinalis, cùm videret Iuliani Cardinalis factione Ioannem Borgiam nepotem Alexandri VI. galero donatum iri: quem ab ae dignitate artibus suis prohibere non poterat, eum ficta beneuolentia fibi conciliare statuit: tanto???; studio in Ioanne promouendo vsus est, vt maiorem se Ascanio, quàm Iuliano gratíam debere, Ioannes fateretur. Garimbertus lib. 4. de Vitis Pontificum. Amicitiam oeconomicam astutè conciliare. De Coniugio astutè conciliando suprà actum, fol. 1947. Inimicitiam, Odivm, pvblicè vel priuatim astutè excitare, fouere. Ex Tit. Accusationis astutae hus pleraqus transferri possunt, fol. 2960. Ad Qvam, Qvalem. Impellere, Permouere ad Defectionem, Rebellionem. Bello Africano, quo Carthaginensium opes stipendiarij milites, Mathone Afro, Spendio Campano, & Autharico Gallo ducibus, grauiter afflixêre, Hamilcar Carthaginensium dux mansuetudine & popularitate sua etiam hostibus gratus erat. Spendivs ergo & Avtharicvs veriti, ne benignitas ista suis rebus officeret: atrox facinus commenti, velut literae ex Sardinia & Tunete vno tempore significarent, vt Spendius & Autharicus sua corpora custodirent compertum indicio esse, in castris vagari. qui à Carthaginensibus subornati, ipsorum ducum capitibus insidiarentur: multa pro concione questi, eò militarem multitudinem perpulêre, vt Gisconi viro clarissimo, qui in custodia erat, & septingentis cum eo Carthaginensibus captiuis, extra vallu̅ deductis, manus praeciderint, membra???ue laniarint, postremò fractis cruribus, viuos in scrobem ad id factam coniecerint. Hoc illi scelus machinati, vt Hamilcar, suum exemplum secutus, in captiuos saeuire cogeretur. Miserunt Carthaginenses legatos ad repetenda proiectorum cadauera. At non id tantùm negatum est, sed responsum etiam, ne caduceator quisquam aut orator ad se ex vrbe veniret ampliùs: futurum, vt si qui eò venissent, pari supplicio affecti, vt illi, insepulti abijcerentur. Hamilcar hostium crudelitate irritatus, quoscunque captiuorum tunc babuit, aut postea cepit, bestijs laniandos obiecit. Sabel. lib. 9. Enn. 4. Pacvvivs Calanus Capuanus, iam inde, ex quo Romani ad Trasimenum victi sunt, ad Poenorum societatem animum adiecerat. Ad quod facinus exequendum, vt totius ciuitatis studia conciliata haberet, noua arte in reconciliandis ordinibus est vsus. Senatum primò docuit quantum illi periculi à plebe immineret, si nouandae rei occasio alicunde affulsisset: hauddubiè, nisi maturè obuiam iretur, fore, vt non multò pòst pauci à pluribus subita vi obtruncarentur. Verùm habere se consilium multitudinis reconciliandae, si suae fidei senatus negotium permittat. Omnes ad vnum metu perculsi, Pacuuium orant, vt ex sua fide vniuerso ordini consuleret. Senatu itaque in curia clauso, Pacuuius in concionem processit: vbi multitudinem affatus: Multum diu???ue, inquit, optastis, ciues Campani, vestros senatores tollere: at certò scio, quando optatae caedis potestas fiet à me vobis (clausi enim omnes in curia, vt opportuniores ad iniuriam haberetis) nolle vos sine senatu esse, neque etiam expediret ciuitati, publica consilio carere. Legendi igitur vobis noui senatores erunt. Conijciam proinde singulorum nomina in vrnam, ac quotus quisque eorum fuerit sorte ductus, de eius capite, vt libi [1986] tum fuerit, statuetis. sed priusquam de sonte sumatur supplicium, in damnati locum alius est vobis senator cooptandus. Atq; ita vno tempore inimicos vlciscemini, & nouum ex sententia senatorem habebitis. Assensa est multitudo, nomen???ue vnius sorte eductum omnes detestati, dignum supplicio conclamabant. Video, inquit Pacuuius, quae sit vestra de homine sententia: agite nunc, & priusquam supplicio afficiatur, vnum aliquem in huius locum cooptate. Tum verò quum vnus atque alter nominari coeptus esset, eorum???ue nomina vulgo sorderent, nec quisquam existeret, cmi non ignauia aut obscutitas generis aliúdve sordidum obijceretur, essent???ue plerique non tam ad dignitatem, quàm ad audienda probra nominati: sensim ex concione & cum rubore plebs dilapsa est, notissimum malum maximè tolerabile esse dictitans: remisso???ue odio senatum custodia educi iussit Senatores & ipsi iam inde obsequentiores in plebem facti, facilè eum ordinem sibi beneuolentia deuinxêre. Fuit Pacuuius ob haec in magna celebritate, ac ciuitatis longè princeps, ciues???ue mutuo inter se studio deuincti, vnà omnes à Romanis ad Poeuos inclinarunt. Facta defectione, illi idem foederis cum Hannibale ineundi auctor fuit, & tertiò Perollae filij manibus, qui Hannibalem interfecturus fuerat, gladio excusso, Campanam perfidiam contra Romanos stabiliuit. Sabellicus libro tertio Enneadis 5. Soldanvs Agarenorum, Longobardiam infestantium dux, captus à Ludouico II. Imp. astutia sua adduxit Capuanos, vt ab Imp. rebellarent. Eius enim sortem miseratus, quòd esset vir cordatus & prudens, sibi familiarem fecit, adeò vt saepe cum illo consilia sua communicaret. Barbarus regisuasit, vt si Capuam & Beneuentum firmissimo dominio possidere vellet, nobiliores vrbis aliò migrati faceret, & sic plebem sine labore posse facilè domari. Rex consilium ex animo suo arbitratus fore, clàm vincula fabricari & compedes iussit. At Soldanus omnia nobilibus patefecit: & in maiorem rei fidem, compedes ostendit & manicas ferreas. Populares regem in venationem progredientem vrbe excluserunt: & Soldano precij loco libertatem donauerunt. Is egressus, nouo exercitu collecto, longa obsidione Capuam & Beneuentum cinxit. Obsidione pressi regem adeunt, facti veniam petentes: causantur, Barbari se astu deceptos. Rex legatos non admittens, sed poenas interminans, effecit, vt à Basilio Imp. Constantinopolitano opem peterent. Cuspinianus, ex Zonara & Cedreno. Gotricvs, Danorum rex potentissimus & astutissimus, Refonem quendam (qui iuxta nominis sui interpretationem astuta vulpecula erat) in Sueoniam sub transfugae titulo misit, vt seminatis inter Sueonum & Gothoru̅ proceres odijs, viam aperiret, qua seipsos perderent. Refo in aula regis Sueonum Biorni indulgentiùs habitus, deinde regiorum secretorum particeps effectus, nobilibus perfidè omnia indicauit: & breui regem proceribus, proceres regi infensissimos reddidisset, nisi quidam deprehensis eius dolis, eum publico iudicio conuictum, suspensis ad collum lapidibus, in mari submersissent. Io. Magnus lib. 17. cap. 1. Carolvs IV. Imp. Ludouico Marchioni Brandeburgensi, Ludouici Bauari Imp. defuncti F. indignum iudica̅s, cum quo ipse co̅tenderet, aemulum excitauit, qui se Valdemarum Marchionem Brandeburgensem diceret, rumorem???ue de morte sua an. 1323. sparsum, non solùm peregrinationis praetextu, sed aetate, forma???ue & statura insuper refelleret. Ei namque sine liberis mortuo Ludouicum filium Caesar successorem dederat. Is à Brandeburgensibus tanto fauore exceptus est, vt ei complura castella & municipia sua sponte aperuerint. Accessit mox frequens nobilitas, postquam Albertus & Ioannes, comites Megapolenses, à Carolo ad principalem honorem euesti sunt, vnam hanc beneficij gratiam tacitè exigente, vt Valdemaro in asserenda Marchia adiutores se praeberent. Quod quidem Albertus sedulò praestitit, vt Ludouicus à Rege Daniae affine suo auxilium cogeretur implorare. Carolus vicissim Alberto opem tulit. Iam???ue magnis vtrinque viribus praelium instruebatur, cùm duces Ludouici, à Carolo, Christiani sanguinis effusionem abhorrente, neque tamen causam vel iniustam prodere volente, muneribus corrupti, Ludouico auctores fuêre, ne summam rerum praelio incerto committeret. Is ergo fratri suo Ludouico, Romano dicto, Marchia resignata, in Bauariam redijt: nec multò pòst Rodolfi iunioris Palatini opera Caesari reconciliatus est. Consueuerant Caesares insignia Caesarum cum sanctis quibusdam reliquijs apud successores deponere: quae tu̅c omnia Ludouicus post obitum. patris sui Ludouici Bauari in potestate habebat. Gladius magni Caroli erat, lancea Christi, dextra portio S. Crucis, cum vno clauo & mappa, qua vltima mensa Domini strata fuit. Consilio igitur Palatini Ludouicus reliquias has pro rediméda pace, quieta???ue Marchionatus Brandeburgensis possessione, permutauit se???ue Carolo comitem in Italiam adiunxit. Valdemarus tandem à rege Danoru̅ Valdemaro omnibus fortunis exutus, in exilium pulsus fuit. Dubrauius lib. 22. Desertionem. Atila Hunnorum rex, in Galliam irrupturus, vt Romanoru̅ ac Gothorum opes atque auxilia separaret, legatos alios ad Valentinianum III. Imp. misit, per quos se in Galliam aduersus Gothos (quod salua ipsius amicitia facere posset) contendere velle ostendit: alios verò ad Theodericum Gothorum regem in Aquitania, per quos se statuisse Romanos adoriri significauit. proinde se vtrique magnoperè suadere, vt alter ab alterius auxilio abstineret, neq; alieni periculi causa suas fortunas in dubium deuocaret. Valentinianus autem iampridem in omnem Atilae actionem atq; orationem intentus, fuco verborum se decipi veritus, subitò per fidos nuncios Theoderico legationem Atilae, atque occultum, vt rebatur, eius consilium demonstrauit: eum???ue, vt in communi periculo communia arma susciperet, inuitauit. Theodericus igitur foedus aduersus Atilam haud inuitus percussit. Sigon. lib. 13. Imp. occid. Bernardvs, Comes Bardulus, vt suorum animos à Francis alienaret, Bardulos quosdam seruitute Saracenorum elapsos Francis obiecit necandos. Qua iniuria irritati, Francos ex insidijs adorti, magna strage affecerunt. Aemil. lib. 3. Seditionem. Paulo Apostolo Ephesi multa miracula faciente, Demetrivs argentarius, faciens aedes argenteas Dianae, conuocatis artificibus, lymphatis similes procurrere, & Magnam Dianam Ephesiorum inclamare iussit. Quo ipso seditio in ciuitate inge̅s excitata fuit, & in magno periculo Paulus & socij eius fueru̅t. Actorum cap. 19. Qvomodo. Videlicet Honorum delatione. Primos honores, quos humanum sanè capiebat fastigium, cùm Cicero C. Iul. Caesari Dictatori in senatu decreuisset, alij immodicis certatim adijciendis Caesarem vel apud placidissimos inuidiosum reddidêre & odiosum, ob tumorem & nouitatem decretorum. in quibus non minus Inimicos Caesaris quàm adulatores putant elaborasse: quò pluribus ex occasionibus & offensionibus maximis in eum viderentur insurgere, quando caetera bellis explicatis ciuilibus praestitit sese irreprehensibilem. Plut. in Caesare. Haereditate. Berchtholdvs, Dux Zeringiae, vt sereret inimicitias inter propinquos suos post mortem suam, moriens pecuniam omnem signatam & vasa aurea & arge̅tea in vnam conflari massam iussit. Fulgosus. Fridericvs Tocenburgius Comes, Tigurinos & Suicenses vtrisque confoederatus, pernicioso bello inuoluit, cùm suis subditis permisisset, vtriusuis gentis societatem, post suum obitum, quando liberis careret, amplesti. Stumpfius libro 13. Heluetiae. Oraculis falsis. Cùm Athenis multa dira à sacerdotibus aduersus susceptam expeditionem Siculam obnunciata essent: Alcibiades eius belli suasor, ex vetustis quibusdam vaticinijs magnum decus praenunciauit Athenienses ex Sicilia deportaturos. Legatos quoque subornauerat, qui ab Ioue Ammone reuersi fuerant cum sortibus, quibus signifi cabatur capiendos ab Atheniensibus omnes Syracusanos. Illud oraculum siue sincerum fuit, siue fictum, cauillo ansam dedit. Nam profectis in Siciliam Atheniensibus, cùm cepissent nauem hostilem, ea portabat tabellas, in quas nomina sua Syracusani tributim perscripsera̅t. Hae procul vrbe in aede Iouis Olympij fuerant depositae: tunc autem ad conquisitionem & delectum iunentutis deportaba̅tur. Quae vt captae ab Atheniensibus & ad duces sunt delatae, atque ingens numerus conspectus est nominum: torsit tes vates, ne fortè fatum hîc impletum esset oraculi, quod dicebat, Athenienses capient omnes Syracusanos. Verùm enimuerò alio id actu aiunt consummatum Atheniensibus fuisse, quo tempore Calippus Atheniensis, postquam interfecit Dionem, tenuit Syracusas. Plut. in Nicia. Cùm Blachi seu Mysi à defectione ab Imperatore Isaacio Angelo, ad quam à Petro & Asane fratribus inducebantur, rei difficultate territi, abhorrerent: fratres, vt populanbus suis eum metum adimerent, aedem nomine martyris Demetrij aedificarunt, in eam???ue multos daemoniacos vtriusque sexus coëgerunt, qui cruentis & peruersis pupillis, effusis???; crinibus caetera omnia exquisitè exprimebant, quae id genus hominum propria habet: eos???ue docebant in furore proloqui, Deo visum esse, vt gens Bulgarorum & Blachorum, diuturno iugo excusso, libertatem consequatur: ea???ue de causa Christi martyrem Demetrium, relicta metropoli Thessalonica & aede, Romanorum???; consuetudine, ad ipsos peruenisse, adiuturum id opus. Igitur vaecordes isti hommes paulùm morati, & subitò maiore spiritu collecto rursus alienati exagitabautur, & clàm voce quasi numine afflati clamabant, Non ampliùs desi [1987] diae esse locum, sed arreptis armis Romanos inuadendos esse: & qui in bello caperentur, non conseruandos aut vendendos, sed inclementer occidendos esse, & prece & precio repudiato, neque magis vlla obtestatione moueri oportere, quàm adamantem. Tota igitur gens à talibus vatibus concitata, ad arma concurrit, & vt initia defectionis auspicata fuerunt magis etiam credidêre Deum libertati fauere. Nicetas libro primo. Mendacio. Nicias Atheniensis, vir opt. post pugnam ad Amphipolim Athenienses & Lacedaemonios conciliauerat. Alcibiades verò nec ad otium appositus, &: infestus Lacedaemonijs, quod adhaererent & attenderent Niciae, se verò despicerent, contemnerent???ue: mox à primo fuerat aduersatus, & repugnauerat paci, verùm nihil profecerat. Breui pòst cernens non perinde iam satisfacere. Atheniensibus Lacedaemonios, sed facere videri fraudem, quòd societatem iunxissent cum Boeotijs, nec Panactum integram tradidissent, nec Amphipolim: has arripuit causas, inflammauit???; ad singula populum. Tandem euocatis legatis Argiuorum, sociare eos molitus est cum Atheniensibus. Vt verò legati Lacedaemoniorum cum libera potestate aduenerunt, ac primo in curia auditi, mandata visi sunt aequissima habere: veritus Alcibiades, ne eadem oratione in animum populi influerent, circumuenit eos fallacia & iureiurando, ostendit???ue se praestò ipsis futurum, si dissimularent & inficias irent liberam potestatem habere. Ita enim, quae cuperent, facillimè obtenturos. Cum populo enim superbo arroganter & dissimulanter esse agendum, ne humanitatem pro timiditate interpretetur. Legatos igitur vbi induxit, atq; ad se ab Nicia traduxit, producens eos in concionem quaesiuit primo loco, Haberéntne solutam de omnibus potestatem? Quod cùm negarent, praeter expectationem eorum varians, curiam dictorum restem aduocauit, monuit???ue populum, ne tam apertè mentientibus, & modò hoc, modò illud eadem de re dicentibus, aures praeberent, vel fidem adhiberent. His non immeritò attonitis, cùm non haberet Nicias quid diceret, sed esse stupore & rei nouitate defixus: institit confestim populus Argiuos accire, societatem???ue cum ijs sancire. Et sic denuò ex pace in bellum praecipitata fuit Athenarum vrbs. Plutarchus in Nicia. Alexander Magnus vt Asiaticum bellum à patre in choatum faciliùs exequeretur, in Triballos mouit, ne post se gentem vllam Macedonum rebus infestam relinqueret. Sedes habuit ea gens ad Istrum. Cuius regem Syrmium, quum praelio vicisset, pr???meret???ue eam terram armis: repentè ex Graecia affertur Thebanos, Athenienses & Lacedaemonios ad Persas defecisse. Demosthenem clarum Athenis oratorem, & qui Philippi patris rebus semper fuerat infestus, auro à Persis corruptum, auctorem fuisse tam subitae defectionis. Qui praeter eloquentiam, qua plurimum polleret, mendacio vsus diceretur, quòd in concione quendam produxisset, qui affirmaret, interfuisse se praelio, quo Alexander in Triballis perijsset, se quoq; vulneratum diceret, esse Macedonum copias ibi occidione occisas. Plutarchus nunc puerum, nunc adolescentem, inter agendum à Demosthene in contemtum appellatum scribit. Sabel. lib. 4. Ennead. 4. Saturninus Romae factus tribunus, legem agrariam tulit, in qua erat hoc adiectum, vt senatus iuraret in concione, se id, quod populus iussisset, comprobaturum, neque vlla in re impugnaturum. Hoc legis caput in senatu improbare C. Marivs Consul VI. subdolè singens, negauit, se in legem iuraturum, neque arbitrari alium, qui saperet. Hoc ille non, quod ita sentiret, dixit: verùm vt impostura inuolueret Cecilium Metellum collegam inexplicabili, quem virum sciebat constantem, vt cùm nollet iurare, in odium populi inexpiabile conijceretur. Cùm itaque affirmasset non iuraturum se Metellus, mox senatus dimissus est. Paucis pòst diebus compellebat vocatus in Rostra patres Saturninus iurare in legem. Ibi procedens Marius, silentio facto, negauit, se hoc sibi arrogare, vt semel tanta de re praeiudicaret, iuraturum???; & legi pariturum, modò lex esset. Hanc enim cautionem pro impudentiae colore adiecit. Laetus populus, quòd iurasset, excepit eum plausu & laetis acclamatio nibus. Principes verò ingens pudor & odiu̅ cepit Marij variationis. Itaque populi metu omnes ordine iurauerunt, quò vsque ventum est ad Metellum. Qui, quamuis obsecrantibus & orantibus vt iuraret necessarijs, ne in poenas grauissimas incurreret, quas in detrectantes comprehenderat in lege Saturninus, non decessit de gradu suo, verùm moribus suis seruiens, atque omnia acerba priùs pati, quàm vllam in se maculam admittere paratus, discessit ex foro. Mox fert rogationem Saturninus, vt Metello aqua & igni interdicerent consules, & ne quis recto eum reciperet. Et fex plebis adhaerebat eis, interficere Metellum parata. Cùm fieret optimatium vehementer anxiorum ad Metellum concursus, vetans, seditionem ipsius causa mouere: sapienti consilio vrbe cessit, & Rhodum profectus, philosophiae vacauit: Aut enim melioribus, inquit, rebus & populo ad poenitentiam adducto, reuocabor domum, autpraestabit abesse hoc in statu manentibus. Marius interim, cùm principes vereretur, & assentaretur plebi: facinus prorsus illiberale & vetera???orium admisit. Nam cùm sub noctem eum principes ciuitatis, adijssent, in???ue Saturninum concitarent, his inscijs admisit illum altera ianua. Mox alui profluuium apud vtrosque causans, modò ad hos, modò ad illum in aedibus transcurrit, eósque inter se commisit atque inflammauit. Tandem senatu & ordine equestri conspirantibus frendentibus???ue, impleuit forum armis, illos???ue in Capitolium compulsos siti cepit, quòd interscidisset aquaeductus. Itaque confecti euocauerunt illum, ac fide publica accepta, sese ei permiserunt. Qui, vt eos conseruaret, cùm in omnem se vertisset speciem, nihil profecit. Verùm simulatque descenderunt in forum, necati sunt. Plut. in Mario. Aloysivs Soderinus, ciuis Florentinus, legatus Bononiam ad Pontificem Clementem VII. antequam ab Carolo V. Caesare obsiderentur, missus, impudenti mendacio retulit, in firmissimas esse Caesaris vires, atque adeo exhaustum Pontificis aerarium, vt non diu ali, contineri???ue exercitus eorum posse, periti rerum homines existimarent: consternatos esse Germanos, nec procul abesse à seditione, frustra vtique expectatis stipendijs: Hispanos autem ducibus nequaquam parentes, rapto viuere, diuagari???ue per Etruriam manipulatim. Quibus falsis euulgatis rumoribus populum ab omni concordiae consilio deterreri, retardari???ue posse sperauit, propterea???ue Foianum cucullatum acerbissimas in templis habentem conciones, vt eadem populo nunciaret, hortatus fuit. Iouius libro 29. Hist. Calumnia. Accivs Tullius, Volscorum rex, qui C. Martium Coriolanum profugum excepit, de???ue communi consilio Romam suos Volscos ad ludos ire suasit, clàm Consules allocutus, monuit, vt Volscos vrbe eijcerent: dubitare enim se, ne sicuti olim Sabini, in similibus ludis tumultum excirent. Consules ergo Accij consilium secuti, Volscos eo die vrbe exire iusserunt. Volsci perfidiae regis sui ignari, indignabundi discedunt, ius hospitalitatis violatum vociferantes, quòd nulla causa eijcerentur. Accius suos magis co̅tra Romanos accendit, donec ad manifestum bellum, quòd odio Romani nominis cupiuerat, res peruenit. Liuius lib. 2. Andronicus Ducas, in expeditione aduersus Agarenos Himerio Logothetae socius datus, à quodam familiarium, instinctu Samonae perennis Ducicae familiae hostis, monitus fuit, ne cum Himerio proficisceretur, qui ei (cùm tamen commentum id esset Samonae) iussu Imp. Leonis oculos esset effossurus. Himerius solus hostem aggressus vicit. Andronicus autem castellum Cabalam occupauit. Hinc arrepta occasione Samonas non desijt Imp. aduersus Andronicum concitare. Leo exercitum contra Andronicum mittit. Ille ad Agarenos profugit. Imperator reputans quantum ducem amisisset, & qualem esset habiturus hostem, animi angebatur: tandem Andronicum promissa omnium impunitate per literas reuocat. Literae cereo inclusae, Saraceno cuidam è praetorianis captiuis in Syriam Andronico perferendae traduntur. Discedentem Samonas seorsim compellans: Cera, quam gestas, inquit, Syriae est exitium: & tu, si qua tibi gentis tuae cura est, eam Vzeri hospiti Andronici in manus trade. Promittentem ita facturum, donis preciosis ornauit. Dolo deprehenso, Andronicus cum suis in carcerem coniectus, ibi post magnas miserias tandem perijt. Cedrenus. Camathervs Dromi Logotheta, quum fortunae benignitatem erga Theodorum Styppiotam, & propensissimam Imperatoris Manuelis Comneni Ioa̅nis F. voluntatem ferre non posset, amicitiae simulatione virum circumuenit. Styppiotam apud Imp. vt impostorem & dolosum criminatur, & Siculae proditionis accusat. Cùm verò Imperator adhuc in Cilicia agens, fidem sibi fieri postularet, eum sub velo stare iubet: ipse Styppioram tanquam arcani aliquid dicturus, eò seducit, vbi Imperator occulebatur: & ab alijs rebus exorsus, tandem in Siciliae mentionem fraudulenter delabitur: data???ue illi occasione acta illa Imperatoris reprehendendi, magnam Imperatori suspicionem iniecit. Nec multò pòst literis adulterinis in Styppiotae codices immissis, & coram Imperatore excussis, Styppiota perfidè circumuentus, ab Imperatore excaecatus est. Nicetas lib. 3. Stephanus secundus Hungarorum rex, adhuc iuuenis, susceperat in Boëmos expeditione̅. Proceres detestati temerè motum bellum, Boëmorum ducem, ad colloquium inuitant, vt absque sanguine res transigeretur. Boëmus citò adfuit ad Orsonam amnem. Eum Soltha Hungarus sequebatur exul: qui occasionem communis exitij non praeter mittendam ratus, ad regem Stephanum clàm scribit, Boëmos eum, inermem ad colloquium venientem, capturos. Contrà ducem Boëmu̅ admonet, ne regem inermis adeat: paratas enim esse insi [1988] dias. Boëmi, ducis edicto, arma capiunt. Interea Soltha regem clàm edocet, vt sagittariorum cohartem ad Boëmica castra praemittat, quae eorum aduentum intercipiat. Monitis rex facilè credens, cohortes aliquas praemisit. Quibus conspectis Boëmi, verissima Solthae dicta rati, eas in fugam vertunt. Rex ipse quoque fugit: Boëmi castra diripiunt. At Ianus, Brosae F. Palatinus comes, cum cataphractorum equitatu Boëmos in castris adortus caecidit, eo solo in felix, quòd Soltham huius cladis auctorem capere non potuit. Bonfinius libro sexto, Decadis 2. Inimicitiam astvtè tollere. Reconciliatio astvta. Antigonus, Antipatri dux, cùm ob receptum Alcetam, Perdicae fratrem, Pisidas bello pereret, Alcetam???ue posceret, senioribus vt dederetur consulentibus, coniurarunt iuniores, quos varijs beneficijs inescauerat, quodlibet subire periculum propter eius salutem. Seniores itaque clàm facta conspiratione, miserunt noctu legatos ad Antigonum, pollicentes, se Alcetam aut viuum tradituros, aut mortuum. Petebant autem, vt per dies aliquot vrbem oppugnans, & paruulis praelijs oppidanos eliciens, se tanquam fugiens inde reciperet, hoc enim dum fieret, & iuniores in pugna extra vrbem occuparentur, capturos se occasionem conata perficiendi. Antigonus illis obsequutus, velitationibus iuuenes extra vrbem prouocat. Seniores Alcetam desertum, delectis seruorum fidelissimis quibusque, & vegetorum ciuium ijs, qui cum Alceta non militabant, conata perfecerunt absentibus iuuenibus. Et cùm viuum capere non possent (seipsum enim interemerat, ne viuus veniret in manus hostium) corpus eius in lectulo positum, vili???; lacerna contectum, inscijs velitibus, Antigono tradiderunt. hoc???; suo commento belli periculum à patria sua depulerunt. Diod. lib. 18. Existimationem, Avctoritatem astutè Comparare. Tvm Diuinitatis. Ex Tit. Haereticorum & Pseudoprophetarum, hue quaedam, fol. 1317. 4076. Ivpiter in Olympo monte plerunque versabatur, omnes???ue propofitis praemijs, qui nouum aliquod inuentum humano generi vtile excogitassent, inuitabat, vt ad se primùm deferrent: cuius ipse inuentor postea creditus est: & idcirco huic, vt multis praeterea rerum vtilium inuentoribus, diuini honores sunt tributi. Natalis Comes Mytholog. lib. 2. c. 1. Isis, soror & vxor Osiridis, Aegyptiorum regis, à Typhone fratre interemti & discerpti, partes omneis dispersas (praeter pudenda: quae cùm coniuratorum nullus habere vellet, in fluuium proiecta, inde postea exemta, & diuinis honoribus affecta fuêre) cùm inuenisset, cupiens incertum esse viri sepulcrum, ab Aegyptijs aute̅ ac singulis hominibus in honore haberi: ex aromatibus ac cera singulas eas partes in formam hominis, viro similem, composuit. Conuocatis deinceps Aegypti sacerdotibus, singulis dedit Osiridis imaginem: asserens, eis solis corpus illius creditum: atque adiurans, vt nunquam apud se esse sepulturam Osiridis vlli panderent: vt???; illum in abditis seruatum, vt deum colerent: ei???ue animal ex suis, quod malle̅t, dicarent, quod & colerent veluti Osiridem, dum viueret, & post obitum simili ceremonia obseruarent. Vt aute̅ maiori beneficio sacerdotes ad haec sibi promtiores faceret, tertiam eis agrorum partem ad deorum cultum & sacra concessit. Hi tum meritorum Osiridis memores, tum beneficio Isidis allecti, eius man data perfecêre: qua ex re etiam nunc sacerdos quisque testatur, penes se Osiridem sepultum esse. Animantia quoque à principio ei dicata in honore habent: & cùm moriuntur, in eorum funere renouant Osiridis luctum. Diod. lib. 1. cap. 2. Glavcvs, Anthedonius piscator, natandi peritia longè omnium primus, quo magis esset miraculo, enatabat è portu spectantibus Anthedonijs, donec iam extra prospectum esset. Ibi reuersus in terram, in loco aliquo semoto dies complureis co̅morabatur. Deinde cùm videretur, redibat nans in portum, spectantibus ijs qui stabant in litore. Mirantibus autem amicis ac sciscitantibus, Vbinam gentium tam diu commoratus esset, adsimulabat in marinis fluctibus interim versatum esse sese. Auxit miraculum altero commento. Hybernis mensibus, cùm caeteri piscatores nihil piscium capere possent, ille ciues rogabat, Quósnam pisces adduci vellent? Quos???; iussissent, aduehebat, videlicet iam ante paratos in hunc vsum, atque alibi conclusos. Tandem à bellua marina deuoratus, cùm non rediret ex more, populari fama iactatum est, eum gustata heba factum immortalem, & in mari vitam agere. Erasmus in prouerbio, Glaucus deus. Narrant, in Libya fuisse quendam, nomine Psaphonem: qui diuinitatis opinionem affectans, quamplurimas aues cepit vocales, humani sermonis dociles, eas sonare docuit haec verba, [Greek words], id est, Magnus deus Psaphon: atque ita doctas emisit in montes. At illae quae didicerant, canebant: ac reliquas item aues sonare docebant. Porrò Libyes cùm ignorarent commentum, credentes id diuinitùs accidere, Psaphoni rem diuinam facere instituerunt, ipsum???ue in deorum numerum retuleru̅t. Prouerbium hinc in collectaneis Apostolij. Erasmus & Caelius lib. 3. cap. 5. A. L. At verò Aelianus hoc commentum Annoni Carthaginensi tribuit, & aues libertatem adeptas, & ad consuetum victum reuersas, naturalem quoque cantum edidisse, & Annonem delusisse scribit, lib. 14. de Var. hist. Hermippus refert, Pythagoram, cùm in Italiam venisset, subterraneam fecisse domum, matri???ue Theano mandasse, vt quaecunq; contingerent, tabulis inscriberet, tempus???; adnotaret: deinde illuc descendisse, ac dum rediret, id matrem fecisse. Anno autem exacto, ascendisse Pythagoram ex specu squalidum, ac macie confectum, aduocata???ue concione dixisse, ex inferis se ascendere: atq; vt fidem faceret, recitasse quicquid euenisset. Ciues igitur ijs, quae dicebantur, affecti, in lacrymas eiulatus???ue proruperunt, Pythagoram???ue iam diuini quippiam habere existimantes, vxores suas illi in disciplinam commiserunt, quae postea Pythagoricae fuerunt appellatae. Laërtius lib. 8. Alexander Magnus, cùm Ammonis oraculo Iouis F. salutatus esset, omnino aduersus barbaros inflatus erat, mirè prae se ferebat probatum sibi ortum & stirpem suam diuinam. Ad Graecos verò diuinitatem vsurpabat modicè & parciús. Postea sagitta ictus atque ingenti pressus dolore: Hic, amici, inquit, qui fluit, sanguis est humanus, non talis, qualem Iliad. 5. scribit Hom. Dijs vt solitus manare beatis. Cùm aliquando per magna tonitrua omnibus consternatis sophista Anaxarchus, qui apud eum erat, diceret ei: Num quid tu tale Iouis filius? Ridens ille: Nolo verò, inquit, formidolosus esse, sicut in mensis, amicis: qui coenam fastidis meam, quòd pisces videas in mensis, non satraparum capita apposita. siquidem vera fama est, Anaxarchu̅ missis à rege Ephestioni pisciculis dictum illud iactasse: quasi contemnentem deridentem???; eos, qui magnis laboribus & periculis venantur speciosa: cùm nihil aut parum in delicijs & voluptatibus habeant prae alijs praecipui. Ex his ergo liquet, nihil sibi illum persuasisse vani aut inflatum fuisse: verùm intendisse diuinitatis opinione reddere sibi obnoxios alios. Plut in Alex. Evndem scribit in historijs Zonaras, quum iaceret conclamatus planè, voluisse clàm in Euphratem se demergere. vti opinionem post se relinqueret, quasi integer ad deos abijsset. Caelius lib. 3. cap. 5. Antiq. Lect. Heraclides Ponticus Tragoedias & Pyrrhichas composuit. Draconem aluit: quem, cùm sibi mortem imminere sentiret, iussit cuidam fidissimo pro se in lecto collocari, vt deus factus videretur. Quod cùm propinquus ille fecisset, serpens, dum iusta agerentur, è lecto prorepsit, & praesentes perterrefecit: eius???ue ambitio patefacta fuit. Laërtius. Spanus Lusitanus, ruri degens, incidens in ceruam, quae recèns pepererat, & venatorem fugiebat, non est illam assecutus: sed hinnulum, coloris raritate obstupefactus (totus enim erat candidus) insecutus cepit. Agebat fortè illis in locis Q. Sertorivs, exul Rom. à Lusitanis, qui defecerant à Rom. dux creatus. Cui, cùmquicquid sibi ex venatione aut exagri foetibus offerretur muneris, exciperet comiter, & benignè remuneraret se colentes, donauit ille hinnulum: & accepit eum Sertorius. Fuit hic ei primùm modicè gratus: quem cùm tempore cicurasset & domasset adeò, vt audiret vocantem, & pergentem aliquò sequeretur, turbam???ue & strepitum omnem ferret castrensem: traxit rem paulatim in religionem, donum Dianae ceruam ferens, multa???ue arcana iactabat ab ea se edoceri. Quippe barbaros sciebat natura in superstitionem esse procliues. Attexebat ille insuper talia. Cùm incurrisse hostes occultè resciuisset aliquò in prouinciam suam, aut oppidum ad defectionem solicitasse: ceruam fingebat se in somnis allocutam monuisse, vt paratas haberet copias. Aliàs intellecta legatorum suorum victoria nuncium abscondebat, ac ceruam producebat ob faustum nuncium coronatam, gratulari iubens, & dijs honorem habere, quòd breui aliquid essent audituri boni. Ita mansuefactis vsus est vbique obsequentioribus: quòd arbitrarentur non ab hominis se consilijs poregrini, sed regi à deo. Quod confirmabant res ipsae, stupendo virium incremento. Iam cùm Cn. Pompeium ad Sucronem fugasset, erat tamen maiorem in modum perculsus, quod nusquam co̅pareret cerua. Mira enim aduersus barbaros orbatus erat machina, qui tunc vel maximè confirmandi erant. Mox tamen nocte quidam fortè certantes offendunt eam, & à colore agnitam capiunt. Quibus Sertorius, vt ad eum delatum est, grandem summam, si id non vulgassent. ostendit se daturum. Ceruam autem cùm paucis diebus occultasset, processit in concionem vultu admodum remisso, barbarorum praefectis rem laetissimam in somnis sibi à deo [1989] exponens praenunciatam. Hinc tribunal conscendit. Dum ad cuntibus vacat, cerua à custodientibus eam in propinquo dimissa est. Quae cernens Sertorium, cursu hilaris ad tribunal fertur, assistens???; caput genibus eius imponit, dextram???; ore (quod facere etiam antè solebat) attrectat. Quam demulcente vicissim in speciem Sertorio, manantibus quoq; nonnihil lacrymis, stupor primùm defixit spectatores: deinde plausu & acclamatione, vt sanctum virum Sertorium & dijs charum, ad tabernaculum eius prosecuti sunt, & bona spe erecti. Plut. in Sertorio, Polyaenus libro octauo, & Gell. libro decimoquinto, capite 22. Plinius libro septimo, capite 32. Eutropius lib. 6. Val. lib. 1. cap. 3. Mariccvs quidam è plebe Boiorum ex deorum genere satu̅ se esse mentiebatur. Vnde cum sibi quoq; Dei nomen arrogasset, & non spernendam perditissimorum hominum manum adsciuisset, quos ingentibus promissis corruperat, ita vt in Romanos ferrent arma: postea captus & occisus, falsi inditi nominis condignas poenas dedit. Alex. ab Alex. libro 2. cap. 11. ex Cornelio Tacito. Barchochaba Iudaeus, astu euomendi ab ore flammas, cùm praeterea Stellam se à Deo missam nuncuparet: Hebraeos ad tumultuandum exciuit, fretos, per eum se Romani imperij iugum excussuros. Caeterùm ab Adriano Caesare domiti, seditioso propheta occiso, diuersa omnia ab ijs quae sperabant, retulerunt. Fulg. lib. 7. c. 3. Seruus quidam Syrus in vrbe Apamea natus, Evnvs nomine, magicis incantationibus & circulacorijs praestigijs deditus, seruiebat apud Ennenses in Sicilia. Hic se futura praedicere instinctu afflatu???; deorum ipsi in somnis apparentium simulabat. Mox etiam non solùm ex somniorum vifis futura praenunciabat, sed & vigil cernere se deos, & ex ijs res fucuras audire fingebat. Quum autem in multis vaticinationibus mendax comperiretur, interim tamen casu euentus quarundam rerum verè praedictionibus eius responderent; & falsa quidem eius vaticinia nemo coargueret, vera aute̅ cum applausu diligenter notarentur, hominum opinio de eo indies augebatur. Postremò artificium excogitauit, quo flammam ex ore cum quodam fanatico furore emittebat, & cum flamma simul vaticina verba Phoebadum in morem fundebat. Ignem enim in nucem aut aliquid huiusmodi vtrinque perforatum, simul???ue materiam quae illum alere posset, imponebat: deinde ori indens & afflans, modò scintillas, modò flammam accendebat. Hîc ante defectionem iactare consueuerat, apparentem sibi in somnis, Syriam deam dignitatem regia̅ polliceri, & hoc non alijs solùm, sed & suo ipsius domino Antigeni Ennensi assiduè dictitabat. Quum autem risu res haec exciperetur, Antigenes ex hisce prodigiosis mendacijs voluptatem capiens, in conuiuijs Eunum asseclam habebat, eúmque sibi super regno interrogabat, & quomodo erga vnumquemque eorum qui in coetu illo erant, gerere se decreuisset Cùm autem ille ita ijs responderet, vt in suis sermonibus minimè vacillaret, polliceretur???ue fore, vt dominos suos leniter clementer???ue acciperet, omnibus risum mouebat. Hunc Eunum serui rebellionem molientes, adeuntes interrogant, an suum ipsorum inceptum à dijs concederetur? Hic illis assentiens, vt primo quoque tempore illud aggrediantur, persuadet. Statim igitur coacta CCCC. conseruorum manu, in vrbem Ennam irrumpunt, ducem habentes Eunum. Domos autem ingressi stragem magnam edunt, ne lactentibus quidem infantibus parcentes. Et hoc fuit initium belli Seruilis per Siciliam crudelissimè grassantis, vix tandem à Rutilio con fecti. Diodorus lib. 34. Selvrvs homo ignotus planè, se Aetnae silium mentiens, cùm loca circa Aetnam cum perditissimis & facinorosis praedaretur: à Romanis captus, in ludo gladiatorio ictibus bestiarum occisus est. Alex. ab Alex. libro 2. cap. 11. Ivlianvs Imp. apostata, cùm lethali vulnere percussus, incerto auctore, in Perside ad Euphratis ripam iaceret: consilio cum sacerdotibus inito, se clàm in fluuium praecipitare voluit, vt diuinitùs raptus videretur. Quidam tamen ex eunuchis impetum hunc inhibuit, & impius nebulo spe sua frustratus est. Niceph. lib. 10. c. 37. Sapor Persarum rex, vt à suis coleretur, se Solis & Lunae fratrem esse dixit. Alex. ab Alex. lib. 2. c. 19. Mahometes pseudopropheta, quum ex victus intemperantia, continua???ue ebrietate in morbum comitialem, (quem epilepsiam medici vocant) incideret frequentiùs: vxore hanc aegritudinem egrè ferente, Gabrielis nuncij Dei splendorem, à quo secretiora in ecstasi positus hauriat, sese ferre minimè posse mentiebatur, morbum???ue dissimulabat. Diuulgatur fama, ac Propheta vulgò acclamatur: quam noua arte, nouo???; dolo ductu praeceptoris sui Sergi monachi Constantinopolitani auxit. Columbam enim (quam Spiritum sanctum callidissimus deceptor vocabat) assuefecit in aure sua parci. Hanc sibi secretissima Dei consilia nunciare iactitabat mendacissimus nebulo, quoties ad aures pro nutrimento auis simplex volabat. Vtautem gentem ventri ac somno deditam, homo subdolus, quibus posset versutijs ac pestiferis cogitatibus falleret: taurum quendam nutriuit, qui consueuit è manibus solius Mahometis pabulum suscipere. Huic intra cornua Alcoranum colligauit, & astante plebe misera ac simplici, altiore quadam voce ex abdito euocauit. Cùm igitur iam multa de his legibus diuinis homo loquacissimus declamasset: erupit insperatò taurus, multos in itinere prosternens, volumen???ue legis intra cornua ferens in manus Mahometis deponit, veluti coelitùs missum munus. Hoc commento se regem, Sergium prophetam fecit. Columba enim literis aureis schedam sic inscriptam attulit in collo suo: Quicunq; tauro iugum imponet, rex esto. Sergius iugum afferens, Mahometi detulit, qui tauro imposuit facilè, & mox rex à stulta plebe vocatus est. Et vt propheta conseruator haberetur vtriusque testamenti, blanditus est Christianis: cùm se à Sergio monacho baptizari curaret, crebras???ue lotiones suis indiceret, pro delictorum expiatione: Iudaeis verò, cùm circumcisionem & abstinentiam carnis porcinae institueret: cùm tamen ab vtroque manifestè deficeret. Nam circumcisio, quae octaua fieri die praecipitur, in adultam protenditur aetatem. Baptismus autem quum iterari non debeat, quum spirituales immundicias tollat, quotidie ab eis repetitur. Quum ergo vtriusque testamenti se Apostolum assereret, vtriusque fuit corruptor: vbique enim inseruit corporis voluptates, quibus miseram plebeculam facilè allexit. Moriens praedixit se iturum in coelum. Quod diu expectantes, tandem tetro coacti odore, ferrea arca, quam sibi viuus pro monumento extrui iusserat, sepelierunt: cùm homines magnete lapide in tholo templi extructo fallere cogitasset, vt videlicet sepulcrum è ferro pendere in aëre videretur. Cuspinianus. Antonivs quidam Picens, Eremitarum sectae, XL. dierum & noctium ieiunijs vniuerso orbi imposuit. Angelorum sese colloquio & cibo frui fingebat, tanta dexteritate, vt vel oculatissimos custodes, cellam diligentissimè perlustrantes, & excutientes falleret. Cerei crassiores interiùs pulpa phasianorum & caponum saccharo conditorum refarcti erant: cingalo fistulato aromaticum nectar continebatur. Phthiriasi tandem correptus, impietati suae laruam detraxit, & horrendo exemplo Deum blasphemans, seipsum diris deuouens, sceleratam cum multo crueiatu euomuit animam. Alfonsus Aragonius, Neapolitanus rex dignam hypocrisi poenam esse dicebat, vt qui deos homines???ue simulata religione luderet, ab vtrisq; tandem reijceretur. Panormita lib. 2. de Dictis & factis Alfonsi. Eruditionis. Calliphanes dictus Parabrycontis, cùm poëmatum multorum principia exscripsisset, ea???ue ad tertium vsq; vel quartum carmen memoriter didicisset: multae scientiae nomen sibi vendicauit. Athen. lib. 1. c. 1. & Suidas. Dionysivs iunior, tyrannus Syracusanus dictitabat, Se multos quidem alere liberalium artium doctores, non quòd illos admiraretur: sed quia per illos ipse alijs admirationi esse vellet. Plut. in Apopht. regum. Simili arte hodie fortassis Principes quidam alunt in palatijs suis viros eruditionis & sancticatis opinione venerabiles, tanquam aulaea viua, vt populus arbitretur horum consilijs geri pleraq; Sophocles in Aiace Locro rectè ait: [Greek words]. Quem versum Plato in Theaeteto Euripidi tribuit. Arcesilavs auctormediae Academiae, cùm contrarias rationes animo videret, assensiones cohibere coepit: & nouam illam suam rationem, ne exploderetur, veritus, fulcire etiam voluit auctoritate veterum philosophorum: ostendit???ue priscos illos physicos eodem pacto sensisse, ac saepe testatos esse obscuritatem naturae: appellabat autem grauissimos viros, & quorum magnum fuisset sapientiae nomen in Graecia: in quo tamen aduersarij ipsum accusabant, falsum???ue id totum esse, quod ille aiebat, affirmabant: quòd neq; conferenda esset ipsius calumnia cum Democriti verecundia, & aliorum etiam, qui de rebus difficilibus obscuris???ue timidè caute???; loquerentur. Illi enim tantum rarò, cùm haerent in aliquibus salebris, affirmant abstrusa esse omnia, ac magnis tenebris inuoluta. Itaq; Cicero in Lucullo, cùm contra rationem illam dissereret: Primum mihi videmini, inquit, quum veteres physicos nominatis facere idem, quod seditiosi ciues solent, quum aliquos ex antiquis claros viros proferunt, quos dicant fuisse populares, vt eorum ipsi similes esse videantur. & infra: Similiter vos, quum perturbare, vt illi Remp. sic vos philosophiam bene iam constitutam velitis, Empedoclem, Anaxagoram, Democritum, Parmenidem & Xenophanem, Platonem etiam & Socratem profertis. Victorius libro 24. Var. lect. capite 16. Magia fraudu lentissima artium, plurimum in toto terrarum orbe, plurimis???; seculis valuit. Auctoritatem ei maximam fuisse nemo miretur, quando quidem sola artium tres alias imperiosissimas humanae mentis complexa in vnam se redegit. Na [1990] tam primum è medicina nemo dubitat, at specie salutari irrepsisse velut altiorem sanctiorem???ue quàm medicinam. Ita blandissimis desideratissimis???ue promissis addidisse vires religionis: ad quas maximè etiamnum caligat humanum genus. Atque vt hoc quoque successerit, miscuisse artes mathematicas, nullo non auito futura de sese sciendi, atque ea è coelo verissimè peti credenti. Ita possessis hominum sensibus triplici vinculo, in tantum fastigij adoleuit, vt hodie???; etiam in magna parte gentium praeualeat, & in Oriente regum regibus imperet. Plinius libro trigesimo, capite primo Natur. historiae. Seneca vt Neronem Imp. discipulum in sui admiratione diutiùs detineret, à veterum oratorum cognitione eum auertit. Suetonius. Basilides haereticus mysticum nomen suis discipulis commendabat, [Greek words], quod Graeca supputatione CCCLXV. numerum exprimeret: tot enim coelos esse, non à Deo conditos, sed à trecentissimo sexagesimoquinto coelo. Vtebatur quinetiam barbaris vocibus Armagil, Barbelon, Balsamum, Leuseborá, ad imeritorum & muliercularum animos percellendos, vt quod non intelligerent, plus mirarentur. D. Augustin. in lib. ad Quod vult Deum, & D. Hieron. in Epitaphio Luciani. De quodam Poetastro sic scribit Henr. Stephanus: Carmina quum sua sit sibi conscius haud bene nata, Miscet amicorum deteriora suis. Sic malè formosi mulier sibi conscia vultus, Ancillam formae deterioris habet. Potentiae. Themistocles designatus à populo nauarchus, nulli rei publicè vel priuatim vacauit sigillatim: verùm quaecunq; res esset ad ipsum delata, illam in eum reiecit diem, quo erat conscensurus: quo vno tempore multis rebus intentus & à diuersis appellatus hominibus, magnus esse & summae videretur austoritatis. Plut in Themistocle. Rerum gestarum. Peruenerat Alexander Macedo continuo victoriarum cursu ad Hypanim vsque, & iam victis Indis Gangaridum quoque opibus inhiabat, cùm Macedones vlteriùs se profecturos negarunt. Alexander, quia nec castigare obstinatos poterat, nec iratos mitigare, amenti similis, ex concione se in regiam proripuit, ea???ue clausa, biduum mitigandae irae indulsit. Postremò in publicum egressus ex quadrato lapide XII, erexit aras, monumentum suae expeditionis in omne aeuum, castrorum???ue metas làtiùs propagari iussit, vt vel molitiones ipsae hostibus terrori essent, maior???ue suarum rerum in posterum maneret fama. Quin & arma aliquanto ampliora quam milites gestarent, relinqui iussit, & frena multo grandiora, vt maiorem sui admirationem apud locorum indigenas relinqueret. Sabellicus libro sexto, Ennead. quartae ex Diod. lib. 17. Operum quorumcun???. Medicorvm imposturam Mimnermus his verbis taxat: [Greek words] Sicut medici solent dicere leues affectus maiores & grauiores quàm timendum sit, vt seipsos extollant, atq; muniant. Hip. in [Greek words] appellat [Greek words], morbum qui verbis magnus fit, cùm reipsa sit paruus. Nisi fortè illic morbos principum virorum intelligit, quorum vel leuissimae affectiones propter personae dignitatem grauissimae videntur, & in omnium ore versantur. C. Ivlivs Caesar venationes ludos???; & cum collega M. Bibulo & separatim edidit. Quo factum est, vt communium quoque impensarum solus gratiam caperet. Nec dissimulauit collega eius M. Bibulus euenisse sibi, quod Polluci. Vt enim geminis fratribus aedes in foro constituta, tantùm Castoris vocaretur: ita suam Caesaris???; munificentiam vnius Caesaris dici. Suetonius. Natalium, Familiae, Generis. Paulò antè in Astutia circa Res occupata, eorum habita est ratio, qui Genus suum dissimulando, alienum mentiuntur, fol. 1953. Illic Generis per se, hîc propter comitantem Gloriam vel ignominiam consideratio instituitur. Asserere, conservare. Aristoteles Theodecti discipulo libros Rhetoricorum dono dedit, vt suo nomine publicaret. Ipse interim, vt tacitè gloriolam hanc sibi assereret, in 3. Rhetoricorum astutè fatetur, de ijs rebus in Theodectijs pleniùs sese disputasse. Valer. lib. 8. cap. 15. De Tiberio, vox Augusti per cubicularios excepta est, Misorum pop. Rom. qui sub tam lentis maxillis erit. Aliqui tradidêre, Avgvstvm palàm nec dissimulanter morum eius diritatem adeò improbasse, vt nonnunquam remissiores, hilariores???; sermones superueniente eo abrumperet: sed expugnatum precibus vxoris, adoptionem non abnuisse: vel etiam ambitione tractum, vt tali successore desiderabilior ipse quandoque fieret. Suetonius. Lvdovicvs IV. Landgrauius Turingiae, Vide fol. 2153. Existimationi et Honoribvs aliorvm astvtè obsistere. M. Val. P. Valerij consulis frater aegrè ferebat, non ab homine suae familiae dicari tam magnificum Capitolij templum. Nunciauit ergo M. Horatio Puluillo, cui dedicatio Capitolij sortitò obtigit, filium obijsse, vt funesta familia Horatius à dedicatione absisteret. At is nuncium eu̅ ita co̅temsit, vt eum etiam proijci insepultum iuberet. Sic in eo orbitatis dolorem gloriae cupiditas vicerat. D. August. libro quinto de Ciuit. Dei, capite 18. Cn. Pompeius cùm in comitio Catoni pro libertate imperij sese imparem esse videret: ne in suffragia iretur, tonitru sibi auditum si mulauit, & concio dissoluta est. Nefas enim Romani putant, tonante Ioue aliquid agere priuati, ne dum publici. Plut. in Catone minore. Infamiam astvtè effvgere, beclinare. Ex Tit. Defensio, Excusatio astuta, huc quaedam: quatenus defensione Ignominiam criminis cuiuscunq; amolitur, fol. 1962. Propter qvid. Infamiam debitam Impudicitae. Thesei & Helenae, Ioue natae, filia fuit Iphigenia, quam soron Helenae Clytaemnestra Agamemoni se dixit peperissen nam Helena virginem se à Theseo discessisse aiebat. Antonius Liberalis ex lib. 4. Alteratorum Nicandri. Villa, Berengarij regis Italiae vxor impudicissima, Bosonis Thusciae marchionis F. Dominicum presbyterum amabat. Qui cùm nocte quadam ad consuetum cubile veniret, canum latratu proditus, laniatu retentus est & deprehensus. Villa tegendi sceleris causa acerbè hominem, quòd gynaeceum suum attentasset, accusare coepit. Ille minoris criminis confessione, maius effugiendi viam sibi à Villa astutè ostendi arbitratus, vnius è pedissequis amplexus se petijsse fassus, testibus exectis, poenam stupri loco adulterij luit. Luitprandus lirbo 2. capite 5. rerum in Europa gestarum, & Cuspinianus in Othone Magno. Matrona quaedam Auenionensis, plures habens liberos, cùm moribunda in lecto esset, ijs accersitis: Filij, inquit, mei, priusquam ex hac vita migrem ne animae meae iacturam patiar, sum vobis quiddam relatura. Vnus vestrûm est mihi non ex coniuge conceptus, & proinde rem mariti iniustè possidet. Eum vobis nuncupabo, nisi vos nolueritis. Tum filij, cùm quilibet de se metueret: Quin inquiunt, mater ab hoc onere nos te absoluimus, & mutuò nos liberamus, Hac ratione & filij nothi rebus nonsuluit, & conscientiae scrupulo semetipsam liberauit. Alciatus lib. 9. Parerg. c. 12. dum Auenione doceret, rem gestam scribit. Minorita quidam matronam morbum simulantem remotis arbitris, tanquam confessionem auditurus, accesserat: & relicto subligaculo, deprehensus à marito aufugerat. Maritus Primarivm conuentus fratrum accedit, facinus aperit. Ille, ne quid infamiae in collegium redundaret, magnis pollicitationibus rem dissimulare persuadet, & ta̅quam subligaculum illud D. Francisci foret ad mulierem aegrotam sanitatis recuperandae ergô illatum, solenni pompa repeti, & inter diuorum reliquias deponi curauit. Pogg. in Facetijs. Crudelitati. Astutus vir Diocletanvs, & quum natura esset in saeuitiem propensus, animum suum explebat, reiecta in collegam inuidia. maximianus barbarus, & ingenio inciuili, asperitatem animi etiam vultu ostendebat, minister saeuitiae Diecletiani. Tyrannidi. Incusantibus Dionysivm maiore̅ quibusdam, quòd improbum hominem & ciuibus inuisum honoraret & pròueheret: Ego verò, inquit, esse volo aliquem, qui plus me sit inuisus. Plut. in Apoph. regum. Tiberivs Caesar C. Caligulae ideo imperium reliquisse dicitur, quo memoriam scelerum suorum maioribus Caij sceleribus obrueret: vt???ue maxima atque nobilissima pars se [1991] natus post mortem suam necaretur. Saepe enim senarium illum fettur vsurpasse: [Greek words]: Me mortuo, terra igni misceatur. Dion Nicaeus in eius vita, & Zonaras. Ignobilitati. Ex Tit. Astutiae circa genus & natales, hue quaedam. quatenus infamiae proprij generis splendorem alienae inducunt, f. 1953. Cynosarges Gymnasium Athenis fuit extra vrbem, Herculi dicatum (qui inter deos non legitimus est, mortali scilicet matre nacus) in quo spurij tantùm conuenire solebant. Themistocles tum, qui spurius erat, etiam nobilibus adolescentibus persuasit, vt ibi vngerentur: eo???ue facto callidè discrimen spuriorum & legitimorum sustulit. Plutarchus in eius vita. Illegitimis natalibus. Ignobilis Thraciae vicus Maximino Imp. fuit patria. Tam humili loco natus, omenes domesticarum sordium conscios princeps factus occidit, ne obscuritas generis parentúmve humilitas illorum indicio proderetur. Fuerat ab initio pastor, mox prima stipendia sub Seuero fecerat. Sabellicus lib. 6. Enneadis 7. Qvam. Nempe Sepulcri. Psevdopropheta Bethelensis sepulcro suo Iadone̅ prophetam verum intulit, vt confusis ossibus, cadauer suum à Iosua rege erui, & igne comburi nequiret (id quod Iadon praedixerat) propter reuerentiam cadaueris Iadonis. 3. Regum 13. & Iosephus lib. 8 cap. 9. Antig. Isis Osiridem maritum mortuum tuto loco sepelitura, ne à Typhone hoste raperetur, & contumelia afficeretur, varios tumulos diuersis in locis effodit, vt in certitudine sepulcri hostiles conatus auerteret. Strabo lib. 17. Periander Corinthiorum tyrannus, cùm vel diuinitatis affectatione, vel metu, ne quid grauius à suis post fata pateretur, sepulcrum suum ignorari vellet, duos iuuenes intempesta nocte per semitam quandam ingredi, obuium primum necare, atque clàm sepelire iussit. Pòst quatuor alios misit, qui duos illos interficerent & sepelirent. Pòst quatuor, octo. Inde sexdecim. Sic effectum, vt cùm ipse solus primis duobus obuius factus esset, & ab illis interfectus atque sepultus, loco incerto, sepulcrum illius nemo vnquam inuenire potuerit. Laërtius, & Herod. lib. 5. Famae, Obtrectationis. Nero Rom. Imperator, cùm post infinita crudelia facinora matrem quoque Agrippam occidi fecisset: à multis pessimè audiuit, qui tamen priuatim magis quàm publicè hominem damnabant. Nam culeum in quadam ipsius statua de nocte suspenderunt: vt ex eo significarent, Nerone̅ in culeum conij oportere exposuerunt???ue puerulum in foro, alligata ad eum tabella, in qua scriptum erat: non te tollo, ne matrem occidas. Legebatur in plerisque locis scriptum, Nero, Orestes, Alcmaeon matricidae. Audire licebat eos qui ita dicerent: Nero matrem interfecit. Cuius tamen rei nullam poenam Nero reposcebat, ne fama magis omnium sermone percrebresceret, vel quòd sermones habitos de ijs rebus contemneret. Xiphilinus in eius vita. Infamiam aliis astvtè Irrogare. Consule Tit. Accusatio astuta, fol. 2960. Illic Accusatio tanquam Effectus animi maleuoli, hîc coxsequens accusatione̅ Infamia perpenditur. Item Tit. Personam astutè simulare, fol. 248. illic id quod simulatur, hic Finis simulationis perpenditur. Potentiam astvtè Comparare. Ex Tit. Tyrannidem astutè comparare, exempla petantur. Hîc Potentiae, illic Regni habetur ratio, fol. 1992. Infringere, Coercere. C. Gracchus in secundo Tribunatu legem promulgauit de colonijs Tarentum & Capuam deducendis, & de adsciscendisin ciuitatem Latinis. At senatus veritus, ne prorsus euaderet insuperabilis, viam ad multitudinem auertendam molitus est nouam & insolitam, malo exemplo blandimentis erga populum eum Caio & obsequijs certans. Erat enim ex collegis Caij vnus Livivs Drusus, vir neque indole vlli Romano, neque tyrocinio secundus, adhaec eloquentia & diuitijs inter primos celebris atque pollentibus horum praesidio par. Ad hunc igitur vertunt se primores, hortantur???ue, vt Caium adoriatur, atque in eum conspiret secum, non vi agendo neque incurrendo in plebem, sed mulcendo in magistratu concedendo???ue tanta, quorum causa vel lacessenda esset honesté. Itaque tribunatum suum Liuius ad fenatus voluntatem aggregans, leges promulgauit, non vllam in rem honestam aut frugiferam, sed id modò, superare Caium sicut in concordia blandimentis & popularitate enitens & certans. Quo apertissimè declarauit senatus, non actionibus offendi se Caij, sed illum ipsum tollere aut conculcare modis omnibus in animo habere. Huic enim de duabus promulganti colonijs deducendis, rogationem & honestissimos ciues in eas scribenti, lenocinari eum multitudini obijciebant: Liuio de duodecim colonijs deducendis legem ferenti, & de ternis millibus in sngulas inopum scribendis erant auxilio. Illi, quod agrum partiretur pauperibus, indicta singulis pensione, quam inferrent aerario, succensebant vt plebis assentatori: Linius, qui etiam pensione hac agrorum possessores leuabat, erat ijs probatus. Adhaec ille, quòd Latinis suffragij ferendi ius faceret, cruciabat eos: huius, ne quem Latinum militem virgis multare duci liceret, ferentis legi praestò erant. Et quidem Liuius ipse in concionando assiduè iactabat, haec ferre se ex senatus de plebe soliciti sententia: quod sanè in actionibus eius vnum extitit vtile. Placatior enim euasit erga senatum populus: qui cùm principes antè suspectos & inuisos habuisset, diluit & molliuit hanc simultatem & iram Liuius: ostendes auspicari se illis auctoribus popularis esse, & plebi indulgere. Summam verò sibi Drusus beneuolentiae in polulum & iustitiae fidem eo quaesiuit, quòd nihil sibi aut in vsum suum videretur promulgare. Etenim triumuiros deducendis colonijs misit alios, neque ad pecuniam tractandam accessit: cùm eiuscemodi munera pleraque & maxima sibi quaereret Caius. Cùm Carthaginem coloniam deduceret Caius, Drusus liberiorem campum deuinciendae sibi plebis nactus est: tandem L. Opimius Coss. leges eius antiquare aggressus, eum repugnantem occidit. Plut. in Caio. Aetivs, Valentiniani III. Imp. equitum Magister, quum Atilam, exercitu vehementer attrito ad Aureliam in campo Maurico in castra compulisset: astutè Thurismundum, patris Theoderici regis Gothorum, qui in acie ceciderat, mortem vlturum, ac in castra Atilae impetum facturum auerit. Gothos enim & Francos non minus, si sublatis & excisis Hunnis inualuissent, perniciosos Reipub. Romanae arbitratus, suasit Thurismundo domum rediret, ne audita morte patris, fratres, quos domi reliquerat, regnum praeriperent. Thurismundus haec ex animo & syncerè dicta credens, Tholosam contendit, ibi???ue rex à Vestgothis appellatus est. Auentinus libro secundo Annalium Boiorum, & Bonfinius libro quarto, Dec. 1. Post captam direptam???ue à Mahometo II. Constantinopolim, Albani & Peloponnesiaci funestis dissidijs res Graecorum turbabant. Missus ad hos motus compescendos à Mahometo Tvrachanes, arte reges Graecorum tractans effecit, vt vires eorum magis magis???ue languescerent. Dum enim ad concordiam principes cohortatur, & vt subditos colant, monet, simul ad iustas poenas infligendas, & bene factorum remuerationem incitat: eò rem deduxit, vt dum vterque Palaeologorum, Lucanus Peloponnesiacus, & Emanuel Cantacuzenus, ad suos colendos, & beneficijs deuinciendos esset pronior, vsque discordias inter sese fouerent. Hinc factum est, vt & duces vilescerent, & subditi attererentur. Chalcocondylas lib. 8. Cùm Brugenses Francos praesidiarios omnes, vna nocte interemissent, Philippus Pulcer Francorum rex, anno reparatae Salutis millesimo ducentesimo nonagesimonono, eam vlturus iniuriam, ad octoginta bellatorum millia coëgerat, suimet ductu bellum illud gesturus. Edvardvs primus Anglorum rex, ita Franci regis amicus erat, vt tamen Flandros euersos nollet. Proinde simulatione caritatis misericordiaeque, vxori, O'mea, inquit, fratris tui incauti capiti pestem propinquam metuo: à quo enim minimè suspicatur, domesticis insidijs hosti miser prodetur. Credula anxiáque de fratre muliere, hoc celeriter Pulcro enunciatur. Ita rex. nemine nominatim à sororis nuncijs insimulato, omnium aequè fide viliore suspecta???ue, cùm iam in Aduaticos peruenisset, causatus hyemem appropinquare, ac beneficio temporis annil, cùm virtute non possent, se hostes tutaturos: re infecta ipse domum cum longè maxima exercitus parte redijt: praesidijs, vt quisque postulabat locus, relictis, ne hostes excursiones impunè in regiae ditionis fines facerent, praedas???ue abigerent. Aemilius libro octauo. Magistratvm. Dignitatem qvamcvnqve, sacram profanámve, astutè Inuadere, Comparare. Recuperare. Eorvm qvi imperant Depulsione, Exclusione per Caedem. Aiunt Semiramidem initio vernae cuiusdam regij ancillam ac concubinam fuisse. In quam cùm aliquando incidisset rex Ninus, forma ipsius & lepôre captus, amare coepit. Obsecuta regi mulier, ita eum sibi paulatim stupri consuetudine adstrinxit, vt nihil esset tantum, qod aut à rege petere non auderet Semiramis, aut petenti rex auderet negare. Ergo cùm aliquando iniecisset in sermone, teneri se magno cuiusdam rei desiderio: rex???ue eam, quicquid tandem illud esset, apertè ac liberè proferre iussisset: Cuperem, inquit, hoc mihi à te tribui, vt vnum modò diem sedere mihi liceret in solio tuo, & ius dicere, vt???ue omnes toto illo die, quemadmodum tibi faciunt, ita mihi obtemperarent. Risit rex: & quod petebatur, concessit. Nec mora edicitur, vt certo quodam die omnes Semiramidi dicto audientes sint: ita regi placere, eam illo die, regio imperio ac potestate praeesse omnibus. Vbi ille aduenit dies: mulier regio cultu in solio assedit. Fit concursus maximus. Illa de principio, experie̅di causa, quaedam haud magni momenti imperat. Vbi seriò omnes sibi omnibus in rebus parére vidit, iubet satellitibus ac stipatoribus corporis regij, vt regem ipsum comprehendant. comprehenditur. vt vinciant, vincitur. vt interficiant, interficitur. ita imperium ex diurno diuturnum efficitur. Haec est, quae Babylonem muris lateritijs cinxit: cuius horti illi pensiles tantam admirationem habuerunt: quae cum equo co̅cubuisse dicitur: quae primò cùm filij quoque sui concubitum petijsset, ab eo trucidata memoratus. Muretus lib. 6. Varlect. cap. 17. Alij quinque eam dies imperasse scribunt: adeo???; obsequio & munificentia se Assyriorum primoribus insinuasse, vt viro in custodiam coniecto, bona omnium venia in regno perseuerarit. Sabellicus lib. 1. Ennead. 1. Gyges (vti traditum est à Platone in 2. de Repub.) cùm terra discessisset magnis quibusdam imbribus, in hiatum quendam descendit, aeneum???ue equum animaduertit, cuius in lateribus fores essent: quibus apertis, hominis mortui vidit corpus magnitudine inusitata, anulum???ue aureum in digito: quem vt detraxit, atque ipsi induit (erat autem regius pastor) tum in concilium pastorum se recepit, ibi cùm palàm eius anuli ad palmam coneurterat, à nullo videbatur, ipse autem omnia videbat: idem rursus videbatur, cùm in locum anulum inuerterat. Itaque hac opportunitate anuli vsus, reginae stuprum intulit: eaque adiutrice regem dominum interemit, sustulit???ue quos obstare arbitrabatur. Nec in his quisquam eum facioribus potuit videre. Sic repentè anuli beneficio rex exortus est Lydiae. Cicero lib. 3. Offic. Artabanvs, qui plurimum apud regem Xerxem poterat, stipatorum???ue eius princeps erat, inijt consilium Xerxis necandi, regni???ue in se tra̅sferendi. Rem hanc Mithridati eunucho & cubiculario regio communicat, in quo summam fidem habebat positam. Qui Artabani cognatus, alioquin etiam amicus, insidijs eius assensus est. Ab hoc itaque Artabanus clàm intra cubiculum regium noctu admissus, Xerxem obtruncat: tum eodem animo fraude parata, regis filios petit, qui ea tempestate tres supererant: Darius natu maior, & Artaxerxes, qui ambo in regia versabantur: tertius Hystaspes, qui tunc absens Satrapiam Bactrianorum gerebat. Artabanus noctu adhuc ad Artoxerxem properat: ei???; nunciat à Dario fratre parentem necatum, regnum???ue occupatum iri: hortari, antè quàm frater principatum adeat, rex???ue declaretur, reisuae maturè consulat, fratris parricidae scelus vlciscatur: tum se ad id facinus perpetrandum regios stipatores pollicetur adhibiturum adiutores. His adductus Artoxerxes, cateruis satellitum stipantibus, fratrem repentè incautum adoritur, atque interimit. Quod cernens Artabanus, per insidias coepta consilia vbique sibi succedere, liberos suos ad se accersit, docet???; iam tempus adesse, quo regnum audendo sibi vendicent: tum gladio stricto inua dens Artoxerxem, vulnerat. Ille percussus, cùm non lethaele vulnus esset, sese ocyùs fuga subripit: nec quicquam vulnere impeditus, re commutata, Artabanum insectari, & meritis supplicijs affligere pergit: quem per opportunas torturas discerptum necat. Ita tantis praeterspem ominium insidijs liberatus Artoxerxes, vltus???ue parentis necem parricida scelestissimo crudelissimo???ue necato, Persarum potitus est regno. Diod. lib. 11. At Trogus auctor est, Xerxem ob res in Graecia infeliciter gestas adeò inter suos euiluisse, vt Artabanus spem nactus occupandi regni, septem filijs stipatus eum in regia trucidauerit, mox Artoxerxem amarit in Darij fratris interitum. Quo sublato, etiam Artoxerxem dolo necare volens, assumsit in consilij societatem Bacchabassum quendam, qui praesenti rerum statu contentus, rem omnem ad Artoxerxem defert, docet???ue insuper patrem ab Artabano & filijs interfectum, fratrem???ue falsa caedis suspicione peremtum. Postremò quae ab ipso caedis auctore pararentur, ordine explicat. Artoxerxes natorum Artabani gregem veritus, noui belli inferendi specie inge̅tem contrahit exercitum. Tum ibi, tanquam copias recogniturus, armis tectus in medium processit, Artabanum???; familiariter compellans, se???; breuiorem habere ioricam, quàm vt sine taedio gestari posset, questus: Vellem, inquit, tua̅ mecum commutare. Paruit Artabanus, confestim???ue suam ibi coràm exuit, Rex hominem iniuriae opportunum ferro transfugit, filios???ue simul vinciri imperat. Sabellicus lib. 3. Enn. 3. Hanno Hamilcaris Carthaginensium ducis F. regnum affectans, scelectum facinus excogitauit. Desponderat filiam suam egregiio iuueni: cuius insignes nuptias celebraturus, sub porticibus opiparum epulum populo praeparari iussit. Senatum verò omnem in domo proprialexcepit, infecta???ue veneno pocula conuiuij ministris tradidit: arbitratus, amoto Senatu, Remp. consilio destitutam, occupari posse facillimé. Cùm autem Senatui res detecta esset, non respondit eue̅tus proposito. Hanno igitur impulsus acriori rabie, quod veneno nequiuerat, id agendum ferro proposuit, Cuius ausui temerario cùm exitus non satis responderet, à ciuibus captus, & varijs tormentorum generibus enecatus fuit cum omnibus filijs & cognatis. Guido Bituricensis. Philippus rex Macedonum duos filios habuit, Persevm &c Demetrim. Perseus cùm in dies magis ac magis Demetrij fauorem atq; dignitatem apud Macedonum multitudinem, gratiam atque potentiam erga Romanos amplificari animaduerteret, sibi spem nullam praeterquam in scelere superesse, opinione ductus, Demetrium (quem alioqui Philippus non ignorabat, vnde antea Romae pro obside fuisset, cognita Romanorum virtute, à bello contra Romanos suscipiendo abhorrere) imprimis apud patrem de proditione latenter insimulat, accusat, eum multa verba, cùm Romae moraretur, de regno, cum Tito Quintio habuisse. Sed post ludicrum certamen (in quo pars ea, quae à Demetrio steterat, lo̅gè superior fuit, ideo???ue ad coenam vocatus Perseus no̅ venit) Demetrius à coena (in qua de certamine multa iocos è dicta erant in aduersarios) ad fratrem noctu iuit, illius irae, si quam ex praelio concepisset, leniendae causa. Ignaurus inter aliquot de suis ferrum abscondisse, vt sese defenderent, si qua vis eis afferretur (ob id quòd missum à fratre conuiuij sermonum???ue speculatorem malè multauissent) Hoc argumento Perseus arrepto, palàm falsò Demetrium accusare incepit: noctu eum venisse armatum eo consilio & animo, vt se fratrem interficeret, neq; aliud quàm clausis foribus se parietum praesidium habuisse. Philippus Dem etrium vocari iubet. Duobus filijs duntaxat in consilio adhibits, sedet miserrimus pater iudex inter liberos, accusatorem parricisij, & reum, seu conficti seu confecti criminis labem apud suos inuenturus. Re cognita, ita pronunciauit, vt facilè appareret, vis nocturnae crimen reiectum ac remotum: suspecta̅ verò esse Demetrij nimiam gratiam cum Senatu Populo???; Romano: nempe, Non verbis, nec vnius horae disceptatione causam eorum se dijudicaturum, sed in vtriusque vitam inquirendo, mores dicta facta???; in magnis paruis???; rebus obseruando. Itaq; sub specie legationis Romam mittit Philoclem & Apellem, spectatum inquisitum???; de ijs sermonibus, quos Perseus frater cum Tito Quintio habuisse insimulauerat. Sed, quod Philippum latebat, erant hi legati Perseae fraudis ministri atq; participes. Itaq; Demetrius cùm interim nullam spem haberet patrem sibi placari posse, cuius obsideri aures à fratre cognosceret, fugam ad Romanos meditari coepit. Quod cùm Philippo nunciatum esset, Herodotum Demetrij perquàm familiarem apprehendi, Demetrium verò obseruari iussit, dum legati redijssent. Hicùm praemeditata in Macedonia è Roma attulissent, sed & falsas literas T. Quintij Philippo reddidissent, in quibus deprecabatur, si quid adolescens, regni, cupiditate prolapsus. secum negotij habuissetl: hae literae fidem perfidae accusationi attulerunt. Quamobrem Herodotus diu excruciatus, moritur. Aduersus Demetrium nihil palàm pronunciari, sed dolo interfici placuit, ne publica poena consilia Philippi aduersus Romanos aperiret. Itaque à Dida, quem ei comitem Perseus à patre dari antea curauerat, immissis percussoribus strangulatus est. Tandem cùm legatorum fides coepisset esse suspecta, & vulgò in curia fremeretur, falsas ab ijs literas allatas esse: Xychus legatoru̅ minister, rem omnem indicat: Apelles fuga sibi consulit: Philocles interficitur. Perseum, quia tum nimiam pote̅tiam adeptus erat, Philippus exhaeredat, Antigonum instituit. P. Aerodius ex Liuij Dec. 4. lib. 10. Macrinus vnus ex copiarum Antonibi Caracallae praefectis, quum fascem literarum, quae ab vrbe principi perfereban [1993] tur, ipsius iussu perlegisset (nam sub tabellarij accessum Imperator aurigatu̅ properabat) incidisset???; ni Materniani procutatoris literas, quibus ille significabat, Mathematicorum responso comperisse, se Macrinum principis vitae & imperio insidiari, hortari???; proinde, vt primo tempore hominem è medio tolleret: rei periculo territus Macrinus, suppressit literas, quae sibi exitium afferebant, perpulit???; multis suasionibus Martialem ad Imp. necandum. Quod ille, in caedis fraternae vltionem, libens praestitit. Sab. lib. 5. Enn. 7. Philippvs Arabs, cùm viam ad imperium affectaret, primùm Misitheum socerum Gordiani Imp. pharmaco à medicis curauit intersiciendum. In cuius locum ipse successit, à Gordiano & praefectus & parens appellatus. Sed immemor omnis fortunae ac pietatis, mox insidias etiam Gordiano struxit. Vt enim in odium militum eum duceret, naues frumentarias abduxit, quas Misitheus priùs in exercitum aduexerat: dehinc exeicitu in loca sterilia deducto, artibus milites circumuenit, vt Philippum Imperatorem poscerent, quòd iu uenis Gordianus nimiùm esset, nec regere tantum exercitum posset. Imperium igitur Philippo ma̅datum est, iussum???; à militibus, vt quasi tutor eius Philippus cum Gordiano pariter imperaret. Suscepto autem imperio, breui in cam superbia̅ venit, vt Gordianum nec in Imperatoris, nec in Caesaris, nec in praefecti, nec in alicuius ducis loco habere vellet. Et cùm se viuere tantu̅ precaretur, quod ei concesserat, tande̅ ta̅tum amorem populi & Senatus circa Gordianum considerans, cùm irae militum famis causa vehementes essent, clamantem ante conspectum duci iussit, ac spoliari & occidi. Ita Philippus impiè imperium assequutus est, cùm Gordianus regnasset annis sex, aettatis anno XX. Cuspinianus. Mortua Placidia matre, Valentinianus III. à Maximo senatore, tyrannidem affectante, cuius vxorem stuprauerat, est inductus adiuuantibus ipsum eunuchis, vt Aetium imperij columen, quasi nouis rebus studeret, iugulari mandaret. Idem. Clodovevs, Francorum rex, Vestgothorum rege Alarico caeso, regulis Francorum, qui secum Galliam obtinerent, remouendis animum, vt solus imperio potiretur, adiecit. atque ita ad Clodoricum Sigeberti Coloniae reguli filium misit, inquiens: Patertuus aetate confectus, & pede captus est. (claudus enim erat ex vulnere) si ille vita cesserit, ego tibi regnum & amicitiam meam impertiam. Quibus verbis iuuenis regni cupiditate incensus, Sigebertum patrem Colonia egressum, ac traiecto Rheno, Burconiam syluam ingressu̅, ac somnum meridie in tentorio capientem, immissis satellitibus, interfecit: atque ipsi nunciari Clodoueo iussit, patrem suum mortem oppertijsse, se???uethesauros eius in potestate habere; si ad se ministros suos mitteret, se illi partem esse daturum. Cui Clodoueus respondit: Mitto nuncios meos. tu fac, vt illis omnia patefacias, & vniuersa habebis. Paruit Clodoricus, & legatis venientibus penetralia aperuit. atque ita ibi, dum thesauros inclinatus erueret, securi elata percussus interijt. Qua re excepta, Clodoueus populum eius ita est alloquutus. Dum ego per Scaldem fluuium nauigarem, Clodoricus patrem suum insequebatur, verbo prae se serens, me illi eripere vitam velle. cum???ue ille per Burconiam syluam fugam arripuisset, immissis percussoribus interemit, neq; ita multò pòst ipse quoque, dum thesauros eius aperit, vitam amisit. Quorum ego criminum insons sum: vobis autem suadeo. vt ad me trauseatis, quò sub meo patro cinio sitis. Qua re audita, illi animis vocibus???; plaudentes, Clodoueum super clypeum extulerunt, ac regem sibi esse iusserunt. Huius compos votifactus Clodoucus, inde aduersus Cararicum, qui bello contra Syagrium fidem ex fortuna suspenderat, castra mouit, ac dolo circumuentum vnà cum filio in potestatem adduxit, atq; ambos vinctos totondit. Patre verò diram fortunae suae acerbitatem suppliciter co̅querente, cùm filius ferociùs aliquid procaciúsve loquutus esset, vtrumque plecti capite iussit, ac ditionem eorum sibi vindicauit. Inde aduersus Ragnacharium apud Camaracum agentem processit, hominem libidine perditum: & proditoribus comparatis, qui hostilem exercitum aduentantem socialem esse persuaderent, ad manum temerè conserendam attraxit, ac summo praelio pulsum, in fugam coniecit. inde comprehensum, & ad se manibus post terga religatis cum Richario fratre adductum, ita rogauit: Cur hanc generi nostro maculam attulisti, vt te vinculis alligati permitteres? satius enim suerat, mori. ac statim percuti imperauit. Tum conuersus ad Richarium dixit: Si tu fratri tuo opem tulisses, in vinculis non h???reres. atque ei similiter caput ampurari praecepit. Inde tertius frater Rignomeres apud Coenomanotum ciuitate̅, tanquam tertia victima, est mactatus, regnum???; & thesauri eorum adiuncti. Tum, regulis alijs propinquis suis, à quibus sibi metuebat, deletis, regnum per omnem fermè Galliam prolatauit, Sigonius lib. 16. Imp. occid. Aripertus rex Longobardorum, Pertharito & Gundeberto silijs regnum reliquerat, vt Pertharitus Mediolani, Gundebertus Papiae consideret. Gundebertus fratris regno inhians, Gatibaldum Taurinatium duce̅ ad Grimoaldum Beneu entanum petitum auxilium misit, sororem???ue se, si enixè ab eo iuuaretur, nuptui daturum spopondit. Garibaldvs profectus, egregiè legationem est ementitus. siquidem Grimoaldum non ad opem, vt iussuserat, ferendam acuit, sed ad regnum sibi ex opportuna fratrum discordia vindicandum. Ergo Grimoaldus, Romualdo filio duce Beneuenti instituto, Papiam versus profectus, vbi Placentiam venit, Garibaldum misit, qui praesentem suum regi aduentum praenunciaret. Is à Gundeberto de ratione Grimoaldi ex dignitate recipiendi consultus, auctor ei fuit, vt honoris causa illum in regiam suam acciperet: quippe qui & auxilio sui veniret, & mox sororem eius sibi copulaturus matrimonio esset: quòd si de illius fortasse erga se animo dubitaret, lorica sub veste indutus occurreret. Quod cum Gundeberto probasset, tum ad Grimoaldum profectus, persidè ipsum, vt sibi à Gundeberto caueret, ad monuit: nam se compertum habere, illum occidendi ipsius causa cum lorica futurum. Credidit id Grimoaldus. ltaque cùm in regiam receptus per mutuam salutationem regis in amplexum venisset, vere???; eum, vt Garibaldus docuerat, lorica munitum esse sentiret, id ad caedem sui paratum criminatus, ipsum confestim gladio stricto consodit, ac ditionem eius inuasit. Pertharitus ad Cacanum Hunnorum se recepit. Garibaldus pòst Taurini ab amico Gundeberti in Paschate interfectus est. Sigonius lib. 2: regni Ital. Tempore Cindasuindi regis ex Graecia venit Ardauastus, ab imperatore suo pulsus. Eum rex Cindasuindus suscepit, & consobrinam suam ei matrimonio copulauit, ex qua suscepit Ervigivm. Is mortuo Cindasuindo regem Bambam medicata potione de mentis statu deiecit. Cùm ergo Quiricus Episcopus Toletanus & optimates intelligerent, regem memoria destitutum, & causam penitus ignorarent: ne sacramentis fidei fraudaretur, statim confessionis & poenitentiae antidotum obtulerunt. Rex religionis habitum postulauit, & ad monasterium conuolauit, in villa quae Pannisplica dicitur. Vixit in regno annis nouem, & in monasterio annis septem. Rodericus Toletanus lib. 3. rer. Hisp. cap. 11. Obtruncato à sicarijs Constantino Britannorum rege, Vortigernvs magnae inter Britannos auctoritatis Constantium Constantini filium, maiorem natu (quem pater, quòd ad publicum regimen ineptus esset, monachum secerat) coenobio extractum, maioribus Britanniae suffragantibus, regem fecit: scilicet vt monacho, rerum imperito, imperitante, ipse domesticas primùm augeret opes, regnum inde occuparet. Icto cum Scotis ac Pictis foedere, centum Pictos, Scotos???; totidem, muneribus amplis, maioribus???ue longè pollicitationibus ad se accitos, Constantij regis corporis adhibuit custodiae: Eosdem aliquot post annos, clàm in regis necem armauit, qui illum noctu obtruncarunt. Vortigernus repentè percussores prehensos, nese insidiarum auctorem proderent, strangulari praecepit. Reliquos inde Pictos atque Scotos, qui Londini negotia habebant, facinoris ignaros, gentilis odij nomine pro concione populi accusatos, in crucem rapuit. Populo inde Ambrosium, Constantini F. impuberem pro regni haerede offert. Populus aetatem causatus, Vortigernum regem esse iubet Scotorum & Pictoru̅ armis pressus, Saxones ex Germania euocauit. Qui cùm non obscurè regno insidiarentur, à Britannis proceribus Vortigernus in ordinem redactus, Vortimerus filius substitutus. Cuius virtute Saxones è Britannia pulsi. Caeterùm extincto Vortimero, Vortigernus è carcere eductus, & regnare iussus, à Saxonibus maiore cum exercitu reuersis persidè captus, regno???; exutus, in Cambriam (quae nunc Vualia est) ablegatus est. Illic ab Aurelio Ambrosio & Vtero Constantini regis filijs, Constantij (quem Vortigernus interfici curauerat) nepotibus ex Armorica regnum repetentibus. victus, in arce subiecto regni crematus est. H. Boëthius lib. 8. Quum Alexivs, Isaacij Graeci Imp. filius, contra Alexim patruum suum, regni inuasorem, Francos in Syriam classe transmissuros, & Venetos exciuisset: Franci terra, & Veneti mari, Graecos magna caede superauêre. Alexis Constantinopoli clàm aufugit. Constantinopolitani Isaacium custodia & vinculis liberarunt: qui reuocatus in solium, aëris repe̅tinam mutationem non ferens, decessit. Alexis filius, vt fidem Francis & Venetis datam solueret, Constantinopolitanis tributum indicit. Ciues id indignè ferre, & seditionem excitare. Alexis Latinorum polemarcho Bonifacio Ferratensi vrbem noctu prodere voluit. Quod vbi sensit Myrtilvs, quem Murzuphlum alij appellant, Caesareae stirpis, & regni percupidus: populo Alexij conatum detexit, & ad vindicandam Gr???ciae libertatem animauit. Itaque ab insana plebe Caesar salutatus, Alexio puero manu sua in latebris, quò se receperat, spiritum oppressis saucibus interclusit. Aemilius libro sexto. Rvdolfvs Imp. creatus, principes omnes, & inter eos Othocarum Boëmiae regem indicto conuentu Norimbergam, ad exhibendum iuramentum, euocarat. Othocaro non comparente, Rudolphus de principum sententia, primu̅ Austriam ab eo, tanquam Imperij prouinciam, quam Margarita vxor Othocari dotis titulo alienare non potuerit, repetit: Carinthiam quinetiam, atque Stiriam, quas Vdalrico principi, sine Caesaris assensu, vendere minimè lieuerit: quum vtraq; ad Imperij scudum pertineret. Insuper, vt in verba sua more maiorum iuraret, admonet. Vehementissimè ad singula excanduit Othocarus: Ipsa re, inquiens, verum experior, de quo aliqua̅do subdubitaui: insolentius nihil esse humili cùm surgit in altum. Hic Rudolphus, fieri seruus noster, hodie Germanorum Caesar, vt veteri domino suo insultat? Sed propediem sentiet, vter magis valeat, dominus an seruus. Iratus denique respondet; nihil se Rudolpho debere, nihil etiam velle ei reddere. Ita vtrinque exacerbati ab vtraq; parte copias ingentes educunt. De pace agi ceptum, in insula parua Danubij, quam Kambergam appellabant, ijs modò, qui à consilijs essent, admissis Rudolphus simulata beneuolentia, prior ci cum salute & complexu occurrit, patrem & patronum ex veteri fortuna consalutat, cum Othocaro affinitatem contrahit, filia desponsa filio eius Venceslao octauum annum agenti, vicissim???ue Rudolpho filio Othocari filia. Mox vt arrogantiam eius infringeret, & Austriam illi adimeret, speciosissimis inuitat verbis, vt si palàm pudeat, saltem secretò intra te̅torium, paucis coram arbitris, Caesari iuraret. Proceres, non minùs Caesarem ob veterem Familiaritatem, quàm Regem suum respicientes, vt se fidei Caesaris committat, hortantur. Paret ille: sed dum quinque vexilla Caesari de manu sua offert, restituit duo ille duntaxat, ac sibi tria, Austriae videlicet, Carinthiae & Stiriae nomine retinuit, quae tutelae interim titulo possideret, dum Venceslaus gener adolesceret. Tentorium ita concinnatum erat, vt laxatis funibus confestim decideret. Dum igitur ante tribunal Caesaris procumbit, repentè tentorium dissolutum est, atque vtriq; exercitui in ripa stanti Othocharo spectandum praebuit, Germanis applaudentibus, Boëmis verò factum deuouentibus. Dubrauius lib. 17. Carolus IV. Imp. cùm armis Gvnthero Schvuartzenburgense Comite, Rom. Rege electo, inferior esset, dolo eum opprimere tentauit. Gunthero igitur leuiter aegrotanti, cùm insignis medicus Fridancus comitibus de Nassavu antiqua iunctus familiaritate, potionem, quam mirum in modum laudabat, porrigeret: Guntherus praegustare medicum iussit. Qui etsi inuitus faceret, gustauit tamen, reliquum Guntherus ebibit. Medicus statim faciem mutans, in terram prostratus concidit, ac tertio die moritur. Guntherus vomitu quantum potuit venenum eiecit, sed non totum: reliquiae enim corpus eius inslabant, inutilem???ue ad arma reddebant tractanda. Ferebatur autem famulus medici iussu Caroli venenum potioni miscuisse. Marchio interim Brandeburgensis sine exercitu veniens pro concordia tranctanda, multa cum Carolo, plura etiam cum Gunthero loquutus est. À quibus arbiter constitutus, decreuit, vti Carolum Guntherus resem salutaret, se???ue regno abdicaret. Vicissim Carolus Cunthero eius???ue haeredibus, XXII millia marcarum argenti daretmense proximo, ac duo Thuringiae oppida imperialia, dum viueret. Guntherus licèt indignatus, inualidum tamen se videns & lethaliter aegrum, inuitus consensit tandem. Cuspinianus, & Cranzius lib. 9. Metrop. cap. 29. Solymannus Turcarum Imp. ex Circassa serua primogenitum Mustassam suscepit, omni virtutum genere praeditum iuuenem, quem prouinciae Amasiae praefecit. Ex Rossa verò siue Roxolana serua quatuor filios, Mahometum, Baiazetem, Selimum, & Zeangirum gibbosum, filiam Chameriam, quam Rostano Bassae primario elocauit. Rossa suis liberis imperium astruere cupiens, mirabili dolo vsa est. Mupletum sacrotum principem apud Mahometanos certiorem facit, constituisse se in honorem Dei & Mahometi prophetae templum cum xenodochio extruere: dubitare, an Deo gratum hoc ipso factura esset. Responditille, Gratum quidem Deo id fore, non tamen in Rossae, sed in Solymanni, cuius sumtu ipsa vtpote serua aedificaret, salutem ceslutum. Astuta mulier suam sortem detestari, cibo potu???ue abstinere, aeternas poenas metuere coepit. Solymannus cùm amore incredibili eam prosequeretur, diplomate misso liberam esse voluit, iussit. Illa templum aedificat, & Solymannum ad se, vt antè commeare cupientem, libertatis obiecto priuilegio deterret. Turcis enim cum serua licet, cùm libera extra coniugium rem habere, piaculare est. Amore ardens Imp. (contra more̅ Othomannorum principum, qui societatem imperij vitantes, vxores non ducunt; sed seruas stantùm è toto orbe forma elegantissimas petitas, & in gynaeceo Constantinopolitano, quod Serraglium Italis dicitur, educatas sibi pro libito adsciscunt) eam sibi matrimonio iungit, quinque aureorum ducatorum millibus annuis dotis nomine assignatis. Conuertit inde animum Rossa ad Mustassam opprimendu̅: quo vluo nunquam ad filios suos peruenturu̅ imperium suspicabatur. Itaque cùm ille in summa gratia apud Ianizaros esset, astuta nouerca de Solyma̅ni vita se sollicitam fingens, Selimi exemplum crebrò adducebat, qui Baiazetem Solymanni auum regno pellere conatus esset. Iam???; & Rostanus gener virtutum Mustaffae elogio, seni suspicioso metum amittendi imperij inijcere non desinebat. At cu̅ Solymannus remissiùs ageret, Rossa veneno Mustaffam tollere frustrà conata, adulterinas literas, Bassae Amasiensis Mustaffae praeceptoris nomine vsurpato, Solymanno ostendit quibus nunciabatur Mustaffam Persaru̅ regis filiam ambire. Solymannus id affectati imperij signum euidentissimu̅ esse iudicans, Rostanu̅ sub specie Persas aggrediendi cum exercitu in Amasia̅ mittit, reuerà aute̅ comprehendendi Mustaffae causa. Is dolus quia no̅ processerat, propter Mustaffae potentiam, Solyma̅nus ipsemet eò proficiscitur, & filium ad se vocat. Qui licèt Achmothi Bass??? literis de insidijs certior factus esset, innocentiae tamen fiducia cum exercitu ad patrem profectus est. Rostanus Ianizaros honoris causa obuiam misit. Qui cùm incredibili alacritate festis???; plausib. Mustaffam excepissent: Rostanus id iniussu suo factum dicens, Solymanni suspicionem auxit. Triduo antè somniauerat Mustaffa, se à propheta quodam in paradisum primò deductum, locum virtuti & pietati debitum conspexisse: inde verò ad laeuam duo flumina pice nigriora, perpetuis flammis ebullientia, in quib. impiorum regum animae cruciarentur. Quod somnium non patum comites eius deterruit. Ipse verò magno animo patri obediendum esse dictitans, praesertimvbi cu̅sulto magistro suo mortem honestam vitae aeternae portam, totius mundi imperio anteponendam audiuisset: veste candida indutus, solus ad patris tentorium accessit. Ibi priusquam in partis conspectum venisset, à septem mutis, quos vocant (qui throno Imperatoris semper assistunt, nutus???; solos illius obseruant) indicta causa comprehensus, cùm se manibus fortiter defenderet, acclamante tandem per cortinas Solymanno, proditorem è medio tollendum, qui sibi multarum noctium vigilias peperisset, corda arcus strangulatus est. Solymannus confestim Zeangirum F. cuocat, & Mustaffam fratrem in tentorio salutare per iocum iubet. Zeangirus vbi horrendum spectaculum vidit, prouinciam & opes Mustaffae sibi à patre oblatas detestatus, diris???ue prosecutus, pugione semetipsum confodit. Solymannus mox thesauros Mustaffae fisco inferendos curat. Quos cùm delegati homines per vim auferre vellent; cruento praelio Mustaffiani, sui domini, que̅ mortuu̅ ignorabant, opes defenderent, vt supra duo millia ceciderint, & porrò cruentissimo praelio acies vtrinque concurrissent, nisi Achmethi Bassae industria intercessisset. Morte Mustaffae publicata, Ianizari furore perciti, ad tentorium Solymanni currunt, vindictam innoxij sanguinis exposcunt. Itaque Rostanus bassa dignitate priuatus vix effugit. Imperator ipse multa largitionevix impetrauit, vti Aleppum deduceretur, quò cognitionem causae reiecerat. Mustaffae & fratris cadauers Prusiar Othomannorum monumento illata. Solymannus facti poenitens, sed & Rossae supplicium in aliud tempus differens, Mahometum puerum Mustaffae filium complecti coepit, ei???ue praefecturam Prusiensem commisit. Selimus Caramaniae pr???fectus, intellecta fratris morte, nuncium, euangelij loco, secuti percussit. Itaque illi quorum causa mater Rossa priuignum è medio tollendum curauerat, Mustaffae morte̅ sceleratam fraterna pietate deplorarunt. Circa annum Sal. MDLIV. Ascanius Centorius libro 6. Commen. bellorum Transsyluaniae. Mutilationem. Antigonvs Antipatri F. Tetrarcha, in Iudaeam à Pacoro rege Parthorum reductus, Hyrcanum patruu̅ regem, & Phasaëlum Aristobuli F. vinctos accepit. Veritus deinde, ne populi fauore Hyrcanus in regnu̅ restitueretur, ??? à Parthis asseruabatur, amputauit ei auriculas, ne ???pter hoc vitiu̅ ad recipiendu̅ pontificatu̅ esset idoneus: qua̅do lex hunc honore̅ no̅ concedit, nisi ei, qui integro sit corpore. Ioseph. l. 14. cap. 25. Antiq. Calumniam. Menesthevs Petei (qui filius fuit Ornei, & nepos Erechthei) primus, vt fama est, inter mortales auram popularem captare aggressus, & blandiri plebi: hinc primores Atheniensium solicitauit, & incendit, iam pridem pertaesos These??? (ob Helenam raptam bello à Tyndaridis petiti) atque existimantes illum, imperio & regno singulis per populos nobilitate praecellentibus extorto, in vnam ipsos conclusos vrbem pro subiectis prorsus & seruis habere. Hinc vulgus concitauit exprobrauit???ue libertatis obiecto somnio, reuera patria & sacris spoliatos esse, vt multorum bonorum loco & iustorum regum, vnum respicerenta duenam & hospitem dominum. Sunt qui planè dicant, ab illo Tyndaridas inuitatos [1995] bellum mouisse. Itaque tandem Theoseo, & mortuo in Scyro insula, ipse regnum obtinuit. Plutarchus in Theseo. Leutychides Demarato regi Spartanorum, Aristonis F. inimicus, ob hanc praecipuè causam, quòd cùm Percala filia Chilonis, filij Demarmeni sibi desponsata esset, Demaratus insidiosè hominem coniugio priuarit, vxore retenta Cleomene itaque vrgente, Leutychides contra Demaratum iurauit, negans eum ritè Spartanorum esse regem, quòd Aristonis filius non esset: deinde quod iurauerat, institit confirmare: quòd Ariston rex Sparciatarum aliquando, cùm ei nunciasset famulus suus, filium ei natum, & menses conferens, iureiurando negasset, illum esse filium suum. Huic verbo insistens Leutychides, pronunciabat Demaratum neque Aristonis filium esse, neque ritè Spartae regnare: eisdem Ephoris adhibicis testibus, qui Aristoni assidentes tunc haec ab illo audierant. Tandem re in contentionem deducta, visum est Spartiatis oraculum, quod Delphis est, consulendum. An foret Demaratus Aristonis filius? nécne. Ibi Cleomenes subornat Cobonem quendam Aristophanti F. maxima apud Delphos auctoritate, vt persuadeat Periallam mulierum vaticinantium antistitem, dicere ea quae Cleomenes volebat dici. Ita Pythia sciscitantibus ijs qui ad oraculum erant missi negauit Aristonis filium esse Demaratum. Quae tamen res se que̅ti tempore palàm facta est, & Cobon è Delphis profugit, & Perialla honore abdicata fuit. Demaratus nihilominus regno deiectus & substitutus Cleomenes. Herod. lib 6. Cùm agrariae legi, quam Agis Eudamidae promulgauerat, Leonidas rex aduersaretur, eam???ue abrogasset, nobilium studio: Lysander Ephorus institit Leonidam arcessere lege quadam vetusta, quae Heraclidem liberos vetat ex muliere alienigena tollere & in eum, qui aliò ex Sparta demigrauerit, poenam fancit capicalem. Haec cùm obijcere alios docuisset Leonidae, ipse cum collegis signum obseruauit. Id huiuiscemodi est: Nono quoque anno, captata ephori serena nocte & intermestri luna, consident silentio in coelum intenti. Quòd si aliqua ex parte stella in aliam traiecerit, reges iudicant deos offendisse: ijs???; regnum eò vsq; abrogant, dum suerit Delphis vel Olympa oraculum allatum, quod damnatos subleuet reges. Hoc signum oblatum sibi Lysander inctans iudicium dictauit Leonidae, ac testes edidit, ex muliere eum Asiatica, quam quidam Seleuci praefectus ei collocauerat, duos filios tulisse, ingratum & inuisum vxori domum inuitum reuertisse, & successore orbum rapuisse regnum. Simul dum eum accusat, impellit Cleombrotum ad regnum asserendum, generum Leonidae, & stirpis regiae. Trepidus igitur Leonidas supplex ad Chalcioecum refugit. Fuit Vnà cum parente in sordibus filia, diuertit???; à Cleombroto. Citato ad iudicium, cùm non stetisset, regnum abrogantes contulerunt id Cleombroto. Plutarch. in Agide. Gylippvs, vt imperator Syracusij exercitus crearetur, congregatis Syracusiorum ducibus, ait, Oportere collem quendam inter vrbem & Atheniensium castra munire. Quibus morem gerentibus, noctu transfugam ad hostes mittit, qui haec nunciaret. Illi re cognita, praeuertentes collem occupauerunt. Gylippus autem indignabatur, tanquam arcanis proditis ac promulgatis. Igitur in posterum ne fieret hoc ampliùs, principes Syracusiorum summam belli Gylippo detulerunt. Polyaenus. Cùm Michaël Curopalates Imp. in Thracia cum Bulgarorum rege Chrumno signa collaturus esset: Leo Orientalis exercitus dux, ad imperium aspirans, nunc longa oratione exercitum, nunc conuicijs in odium Caesaris commouit: eo???ue perduxit, vt si salui esse velint, se ducem, dum hora conflictus veniat, sequantur. Pugna igitur inita, Leo primus turpiter fugit: quem totus exercitus sequutus, praeter omnem necessitatem castra Caesaris ac tentoria reliquit. Chrumnus Romanorum fugam videns insidias suspicatus suos continuit, quoad Romanorum fugam perdisceret. Hac explorata, subsequutus cum suo exercitu, maximam cladem Romanis intulit: vix cum pauculis Imperator euasit, ac Constantinopolim delatus est. Leo audacior hoc successu factus, quosdam subornat, qui inhabilem Imp. ad regendum coram plebe insimulent: opus esse rege magnanimo, experto multarum rerum, ac strenuo, qualis esset Orientalis exercitus dux Leo. Excitata igitur seditione, Leo in castris Imperator appellatus, regium nomen, huiusce conspirationis velut ignarus, detrectauit. Sed Michaël Traulus cum caateris quibusdam, ensibus nudis ceu inuitum coëgerunt, vel potiùs suaserunt, regium nomen ferre. Cuspin. Pipinvs, Caroli Martelli F. magister Equitum, Saracenos iam tertiùm in Franciam redeuntes, obse crationibus habitis, copijs???ue contractis, suramouit trans Pyrenaeos saltus. Adeo???ue formidabile impijs esse coepit Pipini nomen, vt deinceps inter se Galliam???ue, Pyrenaeum limitem statuerent sanctum, quem transgredi nefas ducerent. Hinc regium nomen non dissimulanter affertare coepit. Childericus enim III. rex, mente stupens, vita ignauus & effeminatus, videbatur regio nomine indignus, solij???ue dehonestamentum. Vna ca res Pipinum deterrebat, quòd regium nomen in quocunque ac qualicunque foret, sanctum augustum???ue semper fuerat. Quémnam tantae ceruicis tam???ue sublimi vertice inueniri posse, qui de Regno transferendo à magni Clodouel stirpe, verba facere audeat? Nimirum hanc tantam tam???ue noui exempli rem alibi tentandam esse, quàm in Francia, quae sacramento regi dicto deuincta, religione teneretur. Vbi autem meliùs, quàm in vrbe Roma, tunc virtutis sanctitatis???ue seminario, rationem virtutis haberi posse???quam vnam vmbrae regis imaginario???ue sceptro ac stupido Childerico staruebat opponendam: & beneficia patris erga Po̅tificem Romanum, sedem???ue Petri à Longobardorum rege socio amico???ue defensam, non patum ponderis habitura confidebat. Ergo Burcardum Visiburgensium episcopum ad Zachariam Po̅tificem maximum oratorem misit, vt Franci soluerentur iurisiurandi religione, qua se Childerico III. deuinxerant. Zacharias initio minimè audebat tam magni momenti cogitationem suscipere. Deinde cùm Francos proceres mira consensione animorum Pipino adesse cupere???ue, compertum exploratum???ue habuisset: vnum???ue Childericum regem reliquam esse Magni Clodouei sobolem, sine liberis, sine ingenio, cui???ue ingenuo dolori amissum regnum ipsi futurum non esset, nec vsquam esse qui eius vicem quererentur: Francos sacramento regi Childerico dicto soluit. Qui conuentu habito Pipinum regem salutauêre, anno 751. In decimum tamen ab inito magisterio Equitum annum tantae molis res protracta est. Stephanus, qui Zacha???ae successit, in Galliam, opis contra Aistulsum Longobardum implorandae causa profectus, Pipinum ad Dionysij Parisiorum coronauit, sacra???ue vnctione imbuit, Childericum???ue regem detonsum coenobio sacrauit, nulla cuiusquam querela, sed non sine admiratione. Sigebertus scribit Pipinum à Bonifacio Moguntinorum episcopo sacris regijs initiatum anno Salutis 701. eundem anno post à Stephano ipsum filios???ue, Carolum & Carolomannum inunctos, toti soboli eorum benedicente, omnia???ue fausta selicia???ue in omne tempus sacris ceremonijs apprecante: simul diris detestatione???ue insectante, si quis quid contrà moliri auderet. Ita prius acceptum ius regnandi, tunc quasi confirmatum, & immortale factum in ea familiavidebatur: vt in Pipino non magis inuictas vires formidarent mortales, quàm religionem reuererentur. Aemilius lib. 2. Educationem vitiosam. Cùm post obitum Marci, Commodus adhuc a dolescens Imperator à patre relictus esset: is Perennem Italicum hominem, militaris alioqui disciplinae peritissimum, Praetorianis praefecerat. Hic vt sibi omnem auctor tatem atque Imperij vim assumeret, abutens Imperatoris adolescentia, delicijs ganeis???ue hunc corrumpi facilè patiebatur: quia dum voluptatibus indulgeret, necesse esset imperij summa̅ in alium reijci. Sed & antea nobilissimis, locupletissimis & Imperatori coniunctissimis omnibus perfalsas accusationes supplicio affectis, vbi qui sacinus suum impediret, reliquum esse neminem existimauit: tum de imperio cogitare coepit. Itaque hoc inprimis Commodo persuasit, vt filium suum adolescentem Illyricis exercitibus pr???ficeret. Ipse magnam vim pecuni??? co̅trahebat, qua cùm opus esset, corruptis Pr???torianis, vteretur. Interea certè quidam philosophi habitu cùm insidias prodidisset, neque id alijs argumentis quàm autsorte quidam aut diuinandi ratione confirmare videretur: Perennis ipse comprehe̅di hominem, atq; profurioso & vaniloquo, egne combunri iussit. Sed cùm postea clàm Perenni filio, atque ignaro etiam patre, quanquam erat praefectus, nonnulli milites aliquot numos de recenti sub illius factos imagine, Commodo attulissent: omni denique insidiarum ordine pàtefacto, illi quidem maximis muneribus affecti sunt: caeterùm missi, qui noctu Praetorianorum praefecto nihil tale minùs cogitanti, & horu̅ omnium inscio, caput obtruncare̅t: deinde in Illyricum ita ad filium accurrerent, vt eorum diplomate famam, quae Romae accidissent, anteuerterent. Hi Commodi literas perquàm familiariter ad eum scriptas afferunt: iubent vt magna proposita spe Romam reuertatur. Is vt attigit oram Italiae, ab ijs quibus imperator negotium dederat, occiditur. Postea Commodus duos Praefectos sapientissimè constituit: quia tutius sit omnino, tantam illam potestatem non vni committere, sed dissectam in partes, imbecilliorem eo pacto efficere, si quid aduersus Principem nefariè suscipitur. P. Aerodius ex Herodoti libro primo. Oracula ementita. Ex posteritate Herculis, qui confusi cum Dorijs fuerunt, & in Peloponnesum remeauerunt, magna & clara gens floruit Spartae. Non admissi tamen ad regni successione̅ omnes sunt, vrùm haesit id penes duas solùm familias, qui Eurytion [1996] tidae & Agiadae appellabantur. Caeteri ex generis dignitate praerogatiuam in republica nullam habebant. Virtutis verò decora patebant omnibus, qui obtinere poterant ea. Lysander, vt rebus gestis inclytum nomen comparauit (nam captis Athenis patriae imperium peperit, & bello Peloponnesiaco, quo 27. annos durauerat, finem imposuit) iniquo ferebatanimo, quòd illa in vrbe, quam ipse amplificauerat, alij, qui nihilo se essent natalibus illustrioribus, regnarent: cogitauit???; ex duabus familijs regnum tra ducere, & conferre in medium ad omnem Herculis progeniem: vel, vt quidam aiunt, non ad Herculis posteros, sed ad Spartiatas: ne praemium id stirpis Herculis esset, sed eorum, qui similes essent Herculi virtute: qui illum quoq; ad deorum honores euexisset. Sperabat autem fore, cùm de regno ita disceptaretur, neminem prae se designatum iri Sparuatem. Ac primùm inducere ciues ipse institit & molitus est, atq; orationem edidicit à Cleone Halicarnasseo compositam. Hinc vbi rei, quam nouabat, importunitatem & molem consilia vidit audaciora flagitare: quasi in tragoedia machinam in ciues attollens, fortes Delphicas atq; oracula contexuit concinnauitque: nihil habiturum se ratus ex Cleonis artifico praesidij, ni metu aliquo dei & superstitione priùs ictos occupatos???; ad oratione̅ illam ciues sub dolè deduxisset. Itaq; refert Ephorus eum, vbi Pythiam aggressus est peruertere, ac mox solicitauit per Phereclem Dodonidas, & reiectus ab his est, ad Ammonis templum profectum, ostensa magna mercede, cum sacerdotibus egisse: quos ex indignatione Spartam certos ad accusandum Lysandrum legasse. Alius verò Pythiam precio delinitam cum illo fecisse asserit, in hunc modum. Mulier erat in Ponto, quae praegnantem ferebat se ex Apolline. Cùm filium peperisset, complures & nobiles magnam nutrimentorum eius atq; educationis egerunt curam. Nomen puero Sileno est inditum. Hoc sumto Lysander exordio, reliqua de suo assuit & atrexuit. Alium praeterea vulgauerunt & dissipauerunt Spartae Delphis petitum rumorem, oracula peruetusta à sacerdotibus in arcanis tabulis conseruari, neq; attrectare has vel legere fas esse, nisi longo aeuo natus ex Apolline venisset & generationis suae indicio, quod notum custodibus esset, edito ijs, tabulas, quibus sortes continebantur, accepisset. His praestructis veniendum sicut Apollinis filio Sileno erat ad posce̅da oracula. Sacerdotes conscij singula sedulò rimare de natalibus eius & percontari debeba̅t. Postremùm his adducti scilicet libellos tanquam Apollinis filio ostendere, atque hic in magna corona cùm alia recitare oracula, tum cuius causa hoc institutum commentum fuerat, de regno: praestare & satius esse Spartiatis, vt ex optimis ciuibus legere̅t reges. Vt iam adoleuit Silenus, atque ad rem agendam veniebat, ecce Lysander à fabula excidit vnius ignauia histrionis & administri: qui cùm admouenda operi manus esset, obtorpuit & tergiuersatus est. Nihil tamen, dum superstes Lysander fuit, patefactum est, sed post obitum eius. Decessit enim ante reditum ex Asia Agesilai, cùm in bellum Boeoticum incidisset, vel potiùs Graeciam coniecisset. Eo mortuo, ait Ephorus, cùm disceptatio quaedam sociorum Spartae esset: & scripta, quae apud se asseruauerat Lysander, essent inspicienda, domum eius Agesilaum profectum. Quem, vt codicem reperit in quo descripta illa de republ oratio erat, regnum Edrytiontidis & Agiadis eripiendum, atque in medio esse ponendum, legendos???ue reges ex optimis: instituisse orationem in lucem pro concione proferre, & Lysandrum aperire, qui ciuis in operto fuisset. Verùm Lacratidam prudentem virum & principem Ephororum retinuisse Agesilaum, mounisse???ue, ne refoderet Lysandrum, sed orationem cum eo defoderet ita artificiosè & astutè concinnatam. Plut. in Lysandro, & Diodorus Siculus lib. 14. Quum Constantinopoli imperaret Leo Magnus: Timothevs, cognomento Aelurus, magicis impostaris vtens, cellulas monachorum obiuit Alexandriae noctu, nominatim que̅que vocans. Qui cùm responderent, ita dixit: Ego sum angelus, in hoc missus, vt omnes iubeam abstinere societate Proterij & Chalcedonensium rerum, Timotheo autem Aeluro episcopatum Alexaudrinum tradere. Porrò cùm cateruam hominum turbulentorum mercede parasset, per tyrannidem solio episcopali potitus est. Cedrenus, & Theodorus lector libro primo. Benedictvs Caietanus, Cardinalis, vir in iure ciuili & canonico peritissimus, cùm primùm locum apud Celestinum V. Pontificem teneret: ei, vt se pontificatu abdicaret, sua dere coepit, ne Ecclesia Dei ob imperitiam gubernantis periclitaretur. Hac leuitate & superstitione Celestini motus Carolus, Siciliae rex hominem amicissimum Neapolim perducit, eius???; animum à tanta foeditate rei amouere conatur, clamante vbique locorum populo, se nolle alium Pontificem quàm Celestinum: id???ue ab eodem Pontifice precibus & obsecrationibus contendente. Cui Pontifex respondit, Nil aliud se esse facturum, quàm quod Deus vellet, quod???ue ipse è rep. Christiana esse censeret. Tum verò Cardinales abdicationem homines quaerentes, vehementer instant, vt id quàm primùm agat, proposito reip. Chiristianae discrimine: affirmantes omnia mala tuum accidentia, die iudicij, eius imperitiae imputatum iri. Motus his verbis vir sanctus & simplex, suturum se in eorum potestate dixit, modò id iure fieri posset. Quare constitutio omnium consensu facta est, licere Pontifici abdicare se magistratu. Quam quidem constitutionem Bonifacius IIX. eius successor postea confirmauit, quemadmodum libro sexto Decretalium apparet. Tum verò Celestinus ad priuatam vitam rediens, alterius subrogandi Pontificis cardinalibus ex instituto potestatem dat, pontificatus sui mense sexto. Atq; ita Benedictus Caietanus po̅tifex creatus sub nomine Bonifacii IIX. Celestinum ad eremum abeuntem ex itinere retraxit, & praefecto arcis Fumonis, quae in Hernicis est, custo diendum tradidit, hoc praetextu, ne auctores seditionum aliquam calamitatem, hoc duce ecclesiae aliquando inferrent. Homo ingratissimus & callidissimus: quippe qui ambitionis causa & virum sanctum decepit, dum eum magistratu se abdicare compulit: & captum vitam eremiticam appetentem, in arce Fumonis dolore animi ante tempus mori coëgit anno vno, mense quinto post initum pontisicatum. Sunt qui scribant, Bonifacium immisisse subornatores clanculùm quosdam qui noctu demissa quasi coelitùs voce in cubiculum Celestini, ei peesuaderent, vt pontificatum dimitteret, si saluus fieri vellet. Platina. & Egnatius lib. 4. cap. 1. & Cranzius lib. 8. Metrop. cap. 48. Nuptiarum spem. Roluo Danorum rex Suecia subacta. Hiarthuarum quendam sorore Sculda in matrimonium data, annuo???ue vectigali imposito, Sueciae praefectum constituit, libertatis iacturam affinitatis beneficio leniturus. Sculda maritum atrocissimis nouarum rerum consilijs imbuit, plus vnumquemque libertati, quàm necessitu dini debere testata. Igitur arma diuersi generis tegminibus obuoluta, tributi more per Hiarthuarum in Daniam perferri iussit, ad Lethram oppidum, à Roluone constructum, eximijs???ue regni opibus illustratum. Rex Hiarthuarum regio conuiuio excipit. Sueones nocte intempesta cubiculis egressi, regem cum proceribus vino somnoq; sepultum obtruncant, nemine ex toto eius comitatu praeter vnicum Viggonem superstite, qui postero die Hiarthuarum in triumphali conuiuio & vita & ephemero regno exuit. Saxo lib. 2. Cranz. lib. 1. Sueciae cap 20. Noruagiae rex Olauus, Syritham Sueciae regis viduam coniugio sibi sociare voluit: quò Sueciae vires suis adiungeret. Sveno Danorum rex subornauit ex suis duos, qui specie perfugarum Olauum peterent, multa mala in caput Suenonis congererent: Caeterùm filiam eius Thiram, auiae nomen referentem, insigni laude celebrarent. Quorum vocibus Olauus accensus, missis ad Suenonem oratoribus, filiam eius coniugem depoposcit. Cùm autem Sueno legatos spei plenos à se dimisisset, Olauus Syritham, vt aetate disparem, ludibrio habens, specie colloquij accersiuit, & (vt gens illa nauibus ferè omnia peragit) in suam nauim euocauit: re ita co̅posita, vt pons cui inscenderat solueretur, & regina cum comitibus in mare delapsa, no̅ sine perieulo ex traheretur. Cùm igitur Olauus à se Syritham tali indignatione repulisset, tum Sueno filiam ei dare negauit, & Syritham ipse duxit. Olauus tantam vlturus iniuriam, expedita classe mouit in Danos. Sed Sueno accitis in opem Suecis, quibus priuignus eius praeerat Iacobus, oppresso???; Olauo, Noruegiam subegit. Cranz. lib. 4. Daniae, cap. 24. Literas adulterinas. Tryphon monachus, ea conditione sede Constantinopolitana potitus, vt post certum tempus Theophylacto Romani Laca peni Imperatoris filio, qui tum ob aetatem tanto muneri impar erat, vltrò sede cederet: eo elapso cedere noluit. Cesariensis Patriarcha, vt Imperatori gratificaretur, cu̅ simulata amicitia compellat, ac quibus artibus ipsum Imperator oppugnare aggrediatur, indicat, deniq; ait: Hoc te ariete expugnatum iri considunt aulici, quòd literarum rudem te esse iactitant. Quare vt hoc etiam te crimine purgare possis commodè, nolo tibi meo deesse consilio. Scribas, inquit, multis praesentibus nomen tuum, & pontifi catus dignitatem, eam???; chartam ad Imperatorem curato perferri. Paret Typhon, dolum fraudulenti hominis non olfaciens, & assumta charta h???c scribit: Trypho̅ ex Dei misericordia archiepiscopus nouae Romae, & oecumenicus, & patriarcha. Eam chartam Caesariensis Imperatori offert: ac mox per aulicos Tryphonis nomine subijcitur, quasi sua si functione abdicarit. Hoc artificio sede sua ciecto Tryphone, Theophylactus Imperatoris F. designatus fuit pontifex. Zonaras. Nuncium falsum. Obsidebatur Manfredvs Tarentinus dux à Pontificis [1997] Alexandri IV. exercitu Nueeríae. Praelio decertare no̅ ausus, consilio se obsidione eximit. Emissi clàm ex vrbe nonnulli pari atque ille erat calliditate, cùm paulò longiùs processissent, subornarunt quosdam alios non minori audacia astu???ue, qui lugentium habitu ex Sueuia cum literis, quas ipsi conscripserant, adulterino???ue anulo signarant, venire se dicerent, simulatis???ue cum lacrymis falsò nunciarent, Conradinum Sueuum Conradi Imp. F. obiuisse. Res & nunciata, & credita. Captus dolo Legatus Pontificis vltrò soluit obsidionem. Bauari tutores Conradini, perinde ac nullo pupillo, cuius tutelam gererent, procul è regno Siculo delusi abiêre. Manfredus velut pro defuncto rem diuinam magna religione amplissime???ue faciendam atratus ipse curauit, iusta???ue persoluit, gaza???ue Panormo ad se transferri iussa, ac largitione veteranis sibi conciliatis, nouo???ue ex Africa milite barbaro mercede conducto, quasi nulla iam iusta regiae Siculae stirpe, rex salutatur: prius???ue regnum opes???ue firmauit, quàm fieret fides à quoquam, viuere Conradinum, animis hominum errore occupatis. Cum rege Tarraconensium affinitatem contraxit, collocata illi filia Constantia. Aemilius lib. 7. Eorvm qvi imperivm dare possunt Conciliationem. Siue ea fiat Sapientiae studio. Bardas Theodorae Augustae, Theophili Imp. viduae, frater, cùm imperium affectaret, Michaëli Imperat. adhuc puero suasit, vt regnum assumeret: Theoctistum patritium Michaëlis praeceptore̅ ex insidijs obtruncari curauit, Theodorum Palatio exegit, Michaëlem aurigationibus & popinis detinuit. Ipse interim in tanta regis desidia, cùm neglecta essent penitùs philosophiae studia, vt sibi famam aucuparet, scholas scientiarum triuiales vbique instituit, ac publicum doce̅di locum, professoribus???; annua stipendia & publicam prouisionem constituit: his???ue communem praeceptorem Leonem conduxit, cui celebre in philosophia nomen erat, quem Theophilus Imp. magnis muneribus affecerat, & pontificem Thessalonicensem creauerat: at quia nullum honorem imaginibus censebat exhibendum, eiectus vrbe fuerat. Leges ciuiles restituit, cùm quotidie ipse iudicijs praeesset, vt leges amissae & obliuioni datae pristinum vigorem resumerent. His artibus aditum sibi ad imperium iam fecerat, nisi à Basilio Protostratore, per aemulationem, in conspectu C???saris caesus fuisset. Cuspin. Ioannis VII. Pontificis maximi astus, omnia in fallendo ingenia, quae vnquam viderim aut legerim, superauit. Nam cùm femina esset Britannica, Agnes appellata, domo fortassis ob impudicitiam profuga, femineo amictu in virilem mutato, data studijs diligenti opera, Athenis, ad eam doctrinae magnitudinem peruenit, adeo???ue virum effingere sciuit, vt Leoni quarto in pontificatu succederet anno Saluti DCCCLIII. Quem cùm biennium obtinuisset, in facra processione ad Colosseum partus dolore absumta est. Fulgosus lib. 7. cap. 3. & Egnat. lib. 7. cap. 3. & Caelius lib. 14. cap. 1. A. L. & Cranzius lib. 2. Metropol. Prodigalitate, profusione. Iason misit per Menelavm pecuniam Antiocho regi: Menelaus verò sibijpsi redemit summum sacerdotium, interuertens Iasoni talenta argenti trecenta. 2. Mach. 4. Anno V. C. 313 Proculo Geganio Macerino, & L. Menenio La nato Coss. annonae caritas Romam inuasit: dubium, deserto agrorum cultu, an coelo frugibus aduerso. Tum Sp. Melivs ex equestri ordine homo praediues, rem specie, vtilem, sed libertati praecipuè inimicam est aggressus. Emerat hic per clientes & hospites penè quicquid frumenti fuerat ex Hetruria aduectum, emtum???; multitudini gratis in grauissima annona distribuit. Conciliauit ea largitio homini tantu̅ fauoris, vt quacunque incederet, frequens circa illu̅ ciuium multitudo conspiceretur, futurum consulatum haud dubio consensu repromittens. Quoniam autem consulatus erat patribus non sine certamine extorquendus, de regno agitare coepit. Creantur interim consules, T. Quintius Capitolinus, & Agrippa Menenius. Ad hos & patres Minutius detulit, se manifesto indicio compertum habere, in Sp. Melij domo secreta consilia agitari, ingentem vim armorum eò collatam, corruptos ex Tribunis quosdam, qui ad prodendam libertatem cum Melio conspirent. Tum quia à consulibus prouocatio erat, visum est ad id malum opprimendum, Dictatore opus esse. Quintius Cincinnatus dictus est. Is Seruilium Halam magistrum equitum dixit. Qui Melium ad Dictatorem venire nolente̅, & populi fidem implorantem occidit. Placata inde Dictatoris oratione multitudine, Questores iussi sunt Spurij bona vendere, pecuniam???; inde exactam in publicum redigere. Domus diruta, monumentum nefariae spei oppressae vt esset area, Aequimelium appellatum. L. Minutius boue aurato, vel, vt alij tradunt, statua axtra portam Trigeminam est donatus. Sabellicus libro 5. Enncadis 3. Cùm Galba defecisset à Nerone, primus Otholegatus Lusitaniae accessit ex ducibus ad partes Galbae: & quantum auri argenti???ue habebat in poculis, argentario id omne dedit, vt inde numi fierent, quos ministris Galbianis enumerauit, fecit???ue iter multos dies cum Galba; eodem???; momento & ipse spem imperij concepit, tum ex conditione temporum, quae tumultuosa erant, tum ex praedictione Seleuci mathematici, qui illi denunciabat, vt Tranquillus scribit (Plutarchus & Tacitus mathematicum Ptolemaecum appellat, nisi idem sit qui Ptolemaeus Seleucus dicebatur.) Omni igitur officio atque ambitione vsus, militum animos demerebatur, atq; beneficio deuinciebat; affabilitate???; ac militari promotione militibus sese ita insinuauit, vt palàm omnes praedicarant, hunc solum successione imperij dignum. Sperabat autem adoptionem à Galba, ad quam T. lunius, qui magnae potentiae apud Galbam erat, pro viribus Galbam induxerat. Sed postquam Piso praelatus ei est, ad vim conuersus, conspirationem inijt: ad quam & magnitudo aeris alieni eum impulit, qui se nisi principem, viuere non posse, asserebat. Cuspinianus. Cùm mortuo Anastasio Imperatore Amantius spado palatij praefectus ingentem pecuniarum vim ad Ivstinvm Comitem excubitorum detulisset, vt eam inter milites partiretur, seruata tamen quantum ipse vellet pecunia, modò ductoribus exercitus persuaderet, Theocretianum sibi longè samiliarissimum vt legerent Imperatorem, maius???; promitteret persingula capita donatiuum, quàm priores vnquam fecissent: Iustinus quidem satis integrè pecuniam inter milites partitus suffragia pro se cautè emit. Itaque ab vniuerso Senatu toto???ue exercitu, Iustinus electus ac pronunciatus est Princeps: sella???ue curuli exceptus, ac dia demate ornatus, ab omnibus salutatus Imperator, Amantium & cubicularios ob insidias paratas è medio sustulit. Cuspin. Comnenus Michael Palaeologus accepta ab Arsenio patriarcha tractandae regiae pecuniae potestate, totis modijs eam in manus nobilium & militum effudit, eorum???; etiam, qui eloquentia populum demulcere norant. Atque ita paulatim animos omnium deliniuit, vt eum solum & prudentia & vsu rerum tantae Imperij moli sustinendae parem iudicarent, dum Imperatoris Theodori Lascaris filius Ioannes ad maturam aetatem perueniret. Hac via primum sibi ad imperatorium fastigium gradum fecit, ex quo secundis ventis & plenis velis in imperij portum est inuectus. Gregoras lib. 3. Blanditia, Adulatione. Absalomvs Dauidis F. populum blandae alloquens, & manè ad portam stans si quis ad regem ad ius petendum adibat, eius causam bonam iustam ???; esse, at patrem suum malos habere consiliarios, dictitabat: si ad se regnum perueniret, sese ius aequabiliter omnibus esse reddirurum. Quinetiam si quis ad eum venerandum accessisset, ille eum porrecta manu prehensum osculabatur. Currus quoq; equitatum & L. satellites sibi comparauerat, ita vt omnes magnisi centiam illius, adde etiam corporis pulcritudinem admirarentur. His igitur artibus per quatuor annos vsus, tandem simulatione voti Hebronem profectus est, ibi???; à suis asseclis in regem creatus, per emissarios suos in tota Iudaea tubae sonitu signisi ca̅dum curauit, Absalomum Hebrone regem creatum: atq; ita Dauidem patrem regno expulit, cum???ue eius concubinis publicè concubuit Herosolymis. 2. Regum 15. Agathocles, Carcini Regini exulis F. Syracusanorum dux contra optimates, sexcentos expulit. Post haec concione conuocata, criminatus sexcentos & paucorum principatum, afferens???; se ciuitatem perpurgasse ab ijs qui principatum affectarent, & sinceram libertatem populo peperisse, ac cupere aliquando liberatum à laboribus priuatam vitam degere: suum paludamentum dilacerauit, pallio???; assumto abibat, se spestandum praebens tanquam vnum è multis. Haec agebat, se popularem simulans, & cettò sciens complures ex concione participes fuisse flagitiorum nefariorum, & ob id nunquam consensuros, vt cuipiam alteri imperatoris dignitas demandaretur. Confestim igitur qui oppressorum bona compilarant, vociferabantur, ne se desereret, sed omnium curam susciperet. Is principiò obsistere: deinde multitudine vehementiùs vrgente, dixit acquieturum se, si soli liceret imperare, absq; collega. Concedente idipsum populo, denunciauit debitorum immunitates, & agrariam legem. Interea neque dia dema assumsit, neq; stipatores habebat, neque difficilem aditum ad se patere voluit: quae quidem omnes ferè tyranni sibi parare solent. Curam verò habuit redituum & praeparandorum armorum atque telorum. Sic sensim tyrannidem inuasit. Diod. lib. 19. A. Vitellivs à Galba in Germaniam missus, tota via caligatorum quosque militum obuios exosculabatur, per???; stabula ac diuersoria, mulionibus ac viatoribus praeter modum comis: vt manè singulos iámne ientassent sciscitaretur, se???ue [1998] fecisse ructu quoq; oste̅deret. Castra ingressus nihil cuiquam poscenti negauit: atque etiam vltrò ignominiosis notas, reis sordes, damnatis supplicia demsit. Quare vixdum mense tra̅sacto, neq; diei neq; temporis habita ratione, ac iam vespere, subitò à militibus è cubiculo raptus, ita vt erat in veste domestica, Imperator est consalutatus: circumlatus???; per celeberrimos vicos, strictum diui Iulij gladium tenens, detractum delubro Matris, atq; in prima gratulatione porrectum sibi à quodam: nec antè in praetorium redijt, quàm flagrante triclinio ex conceptu camini: tum quidem consternatis, & quasi omine adueeso anxijs omnibus, inquit; Bono animo estote, nobis alluxit: nullo sermone alio apud milites vsus. Consentiente deinde etiam iam superioris prouinciae exercitu, qui priùs à Galba ad Senatum defecerat, cognomen Germanici delatum ab vniuersis cupidè recepit: Augusti distulit: Caesaris in perpetuum recusauit. Suetonius. Iustitiae simulatione. Diocles Medus hoc pacto Medorum tyrannidem occupauit. Medi sparsim habitabant, nullam???ue ciuitatem habe̅tes, sine legibus aciudicijs vitam agebant: & agebant, rapiebant???; sese mutuó. Diocles vicinis iura dabat, cos???; aequalitatem seruare docebat. Eo delectabantur indice, cuius nomen statim celebre apud Medos euasit, factus???; est ad eum concursus, tanquam ad aequabilem ac iustum iudicem. Cùm omnium beneuolentiam sibi fama & gloria conciliasset, praesidia comparauit: ijs???ue vsus, per noctem lapidum ictib. domum suam oppugnari curauit: mane facto apud Medos de nocturnis insidijs conquestus, quasi eorum causa in mortis periculu̅ adductus esset, quòd inter eos ius diceret. Multitudo indignabatur, & ad corporis securitatem decernebat ei locum munitissimum inhabitandum, arcem Ecbatanorum, & corporis stipatores quos ipse delegisset, ei???ue victum de sacris pecunijs suppeditandum constituit. Hanc ille consecutus stipatorum multitudinem, indies his plures adiecit, & pro iudice rex factus est. Polyaen. lib. 7. Gelon Dinomenis filius, Syracusius, in bello aduersus Himil conem Carthaginensem suscepto, creatus summus dux, cùm egregiè pugnasset victor, prodiens in concionem, rationes???ue reddens imperatoriae dignitatis, impensarum, temporum, armorum, equorum, triremium: & ob haec vniuersa collaudatus, tandem exuit vestem, atque stans in medio nudus: Sic inquit, ego vobis nudus sto, vos autem armati. Itaque si quid à me gestum est intolerabiliter, proferte contra me. Tum ferro, igni???ue & lapidibus populus auxilium tulit, tanquam optimum ducem collaudans. Quid respondens inquit: Et in posterum igitur talem ducem eligite. Iterum populus: At alium talem non habemus. Ita creatus secundò dux belli, pro duce tyrannus Syracusiorum cuasit. Polyaenus libro primo. Tamberlanes Scyta pastor, pastoralibus ludis rex creatus, animum ad maiora adijciens, pastores, vt iureiurando imperata se facturos pollicerentur, impulit. Pecora igitur venundare eos, atque vt à tam inopi vita se vindicarent, arma equos???; comparare iussit. Hoc numero (ad quingentos enim peruenerant) quasdam mercatorum societates, quae per eas regiones magno numero praesidij gratia commeare solent. & vulgò Carauanae dicuntur, armis deuicit: atque in partienda praeda adeò se inter comites iustum liberalem???ue praestitit, vt mutatae conditionis pastores non modò non poenireret, sed fide amore???ue enixiùs ei deuincirentur. Ad compescendam praedonum audaciam mille equitum dux in eius regionis sines, vbi haec aduersus mercatores gesta erant, à Persarum rege missus: cùm à latronum duce in colloquium vocatus esset, latronis arte verbis???ue delinitus, ex hoste comes ei factus est. Interim inter Persarum regem fratrem???ue eius orta controuersia, fratris causam latronum duces susceperunt: cui postquam regnum asseruêre, maiori exercitus parte ab co impetrata, illius auspicijs fingunt sese in exteras gentes imperiu̅ propagare velle, co̅pulsis ad rebellandum populis breui se. qui antè latronum princeps erat, Persarum regem fecit. Quòd autem ischia debilitatus erat, eius nomini Temir (quod Scytharum lingua semur significat) lang Persae addiderunt, quod verbum prisca lingua ischia debilicatum ostendit, coniunctis???ue ambobus verbis Temirlang nuncupatus fuit. Hic Persico regno Armeniam, Syriam. Babylonem???ue, atque multas alias gentes addidit, vrbem???ue Samarcandam ambitu maximo in Persis co̅ditam, innumerabili hominum multitudine repleuit. Egnatius lib. 3. cap. 4. & Fulgosus eodem. Roboris ostentatione. Erant Pigres & Mastyes, P???ones, qui postquam Darius transmisit ex Scythia in Asiam, Sardis venêre, cupidi tyrannidis apud Paeonas potiundae, ducentes vnà sororem procera statura atque speciosam. Hi obseruato tempore, dum in suburbanis Lydorum Darius praesideret, talem rem sibi agendam putarunt. Sororem quàm optimè poterant exornatam, ad aquam mittunt, vas capite continentem, equum, è brachio trahentem, linum???ue nentem. Eam praetereuntem Darius attentè considerans, quòd neq; Persica erant illa quae ageret mulier, neque Lydica neque vllarum ex Asia feminarum, misit quosdam suorum satellitum, iussos obseruare, in quam rem vteretur mulier equo. Istis obsequentibus, femina vbi peruenit ad flumen, equum adaquauit, vas aqua impleuit: eadem???; via regressa, aquam capite ferens, equum è brachio trahe̅s ac fusum versans. Admiratus Darius, adduci coràm feminam iubet. Ea adducta, adolescentes fratres qui aderant, non procul rem ipsam speculantes, interroganti Dario, Cuias illa esset, aiunt se Paeones esse, & illam suam sororem, se???; venisse Sardis, vt sese Dario donarent. Paeoniam autem Teucroru̅ coloniam esse ad flumen Strymonem sitam, non procul ab Hellesponto. Interroganti Dario, nunquid omnes iliic feminae tam laboriosae essent? affirmarunt promtè, id ita habere. Itaque Darius literas ad Megabyzum dat, quem in Thracia praefectu̅ reliquerat, iubens èsedibus suis Paeones ad ipsum transferri, cum liberis, pariter & vxoribus. Herod. lib. 5. Reconciliatione. C. Ivl. Caesar ex Hispania reuersus, quia triumphum postula̅tibus manendum extra vrbem, candidatis consulatus petendus eratin vrbe: his legibus conflictatus contrarijs, cùm ad tempus comitiorum consularium occurrisset, contendit per amicos à senatu, vt ab sentis sui ratio haberetur. Contra cuius postulata insistenti legi Catone, mox vt multos aduertit à Caesare delinitos, tempore rem excludente, ac diem dicendo eximente: constituit dimisso triumpho Caesar incumbere consulatui, ingressus???ue illicò vrbem suscepit actionem: Considerans autem in M. Crassi à Cn. Pompeio alienatione, si ad alterum se applicasset, alterum habiturum se inimicum, ad ambos reconciliandos conuertit animum, rem praeclaram alioquin & ciuilem, sed ex causa praua caute???ue ab illo & insidiosè commentatam. Quippe vires reipubl. quae sicut in naui propensiones ad aequilibrium redigebant, vbi coiêre, & vnitae sunt (quod quidem eam oppressit & euertit funditùs) inexupetabile reddiderunt momentum. Vnde M. Cato eos, qui ab insecuto Pompeij cum Caesare dissidio rempubl. praedieabant profligatam, errare dicebat, qui reprehenderent nouissima. Neque enim dissensionem vel simulcatem, sed coitionem eorum & consensionem primum reipubl. vulnus & maximum fuisse. Inito Coss. extemplò leges non consuli, sed audacissimo tribuno plebis rogauit congruentes, in gratiam plebis legem de colonijs deducendis, & leges agrarias promulgans. Ibi cùm aduersarentur ei in senatu optimates, quòd diu occasionem quaesisset, vociferatus testatus???ue inuitum se transire ad populum, quem necessariò & iniurijs in sesenatus adductus cogeretur obseruare, prosilijt: cinctus???ue hinc Crasso, illinc Pompeio, rogauit eos, Ecquid leges suas probarent? Cùm probare dicerent orauit, vt contra aduersarios, qui gladio minitarentur, essent sibi auxilio. Id illi sunt polliciti. Adiecit insuper Pompeius, contra gladios cum gladio se venturum, & scutum quoque allaturum. Haec vox optimatum aures offendit, indigna eius pudore, atque ab eius erga senatum obseruantia abhorrens, imò insana & temeraria: populus verò exultauit. Cui cùm M. Bibulus consul repugnaret, pompeius vrbem militibus compleuit, rem???ue publ. vitotam occupauit. Quippe consulem Bibulum, qui cum Lucullo & Catone in forum descendebat, repentè adorti, fasces fregêre. Quidam cophinum stercotis plenum in ipsius caput Bibuli effudit. Duo tributi, qui Bibulum deducebant, vulnerati sunt. Ita aduersarijs foro eiectis lex perlata agraria est. Plebe legibus agrarijs delinita, ei prouincia Illyrlcum & tota Gallia, adhaec quatuor legiones in quinquennium decretae sunt: praecinente Catone, in arce suis ipsos decretis collocare tyraunum. Interea Caesarem bella Gallica euexêre. Qui cùm remotissimè ab vrbe abesse, & Belgis, Sueuis, Britannis???ue putaretur implicatus: clàm astutia sua medio in populo & praecipuis rebus Pompeij potentiam labefactabat: Siquidem aurum, argentum, reliquam???ue praedam & opes ex tot hostibus superfluentia in vrbem mittendo, labesactando???ue largitionibus, & praebendo aedilibus, praetoribus, consulibus, atq; horum coniugibus auctorabat sibi complures. Itaque ad eum, postquàm Alpes transmisit, Lucae hybernantem cùm ingens visorum simul & mulierum certatim confluxit agmen: tum senatores, inter quos Pompeius & Crassus fuêre, ducenti. Conspecti fuerunt pro Caesaris fotibus proconsulum & praetorum centum viginti fasces. Ille alios omnes spe & numinis fatiatos dimisit. Crassus verò & Pompeius cum co pacti sunt, illi vt consulatum peterent, Caesar ad comitia frequentes milites suffragandi causa mitteret. Si designati essent, quamprimùm vt curarent prouincias & legiones sibi decerni, Caesari verò suas [1996] prorogari in quinquennium. Caeso à Parthis Crasso, Pompeius Romae rerum potiebatur solus, Caesaris tamen legiones metuebat, exercitum dimirtere nolentis, cùm Pompeio in quadriennium decretas prouincias audiuisset, sui verò absentis nullam rationem habitam. Proinde in vrbem milites assiduè mittebat ad comitia, multos ex magistratibus numis sibi parabat & redimebat: in quibus consul fuit Panlus, qui ad partes eius trecenties sexagies H-S. precio desciuit: & Curio tribunus plebis immenso aere alieno ab eo liberatus, simul???ue M. Antonius ob curionis amicitiam ijsdem obstrictus nominibus. Compertum est vnum ex missis à Caesare centurionibus pro curia stantem, cùm audiret negari à senatu Caesari prouin ciae prorogationem, gladium manu concusisse, ac dixisse: Atqui hic dabit. Plut. in Pompeio in Caesare & Catone. Insectatione. Ioannes Baluus Verdunensis, humili loco natus, thesaurarius primùm, inde Ludouici XI. regis fauore episcopus Andegauensis, Paulum II. acerrimè impugnando apud regem, effecit, vt Paulus eius conciliandi causa galerum illi offerret. Postea etiam praeter ecclesiasticas dignitates, Comitis & Baronis nomen assecutus est. Garimbertus libro quarto, de vitis Pontificum. Nobilitate ementita. Consule Tit. Natales simulare: quatenus claris sese familijs per dolum inserendo, principatum quoq; acquirere conantur, f. 1953. Paphlagonum reges Pylemenes dici consueuêre. Hinc periocum Nicomedes Bithyniae rex, cùm subactam Paphlagoniam cum Mithridate diuisisset, eam iussus in integrum restituere, suis viribus diffisus, Se iusto regi restituere velle, dixit, atq; Philomenem filium, Pylemenem nuncupauit, regno???ue imposuit. Sabel. lib. 3. En. 6. Nymphidivs Sabinus praetorio praefectus, qui Neronem prodidit, Galba Imper. electo, ad imperium & ipse aspirans, non detrectauit C. Caesaris, qui post Tiberium imperauit, filius nuncupari. Consueuerat enim, vt fama erat, admodum adolescens Caius genitrici eius, quae erat forma non illiberali, ex sartrice meritoria & Caesaris liberto Callisto genitae. Caeterùm fuit eius cum Caio consuetudo Nymphidij ortu recentior, ac suspicabantur ex Martiano gladiatore, cuius amore proprer magnum nomen deperibat Nymphidia, quem potiùs videbatur oris lineamentis referre, eum fuisse susceptum. Plut. in Galba. Suffragijs. Venetijs inclinabant non paucorum studia in Franciscvm Foscarum, qui vniuersae Reipublicae praeesset; sed eius aetas multorum vota retardabat (alterum enim & quinquagesimum aetatis nondum agebat annum) quae res maiorem quadragintauirûm partem ab hoc proposito auocabat, multis longè senioribus, qui Mocenico principi succederent, adhuc extantibus. Effecit tamen Foscarus, vt voti sui compos tandem esset. Nam quum in quadragincauirûm numero aliquot essent, qui illi vni praecipuè studerent, effecit cum ijs, vt in suffragando minimè sibi fauerent, nisi quum ille annuisset. Quare conuersus in alios omnes, hoc vnum sese ab illis petere agebat supplex, vt suo tantùm suffragio dignum illum censerent, qui summae rei praeesset, turpe enim & ignominiae plenum sibi videri, si diui Marci procutator, semper???; de Repub. optimè meritus vix tria aut quatuor suffragia referret, quum in nomen eius iretur. Quòd si semel supra dena numerare posset, sese id aequissimo animo laturu̅. Quod quum illi ex animi sui sententia obtigisset (nemo enim rem tam aequa̅ negare ei poterat) nactus opportunam, vt sibi videbatur, occasionem, annuit fautoribus suis, ne deessent, sed omni opera ac studio sibi adessent. Euntibus igitur omnibus in Francisci nomen, astu & arte id adeptus est, vt quinque & viginti suffragia sortiretur, qui numerus tunc temporis in eligendo duce satis esset. Quapropter stupentibus omnibus dux salutatus fuit. Ibidem. Fridericus Sueuiae dux, vir religiosus, prudens & fortis, Henrici V. Imper. ex sorore nepos, commendata habuit ab auunculo insignia Imperij: & ideo multi praeiudicio decessoris hunc eligendum regem putabant. Alij verò, quòd imperij iura nimis imminuta viderentur, fortem & acrem principem requirebant. Ita pro se quisque recusare, & ad alium potiùs transferre contendit. Id quum ex composito inter principes fieret, procurante Alberto Moguntino archiepiscopo, qui domum Henrici non amabat, Saxones autem haberet in precio: Fridericus etiam ipse, nihil subesse doli veritus, & penè cercus de se eligendo, vt moderationis suae specimen daret, & insignia Imperij principibus restituit, &, vt caeteri, imparem se illi oneri fassus est. Nec mora, qui cum Moguntino senserant: Quandoquidem, inquiunt, recusant imperium, quibus videbatur deferendum: Luderus siue Lotharius Saxoniae dux implorandus, ne patiatur Imperij dignicatem iacere contemtam. Itaq; vnanimi consensu illum elegêre, nihil recusantem. Cranz. lib. 5. Saxoniae, cap. 1. Post Rodolfi Habspurgensis obitum, anno Christi 1291. Adolphus comes Nassauiensis Caesar electus est Francofordiae, astu Gerlaci Moguntini archiepiscopi, consanguinet sui. Gerlacus enim principum Electorum discordia inter se perspecta, clàm singulos conuenit, & de eligendo Caesare egit. Simulat igitur apud Venceslaum Boëmiae regem plerosque consentire in electionem Alberti Austriae ducis, cui infensus erat Venceslaus. Rex votum suum Gerlaco dat: eligeret quemcunque alium, quàm Austriae ducem. Apud Saxonem similiter fingit, principum vota in ducem Brunsuicensem Saxonis hostem inclinare. Saxo suffragium suum Gerlaco committit, ea conditione, ne eligatur Brunsuicensis. Apud Palatinum simulat, vota Electorum in Venceslaum hostem eius propendere. Palatinus ergo vocem suam Gerlaco dat, modò ne Boëmorum rex creetur. Sic principum ferè omnium vota assecutus, praeter omnem expectationem Adolphum regem Romanum electum nunciauit & proclamauit. Cuspin. in Adolphi vita. C. Marivs Consul III. exercitui contra Cimbros, quiaduentare dicebantur, praefectus, exacto tempore annuo, vrgentibus comitijs, cùm defunctus collega eius esset, relicto ad exercicum M. Aquilio, contendit Romam. Ibi multis & insignibus viris consulatum ambientibus, L. Saturninus (qui praecipuè inter tribunos impellere valebat plebem, & quem in se circumegerat Marius) monuit eam pro concione, vt consulem illum crearent. Cum???ue Marius in speciem detrectare consulatum nec cupere iactaret: proditorem eum patriae Saturninus appellauit, qui periculo tanto impendente, bellum suscipere gerendum abnueret. Populus videns tempus requirere illius virturem & fortunam consulem quartum eum designauerunt, collegam???; ei Luctatium Catulum addiderunt. Plut. in Mario. Sortitione fraudulenta. Sordida magorum dominatione in Perside oppressa, Darius rex adiutoribus eiusdem dignitatis assumtis pactum cum praeclari operis consortibus fecit, vt equis insidentes, Solis ortu, cursum in quendam locum dirigerent, is???; regno potiretur, cuius equus in eo primus hinnisset. Caeterùm maximae mercedis competitoribus fortunae beneficium expectantibus, solus acumine equisonis sui Oebaris prosperum exoptatae rei effectum assecutus est, qui in equae genitalem partem demissam manum, cùm ad eum locum ventum esset, naribus equi admouit, quo odore irritatus ante omnes hinnitum edidit: audito???; eo, sex reliqui summae potestatis continuò equis delapsi candidati (vt est mos Persarum) humi prostratis corporibus Darium regem salutauerunt. Quantum imperium quàm paruo interceptum est vaframento? Val. Max. lib. 7. c. 3. ex Herod. lib. 1. Polyaen, lib. 7. & Iustinus, paulò aliter narrant. Equu̅ enim Darij in constituto loco equae admissum ab Oebare, postridie eodem in loco amoris desiderio commotum primum hinniuisse. De modo ambigunt, de re constat. Temeni fraudem in Messeniae regno Cresphonti adiudicando, pete ex Titulo, Regiones astutè comparare. Syracusis lex erat de sacerdote Iouis in annos singulos sortitò capiendo ex tribus generibus. Quòd si suffragijs tres crearentur, res reuocabatur ad sortem, nimirum vt qui sorte è tribus prodijsset, is sacerdotio potiretur. Verres autem Siciliae pr???tor cùm Theomnestum renunciari, & legem tamen retinere videri vellet, tres sortes in vrnam conijci iussit, in quibus omnibus scriptum esset nomen Theomnesti. Cicero Verrina quarta. Postquam Acacius Constantinopolitanus episcopus à Romano Pont. excommunicatus est, & alius in eiusdem locum substituendus esset: tum Zeno Imper, vt tolleret occasiones turbarum, quae in electionibus plerunq; oriri solebant, chartam puram obsignatam in altari reposuit, & in alia scripta Deum orat, vt ipse in mundam illam notis designaret, quémna̅ Constantinopolitanae Ecclesiae praefectum vellet. Astutè igitur Flavitas presbyter, homo summae audaciae & impietatis, aedituo pecunijs corrupto, fecit vt suum nomen papyro inscriberetur. Hac fraude episcopatum adeptus, quarto me̅se perijt. Niceph. lib. 16. cap. 18. Lesco primo Polonorum principe sine liberis defuncto, placuit principibus, indicto ad certam diem maculusorum equorum cursu, qui primus ad metam peruenisset, eius dominus vt princeps esset totius Poloniae. Figitur meta apud Prandinicu̅ amnem in aperta planicie ad septentrionalem plagam Cracouiae. Ibi Lescvs quispiam, procerum & competitorum vnus, cùm stadium vafro consilio stratis clàm in sabulo ferreis hexagonis, siue stylis caecis, quibus currentium equorum pedes laederentur, impediuisset, ipse obliquo & minimè impedito tramite primus, caeterorum equis in cursu offendentibus ac cespitantibus ad metam peruenit. Munierat etiam equi sui [2000] calces soleis ferreis, vt ne offenderet in stylis, si fortè cum impetu currens in eos incidisset: cùm omnes omnium aliorum equi de more illius temporis soleas nullas haberent. Attonitis omnibus & iam victorem atque principem diuinitùs sibi oblatum conclamantibus, techna deprehenditur: protrahitur Lescus in medium, conuincitur, damnatur, concerpitur. Cromerus libro 2. Eorvm, qvi imperivm impedire possunt, coactionem, oppressionem, retardationem Caede. Midas, simulans se dijs magnis rem diuinam facturum, per noctem Phryges cum tibijs, tympanis ac cymbalis eduxit, quibus enses occultè gestandos dederat. Ciues è domibus egrediebantur ad spectaculum. Illi tympana cymbala???; pulsantes, spectatores trucidaueru̅t, & in aedes apertas impetu facto, Midam tyrannum constituerunt. Polyaen. lib. 7. Theron, Selinuntijs praelium aduersus Carthaginenses committentibus, cùm multi ex his qui occubuerant insepulti iacerent, & hostes instarent, atque illi sepelire mortuos non audentes, neque tamen insepultos relinquere sustinentes, consilium, quid agendum foret, caperent: Theron recepit, Si triginta sibi darentur serui, qui ligna secare possent, se cum ipsis accessurum, & cadauera igni traditurum, ac polyandrium erecturum. Quòd si ab hostibus ipsi vincerentur, non inde magnu̅ periculum ciuitati futurum, si vnum ciuem amitteret, & triginta mancipiorum precium. Laudarunt Selinuntij sententiam, ei???ue concesserunt. vt seruos quos vellet, sumeret. Qui robustos & florentes deligens, eduxit cum falcibus, bipennibus & ascijs: vt ad combustionem mortuorum ligna secarent. Cùm exiuissent, persuadens eis Theron, vt dominis insidias struerent, sero vespere in vrbem reuersus est. Quos moeniorum custodes agnoscentes acceperunt. Theron ipsis custodibus trucidatis, & plurimis ciuibus in lecto interfectis, ciuitatem occupauit, & Selinuntiorum tyrannus euasit. Polyaen. lib. 1. Dinias Telesippo natus, Pherensis, in vrbe Thessaliae Cranone in paludibus & fluuijs auiculas aucupio venabatur. Ab eiusmodi vita ascendit ad tyrannidem, talibus machinis. Cranonij custodiam vrbis precio locabant. Dinias eam conditionem accepit, & vsq; ad triennium summa cura diligentia???; excubias egit, vt noctes longè securiores essent diebus, his qui intempestiuè ambularent. Eam ob rem laudatus, plures sibi vigiles conduxit, vt maiorem laudem adipisceretur, si custodiam munitiorem efficeret. Cùm verò ciuitas frumentorum decimas mercede locaret, fratrem suum iuniorem ab omnibus officijs immunem subornauit, vt eas conduceret, summè extollens & amplisicans reditus. Sic, cùm fratrem suum decimarum collectorem in vrbe constituisset, & multos ei iuuenes florenti aetate praeditos tradidisset, iuxta agrorum numerum ad colligendos decimatos fructus, cùm festum celebraretur, quod Taenia nominatur, in quo omnes Cranonij ludunt: coniunge̅s cum vrbis custodijs publicanos ab vrbe, & cum sobrijs obruens temulentos, ampliùs mille ciuibus morte affectis, Cranoniorum tyrannus euasit. Polyaen. lib. 2. Phidon quidam qui Peloponnesiorum imperium affectabat, quòd patriam suam Argos principatum tenere in reliquas vrbes vellet, primùm Corinthijs insidias struebat. Depoposcit ab eis per legatos mille ex eorum pube, qui flore aetatis & virtute praecellerent. Illi mille miserunt: quibus ducem dederunt Dexandrum. Quia verò obruere illos Phidon deliberatum habebat, quo Corinthiorum vires debilitaret, atque ciuitatem sibi faceret obnoxiam (arcem enim opportunissimam hanc fore totius Peloponnesi) negotium transigendum amicis nonnullis delegauit: in quibus Abron erat Dexandri hospes. Illius indicio adolescentes, Corinthum in columes profugêre. Sed & Abron tyrannum metuens, in Melisso vico agri Corinthiorum consedit: vbi natus est ei filius, que̅ imposita ex loco appellatione Melissum appellauit. Plut. in Amatorijs. Byzantini intestinis agitati seditionibus, à Spartanis decem viros pro constituenda pace petiêrc. Missus ergo Clearchvs. Qui vbi summam rerum imperij???ue ad se delatam vidit, contracta mercenariorum manu, magistratus vrbis ad quedam sacra inuitatos necauit. Mox triginta viros, qui Boeotae appellabantur, corripuit, laqueis???ue guttura eorum perfregit. Inde ex reliqua turba opulentissimos quosque per falsa crimina circumuentos partim necauit, partim vrbe fugauit. Magna inde contracta pecunia, ingentes mercenariorum cateruas co̅duxit, dominationem???ue sibi vndique firmare ac munire non destitit. Lacedaemonij exercitum in eum mittunt duce Pantoeda. À quo acie victus, ad Cyrum Artoxerxis fratrem confugit. Diod. lib. 14. Childericvs Merouei F. Francorum rex, cùm pudicitiam illustrium foeminarum attentare diceretur: coniuratione procerum sibi longinqua fuga consulere coactus, in Turingiam ad paternos amicos se contulit, expectaturus fortunam aliqua̅ redeundi: datis???; occultis mandatis amico Vidomaro, acerrimi ingenij viro, numu̅???; aureum cùm duas in partes diuisisset, alteram sibi retinuit, alteram illi dedit, vt nulli nuncio fides haberetur, nisi qui partem numi deferret. Franci Aegidium ciuem Romanum, Suessionum praefectum regem suum salutant. Nec procerum vlli videbatur cedere Vidomarus odio in Childericum: non maior verior???ue amicus, quàm amicitiae dissimulator. Octo annos Francis iura dixit Aegidius: in amicorum cohortem recepto Vidomaro ob solertiae fama̅, assiduitatem???; Quo temporis spacio, eorum qui in Childericum coniurarant, alij fato obiuêre, aliorum irae resedere, alios Romani externi???; Imperij taedere coepit: alios fictis criminibus falsis???; suspicionibus apud Aegidium largiter potens Vidomarus insectatus, cùm tollendos curasset, ac paucos superesse videret: tunc cum parte numi mittit nuncium omnium in Turingiam ad Childericum. Is à maxima suorum parte secundissimis animis receptus, congressum Aegidium fudit fugauit???;. Aemilius. Potentia. Philomedvs Phocensibus, qui à Thebanis ac Thessalis bello petebantur, promittens, se bellum feliciter confecturum, cùm dux esset creatus, belli praetextu mercenarios collegit: affatim???; sacris pecunijs ad eam rem abusus, ductum belli in tyrannidem conuertit. Polyaen. lib. 5. Theron Agrigentinorum mercenarios in occulto paratos & instructos habens, cùm ei pecuniae ad stipendia persoluenda non suppeterent, & ciuitas Mineruae templum magnificentissimum extrueret; suffuratus eas pecunias quas opificibus distribuere debuerat, suasit, vt summatim operum merces ad extremum solueretur, in eam???ue rem vades dignos acciperent, certum???ue tempus definirent, quo templi aedificationem absoluere vellent. Visus est non inutilem sententiam adferre, & ei ciuitas assensa, opus persi ciendum locauit, Postqua̅ igitur argentum ciuitatis Gorgus, Theronis filius accepisset: neque architectos, neque lapidicidas, neque alios opifices conduxit: sed satellitibus mercede conductis, & Agrigentinos suis pecunijs in tyrannidem redegit. Polyaenus libro sexto. Sosistratvs Syracusanis persuasit, vt eos quibus cum Agathocle necessitudo aliqua intercederet, qui???; ad tyrannidem assequendam suam operam ei praestitissent, communi decreto cum omni familia in exilium mitterent. Qui cùm extra ciuitatem exiuissent, mille viri comitantes eos interfecerunt. Sosistratus inde exulum bonis potitus, conductis militibus Graecis ac Barbaris, ijs???; qui in lithotomijs vincti tenebantur solutis, imperium in Syracusios tenuit. Polyaen. lib. 5. Phalaris, Agrigentinus publicanus, cùm ciues Iouis Gubernatoris templu̅ aedificare decreuissentin arce, quòd ea firmissima existimaretur, & alioquin etiam religiosum putarent, in celsissimo loco deum constituere: ipse promisit se operi curando praefuturum, & fabros optimi generis habiturum, materiam???ue vtiliter suppeditaturum, ac pecuniarum certos arbitros daturum. Credidit populus, quòd eum ob genus vitae, qui esset publicanus, harum rerum experientiam habere putaret. Acceptis igitur publicis pecunijs, magnum numerum conduxit mercenariorum multos???ue captiuos coëmit, & materiam non paucam in arcem comportauit lapidum, lignorum atque ferri. Cum???ue iam aedificarentur fundamenta, subornauit quendam promulgantem: Quicunque significarit eos qui lapides ac ferrum in arce subtrahunt, is tantundem argenti accipiet. Populus indignè ferebat materiam per furtu̅ subduci. Ille igitur, inquit: Concedite muniret, vallo???; circu̅daret. Ille captiuos vinculis liberauit, eos???; Iapidibus, bipennibus ac securibus armauit. Cum???; Cereris se stum celebraretur, ex insperato ciues adortus, magnam virorum stragem edidit: & ipse mulierum ac puerorum dominus factus, tyrannidem in Agrigentinorum Rep. exercebat. Polyaenus. Pisistratvs, vt ad principatum, quem animo conceperat, commodiorem sibi faceret gradum: inopum causam aduersus diuites, quorum princeps Megacles erat, suscepit tuendam. Nouissimè quasi ab hominibus aduersae factionis insidijs exceptus, curru in publicum delatus, vulnera populo ostentat, quae ipse sibi intulerat, ibi???ue multa questus, quòd ob suum in plebe subleuanda studium capitalibus petitus esset insidijs: nec homines aduersae factionis insidiari desituros, quandiu ipse de multitudinis commodo cogitaret. Commendare igitur salutem suam populo, pro quo capitales subijsset simultates, certò scire se nisi aliquo publico praesidio staret, breui futurum, vt inimicorum fraude opprimeretur, nihil minùs affirmans tutum homini, quàm inter eos viuere, qui & nocerepossint, & velint. His ille facilè obtinuit, vt circa se praesidij causa I. armatos haberet viros. Hi ab ipso armoru̅ genere Corynephori sunt nominati. Ea Pisistrato materia data est tyra̅nidis sibi stabiliendae. Ferunt, Solone̅ [2001] diu multum???; obstitisse, quanquam iam grandis nitus, ne viro dominandi cupido latus armis communire̅t. Permissum Pisistrato est, vt non solùm Corynephoros publicè decretos haberet, sed si maiore adhuc opus ei esset praesidio, ad libitum sibi compararet. Huiusmodi illè occasione fretus, arcem armis occupat, apertam???; exercet tyrannidem. Fit continuè ac Alcmeonidis fuga, qui diuersae erant factionis. Solon clarè vociferari, esse libertatem armis repete̅dam: faciliùs dictitans potuisse adolescentem tyrannidem opprimi, sed multò pulcrius fore adultam restingui. Quu̅ his ille parum omnino proficeret, expublico domum reuersus, in angiportu arma, quaecunq; domi habuit, ordine disposuit, deos homines???; testatus, nihil à se, quod ad ciuium libertatem attineret, praetermissum. Monitus ab amicis fore, nisi vrbe excederet, vt Pisistrati iussu interfigeretur, in ea esse perseuerauit: rogatus???;, Qua fretus vi in sententia permaneret? Senectute, inquit, audacior fio. Caeterùm tantum abfuit, vt Pisistratus illi aliquo modo noruerit, vt in summo etiam honore sit ab eo habitus. Nec in ea re solùm popularem prae se animum tulit tyrannus, sed & leges quas Solon tulerat, magna ex parte custodiuit, nouas aliquot adiecit. Sabellicus libro quinto, Enneadis secundae, & Polyaenus lib. 1. Dionysivs Hermocratis F. Syracusanus, humili loco ortus, tyrannidem affectans, praetores Syracusiorum accusare coepit, quòd illorum culpa Agrigentum à Carthaginensibus captum esset & euersum: populo???; persuasit, vti non locupletissimos, sed fortissimos crearet in posterum praetores. Paret populus, & inter alios etiam Dionysium decernit, cuius virtus erga Carthaginenses spectata erat. Postquam magistratum inijt, neq; vsquam cum collegis consedit, neq; consilia simul agitare voluit, nec commune quicqua̅ gerere. Ea arte sibijpse pollicebatur fore, vt collegis sensim potestas auctotitas???; adimeretur, sibi vero ius omne reipub. administrandae committeretur. Posthaec studens exules omnes sibi obnoxios reddere, nempe viros rerum nouarum cupidos, & ad parandam sibi dominationem aptos, quibus sciebat fugam caedem???; inimicorum, à quib. olim pulsi essent, iucundo spectaculo fore: auctor fuit populo exulum reducendorum. Missus inde Gelam, milites omnes humanitate & liberalitate sibi deuinxit, sic vt Geloi legatis Syracusas missis Dionysium vnicè laudare̅t. Reuersus inde Syracusas, collegas suos grauiter accusare coepit: Himilconem praeconem ad se misisse, simulata occasione captiuos redimendi, per quem se, qui collegis superior euaserit, hortetur, vt eorum, quae agantur, nihil curiosiùs inuestiget, neq; impediat, postquam adiuuare non statuerit. Itaq; se non ampliùs velle esse ducem, sed aduenisse, vt se magistratu abdicet, Neq; enim tolerandu̅ esse, caeteris patriam impunè vendentibus, se non solùm cum ciuibus in eodem excidij periculo versari, sed etiam in proditionis culpam trahi. His dictis accensa plebe, sermone per exercitum diuulgato, nonnulli in concione, vt erant ad eam occasione̅intenci, proclamare coeperunt, ducem eum vnicum dictatorem???; dicendum esse. Ad hanc vocem multitudine inclinata, Dionysius imperator creatus, vbi rem sibi videt ex sententia successisse, per decretu̅ militibus duplicatum stipendium co̅stituit. Exinde meditari coepit, quónam consilio custodes corporis per legitimas causas sibi constitui posceret. Hoc namq; impetrato, facilè sibi patriae vendicaturum dominationem. Igitur simulata ad Leontinos profectione, statione noctu in agris posita, insidias sibi factas simulans, repe̅tè exclamare ad arma coepit, & magnum cum domesticis tumultum miscere: mox trepidè in arcem co̅fugit, ibi???; pernoctando facibus incensis, ducta???ue ad custodiam vigilia, militum clarissimos quosq; ad se accersit simul ac dies illuxit, cuncta iam ad Leontinos congregati multitudine, multa de insidijs sibi instructis conqueri, variè disceptando suadendo???; figmentis quibusdam ad specie̅ veri compositis, turbam adduxit ad permittendum, vt custodes ipse sibi, quos vellet, eligeret ex millibus ad sexcentos (Ferunt hoc à Dionysio factum Pisistrati Atheniensis exemplo) Illicò igitur quoscunq; rerum inopia, aut aere alieno grauatos, alioquin audaces ac facinorosos nactus fuisset, eos inprimis delegit, quorum coacta supra mille capita optimis armis munit, magna???; spe implet. Tum mercenarios aduocatos perblandè humane???; allocutus, sibi obnoxios reddidit. Ordinum quoq; ratione habita, dispositiones mutauit, submotis???ue illis loco, quorum ambiguam fidem habebat, aduersam???; voluntatem fidissimum quemque ex suis in magistratu constituit. Postremò ob quodcunq; scelus aut facinus extorres profugos???; excipit: quo flagitio impietate???; maiore quis notatus esset, eo inter cariores habuit. Stipatus enim huiusmodi incertae spei hominum cateruis, dominium sibi munitissimum fore putabat. Hac itaq; turba circumuallante, Syracusas regressus, intra nauale armamentarium apparatus maritimae facultatis tentoria sibi posuit, vt eo primùm ausu sese haud dissimulanter iam dominum ciuibus ostenderet. Interea Dionysius, Hermocratis eius, qui debellauerat Athenienses, filiam vxorem ducit, simul Polyxeno sororem dat fratris vxoris Hermocratis, vt ad iuncta sibi per affinitatem clarissima familia, dominationis statum firmiorem haberet. His peractis, conuentu habito, Daphnaeum & Democratem, quos inprimis aduersarios habebat, viros inter primores vrbis, è medio tollit. Ita Dionysius vir penitùs indoctus & illiteratus, priuato praeterea humili???; loco progenitus, vrbis Graecarum maximae florentissimae???ue dominium sibi parauit, omnium, quae vlla scripta memoriae prodiderint, amplissimum, diuturnissimum???ue, cùm XXXIIX. annis imperarit. Non multò pòst direpta Gela Himilco praeconem Syracusas mittit, hortatum, vti se victos confessi, pacem secum componere vellent. Quod laetabundo animo Dionysius excipiens, confirmandae tyrannidis causa his conditionib. rem composuit: sub Carthagine̅sium ditione tenerentur prisci eorum coloni, praeterea Sicani. Caeterùm Selinuntijs, Acragantinis, item Himerensibus, ad haec Gelois & Camarinis, vrbes liceret suas cuique, modò nullis moenibus munirentur, incolere, vectigales???; essent Carthagine̅sium: Leontinis, Messanis & Siculis omnibus permissum esset, iure cuique loco, legibus???ue patriae vti pro arbitrio. Syracusios imperio Dionysij subditos regi: praedam, captiuos, naues???ue redderent, qui haberent, his qui amisissent. Carthaginenses abiêre. Dionysius tyrannidem firmatam habuit. Diodorus lib. 13. & Polyaenus lib. 5. Stilico Vandalus, praefectus militiae Honorij Imp. & socer per vtramque filiam, imperium in filium suum Eucherium transferre volens, vt bella de bellis serendo, in perpetua omnium admiratione & obsernatione esset ob rei militaris peritiam: persuadet Imperatori, vti Gothis stipendia denegentur. Sueuos quinetiam, Burgundos, Alanos & Vandalos magnis praemijs sollicitat, vti Rheni ripas occupent. Sic enim fore sperabat, vt Honorij rebus in arctum coactis, facilè imperio potiretur. Rhadagaisus Gothorum rex, cùm CCM. ea iniuria excitatus, Thraciam, Illyricum, Noricum valta̅s, Italiam ingreditur. Caeterùm Fesulis à Romanis & Hunnis inclusi, fame victi sunt Gothi & subacti. Vixdum ea tempestas quieuerat, cùm Alaricus Vestgothorum rex Constantinopoli relicta, in Italiam venit, & Honorio legatos mittit: Daret sibi suis???; quantum satis esset agri ad habitandum, se à populationibus cessaturos. Honorius ergo Gallias & Hispanias, à Sueuis & Vandalis miserè afflictas, illis concessit. Alaricus conditione accépta, Galliam petit. Stilico virò, praeter foedus, exercitum Vestgothorum insequitur; ipso???; Paschatis die, quo religionis ergô ab armis cessaba̅t Gothi, incautos aggreditur, duce Saulo Iudaeo, magnam???; stragem edit. Ea perfidia excitus Alaricus, Italiam repetit, omnia caedibus & incendijs replet, Romam ipsam biennio obsessam fame tandem expugnat. Honorius cognita tandem Stiliconis perfidia, eum cum filio ab exercitu trucidari curauit. Orosius, Paulus Diaconus. Gesta sunt haec circa annum Christi CCCCXII. vt Prosper annotauit. Bonfinius lib. 2. Decadis primae. Minis. Irene Augusta, Alexij vxor, consuetudine Tryphonis (qui Manuel postea dictus est) vsa, cùm principes eam ad nouum connubium hortarentur, vt ex omni procerum nobilitate, quem vellet, sibi maritum deligeret: vocato ad se adultero, nefarium aperit consilium. Audio, inquit, te multos familiae tuae viros habere in agris agentes: hos omnes te̅ctis armis in vrbem diuerso tempore inducas volo. Inde cùm tempus aderit, in parte aedium ad caedem esse paratos oportebit. Tum proceribus imperij vocatis stipulari ab eis incipiam, velint iubeant???ue me nubere cui velim, sint'ne cui nupsero pro Graeciae Imperatore habituri? Si id se facturos (quod non dubito) dixerint, tum ego te & meum coniugem & Imperatorem salutabo, in tua verba cogam iurare omnes. Quod si facere recusabunt, tum hominibus tuae factionis ad vnum trucidandos obijciam. Probat iuuenis mulieris consilium, atque hominibus comparatis, auersati principes tam sordidas nuptias, ad vnum omnes ferro caesi sunt. Cuspinianus. quamuis fabulam esse putet. Exclusione, Ablegatione. Cypselvs, cùm clarissimos ex Bacchiadum familia Delphos misisset, qui de communi salute Corinthiorum oraculum consulerent, interdixit eis, ne Corinthum ingrederentur: atque in posterum nobilissimis eiectis, securè tyrannidem obtinuit. Polyaenus lib. 5. Solyson, Callitelis filius, popularis viri opinionem apud Samios habens, in ducem electus est, cùm Samij aduersus Aetolos bellum gererent, neque solenne feltum celebrarent in templo Iunonis longiùs ab vrbe remoto, Solyson inquit Se in eo magistratu nequaquam commissurum, vt honor deae negligeretur: quo stuporem etiam hostibus incutiens, eos ad patrium conuentum pelliceret. Samij collaudata ducis pietate & fortitudine, venientes ad Iunonis templum, scenas, omnia???;, quae ad festi celebritatem pertinerent, summa alacritate parabant. Solyson per noctem in vrbem ingressus, à triremibus [2002] nautas intrò vocauit, & Samiorum imperium occupauit. Polyaenus lib. 6. Thermvsa, Phraatis Parthorum regis concubina primùm, deinde vxor, cùm Phraataci filio suo cogitaret regnu̅ astruere, nihil verò se effecturam intelligeret, nisi ablegarentur legitimi Phraatis filij: persuasit marito, vt Romam eos obsides mitteret. Quod illis sine cunctacione faciendum fuit, patre voluntati Thermusae ob insignem formam obnoxio. Interea Phraataces solus domi ad regnum educabatur: qui taediosum ratus expectare, dum à patre decedente principatum acciperet, cum matre contra eum conspirauit & interfecit. At priusquam co̅firmaret opes suas, ob parricidium exosus popularibus, per tumultum pulsus interijt. Iosephus lib. 18. c. 3. Antiq. Distractione, Inimicitijs mutuis. Cùm Thusci, qui in regnum Tarquinium Superbum reponere volebant, arma inferrent populo Romano: missus fuit Aristodemvs Cumanus ob bellicae disciplinae peritiam, vt eis opem ferret. Hac in expeditione, quae longa fuit, ciuium militantium licentiae plurimum indulgens, inseruiens???; eis magis quàm imperans, concitauit eos in senatum, vt principes & factiosissimos in exilium agerent. Hinc assumta tyrannide, violandis feminis & pueris ingenuis nihil reliqui fect ad summam improbitatem. Si quidem pueris memoriae proditum est eum, vt comam ferrent, atq; auro redimerentur, imperasse: feminae caput orbiculatim raderent, & amicirent se chlamydibus, qualibus ephebi vti solent, breuibus???; supra crura tunicis. Plut. de Virtutib. mulierum. Graecae vrbes mutuis inter se bellis exhaustae dum adhuc in suu̅ exitium ruunt, Macedonica arma in sua viscera adegerunt, quibus oppressae, foedum seruitium seruire coactae sunt. Philippvs Macedoniae rex harum libertati velut ex proxima infidiatus specula, mutua populorum certamina ab initio aluit, minùs potentibus auxiliando, mox victos victores???ue vnà adortus facilè subegit. Fuerunt???ue Thebani malorum omnium causa, qui rerum nouissimè in terra Graecia potiti, victos armis Lacedaemonios & Phocenses, velut parua supplicia caedibus & rapinis luissent, in communi Graecorum concilio superbè accusarunt. Lacedaemonijs crimini datum quòd Thebanam arcem induciarum tempore occupassent: Phocensibus, quòd essent Boeotiam depopulati. Vtrique victorum arbitrio tanta sunt pecunia damnati, vt quum Phocenses agris, liberis & coniugibus priuarentur, desperatione adacti, Philomene quodam duce, Delphici Apollinis templum, tanquam deo irati, auro & pecunia spoliarint: mercenario deinde milite conducto, bellum Thebanis intulerint. Thebani de euentu belli soliciti, Philippum ex Macedonia cum exercitu accerfiuerunt: atq; ita se externo imperio subiecêre, qui id in Graecis tantoperè auersabantur, Philippus velut sacrilegij non Thebanorum vltor, militem lauro coronatum in aciem producit. Phocenses Apollinis fronde territi, tanquam manifestum numen exaduerso staret, abiectis armis fugam capessunt, poenas???ue violatae religionis sanguine & multa strage vno tempore expendunt. Incredibile est, quantam ea victoria Macedonibus, apud externas etiam gentes, virtutis famam conciliauerit. Athenienses audito pugnae euentu, veriti ne Macedonum arma in Graeciam penetrarent, Thermopylarum angustias, vt olim aduersus Persas, occupant. Philippus interea nihilo in socios pacatiore fuit, quàm in eos, quos vicerat, animo. Ciuitates, quarum paulò antè dux fuerat, non solùm captas diripuit, sed coniuges etiam & liberos omnium sub corona vendidit, non deorum templa veritus, non aras, non deos penates publicos priuatósve, quos, vt hospes, non hostis, ab initio subierat: vt non tam pietatis vltor extitisse, quàm impiè delinquendi occasionem quaesiuisse videretur. Sab. lib. En. 4. Svatoplvcvs, Othonis marchionis Olomucensis F. principatum Boëmiae affectans, submisit Hyruinum quendam ad Boriuorium patruelem, Boëmiae regem, qui carcere & vinculis se vix elapsum simularet, & propterea suam contra Suateplucum operam polliceretur, simul???ue occultae proditionis metum ei incuteret. Boriuorius credulus, Versouicenses iam antea suspectos de falsis insidijs accusari audiens, dum illos comprehendi iubet, ijs ad Vladislaum Boriuorij fratrem consugiendi occasionem dedit, & cum Suatopluco coniurandi. Coniuratio tanta fuit, vt Boriuorius in Poloniam fugere cogeretur, nec quantumuis multum annitente Caesare reduci potuerit. Itaque spontè in Poloniam exul redijt. Dubrauius libro decimo. Armorum ademtione. Priùs quàm tyrannide potiretur Polycrates, lectos magnificos comparauerat, pocula???; vel nuptias vel maiora aliqua conuiuia facientibus, vt vterentur, accommodabat. Athen. lib. 12. c. 19. Hunc in modum captata ciuium beneuolentia, cùm Sanij publicum sacrificium facere in templo Iunonis vellent, in quo cum armis pompam agëbant, plurimis armis per causam solennitatis collectis, fratres Sylosontem & Pantagnostum Vnâ pompam ducere iussit. Post pompam verò cùm sacrificium obire Samij insticuerent, plurimi arma deposuerunt ad altaria, partim occupati votis, partim libationibus. At qui cum Sylosonte & Pantagnosto erantarma tenentes, vir virum ad ortus, omnes ordine trucidarunt. Polycrates in ciuitate congregatis ijs, qui insidiarum participes essent, praeoccupabat opportunissima loca, accurrentib. è templo omni studio fratribus cum armis, & auxilium ferentibus, & arcem muniebat, Astypalaeam nomine, accersitis à Lygdamide Naxiorum tyranne militibus, Sic Samiorum imperium obtinuit. Polyaenus lib. 1. Panaetivs, cùm Leontini bellum aduersus Megarenses gererent de finibus agrorum, dux belli creatus, primùm egenos & pedites aduersus mercatores atq; equites irritauit, quòd illi longè deterrima conditione in bello vterentur, hi verò commodissima. Deinde pro portis armorum numerum atq; delectum habere instituit. Equos aurigis traditos pabulatum ducere iussit. Sexcentos verò scutatos habens, idoneos & expeditos, ad eruptionem horum principi recensionem armorum permisit. Ipse verò sub arbores captaturus vmbram concede̅s, aurigis persuasit, vt impetum in dominos facerent. Illi conscensis equis incursionem in eos fecerunt, atq; armis direptis, nudos & inermes trucidauerunt. Scutati in eam caede̅ consentientes, citato cursu vrbem occupauerunt, & Panaetium tyrannum constituerunt. Polyaenus lib. 5. Archinvs, cùm Argiui arma cunctis ciuibus publico sumtu fabricarent, procurator eius officij designatus, singulis ciuibus noua arma largiens, vetera quasi dijs suspensurus accipiebat. Etenim hoc decrecum fecerant Argiui. Postquam omnium vetera arma solus collegit, armatis mercenarijs inquilinis, infamibus & egenis, Argiuoru̅ tyrannidem occupauit. Polyaenus libro tertio. Areis extructione, Occupatione. Clearchvs Heracleotes arcem aedificare volens, constituit, vt mercenarij noctu clàm exirent, raperent, agerent, iniuriam, inferrent, vulnerarent. Ciues id indignè ferentes, Clearchi auxilium implorauerunt. Qui neminem aliter desperationem eorum cohibiturum, dixit, nisi quis ipsos moenibus circundaret. Permittentibus Heracleotis, locum ciuitatis muniuit. Arce facta, non illos arcuit, sed potentiam ad iniuriam omnibus inferendam comparauit. Polyaen. lib. 2. Archias, Leontidas & Philippvs. Thebani homines, paucorum ditionis cupidi, locupletes, ambitiosi???ue, egerunt apud Lacedaemonium Phoebida̅, vt traducens illac exercitum, occuparet ex improuiso Cadmiam, expulsis???; aduersarijs, remp. paucorum principatu Lacedaemoniorum iuri obnoxiam redderet. Qui impulsus, nec opinantes Thebanos, vtpote socios, festo Cereris adortus est, capta???; arce, Ismenias vinctus ac raptus Lacedaemonem, paulò pòst est necatus. Pelopidae, Pherenico, Androclidae, qui multis cu̅ alijs fugae consuluerant, indicitur exilium. Epaminondas verò, quòd ob philosophiae studium velut quietus, & ob paupertatem contemneretur velut inops, domi se continet. Postquam abrogaueru̅t Lacedaemonij Phoebidae imperium, multam???; dixerunt centum millium drachmarum, nihilo tamen minùs Cadmiam cu̅ praesidio tenuerunt: reliquis per Graeciam omnibus, quid hoc monstri esset, mirantibus, quod auctorem punirent, factum comprobarent. Plut. in Pelopida. Dißimulatione cupidit atis imperandi. Agathocles cum Melea inducias fecit. Itaque hic in Lybyam discessit. Ille verò congregata Syracusiorum concione: Hanc, inquit, horam semper omnibus votis optaui, qua ciues viderem libertate praeditos. His dictis, deposita chlamyde & ense, seipsum priuatum esse declarauit. At post diem sextum, multis interfectis ciuibus, Syracusiorum imperium obtinuit. Polyaenus lib. 5. Mortuo Romano III. Imp. regno???; ad filios deuoluto, Nicephorvs Phocas Creta capta Constantinopolim triumphans ingreditur. Metuebat hunc Iosephus Bringas, & suspectum habebat, ne inuaderet imperium. Sed Nicephorus eum callidè elusit, hoc commento. Assumto vno suoru̅ stipatorum, sub horam prandij, ad domum Iosephi se confert: pulsatis foribus ianitori mandat, vt se adesse domino indicet. Admissus, Iosepho seorsim abductu indusium ex pilis contextum ostendit, iuramento???; confirmat, se vitae monasticae cupidum iampridem fuisse: eam huius seculi curis repudiatis initurum, nisi fuisset studio & fide in Constantinum & Romanum sua impeditus. Sed se paulò post desiderium suum impleturum. Submissè contendere ab ipso, ne frustra de se alienum quid suspicetur. Hoc viso, Bringas statim Phocae ad pedes accidit, & veniam Hagitauit: pollicitus, nemini se quicquam de eo deferenti crediturum. Posteaquam verò Phocae in Cappadociam reuersi astum intellexit, praeproperè literas [2003] ad Ioannem Zimiscen, qui exercitui praefuit in Oriente, misit, & ad Romanum Curbicam Orientis praetotem, vt Nicephorum è medio tollerent; pro mercede accepturi honores maiores. Illi literas Phocae ostendunt, eum???ue hortantur, vt regnum arripiat. At Phocas vehementer hoc recusabat, quòd impotens esset, & viribus impar: siue id fingeret, siue seriò faceret. Illi strictis ensibus comminati sunt mortem, nisi imperium arripiat. Ita vi penè coactus, Imperatpris nomen accepit, ab vniuerso Orientis exercitu Imperator consalutatus. Culpinianus. Blanditijs. Magnentivs comes Iouiorum & Herculiorum in Gallia, Constantis Imp. ignauia inductus, imperium inuasit. Marcellinus sisci praefectus, natalem filij sui se celebrare velle in vrbe Augustoduni simulans, eo nomine primores ciuitatis, ac Magnentium etiam ipsum ad epulas inuitauit, quosdam consilij fui participes, nonnullos etiam prorsus, quid animo moliretur, ignaros. Producto inde ad mediam noctem conuiuio, ex composito Magnentius, quasi rei necessariae causa surrexit, &, cùm in cubiculum secessisset, regium habitum induit, ac mox cum satellitibus eorum se conspectui reddidit: atq; oratione ad eos, quos animo consternatos rei nouitate videbat, ad tempus habita, alios verbis, alios vi ad suas partes traduxit: atq; Imperator ab eis salutatus, eisdem comitantibus regiam ingressus, pecuniam dilargitus est: ac custodibus portis vrbis appositis, ingredi omnes, exire neminem passus est. Sigonius lib. 5. Imp. occid. Reconciliatione simulata. Post Iulij Caesaris mortem, cùm Romae grauis orta esset seditio, in qua Lepidus armatis militibus forum, M. Brutus verò & C. Cassius Capitolium occupauerant: posteaquam Cicero populum ad concordiam reuocasset, M. Antonivs huic reconciliationi operam & studium suum nauauit, non vt pacis auctor esset, sed quia per id tempus priuatus ciuis & dominandi cupidus, nolebat in illa seditione & tumultu dominationem ab alio comparari. Xiphilinus Dionis abbreuiator in Iulio. Religione. Pisistratvs ab Euboea expeditionem fecit in Atticam. versus Pallenidem: & in primas copias hostium incidens, eas occidione occîdit. Progressus, alijs pluribus obuiam factus, praecepit suis, vt sertis coronentur, neque aduentantes occidant, sed affirment se cum primis foedus icisse. Illi ergo pacem ineunt, & vrbem Pisistrato concedunt. Conscenso curru, feminam magnam & venustam propter constituit, nomine Phya̅, armis Palladis ornatam: quasi Minerua ducem Pisistratum sine periculo immisisset. Atq, sic Atheniensium tyrannidem occupauit. Polyaenus lib. 1 & Valerius lib. 1. cap. 3. Imperivm, Regnvm, Magistratum astutè Confirmare, Conservare, ampliare. Caede & interitu aduersariorum. Thrasybvlvs Periandrum docuit confirmare tyrannidem. Consule Tit. Tyrannorum. Agathocles Syracusiorum tyrannus, cùm pecuniae inopia laboraret, pupillorum facultates à tutoribus ablatas ad se recepit: longè satiùs esse dicens, se eorum tutorem esse, & sideliùs iam adultis restituiturum affirmans. Praeterea à mercatoribus pecuniam mutuò sumsit, & quaedam templorum donaria abstulit, ac mulieribus ornatum ademit. Quae cùm locupletissimis quibusque displicere, & ab se eorum animos maximè abalienatos animaduerteret; concionem conuocat, in qua nuper acceptam cladem & imminentes calamitates deplorans, se quidem (vtpote, qui esset in ferendis quibuscunque laboribus iam exercitatus) facilè obsidionem sustinere posse dicebat: ciuium autem misereri, si conclusi obsidionem pati cogrentur. Hortatus est itaque eos, vt suae saluti cum suis facultatibus consulerent, quicunque dubiam belli fortunam experiri nollent. Cùm autem ex vrbe discederent hi, qui opibus maximè pollebant, & odio in principem flagrabant: eos immissis quibusdam mercenarijs neci dedidit, & eorum facultates in fiscum suum redegit. Ex quo tam scelerato facto pecuniam nactus, & ab ijs, quibus ipse inuisus erat, vrbe purgata, seruos ad militiam aptissimos libertate donauit. Diodorus lib. 20. Lacedaemonij deuictis Atheniensibus Triginta viros imposuêre, qui remp. eorum regerent. Hi primò coepêre pessimum quemque & omnibus inuisum indemnatum necare: ea re populus laetari, & meritò dicere fieri. Pòst vbi paulatim licentia creuit, iuxtà bonos & malos libidinosè interficere, caeteros metu terrere. Ita ciuitas seruitute oppressa, stultae laetitiae graues poenas dedit. Petrus Victorius lib. 26. Var. lect. cap. 3. ex Sallustio. Herodes Iudaeorum rex, vt sibi regnum stabiliret, Antigonum Aristobuli F. regno exutum, vt à M. Antonio Antiochiae securi percuteretur effecit, ne vnquam Iudaei eo viuo res nouas moliri possent. Quinetiam Hircanum socerum suum, à Parthis captum, verùm à Iudaeis Babylone pro rege & pontifice habitum, blandis ad se literis, & alijs etiam ad Phraatem Parthorum regem scriptis euocauit, quasi participem regni facturus. Dimissum à Partho, & ab Iudaeis hónorificè adiutum viatico, cùm excepisset, in summo honore habuit: primum???ue in conuentibus locum ei tribuendo, & in conuiuijs semper honoratiorem cedendo, patrem???ue appellitando, lactabat hominem, quo minùs suspicaretur insidias. Tandem cùm Romam ad Caesarem proficisceretur, ne Hircanus res nouas moliri posset, eum interfecit. Quinetiam cauens, ne quis illustrium crearetur pontifex, accito Babylone non obscuri generis sacerdote Ananelo, huic summum sacerdotium dedit. At Alexandra non tulit hanc contumeliam, Hyrcani filia, vxor olim Alexandri Aristobuli regis filij, ex quo liberos habebat, alterum formosissimum, nomine Aristobulum, alteram Mariammen Herodis coniugem, insigni pulcritudine feminam. Haec iniquissimè ferebat contemtum filium, quòd eo superstite aliunde vocatus pontisicatum vsurparet. Herodes vt domesticas discordias sedaret, Aristobulo iuueni pontisicatum concessit, deiecto Ananelo & eundem non diu pòst in piscina natantem à coaequalibus per lusum suffocari curauit. Iosephus libro decimoquinto, capite 13. Tiberivs, mortuo Augusto, ex Illyrico Romam reuersus, senatum conuocauit iure tribunitiae potestatis: perlecto???ue testamento Augusti, maximos gemitus ac dolores simulauit, principatum pluribus recusans, multis precantibus senatoribus, plerisque ad genua procumbentibus, onerosam sibi iniungi seruitutem conquerens. Quod quidem (vt Aurelius Sextus scribit) astu fecerat, vt disceret, quid singuli sentirent: atrociter explorans animos omnium: quae res bonos multos pessumdedit. Existimantes enim ex animo eum longa oratione Imperialis molestiae magnitudinem declinare, dum sententias ad eius voluntatem promunt, incidêre in exitia postrema. Suetonius. Severvs Imp. à Pannonicis legionibus dictus, ordinatis rebus in vrbe, triginta circiter dies amicos Iuliani proscribendo, causas plurimas audiendo, accusatos à prouincialibus iudicando, rei frumentariae prouidendo, ad Orientis statum pacandum profectus est, vt cunctantem Pescennium Nigrum, qui à Syriacis legionibus Imperator salutatus fuerat, & delicijs Antiochenis vacantem, imparatum opprimeret. Clodium verò Albinum, qui ab exercitibus Britannicis Caesar creatus erat, summis delicijs innutritum, Ieuem alioqui & simplicem, spe quadam honoris inescare statuit, Caesarem appellando, ne Romam ipse, dum Orientis bello implicitus esset, cum exercitu veniret. Instructo igitur exercitu, mira celeritate in Africam profectus est, cùm iam & in Senatu quasi participem imperij Albinum declarasset: cui statuas erexit, alijs???ue honorib. fidem gratiae suae fecit. timebat enim, ne Niger per Libyam & Aegyptum Africam occuparet, & penuriam rei frumentariae faceret. Nigro inde ad sinum Issicum victo, & Antiochiae caeso, mox in Galliam mouit, & circa Lugdunum fuso fugato???; Albini exercitu, direpto incenso???ue Lugduno, Albino caput abscidit. Cuspinianus. Victo & interfecto à Mauris Roderico vltimo Gothorum rege in Hispania, rex primus Saracenorum Bellazis Muzae F. dictus, non multò pòst, à suis est interfectus. Post illum regnarunt in Hispania quindecim Reges intra viginti annos. Tandem Acabat, filium Laget, Saraceni in Regem elegerunt, apud Hispalim. Hic vt imperium stabiliret, & praeteritorum regum interfectores puniret: ea die, qua Rex electus fuit, proceres spectaculis occupauit: interea apparitorum & stipatorum & amicorum turba & precibus & precio persuasa, vti sibi in vita tuenda adesse vellent, procerum singulos aut binos ad se euocatos, vnius horae spacio trecentos interfecit. Quo facto caeteri de regno perterriti fuêre, nec in eum conspiraruit. Regnauit autem longo tempore, & plurimas clades Christianis intulit. Rodericus Santius parte 2. hist. Hispan. cap. 37. Popiellvs II. Polonorum princeps, pupillus relictus sub patruorum tutela, qui XX. numero erant, vxoris Teutonicae stimulis incitatus, vt liberè tyrannidem exercere posset, simulato morbo, eos veluti moriturus acciuit, & vt vnum ex filijs suis sibi succedere paterentur rogauit. Interea regina poculum medicatum pro sanitate regis circumtulit, & ijs se praebibere simulauit. Illi ex ordine extremum vale in principis & nepotis gratiam bibentes, dimissi à tyranno, eadem nocte omnes interiêre. Cadauera illorum in lacum Goplo (quasi regi insidias struentes diuinitùs extincti essent) inhumata proijci vxor imperauit. Ex quibus putrefactis enati mures inusitatae magnitudinis, impium parricidam cum scelerata vxore atque liberis duobus fugientem, quoquò versus per a [2004] quam flammain???ue persequuntur, nec claustra prosunt, aut abigentium satellitum praesidia. Ad extremum diffugientibus omnibus, absumtis priùs filijs, deinde vxore, postremus ipse infelix miserabiliter lenta morte co̅sumitur in arce Crusuicia. Ita non cassae ceciderunt partis eius Popielli maioris imprecationes. Fertur enim is subinde solitus esse murium deuorationem sibi suis???ue imprecari. Cromerus lib. 2. & Guagninus in vitis regum Poloniae. Depreßione maiorum, nobilium, ingenuorum. Habuerunt certos annales Iudaei, quos Verba dierum appellabant, quibus singulatum tribuum genealogiae describebantur (sicut ex 1. lib. Esdrae cap. 2. & tertij lib. 5. colligere est) quos rex Herodes nato Christo, vt verum regiae stirpis ordinem confunderet, sustulisse creditur. Nicephorus lib. 1. historiae Ecclesiasticae, cap. 11. Dionysivs iunior, expulso in exilium Dione, posteaquam audiuit cum in Poleponneso manum comparare, sibi???ue bellum facere conari: Areten Dionis vxorem alij nuptum dedit, filium???ue eius sic educari iussit, vt indulgendo turpissimis imbueretur cupiditatibus. Nam puero priusquam pubes esset, scorta adducebantur: vino epulis???ue obruebatur, neq; vllum tempus sobrio relinquebatur. Is vsque eò vitae statum commutatum ferre non potuit, postquam in patriam redijt pater (namq; appositi erant custodes, qui eum à pristino victu deducerent) vt se superiore parte ae dium deiecerit, atque ita interierit. Probus in Dione. Mortuo Gulielmo Normanno Siciliae rege, Emmanuel Gr???cus Imperator legatos ad Pontificem misit, qui ei pollicerentur, & magnas copias in Fridericum I. Imp. & vnicam mentem omnium Graecorum cum Ecclesia Romana conuenientem, vt Orientalis cum Occidentali eadem fieret, si pateretur imperium Romanum antea diuisum in vnum corpus redigi. Ijs Alexander III. Pp. respondit, se nolle id in vnum coniungere, quod olim de industria maiores sui disiunxissent. quibus id vnum curae fuisset, vt distractis imperij viribus, à potentiore cogi non possent. Platina. Cùm Manfredus, Friderici secundi Caesaris filius nothus, ecclesiam Rom. vexaret armis, Clemens IV. pontifex, qui pr???fuit, anno Salutis MCCCLXV. vt illum reprimeret, fecit id, quod eius antecessor Vrbanus IV. erat facturus, & Carolum prouinciae Galliae ac Andegauiae comitem, cùm in Italiam vocatus venisset, Siciliae regem atq; Neapolis pronunciauit: ea conditione tamen, primùm vt accepti benesi cij nomine, quotannis ecclesiae Romanae persolueret aureorum millia XL. deinde, ne Romani Imperij dignitatem vllo tempore vel ambiret, vel oblatam vltrò susciperet. Videbat enim Imperatoriam dignitatem Pontificum conatibus plurimum obstare. Proinde cùm mortuo Maximiliano I. imperij dignitatem ambiret Carolus Austriacus, Leo X. pontifex eum apud electores hoc nomine conatus est impedire (fauebat enim Francisco I. Gallorum regi) quòd rex Neapolitanus esset, & Rom. po̅tificis beneficiarius. Rodolso Habspurgenses Italicis ciuitatibus libertatem pecunia vendente, Honorivs IV. pontifex venditionem hanc, licèt indignam tanto principe, non improbauit: quòd ea ratione Ecclesiastica ditio futura securior videbatur, cùm nihil ampliùs iuris Imperator in eas haberet, & seipsam sua sponte vili delinitus auro Italia eijceret. Platina. Henricvs Carinthius, Boëmorum rex, Anna Venceslai V. regis sorore in vxorem ducta, proceribus ob tyrannidem exosus, ne Elizabetha virgo, vxoris suae soror, legitima regni haeres, cuiquam externorum principum se potentiori elocaretur metuens, Hinconem à Quercu, iuuenem nobilitate & opibus clarum, sponsum offert. At illa mori se malle, quàm impares nuptias subire, & in carcerem arcis Vicegradensis ire, quàm ab instituto dimoueri maluit. In ea arce frater virginis, sed nothus, praepositum agebat. Huius cura & opera virgo custodes frustrata, inde Nymburgam auecta est. Procerum auxilio Ioanni, Henrici Lucemburgensis Caesaris F. nupsit. Is Praga occupata Henricum in Carinthiam redire compulit. Dubrauius. Tvrcorvm Imperator ita liberis hominibus dominatur, vt non alijs ferè quàm fortium seruorum consilio & viribus tanti imperij fortuna constet: quòd alienas occupanti terras nihil magis expediat, quàm ignobilium seruientium???ue voluntates & studia, propositis praemijs promereri: quoniam id vnum ferè genus hominum, à spectata virtute ad opes amplissimas summos???ue honores ex tuto prouehi, extra???ue tumultum & inuidiam pro libidine plecti possit. Qua de causa homines Turcas, antiquae stirpis nobilitatem referentes odit, quum eos tanquam imperij aemulos planè metuat. In his sunt quatuor insignes familiae, vetustate originis Othomannorum domuipares. Michalogli, Ebrenes, Turacani, atque Malcoccij: è quibus vel summae virtutis homines, neque purpurati, neque magistri equitum vnquam euadunt, ne immodica virium freti potentia, ad imperium aspirent. Sed magnos redditus ex antiqua agrorum diuisione, superioribus???ue victorijs consecuti, quòd multo pecore & frumentarijs possessionibus abundent, perpetua???ue stipendia percipiant, caeteris opulentiores existimantur, secùs ac liceat Christiano sanguine progenitis, siue militiae ascripti serui sint, siue incolae liberi. nam non alios habent fundos, quàm quos à principe agrorum domino ad annum vectigal impetrarint. Magnus tamen his familijs habetur honos. Nam Michalogli peculiari praerogatiua voluntarijs equitibus praeficiuntur, hos Acanzes, hoc est, antecursores vocant: & plerumque centum millium equitum numerum implent, quòd eis ad spem praedae Tartari è Taurica, & Getae ex Valachia gregatim misceantur. Reliqui ex his familijs nobilioribus praefecturis ornantur, quae nunc quadraginta octo sunt, aequa ferè portione in Europa atque Asia constitutae. Verùm ex Asiaticis digniores imperatoris filijs obueniunt, sicuti Amasiae in Cappadocia, Iconij in Lycaonia, Magnesiae in Ionia. In Europa autem ad parandum militiae decus potiores conceduntur, Peloponnesiaca, quae Morea dicitur, Turacanis: Bosnensis in Illyrico Malcoccijs: Ebrenibus Samandrica in Triballis. Nec vlla est tam exigua aut tenuis praefectura, quae binasaltem millia equitum non alat, quum ampliores sena & septena contineant. Quibus omnibus ex descriptis regionum vectigalibus, stipendia argento & certis lignorum & pabuli supplementis, singulis quoque mensibus persoluuntur. Huius generis equites scripti in alas Sanzachorum, Timarriotae vocantur, à Timarro, quae vox stipendium ab incolis contributum sonat. In hoc equitatu praecipuum Othomannorum robur consistit: nam ad repentinum edictum paucissimis diebus septuaginta ampliùs equitum millia in vnum locum à praefectis adducuntur. Sabellici Supplem. libro quarto ex Iouio. Ablegatione suspectorum. Gelon Syracusiorum tyrannus, cùm Megarenses in Sicilia vicisset, locupletissimos quosque, qui bellum ei intulerant, & ob id se interfectum iri putarent, Syracusas traduxit, ac ciuitate donauit. At plebem Megarensem, quae belli mouendifuerat expers, quae???ue nihil mali se passuram spectabat, Syracusas adductam venundedit, ex Sicilia asportandam. Idem hoc fecit Euboeis, qui sunt in Sicilia, proceres à plebe distinguens. Hoc ideo de vtrisq; fecit, quòd arbitraretur contuberniu̅ plebis rem esse molestissimam. Ea ratione potens tyrannus effectus est Gelon. Herod. lib. 7. Parthi priùs Romanorum amicitiam colebant: postea M. Crassum, qui belli initium fecit, vlti sunt. M. Antonius Armenij regis consilio proditus, malè pugnauit: at Phraates, qui Pacoro successit, tantum circa Caesaris Augusti amicitiam studuit, vt etiam illi trophaea remitteret, quae Parthi de Romanis erexerant. Et vocato in colloquium Tito, qui per id tempus Syriae praeerat, quatuor ei filios legitimos obsides tradidit, Saraspade̅, Ceropasdem, Phraanem, & Boonem, & duas eorum vxores, & filios quatuor, seditionem metuens, & ne sibi insidiae struerentur. Intelligebat enim, neminem aduersum se praeualiturum, nisi, qui ex Arsacio genere esset, propterea quòd Parthi valde Arsaciorum sunt amantes. Filios itaque eminùs ablegauit, vt omnem conspirandi occasionem suis adimeret. Strabo lib. 16. Dissociatione, Conuersatione interdicta. Smerdes Magnus, cùm regnum Persarum inuasisset, tanquam si Cyri filius esset, mortuo Cambyse omnes illius vxores & concubinas obtinuit. Metuens autem, ne à mulierculis deprehenderetur, quòd falsus esset Smerdes, segregauit eas à se inuicem, ne consilia possent conferre: maximè cùm in gynaeceo esset quoque Atossa Cyri F. soror veri Smerdis, quae fratrem suum proculdubiò cognoscebat. Herodotus libro tertio. Tyranni pueriles amores grauibus edictis prohibuerunt, non turpitudinem exosi, sed societatem ipsam: exemplum veriti Harmodij & Aristogitonis, qui Hipparchum sustulêre: item Charitonis & Menalippi, qui Phalaridi insidias tetenderint. Athen. lib. 13. cap. 27. Vt Theophrastus scriptum reliquit, legem de otiosis non Solon, sed Pisistratvs tulit, qua agrum redderet cultiorem, & in frequentiorem vrbem, ne ciues conspitare possent. Plut. in Solone. Dionysivs maior atrociter in alios sontes animaduertens, furibus vestium parcebat: vt desinerent Syracusani, vnà coenare & conuersari. Plut. in Regum apoph. Agathocies in Africam contra Carthaginenses nauigaturus, ne Syracusani se absente nouis rebus studerent, cognationes alias ab alijs segregauit: maximè autem fratres à fratribus, & parentes à natis, quos partim in vrbe reliquit, [2005] partim secum abduxit. Certum enim erat, eos, qui Syracusis relicti essent, etiamsi animo erga cum essent alienissimo, nihil tamen propter amorem erga natos grauiùs in Agathoclem ausuros. Diodorus lib. 20. Polycrates Samiorum tyrannus gymnasia & palaestras omnes sustulit, ne quam occasionem ciues haberent coëundi, & familiariratem inter se contrahendi. Athenaeus libro decimotertio, cap. 2 7. Herodes Iudaeorum rex, regni confirmandi causa iussit sua quemque agere negotia, vetitis per vrbem conuenticulis & frequentioribus conuiuijs, apposiris???ue etiam speculatoribus & grauissimis poenis, qui contra facerent propositis. Dispositi erant tam in vrbe, quàm per itinera, qui obseruarent conuenientes cuiuscunque rei gratia. Saepe etiam ipse plebeio cultu noctu miscebat se vulgo, vt experiretur, quid dese sentiret populus: & quotcunque pertinaciter improbarent eius studia, in omnes inclementer animaduertebat: reliquam verò multitudinem sacramento obstringebat, iusiurandum exigens, quòd non discessuri essent à fide & officio. Iosephus libro decimoquinto, capite decimotertio. Metuhostili. Ninvs, Nini & Semiramidis F. omni armorum studio abiecto, ad otium se & voluptatem contulit. In eo si non fortiter, callidè tamen praesenti fortunae consuluit: vt ad populos in fide retinendos, quotannis ex toto regno accuratiorem haberet delectum, noua communiret castra, quasi subitum aliquod moliretur bellum. Sic iuuentutem ratus ad militaria munera obeunda promtiorem fieri, si frequenti delectu ad signa reuocaretur: & si qua defectionis consilia occultè in populis mota essent, praesentium copiarum metu opprimi posse. Sabellicus lib. 1. En. 1. Carthaginenses, Syracusas obsidentes, terra mari???ue superati, clàm legatos ad Dionysivm tyrannum misere, orabant???ue eum, vt superstites sineret in Libyam deuehi, trecenta, quae in castris habebant, talenta polliciti. Dionysius omnes quidem nequaquam posse aufugere, respondit: caeterùm Carthaginenses ciues solos clàm abire noctu permissurum. Intelligebat enim Syracusanos ac socios minimè in id consensuros. Haec agebat Dionysius, ne, funditùs euersis Carthaginensibus, Syracusani otium ad capessendam libertatem nanciscerentur. Itaque Himilco, aduecta noctu CCC. in arcem talenta, dispositis in insula per tyrannum, tradidit: ipse triremes XL. ciuib. expleuit, relicto???; omni exercitu fugere instituit. Emissa in messem Syracusana plebe, singula cuiusque domicilia iam vacua scrutabundus peruasit. Inde arma quaeque, quocunque loco deprehensa, absentibus ignaris???; subtraxit. Diodorus lib. 14. Gensericvs Vandalus, Leonis Imp. Constantinopolitani arma formidans, Ostrogothos ad vtrumque imperium inuadendum, magna spe praemiorum ostentata, solicitauit. Quibus inductus Theodemirus, eorum rex in Pannonia, Glycerium tenuissimis opibus Italiae regnum adeptum audiens, Vindemiro fratri negotium dedit, vt arma Italiae inferret, ipse Illyricum, vt ad expugnandum difficilius, sibi affumsit. Vindemirus populabundus in Italiam venit: verùm, repentè morbo oppressus, interijt, filio sibi cognomine Vindemiro relicto. Glycerius Imperator missis obuiam legatis, hominem donis peruicit, vt exercitum in Galliam abduceret. Paruit voluntati eius Vindemirus, ac sese Visgothis adiunxit: ex quo mirè eorum in Gallia atque Hispania opes adauctae. Theodemirus bellum Sarmatis Limigantibus intulit, neque vllum prae metu obuium habuit. Thessalonicam Clarianus Patricius cum exercitu obtinens, legatos ad regem cum muneribus misit. Noua Gothis loca ad incolendum in Illyrico Orientali concessa. Sigonius libro decimoquarto Imp. occid. Arcibus. Herodes, Iudaeorum rex, cùm propter mutatos à se patrios ritus populum tumultuari, & à seditione & defectione non procul abesse cerneret: cùm duas arces munitas in vrbe haberet, vnam in qua ipsius erat regia, alteram verò iuxta templum Antoniam à se communitam, visum est tertiam quoque munire Samariam, mutato nomine Sebasten, quae foris totam gentem contineret in officio. Abest à Hierosolymis itinere vnius diei, ad vrbanos etiam tumultus compescendos opportuna. Aliam etiam toti genti ceu arcem imposuit. olim Stratonis turrim dictam: ipse Caesaream appellati maluit. In magno etiam, quem vocant, campo, sorte lectis equitibus, castellum condidit, & in Galilaea Gabalam, Esthmonitim in Peraea. His arcibus ad tutelam regni per totam regionem opportunè dispositis, ademta est vulgo, leuissimis quibusque causis mobili, tumultuandi materia, parato ad quoscunque clancularios conatus remedio, dum in propinquo semper sunt, qui vel praecaueant, vel recèns ortos compescant. In primis autem Samariam cincturus moenibus, dedit operam vt tam è milite auxiliari, quàm è finitimis gentibus plurimos in eius ciuitatis corpus congregaret, partim propter templum, quod ibi dedicare statuerat, partim, quò illustriorem eam faceret, sed maximè, quia praetextu magnificentiae securitatem rebus suis hoc pacto procurabat. Ita omnibus ordinatis ex sententia, nullos ampliùs in regno suo motus timuit, duobus potissimùm modis subditos in officio continens: timore suppliciorum, quae nemini remittebat, & liberalitate qua prouidebat publicis necessitatibus. Iosephus libro decimoquinto, capite decimotertio. Religione. Hieroboamvs à decem tribubus Israëlitarum in regem electus, deserto Roboamo Solomonis F. metuens, ne Israëlitae Hierosolymam sactorum causa in festo Vmbraculorum profecti, ad meliorem mentem redirent, & religionis causa ad Roboamum se conferrent: duos aureos vitulos conflauit, alterum Bethele, alterum Dane, eos???ue deos esse Israëlitatum dixit, à quibus essent educti ex Aegypto, manu sua factos, non secus atque templum, quod Hierosolymis tantoperè coleretur, à Solomone esset extructum. Et hac religionis immutatione effecit, vt decem tribus in perpetuum à Iudaeis & Beniamitis fuerint separati. 3. Regum 12. & Suidas. &: D. Aug. lib. 17. de Ciu. Dei, cap. 22. Sunt qui existimant, Aegyptiorvm reges, ad subditorum ingenia temeraria & ad res nouandas prona, in plures Nomos diuisa regione, superstitionis diuersitate distrahere voluisse: vt quando animantes, quas alij alias colunt, infestae inter se sunt, earum quoque cultores in factiones distracti, minùs contra regem conspirarent. Plutarchus de Iside, & Diodorus lib. 1. cap. 7. Rotharis rex Longobardorum, Romani pontificis & Exarchi & Orthodoxorum consensum, ad suae gentis opes euertendas arbitratus pertinere, edicto publico iussit, in singulis Longobardorum ecclesijs duos esse Antistites, quorum alter Arianam, alter Orthodoxam traderet doctrinam. Effectum ergo est, vt penè in omnibus Italiae oppidis duo diffentientes essent antistites, & regia auctoritate muniti Ariani, suam haeresin longè late???ue spargerent. Vnde totus orbis ea lue infectus est. Rotharis autem hoc pomo discordiae consultò Ecclesiam turbauit, vt eo minùs ad Longobardorum vires opprimendas otij Christianis daretur principibus. Sabellicus Enn. 8. lib. 6. In Persidis regno tyrannus quidam Alaodim, Senex de mon tanis dictus, Muletam regionem occupauit, & multos sicarios (quos vulgò Assassinos dixêre) sibi adiunxit, eos???ue ad maxima facinora patranda obedientissimos reddidit, tali astu. In valle quadam amoenissima, & praeruptis cincta montibus paradisum omni deliciarum genere (qualem impius Mahumedes suis sectatoribus proposuit) instruxit, in faucibus per quas solas patebat aditus, arcem extruxit munitissimam, ne cui accedendi potestas esset, praeterquam conscijs. Affirmabat interim, claues se Mahumedici paradisi habere, & cùm libitum esset, potione soporifera, quibus vellet, clàm oblata, dormientes in eum locum deferendos curabat. Experrecti, cùm omnibus delicijs affatim fruerentur, reuerà se in paradiso esse credeba̅t. At praestigiator ille captata opportunitate, medicato poculo sopitos rursus extra paradisum efferebat. Cùm euigilassent, summo moerore voluptates, quas perceperant, secum repetebant: & earum desiderio mortem exoptabant, vitam flocci pendebant, & ad omnia, quae tyranno placerent patranda sese paratissimos offerebant, de paradisi gaudijs, si principi obedirent, securissimi. Itaq; Christianis contra Sultanos bellum gerentibus, multa intulêre mala, nec paucos Christianorum principum insidijs circumuentos trucidauête, de salute sua minimè curiosi, modò hostibus damnum inferrent. Hac démùm arte multas gentes sibi tributarias fecit tyrannus iste, cùm Assassinorum insaniae religiosae nemo resistere posset. Caeterùm anno Domini MCCLXII. Allau rex Tartarorum senem hunc in paradiso triennali obsidione cinctum, in opia alimentorum, deditionem facere coëgit, locum aboleuit; asseclas omnes interemit. Marcus Paulus Venetus libro primo, capite 28. Orientalis historiae. Blanditia. Cùm Avgvstvs perpetuum imperium stabilire vellet, victo ad Actium M. Antonio, mirabiles artes excogitauit, orationi quam habuit in Senatu planè contrarias. Verbo quidem imperium pertinaciter recusabat; vacationem à Repub. petebat: ad extremum victus eorum precibus, quos subornarat, deos obtestatus est, se post decennium pacatis rebus imperio cessurum. Hinc vota illa Decennalia, quibus imperiu̅ in annos quadraginta quinque sibi prorogauit. Bodinus Methodi historicae capite 3. Occiso Caracalla Imp. & electo Opilio Macrino, cùm milites lugerent Antoninum, Macrinus veritus, ne in aliquem Antoninorum (qui multi ex affinibus Antonini Pij erant inter duces exercitus) inclinarent, filium mox suum, Diadumenum aliàs dictum, Antoninum iussit appellari. Erat enim eo tempore tam amabile nomen Antoninorum, vt qui eo nomine non niteretur, mereri non videretur imperium. Mox Antoniniana in castris signa fecit, simulacra Bassiani ex auro finxit, ipsum inter diuos retulit, corpus Romam remisit sepulcro maiorum inferendum: & munus instituit, vt honorificentissimè sepelitetur. Tum militibus stipendium dedit solito vberius, vt pecunia imperium, cùm innocentia non posset, seruaret. Cuspinianus. Coniugio. Lybvssa Crocci F. cùm Boëmos muliebre imperium auersarivideret, Premislaum rusticum in thori regni???ue consortium accepit. Caeterùm cùm magicis artibus vterque excelleret, ijsdem & marito auctoritatem & sibi securitatem conciliaut. Nam cùm in concione Premislaum nemo cognosceret, illa decem legatos equo suo comites addi iussit, qui illum sequerentur, donec ad agricolam in mensa ferrea prandentem peruenissent, eum???ue purpura & calceis indutum rectâ in arcem Vicegradensem deducerent. Legati parent. Cum???ue paulò minùs quinquaginta millia passuum pedibus emensi essent, vt ventum est ad ripam fluuij Belinae (quo loco pagus Stadicius visitur) equus subitò se de via in agrum conuertit recens magna ex parte proscissum, pergit???ue rectâ ad Premislaum aratorem, ac poplites ei vnà cum ceruice, quasi venerabundus, submittit. Sedebat immotus arator in stiua, atrúmque panem & caseolum de vomere, mensae vicem fungente, tollens rodebat, tantisper, dum legati mandata Lybussae exequerentur, eum???ue Principem consalutarent. In de confestim exurgens, stimulum colurnum, qui iuxta aratrum iacebat, arripit, & boues suos, qui proximè pascebantur ambo candidi, nisi quòd maculis fuluis aspersi erant, stimulo illo agitat: Facessite hinc, dicens, sudoris laboris???ue socij, & eò vnde venistis redite. Atque illi repentè ambo ex oculis euanuêre. Mox stimulum ipsum plantae modo in terram pangit, qui puncto item temporis in corylum coaluit, ternis ramis frondentem, quorum duo illicò exaruerunt, at tertius nuces etiam auellanas ostendit. Hinc ad legatos versus: Cedamus, inquit, pareamus???ue numinibus, ab aratro nos ad solium principale vocantibus. Mox vestitum rusticanum deponit, ac se purpura & calceis à Lybussa missis induit, & equum conscendit, Vicegradum iturus ad celebra̅das nuptias, & ad capessendum in Boëmos imperium. Cùm paulùm processisset, manticulam quoque, in qua obsonium inerat, & carbatinas, quibus calceatus fuerat, sibi afferri iussit, vt ijs moniti successores principes, minùs intumescerent. De bobus, stimulo???ue rogatus: Illud, respondit, ad gloriam suam pertinere, quòd à bobus ad equos, vt dicitur, transcenderit: hoc ad filios, quos habiturus esset. Vt enim duo rami ex stimulo prognati statim aruissent, sic duos sibi filios fore è Lybussa minimè vitales. Tertium Nezamyslium non solùm ad laetas frondes, verùm etiam ad vberes fructus prouectum iri. Et nisi vestro, inquit, interue̅tu aratio fuisset interrupta, stirps mea nunquam apud Boëmos defijsset. Nunc multa quidem secula durabit, ad postremum tamen occidet, cùm nepos vltus fuerit auum. Dubrauius libro secundo. Henricvs Friderici Barbarossae F. rex Siciliae institutus fuit à Celestino III. Pont. & vt haereditario iure illud videretur obtinere, Constantiam F. Gulielmi II. regis, monialem, iam sexagenariam, in vxorem accepit, medicorum consilio, qui etiam vetulam párere posse asserebant. Intumuit paulò pòst Constantiae vterus: incertum quibus de causis. Creditum est praegnantem esse reginam, id???ue etiam ab Imperatore. Ordinatum igitur est, vt in publico poneretur ad pariendum, aulaeis ad pudorem circumpendentibus. Prouisum ferunt, vt in horam partus alienus supponeretur, quem enixa regina videretur. Tres vno tempore mulierculae non longè à reginae domo praegnantes breui pòst peperêre. Vnius ex tribus, incertum cuius, infantulus affertur, & supponitur reginae. Auito nomine pater illum Fridericum vocauit: qui ad virilem aetatem perueniens, orbis se Malleum esse praedicabat. Albertus Cranzius lib. 7. cap. 38. Metropoleos. Tyrcorvm Imp. societatem imperij vitantes, vxores non ducunt, sed seruas tantùm forma praestantiss. è toto orbe petitas assumunt. Ascanius Centorius libro sexto com. bellorum Transsyl. Prole supposititia. Gvido dux Vrbinas, grauiter ferent, se legitimos non habere liberos, vt in principatu ex se successorem haberet, concubinae suae supponi iussit Bernardi Vbaldini Cardae Filivm, quem Fridericum nominauit: quem etiam populi assensu, tanquam naturalem filium, ad principatum euexit. Fulgosus libro 9. cap. 15. Conciliatione inimicorum. Cùm C. Ivl. Caesar largitione immodica cum M. Bibulo Coss. creatus esset: veriti potentiam & ambitionem illius Patres, operam dedêre, vt prouinciae futuris consulibus, minimi negotij, id est, syluae calles???ue decernerentur. Qua maximè iniuria instinctus Caesar, omnibus officijs Cn. Pompeium assectatus est, offensum patribus, quòd Mithridate rege victo cunctantiùs confirmarentur acta sua, Pompeio???ue M. Crassum reconciliauit, veterem inimicum ex consulatu, quem summa discordia simul gesserant. At societatem cum vtroq; inijt, ne quid ageretur in Rep. quod displicuisset vlli è tribus. Suetonius in Caesare. Regno, Imperio, Dignitate, Magistratv qvocvnqve Alios astutè priuare. Consule Tit. spraecedentem, Dignitate̅ astutè comparare, quatenus is, qui sibi suisve comparat magistratum, alijs eundem astutè extorquet, f. 1992. Inopia. Dionysivs tyrannus no̅ suas tantùm, sed & alienas opes consumendas censebat, vt adimeretur occasio insidiantibus. Hanc ob causam Reges Aegyptiorum pyramides extruxêre, Cypselvs Corinthiorum tyrannus aureum colossum Scillunte Iunoni dedicauit. Suidas ex Theophrasti libro 2. de Temporibus. Mortis dißimulatione. Antiochus, qui Deus appellabatur, Laodicen vxorem duxit, ex qua natus est ei filius. Seleucus. Secundam duxit Berenicen, Ptolomaei regis filiam, ex qua relicto filio infante mortem obijt, successorem???ue regni Seleucum designauit. Laodice operam dabat, vt is, qui ex Berenice genitus fuerat, circumuentus per dolum, è medio tolleretur. Berenice supplex ad multitudinem prodijt, misericordiam & auxilium à subditis flagitans. Qui verò interfecerant puerum. alium quendam interfecto simillimum produxerunt in populum, eum???ue vt ille esse videretur, regio satellitio stipauerunt: Berenicae verò praesidium stipendiariorum Gallorum dederunt, locum???; ei regiae firmissimum tradiderunt, & iusiurandum atq; foedus iniueru̅t. Aristarcho medico, quem secum Berenice habebat, suadente, vt pacem cum eis faceret, credidit. At illi iuramento quasi stra ragemate vsi, Berenicen statim adorti iugularunt. Quae verò circa eam erant mulieres, defensionem parantes, plurimae ceciderunt. Panariste autem, Mania, & Gethosyne, corpus Berenices obruentes terra, aliam quandam in lectum collocarunt, quasi illam adhuc viuentem, & vulneris curam accuratè simularunt: ac tantisper subditis persuaserunt, donec accersitus ab ipsis Ptolemaeus interfectae paren veniret: & circummittens occisi filij & peremtae Berenices quasi superstitum adhuc nominibus inscriptas literas, à Tauro vsq; ad India̅ absq; bello populos in deditionem accepit, vsus Panaristes stratagemate. Polyaenus lib. 8. Victoriam astvtè parare, Conservare, Ampliare. Apud Lucianum Alexander vtile sibi ad res gerendas dicit fuisse, quòd filius Iouis Ammonis sit habitus. Timebatur enim, nec aliquis ipsi repugnare audebat, nempe quem crederet deum: [Greek words]. Anno Sal. 1378. fratres Teutonici vndecunque contractis auxilijs, duxerunt in Lituanorum regem Allegertvm. Is dolo submissis oratoribus inducias postulauit, ostendens inter alia, se non habere animum alienum à Christianismo. Facilè credidêre fratres Teutonici, quod verum esse cupiebant: concessêre inducias. Eo tempore simulans rex, se de legibus pacis acturum, inuitat praecipuos, fide publica interposita, intentorium, vt apud se epularentur. Non detrectant illi, sperantes fine sanguine rem omnem transigere. Dum illi sedent ad mensam, rex iam submissa valida manu, intercepit omnem hostium commeatum. Venerat, qui se dentibus ad mensam fratribus nunciaret, inducias esse ruptas à Lituanis. Rex iram in suos simulans, hoc se nec iussisse, nec ratum habere, exclamauit. at fratres illusi, intercceptis omnibus co̅meatibus, & esculentis, cum rubore reduxêre exercitum. Cranzius libro nono Vanda liae, cap. 3. LIBERTATEM abrentem comparare, recuperare. Servitvtem praesentem depellere. Huc pertinet È Carceribvs, elabi. Cabades Persarum rex, Perocis F. Vide fol. 762. Captus erat ab Imp. Lodouico II. Soldanvs Agarenorum Longobardiam infestantium, vir cordatus & prudens (Adalgisum vocant) Eius sortem Imp. miseratus, sibi familiarem fecit, adeò vt saepe cum illo consilia sua communicaret. Barbarus callidus insidias regi moliri incipit: suadens, vt si Capuam ac Beneuentum firmissimo dominio possidere velit, nobiliores vrbis aliò migrare faciat, vt sic plebs sine labore possit facilè domari. Rex co̅silium ex animo suo arbitratus fore, clàm vincula fabricari & compedes iubet. At Soldanus omnia nobilibus patefacit: & vt verum illis dicere credatur, compedes ostentat, & manicas ferreas. Populares regem in venationem progredientem, vrbe excludunt: & Soldano precium, libertatem scilicet captiuitatis, donant. Qui egresrus, nouo exercitu collecto, longa obsidione Capuam & Beueue̅tum cinxit. Obsidione pressi, ad regem redeunt, facti veniam petentes: causantur, Barbari astu se deceptos. Rex legatos non admittens, eos ob delicta meritò poenas luitutos est protestatus. Basiliu̅ itaque Imp. Constantinopolitanum adeunt, & opem petunt: qui auxilia promisit. Cuspinianus in Basilio, ex Zonara & Cedreno. At Sigebertus narrat, Adalgisum à Graecis seductum, Ludouico rebellasse, & multas Italiae vrbes ab eius fide abduxisse: quamobrem Imperatorem Beneuentum & Capuam cepisse: sed dolis eius circumuentum, dimisisse exercitum, & postea coactum iurare, quòd nunquam fines Beneuentanorum ingredi vellet; ideo???ue Senatum Romanum, eum maiestatis reum & hostem publicum iudicasse. Verùm illum, cùm bellum contra se decretum cognouisset, in Corsicam aufugisse, anno Domini 873. Chronicon Cassinense lib. 1. cap. 38. Regino libro 2. Iacobus Borbonius, ducta in vxorem Ioanna Neapolitanorum regina, à Neapolitanis contemtus, Tarentinorum principatu ac geniali. duntaxat Ioannae thoro contentus, caeterarum rerum administratione tegio???; nomine abstinere iubebatur. Is ratus de vxotis sententia haec agi, Ioannam in ordinem redactam, in arcem inclusit. Illa per dissimulationem doloris gratias etiam marito agit, quòd seditiosos coërceret, se???; cura rerum agendarum leuaret, quae virtutem summi viri postularent: sibi tranquillitatem animi, quietem???ue à fluctib. & externis & domesticis praeberet. Ita recondita indignatione muliebri, se aulicis lusibus ludis???ue, ac delicijs & amplexui mariti dedit. Appellata etiam de coniuratione in Iacobum facien da ab his, qui non ex vultu praesente, sed ex fallaci eius ingenio non dubitabant illam ita flagrare, rem ad maritum detulit, auctor???ue fuit, sontes capite luerent. Nulla iam vxor fidelior visa, liber quocunque egressus illi permissus, libera cum quibusuis colloquia. Tunc certiore validiore???ue coniuratione facta, è custodia eductus Sforcia, & Iacobus, quam in arce̅ vxorem clauserat, in eam compulsus & obsessus, pòst Tarentum emissus, nulla spe regnise ostendente in Franciam redijt. Aemilius lib. 10. Heraldvs Goduini F. Anglorum rex, quasi non esset, quod domi ageret, animi recreandi causa in Flandriam traijciens, impetu ventorum in Normaniam eiectus, cui tunc imperabat Gulielmus Nothus, quem ipse ob Alfredi nepotis caedem, à patre suo Goduino olim factam, pro hoste habebat: caduceatore ad ducem praemisso, Rothomagum venit: honorifice̅tissime???; exceptus, aiebat, Se non vulgari regum more per caduceatores, sed praesentem cum Duce agere voluisse: filiam se eius in vxorem postulare, pacem???; perpetuam ac foedus facere. Gulielmus nihil fraudis suspicatus, vera???ue, quae narrabantur, arbitratus, laetus tanti regis affinitate, libenter, quae peteret, facturum se respondit. Nec mora interposita, solenni ritu nuptiae celebrantur, magno & Ducis & populi gaudio. Omnibus autem peractis, aliquot post dies Heraldus cum noua nupta in Angliam, magna comitante nobilium Normaniae caterua, redijt. Vbi iam in tutum euasisset, extemplò edictum dedit, ne quis Normanus post triduum in Anglia moraretur, poenam alioqui subiturus capitis. Sponsam suam turpissimè agasonibus suis prostituit, ac naso auribus???; praecisis, foedissimè violatam piscatoria naue in Normaniam remisit. Sic veteres. Alij non vltra sponsalia progressum tradunt, illis???ue Heraldum non stetisse. Gulielmus ira percitus, ob eam contumeliam Heraldum bello persequitur, commisso???; praelio ad To̅nisorigum, regno eum vita???; spoliauit, ac regium sibi ipse nomen vendicauit. H. Boëthius lib. 12. Circa an. Sal. 1426. venit Roma in Saxoniam Marcellvs quidam hospitalis sancti Ioannis, professione Minorita: religiosa veste abiecta, literas praeferens apostolicas, indulgentias plenarias pollicitus dantibus pro redemtione captiuorum pro rege Cypri. In dioecesi Zvverine̅se multum fecit qu???stum. Episcopus Lubecensis diligenter illum examinans, & falsi accusans, coëgit praestare iusiurandum, ne nisi re per Po̅tificem discussa abiret. Erat tum Cardinalis Anglicus in legatione causae Boëmicae per Germaniam, cum potestate de latere. Scribit illi Papa, vt falsariu̅ examinet, & iure agat. At Marcellus interea clàm euaserat Coloniam: qui Venetijs ob similem causam è carcere astu elapsus fuerat. Simulans enim se vehementer aegrotare, vt erat medicae artis peritus, iussit sibi in apotheca somniferum vehemens parari: mox rogauit ad se mitti fratrem ordinis Minorum, vt coram Deo sinceram faceret moriturus confessionem. Aduentantem ad se in carcere̅ fratrem blandè inuitat, vt de suo potu gustare non detrecter. Simplex ille nihil veritus mali, bibit: nec diu pòst in somnum incidit grauissimum. Marcellus eius vestem indutus euadit, & in Germaniam venit. Ibi à Cardinali, cui nota erat fabula, honorificè inuitatus, vincitur, & Coloniam perducitur. At ib??? quoque custodes fesellit. Praemio centum aureorum proposito indici, extrahitur ab satellite inter moniales latitans: & diligentùs inde asseruatus, publico iudicio conuictus, damnatur ad scalam & carcerem perpetuum. Inscalatus deducitur in Brule archiepiscopi arcem. Quum verò Theodericus archiepiscopus, nescio quid incommodi pateretur, specie comparandae eidem medicinae elapsus est: & inde in regna perueniens Aquilonis, episcopatum ambiuit, incertum quo exitu. Cranzius lib. 11. Saxoniae, c. 16. Lvdovicvs II. Saltator (al. der Springer) cognominatus, comes Turingiae. Cùm Fridericum III. Palatinum Saxoniae, fraude propriae coniugis, occurrentem sibi ex balneo, in venatione, venabulo traiecisset A. C. 1065. accusatus etiam à fratre Friderici Alberto Archiepiscopo Bremensi A. C. 1070. & iussu Henrici IV. Imp. comprehensus in dioecesi Magdeburgensi, dustus???ue in arcem Gibdensteiniam ac per biennium ibidem captiuus detentus fuisset, iussit sibi longas praeparari vestes, quibus indutus, vt faciliùs ab aura & vento sustentaretur, per praeceps de conclaui opera ministri in fluuium Salam silijt (inde Saltatoris nomen accepit) vbi à piscatoribus exceptus, per equos ad ripam ductos, euasit. H. Henninges in Geneal. Fernandus Roderici, à Castellanis ad Saracenos defectione facta, & in campis Gothorum pugnans contra Comites Castellanos, socerum suum Osoriu̅ interfecit, cum multis alijs: Comitem Nvnivm & Rodericvm Guterrij captos hac lege dimisit, vt Nunius statuto tempore, Rodericus autem postqua̅ sepelisset Aluarum Roderici, se carceri restituerent. At Rodericus fratre̅ suum in sarcophago posuit, & tamdiu distulit sepelire, donec Fernandus vitam finiuit. Nunius autem assumtis secum sexcentis militibus, die co̅dicto venit Donias, & in pr???sentia omnium Fernando se obtulit, dicens, Ecce adsum, in carcerem me conijce. Sed cùm Fernando non essent tantae vires, nemo manus in eum iniecit. Ergo protestatus coram omnibus fidei se datae satisfecisse, abijt. Rodericus Toletanus lib. 7. rerum Hisp. c. 22. Dux Nemvrivs à Lugdunensibus in vincula coniectus, fol. 1552. ab Exilio redire. Democedes Crotoniensis medicus, ab Oroete praefecto Sardium cum Polycrate Samiorum tyranno captus, & ad Darium regem missus, ob artis peritiam beatus erat, nisi quòd in Graeciam reuerti non licebat. Ergo huiusmodi astum excogitauit. Atossam Cyri F. Darij vxorem curabat in mamilla. Ab ea praemij loco petit, vt Darium ad bellum Graeciae inferendum instiget. Vxori obsequitur rex, & cum delectis Persis Democedem ta̅qum ductorem itineris exploratum mittit. Cùm Tarenti Persae detinerentur, tanquam exploratotes, Democedes Crotonem abijt, & Milonis luctatoris celeberrimi filiam duxit, neq; ad regem redire voluit. Herod. lib. 3. Fugatis Graecis à Persis apud Malenam regionis Atarnitidis, Histiaevs Milesius, qui à rege Dario defecerat, fugiens, capiebatur à quodam Persa, vt???; ab eo erat transfodiendus, sese Milesium Histiaeum esse lingua Persica indicauit, sperans hoc pacto se vitam redemturum. At ne id co̅tingeret, néve fuga elapsus apud regem magnus existeret, Artaphernes Sardiu̅ praetor & Harpagus, Sardis perductum, in crucem sustuleru̅t. Herod. libro 6. Antistivs Sosianus in Neronem carmina componens, ea celebri conuiuio, apud Hostorium Scapulam, vulgauit, & post Pisonianam coniurationem in exilium missus est: malis tamen artibus redijt. Nam cùm Neronem facilè delatoribus aures praebere intelligeret, Parmenis Chaldaei genethliaci amicitiam inijt, ad quem Romanorum literae de futurarum rerum euentu crebrò deferebantur. Itaque Antaei literas inrercepit, simul etiam Parmenis libellos clàm furatus est, quibus dies genitalis eius & euentura occultabantur, atque Hostorij etiam Scapulae. Neroni mox scripsit, habere se quae saluti eius conducerent, si breuem exilij veniam impetrasset. Quam rem Nero facilè concessit, eum???ue per Liburnicas aduehi praecepit: eiúsque verbis fidem habens, Anteum & Hostorium perdidit. Suetonius. Obsides recipere. Bello Punico quaedam Civitates, quae à Romanis deficere ad Poenos destinauerant, cùm obsides dedissent, quos recipere antequam desciscerent studebant, simulauerunt seditionem inter finitimos ortam, quam Romanorum legati dirimere deberent: missos???ue eos velut contraria pignora retinuerunt: nec antè reddideru̅t, quàm ipsi recuperarent suos. Frontinus lib. 1. c. 8. Ragnerivs, qui Tarento praeerat, cùm mortuo Totila Teiam factum regem, Francos???ue in societatem venturos audiuisset: poenitentia ductus, quòd ad partes Iustiniani transisset, ad Gothos redire constituit. Vt verò obsides reciperet suos, ab Macurio Hydrunti praefecto auxilium poscit aduersus Gothorum copias, quas contra se venturas simulabat. Macurius, nihil fraudis suspicans, quinquaginta milites misit. Eos Ragnerius in potestatem redactos custodiri iussit, misit???ue ad Macurium, vt sibi suos obsides restitueret, si milites quos Tarentum miserat, cuperet esse incolumes. Sensit ille sibi grauiter illusum, ac simul ira accensus, paucis???ue militibus in praesidio Hydrunti relictis, ipse cum caeteris copijs aduersus Ragnerium profectus est: quem etiam in pugnam descendere ausum, in fugam conuertit. Milites tamen suos à periculis eripere nequiuit: omnes enim à Ragnerio ante congressum trucidati fuerunt. Ioannes Magnus libro decimoquarto, cap. 19. Tyrannidem excvtere. Cùm remp. Sami secundùm Demotelis caedem illius???; oppressum dominatum Geomori tenerent: Perinthiis Samiorum colonis Megarenses arma intulerunt: ac vincula, vti fama est, ad constringendos captiuos attulerunt. His Geomori maturè suppetias miserunt. Itaque superauerunt Megarenses, & sexcentos viuos ceperunt. Hac elati victoria Perinthij, Geomororum in ciuitate factionem obterere constituêre. Materiam suggesserunt illi, qui praeerant reip. dum scribunt ijs, vt Megarensium captiuos deportarent suis ipsorum vinculis constrictos. Eas literas Perinthij, clàm Megarensium captiuis osten derunt: eos???ue ad duxerunt, vt conspiratione secum facta ciuitatem in libertatem assererent. Deliberantibus in commune de re agenda, visum vinculorum anulos dissecare, atque ita circumiectos Megarensium cruribus deligare loris ad baltheos, ne defluerent, neque eis se illi in progrediendo laxatis explicarent. Postquam ad eum modum istos adornarunt, & cuique gladium dederunt: Samum decurrerunt, atque exscensione facta duxerunt eos medio foro in curiam, vbi Geomori omnes ferè considebant. Mox signo dato adorti eos sunt Megarenses, contrucidauerunt???;. Ita liberata ciuitate, Megarenses, quibus placuit, in ciuitatem asscripserunt, atque magnifica extructa domo vincula, quae [Greek words] vocant Graeci, consecrarunt, atque inde domus illa est Pedetes appellata. Plutarchus in Quaestionibus centuriatis Graecis. Libertatem astutè conseruare: Servitvtem imminentem declinare. Tum Captivitatis, Carcervm. Philippi regis Macedonum legati in Italiam ad Hannibalem, cùm Capuam iter intendissent, in media Romanorum praesidia inciderunt: deducti???ue ad M. Valerium Leuinum praetorem, qui circa Nuceriam castra habebat, Xenophanes legationis princeps, intrepidè praetorem affatus, se à Philippo rege in Italiam missum ad senatum & Pop. Rom. dicit, vt amicitiam & societatem cum eo iungerent. Leuinus tanti regis amicitia laetus, legatos hospitaliter complexus, mittit qui eos per tuta loca in pacatum traducant. Caeterùm Macedo, qua proximum sibi fuit, ducibus relictis, ad Hannibalem in castra contendit, cum quo foedus percussit. Legati ad Lacinium redeunt, cum Bostare & Gisgone, qui vnà cum his ad sanciendum foedus ab Hannibale ad Philippum mittebantur. In alto deprehensi à Romanis, qui cum classe Calabriae litoribus haerebant, ad Valerium Flaccum praefectum classis retracti. Xenophanes in suas artes versus, se à Philippo ait ad Romanos missum, ad Leuinum praetorem peruenisse, inde Campaniae oram hostibus insessam superare nequiuisse: fefellisset???; fortassis aliquanto feliciore mendacio Flaccum quàm Leuinum, nisi Punicus cultus inter comites conspectus, continuò rem suspectam fecisset. Tum comitibus seductis, ac metu territis, res vt acta erat, cognita est, & Hannibalis literae ad Philippum deprehensae. Flaccus Xenophanem & caeteros Romam misit sub custodia, vt nihil iam inde inter se colloqui possent. Sabellicus tertio, Enneadis quintae. Petrvs Luna, genere Catalanus, delectus papa Benedictus XI. Auenione post Clementem, praeter si dem ac iusiurandum quod dederat, ad tollendum schisma nunquam animum applicuit: verùm vt Franciae duces infensos sibi reconciliaret, vnius anni decumas illis concessit. Tandem in Tarraconensiu̅ fines patriam suam se recepit, & quò tutior esset, primus Eucharistiam ante se ad sui custodiam gestari semper voluit. Auctor Chronici Francorum. Ivdicii, Condemnationis. Condemnationem qui effugit, Seruitutem iudicatam effugit. Quam comitatur, vt Vitae conseruatio, sic etiam Opum. Quo respectu etiam ad alios locos referri poterit. Qvidam Athenis vniuerso populo inuisus, causam apud eum capitali crimine dicturus, maximum honorem subitò petere cepit: non quòd speraret se illum consequi posse, sed vt haberent homines, vbi procursum irae, qui acerrimus esse solet, effunderent. Neque eum tam callidi consilij ratio fefellit. Comitij enim clamore infesto, & crebris totius conciones sibilis vexatus, nota etia̅ denegati honoris perstrictus, eiusdem plebis paulò pòst in discrimine vitae clementissima suffragia expertus est. Quòd si adhuc ei vltionem sitienti, capitis sui periculum obiecisset, nullam partem defensionis odio obseratae aures reciperent. Val. Max. lib. 7. c. 3. Alcibiades è Sicilia soluens, ad iudicium de Mercurialibus statuis, & mysterijs, cùm in iudicio apparere nollet, & non nulli eum monerent, debere ipsum patriae fidere: respondit: In his, quibus hominis vita contineatur, se ne matri quidem crediturum: ne fortasse cùm suffragium suum datura esset, errore ducta, nigrum pro candido calculum porrigeret. Itaque custodibus deceptis, Lacedaemonem profugit, ijs???ue suasit, vt repentè Syracusijs opem mitterent, & Deceliam munirent, alioquin non ampliùs cessuros ipsis neque terrae neque pecuniae reditus. Athenienses bello pressi, re praesertim in Sicilia pessimè administrata, Alcibiadi reditum ab exilio decreuerunt: quòd eius opera in bello, quod oriebatur, conficiendo, carere non possent. Polyaenus libro 8. Aliter tamen Plut. in eius vita. Athenienses ad maritimi imperij summam aspirantes, per licentiam quandam depositam communi contributione Graeciae in Delo pecuniam ad bellum contra Persas persequendi inde ablatam comportarunt Athenas, eam???ue Periclis fidei & curae custodiendam crediderunt. Qui cùm magnam pecuniae eius partem priuata auctoritate expendisset, peteretur???; deinde vti populo rationem redderet: moerore animi incidit in morbum. Alcibiades sororis filius, qui apud eum educabatur, conspiciens auunculi moerorem, percunctari coepit, Quae???nam tantae molestiae causa accidisset? Retulit ille, Diem sibi dictam, qua de pecunia accepta sese defenderet: id nunc quaerere atque meditari se, qua via rationem posset reddere. At ille: Ergo, non quò reddas rationem, sed quò non reddas, est ineundum consilium. Quam pueri vocem Pericles complexus, exinde meditari cepit, atque eniti summa ope, quo pacto populum Atheniensium aliqua graui implicaret expeditione. Sic namque opinabatur, curis ciuium à reliquis negotijs ad belli terrorem & trepidationem conuersis, se facilè subterfugiturum calculum rationem???ue pecuniae. Huic consilio casus quidam accessit, rem???ue prouexit ex sententia, his causis. Sepulcrum Palladis conficiendum Phidiae fabro locatum fuerat: cui tum operi exequendo curando???ue praefecêre Periclem Xanthippi. Quidam verò ex ministris & cooperarijs Phidiae subinstructi, & ab inimicis Periclis adducti, ad aras deorum confugêre. Cum???ue propter rei nouitatem prouocarentur, dixerunt se ostensuros, ingens pecuniae sacratae aes à Phidia sacrilegio subreptum teneri, id???ue patratum adiutore tum locati operis praefecto Pericle. Conuentu itaque ob eam rem congregato, Periclis aduersarij populo suadent, vt Phidiam comprehendi iubeat: tum ipsi Periclem sacrilegij indicati insimulant. Adhaec Anaxagoram, quòd Periclis praeceptor esset, calumnijs lacessere ac criminari, quòd de dijs impiè sentiret. Quibus calumnijs Periclem, eadem disciplina imbutum, & eidem impietati obnoxium ostendêre. Decretum iampridem Atheniensibus erat, foro, commeatibus & portubus arcere Megarenses. Qui eius rei difficultate compulsi, ad Spartiatarum auxilia confugêre. Lacedaemonij legatos misêre, qui iuberent abrogari decretum, quod contra Megarenses tulissent: sin id recusaretur, bellum detrectantibus indicerent denunciarent???ue. Pericles in concionem prodiens, populo suadet, decretum nullo pacto abrogari, re populi maiestatéque vrbis seruata. Connumeratis etiam ordine viribus & opibus Atheniensium, ad bellum Peloponnesiacum insanam plebem animauit. Vt rectè Aristophanes scribat, Periclem veritum, ne Phidiae sacrilegio inuolueretur, excussa Megarici decreti parua scintilla, tantum incendisse bellum, vt eius fumo Graeci omnes illacrymarint. Diodorus libro 12. & Plutarchus in Pericle. Andocydes orator Atheniensis clarus, vinctus in custodia tenebatur, quasi & ipse mutilatorum Hermarum socius fuisset Alcibiadi. Ei consulit amicus quidam Timaeus, semetipse cum paucis alijs vt deferat. Confitenti enim concedi ex plebiscito impunitatem: exitum incertum iudicij, potentibus maximè terribile esse. Satius esse, vt per mendacia incolumis sit, quàm eodem ex crimine pereat ignominiosé. Qui si commodum publicum spectet, conducere, vt paucis condonatis & dubijs, multos & bonos viros eximat irae populi. His Timaei verbis & monitionibus inductus Andocides, cùm de semetipso & caeteris confessus esset, veniam habuit ex lege. Quos detulit, nisi, qui profugissent, necati omnes sunt. Ac maioris fidei causa, adiecit ijs Andocides proprios seruos. Plut. in Alcibiade. Licinivs Iulij Caesaris libertus, quem Augustus Gallis praefecerat, homo nequissimus, cùm ex illicitis tributis atque exactionibus nouis magnam pecuniam sibi collegisset: à Gallis eo nomine accusatus apud Augustum, cùm vitae periculum sibi ob tantam iniustitiam imminere non dubitasset: cogitauit, quibus artibus euadere, atque à mortis se periculo liberare posset. Augustum igitur Caesarem in domum suam introduxit, ei???ue thesauros omnes ostendit, mox???ue ait: Domine, haec omnia quae coràm vides, coaceruaui, tua atque populi Romani causa, & ne reb. abundantes deficerent. Sic se, eo titulo, quasi in Augusti & reipubl. gratiam Barbarorum vires eneruasset, liberauit ab omni vitae periculo. Dion in Augusto. Gessivs Florus Iudaeae praeses, crudelitatibus & rapinis notissimus, quibus potuit artibus Iudaeos ad seditionem excitare non destitit, vt defectione facta, Iudaeis eum apud Neronem accsaturis locus nullus superesset. Tantum???ue profecit, vt miseri Iudaei arma coacti ceperint. Vnde malorum omnium seminarium, quibus adhuc hodie affliguntur. Vide Iosephum lib. 2. belli Iudaici. Nobilis Qvidam Nouogrodiensis captiuus à Moscho tenebatur. Cùm de tyrannide principis, quàm in Nouogrodienses exercuerat, quaedam coram hospite suo inter pocula effudisset, & Dei vindictam inuocasset: de vita sua actum certò sciens, si haec Ioan. Basiliadi tyranno indicarentur: ipse literas ad principem hospiti suo deferendas tradit, quibus eundem falsò accusat. Credulus tyrannus, multum se purgare conantem aulicum obtruncat, Nouogrodiensem scelestum libertate cum vxoribus & liberis donat. Alex. Guagninus in Moscouia. Militiae. Apud Aristophanem tum in Pluto, tum in Ecclesiazusis Qvispiam inducitur, loquens in hunc modum, vt dicat sefingere mercatorem esse, quoties ad bellum ire iubetur, quòd negotiatores non cogerentur exire: quoniam expediebat illos relinqui, quò de commeatu prospiciant. In Pluto sic habet locus: [Greek words]: id est, Num cultor agries? Méne sic furere putas? Negotiator? Simulo, si quando est opus. Alter sic habet: [Greek words]: id est, Quasi sim negotiator, ita memet gero. Erasmus in Adagijs. Libertati aliorvm Astutè insidiari. Nempe in Carceres coniicere, Capere. Vxor Putipharis, cùm Iosephum apprehensa veste ad concubitum sollicitaret, & ille relicta veste aufugisset, clamore sublato, sese ab Hebraeo seruo sollicitatam asseruit, eius???ue rei indicium vestem protulit. Eo indicio Putiphar co̅motus, innocentem carceri mancipauit. Gen. 39. Cùm exercitus Graecorum magna lue affceretur à Diana, ob transfixam iaculo capream ab Agamemnone, Aulide, vbi Graeci conuenerant ad Troiam nauigaturi: nec dea aliter placari posset, quàm si auctor tanti sceleris filiam natu maximam victimam immolasset: illud autem Agamemnon renueret: Vlysses simulato reditu domum profectus, Mycenas, nullo consilij participe, falsas leteras tanquam ab Agamemnone ad Clytaemnestram pertulit, quarum sententia haec erat: Iphigeniam, desponsam Achilli: eum???ue non priùs ad Troiam profecturum, quàm promissi fides impleretur. Festinaret igitur, eam???; & quae nuptijs vsui essent maturè mitteret. Clytaemnestra tum propter Helenam, tum maximè propter tanti viri connubium laeta, Iphigeniam Vlyssi committit. Is paucis diebus ad exercitum reuersus, atque ex improuiso in luco Dianae cum virgine conspectus est. dictys lib. 1. & Euripides Iphigenia Aulide. Thesevs in Pontum Euxinum nauigauit, vt Philochorus & nonnulli alij referunt, Herculem ad bellum aduersus Amazonas secutus, & praemium virtutis ergô accepit Antiopam. At maior pars, post Herculem aiunt cum propria classe nauigasse Thesea, & captiuam duxisse hanc Amazonem dolo captam. Quippe cupidas virorum Amazonas, neque refugisse delatum ad oram illam Thesea, imò & munera ei misisse: illum verò inuitasse eam, quae hospitalia munera afferebat, vt nauigium conscenderet: & postquam illa conscendit, soluisse. Plut. in Theseo. Philippvs petebat, vt sibi in Sarnusiorum concione verba facere liceret. Clàm imperauerat militibus, vt lora sub axillis ferrent: & dextra extensa, quasi concionaturus, id signum militibus dedit, vt omnes vinculis co̅stringerent. Hoc modo Sarnusij vincti, ducti fuêre in Maced oniam, plus decem millibus. Polyaenus lib. 4. Leonidas regno Spartae recepto, Agidem Eudamidae F. è Chalcioeco, quò confugerat, blanditijs elicere frustra nitens, summisit tandem, qui ficta beneuolentia eum inde extraherent. Amphares & Demochares, Arcesilaus???ue Agim ducebant secum extemplò ad balneum, lotum???; reducebant in te̅plum. Amphares Ephorus vestes quoque & & pocula preciosa ab Agesistrata Agidis matre acceperat commodato. quae vt no̅ redderet, prodere liberauit regem, & feminas eius parentes. Agidi à balneo reuertenti occurrerunt & salutauerunt eum, comitati???; sunt colloquentes & iocantes sicut cum familiari & iuuene. Diuortium obliquum via ad carcerem habebat: ad quod cùm peruenissent, Amphares iure magistratus manibus Agidi iniectis: Duco te, inquít, Agi, ad Ephoros, vt rationem reip. gestae reddas. Demochares autem homo valens & eminens statura, obuoluens collum pallio traxit illum in carcerem, vbi indicta causa stra̅gulatus est cum matre & auia. Plut. in vita Agidis. Rhadamistvs regis Iberiae filius, dum sumulat cum Mithridate Armeniae rege foedus inire, & ob id (vt gentis mos erat) colligandi pollices forent, lorum ad terram callido astu decidere simulauit, quo Mithridatis pedes vinculo inuasit. Fulgosus lib. 9. c. 6. Saes à Cosroë Persarum rege cum magno exercitu contra Romanos missus, Heraclium Imperatorem simulata pacificationis spe ad colloquium de pactis inuitauit. Imperator Sais fallacibus verbis deceptus, mittit cu̅eo LXX. de proceribus suis legatos ad Cosroëm: quos Saës vinctos cum contumelia in Persidem adduxit. Sed Cosroës, Sai, quòd Heraclium vidisset, neq; cepisset, cutem detrahi, legatos Romanos in custodiam dari male???; tractari iussit. Cedrenus. Theodorvs Santabarenus, monachus, magus, veritus ne à Leone Caesare Basilij Macedonis F. technae suae apud patrem detegerentur, Leoni sumulata amicitia insidiari coepit: Id???ue, inquit, vt credas, ecce cùm in venationem prodibis, ensem sub filij veste deprehendes. Atque simul imprudenti adolescenti, vt enchiridion sub veste in venationem gestaret: Aut enim feram prosternens pater, inquiebat, tuo egebit auxilio: aut si quid insidiarum ei paretur, genitorem defendes. Cùm itaque pater in venatione ensem sub veste Leonis, indicio monachi, deprehendisset, sibi parari insidias à filio certò credens, carceri inclusit, & omnia illi insignia imperatoria ademit: effossurus eidem oculos, nisi à primoribus & patriarcha fuisset prohibitus. Cuspinianus, ex Zonara & Cedreno. Anno 1223. Valdemarus rex Danorum, venationibus deditus, in rustica domo pernoctabat. Id obseruauit Henricvs Zvve rine̅sis comes, homo Saxonici generis, qui ob Ioanne̅ Gantzarce Grabovv exactum, vicissim iussu regis ab Alberto de Orlemunde Comite quibusda̅ arcibus exutus fuerat, sed sub publica fide ad placandum regem venerat in Daniam. Ibi quum duras illi conditiones rex obtulisset, & omnes regij stipatores regum in tentorio cum vno vel altero reliquissent, noctu ingressus Henricus regem vinxit cum suis, & obturans ora captorum perduxit in nauim, & clàm in Saxonia̅ vectum in Da̅nenberge graui custodiae mancipauit. Post biennium tandem XLV. millibus marcarum argenti sese redimentem liberum amisit. Cranzius libro septimo Saxoniae cap. 38. & libro 7. Daniae, cap. 19. Albertus comes de Bamberga, Henrici Othonis filij, ducis Saxoniae ex sorore nepos, Conradum Francorum ducem, fratrem Ludouici III. Imp. oppresserat. Hatto archiepiscopus Moguntinus in gratiam Imp. suasit Alberto, vt descenderet ad placandum Imperatorem, se mediatorem pollicitus ad reconciliationem ineundam: interposito iureiurando, se incolumem reducturum Albertum in arcem. Iam iter ingressis, Hatto, vt Albertum incolumem in arcem ex pacto reduceret, per dolum ad Albertum conuersus: Non satis, inquit, nobis prudenter consulimus, qui impransi descendimus in castra: quin redimus ad ientandum? Albertus facilè assensit, & redijt cum illo. Vbi veniunt in castra, abreptum iussit Imperator gladio feriri. Archiepiscopus vbi proditionem perfe [2010] cit, se sub duxit ex oculis morituri. Cranzius libro secundo Metrop. cap. 25. Idem Henricum ducem Saxoniae regi Conrado in manus traditurus, aurifi ci fertur familiari torquem ex argento inaurandum commisisse, & dum opus inspicit, ingemuisse. Aurifice suspirij causam interroganti, respondit Hatto, Formidare se, ne torques, qui nunc auro, paulò pòst sanguine tingeretur. Aurifex, secretò inde scrutatus, cùm cognouisset torquem hunc Henrico Saxonum duci muneris loco destinari, Ducem monuit, caueret sibi à dono inauspicato. Dux inuitanti se per solennem nuncium pontifici iussit responderi: Vade, renuncia pontifici tuo, non habere Henricum Alberto ceruicem duriorem. domi de illius seruitio tractabo. Et reuersus in Saxoniam, omnia, quae Hattonis fuêre in Saxonia & in Thuringia, peruastauit. Cranz. lib. 2. c. 25. & lib. 3. c. 4. Metropoleos. Christiani Edessae captae Balduinum Belgam praefecerant. Balas Turca, de quo Sororgia vrbs recepta fuit, dictitabat se suis inuisum, quòd Amicitiam Latinorum amplecteretur: periculum???ue esse, ne popularium fraude víve interimeretur: id se vno modo vitare posse, si arcem, quam reliquam haberet, fidei Latinorum committeret, ipse cum coniuge liberí???ue Edessam traduceretur. Si videretur, veniret Balduinus ad arcem recipiendam, se???ue ex insidijs popularium eripiendum. Profectus Balduinus, cùm ingressurus arcem inuictam esset, absterrentibus amicis, ne inexpertae se fidei crederet, duodecum suorum nobiles intromisit. Comprehensi, ac continuò in vincula coniecti. Tam prope perniciem Balduinus fruit. Negabat Balas se Belgas redditurum, nísi restituta sibi Sororgia. Fremens moerens???; Edessam reuertit Balduinus. Sed inde Turcarum nobilibus captis, permutatio cum pari numero eorum, quos Balas comprehenderat, facta. Caeteros sex in custodia barbarus retinuit. Ex his quatuor elapsi: qua ira incenso Bala, duo reliqui securi percussi. Aemilius lib. 4. Ladislaus Huniadis F. Comitem Cilíae Vlricu̅ in comitatu Ladislai regis Albae interfecerat. Eam iniuriam rex licèt grauiter ferens dissimulauit, & Budam repetens ad oppidum Huniadum peruenit. Ibi coniunx Huniadis obuiam facta est, ob mortem mariti lugubri veste induta, puellae???ue quae circa eam erant, deiectis in terram vultibus, pullis amictibus moerorem prae se ferebant. Rex matronam complexus: Indigna sunt, inquit, haec vestimenta, quae ob mortem viri tui deferas: Ioannes Huniades heros clariss. de morte tra̅siuit ad vitam. Ad Imperatorem suum perrexit fortis miles, cu̅ Christo regnat, qui pro Christo tot periculis se obiecit. Diuinitate fruentem lugere in dignum. Congaudere gaudenti aequius est. Absit omnis moeror, atque inprimis lugubres habitus, pullas???; vestes exuite. His dictis, purpureas tunicas auro distinctas afferri iussit, eas???ue viduae ac fi lijs Ladislao & Mathiae dono dedit. Puellas quoque sua dignitate donatas, mutare habitum coëgit, tutum???ue diem laetitiae dari. Conuiuia demùm splendidè apparata, inter epulas & vina saltatum cantatum???ue, quasi celebres nuptiae per lusum & iocum actae. His blandimentis allecti Huniadis filij, nihiliamdudum ex caede comitis in caput suum verti posse confidebant. Itaque posito metu, regem Budam vsque secuti sunt. Rex designata hora, qua filij Huniadis ambo in regiam concesserant, armata manu portas claudi iubet, adolescentes???ue captos in carcerem rapi: cum quibus & plerique alij comprehensi sunt, tanquam caedis Comitis & insidiarum, quae regi pararentur conscij. Ladislaus quatuor & viginti natus annos, flauis crinibus super humeros passis, reuinctis post tergum manibus, talari atque aurea veste indutus, qua paulò antè à rege donatus fuerat, productus est. Vbi ad locum supplicij ventum est, iussus genua flectere, pauca priùs pro sua excusatione locutus carnifici paruit. Praeco cui damnatorum crimina publicare mos est, imperato silentio, nihil aliud dixit, nisi eo modo corrigi, qui domino suo infideles essent. Carnifex religata Ladislai coma, ne collum impediret, iussus percutere, nutans librans???ue, vix tandem quatuor ictibus candidam ceruicem abscidit. Aeneas Syluius capite 68. hist. Boëm. Iaropelcus Kiouie̅sium princeps Russos ad defectionem à Boleslao III. Polonorum rege compulerat. Petrvs Vvlostouicius Iaropelcum astu se comprehensurum promittens, perfugam se simulans, & Boleslaum vlciscendi ansam quaerens, in intimam Iaropelci familiaritatem sese insinuauit. Itaq; Iaropelcus communicato cum caeteris principibus consilio, maturare rebellionem statuit. Rus fortè secesserat cum paruo comitatu. Secutus illum Petrus, & obseruata bene gerendae rei occasione, cum paucis securè prandentem, signo dato comitibus suis, comprehensum, ad Boleslaum perduxit. Maximo auri & argenti pondere à Basilisco, siue Vasilco, fratris sui filio, redemtus, ad principatum suum, data Boleslao fide, reuersus est. Cromerus lib. 5. Barnabas Vicecomes, Mediolanensis princeps, Ioanni Galeacio, Galeacij II. fratris F. opulentioris imperij fortunam inuidens, quacunque ratione eum è medio tollere studebat. Galeacius verò graui callido???ue ingenio, audita explorata???; dissimulans, aduersus insidias sese domi foris???ue praemuniuit: donec communicato cum paucis consilio, edicens, se Mariae virginis templum in mo̅te supra Varesium oppidum, soluendi voti causa, profecturum, è Ticino Mediolanum contenderet. Cui Barnabas honoris causa occurrit, quanquam improuiso aduentu perturbatus. Vercellensi porta prodeuntem Barnabam dato signo armati milites inermem & mulo vectum comprehenderunt, & in proximam portae Iouis arcem cum Marco atque Rodulpho filijs deduxerunt. Iouius in vita Barnabae. Anno Sal. 1551. cùm nihil minus quàm bellum Carolus V. Caesar expectaret, ac suis, vt essent pacati, ma̅dasset: Gallicum ducem Polinvm in naues aliquot Belgicas ferunt incidisse, & quasi reginam Scotiae veheret, nunciasse illis, vt honoris causa, pro more antiquo atque recepto, ponerent antennas, vela demitterent, eam???; tormentorum tonitru salutarent. Id cùm fecissent, inermes per fraudem circumuentae, & abductae fuêre. Quae noui belli fuit occasio. Sleid. lib. 22. Philippus Hassiae Lantgrauius, qui cum Io. Frid. Saxone contra Carolvm V. Imp. anno Sal. 1546. arma cepit, victori Caesari ex pacis formula se dedidit, in qua cautum erat, Ne in aliquam captiuitatem (Einige gefencknuß) co̅ijceretur. Venit ergo Halam Saxoniae oppidum ad Caesarem, Mauricij ducis generi sui, & Brandeburgici Electoris magnificis pollicitationibus. Exhibetur ei pacis formula, vti subscribat. In ea cùm additum esset, Caesaris esse interpretari singula eius capita (quod in priore illa, quam Mauricius & Brandeburgensis obtulerant, perscriptum non erat) episcopo Atrebatensi renunciat, non sibi esse integrum subscribere. Is scribae negligentiae hoc imputat. Lantgrauius tandem morem gerit. Verùm quia sibi de religione caueri petebat: Ergo tu vicissim, Atrebate̅sis ait, Caesari promittas, te pariturum concilio Tridentino. Lantgrauio autem indignè ferente, huius rei nunc demùm mentione̅ fieri: cùm diu super eo disceptatum esset, minae quoq; fuerunt adhibitae: consedisse iam in aula Caesarem, & ipsum operiri, moleste???; ferre dilationem: maturet ergo, ne quid ille fortasse grauius in ipsum statuat. Tandem in haec verba subscribit Lantgrauius: Liberi, pij & generalis co̅cilij decretis, quo quidem in concilio non minùs reformetur caput, quàm reliqua membra, velle se parére: sicut Mauricius & Brandeburgicus fecerant, qui se ab Augustana confessione non esse discessuros, apud Caesarem protestati fuerant. Eo facto, Caesari genubus aduolutus, erratorum veniam petit. Ei Caesar vitam condonat, proscriptionem & multam, praeter eam, quae in formula pacis sit definita, remittit. Interpretem tamen formulae Caesarem futurum, ne quid aliter, quàm par esset, acciperet. Lantgrauius, qui salua putaret omnia, Caesari gratias agit, & cum diutiùs eum Caesar insidere genibus pateretur, iniussus consurgit. Pòst aliquanto Brandeburgicus accedit, & ipsum atque Mauricium vnà secum apud Albanum ducem esse coenaturos dicit. À coena Lantgrauius custodibus admotis retentus est: & cùm fidem Caesaris imploraret, de perpetuo tantùm carcere ei cautum fuisse, Albanus respondit: neque Alicuius (Einige) sed (Ewige, duabus literis i & n, in vnum digamma Germanicum w contractis) Aeternae captiuitatis rationem in formula pacis habitam. Itaque prosodia aulica Lantgrauius multorum annorum carceri mancipatur. Cùm fidem suam principes per Caesarem liberare non possent, inito foedere cum rege Gallorum Henrico II. arma contra Imp. sumsêre, ita vt quas minimè voluit pacis conditiones Patauiae admiserit, Lantgrauium???ue liberum dimiserit, anno Sal. lib. 1552. Sleidanus lib. 19. Molinaeus Tomo 1. Consiliorum, co̅silio 18. num. 16. & 17. Et Auila lib. 2. belli Germanici ad finem, licet obscurè admodum. in Exilivm eiicere. Erat Athenis Hyperbolus quidam Perithoedes, cuius Thucydides quoq; lib. 8. vt hominis tetri meminit, & materiam Comicis penè omnibus perpetuam dicteriorum in theatris praebuit: homo perfrictae frontis, & gloriae incuria probri contemtor. Hic nemini quidem erat probatus, verùm ad sugillandos perstringendos???; principes vtebatur eo populus frequenter. Huius impulsu decennale exilium, quod vocant Ostracismon, erat populus irrogaturus vni alicui ex ijs, qui tu̅c populi principes esse videbantur: erant autem tres potentes, Alcibiades Cliniae, Phaeax Erasistrati, & Nicias Nicerati. Alcibiades ergo consociauit factiones in vnum, ac re cum Nicia communicata, damnationem in ipsum vertit Hyperbolum. Vt alij volunt, non cum Nicia, sed collocutus cum Phaeaco, illius adiuncta secta, Hyperbolum eiecit ciuitate, nihil minùs cogitantem. Atque id tum quidem iocum & risum excitauit in populo. Postmodum verò tulerunt molestè, quòd eam rem per hominem foedatam arbitrarentur indignum. Esse enim aliquam & huius dignitatem poenae. Imò verò poenam ducebant decennale exilium Thucy didi, Aristidi, & similibus esse: Hyperbolo verò honorem atque occasionem iactantiae: quòd esset ob improbitatem similiter atq; summi viri multatus, vti de eo Plato comicus quodam loco dixit: Quamuis quidem sit moribus dignum malis Passus, tamen non digna se & notis suis. Nam non repertum istius est causa ostracum. Tandem post Hyperbolum nemo omnino, sed postremus ille hoc exilij genere est punitus. Primus fuit Hipparchus Cholargensis propinquus tyranni. Plut. in Alcibiade, & Nicia. Theocles Chalcidensibus ab Euboea adductis, Leontinorum ciuitatem inuasit, obtinuit???; cum Siculis, qui antea sedes in ea habuerant. Cùm verò Plataeenses ex Megaris coloniam deducere in Leontinorum ciuitatem vellent, ad eam???; venissent: se quidem iuramenti religione impediri dicebat, quo minùs inhabita̅tes Siculos expellere posset: ipsis verò portas noctu patefacturum: itaq; ingressi, Siculos pro hostium consuetudine tractarunt. Qui cùm portas aperuisset, Megarenses occupato foro & arce, Siculos armati ad oriebantur. Qui cùm inermes obrutos se viderent, relicta ciuitate, fugam capesserunt. Megarenses verò pro Siculis societatem cum Chalcidensibus inierunt. Polyaenus lib. 5. P. Clodivs Trib. pl. cùm Ciceronis cons???latum ex sententia asfligere non posse speraret, praesente Catone: vt primùm inijt magistratum, accersiuit Catonem, ac cum eo sermocinatus est, Romanorum omnium putare se illum innocentissimum, id paratum esse facto probare. Cùm enim multi sint, qui prouinciam Cyprum ambiant, eo???; petant mitti, solum ipsum existimare se dignum, atque hoc beneficium ei libenter dare. Vociferante Catone, insidias illas & Tuggillationem, non beneficium esse: arroganter Clodius & ferociter: Igitur si gratum non est, inquit, ingratis ibis. Ac profectus extemplò in concionem, legem pertulit de Catonis legatione. Proficiscenti non nauem, non milirem, non ministrum attribuit, extra quàm duos duntaxat scribas: quorum fur & improbissimus alter, alter cliens erat Clodij. Quasi autem leue munus ei Cyprum & Ptolemaeum imposuisset, insuper Byzantinorum exules imperauit ei reducere, moliens vt in tribunatu suo abesset Cato quàm diutissimé. Ei implicatus necessitati, Ciceronem, qui iam exagitabatur, mónuit, ne seditionem concitaret, neu ciuitatem conijceret in bellum & sanguinem ciuilem, sed cedens tempori, conseruaret iterum patriam. Itaque Cicero à Pompeio dostitutus in exilium pulsus est. Plut. in Catone. CALLIDI IVDICES, SIVE PVBLICI, SIVE PRIVATI. Cresphontes & Temenus, atque Aristodemi filij, cum Peloponnesum partirentur, visum est in tres partes regionem distribuere, in Spartam, Argos, Messanam. Cresphontes Messanam aut Argos obtinere cupiens, sententiam pronunciat: Cui prima sors ceciderit, & cui secunda, Spartam accipiat, aut Argos: Messana tertij esto. Paruerunt, ac sortes dimiserunt: illi quidem calculum album in vrnam plenam aqua, Crespho̅tes verò glebam albam similem lapidi. Gleba igitur statim liquefiebat. Lapidis verò sortes prodeuntes, dederunt Argos Temeno, Spartam Aristodemi filijs. Cresphontes dolo sortitus, Messanam perfortunam accepisse visus est. Polyaenus lib. 1. ex Pausania. Q. Fabivs Labeo arbiter à senatu finium constituendorum inter Nolanos & Neapolitanos datus, cùm in rem praesentem venisset, vtrosque separatim monuit, vt omissa cupiditate, regredi controuersia, quàm progredi mallent. Id???ue cùm vtraque pars auctoritate viri mota fecisset, aliquantulum vacui in medio agri relictum est. Constitutis deinde finibus, vt ipsi terminauerant, quicquid reliqui soli fuit, populo Romano adiudicauit. Caeterùm sic circumuenti Nolani ac Neapolitani, queri nihil potuerunt, secundùm ipsorum demonstrationem dicta sententia: improbo tamen praestigiarum gènere, nouum ciuitati Romanae vectigal accessit. Valerius Maximus lib. 7. c. 3. CALLIDIS ET FRAVDVLENTIS Consiliis qvi parvere. Fraudulentis consilijs parent alij scientes mala & dolosa esse, quae huius sunt loci: alij, bona & salutaria esse credontes: & hi ad locum stultitiae in iudicando pertinent, f. 2026. Cn. Pompeius ex acie fugiens Pharsalica, in Aegyptum ad Ptolemaeum co̅fugit, cuius patrem Pompeius in regnum restituerat. Cùm autem Ptolemaeum accepisset Pelusij cu̅ exercitu sedere, & bellum gerere cum sorore sua: eò decurrit. Praemittit certum, qui aduentu̅ suum regi supplicibus verbis nu̅ciet. Erat admodum adolescens Ptolemaevs. Qui in regni procuratione erat Pothinus (Comment. Caesaris Photinum habent) consilium coëgit eorum, qui summam obtinebant auctoritatem: plurimùm autem poterant, quos ille volebat. Hic iussit, vt suam quisq; expromeret sententiam. Iam erat miserum, de Pompeio Magno consultare Pothinum eunuchum, Theodorum Chium mercenarium Rhetoricorum magistrum ascitum, & Aegyptium Achilla̅. Hi enim inter cubicularios & nutritios alios erant principes consilij. Istius decretu̅ consessus Pompeius in anchoris procul à terra stans operiebatur, quem incolumitatis gratiam Caesari in dignum erat debere. Aliorum eatenus discrepauerunt sententiae, quatenus hi reijcie̅dum, alij vocandum & recipiendum censebant. At Theodotus facundiam & declamandi ostenrans facultatem, neutrum esse oste̅dit explicatum: sed si recepissent eum, hoftem Caesarem ipsos habituros, & Pompeium dominum: sin abegissent, in culpa futuros apud Pompeium, quòd ipsum repulerint: apud Caesarem, quòd non sint persecuti. Optimum ergo factu esse, vt accitum interficiant: siquidem & illi rem gratam facturos, neq; hu̅c formidaturos. Adiecisse aiunt arridente̅, Mortuu̅ no̅ mordere. Postquam in eam sententiam itum est, rem exequendam delegauerunt Achillae. Plutarchus in Pompeio. Edicto à Carolo IX. Galliae rege promulgato, quod vtriq; parti aduersantis religionis fauebat: ex eo Pacis Sole apricati Hugonothi quiescerent, dabantur Cardinalis Lotharingi opera & Reginae imperio secreta ma̅data idoneis hominibus, vt qua parte possent edictum violarent, in damnum fidelium. Quibus de illatis iniurijs querelas mouentibus, respondebatur, Regis esse voluntatem suum de religione edictum vbiq; conseruari: qui illius violati reus comperiretur, grauissimas poenas daturu̅, sed viderent ipsi ne qui de iniurijs acceptis conquerere̅tur, edictum violarint, dum alios calumniosè criminarentur. Itaq; conquerentium maxima ferè pars minùs perterrebatur, maxima & in vincula conijciebantur, tanquam falsarum accusationum auctores, & seditio sarum turbarum operae. Status religionis Galliae. Ad folium 1953. Amvrates III. Turc. Imp. Padolouium nobilem Polonum missum à Stephano rege in Anatoliam, vt eos sibi emeret, co̅tra saluum conductum, in reditu, cùm audisset Cosakos nouiter impressionem in Turciam fecisse, per Zausium reuocatum, cum 34. famulis in syluam ductum occidi iussit, & equos Co̅stantinopolim duci. Mustapham Zausium postea misit ad Reg. Poloniae, qui factum excusaret, iniussu videl. Sultani legatum necatum, autores caedisvix triobularios nebulones, qui fortè aliàs ob maleficium capitis damnati erant, ipsi vicissim obtulit. H. Henninges in Geneal. Turc. Imp. Ad folium 1962.

LIBRI SEXTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Septimi Liber VI. De Prvdentiae defectu, hoc est, de Stvltitia. Allidit atem in excessu, Stultitia in defeclu sequitur, quaenihil estaliud, quàm priuatio quaedam prudentiae: & propterea eliam minore dignareprehensione. Eustathius [Greek words], dictum putat, Prudens omnia videt atque nouit (quod Homerus sub Nestoris persona, [Greek words]: & Latini sub bifrontis Iani imagine expresserunt) At stultus nec praeterita obseruat, vt ex illis consequentia deducat, necfutura prospicit, sed in id, quod praesens est, tantùm fertur, nectamen quid subsit intelligit. Reliqui Exemplorum soriptores Titulos hîc ponunt, de Sulpicione. item, Quantum valeat Error. Nos Svspicionem, quoniam opinatio esteius, de cuius veritate nondum constat, inter mentis humanae effectiones primo Volumine recepimus, quibuscun??? habitibus inseruiat, & qualiscun??? sit, Vera scilicetvel Falsa. Vera suspicio, si Rem spectes, ad Veritate̅: sin Habitum coniectantem & conformantem serebus, ad Iudicium in praeuidendo & praecognoscendo referenda erit: Prudens illud, quando iustitiae coniungitur, Callidum, quando iniustitiae. Licet enim vera prudenter, licet & callidè opinari: quam opinationem euentus confirmat. Falsa autem Suspicio & mater & filia est Erroris. Mater quidem, si errorem profacto siuereipsa sumas: filia, sipro habitu interno errante velcirca finem, vel circaea, quae tendunt ad finem. Proinde respectu Rerum, de quibus falsò concipitur, ad Mendacij locumreleganda est: atrespectu Habitus vitiosi & diminutae rationis, in inueniendo aut iudicando eo quod factum est, fieríve debet, Stultitiae propria erit. Iam verò Simplicitas quo??? huc aliquo modo pertinet. Quatenus enim perse consideratur, id quod sentit apertè & ingenuè profitendo, Veritatis propria est: quatenus verò respectu alterius, hoc est, opportunitatis haec profue̅di perpe̅ditur, sic vel ad Prudentiam releganda est, quando prudenter fit (& proinde Prudens simplicitas à Martiale commendatur) vel ad Stultitiam, quando stulté. Quemadmodum verò in Prudentiae speciebus Inuentioni Iudicium, & vicißim Iudici operam praestabat Inuentio: ita quo??? Stultitia [Greek words] saepè in vnam eandem??? actionem cadunt: à praestantiore tamen fit denominatio. Qui stultè inueniunt, stultè priùs iudicant: qui stultè iudicant, malè sibi aliísve consulunt. STVLTITIA IN INVENIENDO CONSILIA STVLTA. Consiliarii stulti & inepti, publicè, priuatim: pace, vel bello. Error consilij. Stultum consilium à Malo differt: illud ex Imprudentia oritur: hoc ex Calliditate, quando scientes id quod malum est, pro bono obtrudunt, vt vel sibi suíveprosint, vel alterinoceant. Prudentiae in Inueniendo campus est amplißimus: nec angustier Stultitiae in Inueniendo: cùm vt illa in omni virtutum genere, sic haec in omnibus vitiorum speciebus conspiciatur. In Fortitudinis stadio stultè declinat Timidus, stultè propulsat Temerarius. In Temperantia stultè amores sequitur Libidinosus, stultè à moderatis abstinet is, qui propter raritatem nomine caret. Sic in Iustitia, stultitiae species est Superstitio, item Poenitentiasera, item Promißio eorum quae vel praestare omnino, vel sine grauituo tuorúmve damno nequeas. Ex locis igitur Vitiorum praesens locus mirum quantum illustraripoßit. Possunt autem Consilia ex subiecti varietate distingui: id quod in loco Prudentiae ostendimus. Extra bellvm. hvivs svnt loci Arcanorvm exploratio stulta. Arcana euulgata imprudenter. Ibyci Percvssores considebant in theatro, apparentibus???ue obiter gruibus susurrabant cum risu inter se, Ibyci adesse vltrices. Quod excipientes, qui iuxtà assidebant, cùm iam diu non comparuisset & requisitus esset Ibycus, vocem illam arripuerunt, atque ad magistratus detulerunt. Ita conuicti cùm essent, abrepti fuerunt: ac non à gruibus, sed ab sua ipsorum multati immodica lingua, veluti furia, vel vltricibus diris coacti fuerunt caedem enunciare. Plutarchus de Garrulitate. Cleomene Spartano Alexandriae in vincula coniecto, à rege Philopatore, Ptolemaevs Chrysermi fulius petentem adijt, leni???ue oratione suspicionem eleuauit, & regem excusauit. Digrediens rursus ex aedibus, cùm prosequentem à tergo vsque ad ostium Cleomenem non animaduertisset: castigauit acriter custodes, quòd saeuam feram captu???ue diffcilem seruarent segniter & socorditer. Hoc Cleomenes ipse excepit, & prius, quàm sentiret Ptolemaeus, recepit se, & narrauit amicis. Mox omnes, quam antè habuerant, spe in iram versa, deliberauerunt Ptolemaei iniuriam & co̅tumeliam vlciscentes, vt dignum Spartiatis esset, mortem occumbere: neque operiri, donec sicut victimae saginatae mactarentur. Itaque facta eruptione, cùm populum nequicquam ad libertatem vocassent, suis ipsi manibus cecidêre. Plutarchus in Cleomene. Obsidente L. Sylla Athenas, in Ceramico fama est verba à quibusdam excepta fuisse colloquentium Senvm, & tyrannum Aristionem in sectantium, quòd accessum & aditum ad Heptachalcon, qui vnus facilè hostibus superabilis esset, non sepsisset statione: illos autem haec Syllae renunciasse. Qui non contemnens id, contulit se eò noctu, contemplatus???; capi locum posse, rem aggressus est. Plut. in Sylla. Dion lib. 55. refert de Avgvsto, eum notatum fuisse, quòd impudicitiam filiae suae Iuliae diuulgasset. nam eum sibijpsi & infamiam & orbitatem attulisse: quia filiam relegare tum necesse habuit: quam alioqui, saluis hominum linguis, potuisset imperio domestico, cura ac diligentia priuata, compescere. Chararicvs magnae cognationis vir, minus reuerens regis Francorum Clodouei, cum pubescente filio, monachum se profiteri coactus est Adolescens lanuginem suam, abrasum???; caput contrectans: Mi pater, inquít, hae frondes in virenti florente???ue arbore strictae, sua maturitate succrèscent. Deus faxit, vt auctor putandae comae tam citò arescat, ipse, stirps???;, quàm felici vere hae reuiuiscent. Cellularum arcana minimè surda mutáve fuêre. Gnarus ferocis dictí Clodoueus, patri filio???ue mortem indixit. Aemilius lib. 1. Alachis dux Tridentinus Iuniperto regi Longobardorum rebellauit, iunctis sibi Aldone & Gransone de Brixia, eum???ue intra lacum Larium compulit. Occupata tyrannide, socios etiam sceleris suspectos habere cepit. Accidit vt cùm manu pecunias teneret, tremissis in terram caderet. Eum filius Aldonis, qui fortè aderat, exceptum regi reddidit. Ille ad puerum ait, Pater tuus multos eius generis habet, quos breui reddet. Puer ad parentem rediens, apud regem in palatióne fuisset, & quid ibi egerit, dixerítve, per iocum interrogatur. Ille verba regis de tremissibus repetit. Aldo igitur properè fratrem Gransonem docet, tyrannum insidias meditari. Ergo Iunipertum reuocarunt. Alachis bellum inferens, in praelio caesus est. Cranzius lib. 3. Daniae, cap. 30. Rodulfus Burgundiae & Italiae rex, Burcardum socerum suum Ducem Sueuorum ad arma secum socianda exciuit, & cum eo, antequam Hugo Comes Arelatensis, quem Italici principes anno 926. vocauerant, mouere se potuisset, in Italiam redijt. Eporaediam vsque cum exercitu progressus, Burcardum explorandae vrbis Mediolanensis gratia legatum ad Lambertum Archiepiscopum misit. Bvrcardvs Mediolanum profectus, antequam vrbem iniret, ad aedem sancti Laurentij rei diuinae causa deslexit, locum???ue arci fabricandae oculis destinauit, qua non solùm Mediolanenses, sed omnes etiam Lombardiae principes coërceret. Inde verò egressus, cùm moenia vrbis obequitaret, Germanica lingua ad suos conuersus dixit: Nifi effecero, vt Italici vno tantùm calcari vtantur, & informibus equabus vehantur, non sum Burcardus. Neque enim ego firmitatem altitudinem???ue huius muri, quo confidunt, magni admodum facio. Erat fortè in turba homo pannosus atque despectus, Germanicae, quod ille non animaduerterat, linguae gnarus: qui verba eius audita extemplò ad Lambertum detulit. Lambertus Burcardum comiter ac benignè accepit: verùm interea Papienses nonnullos???ue alios Italiae principes ad necem eius occultè inuitauit. Ita eum, cùm Mediolano egressus Nouariam peruenisset, summo mane Eporaediam properantem infesti Italici inuaserunt, atque in fossa vrbis Nouariae, in quam sub tumultum ab incitato metu equo abreptus fuerat, oppressum interemerunt. Comites eius, quia aliò non potuerunt, cùm in templum D. Gaudentij confugissent, disiectis aedis foribus sunt confossi. Qua re cognita, Rodulfus regno Italiae cessit. Sigonius lib. 6. regni Ital. Post victoriam Mediolanensem de Heluetijs partam, & Maximilianum Ducem captum, Galli cum Venetis Brixiam obsidebant, & cuniculis actis iam propè in vrbem penetrarant: cùm Miles quidam, vt linguam iactantiam???ue Hispanorum, iniecta cuniculi suspicione, reprimeret, Hispanicè loquutus: Commilitones, inquit, qui extremis etiam rebus vestris tam securè iocamini, cauete, ne à vobis contumeliarum rationem reposcamus, quum Gallina pede scalpere ac fodere humum aliquando desierit. Ex ijs verbis Hispani, hostem specus cuniculos???ue moliri, ab suae gentis milite perlusum cautè sibi significari iudicarunt. Nec mora, alij passim omnibus silentibus strati, vt terrae motum notarent, aurem solo applicabant: alij tympana militaria solo deposita, si concussis leuiter membranis, vel tenuissimè personarent, contemplabantur: alij capacissimas pelues, vasa???ue aenea omnis generis aqua repleta, si tremulis motibus agitarentur, intentissima cura omnibus locis obseruabant. Quibus argumentis subterranei operis motiones deprehensae, & multorum dierum labores contrarijs operibus dissipati fuêre. Iouius. Petrvs Crao, amplissimae familiae vir, Andium Britannorum???ue proceribus propinqua cognatione iunctus, in aula Francica plurimum poterat, & inprimis apud Caroli VI. regis fratrem Ludouicum, mortuo Philippo Mediolanensium duce, omisso Aurelianensi ducatu, Mediolanensem ducem creatum. Sed nihil incertius aura aulica: perleui momento ea gratia circumagitur. Aurelianensis non contentus Mediolanensi thoro, Parisiensibus formis capiebatur. Non fefellerunt externi amores anxiam vxorem. Ea muliebriter indignante, nec quicquam dissimulante, cognouit dux, Craonem extitisse indicem arcanarum deliciarum: adeo???ue exarsit & iuuenis praepotens, & amator, vt eo apud regem item iuuenem agente, praeconis voce regia vrbe aula???ue interdiceretur Craoni. Is ignarus se à Valentina proditum, ratus???ue hanc sibi iniuriam ignominiam???ue iniunctam ab Olíuerio Crissono magistro equitum, cum quo nobilem simultatem exercuerat: secessit in Andes, atque inde in Britanniam. Vtrinque aliquot delectis summae audaciae hominibus, noctu Lutetiam ingressus, magistrum equitum ex aula redeuntem adortus, cùm ille se sua suorum???ue virtute tutaretur, grauibus tandem vulneribus affectum pro mortuo reliquit, in Andes???ue properè redijt. Vulneribus aegrè percuratis, magister equitum impleuit noua regem ira, non in Craonem modò, sed & in britannum ducem, quo auctore scelus perpetratum existimabat. Aedes, quas Lutetiae Crao magnificas habebat, solo adaequatae. Coemeterium diui [2015] Ioannis in glarea eam aream vocitant. Aemilius libro 10. Veneti, Sebastiani Ziani ducis auspicio, ex Constantin opolitana vrbe Architectvm insignem accerserant, ad extruendam auream D. Marci aedem. Praeter amplissima munera etiam marmoream statuam in augustissimo templi loco sibi poni Graecus homo postulabat. Assenserunt patres. Iam ferè absoluto opere, nimia leuitate coram patribus imprudens fassus est, se quidem multò celebrius templum ipsum suisse extructurum, nifi inter ipsum opus occurrissent plura, quae illum prudentiorem fecissent. Ad quem subridens dux: Ergo nos quoque de statua ponenda prudentiores reddemur. Illi itaque in vestibuli fronte marmoream statuam collocarunt, manu ad os obiecta, quasi illum dicti sui poeniteret. Egnat. lib. 6. cap. 5. Investigatio, Exploratio stulta. Eumenes Cardianus, cùm Alexandro Magno petenti trecenta talenta, ipse non nisi centum dedisset, dixisset???; ea se aegrè & difficulter per procuratores coëgisse: Alexander certis ministris occultè imperauit, ignem vt Eumenis tabernaculo subijcerent, scilicet vt in exportanda pecunia manifestè mendacem comperiret. Caeterùm slamma praeualente, auri & argenti per ignem conflati erutum fuit plus mille talentis. Plut. in Eumene. Heliogabalvs Imp. eò vesaniae interdum prouectus est, vt decem millia pondo aranearum colligeret, qua ex re dicebat magnitudinem vrbis Romae comprehendi posse. Exhibuit praeterea decem millia murum, mille mustelas, mille sorices. Spartianus. Est hoc, inquit Caesar in Com. Gallicae consuetudinis, vt & viatores etiam inuitos consistere cogant, & quid quisque eorum de qua re audierit aut cognouerit, quaerant, & mercatores in oppidis vulgus circumsistat, quibus ex regionibus veniant, quas???ue res ibi cognouerint, pronunciare cogant: & his rumoribus atq; auditionibus permoti, de summis saepè rebus consilia ineant: quorum eos euestigiò poenitere necesse est, cùm incertis rumoribus seruiant, & pleriq; ad voluntatem eorum ficta respondeant. Cn. Pompeio contra Domitium cum sexlegionibus in Africam à Sylla misso, prope Carthaginem aiunt rem accidisse ridiculam. Inciderant Milites aliquot in thesaurum, ac magna vi argenti erant potiti. Re vulgata locum eum alij omnes existimauerunt argenci plenum esse, per superiores Poenorum clades ibi re conditi. Nihil igitur vti Pompeius militibus potuit permultos dies thesauros scrutantibus, sed obambulauit ridens, cùm contemplaretur tot millia in fodiendo & vertendo campum occupata, quo ad deposita spe dixerunt Pompeio, Duceret quò liberet, satis se poenarum dedisse stultitiae suae. Plut. in Pompeij vita. Heliogabalvs Imp. vt Rom. vrbis magnitudinem inusitato argumento declararet, aranearum telas magno impendio per omnes domos conquirendas curauit, & ad multa millia pondo collegit. Lampridius. Scythae quoniam ab ingenio se deseri sentiunt, supra modum suspiciosi euadunt. Aiunt in hospitijs publices speculatores & [Greek words] in Gothia latere, oritur enim suspicio ab inopia consilij. Itaque Sueci & Gothi non nisi ieiuni cum Australibus contrahunt: cum???; se deceptos sentiunt, calculum reducunt, aut plerunque decipiendo praeoccupant, aut deniq; vim afferunt. Io. Bodinus Method. hist. cap. 5. Imitatio stvlta. Heliogabalvs Canes quaternos ingentes iunxit ad currum, & sic est vectatus intra domum regiam, id???ue priuatus in agris suis fecit. Processit in publicum & quatuor ceruis iunctis ingentibus. Iunxit sibi & leones, Matrem magnam se appellans. Iunxit & tigres, Liberum sese vocans, eodem???; habitu agens, quo dij pinguntur quos imitabatur. Lampridius in Heliogabalo. Consvltatio stvlta. Athenienses in tanta sapientiae optimarum???; rerum abundantia ob imperitiam vulgò traducebantur, ita vt inconsulta eorum temeritas in prouerbium abierit. Aristophanes in Nubibus inquit: [Greek words]. Laeua consilia ferunt huic adesse ciuitati. Et Demosthenes ipsis exprobrat, quòd alij homines consultare priùs, deinde rem aggredi soleant: Athenienses verò post rem factam consultare. Demades dicebat, Athenienses nunquam nisi pullis indutos vestibus pacem decernere, iuuenes eos bellandi cupidos, non nisi accepta clade mitescere, teste Plutarcho. Poëtae vitium hoc excusaturi, in Neptunum reijciunt, quasi is à Minerua victus, cùm ea regione potiri non posset, iratus [Greek words] immiserit: neque id Mineruam immutasse, sed quod ipsi malè statuerent, in bonos semper euentus vertisse aiunt. Vnde illud Aristophanis repetitum à Suida: Est sermo quidam ductus à maioribus: Fatua licet statuamus ac vaecordia, In melius attamen omnia nobis cedere. Vnde semper in concionibus vota priùs concipiebant, vti populo bona consilia suggererent dij. Causam huius rei in popularem statum reijciunt alij, quòd improbissimos ciues ad Remp. admitterent, qui aut per imperitiam stulta, aut per odium & inuidiam reip. perniciosa consulebant, Malum enim ingenium magnam potestatem adeptum, magnum est ciuitati malum. Sunt qui hoc maximè ipsorum leuitati tribuant. Nam Isocrates: Ea, inquit, temeritate sumus, vt eiusdem de rebus, eodem die, non eadem decernamus: quae domo egressi damnabamus, ea ípsa in concione probemus: & domum regressi, quae hîc decreta sunt, cauillemur. Egregium est Antisthenis illud apud Laërtium libro 6. qui cùm Athenienses admoneret, vt asinos non minùs ad agriculturam eligerent, quàm equos, illi verò animal ad arandum ineptum esse responderent: Quid refert? inquit, quia in vestra Repub. duces sunt, qui nunquam didicerunt administrandi rationem, sed satis est, quòd à vobis eligantur. Hanc illorum dementiam [Greek words] fouebant & incendebant. Propterea Macedonum rex Philippus tunc demùm se cum Atheniensibus in gratiam rediturum aiebat, si priùs decem oratores sibi dederentur: vt Plutarchus testatur. Intelligebat enim, Athenienses pro éorum voluntate aut amicos, aut inimicos fore. Iac. Middendorpius de Academijs, & Erasmus in Adagijs. Legislatio stvlta. Solon, qui de rep. pronunciauit, aequalitatem non párere seditionem, more plus satis plebeio arithmeticam & populare̅, loco elegantis geometricae, inuexit proportionem. Plutarchus de Pietate erga fratres. Cùm apud Amycleos (est id oppidum Italiae, inter Caietam & Terracinam) subinde nunciaretur hostium aduentus, id???ue falsò, & ob eam rem ciuitas frequenter inani terrore quassaretur: lata lege cautum est, ne quis vnquam hostis nunciaret aduentum. Atqui pòst euenit, vt verè iam aduenirent hostes. Quod cùm nemo nunciaret, propter legis interdictum, ciuitas de improuiso capta est. Qui casus, populari ioco dedit occasionem yt dicerent, Amyclas silentio perijsse, si cui sua taciturnitas suisset incommodo. Erasmus in Adagijs. Haraldvs V. Danorum rex creatus, aduersum prouocationem restipulandi ius edidit, priores???ue defensionis partes quàm accusationis instrumenta constituit. Reo siquidem actoris ius in refellenda accusatione concessit, quam antea testium fide subnixam defensionis praesidio repellere non licebat. Quod ius vsurpatione firmatum, vt familiare libertati, ita religioni pestiferum euasit. Ipsa nanque defendendi potestas non armorum, non testium vsu, sed sola sacramenti fide subnixa, multorum conatus votorum cupiditate periurio polluit, sed & funditùs singularium congressionum vsum euertit. Posteris nanque susceptas causarum controuersias satius iureiurando visum est expedire, quàm ferro. Saxo libro 11. Reip. Administratio stvlta. Cleon Atheniensis, vt primùm animum adiecit ad suscipiendam rempub. amicos coëgit, eis???ue renunciauit amicitiam: vt quae magnoperè rectum & verum institutum emolliat & peruertat in repub. tractanda. Rectiùs fecisset, si auaritiam animo & peruicaciam eiecisset, sibi???ue inuidiam & maleuolentiam detraxisset. Nunc amicos quidem abegit, sed centum in orbem consceleratorum adulatorum capita, vt ostendunt comici, circa eum ligurierunt: asper???ue ac durus aduersus probos viros, rursus mancipauit seipsum plebi, secectutem suam ad gratiam eorum aucupandam componens, eam???ue venalem faciens, fecem???ue & sentinam plebis in sodalitium suum aduersus optimatum capita decuriauit. Plutarch. in Praeceptis politicis. Pyrrhvs Epirotarum rex egregius in acquirendo imperio, at in conseruandis ijs quae acquisiuisset imprudens fuisse dicitur. Auctor vitae Annibalis. Galli, qui duce rege suo Carolo IIX. regnum Neapolitanum occuparant, Neapolitanis delicijs deliniti atque eneruati, Aragonios ex paucis locis, quae adhuc tenebantur, exigere minimè institerunt. His de causis eorum existimatio ac multò magis etiam gratia paulatim elanguit. Rex etsi populis ac ciuitatibus se facilem ac benignum priuilegijs atque immunitatibus per totum regnum concedendis, ex quibus quotannis aureorum numûm vltra ducenta millia percipere poterat, praeberet: reliqua tamen regni negotia, eo ordine ac prudentia, quam poscebant, nequaquam gerebantur. Nam à querelis & postulatis hominum audiendis alienus, negotiorum pondus omne in suos prorsus reiecerat: qui partim ignorantia, partim auaritia, omnia corru [2016] perunt: nobilitas nec humanitate nec praemijs delinita: aditus ad regem, atque ad eius familiares, difficilis, hominum personarúmve nulla distinctio, nulla meritorum, nisi casu, gratia: animi eorum qui ab Aragonijs erant alieni natura, minimè confirmati: in restituendis in suum statum regni proceribus, multae difficultates ac dilationes interpositae: Andiouinae factionis atque aliorum primae nobilitatis hominum, quos senior Ferdinandus eiecerat, bona ijs qui ea donis, alijs???ue inusitatis artibus ambirent, condonata: in alíos temerè, in alios sine causa multa profusa: omnia ferè totius regni munera magistratúsve, & multorum fortunae Gallis attributa: oppida & ciuitates, quae nullum praeter reges dominum agnoscere consueuerant, magno cum ciuium suorum dolore, maiorem partem Gallis dominis parere iussae. Itaque Neapolitani verso in amorem odio, Aragonios reuocandi occasionem, reuertente in Galliam Carolo, auidè feliciter???; arripuerunt. Guicciard. lib. 2. Svbscriptio stvlta. Theodosii iunioris nimiam in subscribendis codicillis facilitatem, cùm etiam literis saepiùs non lectis subscriberet, indignè ferens soror Pulcheria, curauit conscribi literas, in quibus vxor ipsius Eudocia (quam mirificè deamabat) petita in seruitutem tradebatur. Eas non lectas cùm subscriptione confirmasset: paulò pòst recitata scriptura, graui obiurgatione fratris oscitantiam correxit. Socrates lib. 7. cap. 22. Theodoretus lib. 5. cap. 36. Nicephor. lib. 4. cap. 23. & Suidas. Nvptiae, Conivgia stvltè inita. Olympias, cùm Adolescens quidam aulicus vxorem duxisset formosam quidem, sed famosam: Hic, infit, consilio destitutus est: alioquin oculis vxorem non duxisset. Siquidem non oculis decet neque digitis ducere. quomodo nonnulli supputant, quantum dotis afferentem accipiant, nec quemadmodum secum victura sit reputant. Plutarchus in Praeceptis connubialibus. Caroli Sapientis Francorum regis sapientiam in re vxoria multi desiderarunt: qui cùm initiò optionem habuisset, vtrum siliam ducis Borbonij for mosissimam, an Margaritam Flandram, pulcram quidem, sed multò minoris venustatis, vxorem duceret: amores affectus???ue suos communi vtilitati antetulerit: cùm Flandra Ludouici Comitis vnica filia, nobilissimis Comitatibus dotalibus adeò adauxerit postea Philippum Audacem Caroli fratrem, maritum suum, vt soboles eius formidolosa regibus, ac propè exitio extiterit: aemulatione rerum administrandarum, ac ingenio mortalium ita ferente, vt pro opibus quisque spiritus gerat, animos???ue. Aemilius libro nono. Oeconomia stvltè administrata. Vladislavs, Boëmiae & Hungariae rex, senecta & valetudine, qua ex podagra saepiùs, nonnunquam etiam ex apoplexia tentabatur, lentus, tardus???ue, & rerum suarum incuriosus factus: summa importunitate eorum, qui iniustè petere non desinebant, quod iustè eis negabatur, factus est sine modo profusus, vt vel per haec modum se molestantibus imponeret. Itaque res familiaris eius mirè afflicta fuit, in Hungaria simul atque Boëmia, nunquam saturis, qui se annona regis ex montibus censibus???ue aurea & argentea saturabant, tantam???ue auctoritatem sibi assumebant, vt pro libidine sua honores, magistratus, officia, inscio plerunque & ignaro rege, quibuscunque placuisset, distribuerent, vt eò procliuius aerarium exhaurirent. In Hungaria, tam diuite, & omni commeatu regio abundante, ad eam non semel penuriam peruenit, vt nihil in penu esculenti, nihil in cella vini haberet, cogeretur???ue aliunde sibi prandium emendicare. Videram Budae, inquit Dubrauius lib. 32. quando ministri aulici cum aliquot lagenis vacuis ad domum Georgij Episcopi Quin queecclesiensis currerent, vinum pro regis prandio impetrat. Interrogatum Episcopus, An vinum in arce non haberent? Et verò ne obsonium quidem, respondent. Indignitate rei ille concitus, ad regem properat: accersito???ue mox quaestore, cum illo, rege coràm, grauissimis verbis expostulat, quòd prae quaestu officium suum turpissimè deserat, regnum???ue ad indignam tum infamiam, tum inuidiam adducat, quasi non haberet vnde regem suum aloret, cùm ipsius quaestoris tam plena sint promtuaria, vt ex hoc in illud quotidie eructent. iussit???ue protinus complura vini vasa de domo sua in arcem transuehi. Vota stvlta. Midas rex Phrygiae, cùm à Baccho iussus esset petere quicquid vellet, mox accepturus: petijt, vt omnia quaetangeret, in aurum verterentur. De eo Ouidius libro 11. Metamorphoseôn, sic scribit: Huic deus optanti gratum, sed inutile, fecit Muneris arbitrium, gaudens altore recepto. Ille malè vsurus donis, ait, Effice, quidquid Corpore contigero fuluum vertatur in aurum. Annuit optatis, nocitura???; munera soluit Liber, & indoluit quòd non meliora petisset. Laetus abit, gaudet???; malo Berecynthius heros. Polliciti???; fidem tangendo singula tentat. Tum verò siue illa sua cerealia dextra Munera contigerat, cerealia dona rigebant: Siue dapes auido conuellere dente parabat, Lamina fulua dapes admoto dente rigebant. Miscuerat puris auctorem muneris vndis, Fusile per rictus aurum fluitare videres. Attonitus nouitate mali, diues???; miser???; Effugere optat opes, & quae modò vouerat, odit. Copia nulla famem releuat, sitis arida guttur Vrit, & inuiso meritus torquetur ab auro. Nero Caesar sub exitum vitae palàm vouerat, si sibi incolumis status permansisset, proditurum se parta victoria ludis, etiam hydraulam, & choraulam, & vtricularium, ac nouissimo die histrionem saltaturum Vergilij Turnum. Et sunt qui tradant Paridem histrionem occisum ab eo, quasi grauem aduersarium. Suetonius. Imprecatio, Devotio stulta. Cùm Christus rex sub Pilato est Hierosylymis affixus cruci, & Rom. praeses cunctanter & religiosè de Christo statueret, publicè testatus nihil infandum illud iudicium ad se pertinere: Ivdaei, vt propositum tenerent, vniuersi acclamarunt: Super nos sanguis eius, & filios nostros. Nec impunè id cessit, poena iusti per omnem posteritatem in hunc vsq; diem viritim sparsa. Sabell. lib. 4. cap. 9. Petitio stvlta. Vide Tit. Legati stulti, f. 1649. Fridericus I. Romam cum exercitu proficiscebatur, vt Hadrianum IV. reduceret, & imperij coronam susciperet. Romani, qui iam inde sub Innocentio II. iugum pontificium respuerant, & Senatum, & Consules, & Patricium creauerant, insolentia plus iusto euecti, ad tentandum Friderici animum legatos miserant cum absurdis mandatis, vel stolidae potiùs superbiae plenis. Qui, cùm in conspectum eius venissent, copia dicendi facta ita exorsi sunt: Senatus, populus???ue Romanus, Rex optime, felicem hunc tibi aduentum gratulatur, se???ue coronam Imperij tibi traditurum pollicetur, si pacem praestiturus, & iura sua conseruaturus accedis. Caeterùm postulat à te duo: vnum quidem, vt iniustum à se clericorum dominatum depellas, ac ciuitatem in antiquam reipublicae formam restituas: neque enim te fugit, quanta fuerit quondam huius Vrbis maiestas, cùm senatorio atque equestri ordine vigente, ipsa per consules, praetores ac tribunos plebis gubernabatur. Quod eò te studiosiùs facere oportere existimat, quò plus ab ea, quàm quisquam alius, accepisti: cùmtransalpinus homo ad regnum Italiae, Imperij???ue Romani culmen euectus sis. Alterum verò, vt ad seruandas antiquas consuetudines magistratibus suis, à quibus tibi mox in Capitolio acclamabitur, vsque ad quinque millia librarum argenti dilargiaris, iniurias???ue à republica vsque ad effusionem sanguinis arceas. & haec priuilegijs munias, tua???ue manu corrobores. Ad quae Fridericus respondit, vt magnifica illorum de vetere republica oratione irrisa, dixerit, Floruisse quondam in eis illam, quam ipsi tantoperè verbis efferrent, virtutis & reipublicae indolem: nunc verò ita exaruisse, vt ne vestigia quidem vlla prorsus extarent, à Carolo primùm, deinde ab Othone labefactatam. Qua verò ipsi glorientur reipublicae disciplinam, iampridem ad Germanos cum Imperio esse translatam: nam apud se consules, apud se senatum, apud se equites esse: procerum Germanorum consilio rempublicam regi, iuuenum Germanorum robore eam defendi. Falliporrò eos, qui se Imperium à Romanis accepisse dicerent: non enim Romanorum beneficio datum, sed Caroli & Othonis armis esse quaesitum, quos constaret à Romanis in Italiam fuisse non voluntate, sed necessitate vocatos, vt aduersus Desiderium & Berengarium, à quibus grauiùs premebantur, libertatem salutem???ue defenderent. De iure autem, quod poscerent, haud aequum esse, populum leges principi suo praescribere, neque eum de aliquibus, siue iusta siue iniusta sint, admonere: exigere verò aliquid ab eo tanquam à captiuo audere, id verò non solùm indignum, sed etiam intolerandum esse. Quamobrem se omnia iniustè postulantibus iure optimo denegare. Quibus dictis quidam ex astantibus legatos rogauit, Nunquid aliud dicere vellent. Quibus illi, Se haec, quae audissent, antè domum renunciaturos, deinde cum nouis mandatis reuersuros. Helmoldus autem auctor est, respondisse eos, Nisi morem senatui gereret, ad Vrbem adeunti claustra portarum obiectum iri. Fridericus vi in vrbem irrupit. Sigonius libro duodecimo regni Italici. Promissa stvlta. Sol Phaëthonti silio facturum se vouit, quicquid optasset. Optauit vt in currum patris tolleretur. Sublatus est, atq; is, antè quàm constitit, ictu fulminis deflagrauit. Cicero libro tertio Officiorum. Thesevs exegit promissum à Neptuno, cui tres optiones Neptunus dedisset. Optauit ergo interitum Hippolyti filij sui, cùm is patri suspectus esset de nouerca. Quo impetrato, Theseus in maximis fuit luctibus. Idem. Herodes rex, Galilaeae Tetrarcha, cùm in natalitio conuiuio Herodiadis filia, in conspectu conuiuarum coram mensa satis lepidè saltasset, rex ei quodcunque petijsset, daturum promisit. At cùm ex matris suggestione caput Ioannis Baptistae puella postulasset, stultus rex promissum retractare non ausus, viri sanctissimi sanguine sese contaminauit. Sabell. lib. 4. cap. 5. ex Marci 6. Cùm ad Pharsalum Thessaliae Cn. Pompeius cum Caesare dimicaturus esset, Labienvs Pompeij potentiam laudibus ad coelum ferre, & Caesaris imbecillitatem oratione deprimere insolenti cepit: & ne quid deesset insaniae, iurauit se nisi victorem nunquam è praelio reuersurum, caeteros???; ad id iusiurandum verbis incitauit: nec minùs exemplo Pompeius dictu̅ laudans, iurauit similiter: & sic omnes pariter iurauerunt, vt necesse fuerit multos ibi fieri periuros. Ioan. Gerund. lib. 9. Paralip. Hisp. Mvnera, Dona stvlta. Antioches Epiphanes erat, quod ad donatiua spectat, stulto simillimus: his siquidem astragalos dorcadeos, illis palmae fructum, alijs aurum donabat: nonnullis, quos nunquam antea viderat, obuius factus, improuisa munera largiebatur. Athen. lib. 5. cap. 4. Cùm ex Helmogaudo legato Caroli Magni audiuisset, Nicephorvs Graecus Imp. in Germania esse pacata omnia, solos Saxones fines Francorum infestare: excepit Imperator: Cur filius meus contra hostes paucos numero, virtute & fama ignobiles, frustrà tanto tempore laborat? Ego qui imperium orbis teneo, & coelesti numine electus sum rerum dominus, te ducatu harum gentium dono. Quod cùm Helmogaudus reuersus domum in Franciam Imperatori Carolo renunciaret, is subridens ait: Melius tecum actum fuisset, si te feminalibus suis rex Graecus donasset. Auentinus lib. 4. Leyrvs Britannorum rex viuus haereditatem diuisit inter filias & generos. À quibus, mortem eius longum expectare censentibus, regno spoliatus, & ad extremam paupertatem redactus est, donec à Cordilla minima natu filia interfectis generis in regnum restitueretur. Quam tamen antè in dotata̅ reliquerat, quòd interrogata, An parentem multùm diligeret? respondisset: Se patrem ferre in oculis, semper???; laturam: licet deinde contingeret, vt quempiam alium (de marito intelligebat) ardentiùs amaret. Polyd. lib. 1. Sanctius Hispani regis frater, cùm Romam à Pontifice accersitus, Hierosolymitanae expeditionis Polemarchus in consistorio declaratus, & à Pp. Aegyptij Sultani titulo condecoratus fuisset: omnibus illi de tam liberali voluntate pontificis gratulantibus, cùm admirabundus, quid sibi tantus applausus vellet, ex interprete causam cognouisset: Surge, ait, & sanctiss. Papam pronuncia Calypham de Baldaco, hoc est, pontificem Babylonium. Petrarcha. Vltio stvlta. Aedem Vulcani Romvlvs extra moenia aedificauit, vt quidam fabulantur, quoniam ob fabulosam cum Marte Vulcani aemulationem, Veneris causa, ille, qui filius Martis habitus est, non donare eum ciuitate, neq; vrbe recipere voluit. Plutarch. in quaest. Romanis. Carolvs VI. Francorum rex, cùm personatus in Ioannae Borboniae reginae viduae aedibus ad D. Marcellum propè conflagrasset, domum funditùs demoliendam curauit, vt locus regis stultitiam lueret. Corrozetus in Antiq. Paris. Quidam Florentinvs cùm vxori grauiter iratus esset, poenas???ue ab ea capere improbitatis ipsius vellet, se non solùm eunuchum fecit, verumetiam acuto cultro membrum procreationi aptum abscidit. Idem videtur antiquitus alius simplicis ingenij homo, vel nullius potius, fecisse: quem autem, vt ex tribus ipsius versibus perspicitur, qui apud Nonium testimonij loco citantur, Lucilius in VI. lib. Satyrarum contemsit, & vt ab alijs etiam irrideri posset, fecit. Victorius lib. 17. Var. lect. cap. 17. Accvsatio stvlta. Agide regnante, Alcibiades exul ex Sicilia venit Lacedaemonem. Necdum in vrbe diu haeserat, cùm stupri cum regis vxore Timaea fit suspectus: & filiolum ab ea editum negauit Agis agnoscere se, sed esse ait ex Alcibiade susceptum. Atque reliquo tempore suspectus Agidi fuit, neq; iusti filij apud eum habuit locum. Posteaquam verò morbo implicitus ex Arcadia domum reportaretur, apud Heream, testes fecit, qui cum eo erant omnes, nihil se dubitare, Leotychidem ex se genitum esse, totam???ue eam multitudinem multis cum precibus & lacrymis rogauit, vt hoc apud Lacedaemonios testimonium dicerent. Pausanias in Lacon. & Plutarch. in Agesilao. Item Athen. lib. 12. cap. 16. Ariston Spartanorum rex, cùm ex Ageti vxore septimo me̅se filium suscepisset Demaratum, deductis in digitos me̅fibus, dixit iureiurando, Hic non est filius meus. Quod audientes Ephori, haud magni fecêre in praesentia. Sed posteaquam puer adoleuit, poenituit Aristonem dicti, opinantem vtiq; filium suum esse Demaratum: cui ideo nomen impositum est Demarati, id est, à populo votis petiti, quòd ante eum natum omnis populus vota fecit, vt Aristoni omnium ante id tempus regum probatissimo filius gigneretur. Herod. lib. 6. Defensio, Excvsatio stvlta. Iason ingratitudinem & perfidiam suam erga Medeam stultè excusati apud Euripid. in Medea: Si quid mihi boni fecisti, rependi tibi gratiam: ex barbara terra te in Graeciam ducens, vbi sapiens habita es. [Greek words]. Si in extremis terrae terminis habitares, non esset respectus tui: fuerit verò mihi neq; aurum domi. Aepivs arroganter de pugilatione & insole̅ter locutus, vt obstrepitum apertè est ei: An ne satis est, inquít, quòd ad pugnam sum ineptus? ridiculè satis ostentationem athleticam ignauiae & languoris molliens confessione. Plut. de Sui laude. Stilpo Megarensis in iudicio Areopagitarum se purgans, cùm argueretur, in disputatione quadam negasse Mineruam Phidiae deum esse, confessus est: dixit???; à se id rectè & ordine factu̅, cùm dea illa femina???; esset. Tum Theodorus Cyrenus, Quomodo hoc tam certò asseuerat Stilpon? an tunica sublata hortum ipsius conspexit? [Greek words]; Communi autem genere deos olim appellari solitos notum est: vnde magis eum irrisit Theodorus, ipse???; ille eo nomine ab Areopagitis ex oppido eiectus est: nam Athenis id protulit, ex Laërtio. Victorius lib. 25. Variarum lect. cap. 10. Omnium populorum alioqui praestantissimus is, qui Rom. Quiritium fuit, cùm saepe aliàs, tum Senonico tumultu parum sapere visus est, qui tribunitijs actionibus temerè assensus, Fabios à Gallis ad supplicium petitos, quòd contra ius gentium, cùm legati essent, in se arma induissent, non solùm non dedendos censuit, sed exercitibus praefecit, aduersus eam gentem, quam illi laeserant. Per quae supplicium paucorum ciuium in seipsum vertit, & foeda illa tempestas, quae Clusinis imminebat, in totius ciuitatis dedecus & cladem redundauit. Sab. lib. 4. cap. 9. Animadversio, Correctio, Condemnatio stulta. Athenienses aiebant se purgare ciuitatem, cùm ex illustribus viris vnum aliquem ostracismo ex vrbe eijciebant. Caeterùm rogati ab Aristide, Quo suo merito se tali afficerent ignominia? responsum est, Quia ferre non possumus te vbiq; bonum praedicari. Stultum iudicium, sed iudicij defensio adhuc stultior. Vbi enim virtutis laus grauis est & molesta, virtus illic grata esse non potest. Fuit illud non vitium eijcere, sed alere, omni praemio laudis repudiato, quo in primis gaudet honestior vita. Sabel. lib. 4. cap. 9. Aristidem Iustum Themistoclis factio in decennale exilium ostracismo expulit. Dum autem in testulis singuli nomina inscribunt, dicitur illiteratus Qvidam & planè rudis, Aristidi, vt vni de plebe, testulam tradidisse, petisse???; vt inscriberet Aristidem. Admirante eo ac rogante, Nun quid in eum Aristides admisisset? Nihil, inquit, neque est mihi ille notus: verùm stomachor, quòd passim Iustum dici audiam. Quo audito, nihil Aristidem ferunt respondisse, sed inscripsesse testulae nomen suum, atq; ei illam reddidisse. Plut. in Aristide. Quum Alexander exhausto aerario ab Eumene Cardiano postulasset trecenta talenta, nec ille nisi centum duntaxat dedisset, ea???ue assereret difficulter se per procuratores suos coëgisse: rex certis ministris imperauit, vt ignem Eumenis tabernaculo subijcerent: quò in exportanda pecunia manifestè mendacem comperiret. At celeriùs, quàm potuit exportari, tabernaculum incendio haustum fuit: poenituit???ue eius Alexandrum, quòd monumenta sua fuissent absumta. Auri verò vel argenti per flammam conflati, erutum fuit plus mille talentis. Plut. in Eumene. Inivria stvlta. Corinthii non stulti solùm, sed dementes etiam habendi, qui non suam, non Romani populi virtute̅ metientes, sed praesentem animi affectum, Romanorum legatos stercoris iniectu, pro concione violarunt. Peperit itaq; iniuria illa Corinthijs excidium: ijs verò, in quos immissa est, laudis incrementum & imperij propagationem. Sab. lib. 4. cap. 9. Defectio stvlta. Imprudenter admodum, & stolidè sibi exitium pepererunt Iv [2018] daei, non magis periculosa defectione à Romanis, quàm non necessaria. Ea res opes gentis, & vrbem Orientis clarissimam funditùs euertit. Furiae scelerum execrabilem ciuitatem in eam dementiam adduxerunt, vt vrbs quae casura erat, aliqua̅to citiùs caderet: esset???; eò atrocior lapsus, quò maior fuit delinquentium culpa in Christi proditione. Sab. lib. 4. cap. 9. Gloriae affectatio stvlta. Consule Tit. Astutè existimationem comparare Diuinitatis. Modus astutus: Conatus stultus, f. 1988. C. Caligvla in Galliam profectus, primo accessu Bellini Britanniae regis filium à patre pulsum in deditonem recepit: mox deficiente belli materia, paucos de custodia Germanos traijci, occuli???ue trans Rhenum iussit, ac sibi post prandium quàm tumultuosissimè adesse hostem nunciari. Quo facto, proripuit se cum amicis & parte equitum praetorianorum in proximam syluam: truncatis???ue arboribus, & in modum trophaeorum adornatis ad lumina reuersus, eorum quidem, qui secuti non essent, timiditatem & ignauiam corripuit: comites autem & participes victoriae, noue genere ac nomine coronarum donauit, quas distinctas Solis ac lunae siderum???; specie, Exploratorias appellauit. Rursus obsides quosdam à literario ludo, clam???ue praemillos, deserto repentè conuiuio cum equitatu insecutus, veluti profugos ac reprehensos in cathenis reduxit. Repetita coena renunciantes coactum agmen, sicut erant, loricatos ad discumbendum adhortatus est. Monuit etiam notissimo Vergilij versu, Durarent, secundis???ue se rebus seruarent. Atque inter haec absentem Senatum populum???ue grauissimo obiurgauit edicto, quòd Caesare praeliante, & tantis discriminibus obiecto, intempestiua conuiuia, circum, & theatra, & amoenos recessus celebrarent. Quasi perpetraturus bellum directa acie in litore Oceani, ac balistis machinis???ue dispositis, nemine gnaro ac opinante, quídnam coepturus esset, repentè vt conchas legerent, galeas???ue & sinus replerent, imperauit: spolia Oceani vocans, Capitolio Palatio???ue debita. Et in indicium victoriae altissimam turrem excitauit: ex qua, vt ex Pharo, noctibus, ad regendos nauium cursus, ignes amicarent: pronunciato???ue militi donatiuo, centenis viritim denarijs, quasi omne exemplum liberalitatis supergressus: Abite, inquit, laeti, abite locupletes. Suetonius. Electio stvlta. Fuit Clavdio principi velut ingenita stultitia. Sed nihil vnquam stolidius fecit, nec tota vita inconfideratius aliquid, quàm quòd Domitium Neronem adoptauit, cùm Britannicum legitimo thoro natum haberet, quem imperij haeredem potuit instituere. Verùm pellectus osculis Agrippinae co̅iugis, facem illam adoptione accendit: qua non soùm propria ipsius domus, sed Roma & totus orbis conflagrauit. Sab. lib. 4. cap. 9. ex Suetonio. Imperii affectatio stvlta. Otho, post caesum Galbam, fecerat sacrum, in quo exta inauspicatos exitus portendebant. Itaque poenitens sumtus & operae frustrà insumtae, fertur dixisse: [Greek words]: quae verba deinde in vulgi fabulam abierunt. Quid longis tibijs vti volui? à sacris translata metaphora ad sacrum imperium. Olim in sacris longis tibijs cani solitum est: qui mos postea sublatus, auctore Plutarcho. Suetonius eum in augurando tempestate orta, grauiter prolapsum, identidem obmurmurasse scribit: [Greek words]: id est Quid mihi cum longis tibijs? An fortè poenitebat eum imperij per vim parati? Libertas stvltè repvdiata. Romanorum gens Cappadocibvs amicitiae causa libertatem beneuolè concessit: eam tamen recusarunt Cappadoces, dicentes, Illam se ferre non posse, rogarunt???; vt sibi rex daretur. Admirati Romani, quòd inuenirentur qui libertatem recusarent, permiserunt, vt quem vellent, regem eligerent. Illi statim Ariobarzanem elegerunt. Extrvctio, Aedificatio stvlta. Memorabilis cataclysmidades, recens???ue memoria, diu mortales tenuit in montibus. Postea verò quàm ad ima est descensum, Nembrodvs Chami nepos, vir facinorosus, turrim eminentissimam est aedificare adortus: vt si subita vis aquarum iterum terram operuisset, paratum haberet cum suis profugium. Quum aliquot stadia opus in arduum creuisset, numerosa illa operantium manus, quae erigendae moli fuerat adhibita, linguarum conuersione facta, continuò dissidium passa est: sublato sermonis commercio, non quod praeciperetur satis quisquam intelligere, neq; ob id dicto obtemperare: atque ab ea re nomen intermisso operi datum, vt Babel, quae vox apud Chaldaeos confusio est, iam inde sit turris nominata. Quidam existimare videntur, in Mesopotamia id fieri contigisse: vt non omnino ineptum sit credere, à memorabili illo tempore Babylonem, quae his postea locis condita est, fuisse nomen adeptam. Sabell. lib. I. Ennead. I. Cùm Byzantij conditores Spartani, duce Pausania, post aedificatam à Megarensibvs Chalcedonem, Apollinis oraculu̅ consulerent: responsum accepêre, vt è regione caecoru̅ vrbem condere̅t. Cecos Chalcedonios vocauit, ??? omisso locupletiore litore Europaeo, Asiaticum sterillius elegissent. Strab. lib. 7. Roma à Romvlo & Remo loco incommodissimo contra hostiles impetus aedificata est, vel quia alium non habebant co̅modiorem, vel quia fortitudini suae consisi, se & conditores & propugnatores moeniorum videri volebant. Colles vicini vrbem prima̅ incursionibus hostium opportunam reddeba̅t, adeò vt T. Tatius primo insultu Quirinali fuerit potitus. Reges inde colles moenibus includere sategerunt. Strabo lib. 5. in Bello. Tvmin Genere. Videlicet Bellumstultè Suadere. Atossa Cyri F. Darium regem & maritum ad bellum Graeciae inferendum hortata fuit, suasu Democedis Crotoniensis medici, qui vlcus eius in mamilla curauerat, & hac ratione se in Graeciam redire posse sperabat. Atossae Darius paruit, & non minus suas quàm Graeciae opes affsixit. Herod. lib. 3. Cùm Aristagoras Mileti tyrannus Lacedaemonios ad inuadendam Asiam inducere vellet, & Cleomeni regi omnibus id rationibus persuadere conaretur: Cleomenes in triduum responsionem distulit. Vbi verò dies responsioni praesticuta affuit, & ad locum de quo conuenerant, ventum est, interrogauit Aristagoram Cleomenes, Quot dieram ab Ionio mari ad regem sic iter? Aristagoras alioqui solers, & valde illum antecellens prudentia, in hoc tamen lapsus est: qui cùm non deberet rem, vt se habebat, illi aperire, volens Spartiatas in Asiam educere, dixit trium mensium esse iter. Cleomenes respondit: Hospes Milesie, abscede è Sparta ante Solem occidentem, qui Lacedaemonios trimestri itinere à mari abducere conaris. Herod. lib. 5. Fvlvia vbi comperit M. Antonium Cleopatrae consuetudine teneri, L. Antonium fratrem mariti impulit, vt otium vrbis & Italiae abrumperet: futurum rata, vt eius belli causa vir à se alienatus in Italiam reuocaretur. Sab. lib. 7. En. 6. Suscipere. Helena à Paride rapta, Graeci non secùs, ac si tota Graecia vastata fuisset, indignati sunt: & Barbari ita superbierunt, quasi Graecos omnes superassent. Neque verò obscurum est, quibus animis vtriq; fuerint. Nam cùm antè malta inter eos crimina intercessissent, propter alia nihil mouerunt: sed ob hanctantum bellu̅ concitarunt, non solùm irae magnitudine, sed & longitudine temporis, & multitudine apparatuum, quantum ad eum diem nullu̅ fuerat vnqua̅. Etsi aute̅ potestas dabatur alteris Helena red dita vrgentibus malis liberari: alteris, ea neglecta, omne deinceps tempus aetatis domi securè degere: neutri tame̅ haec voluerunt: sed illi & vrbes excindi, & agros vastari siuerunt, ne Graeci ea potirentur: hi peregrè co̅senescere, & suos nunqua̅ intueri, quàm hac relicta domu̅ reuerti maluerunt. Et haec egerunt, non quòd vel Alexandrum, vel Menelaum tanti facerent: sed alteri pro Europa, ateri pro Asia dimicabant: existimantes, in vtra corpus eius incoleret, eam regionem feliciorem fore. Isocrat. in Helena. Anno 1464. Episcopvs Cretensis nuncius apostolicus, cum mandatis venit in ciuitates Vandalicas, vt exiret popalum in expeditionem, quam papa Pius II. instituerat, societate inita cum duce Burgundiae Philippo, & Venetis in Turcas. Inconsulto feruore multi suscepêre profectionem, sine commeatu, sine armis: stabant ad aedes sacras, stipem publicam petentes. Feruebant in eam rem omnes, sacrilegium ducebant, si quis verbo interposito conaretar quenquam auertere. Ipsi monitos se per visionem dicebant crucem sumere: in vestibus, in cute impressam crucem se reperisse, mentiebantur. Deterrimi quique, desperatione melioris fortunae, eò contenderunt, quasi aut locupletandi in terris, aut in coelo locandi. Cùm Romam venissent, miratus Papa colluuiem inermium pauperum, risit inscitiam & simplicitatem: & vt vrbem exoneraret, dedit illis remissionem peccatorum. Ancona itidem, quò iam se Papa deferri curarat argrotantem, quum expectaret ducem Venetorum (nam Philippum Burgundiae iam senescentem frustra expectabat) armatos & inermes abire iussit: benedictione accepta: nec multò pòst, cùm in portu nauigantem ducem Venetorum vidisset, febre exanimatus, obijt. Ita magno molimine coepta expeditio cessit in vanum. Alemani ridicali fuêre Italis, quòd pannosi, inermes, pauperes, Turcum debellare statuissent. Cranz. lib. 12. Vandaliae, cap. 30. Solymanno Turcorum tyranno post captam Rhodum, occupato Belgrado, Hungariae imminente, anno 1526. Hvngari proceres, cùm sana externorum consilis admittere nollent, ipsi inter se de alijs quibuslibet friuolis, quàm de regni ar [2019] duis rebus consultabant, nullo ferè consultandi die paetermisso: & quocunque die Turee incidisset mentio, ille dies aliquot missus de prandio Regis detrahebat, sic vt sublatis lancibus maioribus, modicis patellis cibum sumere absque vllis conuiuis cogeretur: vt ita fucus populo fieret, tanta sollicitudine tractari negotia regni, vt ne prandere quidem prae cura liceret: cùm nullus interim eiusmodi curae conatus appareret, non commeatus prouisus, non stipendium promtum, non miles delectus, non tormenta comparata essent. Paulum Tomoreum, arcis olim Budensis praefectum, qui habitum Franciscanum assumserat, è coenobio extractum, archiepiscopum Colocensem crearunt, & summae rerum praefecerunt, odio Ioannis Trencinienlis, Transsyluaniae: Vayuodae, euius potentiam ferre non poterant, cùm vnus XLM. equitum in hostem. ducere posset. Tomoreus verissima excusatione vsus, cur ducis partes assumere detrectaret, quoniam parere tantùm, & manu strenuè facere vt miles didicisset, sed nullas vnquam legitimi ducis artes attigisset: cùm excusando nihil promoueret, consilium dedit, vt externa properè auxilia quaererentur, ex Boëmia, Morauia, Silesia. Milites interea sese ad pocula inuitantes, hic pro caede quinq; Turcarum, ille alter pro decem alteri praebibebat: cùm nulli interim temulentorum in mentem veniret, qua ratione hostes superari deberent. Dubrauius lib. 33. Gerere. Io Boëmos Martinus V. Pp. indulgentijs concessis, inuitauit omnes Christianos. Conuenerant frequentes principes: solus Sigismundus Romanorum rex expectabatur, mora̅ excusans in Hungaria erat. Dum in concilio deliberatur, de belli gerendi ratione, tentoria principum arsêre, incerta causa. Dum trepidant arma & equos educere, hostes ex vicino oppido Sachs superuenêre, & imparatos oppressere. Ita dum caput desideratur, periêre impensae & operae plurimae. Cranzius libro 10. Vandaliae, cap. 36. Cùm Solymannus Hungariae immineret victore de Rhodijs exercitu, & Ludouicus rex deproceru̅ sententia Pavlvm Tomoraeum archiepiscopum Colocensem polemarchum creasset. exercitu sparsim per vias diuersas proficiscente, Turca iam Bellegradi cum incredibilibus copijs comparente: vocatis raptim ad concilium Hungaris, consulitur, expectandúmne sit, dum auxiliares copiae conuenirent, an occurrendum sit in via hosti, ne ab illo velut ignaui, moenibus Budae inclusi deprehe̅derentur? Conclamant, Obuiam hostibus eundum esse, locum???; praelio futuro idoneum occupandum: hortantur???ue regem ad celerem profectionem. Quem Pontifices, Proceres, equites, per se quisq; cum suis sequebatur. Sic enim mos exigit, vt, Rege in castris degente, tota nobilitas capite suo militet. Qua necessitate Georgius quoq;, Ioannis Trencinij frater natu minor adductus, Regem comitabatur vsq; ad vicum Mohazium, iuxta quem locus pugnae destinatus fuit. Ibi fatis iam vrgentibus de duce rursus inter illos, de???; operiendis auxilijs certamen ortum fuit, Paulo nonnullis Georgium praeferentibus Georgius adeò se bellorum esse inexpertum fassus, vt nunquam gladium aduersus hostem strinxerit, nihilo secius Paulo adiunctus est, cum quo moribus & voluntate dissentiebat. Sed nec illi auditi sunt, qui dilationem maximè esse necessariam dicerent, vt peditum atq; equitum grauioris armaturae copiae augerentur. Reiectu̅ deniq; co̅silium saluberrimu̅ Ambrosij Sarcani, de prohibendo traiectu Draui fluminis. Vbi ad locu̅ pugnae ventum est, duces aciem instruebant promiscuam confusam???;, omnia videlicet in vnum permiscentes, equites, pedites, lixas, calones. Cum???; Turca in tertio demùm nilitu̅ agmine à suis constitueretur, isti in Prima acie, ad quintum equitum ordinem, Rege̅ cum Pontificibus stare iusserunt. Tormentis primum res agi coepta. Multi fumi benefico, ante hostem visum, fugam arripuerunt. Fumo discusso, tam ingens metus ex hac fuga alios inuasit, vt & illi nondum tentato certamine passim dissiparentur, extra mercenarios pedites ad vnum caesos. Pauli Tomorei caput à ceruice desectum, ad Turcam est perlatum. Omnis nobilitas aut in fuga trucidata, aut sua sponte submersa. Georgius Trenciensis, & Ladislaus Archiepiscopus Strigoniensis à Danubio hausti, Ludouicus rex in palude. Dubrauius lib. 33. Iouius in Solymanno Tomoreu̅ monachum Franciscanum, virum manibus promtum, ac ingenio nimiùm audaci, consilia omnia pugnae auiditate interturbasse scribit: qui se iam posse belli ducem agere existimaret, propterea quòd semel aut iterum cum Turcis, leuioribus quibusdam pugnis ac tumultuarijs incursionibus, feliciter congressus fuereat. Pacem stultè Suadere. Epaminondas liabuit in Repub. aduersarium Meneclidem quendam satis exercitatum in dicendo, vt Thebanum scilicet: namq; illi genti plus inest virium quàm ingenij. Is quòd in re militari florere Epamino̅dam videbat, hortari solebat Thebanos, vt pacem bello anteferrent, ne illius Imperatoris opera desideratetur. Huic ille: Fallis, inquit, verbo ciues tuos, quòd hos à bello auocas. Ocij enim nomine seruitutem concilias: nam, Paritur pax bello. Itaque qui ea diutina volunt frui, bello exercitati esse debent. Quare, si principes Graeciae esse vultis, castris est vobis vtendum, non palaestra. Probus in Epaminonda. Repudiare. Benadadvs Syriae rex Samariam oppugnabat. Achabus rex Israëlitarum se sua???ue omnia in eius potestate futura asseruit. At Benadadus eo non contentus, postero die legatos misit, qui regiam omnem & singulorum domos perscrutarentur. Eares indigna populo visa: & vates quidam Achabum animauit, ne timeret, sed CCXXXII. praetoru̅ calones sub meridiem contra Syros in vmbraculis perpotantes educeret. Paruit: & diuinitùs fusis Syris, Benadadus ipse vix euasit. Ineunte Vere cùm nouum exercitum comparasset, iterum victus, centu̅ millia suorum in acie amisit: XXVII M. ruina muri in Apheca vrbe, quò confugerant, oppressa periêre. Benadadus ipse captus est. 3. Reg. 20. Troiani tot iam acceptis cladibus, vix decimo demùm anno de restituenda Helena consultare coeperunt: quam si statim initio reposcenti Menelao reddidissent, innumerabilibus sese ealamitatibus subduxissent. Hinc Prouer. Serò sapiu̅t Phryges. Demades dicere solebat, Athenienses nunquam decernere pacem, nisi pullis vestibus indutos. Innuens eos esse bellandi cupidiores, quàm sat esset, nec nisi clade suorum admonitos, de pace cogitare. Plut. Interfecto Stilichone Honorij Imp. iussu, cùm milites in barbarorum quoque vxores & bona seruirent, propinqui eorum ad XXX M. ad Alaricum Gothum in Noricu̅ se receperunt. Alaricus tamen pactas sibi cum Stilichone inducias serua̅das putauit, ac legatos de pace ad Honorium misit, pecuniae summam quandam ac pacis obsides postulans, promittens???; se contrà nobiles quoq; ex suis quosda̅ daturum, atq; ex Norico exercitum in Pannoniam reducturum, Quam conditionem Honorivs stolidè à suis inflatus repudiauit, ita vt neque pacis, neque belli studijs, prout oportuit, inseruierit. Nam vulgò ita constitit, si paci studeret, eam modica mercede redimere, ac bellum in aliud tempus auertere potuisse: si bellum praeoptaret, omnes, qui vbiq; essent, exercitus in vnum cogere, ac Saru̅ Alanum duce̅ belli deligere debuisse, qui & rei militaris summè peritus erat, & numerum ingentem barbarorum habebat. Quibus rebus omissis, equitatui Turpillionem, peditatui Varanem, Scholae domesticorum Vigilantium, homines artis bellicae rudes praeposuit. atq; hoc demùm apparatu Alaricum, si irruptionem fecisset, se excepturum constituit. Alaricus nemine resistente Rauennam versus progressus, legato ad Honorium misso pace̅, sedes???; sibi ac suis in Italia postulauit: promtum fidei atq; operae militaris obsequium offerens, si eius sibi vti beneficio licuisset. Honorius Rauennae vrbis munitione, & Oriantalium copiarum expectatione, caeteris???; Italiae praesidijs, inprimis???; vrbis Romanae consisus, magnificè respo̅dit, nihil eorum se, quae postulabat, dare posse, ipsum???; vt prioris meminisse expeditionis vellet, & quem exitum habuisset, monere. Quo responso audito, Alaricus incensus, subitò, castris motis, Ariminum, atque inde in Picenum, & ex Piceno in Vmbriam transijt, oblata omnia oppida populans, ac miserabili strage vastans, & ad Romam oppugnandam se ire ostendens, vt terrore illo Honorium ad aliquam pactorum aequitate̅ adduceret. Cùm autem ne ita quide̅ Honorius cederet, Narniae, quam in speciem instituerat, obsidione relicta, Romam fame domitam ad pacem redimendam coëgit. Ab Honorio Galliae occupandae potestate accepta, cùm in itinere insidijs exceptus esset, Roma̅ proditione cepit, spoliauit: post triduum in Galliam abijt. Sigonius lib. 11. Imp. occid. Irrumpentibus in Italiam Vngaris, rex Berengarius, nuncijs in omnes regni partes dimissis, ac ciuitatibus de imminenti periculo monitis, ingentem ex tota Italia vltrò nomina dantem exercitum conuocauit. Vngari triplo maioribus se peti copiis, quàm quas ipfi ad duxerant, ex insperato cernentes, cùm haerentibus assiduè in tergo Italicis ad amnem Abduam effusè fugiendo eadem, qua venerant, via perlati essent, atq; in eo festinenter ac tumultuosè tranando multos amisissent: desperatione debilitati petierunt ab Italis, vt se, vniuersa praeda recepta, viuos abire permitterent. Eam verò petitionem Italici superbè, vniuersos deposcentes in vincula, respuerunt. In campos Veronenses delati, cùm primum Italicorum agmen extremum esset Vngarorum adeptum, leue praelium est commissum. Quo cum superiores fuissent Vngari, mox vniuerso superueniente Italicorum exercitu territi, rursus coeptae se fugae mandarunt. Postquam ad Brentam amnem est ventum, equis cursum fugam???; prae lassitudine denegantibus consistere coacti, trans amnem castra locarunt: ac nuncijs ad Berengarium, qui cis amem consederat, missis postularunt, vt supellectile̅ omnem sua̅, captiuos, arma, equos omnes, praeter eos, quibus vtere̅tur, acciperet, & se abire incolumes sineret, iuran [2020] res, se datis in fidem obfidibus filijs suis, nunquam ampliùs praedae causa Italiam ingressuros. Ad haec Italici responderu̅t, stulti hominis esse, muneris, aut conditionis aliquid à mortuo aut planè iam profligato accipere. Qua re audita Vngaros indignatio acris incessit. & qui antè fugere decreuerat, iam summo in quemcunque casum contendere praelio statuunt: atque ita insidijs bifariam dispositis, rectà amne traiecto, in hostes se medios inferunt. Italici responso expectando defessi, interim se corporibus curandis, vt victoriae certi, tradiderant. Itaque Vngari irruptione facta incautos adorti, partim epulantes interemerunt, partim equis ademtis fuga interclusos prostrauerunt. Auxit etiam Italicorum cladem, quòd nonnulli non solùm non pugnauerunt, sed proximos etiam, vt soli superstites dominarentur, à manu conserenda deterruerunt: quos???ue in alijs casus cum voluptate spectarunt, in eos ipsi haud ita multò pòst inciderunt. Hac victoria elati, inde Taruisium, Vicetiam & Patauium popolati sunt, cùm omnes munitis locis insessis victori se obijcere hosti metuerent. Inde Venetos aggressi paratis lembis, à Petro duce naualibus cum copiis acriter resistente repulsi, sese ad mediterranea contulerunt: atque ad Apenninum populando progressi, obuia omnia loca vastarunt, neque ecclesijs aut monasterijs temperarunt. Tandem, cùm se Italia non excessuros, nisi certa pecuniae summa accepta, ostenderent, Berengarius, vt primo quoque tempore ea pestle Italiam liberaret, summo studio eam collegit, atque, vt quamprimùm abirent, effecit. Sigonius libro sexto, regni Ital. Sultanus Iconij Clizasthlanes per legatos ab Imperatore Manvele Comneno pacem petijt, ijs conditionibus quas ipse praescriberet. Verùm ille, neglectis seniorum consilijs, cognatis suis in consilium adhibitis, qui classicum nunquam audierant, forma tantùm & auro gemmisque conspicui erant, legatis se Iconij responsurum dixit. Sultanus ergo in angustijs, per quas Romanis transeundum erat, suas phalanges abdit. In quas praecipitatus Imperator, maximam partem exercitus amisit. Nicetas lib. 6. Obsidebat Eduardus III. rex Angliae Calisium, quod tum in Gallorum potestate erat. Legatos Philippus rex in Scotiam mittit ad Davidem regem, vt ex foedere cum exercitu Angliam ingrediatur, ac hostem ab obsidione reuocet. Eodem tempore legati Eduardi inducias petebant, reddituros se Beruicium cum Eduardo Baliolo regni aemulo, cuius gratia tanta iam bella sustinuissent, pollicentes. Dauid verò praetextu foederis Gallicani, reuera autem cupiditate vindictae contra Eduardum inflammatus, bellum Anglis indicit, sacra & profana loca omnia caede & incendijs vastat. Eduardus Comite̅ Northumbriae obuium mittit. Anno 1348. pugna commissa, victi Scoti, Dauid rex captus est. H. Boëthius lib. 15. Henricvs Galletus Patauinus, Francisco iuniori Carrariensi principi fidiss. & multis legationibus clarus, cùm is Brixia capta, arcem XX. millibus aureorum ab vltrò sese dedentibus redimere posset, dissuasit eos pecunia comparare, quos armis cogere posset. Verùm non multò pòst Pontificijs subsidijs firmati Brixienses, iugum excussêre, Veronenses item defecêre: Patauium Veneti occupauêre. Bern. Scard. libro tertio, classe 13. Hist. Pat. Gerardvs Magnus Holsatiae Comes, an. 1322. in Thietmarsos auxilia vndiq; contraxerat. Thietmarsi in medio regionis bis hostibus cessere primo praelio, caesique sunt ex illis mille septingenti. Fugientes ecclesiam in Olden vuorden, in morem castelli, communierunt. At quum ignem inijcere pararent hostes, Thietmarsi deditionem obtulerunt, sub ditos se Gerardo fore in reliquum pollicentes. Ille versutiam gentis veritus, iussit propiùs ignem admoueri. Vbi iam stillante plumbeo tecto periculum sensêre, turmatim proruunt, obsidentes inuadunt (aderant etiam aliunde socij) & ad internecionem delent. Solus Gerardus Comes & Henricus de Magnopoliprinceps, qui ad signa pro more militiae agmen tenuerant, euaêre cum suis: reliqua nobilitas, ad numerum duorum milllum, caesa. Cranzius lib. 9. Saxoniae, cap. 9. in Specie. Stvltè scilicet Ducem deligendo. Strabo in 7. lib. Geographiae, Tarentinos non rexisse ciuitatem suam sapienter docens, affirmauit satis etiam certam notam eius esse, quòd vsi fuerant exercituum suorum ductoribus, peregrinis viris: quorum etiam partim enumerat, Alexandrum Molottum acciuisse illos ostendens contra Messapios & Lucanos: & superioribus etiam temporibus Archidamum Agesilai filium: postea???; Cleonymum & Agathoclem: deinde Pyrrhum, cùm susceperunt bellum contra Romanos. Isocrates quoq; subtiliter disputat in libro de Pace, aduersus milites mercenarios: vitia???; eius militiae monstrat. Victorius lib. 8. Var. lect. cap. 17. Societatem respuendo. Messen II, cùm cupidissimi pacis essent, vnius???; rei inprimis studiosi, in maxima saepè discrimma patriae statum adduxerunt. Quippe qui quum inter Arcades & Lacedaemonios bellantes se medios gererent, neutrius partis gratiam promeriti, alterutrius ciuitatis iniurias saepiùs sunt experti. Sab. I. 2. En. 5. Anno 1512. Iulius II. Pp. Hispaniae rex Ferdinandus, & Veneti, de Galliae rege Ludouico XII. Italia pellendo, foedus inter se percusserant. Florentini, ciuilibus discordijs à meliori parte eligenda impediti, neque regi Galliae, neq; alijs adhaeserunt: semper???; ambiguis interruptis???; co̅silijs, neutros se profitentes, nunqua̅ vnà omnes deliberantes, neq; vtru̅ in ea sententia perseuerare vellent declara̅tes, Galliae regis, qui sibi ab initio multa de illis promittebat, animu̅ non mediocriter offenderunt, Pontificis odiu̅ non mitigarunt, & Aragoniae rege̅ nullo accepto praemio, suae ambiguitatis fructu frui permiserunt, cuius fruendi gratia cupidè cum ipsis co̅uenisset. Sic dum nullorum ex professo amici esse volunt, omnium inimici facti, reductis Mediceis libertatem amisêre. Guicciard. lib. 11. Societatem ineundo. Amurathes II. Mahometis F. cùm regni aemulum haberet Mustaffam, qui Baiazethis filius credebatur, ad Graecorum regem Ioannem, adhuc iuuenem, misit oratum, vt neutri suppetias ferret. Verùm ille contra patris voluntatem Mustaffae se adiunxit, ac rem Graecorum in maximum discrimen adduxit. Chalcocondylas lib. 5. Auxiliarios accersendo. Arnvlfvs Imp. contra regem Morauiae Zuentebaldum potentissimum ducens, cui tum paruêre Boëmi, Poloni, Slesitae, laxauit claustra Vngaris, quae erant illis obiecta fortissima. Quibus laxatis, primam in subigendis Morauis Vngari Imperatori operam nauarunt. Sed ea magno pòst constitit Christiano orbi. Nam grauissimi incubuerunt Sueuis, Bauaris, Francis, & penetrarunt in vltima Saxoniae, Bremam vrbem & ecclesias eius incendio perdiderunt: nec quieuêre, donec ab Henrico I. Caesare caesi, se in Pannonijs continerent. Cranzius lib. 3. Saxoniae, cap. 3. Auxilia repudiando. Cùm Galli nefandum latrocinium Ptolemaei Cerauni Macedoniae regis in duos Arsinoës sororis, è Lysimacho susceptos filios, quos nuptiarum praetextu cu̅ sorore in matris gremio interficere curarat, vindicaturi essent: vt stultiùs periret, XX. Dardanorum millia per legatos in auxiliu̅ missa repudiauit, actum de Macedonia dicens, si quum totum Orientem eius terrae viri domuissent, Dardanoru̅ barbara ope ad se tue̅dos indigerent. Habere se filios eorum, qui cum Alexandro maiorem terrarum partem armis subegissent. Venerunt interim à Belgio Gallorum duce legati ad Ptolemaeum, pace̅pollicentes, si eam certo auri pondere redimeret. Tum ille audientibus legatis testatus est, metu perculsos pacem à se petere: quam se Gallis haud quidem daturum respo̅dit, nisi armis traditis suos sibi regulos obsides dedissent. Riserunt Galli vanam hominis fiduciam, paucis???ue interiectis diebus commisso praelio, Ptolemaeus multis vulneribus confossus viuus capitur. Ipsius inde caput busto ademtum atque hastae assixum Galli tota acie ad hostium terrorem circumtulerunt. Macedones & ipsi ad vnum propemodum caesi. Sab. lib. 8. En. 4. Auxiliarios dimittendo. Aetivs Valentiniani III. Imp. dux, victo in campis Catalaunicis Atila Hunnorum tyranno crudeliss. veritus, ne, deletis, vt opinabatur, Hunnis, Gothi, quorum fido auxilio vsus erat, nimia insolentia efferrentur: Thorismundo Theoderici regis in acie caesi F. suasit, vt domum repetens, regnum, quod fuerat patris, adiret, ne illud fortè minor natu frater arriperet. Ita ille, Hunnico bello relicto, rex à suis acclamatus, in Aquitaniam, est reuersus. Pariter etiam Sangibanus cum Alanorum, & Meroueus cum Francorum reliquijs domum dimissi. Quod vbi Atila audijt, dolum parari putans, sese per aliquot dies intra castra continuit. At verò postquam exploratam rem habuit, laetitia summa perfusus, bene de se sperare instituit, ac Romanum dissolutum iam cernens exercitum, è castris excessit, Rhenum traiecit, atque per Germaniam in Scythiam retrò incolumis abijt, non multò pòst reparatis viribus Italiam repetiturus. Sigonius lib. 13. Imp. occid. Aciem instruendo. Ex Tit. Hostem Aciei instructione sustinere, exempla huc transferantur, f. 1779. 1853. Illic Prudentiam eius qui instruit, hîc Imprudentiam alterius, contra quem instruitur, consideramus. Franciscvs Mantuanorum princeps, Venetorum imp. cùm Carolum IIX. Franciae regem instructa acie procedere cognouisset, copias omnes ita disposuit, vt ex ijs nouem acies efficeret: quarum quinq; equitum cataphractorum essent, tres militum, equitum leuis armaturae vna. Quae res impetum exercitus imminuit: nulla enim earu̅ satis virium ad hostem propellendum habuit. Bembus lib. 1. Venetae hist. Praelio ad Cunaxa commisso, in quo Cyrus ab Artoxerxe Per [2021] sarum rege fratre victus & caesus est, videtur Clearchus Lacedaemonius omnia perturbasse. Nam si Graecos XIII M. in media acie regi opposuisset, Graecorum impetum Barbari non sustinuissent. At cùm, vt securè dimicaret, dextrum cornu flumini applicat, Barbaros quidem fudit, at Cyrum victoriae suae fructu priuauit. Plut. in Artoxerxe. Vires distrahendo. Consule locum Stratagematum, Hostium exercitum distrahere. Illic Agentis, hic Patientis habeturratio, fol. 1846. 3297. P. & Cn. Scipiones in Hispania duos exercitus coniunxerant, vt Hasdrubalem, quem censebant in Italiam transiturum, impedirent. Ad hoc credebatur satis virium, quum ad eorum exercitum & potentias accessissent viginti millia Celtiberorum, qui transacta hyeme ad arma fuerant concitati. Duces Poenorum erant duo Hasdrubales, quorum alter maximus erat Poenoru̅ dux in Hispania, Amilcaris filius, & frater Hannibalis, alter Hasdrubal Gisconis filius, & Mago Amilcaris filius, qui etiam tres exercitus iungere statuerant. Propior Romanis erat Hasdrubal Amilcaris, ad vrbem Astorgum, qua̅ imperatores Romani maximè obtinere cupiebant, & Hasdrubalis Amilcaris filij exercitum delere: rati, si illum frangere possent, facilè alterum Hasdrubalem & Magonem per deuia & saltus fugere compulsuros. Itaque copias in duos exercitus diuisêre, vt scilicet P. Scipio duas Romani exercitus partes assumeret dimicaturus cum Magone & Hasdrubale Gisconis filio: Cn. verò Scipio cum reliqua tertia parte adiunctis Celtiberis bellum aduersus Hasdrubalem Amilcaris silium gereret. Hasdrubal quum conspexisset imminutum exercitum Romanorum, solam???ue vim exercitus Cn. Scipionis consistere in Celtiberis, quorum duces ex diuturno bello atque consuetudine linguae cognitos habebat, cum eis paciscitur, vt in patriam reuerterentur, atque copias inde abducerent. Cn. quum nec ibi tutus esse posset, net etiam fratri ob distantiam se coniungere, retrò exercitum duxit. Interea Masinissa re??? Numidarum, socius Carthaginensium factus, valido Numidarum exercitu, P. Scipionem diebus ac noctibus premebat. P. ergo cùm propemodum obsideretur, audax consilium coepit, & noctu hostem, sed minimè imparatum, agressus, dum strenuè rem gerit, lancea traiectus occubuit. Nec mora, victoriam prosecuti hostes, Hasdrubali Amilcaris se conuingunt, & Cn. triplici exercitu adoriuntur. Ferunt aliqui ipsum Cneum in primo congressu ac impetu mortuum fuisse: quidam verò, eum in propinquam turrim cum paucis effugisse: quam circundatam quum nulla vi possent superare, igne soribus succenso, cum ipso imperatore omnibus???ue qui intus erant, crematam dicunt. Sic???ue Cn. tricesimo die post Publij fratris obitum interfectus est. Io. Gerund. libro quinto Paralip. Hispan. Pugnando, Inuadendo. Callicratidam regem Spartanorum cùm vates oraret, vt mortem declinaret, quam denunciarent exta: Non in vnius anima, respondit, positam Spartam. stultè admodum. Siquidem cùm pugnaret, vnus erat, & cùm nauigaret vel stipendia faceret Callicratidas: sed cum dux esset, vim erat in se complexus vniuersorum. Ita vnus iam non erat, qui cùm tam multa simul corruerent. Plut. in Pelopida. Gilimer rex Vandalorum, posteaquam Belisarius in Africam exercitum duxit, extemplò Ammatam fratrem, qui Carthagine erat, per literas monuit, vt Hildericum regem à se deiectum occideret, ac sese cum Vandalis aduenienti Belisario ad Decimum suburbanum obijceret. Gibamundum verò fratris filium cum alia manu a latere iussit adoriti. ipse sibi cum suis impressionem à tergo adsciuit. Itaq; Belisarius, postquam ad Decimi angustias peruenisset, facilè Gilimeris copijs intercipi, ac deleri consilio potuit, nisi Ammatas ante pugnandi horam, deteriore militum parte assumta, cum Ioanne Belisarij duce praecedente immaturè congressus, partam victoriam, ac propè praesentem interpellasset. Nam eius casu perterriti milites, no̅ ipsi solùm praecipiti se fugae mandarunt, sed reliquos etiam, qui subsequebantur, terga dare maioris mali timore perculsos compulerunt. Quam cladem Gibamundus etiam cumulauit. qui cum Hunnis congressus, omnibus suis amissis, aufugit. Cùm autem eodem tempore Belisarius & Gilimer cum suis vterque copijs diuersis è partibus ad Decimum accessissent, Gilimer vbi in campum degressus, Ammatae fratris cadauer est conspicatus, ingenti dolore ictus, animum ab hoste ad sepulturam auertit, ac, spacio Romanis ad se comparandu̅ concesso, pulcerrimam alteram rei bene gerendae occasionem amisit. Inde cùm in campum Bulae Numidiam versus abijsset, Belisarius Carthaginem occupauit. Praelio ad Tricaranu̅ victus, in monte extremo Numidiae Puppua obsessus atq; captus est. Sigonius lib. 17. Imp. occid. Pateonvzivs Iauae maioris regulus 300. nauium classe Andradium Lusitanorum ducem, 16. tantùm naues habente̅, an. 1513. adortus, commisso praelio cùm classis suae magnam partem dissipatam cerneret, quatuor naues maximas ita cum sua conuinxit, vt cùm binae vtrinq; consisterent, ipse medium locum tueretur. In cas, quod roboris erat exercitus, traduci iussit. Reliquas deinde, quae integrae restabant, in ordinem copi, & inter se coniungi praecepit, vt ita faciliùs Lusitanoru̅ impetum à se reprimerent. Statuit deinde, vt reliquae naues eas quinq;, quae in mari munitissimae arcis instar habere videbantur, circumirent, & quoties vrgerentur, in illud sirmissimum, vt existimabat, pugnae illius propugnaculum se reciperent, vnde rursus possent in Lusitanos erumpere. Hoc tamen, quod Pateonuzius existimauit sibi salutem allaturum, exitio fuit. Primùm enim reliquae naues fortium hominum robore nudatae, periculum arcere minimè poterant. Praeterea cùm se arctissimè coniunxissent, praelio naues hostiles partim depressae, partim vulnerate & mutilatae, partim in fugam conuersae sune, Osorius lib. 8. rerum Emmanuelis. Inuadendo. In acie Pharsalica vbi Cn. Pompeius hostes vidit consistentes, & signum in ordinibus suis expectantes: contra suos maxima ex parte no̅ tranquillos, sed imperitia fluctuantes tumultuantes???ue: timuit ne mox commisso praelio prorsus distraherentur. Itaq; imperauit antesignanis, vt in procinctu atq; in vestigio starent, atq; sic exciperent hostem. Id consilium reprehendit Caesar: quippe eum ictum ostendit ex incursu vehementiam remisisse: ac dum infestum aufert impetum, qui in primis milites in concurrendo cum hostibus ardore & alacritate implet, cum clamore & cursu incitat, languorem & teporem induxisse suis. Plut. in Pompeio. Constantinvs Scotorum rex contra Danorum duce̅ Hungarem pugnaturus, suis mandauit, ne ruerent praecipites in hostes, red hostem in se incurrere paterentur: ratus eo Danorum vim citato gradu, vt ingentibus erant spiritibus, effractum iri, distractos???; ita & lassitudine confectos, disperros???; adoriundos. Fregit id consilium Scotorum alacritatem & impetu̅: cùm alioqui ingenti clamore & sibi animos & hostibus terrorem inijcere consueuerint. Dani in medio spacio cursum repressêre, inde lento passu in hostem mouere. Captus Constantinus rex, & securi percussus: x. Scotorum millia caesa. H. Boëthius lib. 10. Fugam impediendo suorum. Expugnata ab Mahometo VII. Turcarum rege Constantinopoli. Graeci fuga in portum ad Venetorum & Genuensium naues ferebantur. Id conspicati vrbis Ianitores, vt eos ad pugnam redintegrandam cogerent, claues de muro extra vrbem proiecerunt. Hoc consilij suggerebat oraculum quoddam in vrbe decantatum, fore videlicet, vt cùm hostes venissent vsq; ad ciuitatis locum Tauri dictum, oppidanos tu̅ conuersos, necessitate sic vrgente, hostem expulsuros. Viri, mulieres, liberi???; in magnum Sophiae templum confluentes, miserè ibi trucidati sunt. Chalcocondylas lib. 8. Sigismundi Austriaci exercitu, ob non numerata stipendia dilapso, Veneti occasione vtendum rati, Tridentum occupare cogitarant. Tridentini adiuncto Georgio Petraeplanae principe, illis maturè occurrunt, atq; ingenti caede vtrinque facta vrgentibus Germanis, cum suorum globo ducem Robertum Seuerinatem in flumen deijciunt, perimunt???; reliquos perterritos in fugam agunt, & vt pontem Athesi fl. impositum petant, compellunt. Id conspicatus Andreas Burgius, praefectus militum, sperans, si pons rercindatur, fore vt milites equites???;, ablata fluminis transeundi facultate, continere̅tur se???; in hostes necessariò conuerterent, accurrens solutis retinaculis pontem propulit. Quae res in contrarium, atque ipse existimauerat, vertit. Qui enim semel fugae se mandauerant, ea spe, vt si flumen transire possent, in tuto sese crederent futuros, vbi pontem sublatum viderunt, pleriq; omnes se in flumen praecipitaueru̅t, & armis equis???; depressi atq; impliciti perierunt. Bembus lib. 1. Venetae hist. Non aggrediendo. Ivlianvs Apostata, suadentibus proximis, vt aggrederetur saepè fallaces ac perfidos Gothos, Hostes se quaerere meliores, dixit. Illis enim sufficere mercatores Galatas, per quos vbiq; nullo conditionis discrimine venderentur. Sigonius libro 6. Imp. occid. Terrendo hostem. Xerxes vt terrorem sui Graecis inijceret, Hellespontum ponte iungi, Athon montem perfossum nauigari iussit: vt de natura rerum victor, de hominibus mox triumphum ducturus videretur. Diod. lib. 11. Hostes non persequendo. Apolloniae in Epiro Cn. Pompeius C. Iul. Caesaris castra oppugnabat. Fugientibus Caesarianis, adeò res deploratae Caesaris erant, vt cùm Pompeius siue suspicione aliqua, siue fortuna [2022] non esset tam eximium actum prosecutus, sed compulsis intra vallum ijs, qui fugiebant, receptui cecinisset, diceret discedens Caesar ad amicos: Hodie penes hostes victoria erat, si haberent vincentem. Ergo mutato consilio, instituit in Macedoniam contra Scipionem ducere, vt Pompeium quàm longissimè à mari traheret, ne à classe subsidiu̅ habere posset. Sic tandem in campis Pharsalicis victor, bello finem imposuit. Plut. in Caesare. Hostibus nimiùm instando. Huc etiam Tit. Pacem stuliè repudiare, referri potest, quatenus hostis nimiùm vrgetur, fol. 2019. Contra Antigonum Asiae regem, & Demetrium Poliorcetem eius F. qui rebus maximis gestis Graeciam à Cassandro liberauerant, & successibus elati reliquos omnes prae se contemnebant, co̅spirarunt reges omnes Alexandri successores, Ptolemaeus Aegypti, Seleucus Babyloniae, Cassander Macedoniae. Lysimachus Hellesponti. Demetrivs, qui plurimos & delectissimos equites ducebat, concurrit cum Antiocho Seleuci filio: atque vsquedum profligauit hostem, praeclarè certauit, sed hostium tergis insolenter & ambitiosè instando labefecit victoriam. Neq, enim regressus co̅iungere se peditatui valuit, elephantis interiectis. Cernens autem aciem Antigoni Seleucus nudatam equitatu, no̅ irrupit in eam, sed irruptionem minitans circumuectus est, ac potestatem militibus fecit transeundi ad se: quod euenit. Magna enim pars abrupta transitionem voluntariam ad illum fecêre. reliqui dederu̅ terga. Petente Antigonum ingenti hostium globo, cùm quidam ex ijs qui circa eum erant, diceret ei: In te hi rex: Quo verò proposito isti, inquit, me petunt? at Demetrius suppetias veniet. id???; vsque ad extremum expectans, & respectans filium, grandine in eum coniecta telorum, occubuit: alijs???ue comitibus & amicis eum relinquentibus, solus apud cadauer Larissaeus Thorax remansit. Ita praelio decreto victores reges totum imperium, quod Antigono & Demetrio parebat, sicut magnu̅ corpus discerptum, diuiserunt inter se, illorum???; prouincias coniunxerunt suis, quas antè tenebant. Demetrius quinque millibus peditum & quatuor equitum fugam cepit. Plutarchus in Demetrio. Vrbes oppugnando. Philippvs rex Macedonum, cùm proditione ciuitatem Melitaeorum occupaturus esset, dupliciter errauit. Nam & scalas non satis longas attulit, sicut necessitas requirebat: deinde & tempus non seruauit. Cùm enim circa mediam noctem venturum se constituisset, ante tempus exercitum è Larissa mouit, & in agrum Melitaeorum maturiùs venit: cum???ue scalarum commensuratione̅ non haberet, nec per portam ingredi posset, quòd coniurati, quos in ciuitate habebat, tempore exclusi opem illi ferre nequirent, multis suorum amissis, cum dedecore reuersus est. Polybius Hist. lib. 9. Flumina deriuando. Henricvs Saxonum dux, Diminum Sclauorum oppidum obsidens, cùm expugnationem dubiam difficilem???; animaduerteret, amnem, qui castra sua à moenibus diuidebat, transuerso deduxit alueo. Quo facto hostium muris summam defenfionis opem conciliauit, praesidium eius longiore licèt cursu pro oppugnatione molitus. Ea re essectum est, vt actam aestate obsidionem autumno inglorius solueret. Saxo libro decimoquarto. Pontem rescindendo. Andreas Burgius pontem Athesinum rescindens, Venetos magna affecit clade imprudens. Vide Tit. praecedentem, Stulti in fuga suorum militum impedienda. STVLTITIA IN IVDICANDO EXTRA BELLVM. Ivdices stulti, tam priuati quàm publici. Svspicio stulta. Error iudicij. Ex Tit. Suspicionis huc ea, quae falsum de alienis bonis malísve iudicium continent, fol. 136. Respectv rervm consideratarum Per se. Ivdicivm stvltum de Controuersijs, Litibus, Sententiijs. Iudices stulti. De Iudicibus stultis primo libro huius Voluminis egimus generatim, fol. 1650. Hîc ea tantùm, quae ad Senatus vel Fori vel Concionis controuersias pertinent. Apud Persas pueri varias inter se lites in Iustitiae schola exercent. Acciderat tale quid. Puer grandis, cui tunica parua erat, puerum alium paruum, cui magna erat tunica, exuit: ac suam quidem illi circumdedit, illius autem ipse vestem induit. Iudex his Cyrvs etiamnum puer datus, vtrique melius esse pronunciauit, si quisq; tunica libi conueniente vteretur. At híc eum verberibus magister cecîdit, quum diceret, ita cognoscendum esse, si quando de eo, quod cuiq; conueniret, iudex constitueretur: quum verò iudicandum foret, vtrius sit tunica, tum nimirum spectandum esse, quae possessio iusta sit, eúmne, qui vi rem abstulit, an qui fecit emítve, aequum sit possessorem esse. Deinde subijciebat, id esse iustum, quod legibus co̅sentaneum foret: quod autem legibus aduersaretur, violentum putari debere. Quare iudicem secundùm legem sententiam ferre iubebat. Xenophon de Instit. Cyri, lib. I. Id Atheniensibvs fato datum erat, vt abusi ingenio, si quid publico concilio decernendum foret, in deteriorem partem plerunque statuerent, semper???ue quod in discrimen adduceret, consilium sequerentur. Quare verbum Anacharsis fuit, Sapientes in concionibus sententiam dicere apud Graecos, stultos verò dijudicare. Alex. lib. 4. cap. 11. Vrbium excidio. Tam crudele fuit Constantinopolis excidium, vt Ilij vltionem, diruti Byzantij calamitatem multi crediderint, Graecis Barbarorum vi pereuntibus. Romani quidam constanter asseuerant, vltionem apprehendisse Graecos, propterea, quae Barbaris fecerunt in Ilij destructione. Chalcocondylas lib. 8. Absurditatem verò iudicij quis non miretur? Grammatico potiùs impio, quàm Christiano historico conuenientis? Metallifodinis. Fama aliquando sparsa est apud vulgus Atheniense, in Hymetto multa ramenta auri conspecta esse, quae formicae pugnaces custodirent. Illi verò arreptis armis, contra eas excurrerunt. Cùm verò re infecta redijssent, frustra???; afflictati, alij alios deriserunt, dicentes, [Greek words] hoc est, Tu putabas ramentis multis collectis, te aurum fusurum, ac euasurum diuitem. Deriderentur itaq; à Comicis. Eubulus ait: Nos aliquando Atheniensibus persuasimus, vt armis arreptis in Hymettum exirent. Suidas. Epistolis. Fama est, cùm grauissimae res de Catilinae coniuratione, quae penè Remp. euertit, tractarentur in senatu, dissentientes sententijs M. Catonem & Caesarem commissos fuisse: interea paruum epistolium foris allatum cùm Caesar submissè legeret, exclamasse Catonem, Indignam rem esse, quòd ab hostibus Caesar nuncios & literas acciperet. Cùm multi obstreperent ei, atq; ideo tabellas Caesar, vt acceperat, traderet Catoni: illum lectam sororis Seruiliae (quae Bruto nupta erat) lasciuam epistolam abiecisse ad Caesarem, ac dixisse, Cape temulente: mox ad sententiam & orationem deintegrò fuisse reuersum. Vsqueadeò Seruiliae fuit in Caesarem peruagatus amor, vt M. Brutum Caesar Dictator charissimum habuerit, quòd eum ex se natum arbitraretur. Plut. in Bruto. Linguis addiscendis. Qvidam quum à parentibus missus esset in Galliam, vt Gallicè disceret, quum illic egisset quatriduum, querebatur apud suos, quòd nondum loqueretur Gallicè: putans hanc vim habere solum ipsum, vt quisquis adisset Galliam, illicò Gallice loqueretur. Erasmus in Adagijs. Caedis causa. Raguelis Ancilla, Saram eius filiam septies viduam, & adhuc virginem, virorum suorum interfectricem ausa est appellare. Quos tamen Deo volente à daemonio praefocatos tradit Scriptura, vt illa tandem Tobiae Deum timenti integra inuiolata???; seruaretur. Marul. lib. 5. cap. 1. Mirum in modum superstitiosus scriptor Pavsanias penè putat C. Caligulam, saeuissimum principem, necatum, quòd Cupidinem illum fama celebrem, propter quem Thesbiae visebantur, sustulerit (Quae res etiam exitium attulerit Neroni, qui in suas sedes illum reportatum, iterum demolitus inde sit) Etenim deum illum mentem dedisse stultissimo imperatori, vt Cassium Chaeream tribunum contumelia irritaret, cùm semper signum illi petenti daret obscenum, cum ludibrio quodam & contemtu. Vnde ille tantam contumeliam ferre non potens, vltus est iram suam nece Imperatoris. Victorius lib. 18. Var. lect. cap. 21. Vitibus. Lycvrgvs Thraciae rex, Dryantis F. cùm multos ex vino in [2023] sanientes videret, circumiens vites securi excidit. Quod eius factum Plato 6. de Legibus improbat. Neque enim vites excindere debebat, cùm ex vino vtilitas maxima percipi queat, sed fontes potius propius ducere, [Greek words]. Plutarchus in libro de Audiendis poëtis. Auium garritu. Psaphon despectissimus & vltimae notae homo, quòd vocales aues haec verba eloqui docuisset, Magnus deus Psaphon, apud rudes Popvlos in deorum numerum relatus est. Alex. ab Alex. lib. 6. cap. 4. Qvo ad Hominis Animum. De Hominum Moribus, Ingenio. Vide Tit. Indoles non cognita, fol. 3746. A. Vitellius cùm ventri esset deditissimus, à Galba inferiorem Germaniam prouinciam adeptus est, contra omnium opinionem. Cogitabat enim Galba, nullos minus metuendos, quàm qui de sole victu cogitant: cùm epularum largitas minimè cum sapientia copuletur. Et quemadmodumaliena virtus regibus est formidolosa, ita desidia minimè metuenda. Putabant plerique Vitellium à T. Iunio adiutum, qui sub Galba potentissimus erat, adeò vt magis contemtu quàm gratia esset electus. Caeterùm opinione longè falsus est. Suetonius. Solymannus, Selimo patre mortuo, imperium suscepit. Videbatur mitis agnus rabido leoni successisse, quòd ipse iuuenis rerum imperitus, ac natura (vt ferebatur) quietissimus esset: quae tamen falsa opinio multos, atq; inter eos Gazellem Syriae praefectum praecipuè fefellit: qui defuncto Selimo, cui se iuramento deuinxerat, veluti iam liber, Syriam sibi subijcere proposuit. Iouius in Solymanno. Quidam in libro, quem de Piscibus inscripsit (an is P. Iovivs est) de Adriano VI. prodidit, hominem sicuti in administranda republica hebetis ingenij, ita in esculentis insulsissimi gustus fuisse. Sic scilicet de viris bonis censent, qui affectus in consilium, non rem ipsam adhibent. Auctor vitae Adriani. Prudentia, Astutia, Stultitia. Herodes rex Iudae orum stultus, demens & delirus, pro stolido Christum à se dimisit, cuius vita absolutissima fuit virtutis idea, qui???; aeterni Patris sapientia dictus est. Sed omnium temeritas & stultitia mala, regum verò pessima: vel quia impunè peccent, vel quòd ad exemplu̅ multò efficacior sit, quàm priuata. Sab. lib. 4. cap. 9. Est sibijpsa exitialiter oblucinata Attica ciuitas, à Pisistrato decepta. Diuerberauit se ille domi, vt crederetur iniuria ab inimicis affectus. Quo astu tenuit, vt praesidio septus in publicum prodiret. Sed dum priuatae, saluti studiosè cauet credula miltitudo, publicae oblita est. Vsus concessis armis est Pisistratus, non vt ciuis, sed vt hostis: non vt se tegeret, sed vt patriam affligeret: dubium, maiórne fallendi artifex, an carnifex crudelior. Sab. lib. 4. cap. 9. M. Bruti insaniam fictam Tarqvinii dijudicare non potuêre: nec prius sapientem illum cognouêre, quàm regno ab eodem fuêre exuti. Fortitudine, Audacia vel Timiditate. Consule Tit. Confidentiae nimiae. quatenus suis viribus suo???; vobori plus quàm deceat, aliorum minus quàm deceat, tribuunt, fol. 3855. Sybarita mollis homo, cùm Lacedaemonem venisset, & in publicas illas coenas vocatus esset, cùm & ipse in robore accumberet ( [Greek words]) vt reliquí, inquit, Se antea obstupuisse, audita Lacedaemoniorum fortitudine: nunc verò cùm in stituta ipsorum videret, nulla re alijs meliores iudicare. nam ignauissimus etiam quisque optaret mori potius, quàm vitam illam ducere, atq; in tot malis perdurare. Athen. libro duodecimo Dipnosoph. & Plut. in Pelopida. Quantum Romana ciuitas in Q. Fabio Maximo oblucinata est, tantum nec minus in Minutio: in hoc temeritatem pro fortitudine complexa, in illo prudentiam pro timiditate grauiter auersata. Vna tamen hora docuit, multitudinis esse proprium nihil sapere, temere???ue iudicare: vt vbi consilio ópus est, euentum requirat. Sab. lib. 10. cap. 2. Castitate, Libidine. Consule Tit. Zelotypiae. quatenus alienae pudori improbè diffidit, fol. 112. Item Tit. Astus amatorij, fol. 1939. Quis de Lupo Senonum episcopo non malè opinaretur, si eum praecessoris sui filiam virginem, iam adultam (quam iuxta se educabat) tenerrimè diligere conspexisset, & quanta ille sanctitate polleret, ignorasset? Sed profectò, neq; nota sanctitas obstitit, quin aliquando Domestici eius ipsum nimij in puellam amoris inter se taxarent. Quod ipse resciens, coram omnibus euocatam osculo excepit, dicens: Non offendunt obloquentium verba, quem propria non inquinat conscientia. Quoniam autem virginis animum in Dei amore propensum cognouerat, eam ardenter quidem, sed corde sincero diligebat. Nihil prauum??? de ipso conijcere debuerunt, quem irreprehensibilem totius reliquae vitae institutio testabatur. Marulus lib. 5. cap. 1. Qvidam Alexandriae Vitali monacho de prostibulo egredienti obuiam factus, alapam incussit, quòd ab eo libidinis causa infamem locum frequentari diceret. Et statim ille à daemonio correptus malè torqueri coepit. Assiduus quippe ibi erat Vitalis, non libidinis causa, sed vt quae se libidini prostituerant, à tam turpi vitae proposito reuocaret. Ad singulas enim penetrans, oblata pecunia noctem paciscebatur: neque quicquam tota ea nocte aliud quàm dolenter ingemiscere. & Deum pro salute perditae mulieris deprecari. ita alias ad Deum conuertere, alias saltem eo tempore, vt à scelere cessarent, co̅pellere, Quae res tunc clariùs patuit, cùm post vindictae diuinae in percussorem miraculum, illae ipsae mulieres, apud quas aliquando pernoctauerat, palàm confiterentur: atque idem percussorem suum miseratus, oratione sanitati restituisset. Ioannes Alexandrinus episcopus delatotibus ita fidem adhibuit, vt sanctum virum ne in lupanaribus quidem impudicè versari crederet. Idem, & Sabellicus lib. 10. cap. 2. Claudia & Tutia Vestales, parùm sanctè suam tueri virginitatem vulgò creditae. Verùm vbi & haec nauim vado remolita est, cingulo???; aduerso Tyberi pertraxit, illa aquam hausit cribro, co̅cidit fama mendax, & quàm stultè multi ex pop. Rom. iudicarunt, tam dolenter & afflictim suae temeritatis poenitentiam egêre. Sabell. lib. 10. cap. 2. Herodes rex Iudaeorum accersitus à M. Antonio ad dicendam causam de obiecto necis Aristobuli summi pontificis crimine, quem per lusum in piscina natantem submergi curauerat: commissa regni cura Iosepho patruo, clàm ei mandauit, vt si Antonius in se grauius aliquid statuisset, confestim Mariammen interficeret. Sic enim se affectum erga vxorem, vt etiamsi post ipsius mortem aliquem potiri contingat illius pulcritudine, ad suam id iniuriam pertinere existimet. Iosephus id Mariammis detegit, hoc ipso summum Herodis amorem ipsi commendaturus. Quod cùm Mariamme Herodi reuerso inter complexus aperuisset, suspicatus rex id secretum stupri consuetudine proditum, ipsum Iosephum ne in conspectum quidem suum admissum interfici iussit. Nec multò pòst ipsam etiam Mariammen falsis criminibus adulterij & veneficij circumuentam interemit. Iosephus libro 15. capite 4. & 11. Antiq. Devtera Gallorum regina, suspicione falsa inducta, propriam filiam interemit, quòd eam à Theodeberto marito amari suspicaretur. Fulg. lib. 5. cap. 8. Florentinvs ciuis peregrè profectus, cùm post annum, qua die domum redijt, vxorem parturientem deprehendisset, quaesiuit à vicina matrona, An filius sibi duodecim mensium nasci posset? At illa stultitia hominis conspecta, Certè, inquit. Nam si mater ipso conceptus die asinum fortè viderit, more asinae per annum integrum gestabit vterum. Poggius in Facetijs. Sobrietate, Ebrietate. Dominus noster Iesus Christus Ivdaeorvm in iudicando malitiam arguens: Venit, inquit, Ioannes Baptista, neq; manducans panem, neque bibens vinum: & dicitis, Daemonium habet. Venit filius hominis manducans & bibens: & dicitis, Ecce homo deuorator, & bibens vinum, amicus publicanorum & peccatorum. Tales sunt, qui de omnibus malè sentiunt, & quicquid egeris, vitio vertunt. Marul. lib. 5. cap. 1. Germana, monasterij Thebaidis soror, sorori Euphraxiae per hebdomadam interdum perducta ieiunia, quae admirari debuerat, vitio dedit: ausa dicere, ijs ab illa nihil aliud quàm viam affectari, vt caeteris praeesset, eò quòd hoc ieiunij genus nulla antea praeter abbatissam attentasset. Tantam in iudicando temeritatem abbatissa nequaquam impunitam dimisisset, nisi Euphraxia de se obloquenti protinus veniam suis precibus exorasset. Idem. Cultu, Luxu. Ephrem eremita columnam ignis ad coelum vsq; porrectam viderat, audierat???ue talem esse magnum Bafilium episcopum: & hac visione illectus, Caesaream venerat, vt tantae existimationis hominem oculis quoque consideraret. Sed cùm solenni Epiphaniae die pontificali pompa in magno clericorum cortu fulgentem conspexisset, ipsum elatae superbiae columnam esse censuit, non ignitae charitatis. Vocem postea è coelo delapsam audiuit, Multò plus ipsum voluptatis capere, felem, quam in cella sua habebat, manu demulcendo, quàm Basilium episcopum sacris vestibus sese ornando. Mox [2024] à Basilio accitus, cùm eiusmodi cogitationis errorem sibi obijci audiuisset, cognouit Deum in eo esse, qui aliorum arcana ei reuelaret. Prostrauit ergo se, & peccatum confitens, veniam petijt: atque ita iam deinde, vt erat, de ipso definire coepit, quantò scilicet exteriori apparatu elatior videretur, tantò interiùs humiliorem esse. Marulus lib. 5. cap. 1. Carthusiensis coenobij Praepositvs Bernardo Clareuallensi abbati, cùm ille ad ipsum visendum equo vectus aduenisset, ephippij nimis elegantis vsum exprobrauit. Attamen qui Deum magis quàm equi phaleras animo voluebat, quale ephippium illud esset, cui insidens à Clareualle iter egerat, penitùs ignorabat, & ab ijs, qui secum, venerant, Quale esset? quaerere cepit. Idem. Diogenes Cynicus ad philosophicum Platonis conuiuium ingressus, aulaea & peristromata Milesia in terram deiecta pedibus conculcans: Calco, inquit, Platonis fastum. Tum ille, Calcas, respondit, sed fastu maiore. Laërtius, & Plut. Pietate, Cultu Dei. Annam Helcanae coniugem Domino in Silo ardentiùs deuotius???; supplicantem, cùm considerasset Heli sacerdos, temulentam putauit: Vsque quò ebria eris, inquit, digere paulisper vinum, quo mades. At ipsa à Domino exaudita, sterilitatis opprobrium foecunditate deleuit. Marulus lib. 5. cap. 1. Micholvxor Dauidis, cùm regem Ephod lineo accinctum, & prae gaudio subsilientem coram arca Domini vidisset, despexit atq; contemsit: leuitati adscribens, quod humilitatis erat, & magnae in Deum pietatis. Ille ergo quantum se humiliauerat, tantum gloriae adeptus est. Ipsa verò perpetuae sterilitatis contumeliam tulit, vt se eius coniugio indignam cognosceret, quem scurris comparandum existimauit. Idem. Idololatria, Superstitione. Rubenitae, Gadini & dimidia tribus Manassis, cùm subacta iam terra sancta cis Iordanem, à Iosua domum, dimitterentur in Galaatidem trans Iordanem (eam namque terrae portionem ex Iouae mandato à Mose obtinuerant) posteaquam ad ripam Iordanis, quae est in Chananaea, peruenerunt, illic ingenti mole aram extruxerunt. Quod vbi reliqui Israelitae intellexerunt, rati eos sacrificiorum causa eam aram extruxisse, contra Domini praeceptum, Silunte conuenerunt, vt expeditione contra eos suscepta, propter idololatriam eos excinderent. Praemisêre tamen legatos. Phineem Eleazari pontificis F. sacerdotem, cum decem principibus singularum tribuum. Quibus cùm causam arae erectae Transiordanini exposuissent, non sacrificij, sed memoriae aeternae causa extructam, ne Cisiordanini illis aliquando obijcerent, nihil illis commercij esse cum religione Israëlitarum: acquieuerunt huic responso Israëlitae, & à bello inferendo abstinuerunt. Itaque eam aram vocarunt Rubenitae Ed, id est, Testem, quòd ae testis esset inter ipsos & Dominum. Iosua capite vigesimosecundo. Cambyses rex Persarum, cùm contra Aethiopes Macrobios exercitu ducto, magnam partem militum inedia amisisset, & Memphim reuersus, omnes Aegyptios festu̅ diem agere propter Apis apparitionem vidisset: ratus id in suam fieri contumeliam, quasi insultarent ei ob rem malè gestam, sacerdotes flagellari, Aegyptios feriantes interfici curauit, ipse gladio Apim lethaliter vulnerauit. Herod. lib. 3. Haeresi. Ioannes Hussus Boëmus, ob haereseos crimen ijsdem iudicibus & accusatoribus in Constantiensi concilio ad flammas condemnatus, cùm Rvsticvm misellum, fascem lignorum magna contentione & studio rogo inijcientem videret, in haec verba prorupit: O' sancta simplicitas. Stumpfius. Perfidia Exempla plurima petantur ex Tit. Suspectos sibi inuicem reddere hostes: quatenus suspicione iniecta decepti hostes suis diffidunt, fol. 1879. Hannibal à Petilia Africam classe repetens, freto appulsus, dum tam paruo spacio Italiam Siciliam???; inter se diuisas non credidit, veluti insidiosum cursus rectorem interemit. Postea diligentiùs inspecta veritate, tunc absoluit, cùm eius innocentiae nihil vltra sepulcri honorem dari potuit. Igitur angusti atque aestuosi maris ex alto tumulo spectatrix statua, tam memoriae Pelori, quàm Punicae temeritatis, vltra citra???ue nauigantium oculis collocata indicium est. Valerius libro nono, capite octauo. Ioannes Damascenus Hebraeus, captus in litore maris à piratis Saracenis, & à Theodosio Imp. redemtus: cùm in suspicionem proditionis venisset, dextra ei ablata est. (receptus enim erat in epistolarum magistrum à Theodosio) Verùm postqua̅ deprehensus fuit, qui literas proditorias stylo Damasceni probè expresserat, in honore apud Inperatorem fuit. Volat. libro decimosexto Anthrop. Corpus. De Forma. Paris Priami F. iudex formae inter tres deas, Mineruam, Iunonem & Venerem, à Ioue constitutus, pomum aureum Veneri dedit, Helenae formosissimae connubio pellectus. Quae priuata seu stultitia seu iniustitia Troiano excidio ansam dedit. Sic Euripides in Hecuba: [Greek words] Exercitatione. Vettones Hispaniae pop. barbari, cùm primùm Romanorum castra intuentes, quosdam centuriones deambulationis causa in via progredientes reflecti cernerent, insanire homines suspicati sunt. Itaque eis viam ad tabernacula commonstrabant, quasi semper aut quiescere aut pugnare necessarium arbitrarentur. Strabo lib. 3. Indi occidentales, vbi saltantes conspexêre Hispanos, attoniti eos tanquam furiosos inspexêre: multo???ue ampliùs eos tam citò ad sese redire sunt mirati. P. Cieza. Fortunas. De Felicitate, Calamitate. Chvssaei simplicem illum & rectum, Deo???ue probatum virum Iobum, eò quòd calamitatibus opertus fuerat, iudicarunt iniustum. Ipsi Dominus inter aduersa patientiae meritum exaegerat, sed falsi rerum existimatores, non habentes in quo eum manisestò arguant, occulti criminis reum putant, quia in miserijs vident. Marul. lib. 5. cap. 1. Opulentia, Diuitijs. M. Crassvs neminem censebat vel praedicabat diuitem, qui suis fructibus exercitum alere non posset. Atqui bellum, vt ait Archidamus, certum modum non habet pabuli. Itaq; opes ad bellum definiri nequeunt. Sed diues ille, cui in suo vitae genere necessaria suppetunt. Plut. in Crallo. Dignitate ordinum. Sigismundus Imp. dum concilio Basiliensi praeesset, habuit in aula sua iureconsultum Georgivm Fiscellinum, quem paulò antè ad ordinem equestrem prouexerat. Is caeteris, vt in consilio fit, in partes deliberandi gratia per ordinem discedentibus, dubitabat, an ad doctores, an ad equites transiret. & tandem ad equites se contulit. Quod intuens Sigismundus: Nae tu, inquit, Georgi, nimis ridiculus es, qui militiam literis anteponis, cùm scias, ex idiotis me vel sexcentos vno die equites creare posse: at ex eodem genere, ne vnum quidem per totam vitam meam doctorem. Dubrauius lib. 25. & Aeneas Syluius lib. 4. Com. in Res gestas Alfonsi. Fama nominis. M. Tvllivs Cicero, cùm Romae multos adolescentes nobiles, quòd se contra disciplinam militarem gessissent accusatos, egregiè defendisset: elatus eo, è Sicilia Romam contendens, in Campania incidit in quendam ex primoribus, qui cùm sibi existimabat intercedere gratiam: Qui???ue sermo esset inter ciues de rebus suis gestis, & quid sentirent? quaerit. respondente illo: Tu verò, Cicero, vbi hoc spacio fuisti? Animo planè concidit, quòd mentio sui in vrbem tanquam in vastum incidens pelagus, nihilo se ad gloriam reddidisset conspectiorem. Auebat enim supra modum celebrari, tenebat???ue eum perpetuò cupiditas immensae gloriae: quae multa eius praeclara consilia frequenter interpellauit. Plutarchus in Cicerone. Amicitia. Cn. Pompeius, cùm in tractanda Rep. M. Catonem sibi aduersum fore videret: neptes eius sibi & filio in matrimonium dari petijt, quo mitigaret Catonis animum. Verùm Cato simpliciter hanc familiaritatem repudiauit, timens, ne si conglutinatus cum Pompeio fuisset propinquitate, etiam in ambitionis suspicionem veniret, ea???ue aspergeretur. Sed ex euentu apparet in totum errasse Catonem, qui affinitatem hanc non inierit, sed permiserit illum deuolui ad Caesarem, & conciliare nuptias, quae Pompeij & Caesaris opes in vnum contrahentes penè euerterunt Romanum imperium, Rempub. certè extinxêre: quorum fortasse accidisset nihil, nisi leuia veritus Pompeij offensa Cato, in maximis conniuisset, vt adiungeret se aliorum potentiae. Plut. in Catone, & Pompeio. Respectv personarvm. Ivdicivm stvltvm de Deo. Simon pharisaeus, apud quem Iesus O. M. discubuerat, eum non esse prophetam, inde suspicabatur, quòd se à peccatri [2025] ce muliere tangi permitteret. At misericors Dominus secretas eius cogitationes in medium proferens, mulieri peccata palàm dimisit, vt se non solùm prophetam, sed etiam Deum esse probaret. Dijs. Alexandro magno Tyrum obsidente, quidam visum huiusmodi sibi apparuisse narrauit, tanquam Apollo dixisset, Tyriam vrbem sibi deserendam esse. Id ipsum cùm ab eo homine in Alexandri gratiam confictum fuisse plebs suspicaretur, iam???ue lapidibus eum impetere iuniores quidam vellent: à magistratibus subtractus ille è medio, in Herculis templum confugit. Sed nihilo magis Tyrii eius rei superstitione se exoluerunt, qui catenas aureas Apollinis signo iniecerunt: ita impeditum non ampliùs ex vrbe posse eum demigrare censentes. Capta vrbe, Apollini catenas aureas & compedes à Tyrijs iniectas Alexander detraxit, atque Philalexandrum appellari iussit. Herculi magnificentissimum sacrificium peregit. Diod. libro 17. At Plut. in Alex. catenas statuae iniectas, & clauis basi affixam fuisse, & per contumeliam Alexandri fautorem appellatam affirmat. Decius Mundus adolescens Rom. Pavlinae matronae honestissimae amore captus, per anum quandam sacerdotes Isidis corrupit, vt mulieri persuaderet, deum Anubim forma eius captum, eam ad coenam & amplexum appellare. Paulina, cùm ea de re multos sermones cum marito habuisset, ab eo impetrauit laeta, vt in templo Isidis vna nocte obdormiret. Venienti in templum paratur lectus à sacerdote. Superuenit Decius. res deniq; ita comparatur, vt Paulina sese crederet à deo complexam: atq; id non celabat vel maritum, vel alias sibi notas atq; familiares vicinorum matronas. Tenebat omnes summa admiratio: sola???; fidem faciebat eximia, probata & experta Paulinae pudicitia: donec triduo pòst Mundus insultans mulieri, fucum factum obijceret. Iosephus Antiq. lib. 18. cap. 4. Alexandriae sacerdos Saturni, Tyrannus nomine, quasi ex responso numinis, adorantibus in templo, nobilibus quibus???; & primarijs viris dicebat, Saturnum praecepisse, vt vxor huius vel illius pernoctaret in templo. Tum is qui audierat, gaudens, quòd vxorsua dignatione numinis vocaretur, exornata̅ & donarijs onustam coniugem mittebat ad templum. Tyrannus clausis ianuis & traditis clauibus, discedebat: mox per occultos meatus intra Saturni simulacrum irrepebat. Per hoc alloquebatur varijs modis mulierem supplicantem, & arte quaedam repentè extinctis luminibus descende̅s, consternatam mulierculam comprimebat. Eusebius libro 11. capite 25. hist. Eccles. Populis. M. Cato ad filium sic scribit: Dicam de istis Graecis suo loco, Marce fili, quid Athenis exquisitum habeam, & quòd bonum sit eorum literas inspicere, non perdiscere. Vincam nequissimum & indocile genus illorum, & hoc puta vatem dixisse: Quandocunq; ista gens suas literas dabit, omnia corrumpet. Tum etiam magis, si medicos suos huc mittet. Caeterùm vanum hoc ipsius praesagium fuisse, euentus docuit. Nam tunc primùm Roma ad rerum culmen euasit, cùm omni se Graecae eruditioni dedisset. Plutarchus in Catone, & Plin. libro 29. capite primo. Principibus. Agrippina Neronem filium deterruit à studio philosophiae, quòd existimaretur inutile gesturo principatum. Suetonius. Gothorvm fuit institutum, ne literis imbuerentur reges, quòd ille longo ab fortitudine interuallo abessent, ac magnanimitate: quin item effeminari potius animos, remollitos???; ad timiditatem dilabi. Caelius lib. 8. cap. 1. A. L. Eaproter Amalasuentam reginam suam, Theoderici regis Italiae F. Feminam doctissimam, impensè oderant, quòd Atalaricum F. studijs literarum effeminaret. Leges quibus vtantur Mosci, &c. Vide fol. 2650. Mortuo Henrico VI. Imp. principum Germanorum alij Othonem IV. alij Philippum elegêre. Otho in Pictauia militabat Ioanni regi Anglorum, auunculo suo. Euocatus per legatos Coloniam deducebatur. Tum Philippvs Augustus Francorum rex fertur irrisisse transeuntem, & dixisse, Si mihi det designatus iste suum quo vehitur gradarium, ego illi postqua̅ regno potitus erit, tres ciuitates in Francia dabo, Parisios, Stampes, Aurelios. Qui sermo quum ad Othonem peruenisset, regi misit equum optimum, ceu arrhabonem promissi. Mul tis vtrinq; praelijs varia fortuna gestis, tandem caesus Bambergae per Othonem Vitlispachium Philippus, Otho solus rerum potitus est Cranzius lib. 15. & 29. Edixerat Henricus Leo, Saxoniae dux, prouincialem in Erteneborg conuentum Vandalis, & verba fecerat ad regulos super Christianismo suscipiendo. Ad quem Niclotvs regulus Obotritorum ait: Sit Deus (quem nos quoq; in coelis regnare credimus) deus tuus: tu verò esto deus noster, & sufficit nobis. Cole tu illum quem voles religiosissimè: nos te venerabimur. Arridens corripuit eum dux de verbo ftultitiae pleno. Etsi hoc videbatur etiam Niclotus velle, immanitatem tributorum relaxandam esse: ijs relaxatis, facilè religioni ceruices submissuros Vandalos. Cranz. lib. 4. Vand. cap. 24. & 25. Baiazetes Turcicus Imp. dicebat, Ferdina̅dum Hispaniae regem, qui Christianorum prudentissimus haberetur, minimè sibi sapientem posse existimari, quòd Iudaeos Christianismum amplecti recusantes, suis regnis expulisset, quos ipse in Graecia cupidissimè reciperet: quando vna hominum frequentia ditescere amplificari???; regna viderentur. Nec multum ad Rempub. referre, si coloni inter se religionibus dissentirent, modò quisq; ad commune aequissimi iuris honesti???; moris officium tuendum, colendam???; iustitiam summi Dei rerum omnium opificis numen adoraret: qua vna in re ipsi Mahometani cum Iudaeis & Christianis praeclarè consentire credereatur. Iouius in Consaluo. Pijs hominibus. Ivdas Iscariothes vnguentu̅ quo perfunditur Dominus, perditionem vocat. Vt quid perditio haec facta est? inquit. Poterat vnguentum istud venundari plus quàm trecentis denarijs, & dari pauperibus. Marulus lib. 5. cap. 1. Melitenses pendentem videntes de manu Pauli ad ignem astantis viperam, scelestum hominem esse iudicarunt, quem ex mari seruatum fata viuere non sinerent. At cùm is excussa in ignem bestia nihil mali passus esset, mutati protinus, Deum esse dicebant. Actor. 28. Machetes abbas in Aegypto (sicut à Ioanne Cassiano traditum est) fratres incusare solebat quòd vuam in faucibus tumentem tolerare non possent, sed praeciderent: quod in cellulis sagum haberent: quod seculacibus hominibus oleum pro medicamento consecrarent. Duo prima ad impatientiam referebat doloris & paupertatis: tertium quandam arrogantiam, virtutis???; ostentatione̅ prae se ferre, aiebat. At verò quod in alijs reprehenderat, mox ipse egit inuitus. Nam in morbum vuae incidens, prae dolore eam praecîdi non solùm passus est, sed rogauit. Deinde corpore ex valetudine frigescente sagum admisit. Postremò secularium hominum molestijs victus, oleum benedixit. Et confessus est, suopte iam exemplo se didicisse, monachum in quo alios labi iudicauerit, ipsum in eo lapsurum vel nolentem. Veram enim esse Domini sententiam, dicentis: In quo iudicio iudicaueritis, iudicabimini. Nam si nosmetipsos (vt Apostolus inquit) iudicaremus, non vtiq; iudicaremur. Marul. lib. 5. cap. 1. Per Fortunatum Tudertinae ciuitatis episcopum daemon ab homine expulsus, peregrini formam assumsit, & cum clamore incedens passim queri cepit, quod Fortunatus episcopus (qui ab omnibus hospitalis ac pius existimatur) se ab hospitio suo cum iniuria exturbasset. Hunc Qvidam, malignis rumoribus nimis credulus, ac simul vt se munificentiorem episcopo oste̅deret, domi suae accepit. Sed dum vnà cum illo ad ignem sedens (frigus enim erat) Fortunato licentiùs detraxisset, animaduertit confessorem suum nusquam comparere, & filium paruulum vertiginoso volutatu in prunas praecipitari vidit. Marulus lib. 5. c. 1. Sacerdotum sanctimonia. Apud Mahvmetanos secta est eorum, qui Elauted, hoc est Trunci appellatur: & vilissimo habitu Africam circumeunt, stellas vnum deum esse asserentes, & nullam legem, neq; fide̅ erroneam: cuiq; enim adorare licere, quod sibi videatur. Horum vnum in foro Alcairi se palàm cu̅ primaria femina è balneo egressa congredi vidisse Ioannes Leo lib. 3. c. 43. Africae affirmat: omnes mox accurrisse, & vestes mulieris tanquam sacrosanctas manibus tetigiffe. Maritum, cognito facinore, deu̅ benedixisse, solenni???; conuiuio & eleemosynis gaudium suum testatum, qui dignus habitus esset, cuius vxorem propheta simulato concubitu diuinis repleret charismatis. Legatis. Ammonitarum rex Hanon, Dauidis regis legatis ad se de obitu patris sui consolandum missis: obiecto quod terram sua̅ exploratum venissent, partem barbae abradi fecit, vestes???; ad nates vsq; succidi, & hac ignominia affectos abire iussit. Peruersa hac de amico suspicione in suam abreptus perniciem, pro barbis rasis capitis diadema amisit: pro succifis vestibus, regnum. Marul. lib. 5. c. 1. & Sab. lib. 10. c. 2. ex 2. Sam. c. 10. Philosophis. Epicuri libro, cuius index erat, [Greek words] cuius Laërti??? quoq; meminit, cùm plurimu̅ tribuerent Epicvrei, atq; eum inprimis suspicerent: non humano ingenio, sed diuino confectum, ac de coelo delapsum ostendere ipsum volentes, [Greek words] appellabant. Cicero in I. lib. de Nat. deor. coelestem dixit. At Epicureorum aduersarij contemnebant eos, qui tantoperè admirarentur id opus, tam???; grandi nomine appellare̅t, vt Plut. in com. aduersus Coloten Epicureum. Victorius lib. 19. Var. Lect. c. 16. Mendicis. D. Franciscus dum iter ageret, incidit in hominem, cuius vestimenta diutino vsudetrita, vix pudenda corporis operuerant: [2026] & nulitatem eius dolens substitit, suspirauit, ingemuit. Frater verò qui illum comitabatur: Quid, inquit, ita tristaris, pater? etsi hic indumentis eget, frosan abundat concupiscentijs. Tunc Fanciscus iussit protinus, vt ille sua se tunica exue̅s, pauperem tegeret: & quia de ipso perperam opinatus fuerat, ab eodem veniam rogaret: ac tandem disceret, nefas esse, miserorum mores suggillare, indigentiam negligere. Marul. lib. primo, cap. 2. Infantibus. Henricvs Goritiae Comes, muliere corruptior, filios impuberes noctu vinum respuentes. spurios esse suspicatus est. Aeneas Syluius de Europa, cap. 20. Cadauere. Non longè à Turonibus vrbe Gallica, sacellu̅ erat, cuidam cadaueri dicatum. Cuius quanquam ignoraretur nomen, tamen vulgò homines Martyrem appellabant. Illic vota Homines suscipiebant, atq; persoluebant. Marrinus Turonensium episcopus ad sacellum cum paucis profectus, orare Deum enixè cepit, vt veritas detegeretur. Clarè ab omnib. audita vox fuit, affirmantis ipsum, qui eo in loco coleretur, latronem fuisse, qui propter grauia scelera suspensus fuerat. Quamobrem ex eo sacello corpus erutum fuit, proposito posteris eius dicti exemplo, ??? apud Augustinu̅ legitur, Multoru̅ in terris corpora honorari, animas in inferno cruciari. Fulg. & Egnat. lib. 9. c. 9. IVDICIA BELLICA STVLTA. STVLTITIA IN IVDICANDO BELLICA Qui Stratagematum locos euoluet, sexcenta buius generis exemplareperiat. S. tratagemate vti, prudentis est Imperatoris: eodem vinci, stulti, & aliter quàm deberet de hostium conaiu iudicantis. Iphicrates certè, interrogatus, Cur absente hoste castra vallo cingeret? Turpißimam in Imperatore vocem esse, respondit, Non putaram: eo??? magis, quoniam in bello bis peccare non liceret. Qui volet. locos illos percurrere poterit, ne eadem saepè repetere cogamur. Reliqui exemplorum scriptores Titulum habent, Error in bello quantum poßit, qui idem est planè praesenti. de Rebvs svis, et svorvm, Ducis, Militum, Sociorum, Auxiliariorum. Vtputa de Victoria adipiscenda. Confidentia victoriae nimia. Consule Tit. Cosidentia victoriae, f. 3855. Illic Perturbatio, beic rationis per???rbatae ratio habetur. Persae Atheniensium opes contemnentes, cùm in Marathone̅ irrumperent, Parium marmor, ac si hostem iam vicissent, trophae erigendi causa, Ramnuntem vsq; deportandum curarant. Caeterùm Nemeseos ira, afflictis ad Marathonem Persis, Phidias ex eo marmore Nemesis signum fecit. Pausanias in Atticis. Heruli Italia pulsi ab Oltrogothis, rege eorum Odoacre cum oprimatibus Rauennae caeso, in Pannonias reuersi, antiquas sedes repetiuêre. Quas etsi Lo̅gobardi occupara̅t, remansit tame̅ in latissima prouincia locus, qui reliquias caperet Herulorum. Venerat Rodvlphi Herulorum regis germanus negotij causa ad Tantonem regem Longobardorum, & ab illo perb enignè acceptus erat. Quum peracto negotio iam redire constituisset: à proceribus Longobardis deductus, iter agebat, quâ regis filia demorabatur. Procaxpuella, quum videret peregrinum hominem honoris gratia à suis deduci proceribus, misit ex suis, qui illum ad colloquium dominae inuitaret. Ille non grauatus venit. Salute accepta ac red dita, quu̅ staturam hominis pusillam inter suos petulans puella contemneret, & ille ferociùs militariter???ue nescio quid responderet: orta (vt fit) rixa, à multis opprimitur. Herulorum rex, gentis suae robur & exercitationem in armis sciens, missis ducibus suis, copias illis commisit: ipse alea ludebat. Hominem in specula constituit, qui pugnae exitum & victoriam renunciaret: capitis periculum denuncians, si fugientes Herulos significaret. tam sibi certus videbatur de suorum victoria. Sed congressi Heruli vincuntur. Speculator exclamat, Vae tibi infelix Herulia. Rex audiens, Quid est? inquit, fugiunt Heruli? At ille, Non hoc ego, sed tu dixisti, rex. Secuti Longobardi victores, regem oppressêre, & gentem ad internecionem caecidêre. Tanto vexillum & galeam Rodolfi deinceps semper in praelio sibi praeferri curauit. Cranzius lib. 3. Daniae, cap. 2. Littorivs Valentiniani III. dux, in spem Gothorum ex Gallia pellendorum erectus, exercitum ad vrbem eorum Tolosam adduxit: tantum???ue Theoderico regi metum expugnationis iniecit, vt pacem supplex per episcopos postularit. Qua praefiducia virium denegata summo illum praelio proucauit, sperans, se pulsis eo certamine hostibus vrbe nullo negotio potiturum. Rapiebatur autem partim aemulatione gloriae Aetij (nam cùm secundas ab illo partes teneret, rerum illum magnitudine vincere contendebat) partim etiam insita quadam animi temeritate, quia aruspicum responsis, & daemonum significationibus, non Dei ope fidebat. Itaque pugna cupidè magis quàm prudenter commissa, infelicem exitum habuit: siquidem magna parte suorum amissa, ipse etiam in potestatem hostis concessit: accaptiuus & vinctus in eam vrbem ductus est, in quam se victorem & triumphantem initurum sperarat. Hostium tamen haud in crue̅ta victoria fuit, vt nisi captus dux fuisset, dubitandum fuerit, ab vtra parte statuta victoria fuerit. Hanc cladem, ducis ac Romanorum superbia Deum immisisse contendit Saluianus Massiliensis per hoc tempus episcopus. Sigonius lib. 12. Imp. occid. Vitiges Gothorum rex an. 537. cum vniuerso exercitu equitum, peditum???; centum quinquaginta millibus iter Romam intedit, tanta vrbis potiundae fiducia, vt obuios rogaret, Nu̅ Belisarium Romae deprehensurus esset? neque enim illum se expectaturum putabat. Caeterùm frustrà in annum integrum ducta obsidione, maioribus acceptis quàm illatis cladibus, in timorem Rauennae amittendae adductus: castris omnibus (sena enim fecerat) incensis, abijt. Sigonius lib. 18. Imp. occid. Contra Othonem I. Caesarem conspirauerant Henricus frater, Giselbertus Lotharingiae dux, sororius, & Everhardvs Comes, Conradi I. Caesaris frater. Vnusquisque horum ad regnum aspirabat. Euerhardus cùm vxorem in gremio haberet: Gaude nunc, inquit, in sinu comitis: mox gauisura in complexu regis. Caeterùm non procul à Brisaco, ab Othonianis in taberna, dum corpus curat, interfectus est. Cranzius lib. 3. Saxoniae, cap. 19. Cùm Parmam vrbem Fridericvs II. maximo exercitu obsideret, castra fossa vallo???ue munitissima, in vrbem aedificare constituit, vt Parma funditùs diruta, haec in eius ???ocum succederet: nomen???ue nouae vrbi Victoria indidit, & tutelarem sanctum martyrem Victorem in basilica cathedrali constituit, Victorinos???ue in ea vrbe numos cudit. Gestum est postea per duos fermè annos bellum atrox varium???ue, & Lombardiae ac omnium Italiae perniciofissimum, omnibus, quos per Italiam partium Gibellinae & Guelphae labes infecerat, auxilia non magis militum quàm pecuniarum contribuentibus. Ei fuit vrbs Victoria vario gentium & rerum inusitatarum commercio ac multitudine frequentata. quòd per singulos ferè dies ex Africa, Asia, Aegypto homines confluerent. Caeterùm cùm securi vrbem paulò pòst fame dedendam obsideret Imp. ab obsessis ex improuiso erumpentibus capta vrbs, solo adaequata est. Imper. vix effugiens, supellectilem preciosiss. amisit. Cranzius libro octauo Saxoniae, capite 13. & 14. Carolo IV. imperante, magna manus nobilium cum Bremensibus caesa est à Rustringis Frisonibus in Blexen. Mauricius administrator Bremensis, Gerardus, Christianus, Conradus, Comites de Aldenburg, cum septingentis armatis ibi ceciderunt. Capitaneus terrae Blexen, pollicebaturse terram hostilem in eorum potestatem daturum, si modò ditioni suae parceretur. At renuerunt Nobiles: & licèt in itinere auxilia plurima illis aduentarent, expectare noluerunt. Diuisae erant copiae, medio flumine interfluente, ideò faciliùs oppressi fuêre. Vix euasit vnus, qui factum nunciaret. Auro instructi erant nobiles illi, cùm preciosa quaeq; ex praeda coëmere constituissent à gregarijs militibus. Cranzius libro 10. capite 26. Metrop. Hubba & Hungar, Gadani Danorum regis fratres, in Scotiam cum classe profecti erant, Pictorum excidium vlturi. Scoti, Constantini regis auspicijs, Hubban à fratre seiunctum praelio superauerant. Eo successu elati, duos insequutos dies choreis & tripudijs consumserunt, tanta insolentia, vt inter se palàm de praeda diuidenda contenderent, sortibus???ue disquirerent, An Danorum duces extemplò pòst partam victoriam forent necandi, an viui reseruandi ad ludibrium? Super his tanta fuit controuersia, alijs alia asserentibus, vt iuniores cu̅ maioribus natu ad grauissimas contumelias descenderint: his aetatis praerogatiuam ostentantibus, illis iactantibus labores & pericula in praelio subeunda. De captiuis quinetiam, de pecunia, armis hostiu̅, exuuijs???; diuidundis, multi ac varij sermones habiti: at de instruenda acie, de hoste superando prorsus nulli. Praelio iterum commisso, Hungar magna strage Scotos vicit, Co̅stantinum captum securi percussit. H. Boëth. li. 10. Edvardvs II. Anglorum rex, exercitu CCCM. triginta Scotorum millia, Roberto Brusio duce, ad fl. Baunafborn aggres [2027] surus, victoriae spe tumidus, cum proceribus consultare cepit, quo supplicij genere Robertum esset affecturus: sed & Carmelitanum monachum maximo stipendio conduxit, qui victoriam Anglorum & Scotiae excidium decantaret. Victus ingenti strage, vix scapha effugit. Monachus cùm in manus viuus venisset, iussu Roberti, stylo conuerso, Scotorum victoriam carmine posteritati prodidit, barbaro quidem illo, sed illi seculo haudquaquam contemnendo. H. Boëthius lib. 14. Robore svorvm. Xerxes à CCC. Lacedaemonijs ad Thermopylas vexatus, cùm vix eos confecisset, hoc se deceptum aiebat, quòd multos quidem homines haberet, viros autem disciplinae tenaces nullos. Front. lib. 4. cap. 2. Perfidia svorvm. Adelberto Eporediae Marchione mortuo, duobus filijs Berengario & Anscario relictis, Ermengarda secunda vxor, Adelberti Tusciae Marchionis & Bertae filia, cùm mariti ditionem vidua administraret: fauore principum Italicorum muliebribus illecebris sibi conciliato, tantas opes quaesiuerat, vt etiam Rodvlfo Burgundo, Italiae regnum eripere cogitarit. neq; cogitationem euentus fefellit. Siquidem anno 925. Papiam, firma contracta militum manu, quippe Hungarorum bello attritam, adorta occupauit. Ea re per motus Rodulfus Verona statim accurrit, atq; Lamberto archiepiscope adiuuante exercitum ad Papiam exmanibus hostium recuperandam adduxit, ac castra quinq; millibus passuum ab vrbe ad Padi & Ticini confluentem locauit. Dum vrbs lenta obsidiene vrgetur, Ermengarda regem nuncio per fluuium misso admonuit, se, si perdere eum voluisset, iampridem potuisse: in ijs enim eum locis sedere, in quibus captus iampridem esset, si amicorum eius consilijs paruisset, qui eum deserere & ad se transire discuperent. His Rodulphus verbis exterritus, remisso nuncio gratias egit, & se acturum quod illa vellet ostendit, ac concubia nocte, imprudentibus suis omnibus, lecto strato in tentorio relicto, parato lintre ad eam se deuehi iussit. Prima luce principes, vt soliti erant, ad regis tabernaculum conuenerunt, quod magno silentio à militibus seruabatur: & cùm aliqua̅tulum expectassent, mirati, quòd illa hora somnum caperet, consultò strepitum ad eum excitandum ediderunt. cum???ue ne ita quidem quidquam proficerent, ipsum tentorium inierunt, & nemine ibi reperto, raptu̅ alij, alij occisum existimaru̅t. Dum autem incerti sententiae fluctuant, allatus est nuncius, Rodulfum apud hostes versari, ac repentinam in suos impressionem moliri. Quare perculsi principes, extemplò se inde proripuerunt, ac Mediolanum, vt tutum in locum se contulerunt, & Hugonem comitem Arelatensem ad occupandam Italiam inuitarunt. Sigonius lib. 6. regni Italici. Fvga svorvm. Belisarivs, subsidio Romanis à Totila obsessis veniens, pontem Tiberi impositum à Gothis resciderat. Ponte inflammato, iamaditus in vrbe̅ erat patefactus, cùm rumor ad Portus oppidum perfertur, Belisarium Gotho superasse, & cathenam in flumine recidisse, & pontem cum turri succendisse. Quo permotus Isaaces, ne tantae expers victoriae esset, spreto Belisarij imperio (qui eum illic consistere iusserat, vt haberet quo ab hostibus fortè pressus refugeret) in alteram ripam cum equitibus centum traiecit, & ad hostium castra profectus, Rodericum ducem & Gothos repentè adortus, sic exterruit, vt castra relinquerent. Qui mox animo collecto reuersi, Romanos praedae colligendae intentos inuaserunt, ac pluribus caesis Isaacem cum paucis viuum ceperunt. Hac re audita Belisarius confusus, ac Portum vnà cum vxore Antonina in potestatem venisse hostium credens, tanto dolore affectus est, vt ne hiscere quidem posset. Itaq; exercitum protinus reduxit, atq; ad Portum ire contendit, vt hostes imparatos opprimeret, & locum recuperaret, quem amissum putarat. Vbi verò se opinione deceptum tantam victoriae amisisse occasionem cognouit, graui repentè febri oppressus est, quae illum diuturnitate sua vsqueadeò macerauit, vt ad mortis quoq; discrimen adduxerit. Nec multò pòst Totilas proditione Isaurorum militum Romam cepit. Sigonius lib. 19. Imp. occid. ex Procopio. de Rebvs hostivm. Consule Tit. Securitatem, Audaciam vel Timiditatem hosti inijcere & similes alios, f. 1855. 1862. 1867. Nam in his cùm duae sint personae, Angens & Patiens: Agentis respectu ad Stratagemata, respectu Patientis, qui deluditur, ad hunc locum pertinent. de Transfvgis. Gabini in Italia se & sua perdidêre, dum stultè nimis tyranni & hostis filio credunt. Nudauit Sextus Tarquinius, vt transfu ga, & patri iratus, foeda verberibus terga Gabinis, pro concione: sed callidum consilium pressit, quod latebat sub pectore. Ex hoste igitur imperator est factus, & qui praesidio & saluti futurus credebatur, excidio fuit Gabinis & exitio. Sabellicus lib. 4. cap. 9. & lib. 10. cap. 2. de Timiditate. Consule Tit. Hostis contemtus, f. 109. Item, Confidentia victoriae nimia, fol. praecedenti. Xerxes, cùm numerosissimum contra Graecos exercitum duxisset, Demaratum Aristonis F. Spartanum exulem, interrogauit: Num quis Atheniensium aut Lacedaemoniorum contra se exercitum ducturus videretur? Demarato autem id affirmante, à Xerxe irrisus fuit. Verùm non multò pòst Xerxes contemti hostis poenas dedit, turpi fuga sibi consulere coactus. Herodotus lib. 7. Conradvs I. Imp. contra Henricum Saxoniae ducem mouens cùm vrbi Eresburg appropinquaret, id vnum se vereri dixit, ne hostis sui copiam aperto marte faceret, sed in vrbibus obsidionem expectaret. Vix dum verbum protulerat, cùm Saxones ei occurrrunt tanto cum impetu, vt vulgò admirabundi dicerent, Vbínam infernus ille esset, qui tantam hominum multitudinem recepturus esset. Cranzius lib. 3. Saxoniae, cap. 1. de Clamore. Arnvlfvs, Germanorum rex, anno 896. Vbi Romanos imperium suum detrectantes cognouit, ira percitus Vrbem oppugnare instituit: neque per aliquot dies Romanis strenuè se tuentibus quidquam profecit. Caeterùm, dum Vrbs varijs frustrà perrumpendi conatibus sumtis obsideretur, oblata est egregia, praerter opinionem, ipsius occupandae fortuna. Lepusculus fortè inaudito exercitus clamore perterritus ad Vrbem fugit, eum???; militaris quasi ludi causa militum manus auidè insequi cepit. Quod vbi stationes vidêre Romanae, re ignota vniuersis se peti viribus arbitratae, metu repente de muris se proiecerunt. Hac re conspecta Germani locum sibi datum aggrediendae Vrbis rati, subitò sarcinas muris admouerunt, eis???; ad iustam altitudinem coaceruatis, extemplò alij muros conscenderunt, alij portam ariete perfregerunt: atq; Vrbem defensorum inanem ingressi, vt Transtiberini sese dederent, effecerunt. Sic Arnulfus Vrbe primus per vim post Gothica̅ tempestatem potitus est. Sigonius lib. 6. regni Italici. Holsatiae cominis, Henricus in Stormaria, & Ioannes in Vagria praesidentes, Dhiethmarsiam suo imperio, à quo subtracta esset, subijcere volebant. Populus libertatem defendens, Bremensis ecclesiae archiepiscopum inuocabat, cuius se ditioni subesse affirmabat. Accepit Giselbertus archiepiscopus populi confessionem: & misit eò viros belli gerendi peritos, qui populum in ordinem digererent. Comites terram hostilem pleni fiducia petentes, léporem viderunt per viam transuerso itinere discurrere: & sublato venatico clamore, bestiolam exagitarunt. Holsati, qui in postremo erant agmine, ab hostium incursu excitum clamorem arbitrati, fugam primi inierunt. Hostes interim turbatum inuasêre exercitum. Caesis captis???; plurimis, maior sibi numerus fuga consuluit, anno 1289. Cranzius lib. 8. Saxoniae, cap. 33. de Gestibvs. Edvardvs II. Anglorum exercitum CLM. ad amnem Bannafborn contra Robertum Brusium Scotorum regem ducebat. Angli Scotorum paucitate contemta (nam XXXM. non excedebant) solo conspectu se hostes in fugam versuros credebant. Quae opinio sorte quadam aucta est. Robertus etenim, quum omnes pariter pedites equites???ue relictis equis (vt aequato periculo inuicem magis fidentes cohaeprerent) pedes pugnare iussisset, procedens ante signa Mauricius Abbas, arrepta duabus manibus cruce, ostentans???ue eam militibus, vt in eo???ue solo confiderent, ad pugnam eduxit: ac vbi aliquantum adhuc acies vtrinque abessent, Deo sese cunctos in terram prostratos commendare mandauit. Quod vbi hostes vidêre, deditionem eos supplices facere clamauêre vniuersi. Sed mox vbi consurgentes maximo impetu sibi instare videre, in fugam repentè sunt versi. H. Boëthius libro 4. BONIS CONSILIIS NON PARERE. Exempla aliquot Titulus Super biae suppeditabit, eoru̅, qui reprehensiones & monita aliorum aegrè ferunt, f. 2863. Nam quat enus non intelligunt id, quod optimum est, Imprudentes habendi sunt: quatenus verò maiores sibijpsis esse videntur, quàm vt à quopiam admoneri debeant, Superbi. Ita??? non omnis superbus est imprudens: sape enim id, quod deterius est, sciens agit, ne alteri obediendo, imprudentior extitisse videatur: & sic dum opinationem ??? conseruat, veritatem ??? Prudentiae respuit, hoc est, vitium vitio celare nititur. Extra bellvm. Consule Tit. Inobedientiae, tum religiosae, tum profanae, quatenus Consilÿs bonis non obediunt, f. 3498, Illic Iniustitiae, hîc Imprudentiae habetur ratio. Angeli Lotho suarerant, vt exiens Sodomis, generos suos secu̅ duceret, neq; post tergum respiceret. At Generi eius, quibus filias responsarat, eum veluti delirum irridentes, cum Sodomitis periêre. Vxor eiusdem retrò respiciens, versa est in statua salis. Sed & ipse Lothus, quia iuxta consilium angeli noluit statim in montem ascendere, cum proprijs filiabus co̅cubuit. Genefis 19. Roboamvs Solomonis F. ex Naama Ammonitide, cùm patri in regno successisset, & Israëlitae Sichemae congregati postularent, vt impositum eis à patre seruitutis iugum leuaret: senes in consilium adhibuit. Qui populi precibus eum in praesentia obsecundare iusserunt: fore enim, vt eos in posterum semper obedientes haberet. Mox verò iuuenes, cum rege vnà educati, suaserunt ei, vt ita populo respondeat: Meorum digitorum minimus crassior est, quàm patris mei medius corporis truncus: si Pater scuticis in vos animaduertit, ego scorpionibus in vos animaduertam. Placuit Roboamo iuuenum consilium: populo???; eo modo respondit. Qua voce tyrannica decem tribus à Roboamo desciuerunt, & leroboamum Solomonis seruum, regem elegerunt. 3. Regum 12. Pilatvs vxori consulenti, Ne quid negotij haberet cum iusto illo magis timens Caesarem, quàm pietatem offendere, parare noluit. Matth. 27. Iupiter iratus Prometheo, propter ignem furto sublatum è coelo, ac mortalibus redditum, Vulcano negotium dedit, vt è luto puellae simulacrum fingeret, eidem???; singulos deos deas???; suas quemq; dotes adiungere iussit. Vnde & virgini Pandorae nomen datum. Hanc omnibus formae, cultus, ingenij, linguae???; dotibus cumulatam, Iupiter pyxide pulcerrima, sed intus omne calamitatum genus occulente, ad Prometheum mittit. Is recusato munere, fratrem admonuit, vt si quid muneris sese absente mitteretur, ne reciperet. Rediens Pandora, persuaso Epimetheo, pyxidem donauit: ???. Accepit: tactus???, malo tum deniq; sensit, inquit Hesiodus. Quapropter idem in Theogonia: ???, Prometheum vafrum nominat, ac varjjs instructum consilijs, Epimetheum post erratum sapientem. Pindarus in Pythijs appellat ???, quasi serò sapientem. Euseiro, Neptuni & Eidotheae nymphae Othreidis F. Terambvs fuit filius, in Melinensium terra domicilium habens, ad montis Othrys radices. Is pecus, quod ei obtigerat copiosissimum, pascebat, adiuuantibus nymphis, quòd eas in montibus canendo oblectabat. Pana beneuolentia adductum, monuisse hominem aiunt, vt Othry relicto, greges in campo pasceret: inusitatum enim & incredibile frigus instare. At Terambus Dei monita contemsit, & nymphas etiam ipsas conuitijs affecit. Paruo pòst tempore subitum gelu incidit, & oues Terambi vnà cum vijs ac arboribus perdidit. Nymphae eu̅, iratae ob maledictum, mutauerunt in cerambicem, quae est auis ligniuora, curuis dentibus, malas semper mouens, nigra, oblonga, solidis alis, adsimilis magnorum ca̅tharotum. Vocatur Bos ligniuorus, & apud Thessalos Cerambix. Hunc pueri pro ludo habent, caput???; amputantes circumferunt: quod simul cum alijs similitudinem gerit lyrae è testudine confectae. Antoninus Liberalis, ex Nicandri libro de Immutatis 1. Croesvs Lydorum rex, cùm à Solone audiuisset, neminem mortalium ante mortem beatum dici debere, Solonem tanquam stultum hominem, qui praesentem felicitatem parui faceret, à se dimisit. Mox expeditione contra Cyrum, Persarum regem, suscepta, cùm se hominem non esse recordatur, captus: regno???; exutus, & iam pirae vt cremaretur impositus, saluberrimum Solonis consilium fuisse, serò tandem agnouit. Rectiùs Cyrus, qui cùm Solonis hanc voce̅ ex Croeso audiuisset, Croesum ab incendio liberauit, & apud se toto vitae tempore honorificentissimè habuit, humanae inconstantiae memor. Herodotus lib. 1. Tyrannidem affectante Pisistrato, Solon, qui propter aetatem ad dicendum & agendum ineptus erat, monuit tamen Athenienses conatus tyrannici. Interea cùm stipatoribus è publico acceptis Pisistratus tyrannidem inuasissee: Solon etsi nullum haberet subsidium, in forum progressus, habuit ad ciues concionem, qua partim stultitiam eorum & ignauiam est in sectatus, partim accendit & incitauit eos, ne desererent libertatem. Quo tempore etiam hoc celebre dictum commemorauit: Fuisse antè ipsis exorientem reprimere tyrannidem expeditius: nunc grandius esse & illustrius, constitutam iam & adultam excindere & euertere. Vbi verò nemo ob pauorem audiuit eum, domum discessit, sumtis???ue armis, atq; pro foribus in vico positis: Ego quidem, inquit, quantum potui, patriae & legibus succurri. Ac deinceps tenuit se in otio, neque amicis, vt solum verteret, monentibus audiens fuit, verùm carminibus scriptis improperauit Atheniensibus: ???. Si vestra fletis culpa ???ot tristia passi, Ne velis irasci noxia turba dijs: Hos auctos ipsi vos euexistis in arcem: Nunc ergo domini vos iuga ferre decet. Plutarchus in Solone. At Laërtius eum ait spontè in exilium abijsse: ciuibus tamen suis ista rescripsisse, stultitiam illis exprobrando. Aristoteles Callisthenem auditorem suum ad Alexandrum mittens, monuit, vt cum eo aut quàm rarissimè, aut quàm iucundissimè loqueretur: quò scilicet apud regias aures vel silentio tutior, vel sermone esset acceptior. At ille dum Alexandrum Persica salutatione gaudentem obiurgat, & ad Macedonios mores inuitum reuocare beneuolè perseuerat, spiritu carere iussus, seram neglecti salubris consilij poenitentia̅ egit. Valerius Maximus lib. 7. c. 2. Cùm Dionysius maior, Syracvsanorvm praetor, simulans sibi à collegis factas insidias, custodiam corporis à populo peteret: quidam ciuium astutiam illius animaduertens, metu tamen populi apertè non audens accusare, suasit, vt darent quidem, sed tot numero, quot facilè rursus in ordinem redigere possent. Caeterùm cùm prudenti huic consilio populus non obtemperasset, Dionysius mille sicarios legit, eorundem???ue opera tyrannidem occupauit. Aristoteles libro tertio Politic. capite 15. & Diodorus libro decimotertio. Coierant fortè in symposium idem Ceus Simonides lyricus, & Lacedaecmonius Pavsanias. Institit à Simonide is efflagitare, quippiam promeret graue, & quod omnino sapientiam resiperet: qui ridens, ???, inquit, ???: id est, Esse te hominem, ne exciderit tibi. Spreuit id euestigiò Pausanias, esse???ue prorsum nihil, est opinatus: tumidior iam ob partam de Persis victoriam Platae ensem, in???ue Medicos procliuiter degenerans mores ac sibi nimiùm placens, & altiora meditans, quòd regi foret hospitio iunctus. Forsan & vino permulctus satis. Verùm posteà quàm omnium inops in Chalcioeco se occlusum animaduertit, fame (quod miserrimum est) moriturus paulò mox, tunc demùm resipiscens, Simonidae dictum perpendere ampliùs cepit: sed ita, vt inter aestuantis animi conuulsiones, ter in eam prorumperet vocem, ???, id est, Ò Cee hospes, magnu̅ igitur quiddam oratio erat tua: sed prae amentia, esse nil ipse opinabar. Caelius lib. 13. cap. 10. Antiq. Lect. ex Aeliani lib. 9. Var. Hist. Hieronymvs Siciliae tyrannus, patri Geloni successit admodum puer. Cui pater metuens, relictis tutoribus sedecim, mandauit moriens, vt fidem erga pop. Rom. annos 50. ab se cultam, inuiolatam seruaret. Hic verò patri inobediens, abiecta tutela, contemta???; patris disciplina ac moderatione, luxuriosiùs ac arrogantiùs agendo à Romanis desciuit: cum???; superbè nimis in ciues sese haberet, ab eisdem interfectus est. Liuius lib. 4. secundi belli Punici. Androcydes sapientia clarus ad Alexandrvm Magnu̅ scripsit, intemperantiam eius cohibens: Vinum potaturus rex, [2029] mementote bibere sanguine̅ terrae: ???cut cicuta homini venenum est, sic cicutae vinum. Quibus praeceptis si ille obtem perasset, profectò amicos in temulentia no̅ interemisset. Plin. lib. 14. cap. 5. Sed hoc alibi Anaxarcho tribuunt. Harmonides à Timotheo Milesio lyrico petijt, Quónam modo citò posset ex arte musica innotescere? Ei Timotheus respondit, Si peritioribus & optimatibus placeret. Cùm verò id consilium spreuisset, & intentissimè tibias inflasset, vt ita omnibus innotesceret, cum spiritu & vitam amisit. Lucianus in Harmonide. Hanno Carthaginensis, vir apud suos spectatae prouidentiae, praeferuidum Hannibalis ingenium ab infantia contemplatus, semper suasit continen dum domi sub legibus docendum???ue ex aequo cum ciuibus suis viuere, abstrahendum ab exercitibus, ne intempestiuo assuefactus imperio, postquam ciuem dedidicisset, tyrannum ageret. Cui si Carthaginenses paruissent, patriae saluti optimè consuluissent. Petrarcha. Cùm Pyrrhus, Epirotaru̅ rex, vouisset Palladi in Atheniensi arce rem sacr a̅facere, & Athenienses liberè eum in vrbem atq; arcem recepissent: vrbe egressus vehementer quidem eorum sidem praedicauit: caeterùm suaderese, si saperent, in posterum nulli regi portas aperirent. Cuius consilium no??? secuti Athenienses, cùm postea Cassandru̅ quoq; in vrbe̅ accepissent, magna atque innumerabilia mala ex eo tulerunt: re ipsa experti, à Pyrrho sapientissimè monitos fuisse. Fulgos. lib. 7. c. 2. ex Plut. Pyrrho. Antigonus rex, quum renunciatum esset, filiu̅ Alcyonaevm in acie cecidisse, demisso vultu cogitabundus, mox erupit in hanc vocem: Ò Alcyonaee, seriùs quàm oportuit vita̅ morte commutasti, qui tam audacter in hostes insilieris, neq; tuae salutis neque meorum monicorum vllam habens rationem. Putauit non esse deflendum, qui sua culpa perisset, sibi???; calamitatem accersisset. Plutarchus. Spurina aruspex admonuit C. IVLIVM Caesarem caueret discrimen ingens, quod vltra Calendas Martias non proferretur. Eo die quum iret in senatum, Spurinae fortè obuio, Quid ais? inquit, nónne venêre Calendae Martiae? Venêre, inquit, sed nondum praeteriêre. nam eodem die caesus est Caesar. Suetonius. Maximvs Iuuauiensium episcopus, cùm S. Seuerini monitis non paruisset, qui eum duobus nuncijs monuerat, vt vrbe excederet cum omnibus quotquot salui esse cuperent, imminere enim vrbi extremum fatum nocte sequenti: vrbe à Barbaris excisa, in crucem actus ipse, symmystae eius numero LV. è saxo praecipitati. Vide Tit. Doctorum Ecclesiasticorum, sub nomine Seuerini. Ptolemaevs Aegypti rex ex certa offensa cum ciuibus suis Alexandria relicta Romam venit, vt à Pompeio & Caesare reduceretur: Eum Caro liberè reprehendit, quòd relicta tanta felicitate, ingentibus sese subijceret indignitatibus, laboribus, largitionibus, & auaritiae principum Romanorum, quos redacta in argentum Aegyptus vix expletura esset: cousuluit autem, vt cum ciuibus rediret in gratiam: comitem etiam se obtulit, & in reconciliando adiutorem. Et instituit quidem Ptolemaeus illius vti consilijs: caeterùm auersus iterum ab amicis, vt primùm ad fores vnius accessit, in magistratu positi, defleuit inconsulta sua coepta: quòd non viri boni verba, sed dei fastidisset oracula. Plutarchus in Catone. Alaricus Gothus, Roma discedens, petebat ab Honorio Imper. vt in annos singulos certa pecuniae atque annonae summa sibi erogaretur, & suis ad habitandum Venetia, Noricum, & Dalmatia traderentur. Quae postulata Iouius praefectus praetorio ad Honorium misit, separatim hortans illum perliteras, vt Alaricum magistrum militiae constitueret, vt ille hoc honore lenitus, aliquid de condit???onum asperitate remitteret, & pacem legibus aequioribus faceret. Quibus acceptis, Honorius vehementer Iouij temericate damnata, respondit, Auri & annonae modum eum statuere pro magistratu posse, vt qui praefectus praetorio esset, & publicorum tributorum potestatem haberet: illud verò nunquam à se impetraturum, vt dignitatem aut praefecturam Alarico, aut genti eius impertiat. Haec epistola à Iouio audiente Alarico temerè recitata iram eius accendit, vt statim milites suos Romam iter expedire ad insignem vlciscendam iniuriam iusserit. Sigonius de Imp. occid. D. Martinus Avrigae petenti, An ea vespera Lutetiam peruenire posset? prudenter & propheticè respondit: Si festines, excludêris: sin lento passu in cedas, vt bem hac vespera ingredieris. Auriga indigna bundus, tanquam à sancto viro irrideretur, currum concitato impetu agere cepit. Rota igitur fracta impeditus, Lutetia excluditur, ac verum Martini praesagium fuisse reipsa cognouit. Constantinvs Scotorum rex, impurus & ignauus, regni initio, cùm ad eum frequentes conuenirent Scotorum nobi les, suaderent???; Dongardi regis caedem vlcisceretur: Satis sescire, quid in publica administratione foret optimum factu, respondit: aliorum consilio minimè indigere. eo se esse ingenio, vt cuncta agenda sua exequi posset sententia, alienis suasionibus nihil. H. Boethius lib. 8. Duodeuiginti annis interregnum in Germania durauerat, contendentibus interim de Imperio, Henrico Thuringo & Gulielmo Batauo, qui in praelio apud Frisios cecidit: Alphonso item Castellae Rege, & Richardo regis Angliae fratre. Ad Othocarvm tandem Boëmorum regem mittitur Conradus Coloniensis archiepiscopus, qui ei imperium deferat. Consultatione habita, Ioannes Pragensis praesul Regem vltrò oblatam dignitatem vtroq; brachio complecti iussit, honoris & gloriae studio: idem Georgius Drasitius, Pater Praesulis, qui summam praefecturam arcis obtinebat, suasit. At Andreas Ricianus, Camerarius regius, repudia̅dum potiùs, quàm amplectendum munus, quod offerretur, censuit, tanquam nec regno vtile, nec Regi valde decorum. Ea namque fortuna & dignitate regem instructum esse, vt Caesari inuidere non debeat, terrori certè esse queat. Qua oratione Othocarus inflatus, cùm se potentia Caesarem anteire putaret, imperium vltrò delatum repudiauit. Germani principes vicissim in contemtum eius Caesarem sibi delegerunt, Rudolphum Habesburgi Comitem, bellicis artibus clarum, qui paulò antè praefectus aulae Othocari fuerat. Dubrau. lib. 17. Viator à sene rustico compendium itineris sibi monstrari petebat. Rusticus duas semitas ostendebat, alteram longiorem, sed breuiorem: alteram breuiorem quidem, sed longiorem esse dictitans. Viator stultitiam senis irridebat, donec homonymiam dicto subesse cognouit: & breuitatem partim ad itineris difficultatem, partim ad temporis quantitatem referri audiuit. Io. Dubrauius Olomuzensis episcopus Boëmus (qui Boëmiae historiam scripsit) extruxerat in praedio suo ex recèns desectis roboribus, & adhuc virus ex cruditate redolentibus, viuarium, in quo pisces velut in penore reconderet, ac vetuerat, ne Villicvs vllos pisces viuario, nisi benè antè permadefacto, concrederet. Impatiens illae morae, non paruum Cyprinorum numerum crudo viuario credere audet: postridie???; Cyprinos ad vnum omnes, ex aqua corrupta, mortuos esse vidit. Dubrauius de Piscinis lib. 3. c. 2. In bello. Post scelus perpetratum in vxorem Leuitae, conuenerunt Israëlitae, & milerunt nuncios ad Beniamitas, qui dedi sibi postularent flagitij auctores. Illi cùm nollent obedire, ad internecionem prope sunt caesi. Iudicum 20. Ex reliquijs Iudaeoru̅, qui in Iudaea superfuêre, reliquis Babylonem abductis, Ioannes Careae F. princeps fuit. qui, interfecto Godolia praefecto Iudaeae ab Ismaële per dolu̅ Nabucodonosoris iram metuens, cum omnibus reliquijs in Aegyptum migrare constituit, frustrà reuocante illos Hieremia propheta, quem etiam inuitum cum Baruch scriba fecum abduxerunt. Praedixit autem illis Hieremias captiuitatem. Nam quinquennio pòst Nabucodonosor subacta Aegypto reliquas etiam Iudaeorum omnes abduxit Babylonem. Iosephus lib. 10. cap. 11. Antiq. Holofernes, cùm consilium Achioris contemneret, cum exercitu caesus est. Iudith 6. Profectus in Galaad Iudas Machabaeus, reliquit Iosephvm & Azariam duces populi, & praecepit eis dicens: Nolite praelium committere aduersus gentes, donec reuertamur. Illi cùm vellent sibi parare nomen, perdiderunt vitam cum nomine. 1. Machab. 5. Ducebat Ivdas Machabaeus octingentos viros contra hostiu̅ viginti duo millia. Monebant eum socij, vt auxilia expectaret: sed cùm parêre nollet, commisso praelio cecidit. I. Machabaeorum 9. Troiani tot iam acceptis cladibus vix decimo demùm anno de restituenda Helena consultare coeperunt. Quam si statim initio reposcenti Menelao reddidissent, & Antenori id suadente paruissent, innumerabilibus se calamitatibus sub duxissent. Hinc prouerbium, Serò sapiunt Phryges. Croeso Lydorum in expeditione contra Cyrum Persarum regem, Lydus quidam Sandanis sic consuluit: Aduersus tales viros expeditionem paras, rex, qui coriacea subligacula, qui???; è corio reliquam vestem ferunt: qui non quibus volunt cibis vestuntur, sed quos habent, vtpote regionem asperam colentes. Ad haec potu non vini vtuntur, sed aquae: non ficos ad comedendum nec aliud quicquam boni habentes. Quibus cùm nihil sit quod eripias victor, victus anima duerte quot bona amittes. Vbi enim gustauerint illi nostra bona, circumsistent nos, nec abigi poterunt. Equidem dijs habeo gratiam, qui non induxerunt in animum Persis, vt Lydos inua derent. Croesus sic agentibus eum fatis, à Cyro captus, regno???; exutus est. Herodotus lib. 1, & Sabellicus lib. 6. Enneadis secundae. Croesus consultus à Cyro de bello suscipiendo contra Tomyrin reginam Massagetarum: Si tibi, ait, esse videris immortalis, nihil est opus, vt meam tibi sententiam dicam. Si verò te quoq; agnoscis hominem, illud in primis diseito, talem humanarum rerum circum esse, qui rotatus, eosde̅ semper fortunatos esse non sinit. Cyrus imperandi libidine accensus, Croeso non paruit. Itaq; in eo bello perijt. Brusonius lib. 2. cap. 37. ex Herod. lib. 1. Cùm suasu Histiaei Milesij, & Aristagorae impulsu, Milesii à rege Dario rebellare vellent, Hecataeus ??? initiò dissuadebat bellum aduersus regem Persarum, enumerans cunctas nationes quibus Darius imperaret, omnem???; illius potentiam. Sed cùm hoc persua dere non posset, secundo loco suadebat, vt classi mare occuparent, negans se videre, qua alia ratione victoriam essent consecuturi. Scire enim se Milesiorum vires esse imbecillas: si tamen pecuniae amplissimè è templo, quod est in Branchidis, tollerentur, quas Croesus Lydus reposuisset, multum spei esse maris potiundi, atq; ita pecuniam & ipsos habituros ad vtendum, nec hostes spoliaturos. Neutrum tamen persuasit. Herod. lib. 5. Cùm Xerxes Persarum rex, contra Graecos expeditionem suscepturus esset, Mardonius quidem Gobrys F. adhuc iuuenis gloriae???; cupidus, omnibus modis id suadebat. Artabanus verò Hystaspis F. Xerxis patruus iam senex longa???; doctus experientia dissua debat. At Xerxes, sic trahentibus fatis Mardonium secutus est. Herod. lib. 7. Rursus idem Artabanus in campis Abydenis conspecto vniuerso exercitu, cùm classis vno portu recipi non posset, neq; terrestribus copijs commeatus suppeditari, periculosam expeditionem fore dicebat: Rege id negante, consuluit, ne Iones contra Athenienses (à quibus orti essent) duceret. At rex neque in hoc parére voluit: sed vt in consultando nimis timidum, Susa ad regni administrationem abire iussit. Hero dotus lib. 7. Post funestam illam victoriam ad Thermopylas, cùm Xerxes rex Demaratum Spartanum, qui apudse exulabat, consuleret, quánam ratione reliquos Spartanos minimo cum negotio subigere posset? suasit Demaratus, vt classe sua insulam Cytheram Laconiae adiacentem, occuparet, & ex ea Spartanos territaret. Sic enim futurum, vt Lacones domestico bello occupati, reliquae Graeciae subsidium ferre non possent. Qua subacta, Lacones per se inualidos futuros. Praeuidisse hoc Chilonem Lacedaemonium, virum sapientissimum, qui co̅ ducibilius esse Lacedaemonijs dixerit, eam insulam obrui mari, quàm extare. At Xerxis frater Achaemenes classis praefectus, classem non diuidendam censuit, praesertim cùm illa eadem naufragio ad Chalcidem passo debilior esset, & time̅ dum foret, ne distracta superaretur. Cuius quidem sententiae Xerxes acquieuit. Si Demarato paruisset, Graeciam totam sine negotio subegisset. Herod. lib. 7. Cùm Xerxes ad Salaminem cum Graecis praelium nauale committere vellet, caeteri omnes regis voluntatem in id inclinare videntes, pugnare iuberent: sola Artemisia Cariae regina dissuasit, eò quòd in loco angusto cum Graecis in re nautica exercitatissimis, quamuis numero inferioribus certare, classe afflicta pedestrem quoque exercitum in periculum conijcere, minimè consultum videretur: quin potiùs classem in statione continendam, & pedestri exercitu in Peloponnesum traijciendum. Verùm Xerxes consilio feminae saluberrimo non acquiescens, turpissimè ad Salaminem superatus fuit. Herod. lib. 8. Mardonivs Persa post Salaminiam pugna̅ à Xerxe rege in Graecia relictus erat, vt eam subigeret. Thebani, cùm à regis partibus stare̅t, suadebant, in Thessalia manendu̅, & missa pecunia Graecos ad factiones & seditiones sollicitandos. At Mardonius fastu tumens, summo???ue desiderio Athenas occupandi, aperta vi Graecos aggressus, vitam cum exercitu, qui ex 300. hominum millibus constabat, amisit. Herod. lib. 9. Idem cùm contra Graecos ad Plateas pugnaturus esset, & sententias ducum rogaret: Artabazus Pharnacis F. vir expertae virtutis inter Persas, suadebat, satius esse Thebas Thessaliae cum exercitu petere, vbi multum pabuli & commeatus esset, & interim missis muneribus Graecorum animos corrumpendos, neque aperta vi oppugnandos. At Mardonius, cùm eum sua fata traherent, in proposito pertinax, exercitum cum vita amisit. Herodotus lib. 9. Praefecti, & duces Persarum, cùm tardi fuissent ad prohibendum Macedonum transitum in Asiam, conuenerunt gratia consultandi, qua ratione bellum contra Alexandrum Magnum gerendum esset. In ijs Memnon Rhodius, qui militari prudentia valde aestimabatur, censuit rem initiò in discrimen deduci non oportere, sed agros vastando, necessariorum inopia debere hostem prohiberi, ne vlteriùs progrederetur: simul???; in Macedoniam nauales & pedestres copias traduci, vt bellum totum in Europam transferretur. Optimè prorsus vir ille consulebat, vt ex rerum euentu postea cognitum est. Sed Dvces caeteri haudquaquam asseritiri voluerunt: tanquam diceret ea, quae ingentes Persarum animos parum dec???rent. Dimicatio placuit. Verùm acie victi, Darium regem de summa rerum periclitari fecerunt. Diod. lib. 17. Darivs rex Persarum, Memnonis Rhodij, cui reru̅ summam commiserat, morte audita, concilium amicorum habuit, retulit???ue ad eos, Vtrùm duces cum exercitu ad res maritimas mittendos censerent: an magis expedire videretur, regem, adductis omnib. copijs belli fortunam experiri? Tunc quibusdam suadentibus ipsum in aciem prodire, quòd Persae om, nes cupidissimo animo decertaturi essent: Charidemus Atheniensis, virtute & omnibus artibus imperatorijs praestantissimus, qui sub Philippo rege meruerat, & in omnibus rebus obeundis princeps & consilio optimus erat, Darium admonuit, ne temerè imperium suum in aleam committeret: sed illud ipsum, quòd longè & latè patebat, in officio contineret: ducem autem, cuius prudentia explorata haberetur, contra Macedones mitteret. Ad quam expeditionem centum millium peditatum sufficere dicebat, vt eorum tertia pars essent Graeci stipendio conducti. Quò verò dictorum magis fidem faceret, pollicebatur sese bellum illud confecturum. Mouerant regem eiusmodi Charidemi verba: sed regis amicis diuersa, quae plus dignitatis habere videbantur, censentibus, atque eam de Charidemo suspicionem Dario inijcientibus, quod belli administrationem sibi demandari cupiebat, vti res Persarum Alexandro proderet: concitus ira Cha ridemus, Persis ignauiam & timiditatem apertè cepit exprobrare. Rex offensus, Charidemum zona co̅prehensum (quod est moris Persarum) apparitoribus interficiendum tradidit. Qui quum ad supplicium traheretur, exclamauit, Breui regem poenitentia affectum iri, atque iniuriae sibi factae amissione regni poenas daturum. Rex postmodum sedata ira, quum mentem recepisset, grauiter seipsum facinoris impotenter commissi incusauit. Itaquesecum, quanta Macedonum fortitudo esset, coniectans, circumspiciebat, quémnam idoneum ducem in Memnonis defuncti locum sufficeret. Quum???ue nullum inueniret, coactus est ipse ad periclitandam regni sui fortunam descendere. Diodorus lib. 17. & Sabellicus lib. 4. Ennead. 4. Idem, vt Macedones intra Ciliciae angustias opprimeret, quinque dierum spacio Euphrate superato, in eam terram ire pergit. Erat in Persicis transfuga quidam Macedo, nomine Amyntas: is vbi Alexandrum conualuisse allatum est, & iam sese pugnae comparare, Darium monuit, ne ita ad hostem properaret, nec pergeret velle in Ciliciae angustijs dimicare, vbi locorum natura omnia hostibus meliora fierent, camporum vastitate opus esse, vt hostis Persicis viribus vinceretur. Probabat id consilium Darius, sed vereri se dicebat, ne Alexander & hostes inde effugerent. Mitte, inquit Macedo, istud timere: Alexander, si rectè eum noui, non modò no̅ fugam molitur, sed certum etiam habeo, ita fore, vt cunctanti tibi sit haud multò pòst cum omnib. copijs affuturus. Darius Macedonis verba aspernatus, nihilo secius in Ciliciam iro pergit. Et iam Darius erat Ciliciam ingressus, quu̅ Etymocles, qui à Pharnabazo Graecos milites acceperat, regem vt antea Amyntas monuit, ne inuictum alioqui exercitu̅ in arctum conijceret, quin retrò conuersus in Mesopotamiae campis hostem operiretur, vbi Macedonum paucitas circumueniri à pluribus posset. Non tam regi quàm purpuratis ea sententia displicebat, criminari???ue Etymoclis & Graecorum qui cum eo erant, apud Darium fidem. Corruptos eos dicere ab Alexandro, vt Persarum victoriam quoquo modo possent, remorarentur. Censebant proinde Graecorum phalangem cum ipso duce statuendam in medio, atque ab vniuerso exercitu telis configendam. Negat Darius se id scelus admissurum, vt milites suam fide̅ secutos tam foedè trucidaret, neminem affirmans stolidum consilium capite luere oportere. Sabellicus lib. 4 Enn. 4. ex Plut. Alexandro. Cùm cerneret Pericles Tolmidem Tolmaei ob superiores victorias, & laudem ex reb. bello gestis insignem, incursionem alieno te̅pore moliri in Boeotiam, atq; induxisse fortissimos quosque ex iuuentute & animosissimos, vt voluntarij ad mille, praeter reliquum delectum, nomina darent: retinere tentauit eum, & pro concione orauit, illud tritum dictu̅ referens, Si non crederet Peticli, at non erraturu̅ tamen, si prudentissimum consiliarium operiretur, tempus. Atque in praesentia quidem laudem ex hoc dicto co̅secutus est mediocrem. Paucis pòst diebus, cùm cecidisse nunciatum est Tolmide̅ ipsum apud Coroneam aciefusum, multos???ue & fortes ciues occubuisse: tunc verò magnam prudentiae & amoris in ciues ex ea re cum beneuolentia retulit laudem. Plut. in Pericle. Cineas philosophus, Pyrrhvm Epirotarum rege̅ cu̅ Italico bello imminere cerneret, ad securiota consilia traducere frustrà conatus est. Consule Tit. À bello inferendo dehortari. Cùm Pyxodorus Ce̅dyensis Mausoli F. Caribus, qui à rege Dario defeceant, consulu isset, vt transmisso Maeandro flumen [2031] à tergo habentes, cu̅ hoste demu̅m congredere̅tur, vt sublata spe introgrediendi, redderentur animosiores: Cares no̅ obsecuti, sed vt Persis potiùs à tergo Meander esset ne Persae fugam facientes euaderent, castra posuêre. Superato autem à Persis Meandro, ad amnem Marsyam Cares magna strage victi sunt Herod. lib. 5. Alcibiades Clazomenas nauigans, classem anchoris sirmata̅ ad Ephesum Lysandro Lacedaemonio oppositam, Antiocho praefecto commisit, seuerè interdicens, ne ante suu̅ re ditum manus cum hoste quacunque oblata occasione conscrat. Ipse verò Alcibiades assumtis militaribus nauigijs cum summa festinatione Clazomenas adnauigat, qua̅ vrbem in societatem Atheniensiu̅ perstante̅, nonnulli exules grauiter infestabant, cuncta praeda, rapinis, depopulationibus???ue vastantes. At Antiochus gloriae cupiditate suis auspicijs aliquot praeclarum facinus edere gestiens, contemto Alcibiadis mandato, decem naues, quae expeditissimae robustissimae???ue viderentur, militibus complet, praetoribus mandat, expeditas omnes suam quisque teneat, ad pugnam intenti, si fortè necessitas aliqua conserere cum hoste manus contigerit. Lysander per transfugas certior factus Alcibiadem abesse, vniuersa classe instructa aduersus hostem ire pergit, vnam???; ante caeteras decem prouectam qua vehebatur Antiochus, ipso impetu suppressit, reliquas in fugam versas insectari non destitit, donec à reliquis Atheniensium praetoribus ac tumultuosè suis auxilio properantibus, reliquae triremes militibus completae è statione educerentur. Eductis mox, priusquam instrueretur acies, pugna per succurrendi festinationem agmine incomposito confusis ordinibus accensa, consertis haud procul à terra nauibus, Athenienses propter ordinum perturbationem victi, duas & viginti naues amisêre, in quibus pauci admodum viui capti, reliqui in terram enatarunt. Diodorus lib. 13. Quum apud Aegos flumen Philocles praetor Atheniensiu̅ classem haberet, neque longè abesset Lysander praetor Lacedaemonioru̅, qui in eo erat occupatus, vt bellu̅ quàm diutissime duceret quòd ipsis pecunia à Rege suppeditabatur, co̅trà Atheniensib. exhaustis, praeter arma & naues nihil superesset. Alcibiades licet exul ad Atheniensium venit exercitum, ibi???; praesente vulgo agere cepit, si vellent, se coacturum Lysandrum dimicare, aut pacem petere. Etenim Lacedaemonios eò nolle co̅fligere classe, quòd pedestribus copijs plus quàm nauibus valere̅t: sibi aute̅ esse facile, Regem Thracu̅ deducere, vt eos terra depelleret. quo facto necessariò aut classe co̅flicturos, aut bellum composituros. Id etsi verè dictu̅ Philocles animaduertebat, tame̅ postulata facere noluit, quòd se̅tiebatse, Alcibiade recepto, nullius momenti apud exercitum futurum: & si quid secundi euenisset, nullam in ea resua̅ partem fore: contrà, si quid aduersi accidisset, se vnum eius delicti futurum reum. Ab hoc discedens Alcibiades: Quoniam, inquit, victoriae patriae repugnas, illud moneo, iuxta hostes castra habeas nautica. periculum est enim, ne immodestia militum nostrorum occasio detur Lysandro, nostri opprimendi exercitus. Neq; ea res illum sefellit. Nam Lysander cùm per speculatores comperisset, vulgus Atheniensium in terram praedatum exisse, naues???; penè inanes relictas: tempus rei gerendae non dimisit, vnoque impetu totum bellum confecit. Probus in Alcibiade. Cùm praetores Tydevs, Menander & Adimantus, Alcibiadi salsis circumuento criminationibus surrogati, cunctas, quae tunc Atheniensibus erant, naues, in Aegos flumine tenerent, atq; id haberent instituti, vt quotidie infesti peterent Lysandrum, qui stationem habebat apud Lampsacu̅, sub luce̅ lacessentes eum, inde retrò redirent, diem???; solutè & supinè traducerent per contemtum hostium: Alcibiades, qui in propinquo agebat, quamuis noua iniuria ab ingrata esset affectus patria, haud flocci pependit id vel neglexit, sed equo aduectus incommodam stationem docuit eos delegisse locis importuosis, & oppido carentibus: è longinque autem necessaria Sesto petere, & sinere socios nauales, cùm in terra̅ descendissent, quo, cuiusq; animus ferret, vagos palari: cùm classis ipsis obiecta staret ad vnius iussum imperatoris omnia facere obsequenter assueta. Haec monenti Alcibiadi & ad traducendam Sestum classem hortanti, non oscultauerunt praetores: Tydeus insuper contumeliosè, vt facesseret, imperauit: neq; enim penes ipsum, sed penes alios esse imperium. Verùm non multò pòst poenas suae imperitiae dederunt. Siquidè cùm subitò eos adortus Lysander esset, octo naues cum Conone solae effugerunt: reliquae paulominus ducentae captae atq; abstractae. Tria millia capitum cepit atq; trucidauit Lysander. Athenas quoq; breui pòst in potestatem redegit, naues inflammauit, longos muros diruit. Plut. in Alcibiade, & Diod. lib. 3. Samnites inclusis duob. Coss. Romanorum exercitibus ad Candium, Herennij Pontij salutare consilium neglexerunt, qui auctoritate & prudentia caeteris praestans, ab exercitu & duce eius filio fuo co̅sultus, Quidnam fieri de legionibus Romanis apud Furcas caudinas inclusis deberet? Inuiolatas dimittendas, respondit. Postero die eadem de re interrogatus, Deleri eas oportere, dixit, vt aut maximo beneficio gratia hostium emeretur, aut grauissima iactura vires co̅fringerentur. Sed improuida temeritas victorum, dum vtranque partem spernit vtilitatis, sub iugum missas in perniciem suam accendit. Val. lib. 7. cap 2. Victis ad Cannas Rom. Maharbal praefectus equitu̅ Hannibalem monuit, vt nulla quiete militibus data, ex Cannis Romam contenderet, vt priùs perculsa ciuitas videret hostem quàm venturum putaret: sic fore, vt quinto pòst die in Capitolio epularetur. Laudasse id consilium Hannibal dicitur, sed viam maiorem esse dixit, quàm animo facilè concipi posset. Tempore opus esse ad id deliberandum. Tum illud à Maharbale subiectum, Non omnia eidem dij dedêce. Vincerescis Hannibal, sed victoria vti nescis. Plut. Bilium quendam Barcham nomine fuisse ait, à quo ea sint verba in Hannibalem dicta. Sab. lib. 1. En. 5. & Plut. in Fabio. Hannibal cùm desperatis rebus, & ne Romanis dederetur veritus, ad Antiochvm in Asiam profugisset, eum de bello in Italiam transferendo solicitare cepit. Cuius consilia nisi regij adulatores euertissent, Romanis de Italia retinenda denuò timendu̅ fuisset. Quod non multò pòst, cùm rex bello Thessalis illato, à Romanis victus, serò tandem, Vnu̅ Hannibalem quid facto opus fuisset, praeuidisse, fassus est. Plut. Liuius & Probus. Cùm M. Antonivs in Cleopatrae gratiam classe cu̅ Octauio ad Actium decernere pararet: quendam ordinum ductorem pedestrium certamina???scientem, qui complura praelia sub Antonio decertauerat, corpus???; cicatricibus habebat concîsum, Antonio praesenti ferunt eiulantem dixisse: Quid imperator hisce diffisus vulneribus & gladijs, spem tua̅ profligatis in lignis reponis? Aegyptij & Phoenices in mari praelientur: nobis permitte terram, in qua assueuimus stantes occumbere vel vincere hostes. Ad ea nihil respondit: manu tantùm & vultu quasi excitans eum, vt bono animo esset, praeterijt omni bona spe deposita. Plut. in Antonio. Bellis ciuilibus quod M. Cato antè Pompeio, ide̅ Vticae quoq; consulebat P. Scipioni, ne cu̅ Caesare homine bellatore & acri signa conferret: sed traheret tempus, quò omnis viriditas, qua valet tyrannis, emarcescat. Haec Scipio ex peruicacia floccifecit: ac Catoni semel ignauiam impropera̅s scripsit: Satísne esset ei, quòd in vrbe & intra moenia Vticae desideret, nisi etiam prohiberet alijs consilio pro tempore vti audacter? At euentus Catonis consiliu̅ bonu̅ suisse osten dit. Nam cituùs, quàm expectabat, accurrit quidam, qui tertio die venerat ex castris, annuncians, ingenti praelio ad Thapsum co̅tracto omnia perdita esse, Caesarem castris potirum, Scipionem & Iubam cum paucis effugisse, omnem caesum reliquum exercitum. Plut. in Catone. Alphvs & Algerus, Danorum regis Sigari FF. cum Hagbarto, Amundo, Hachone & Heluino fratribus Amundi Sueonum regis filijs post atroxnauale praelium, foedus simul percusserant. Quod cùm Boluesius quida̅, muneribus corruptus, iterum dissoluere conaretur, Biluisius aulicus co̅trà co̅suluit, vt inuiolatum conseruare̅t. At cùm spreto huius co̅silio, Boluesio parerent, secuta est inprimis regiorum liberorum clades & occisio, filiae violatio & infamis exitus, ac tande̅ regis Sigari mors: omnes???; Daniae nobiles vnà cum omnib. regij sanguinis reliquijs penitùs extincti fuerunt, necem fratrum periequente Hachone Suecorum rege, qui Sigarum occidit, & Daniam miserè afflixit. Ioan. Magnus lib. 7. cap. 5. & seq. Nicolaus, Eugenij III. Pp. legatus, Suenonem III. Danorum regem, ob raptas à Ioanne Suerconis regis F. matronas quasdam Sueticum bellum meditantem à proposito reuocaro conatus, priùs ei cum immanibus scopulis, quàm cum hoste certandum dicebat. At Cùm regis peruicaciam superare nequiret, Araneam eum aemulari dixit, quae telarum figmentis cum discrimine vitae & viscerum suorum egestiono consertis, nil nisi muscas & vilia animalia venaretur. At ille suam occupandae Sueoniae opportunitatem, tum ob senium imbelliam???ue Suerconis regis, tùm ob factiones inter euudem & plebem recenter ortas (nam Ioannem filium concionantem occiderant) arbitrabatur: spe quoq; tam rata victoriam complectebatur, vt ante militiae exordium inter milites suos Sueticarum iura prouinciarum tanquam belli praemia, partiretur. Cùm duo ex proceribus Sueticae cuiusdam virginis aemulatione inter se contenderent, Rex beneficij sui id fore dixit, capta Suecia fortiori connubium pollicitus. Suerco crebras ad eum de pace legationes misit: sed nullis conditionibus eam impetrare potuit. Igitur frustra fatigari se videns, ignotos locorum recessus quaesiuit, summam???ue billi Sueonibus credidit. Sueno igitur media hyeme Suecia̅ ingressus, dum neque decedentibus se parcit, frigoris veliementiam non ferentibus militibus, ab exercitus magna pra [2032] te desertus, infecta re discedere coactus fuit. Saxo lib. 14. Ad compescendos Vandalos arcem???ue Gnosdecam muniendam, Vratislaus II. Boëmorum rex filium Bretislaum cum Alexio duce miserat. Haud procul à Gnosdeco vicus erat, Kylebus dictus, frequens habitato ribus, qui ante alios munitionem arcis impediebat. Hunc cùm duo iuuenes Boëmi equestri genere nati, sine vllo maleficio praeterequitarent, coorti in illos vicani, ambos crudeliter interfecêre. Misnenses proinde Saxones, Lusacijs finitimi, clàm exercitu conscripto, obseruabant Boëmorum itinera, vt securos inua derent, ad flumen, quod illi traijciebant, praemissis curribus praeda onustis, solutis???; ordinibus, & interim Bretislao per aestu̅ in flumine natante. At Alexius monuit illum, Non esse isthic Boëmiam, sed Lusaciam, in qua inermem apparere haud expediret Ferociter ad haec iuuenis, Se hostem non timere: Alexium senecta exanguem seniliter loqui, oblitum domestici prouerbij, Qui sibi ab strepitu timet, ab ingressu syluae temperet. Vix haec renunciata sunt Alexio, cùm ecce tibi turma equitum hostilis à tergo irrumpens, metu simulato, Boëmos ad locum insidiarum pertraxit. Ibi caedes magna quoad Bretislaus cum caeteris cohortibus subsidio venit, interfecto iam Alexio. Dubrauius lib. 9. Cùm Scoti atq; Picti Britanniam, viris à Maximiano tyranno exhaustam, à Romanis frustra implorato auxilio destitutam, inuaderent: Conanus Camber, ex regio Octauiorum genere ortus, pacem suasit. Caeterùm fatis vrgentibus, cùm populus bellum praetulisset: Conanus insaniam hanc publicè detestatus, à circumstantibus crudeliter interfectus est. Nec multò pòst temeritatis poenas dedêre, foedissima strage à confoederatis regibus affecti, & tributarij Scotorum facti. H. Boëthius lib. 7. Expugnata Ptolemaide à Philippo Francorum, & Richardo Anglorum regibus, inter captos erat quidam, Characux nomine, prudentiae fama nobilissimus: cuius consilio vsus Saladinus Sultanus ad tantas opes peruenisse dicebatur, specie deformis, vulcu illiberali, corpore pusillo. Custodiae prae fectus submotis arbitris per interpretem obtestari obsecrare???ue cepit, vt induceret in animum fidele consilium dare ea de re super qua illum consulturus esset. Tunc ille, nulla, inquit, obtestatione opus erat: consultoris nomen sanctum est, vt eum magis fidem quàm prudentiam praestare coleréque conueniat. Caeterùm antè quam referas qua de re expromere me quid censeam, velis: vt omnia piè rite???ue fiant, sinas me, oro, operari. Cum???; aqua petita sese purifi casset, procu̅bens???: coelum veneratus esset, tunc Francus, Pro sapientia mente???; pectori tuo data, edoce quánam ratione Latini parare tueri???ue perpetuò sacrum regnum possimus? Ille continuò velut inopinata re perculsus, sublatiore voce: Proh dolor, inquit, hic dies excidium afferet genti nostrae, petebat???; vt consilij dandi religione solueretur. Francus nihil remittebat. Ille iussus sententiam dicere. Terram ergo, quae vobis sancta est, etiam vt nunc omnem in potestatem redigatis, nunquam iure vestram vocitari posse denuncio, nisi Aegypti imperio euerso, Aegyptiorum spiritus ferociam???; coërceatis, Nilum frenetis: nec in equitatu peditatúve (vt hactenus) omnem virtutis spem reponatis. Naualis gloria terrestribus copijs addita, victoriam incruentam dabit. Damiata terra marique maximè opportuna arx, est doma̅da in primis, vt Hierosolymitanum regnum quando id maximè vobis cordi est, quaerere tueri???ue possitis. Haec tunc Characux surdis narrabat, quibus si paruissent Latini, Oriens omnis Christi iugum postliminiò magna cum Latinorum gloria subijsset. Aemilius lib. 6. Constiterant aduersus Anglos Franci ad Cresciacum. Ioannes Dux Luceburgensis, Boëmiae rex, Philippum Valesium regem admonet, optimum factu esse, peditatum, qui subsequebatur, cuius???ue pars non contemnenda Ligures sagittarij erant, in prima acie opponi hosti habenti maximam spem in sagitta: & priùs quàm cum recenti integro???; hoste dimicetur, ieiuna fessa???; corpora reficere firmare???; Pedites laeti consilio Luceburgensis, solutis ordinibus ad cibum capiendum se expediunt. Qui Eqvitvm in extremo agmine relicti erant, affirmant sibi nullum vitae finem antè futurum, quàm posteriores pedes suorum equorum prioribus antesignanorum vestigijs institerint. Qua alacritate caeteri moti, exorta???; aemulatione, & ipsum regem & duces permouent peruincunt???;, vt dum calerent animi, pugna committeretur. Licèt igitur plurimus imber arcuum neruos laxasset, & repentè ex turbida minaci???; tempestate, nitidissimus sol Francorum oculos perstringeret: caeca tamen pugnandi cupiditate, rabie, Franci pugna commissa, clade funestissima affecti sunt. Aemil. lib. 9. Carolvs iunior Siciliae rex contra Petrum Aragonium classe decertans, victus est atq; captus, temeritatis poenas luens, quòd Gerardo Parmensi legato Apostolico, eum à certamine deterrenti, non paruisset. Na̅ paulò pòst pater Carolus cu̅ ingenti classe superuenit, qua etiam cum hoste non dum victore decertare potuisset. Platina. Sigismvndvs Imp. in Vicegradum arcem ab Hussitis obsessam commeatum inuehere volebat. Obijciuntse Hussitae munitionibus extra portam excitatis, densis???; flagellantium stationibus instructis. Tum Henricus à Crauar Morauiae praefectus regem adit, à pugna illius diei eum dehortaturus, quando nulla ex arce Vicegradensi subsidia adesse videret, inquiens: Noui ego rex, flagelliferos istos rusticos flagellis praeferratis instructos, ac nimis metuo, ne multum vapulemus, si intempestiuam cum illis pugnam iniuerimus. Commotus hoc dicto rex: & ego, inquit, noui, vos Morauos esse meticulosos, non ideò tamen deterrebor, quo minus rusticos illos cum fortibus viris hodie aggrediar. Tum Henricus, & praeterea duodecim insignes Morauiae proceres, equis desilientes: Hic dies, inquiunt, testis erit cuiusq; fortitudinis. & mox in primam aciem progressi, fortissimè dimicantes cecidêre, cum CCCC. alijs, caeteris omnibus fuga elapsis. Arce capta, prophanarunt Hussitae templa, vastauerunt altaria, polluerunt palatia, denique desertam reliquerunt arcem in pomorum custodiam, Rege cum Hungaris ad nouam arcem confugiente. Dubrauius libro 26. Vladislao Hungariae rege contra Amurathem Turcarum Imp. violato foedere bellum gerentem, ad Nicopolim, Dracula Valachiae princeps occurrit, & militum paucitate visa, eum continuò obtestari cepit, ne vltrà contenderet: exploratas se Turcae vires habere: quippe qui cum longè maiore seruorum manu venatum prodire soleret, quàm Hungaricae tunc forent copiae: quaerenda cum supplementis externorum auxilia. Verùm cùm Iulianus Caesarinus Pontificius legatus quotidie magis iter vrgeret, Dracula auxiliorum loco filium cum quatuor millibus equitum expeditissimorum cum eo misit, item duos strenuos iuuenes locorum peritissimos, & in digressu, ad belli vsum duos mirae pernicitatis equos dono dedit, quorum opera effugeret. Bonfinius libro 6. Decadis 3. In praelio ad Nicopolim seu Varnam commisso, traditur Turcorum Imp. Amurathes in vno cornu Asiae, in altero Europae Bassam collocasse: in medio ipse cum Ianizaris, & tribus equitum expeditissimorum millibus: suum agmen fossa vallo???ue praemuniuisse, vt si quid aduersi accideret, veluti in tuta castra se reciperet: intra vallum onerarios camelos, & iume̅ta loco muri, simul perpetua catena coniunxisse. Contrà, apud Hungaros, dextro Io. Coruinum, sinistro cornu Michaëlem Nigrum praefuisse, regem Vladislavm in medio constitisse. Antequam collatis signis congrederentur, in castris fuisse deliberatum, vt Coruinus &. Michaël cum duob. Bassis eo dem tempore praelium intrent, & regium cum regio agmen, si necesse foret, congredetur. Ex composito pugna conseritur. Michaël Asiaticum Europicum Bassam Coruinus adorti fundunt. Rex gloriae cupidus, vt veluti duces cum ducibus, sic rex cum rege congrederetur, morae impatiens, quadrato in Amurathem agmine contendit, intra munitiones ac vallum cum Ianizaris se continentem, & coruini monitorum immemor, vix cum equitibus septuaginta per aditum intra castra irrumpens, à Ianizaris equo suffosso captus, & interfectus, caput hastae praefixum vallo impositum. Quod vbi conspexêre sui animo consternati, terga vertêre: quicunque cum eo castra inuaserant, pari fato oppetierunt. Chalcocondylas lib. 7. & Bonfinius lib. 6. Dec. 3. Genvenses, classe Veneta ad Polam ingenti clade victa, ad Fossam Clodiam expugnandam se conuertêre. Quòd si Francisci Carrariensis Paduae principis consilio paruissent. & Clodia dimissa, mare Venetorum vrbi clausissent, & commeatus auertissent, de Venetis actum fuisset. Blondus lib. 10. Dec. 3. Iam verò capta Clodia, eiusdem suasu Venetias inuadere negligentes, spacium recolligendi hostibus dedêre. Platina in Vrbano VI. Iulius II. Pontifex Venetoru̅ copijs & Neapolitani regis subnixus, contra Alsonsum Ferrariensem ducem, cui Ludouicus XII. Gallorum rex duce Gastone Foisseio auxilia miserat, tribus à Rauenna milliaribus ad Roncum amnem praelio commisso, anno 1512. 12. Aprilis tanta strage victus est, quantam vix aliam in Italia sub ea tempora contigisse memorant, vnius Petri Nauarri ducis alioqui clarissimi pertinacia. Nam cùm transeuntib. flumen Gallis, Fabritius Columna, octingentis equitibus praefectus Italicis, infestis eos signis adoriendos censeret, Nauarrus, qui se vel solum cum Hispanis suis peditibus hostes vincere posse superbè gloriabatur, ne quod illis effugium pateret, transire permisit. Iam cùm tormentorum ictibus à Ferrariensi equitatus Columnae grauiter affligeretur, neque tamen Nauarrus signum pugnae dare vellet tum Fabritius clara voce exclamans, Est ne nobis omnibus vnius Marrani pertinacia & peruersitate turpiter moriendum? an Hispani??? Italiae???ue decus vnius Nauarri gratia interire patiemur? nihil???ue proregis Raymundi Car [2033] doni vel signum vel imperium moratus, suos equites vltra fossam impulit. Quem cùm reliquus equitatus sequeretur, Nauarrus peditibus suis signum dare coactus fuit. Sed tormentorum iniuria diuulso equitatu victores Galli, Foisseium ducem amisêre, maiore quàm victi detrimento, cum quo martius illius exercitus vigor planè concidisse visus est. Guicciardinus libro decimo. Galliae rex Ludouicus XII. capto Ludouico Sforcia, & penè sine vulnere Insubrum principatu potitus, eum tamen auctoritare Caesaris corroborandum existimauit. Igitur cum Maximiliano Caesare numerata pecunia transactum est, procurante eius negotij tabulas Georgio Ambosio Rotomagensi cardinale in hanc formulam, vt Ludouicus, eius???; gener ex Claudia filia Franciscus, Angolismorum regulus, liberi???; demùm eius posteri successores, beneficiario iure, Mediolani duces appellarentur. Verùm Germani Caesaris consiliarij in ipso concepti diplomatis contextu, particulam trium verborum inserebant, quae concessionem sine praeiudicio alieni iuris factam ostenderet, quòd Caesar, pudore incolumi, prioris diplo matis, septennio antè Ludouico Sforciae eius???ue liberis concessi, penitùs obliuisci non posset. Aderat tum Georgio cardinali Godofredus Carlius, senatus Mediolalensis praeses, iuris intelligentia clarus. Is auertendas serendae litis occasiones egregiè cautus, eam trium verborum sententiam nequaquam ex vsu regiae petitionis esse disserebat, quòd non extincta omnino, sed rediuiua Sforcianorum iura non obscurè denunciaret. Sed Georgius vt quoquo modo transigeretur, constantibus in id Caesaris consiliarijs, ea verba generosè contemsit. Neque Godofredus in praesentienda lite falsus omnino vates fuit, quando ea demùm ambigui ac ideo funesti iuris particula non Italiam modò, sed Europam omnem inuecto exitiali bello maximè conturbarit. Siquide̅ Ludouico XII. post subactos Ligures, Venetos???; terrestri imperio penitus exutos, ad co̅uellendam Iulij pontificis auctoritate̅ consiliu̅ Pisis indicente, non aliunde Iulius pontifex quàm ex his tribus verbis tuendae dignitatis occasionem arripuit, vt Maximilianus Sforcia in paternum principatum reduceretur. Et Leo X. Pp. octo post annos, eandem belli causam secutus, vt Parmam Placentiam???; recuperaret Mediolano Gallos depulit. Iouius in narratione Mediolanensis haereditatis. Ludouicus XII. Galliae rex, ducibus suis in regno Neapolitano per Literas scripserat, vt defensioni incumbentes pugnam euitarent: mox enim vel pacis con???mationem, vel magna auxilia habituros. Sed cùm exercitus vtrinq; validi essent & propinqui, Gallorvm ardorem temperare, & vt bellum produci paterentur, efficere, difficile erat: imò fatis, vt de rerum summa nulla ampliùs interposita mora decerneretur, trahebantur. Itaq; cùm ad Gioiam Calabriae oppidum Hispanos flumen superantes, incompositè Galli adorirentur, victi sunt: multi duces capti, ipse Obigninus dux exercitus, quamuis in Angitolae arcem confugisset, in ea inclusus, sese dedere fuit coactus in ijsdem locis debellatus & captus, in quibus paucis annis antè tanta cum laude Ferdinandum regem & Consaluum Magnum superauerat: vsqueadeò mobilis est fortunae blandientis aura. Nec ei viro, qui fuit ex praestantissimis ducibus, quos Carolus IIX. Galliae rex in Italiam duxerit, libero???; & nobili ingenio, aliud quidquam obfuit, quàm nimio impetu ad victoriae spem properare. Guicciardinus lib. 5. Odettvs Foisseus Lotrechij regulus, Gallorum Neapolim obsidentium dux, natura obstinatus & pertinax, vt qui ingenio suo indulgens errare mallet, quàm alienis vti consilijs: ne quisquam ipso melior militiae???; peritior existimari posset, pestilentia ob castrorum insalubritatem oborta vniuersum exercitum absumi, quàm Rentij Ceretis, qui in circumiectas vrbes & oppida transportandum exercitum salubri consilio censebat, sententiam approbare maluit. Qua pertinacia & sibi praestantissimis???; ducibus mortem accersiuit, & iam propè parram victoriam amisit. Iouius lib. 26. Histor. Consaluus Agidarius Magnus voluisset expugnata Cephalenia, Chalcidem decreto petere, & Turcis trepidantibus circa Peloponnesum arma Veneta ostentare: praemissis iam, qui ea loca diligentiùs explorarent, Iacobo Agidario itineris duce, viro solertissimo. Sed Nic. Pisavrvs, Venetus imperator, certo quodam consilio obstitit, maius id facinus ratus, quàm vt ex sententia rem cessuram speraret. Sabellicus libro 10. capite 13. Rodericvs Portundus, Hispanicae classis, quae Carolum V. Caesarem ex Hispania in Italiam vexerat, praefectus, Barchinonem reuerti iussus, summum foedae calamitatis infortunium subijt. Commisso namq; nauali praelio cum Turcis praedonibus, classe exutus est, atq; interfectus. Ex itinere enim praedones se adepturum ratus, qui tum Balearico in mari vagabantur, quum ad Ebusum insulam peruenisset, ibi didicit praedonum quindecim nauigia, quae remis agerentur, ad Colubrariam insulam co̅sedisse. Itaq; euectus in spem opprime̅dae piraticae classis, ex quindecim suis triremibus validissimas octo deligit, eas???; caeterarum remigibus & epibatis complet. Quum Ioannes eius filius hostilium nauigiorum classem numerasset, ideo???; admoneret patrem, ne properaret congredi numero impar: vehementer eum acerbe???; ignauia increpita obiurgauit, vsqueadeò insolenter, vt diceret, Eum non esse ipsius Portundi filium, qui hostem reformidaret, biremibus tantùm ex speculatorijs myoparonibus instructum: quando ipse vel sua tantùm praetoria trireme, cuncta ea barbarorum leuiora nauigia esset demersurus.Tum filius qui cùm virtutis, tum prudentiae praecellentis erat: Dij faxint Pater, inquit, vt nos concepti timoris dispudeat potiùs quàm doleat. Eo modo Portundus suae praetoriae ita cursum intendit, vt reliquas quae remigio minùs valebant, anteiret. Aidinus Smyrnaeus archipirata, cui Cacciadiabolo cognomen fuit, vbi inaequalem hostium cursum deprehendit, quòd longa & intercisa serie nullam conserturi frontem cum praetoria videbantur, hoc co̅silij suscepit, ita diuisis pugnae muneribus, vt validiores biremes rostris hostilem classem rectà ferirent, leuiores autem singulas binae à lateribus aggrederentur. Fauit fortuna praedonibus aequa, nostri verò infestissima. nam Assanes Celebinus, & Solymanus, audacissimi omnium & pugnacissimi, vno tempore, hic à latere, ille rectissimè à prora in praetoriam inuecti, priusquam succurri posset, Portundum, capta praetoria, cum suis omnibus propugnatoribus trucidarunt, ita, vt vexillum repentè, quod magnoperè caeterorum animos imminuit, sterneretur: pari???ue celeritate reliquae triremes, captis omnibus, in potestatem Turcarum venêre. Iouius lib. 27. Florentini, Cosmo Saxeto senatori bellum contra Clementem VII. Pp. Romae à Caesarianis obsessum dissuadenti, non parentes, non multò pòst temerarij cepti poenas dederunt, libertate ipsis erepta. Siquidem post annuam obsidionem, annona absumta, aerario exhausto, Clementi se dedidêre, & Caesaris voluntate Alexandrum Medicem, Clementis nepotem, Caroli V. generum, ducis nomine suscepêre, anno 1531. Sab. supplem. lib. 10. & ex Iouio. Selimvs Turcorum tyrannus contra Amurathem nepotem in Armeniam ducebat. Verùm ob itineris difficultatem, & pericula Chendemus Bassa summae auctoritatis suadere cepit, vt in Cappadocia subsisteret, exercitum ab labore viae reficeret, atq; illinc hostium aduentu̅ operiretur. Selimus, qui, vt erat asperi atq; immitis ingenij, cuncta consilio atq; auspicijs suis ad ministrari volebat, praetorium dimisit, testatus se iturum per pacata infesta???ue, & victoriam omnino relaturum, postquam senex tantoperè de vita solicitus, honestissimam mortem timeret. Haec dicentem regem excepêre statim alij duces, assentari soliti, qui propter aemulationem Chendemi gloriae atq; opibus inuidebant, eius???; fidem suspectam tyranno red debant. Eum Selimus praepropera crudelitate praeceps, inauditum, ac vera monentem interfici iussit, vt caeteros ab simili dicendi libertate deterreret, doceret???ue, ea esse optima consilia, quae imperator diuina veluti ratione reperisset. Sed euentus docuit, tutius fuisse Chendemi consilium, & id tyrannus ipse facilè agnouit. Nam XXX. millibus suorum amissis, & tormentis bellicis relictis, quibus solis victoriam licèt dubiam reportarat, fugienti similis Persarum finibus excessit. Sab. supplem. lib. 4. Lavrentivs Almeida, Francisci Praetoris Lusitani apud Indos F. victorijs clariss. tandem in portu Chaulense contra classem Campsoris Aegyptij pugnans, sagitta confixus fuit, Qui cum illo erant, eum hortabantur, quando aestus aduersus esset, & ideò minimè posset in hostium nauem inuehi, regrederetur. Quod consilium ille iuuenili audacia motus, accipere nolens, alia rursus sagitta vulneratus, à praelio tamen non destitit, donec quinque hostium triremes cepit, reliquas fugauit. Nauarchi cùm illum viderent saucium, magnam???ue militum partem vulneribus impeditam, eum hortabantur, ne cum hostium rostrata naue congrederetur, sed eam & alias tormentis eminus vsq; eò verberaret, dum omnes deprimeret. Id consilium Laurentius aspernatus est, cùm diceret, Naues hostiles esse magnas, & omnibus rebus instructas, adeo???ue melius esse eas omnes capi, quàm demergi. Sequenti die cùm hostium classis se collegisset, Lusitani post mediam noctem clàm vela faciunt. Hostes insequuntur, praetoriam???ue nauem, quae agmen cogebat, emissis telis remorantur, eam???ue vnam multae circumueniunt. Tormenti praeterea vnius ictu perforata, aquae magnam vim intra sentinam admisi: cuius pondere grauata, clauo dirigi haudquaquam poterat: atque tandem in piscatorum munitionem, quaesub aqua latebat, incidens impegit. Fuit Laurentius à suis admonitus, vt in paronem, ad eam rem paratum, summa celeritate praeditum desiliret, vt posset ad suos confugere. Quo confilio grauiter offensus: Minimè sibi decorum fore, dixit, id periculum deuitare, in quo commilitones suos desareret. Praeterea confidere, tandiu se posse cum illo praesidio quod sibi fuerat reliquum nauem tutari, dum aestus reciprocatione possent rursus reliquae naues ad opem ferendam accedere. Erant nunc in naui septuaginta homines vulnerati, & triginta tantùm sani hostes cùm cernerent, quàm acri a [2034] nimo Lusitani se ad resistendum pararent, eminus tantùm re̅ gerebant: crebris tormentorum ictibus omnia personabant. Laurentius hortator & spectator aderat, & omnibus rebus occurrebat, optimi???ue imperatoris officio fungebatur. Tandem cùm femur illius pilae ictu dilaceratum fuisset, se in cathedra ad nauis malum collocari praecepit, & inde animo maximo imperabat, eos???; vt virtutem factis egregijs ostenderent, hortabatur. Haec maximis vocibus admonentem alia pila in pectus emissa interemit. Nauis iam maxima ex parte armamentis nudata, at multis in locis dissoluta, & aquis oppleta, tandem capta est. Osorius lib. 5. rerum Emmanuelis. CONSILIIS STVLTIS, MALIGNIS, FRAVDVLENTIS PARERE. Superioris Tituli exemplaquaedam huic loco conuenient, quatenus consilijs bonis non parentes, consilijs malis parent. Versatur ita??? locus vter??? in comparatione mutua bonorum & malorum consiliorum. Ex Tit. Ignauorum & stultorum Principum quaedam huic loco inseruient, fol. 1647. Extra bellvm. Adamvs siue illecebris Euae persuasus sciens, siue humana fragilitate interdicti diuini oblitus, ignorans de fructu vetito comedit, sua???; culpa & iustitiae Dei horrendae, & misericordiae in aeternum celebrandae campum aperuit amplissimum. Genesis tertio. Sedecias Iudaeorum rex, Hieremiae prophetae monitis non inuitus paruisset: sed consiliarij & principes eum corrumpeba̅t: quibus vt morem gereret, Hieremiam in vincula conijci passus est. Iosephus lib. 10. cap. 10. Antiq. Paulus Apostolus Romam vinctus ducebatur. Diuinitùs aute̅ periculosam nauigationem fore cognoscens, in Creta insula subsistendum putabat. At cùm Centvrio plùs nautis quàm Paulo crederet, tandem ad Melitam in Mari Adriatico grauissimum sunt passi naufragium. Actor. 17. Cùm cognouisset Iuno, Iouem cum Semele Cadmi F. saep iùs rem habere, zelo & ira mota, sumta vnius ex Semelae ancillis forma, suasit illi, à Ioue petere, vt ea maiestate honore???; secu̅ concumberet, quibus cum Iunone consuesset. Quod postulatum annuens Iupiter, cum tonitru ac fulmine ad S emelem descendit. Quae insolita re territa, expirans aborsa est. Diodorus lib. 4. cap. 5. Atheniensibvs fato datum est, vt abusi ingenio, si quid pu blico concilio decernendum foret, in deteriorem partem plerumq; statuant, semper???; quod in discrimen adducit, consiliu̅ sequantur. Quare verbum Anacharsis fuit, Sapientes in concionibus sente̅tiam dicere apud Graecos, stultos verò iudicare. Alex. ab Alex. lib. 4. c. 11. Post cladem à Pompeio ad Dyrrachium acceptam C. Ivl. Caesar Apolloniam profectus est. Eum secutus Pompeius, solitis artibus bellum trahere cunctando erat intentus, vt ceperat: principes verò ipsius ambitionem in prorogando bello arguebant. Tot vocibus consilijs???; superatus, vnus omnibus cessit inuitus, decreuit???; pugnare: adhuc tamen rem trahebat. Caesar verò dilationem oderat, neq; sperabat Pompeium posse vllo ingenio ad pugnandum induci. Hac difficultate perplexus, vltimum belli genus elegit, vt motis castris in perpetuò motu esset, neq; vnquam ampliùs quàm vnum diem vno ageret in loco. Hoc sibi consilium vna ratio suggerebat: nouerat enim exercitum suum fortem, duratum???; laboribus, Pompeianum verò molliorem, versatum in vrbibus, & discursibus insuetum: itaq; circunducendo illum posse fatigari. Praeterea mutatione locorum, quòd frumenta iam in agris essent, victurum vberiùs exercitum confidebat. Illa autem spe potissimùm mouebatur, si forsitan se vagante hostis etiam moueretur, & sic inter eundum casus aliquis atq; occursus exoptatae pugnae tribueret facultatem. Ex his enim omnibus hoc vltimum euenit, vt sine ampliore discursu pugnae daretur occasio, quum ab Apollonia Caesar castrametatus esset, in Thessaliam regionem vicinam. Collatis aciebus, quantumuis numero lo̅gè maior, victus est Pompeius. Io. Gerund. lib. 9. Paralip. Hisp. Clavdivs Caesar libertis vxoribus???; addictus, non principe̅, sed ministrum egit. Compendio cuiusq; horum, vel etiam studio ac libidine honores, exercitus, impunitates, supplicia largitus est: & quidem insciens plerunq;, & ignarus. Suetonius. Sergius Galba maiore fauore & auctoritate adeptus, quàm gessit Imperium: regebatur trium arbitrio, quos vnà, & intra palatium habitantes, nec vnquam non adhaerentes, Paedagogos vulgò vocabant. Hi erant T. Iunius legatus eius in Hispania, cupiditatis immensae: Cornelius Laco, ex assessore praefectus praetorij, arrogantia socordia???; intolerabilis: libertus Icellus paulò antè anulis aureis, & Martiani cogno mine ornatus, ac iam summae equestris gradus candidatus. His diuerso vitiorum genere grassantibus, adeò se abutendum permisit & tradidit, vt vix sibi ipsi constaret: modò acerbior parcior???ue: modò remissior ac negligentior, quàm conueniret principi electo, atq; illius aetatis. Suetonius. Missus contra Gothos, qui superato Istro in Thracia̅ Moesiámque sese effuderant, Sebastianus eum CCCM. peditu̅, Hadrianopoli eos profligauit. Sed & Gratianus Augustus exercitum, parta de Lentiensibus Germanis victoria clarum adducebat: & Valentem Imp. qui illi obuiam proficiscebatur, vt se expectaret, nec solùm tanto se periculo obijceret, obsecrabat. Sed vicit eorum sententia, quibus Gratianum non expectandum esse placuit, ne victoriae iam penè partae particeps adolescens Germanica victoria gloriosus euaderet. Interea presbyter quidam Christianus, à Fritigerno Gothorum duce legatus ad Valentem accessit, ac nomine Fritigerni petijt, vt sibi suis???ue patria pulsis habitanda Thracia cum omni pecore traderetur, & pax cum Gothis perpetua firmaretur: proprio verò, tanquam amicus, monuit, nunquam Gothorum populum ad has conditiones descensurum, nisi armatum eis exercitum ostentaret, & terrore Imperatorij nominis intentato, eos pernicioso pugnandi studio deterreret. Ergo Valens exercitu̅ instruit. Gothi strepitu armorum perterrefacti, iterum legatos de pace miserunt. Quorum vilitatem Imperator aspernatus, optimates ad se mitti postulauit. moras autem illi de industria inijciebant, vt equites sui ad tempus redirent, & miles Romanus calore debilitatus aestiuo liquesceret, ardentibus circùm campis, quibus dedita opera ignem intulerant. quod malum grauis etiam hominum iumentorum???ue inedia onerabat. Praelio inito, victi magna strage Romani, vt vix tertia pars exercitus euaserit. Cladi nox modum imposuit. Valens primis tenebris lethali sagittae ictu saucius ex acie cessit, neq; postea apparuit. Fama obtinuit, eum cum candidatis & spad onibus paucis ad agrestem quandam casam esse delatum, ibi???; ab ignorantibus hostibus, quis esset, circunsessum, &, quòd introrumpere non possent, admotis sarmentis, & subiecta flamma ipsum cum domo esse combustum. Sigonius lib. 8. Imp. occid. Isaacivs Angelus Imp. aliorum, & quidem ineptorum hominum consilijs gubernandum se permisit, summa reru̅ Theodoro Castamonitae auunculo mandata. Eum Logothetam secretorum designauit, illius???; arbitratu huc atq; illuc instar mancipij trahebatur, & quicquid ille vellet, agebat, nusquam iudicio suo in adolescentulum quendam, cui adhuc literatore & tabella opus erat, translata est. Eo quoq; extincto, paruus puer, qui non ita pridem à calamo & atramento discesserat, propter facetias suas summa rerum administrauit, ita non Imperatorem duntaxat, sed militares etiam catalogos tractaret. Nicetas lib. 3. Alexivs Angelus Graecorum Imp. initio principatus proclamari iussit, se magistratus non venditurum, sed delectu ex optimis habito, gratuitò mandaturum. At cùm nimia facilitate amicis suis omnia concederet, Resp. praefectorum auaritia pessundata est. Nicetas lib. 2. Cabolvs Canutus, rex Sueonum & Gothorum, auarissimorum praefectorum culpa regno pulsus à Ioanne Vbsalensi archiepiscopo, ad Casimirum regem Poloniae fugere volebat. Dispositis nauibus, cùm iam sola anchora leuanda restaret, quidam ex praefectis regem interrogat, An quicquam in terra neglexisset? At is suspirans respondit: Neglexi profectò ante plures annos te, & tui similes, in furcam suspendere: quod si tunc fecissem, nunc quietus in tranquilla repub. remanerem. Io. Magnus lib. 23. cap. 7. Mistiuoius Vandalorum princeps, postulauerat in coniugem neptem quandam Bernardi ducis Saxoniae. Duxspem fecerat poscenti. Instante tum expeditione Henrici I. Imp. in Italiam, Mistiuoius, vt futurum matrimonium aliquo in ducem obsequio demereretur, cum mille equitibus Ducem comitatus est: qui in prima semper pugnantes acie penè omnes periersit. Reuersus in patriam, puellam deposcebat. Tum Theodericus Marchio Brandeburgensis, consanguineam ducis clamabat non esse dandam cani. Quo ille audito vehementer indignatus discessit. Dux metuens rebellionem, Mistiuoium reuocauit, vt optatis nuptijs potiretur. At ille respondit: Magna nobis gratia rependitur pro obsequio, vt iam canes, non homines iudicemur. At canis ferox magnos dabit latratus & morsus. Reuersus in Vandaliam, ad Rebellionem concitauit populares omnes, à quib. Saxonia miserè discerpta est. Theodericus exutus à Vandalis omni suo principatu, praeben darius fact??? Magdeburgi, miseram vitam in calamitate finiuit. Mistiuoius tame̅ sub finem vitae ad se reuersus, pulsus patria Bardeuicum con [2035] cessit, ibi???; piè consenuit. Cranzius libro 2. Vandaliae, capite 41. & 42. Ponevaldvs Foressensis arcis in Morauia praefestus, quòd Duffus Scotorum rex quosdam adolescentes sibi necessarios ob rebellionem extremo affecisset supplicio, vxoris suasu & hortatu regem hospitio exceptum crudeliter necauit. H. Boëthius lib. 11. in Bello. Adrastvm regem Argiuorum obiurgat Theseus apud Eurip. Supplicibus, quòd iuuenibus obsecutus, duxerit exercitum co̅tra Thebanos: [Greek words]. In militiam omnes Argiuos ducens, vatibus interdicentibus, diuina tamen dicta negligens, vi, negligens deos, perdidisti ciuitatem, à iuuenibus inductus: qui in honore positi gaudent, & bella promouent absq; iustitia, perdentes ciues: hic quidem, vt Imp. sit: alter, vt pro libidine agat imperio in manus suscepto: alius propter lucrum, non respiciens populum. Sed & paulò antè dixerat: [Greek words]. Alacritati nimirum studuisti potiùs quàm bonis consilijs. Hoc sanè multos perdidit Imperatores. Cùm Cares à rege Dario defecissent, & ad Columnas albas, ad amnem Marsyam conuenissent, consulturi quomodo Persis repugnare possent: multae sunt à multis dictae sententiae, sed optima omnium à Pixodoro Mausoli, viro Cendyensi: vt transmisso Maeandro Cares flumen à tergo habentes, ita demùm cum hoste congrederetur, vt sublata spe retrò fugiendi, redderentur animosiores. Verùm haec sententia non peruicit, sed illa, vt Persis potiùs à tergo Maeander esset, ne Persae fugam facientes euaderent. Superato à Persis Maeandro, ad amnem Marsyam Cares praelium conseruêre, victi???; sunt magna strage. Herod. lib. 5. Phocenses ob multam ipsis ab Amphyctionibus irrogata̅, quòd Xerxis in Graeciam irrumpentis partes, licèt necessitate coacti, secuti essent: Philomeli consilium de inuadendo Delphico fano amplexi, se suos???; perdiderunt. Quandoquidem ob id factum omnes Phocidis vrbes dirutae & ad formam vicorum redactae fuerunt à Philippo rege Macedonum. Pausanias in Phocicis, & Diod. lib. 16. Aristagoras Milesius tyrannus, cùm instinctu Histiaei Milesij à Dario rege defecisset & societatem belli habere cuperet: primùm Spartam venit, vt Cleomenem regem persuaderet, proposita facilitate Asiae potiundae. At Cleomene id prudenter renuente, Athenas profectus, id quod Cleomeni soli non poterat, triginta millibus Atheniensivm persuasit. Miserunt igitur viginti naues Ionibus auxilio. Quae classis initium omnium malorum Graecis extitit & Barbaris, & Darium ad subigendos Graecos impulit. Herodotus lib. 5. Nicias Nicerati F. Atheniensis, Alcibiadis ambitioni sese acriter opponens, à bello Syracusano populum dehortabatur. At cùm Alcibiadis rogationem Athenienses approbassent, & Niciam Alcibiadi atque Lamacho collegam adiunxissent: aduocata concione à ceptis eos testato deterruit. Inuitus inde ad bellum pertractus, cum Syracusanos extremè vrgeret, Gylippo tandem Lacedaemonio superueniente, in portu Syracusano inclusus, classem amisit: terra fugiens, se fimul & exercitum hosti vinciendum obiecit, ad amnem Asinarum, non culpa sua, sed fatali necessitate: quam vti praeuidit, ita Atheniensibus, ne in eam ruerent, persuadere nequiuit. Plutarchus in Nicia. Athenienses à Syracusanis magna clade affecti, & à socijs bello Peloponnesiaco derelicti, imperium maris amiserant. Alcibiadis tamen licèt exulis ope sese paulum recolligentes, Lacedaemonios in Hellesponto non paruis cladibus affecerant. Lacedaemonij Endium legatum Athenas misêre pacis causa. Modestissimi Atheniensium ad pacem inclinabant. Caeterùm qui bellis assueuerant, & popularibus tumultibus suas opes sustentabant, bellum fremere omnes. Quam sententiam secutus comprobauit Cleophon, cuius tum maxima erat apud populum auctoritas & gratia. Huius consilij Athenienses tum demùm frustrà poenituit, quum nulli prorsus ipsum poenituisse vsui esse potuit. Adulamentis enim & compositis ad gratiam serm onibus pellecti, adeò ex summo propè rerum fastigio corruêre, vt nunquam pòst ampliùs afstictis resumere vires, priscam???ue vendicare dignitatem licuerit: capta tandem vrbe à Lysandro, & XXX. tyrannis impositis. Diodorus lib. 13. Nero Romanorum Imp. natura crudelis, consiliariorum insuper suorum in stinctu multa contra dignitatem fecit. cùm crebrò ab illis audiret: Tu haec pateris? tu hos times? ignoras te Caesarem esse? te???; illorum potestatem habere, non illos tui? Xiphilinus in Nerone. Victus ab Aetio Vale̅tiniani III. Imp. duce & Theoderico Vestgothorum rege, Atila, in campis Catalaunicis, nisi fuga elapsus, in plaustrorum munimenta se conferens, vitae suae consuluisset, de Hunnis actum erat. Thorismvndvs enim Theoderici patris caedem capite Atilae rependisset, nisi Aetius consuluisset ei, expedire paternum regnum defendere, quàm hostem persequi: veritus, ne profligato Atila, impetum Gothi in Romanos verterent. Atila, vbi retrò abijsse hostes intellexit, reparatis in Pannonia viribus, inuasit Italiam. Cuspinianus. Andronico Palaeologo Imp. consiliarij auari suaserunt, vt classis sumtus, quibus fiscum Imperatorium exhauriret, tolleret. Quo facto Romanorum maritima potentia imminuta est, & hostium firmata, adeò vt piraticae triremes Byzantium vsq; per ludibrium ac cesserint. Gregoras lib. 6. Petrus de Vineis Friderici II. Imperatoris secretarius fuit. Is cùm hostis esset Alexandri III. pontificis, Petrum certis de causis lumine priuauit. Deinde poenitentia ductus adsciuit eu̅ in secretius consilium. Cùm Imperator angustia rei pecuniariae Pisis premeretur, consuluit Petrus: Vires ecclesiae suismet opibus conterendas, conflanda esse ad vsum belli ecclesiaru̅ omnia ornamenta, aurea atq; argentea, inter quae zona illa, quae cingebat templum, memorabilis erat. Placuit consilium Friderico, & spolijs ecclesiarum exercitum parauit. Tum Petrus: Imperator (inquit) iniuriam abs te iniustè mihi illata̅ vltus sum: tu tibi hominum odia comparasti, ego tibi Deum ex sacrilegio reddidi inimicum. Poggius in Facetijs. Algervs & Alphus Dani reges, contra foedus cum Amundi Sueonum regis filijs pactum, Boluesio aulico muneribus aduersariorum corrupto, bellum???; suadenti, paruêre. Victi proinde, cum tota familia excisi fuerunt. Ioan. Magnus lib. 7. cap. 5. & sequent. Franciscus Turrianus, Mediolani à fratre Napo, eius vrbis prin cipe, contra Othonianos patricios Mediolano eiectos exercitum ducente, ad res vrbanas tutandasrelictus, quum victoriae nuncium accepisset, rogatus sententiam de captiuis: rescripsit, Cuncta simul Hydrae capita ense recidenda, ne renata venenum rursus effundant. Napvs, licet multum dissuadente Cassono filio, ad Galaratum oppidum duo & viginti insignes patricios securi percussit, ceruicibus ad plaustri temonem appositis, atq; ibi repetitò saepe ictu saeuissimè detruncatis. Sed id facinus nobilissimos quosq; aduersus Turrianos concitauit, adeò vt non planè exacto triennij spacio, parem omnino cladem Turrianis rependerint. Iouius in vita Othonis Vicecomitis. Carolvs IIX. Gallorum rex, à Ludouico Sforcia euocatus contra Aragonios, ad Neapolitanam expeditionem temerario accessit consilio: cùm illum neq; aerarij inopia, neq; procerum indignatio, neq; Ludouici insidiae propositae ab incepto abducerent: Iuliani Rouerei Cardinalis Ostiensis, fatalis calamitatum Italiae in strumenti, auctoritate & consilijs accensum. Guicciardinus lib. 1. Fr. Almeida Indiae praetor, rerum gestarum gloria clariss. domum reuocatus, cùm à promontorio Bonae spei non procul abesset, aquationem facere constituit. Quidam è Lusitanis in oppidum, quod inde quatuor millibus passuum aberat, concessit. Hi hominem benè acceptum dimiserunt, & ingenti ariete in amicitiae signum donârunt. Almeida illum cum alijs XII. hominibus in oppidum remisit, vt oues & boues coëmerent. Incolae eos ad epulas inuitârunt, & muneribus, quae tellus illa fundit, affectos, cum gregibus, quos emerant, dimiserunt. In via factus est illis obuiam homo quidam cum arietibus, vt eos cum muneribus commutaret. Hic quidam ex Lusitanis: Hunc, inquit, per vim abducamus ad Almeidam, vt cùm vestibus excultus ad suos redierit, eos nobis arctior??? familiaritate conglutinet. Is cùm impeteretur, clamorem ingentem sustulit. Oppidani festinanter accurrunt, hominem è Lusitanorum manibus extorquent, eos saxis & lapidibus caedunt, male???; multatos eijciunt, & egregibus etiam spoliant. Hi reuersi, ne id eis fraudi esse posset, rem longè aliter atq; acciderat Almeidae retulerunt, eo???; rem adduxerunt, vt Almeidam cum ea gente bellum suscipere coëgerint. Itaq; de media nocte in scaphas desiliens, in terram cum CL. milicibus nudis, quoniam gentem contemserant, egressus, in oppidum ante lucem peruenit. Oppidani continuò opem sublatis clamoribus implorant. Accurrunt vndiq; permulti cum sacculis è corio crudo confectis, in quibus vim lapidum congesserant, vt Lusitanos, qui iam cum praeda redibant, obruerent. Gestabant praeterea iacula innumerabilia non longa, quibus erant cuspides hamatae trium palmorum longitudine praefixae. Cum???ue essent summa celeritate praediti, facillimè po [2036] terant coniectis saxis & iaculis cursu sese à clade proripere, & rursus eadem celeritate in Lusitanos incursare. quos aestus adurebat, lassitudo conficiebat, ita vt vix plantas in arena ardentissima altiùs impressas euellerent. Almeida iaculo guttur tra̅sfixus procubuit, genibus in terram flexis, & oculis sublatis manus in coelum tendens, vir probitate, & liberalitate, & rebus gestis immortalitate dignis admirandus: memorabili vitae exitu, quòd cuius in bello Granatensi tam clara virtus extiterat, qui maximos in India exercitus fuderat, qui Campsonis Aegypti Imperatoris opes fregerat, qui multis Regibus fraenum iniecerat, temerario suasu & suasu suorum inductus, à paucis hominibus, inermibus & nudis, non multum à belluaru̅ feritate distantibus occisus & eorum pedibus proculcatus sit. Quinq; & sexaginta Lusitani simul in ea pugna interfecti sunt: in quibus erant Duces vndecim, maximis in rebus cogniti. Creditum est illos, eò quòd sese insolentiùs in prosperis successibus extulissent, & victoria nimis crudeliter vsi fuissent, eas poenas diuino iudicio pertulisse. Anno Salutis 1510. Osorius lib. 6. rerum Emmanuelis. CONSILIARIOS NON ADMITTERE. IN CONSILIVM alios non adhibere. Monita, Consilia, Indicia aliorum spernere. Si Confidentiam spectes horum, qui sibijpsis per se satis videntur sapere, vt aliorum consilio non opus habeant, ad locum Superbiae pertinent: sin Imprudentiam, qua occaecati quid expediat, videre nequeunt, aut saltem diutiùs quàm expediat negocium differunt, praesentis erunt loci. Monitus fuerat Godolias praefectus Iudaeae à rege Babylonio, vtisibi ab Ismaële Nathaniae F. caueret. At quia indici credere noluit, septimo pòst mense ab eo oppressus est. Hieremiae 40. & Regum 25. Xerxes Persarum rex, in cuius nomine superbia & impotentia habitat, suo iure tam insolenter vsus est, quòd Graeciae indicturus bellum, adhibitis Asiae principibus: Ne viderer, inquit, meo tantummodò vsus consilio, vos conuocaui. Caeterùm mementote, parendum magis vobis esse, quàm suadendum. Arroganter etiam, si victori ei petere regiam contigisset: tam deformiter victi, nescias vtrum insolentius dictum, an imprudentius. Val. Max. lib. 9. cap.5. Cùm eadem die, qua M. Brvtvs incampis Philippicis aduersus Octauium victoriam reportauit, eius etiam classis ingentes copias ex Italia missas oppressisset: viginti diebus, victoria ista Brutum latuit. At pridie, quàm secundò cum Caesare & Antonio dimicaturus erat, ad eum transfugit Clodius, nunciauit???; Caesaris classem ab illius classe profligatam: ideo???; properare ad certamen. At ipsi fides non fuit habita, neq; in Bruti venit conspectum, despectus prorsus, quasi nihil certi audiuisset, aut fana fauoris conciliandi gratia adferret. Secundo igitur praelio commisso Brutus circumuentus ab hostibus, fuga vix elapsus est. Plutarchus in Bruto. Sigibertvs Occidentalium Saxonum in Anglia rex, cùm suos non libenter audiret consiliarios, vnum ex ijs Cumbranum interfecit. Qua re indignati reliqui, facta coniuratione, eum primo imperij anno regno deturbarunt. Tum Sigibertus sese in loca syluestria abdidit, & ibi à vilissimo Cumbrani seruo, qui porcos pascebat, trucidatus est. Polyd. lib. 4. Andronicvs iunior Imp. nullius consilium admittebat, sui vnius sententiae & scientiae insistens. Gregoras lib 11. Baiazethes VI. Turcoru̅ rex adeò praefractus & temerarius erat, vt neminem monentem sequeretur, sed sibi soli confideret, quando eundum erat in hostes. Chalcocondylas lib. 3. Ivstinianvs II. Imp. sexdecim natus annos, imperium adeptus, proprijs consilijs vsus, maxima incommoda Romano nomini attulit. Cuspinianus. Iacobvs III. Scotorum rex, homo acris ingenij, non facilè bene admonentes audiebat: & cùm nollet reprehendi, homines nouos ad consilia capienda adhibebat. Nobiles ta̅dem coniuratione facta, ne viderentur contra patriam facere, filium eius nomine Iacobum, etsi nolentem, sibi ducem constituerunt: vociferantes passim, se malum regem, non regnum euersuros. Patre in praelio interfecto, filius rex creatus est. Anno 1490. Polyd. lib. 24. & 26. Botvildvs Suenonum rex, ob auaritiam, & ignauiam omnibus esorus, vrgentibus hinc Rutenis, illinc Danis, clasle ad sugam ad Curetes comparata, priusquam anchons de velis eleuatis vento se committeret, thesauri eius cullos, Storblmdus in aures eius susurrans, quailiuit, An alicuius rei in terra. oblitus esset? Cui rex, Enimuerò, inquit, nimis diu oblitus sum procerum meorum consilia audire, cuius obliuionis poenas nunc do. Io. Magnus lib. 2. Campobachius post mortem Nicolai Calabriae ducis egenus & exul à Carolo Burgundo Duce liberalissimè exceptus, & equitatui etiam Italico praefectus, beneficiorum immemor, cum Renato Lotharingo & nonnullis ducibus, quos in Campania rex Ludouicus XI. habebat, consilia communicauit, & Caroli vel ex insidijs trucidandi vel capiendi curam suscepit, xx. millium aureotum & ditionis alicuius in Gallijs idoneae precio. Obsidebat tum Carolus Nanceium, & nobiles aliquot Lotharingos in oppidum ingredi conantes ceperat. Ex ijs prouincialis quidam Cisronius coniurationis conscius, cùm ad suspendium duceretur, se quaedam ad Caroli salutem pertinentia habere dicebat, petere se Ducis congressum. Carolus fatali obstinatione, quid vellet, iubet sibi per alios nunciari. Negante id Cifronio, Campobachius sceleris proditionem metuens, Carolum in sententia confirmat, Cifronij necem maturat. Atque ita Carolus proditionis contra se initae cognoscendae oecasionem pulcerrimam neglexit. Sic enim & Gallorum insidias pacis simulatione testas, & Campobachij perfidiam intellexisset: atq; adeò & vitae & imperio suo consuluisset. Nam superuenientibus Heluetijs, Carolus in Nancei obfidione pertinax, cùm vicinis locis insessis fame ad deditionem hostes compellere potuisset, temerè praelium co̅misit: vbi deficiente Campobachio cum flore equitatus, Heluetiorum manibus c???sus est. Cominaeus lib. 7. Com. In Tvrcia suos quisq; natales, suam fortunam, quam fingat pro arbitrio, in manu habet. Qui rerum primas à principe tenent, ferè sunt pastorum aut bubulcorum filij: de quo, tantu̅ abest vt eos pudeat, etiam inter se gloriantur, eo???ue plus sibi tribuunt, quominus maioribus aut natalium fortunae debent. Neq; enim aut nasci aut propagari traducíve, virtutem puta̅nt: sed partim à Deo dari, partim bona disciplina, multo???; labore & studio comparari: vt???ue paternam artem nullam, non Musicam, non Arithmeticam, non Geometriam, sic nec virtutem ad filium aut haeredem transire, nec animam ex semine paterno suscitari, vt filium patris similem nasci necesse sit, sed coelitùs in corpus infundi credunt. Igitur ae in genre dignitates, honores, magistratus, virtutum & meritorum praemia sunt: improbitas, ignauia, inertia nullo honore pensantur, iacent, contemnuntur???; ergò illi rebus benè gestis florent, dominantur, imperij fines quotidie proferunt, Apud nos alijs viuitur moribus. Virtuti nihil est relictum loci: omnia natalibus deferuntur: opinione natalium omnes honoris aditus occupantur. Augerius Busbequius in Itinerario. Ad fol. 1680. Apud Gellium lib. 18. c. 1. Peripateticus cum Stoico de vita beata disputat. Stoicus solam virtutem vrget, Peripateticus etiam externa bona requirit, per quàm festiuè: Rogo te, inquit, cum bona venia respondeas, an existimes esse vini amphoram, cùm abest ab ea congius? At Stoicus: Minimè, inquit, vini amphora dici potest, ex qua abest congius. Tum Peripateticus: Vnus igitur congius amphoram facere dici debebit: quoniam cùm deest ille vnus, non sit vini amphora: & cùm accessit, fit amphora. Quòd si id dicere absurdum est, vno congio solo fieri amphoram, itidem absurdum est, vna sola virtute vitam fieri beatam dicere: quoniam cùm virtus abest, beata esse vita nunquam potest. Tum phauorinus philosophus respiciens Peripateticum: Est quidem, inquit, argutiola haec, qua de congio vini vsus es, exposita in libris: sed, (vt scis) captio magis lepida, quàm probum aut simile argumentum videri debet. Congius enim cùm deest, efficit quidem, ne sit iust??? mensurae amphora: sed cùm accedit & additur, non ille vnus facit amphoram, red supplet. Virtus autem (vt isti dicunt) non accessio, neq; supplementum, sed sola ipsa vitae beatae instar est, & propterea vitam beatam ipsa sola vna cùm adest, facit. Ad. sol. 1916. VOLVMINIS SEPTIMI FINIS.

Theatri Hvmanae

Vitae Volumen Octauum DE Fortitvdinis, & contrariorum Vitiorum, Avdaciae scilicet & Timiditatis, speciebus QVINQVE LIBRIS disserens. Sacram hanc Humanae vitae ancoram Fortitvdinem Quinq. libris Octavo Theatri huius Volvmine delineatam Qvorvm I. Generalis consideratio Fortitvdinis & contrariorum Vitiorvm instituitur. II. Gravitas & Moderatio in rebus Secundis explicatur. III. Fortitudo Declinans mala proponitur. IV. Fortitudo Propvlsans mala explicatur. V. Fortitudo Tolerans mala declaratur. Cùm magnos magna, fortes deceant fortia Cratonibvs Vratislaviensibvs à Craftheim Ioanni Asclepiadae elegantiss. trium aaa. Medico & Consiliario Io. item Baptistae, paternae gloriae ac virt. haeredi Theodorvs Zvingervs constantis amicitia ergô TOMI OCTAVI LIBRORVM DISPOSITIO. Fortitvdo inter Ethicas virtutes, quae affectuum insolentiam cohibent, splendidissima, qua imperia parantur atque conseruantur, apud Romanos Virtutis nomen excellenter meruit: à Graecis pari ratione [Greek words] dicta, quòd viros maximè deceat. Versatur autem circa [Greek words], circa ea scilicet obiecta omnia, quae motus primos in animo, [Greek words] scilicet & [Greek words], excitare, hominem???; modò diffidentem, modò confidentem in quotidiana vitareddere possunt. Haec si per se spectentur, varia sunt Bona Mala???ue, Animi, Corporis, Fortunae ve: sin respectu eius motus, quem animo imprimunt, conueniunt inter se, quòd vel confidere faciunt vel diffidere. Hos motus primos recta excipiens Ratio, confidentiam vel diffidentiam confirmat, dirigit, moderatur. Et haec Moderatio Fortitudinis formam constituitin vniuersum (vti immoderatio Vitiorum extremorum, Audaciae scilicet & Timiditatis genus est) quae alioqui merito subiecti non pauciores admissura videretur species, quàm Voluptatis moderatio, in Temperantiam, Liberalitatem, Magnani mitatem & consimiles alias diffusa. Eius certè differentias Ethici exactè persequuntur, tum singillatim à Forma, quòd Vera alia sit, alia Adumbrata: à Materia, quòd Propria alia, in sum mis malis elucescens, alia Impropria. tum Coniunctim, à Materia simul & Forma, quando scilicet moderatio perpenditur, modò in Vtraque fortuna, modò in Secundis rebus tantùm, modò in Aduersis. quam quidem Grauitatem appellant, metaphora desumta ab ijs, quae grauia cùm sint, non facilè loco mouentur, loco???; mota, ad suum centrum rectà feru̅tur. Quando verò Moderatio in specie perpe̅ditur, tunc [Greek words], quia bona sunt esséve videntur, duplicem Fortitudinis rationem postulant, partim in Amplectendo, partim in Repudiando: [Greek words] verò, quoniam mala, & naturae inimica, triplicem, nunc Declinando, nunc Abigendo & Propulsando, nunc Perferendo Tolerando???;. In Exemplis digerendis acribologiam sequi, ob miram actionum humanarum incertitudinem, nec decuit semper, nec licuit. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Octaui Liber I. De Fortitvdine & contrariis Vitiisingenere. FORTITVDINIS MAGISTRI ET DISCIPVLI. Qvi. Co̅sule Tit. Magistri militaris disciplinae, f. 1651. ite̅ Tit. Fortes duces, f. 2080. Quales. n. sunt in castris principes, tales queque reliqui solent esse milites. Et rectè Chabrias, Exercitum ceruorum duce leone, quàm leonum duce ceruo, formidabiliorem esse dixit. Quinetiam Tit. Ad bellum animare suos, quaedam huic loco opportuna suppeditabit, f. 1785. Reges. Spartaniante Cleomenem Leonidae P. qui Lycurgi leges reduxit, vsqueadeò fuerunt degeneres, & ad semetipsos enerues tuendos, vt quinquaginta millia mancipiorum incursantes in Laconiam ab duxerint Aetoli. Quo tempore senem Spartiatem dixisse memorant, profuisse ipsis hostes, quòd exonerassent Laconiam. At tempore interposito exiguo, auctore Cleomene, gustantes tantùm veteres leges, & in vestigium reducti disciplinae Lycurgi, tanquam praesente illo, & vnà tractante rempub. egregium virtutis documentum & obedientiam erga magistratus praebuerunt, recuperando Lacedaemoni imperio Graeciae, recipienda???ue Peloponneso. Plut. in Cleomene. Evenvs Scotorum rex, vt imperium virtute stabiliret, adolescentes parcè & duriter à pueritia educari, noctu duro super assere quiescere, arcu & missilibus, palaestra, atque cursu exerceri, armis???; assuescere, ab omni autem mechanica arte, quòd ad effeminandos animos facere videretur, abstinere voluit. H. Boëthius lib. 2. Duces. Vide sub loca Stratagematum, Milites suos animare varijs modis, f. 1785. & seqq. Cùm Corinthij à Spartanis d???sciuissent, accedens???ue ad muros Lysander, Lacedaemonios segnes cerneret ad oppugna tionem: lepus autem transi lire fossam esset conspectus: Ecquid pudet vos, inquit, Spartiatae eos formidare hostes, quorum propter ignauiam moenibus indormiunt lépores? Plut. in Apophtheg. Sempron. Tuditanus, & C. Octavivs, Tribunis mil. omnibus fusis ad Camas, cùm circumsiderentur, suaserunt commilitonibus, vt stringerent gladios, & per hostium praesi dia erumperent secum: id sibi esse animi, etiamsi nemini ad erumpendum audacia fuisset, affirmantes. Frontinus lib. quarto, capite 5. De Q. Fabio Maximo sic scribit Silius lib. 10. --Fabius deforme docebat Cladibus irasci, vulgum???; arcebat ab ira. Aduersis etenim frangi non esse virorum, Qui Martem inscribant genti, non posse dolores Condere, & ex poena solatia poscere luctus. In Plescouiae obsidione Ioannis Samoscij consilium manendi, &c. fol. 3725. Philosophi, Oratores, Poëtae. Secundo bello Messenico, responsum fuit Lacedaemonijs, Delphicum Apollinem de belli exitu consulentibus, vt Atheniensem hominem rerum gerendarum auctorem accerserent. Ea res animi dubios tenuit Athenienses. Nam & periculosum nimis fore reip. suae iudicabant, si Lacedaemonij parte Peloponnesi optima, Messene scilicet, potirentur: & rursus diuinis vocibus non parére nefarium censebant. Consilium vt in re dubia anceps capiunt. Erat Athenis Tyrtaevs quidam ludimagister, qui neq; satis mente valere credebatur, & aliter claudicabat pede: hunc ad Spartanos misêre. Ibi ille modò ciuitatis principes, modò plebem proinde vt locus aut tempus tulisset, elegos & anapaestos decantans, quid facto opus esset, edocebat. In pugna ad Apri sepulcrum (qui vicus est Steniclerij agri) commissa ad extremos ordines circumiens, suis cohortationibus ad pugnam accendebat. Iam cùm graui clade à Messenijs affecti ad pacem spectarent, eos Tyrtaeus de sententia versibus deduxit, & milites, qui in cohortibus desiderabantur, de Ilotarum seruorum delectu suppleuit. Pausanias in Messenicis. Leonidam proin de Priscum ferunt rogatu̅, Qui ei Tyrtaeus poëta fuisse videretur? respondisse, Bonus ad accendendos iuuentutis animos. siquidem quasi afflati carminibus eius ruebant in praelia. Plut. in Agide & de Compar. anim. At in Laconicis Laconi incerto tribuit. Zeno Eleates Agrigentum videns miserabili Phalaridis seruitute obrutum, nec apud tyrannum confilij salubritaté quicquam valere, ciues ad tyrannicidium excitauit. Valerius Maximus lib. 3. c. 3. Sphaervs, Zenonis Cittiaei auditor, Cleomenem Leonidae F. videtur inflammasse ad gloriam, vt Agidis vestigia secutus, cuius vxorem duxerat, Ephoros interfecerit, & aequalitatem à Lycurgo introductam Spartam reduxerit. Plutar. in Agide. Vbi Panegyricae orationis, quam Isocrates Graecis exhibuit, fama in Macedoniam peruenit, primùm quidem Philippum aduersus Asiam extimulauit: illo verò mortuo, Alexandrum filíum eius, haeredem paternae virtutis, ad bellum susceptum consiciendum adhortata est. Sabellicus lib. 1. cap. 6. Exemplorum. Dionysius tyrannus Corinthi exulans, cuidam insultanti ob exilium, & interroganti, Quém nam ex Platonis sapientia cepisset fructum? Nihil ne (inquiens) tibi prouectus videmur à Platone assecuti, qui ita vices feramus fortunae? Plutar. in Timoleonte. Artiochvs Cilix, Cynicam sectam prae se ferens, ea re militibus plurimum in bello profuit. Nam eos magno gelu afflictos con firmabat, in niuem se abijciens, ibi???ue volutans. Vnde & opes & honores à Seuero & Antonino est consecutus. Suidas, & Dion. Parentes. Archidamvs Zeuxidami filius, cùm filium videret praecipitantiùs & inconsiderantiùs pugnantem cum Atheniensib. [Greek words], id est, Aut adde viribus, aut detrahe animo, inquit. Plut. in Laconicis. Mulieres. Vide Tit. Mulieres bellicosae, quatenus vel exemplo vel oratione etiam sua animant viros. f. 2073. Persae cum Medis praelium committebant, duce Cyro. Satrapa Cyri Oebares fugam incepit, & quantum is praeibat, omnes Persae sequebantur. Tum Persides sugientib. obuiam processerunt, sub latis tunicis: &, Quò, in quiunt, conte̅ditis? Vnde egressi estis, eò introire rursus vultis? Haec mulieru̅ verba pudorem attulerunt Persis. Itaque reuersi ad pugnam, Medos in fugam conuerterunt. Polyaenus lib. 6. Lacaena claudum filium ad aciem prosequens: Inter eundum, fili, inquit, virtutis memento. Plut. in Lacaenarum apoph. Altera tradens scutum filio: Hoc, inquit, pater tibi semper seruauit: quare tu quoq; id serua, aut noli viuere. Ibidem. Tertia porrige̅s filio scutum: Aut hoc, inquit, fili, aut in hoc. [Greek words]. Ibidem. Quod sic expressit Ausonius: Mater Lacaena clypeo obarmans filium, Cum hoc, inquit, aut in hoc redi. Lacaena dicenti filio, Paruum gladium sibi esse: Adde, inquit, gradum. Plut. Lacaena quaedam, cùm fugientes ex praelio filij ad ipsam redissent: Quo, inquit, recurritis fugitiui, improba mancipia? nu̅huc, vnde emigrastis, subituri? detectum???; monstrauit eis ventrem. Plut. in Lacaenarum apophtheg. Cùm memoraret Laco quidam Matri strenuum fratris obitum: An non foedum, inquit, est ab eo comitatu te excidisse? Idem. In feminis Graecis solas Corinthias praeclarum illud ac diuinum votum fecisse, vt viris desiderium Venus dimicandi cu̅ barbaris infunderet, testatus est Simonides epigram mate inciso simulacris aereis, in templo Veneris positis, quae sacrasse ferunt Medeam, vel viro orbatam, vel vt reuocaret à Thetidis amore Venus Iasonem. Epigramma hoc est: Pro Graecis posita haec validis & ciuibus ampla Sunt, quae diuinae vota dedêre Cypri. Quippe sagittiferae Veneris causa haud voluere Arcem Graiorum prodere barbariae. Plutarchus de Herod. malign. Childebertus Mediomatricum rex, Burgundionum Austrasianorum???ue coacto exercitu in Suessionum, qui in Clotarij adhuc pueri fide erant, finibus castra posuit. Dux Clotariani exercitus erat Landricus Magister equitum, cuius opera Chilpericum Fredegundis vxor occidi curarat. Sed viriles animos gerens Fredegvndis Clotarij mater, ordines ipsa circumibat, circumferens???ue puerum filium regem, illum eorum fidei virtuti???ue commendabat: pueritiam eius contemtui esse, quasi exercitus sine suo rege, & rex sine fido milite foret: ostenderent, reges Francorum Burgundionibus Austrasianis???ue inuictos esse, non aetatis flore, roboréve vllo suo, sed nominis ipsius maiestate, suorum???ue armis. Tantum ardorem animis & aetas regis, & vox feminae militaris visa subdidit, vt collatis signis ad viginti millia hostium Fra̅ci interemerint, paucis suorum desideratis. Vulgus scriptorum tradit, ipsam Fredegundem copiarum ducem iter sub noctem ingressam, equorum collo crepitaculis suspensis, tinnientis ac pascentis temerè armenti speciem praebuisse: cúmque hosti appropinquaret, frondosis ramis ab antesignanis praelatis, quod syluae instar, vbi iumenta pasci viderentur, procul visentes falleret, manè hostem incautum oppressisse. Propius fidem est, Burgundiones Austrasianos???ue, quòd Francorum dux femina esset, ac puer rex, nimia virum suarum siducia, & contemtione hostium, per negligentiam apparatum belli, ardorem???; pugnandi remisisse, atq; ideò facilè oppressos. Aemilius lib. 1. Hundingus Sueciae & Noruegiae rex, ex prima coniuge sustulit Regnerum atque Toraldum. Ea mortua, filijs nouercam superin duxit: quae illos mortuo rege ablegauit ad pastores. Svanita, Had dingi Danorum regis Hundingo amicissimi filia, ad eos profecta, ad maiorem natu Regnerum inquit: Accipe gladium iniuriae vltorem, & virum te memineris: tuae reductionis praemium non aliud paciscor, quàm legitimas nuptias. Ergo Regnerus auctus breui viribus, paternam ditionem caesa nouerca recuperauit, & ex Suanita filium procreauit Hotbrodum, paterni regni successorem. Cranzius libro 1. Sueciae, c. 17. Cùm Iacobus II. Scotorum rex, in oppugnatione Roxburgi arcis Anglicanae tormenti fracti ictu perijsset, Maria. regina, Ducis Gelriae filia, assumto properè paruulo filio (septimum enim annum agebat) in castra contendit, sui???ue sexus oblita, duces regis casu perterritos ad obsidionem perseque̅dam animauit. Nec diu pòst deditionem hostes fecêre. H. Boëthius lib. 18. Ataidius Lusitanus, Emmanuelis regis praefectus in vrbe Azamora, Arabes eximprouiso aggressus fudit. Cùm verò Marochio quatuor passuum millibus abesset, Rahus Ben xamutius dux Arabum fortissimus, cum septuaginta equitibus primùm, deinde cum multis alijs, qui ad opem illius conuenerant, castris obequitauit. Tum Arabas cum Lusitanis foederatos nominatim compellaus, admonuit, vt religionis memores, eius violationem Lusitanorum sanguine expiarent. Lusitani eo ordine, quo instructi fuerant, progrediebantur. Foederati nullum responsum dabant, imò cum praeda ad primu̅ agmen se conferebant, vt à periculo longiùs abessent. Vxor quaedam illius, Hota nomine, singulari pulcritudine femina, qua̅ is perditè amabat, capta ferebatur, quae illu̅ nominatim inclamauit. Is continuò substitit. Illa à ducib. facultatem postulauit cu̅ viro collo quendi. Cùm id impetrasset: Rahe, in [2043] quit, Benxamutie, quoties mihi dixisti, te, ne me captiuam duci conspiceres, maximum vitae discrimen aditurum? Captiuam modò duci vides, & id tamen pateris? Is ad haec: Dies, inquit, longa est: Victoria in numinis diuini beneficio, virtus in brachij mei robore co̅fistit. Illa verò puluere̅ manu in altum proiecit: tum addidit, Verborum tuoru̅ fidem aura dispellit. Is sibi continuò calceum detraxit, eum???; in illam coniecit. Quo signo more gentis, se fidem minimè violaturum, confirmauit. Deinde ad equites suos conuersus, multa cum lacrymis & luctu disserens, eos ad certamen incitauit, & in agmen postremu̅ inuectus, praeliu̅ atrocissimum iniuit, ita vt Lusitani illius impetum aegrè sustinerent. Ataidius sic hostes sustinebat, vt ordinem minimè perturbari permitteret: ita deinde agmen cogebat, vt interdum esset opus, acie co̅uersa in hostes impetum dare. Hoc cùm non semel fieret, Rahus guttur illius nudatum (lorica namq; ea parte dissoluta fuerat) pilo maxima vi coniecto transfixit: & ita vir egregiè fortis, qui tam multas clades hostibus intulerat, vno ictu concidit. Mauri foederati, cum hostibus se, vt Rahus admonuerat, coniun xerunt, vt tantae praedae participes fierent. Itaq; Lusitani fermè omnes aut caesi, aut captisunt. Rahus cum insigni victoria & decore, & maxima praeda, & quod ille rebus omnibus anteferebat, cum vxore carissima discessit, ita vt eum omnes admirarentur, & virtutem illius in coelum laudibus efferrent. Vxor tamen illi amoris gratiam exemplo memorabili retulit. Nam post hanc victoriam, cùm Xerifius cum Fessae Rege praelium commisisset, Rahus ab hoste, quem fugientem persequebatur, occisus fuit. hostis enim conuersus, equo concitato, Rahum hasta transfixit. Hota viri funus cum multis lacrymis & eiulatu procurauit. & corpus illius in sepulcrum magnis sumtibus extructum intulit. Deinde nouem se diebus à cibo & potu co̅tinuit: & sic tandem spiritum edidit: & suis mandatum dedit, vt se cum viro sepelirent. Osorius lib. 10. rerum Em. Cùm Veneti circa annum Salutis 1471. Attalia̅ Pamphyliae vrbem oppugnarent, ferunt medio certamine Feminam Illyrici generis, quae diu inter Barbaros seruiuerat, ex superiore parte clamoribus, nutu, hortatione, Christianos iuuare ausam: quum ex proximis quida̅ ei flagra minaretur, composita priùs veste summo muro desiluisse, mox???ue suo pondere solo afflictam, inter suorum complexus expirasse. Sab. lib. 9. Dec. 3. Bruta. David pastor & puer etiamnum, Leonem & Vrsum greges patris inuadentes inermis interfecit. Eo???; deinceps argumento à brutis ad hominem brutum traducto, cu̅ Goliatho Philistaeo congressus, dedecus Israëlitarum funda sua deleuit. Sinopensis Diogenes, vt ad philosophiam appulit, cùm solenni quodam spectaculo conuiuia inter se agitantes in lasciuiam & ludos nocturnos soluti essent Athenienses, in angulo fori contrahens se, tanquam somnum capturus, in cogitationes incidit, quae grauiter eum exagitarunt: quòd nulla necessitate in aerumnosam & tristem vitam se demittens, bonis semetipse cunctis orbasset. Hîc cùm mus arrepens offae eius micas captaret, velut castigans se reprehendens???; Hunc conuiuio accipiunt reliquiae tuae, Diogenes, & tu aegrè fers, quòd no̅ accumbens in mollibus & pictis stragulis ingurgites te temeto? Plut. de Virtutis prouectu. Brasidas cùm murem in carycis cepisset, morsus???ue ab eo, dimisisset: Papae, inquit apud se, vt nihil est adeò pusillum vel debile, quod non victurum sit, si se ab iniuria defendere audeat. Idem. Pyrrhonem ferunt, cùm nauigaret, & periculosa tempestate iactaretur, porcellum monstrasse, qui obiecto hordeo oblectaret se, ac dixisse familiaribus: Qui à rebus fortuitis conturbari nollet, ei ex doctrina & philosophia eiuscemodi comparandam indolentiam esse. Ibidem. Eliezes, Barizae Ianizarorum ducis F. cum Biteze Pannonio singulari certamine congredi ausus, Leporem fortitudinis huiusce monitorem se habuisse, Amurathi Turcorum Imp. affirmauit. Vide Tit. Fortitudo contra hostes in Monomachia Victoriae causa. Qvomodo. Nempe Legislatione. Christvs ad seruandam patientiam nos compellit, dicens: Ab eo, qui aufert tibi vestimentum, etiam tunicam noli prohibere: qui aufert, quae tua sunt, ne repetas. Noli prohibere, inquit, ne scilicet prohibendo magis irrites raptorem, & illum ad necem tui accendas, cui ne rem auferat obsistis, atque ita & tibi maioris damni, & illi grauioris peccati causa fias. Ideirco etiam oblata postea repeti Dominus vetat, vt potiùs patientia sustinendo violentum vsurpatorem ad miserandum prouoces, quàm vlla repetendi molestia ad iram. Marulus lib. 5. cap. 3. Cretum leges, à Minoe traditae, inquit Cicero, item???; Spartanorum à Lycvrgo, laboribus erudiunt iuuentutem, venando, currende, esuriendo, sitiendo, algendo, aestuando. Lycurgo certè legibus suis id effecit, vt honestam mortem Lacedaemonij omnes turpi vitae longè anteponerent. Xenophon in Laconum republica. Thebani legislatores Sacrae cohortis institutione suorum fortitudinem accenderunt. Plut. in Pelopida. Frotho III. Danorum rex edixit, vt quisquis militiae deditus, spectatae virtutis titulum affectaret impeteret vnum, exciperet duos, tres modica pedis retractatione vitaret, quatuor fugere non erubesceret. Saxo lib. 5. Institutione. Vide paulò antè, Philosophi doctores fortitudinis. Adolescentulus quidam Eretrievs Zenonis scholam literarum causa lo̅go tempore frequentauerat. Reuersum pater interrogauit, Quíd nam sapientiae didicisse? Qui cùm se ostensurum dixisset, indignatus pater, verbera ipsi inflixit. At ille modestè patienter???; ferens: Hoc ipsum (inquit) didici, vt iram patris moderatè feram. Aelianus de Var. hist. lib. 9. Aedesivs Cappadox mercaturae causa in Graeciam à patre ablegatus, philosophiam amplexatus est. Pater reuertentem, vt inutilem domo exegit, his verbis: Ecquid tandem emolumenti affert philosophia? Tum ille conuersus, Hoc ipsum, inquit. & supplex ad genua patri accidens, furorem illius mitigauit. Eunapius in Sophistis. Educatione, Assuetudine. Nato Sesostri, Pater eius, Aegyptiorum rex, ex tota Aegypto omnibus, qui eodem die, quo filius, nati erant infantib. congregatis (qui fuêre ampliùs mille septinge̅ti) nutriri, educari; ac omnes eadem disciplina exercitio???; erudiri fecit: existimans hoc pacto simul educatos atq; instructos, tum amiciores inuicem, tum audentiores meliores???; in bello fore. Hos continuò vsu ad malorum patientiam exercebat. Non enim licebat alicui cibum, priusquam cursu centum octoginta stadia consecisset, capere: quo exercitio omnes viri euaserunt & robusto corpore, & animo praestantes. Primùm Sesostris in Arabiam, cum eorum, qui simul nutriti erant exercitu à patre missus, assuetus???; venatui, ac cibi potus???; abstinentiae, omnem eam gentem subegit, liberam antea, & seruitio insueta̅. Deinde in Libyam profectus, maiorem eius partem in ditionem adhuc adoles ce̅tior redegit. Defuncto patri cùm in regno successisset, rebus à se gestis elatus, adiecit animum ad imperium orbis. Diod. lib. 1. c. 4. Nobiles ac fortunati pueri apud Antiqvos impusiti arietib. primùm equitare discebant, vt artem necessariam sibi (quae tamen periculi multum rudibus afferret, si in equis tractaretur) illo pacto attingerent ac degustarent. Id autem veteres grammatici apud Hesychium putarunt significare etiam potuisse Homerum, cùm [Greek words] cecinit in 13. lib. Odysseae: [Greek words]. Eustathius minùs aptè pastorem ouium interpretatur, quòd heroum aetate regij liberi greges pascere solerent, Victorius lib. 8. Var. lect. cap. 9. Lvcani liberos suos à prima statim infantia veste & ministerio seruili, in duritie, & summa frugalitate educabant in syluis: quibus praeda venatica erat cibus, potus verò fontium liquor. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 25. Exposuit diligenter Virgilius instituta priscorum Latinorvm, & qua disciplina imbuere pueros suos illi solerent commemorauit: finem autem illa omnis habebat fortitudine̅ militarem, & scientiam rerum bellitarum. Vnde poëta idem fecit alio in loco eius gentis hominem magnificè illa praedicantem, vt hostibus metum in cuteret. Prius autem inquit: Ante vrbem pueri & primaeuo fiore iuuentus Exercentur equis, domitant???; in puluere currus, Aut acres tendunt arcus, aut lenta lacertis Spicula contorquent--. Victorius lib 30. Var. lect. c. 6. Eadem studia fuêre Troianorvm, vt ex Euripidis loco intelligitur in fabula, quae à captiuis Troianis feminis inscribitur. Spartani filios suos ephebos ex Lycurgi instituto in Ephebaeo campo dicto, qui euripo vndique cingebatur, insulae instar, in ipsis ferè Therapnes vrbanis exercebant. Vtraq; epheborum classis Marti Enyalio caninum catulum mactat. Committunt inde ad pugnam apros cicures duos. Mox ita pugnant inter se, vt in festis manibus & calcibus insultent, morsibus etiam corpora foedent, & oculos lii plerunq; illis eruant, atquè totis agminibus impressionem faciendo, vna acies alteram in aquam detrudere contendat. Pausanias in Laconicis. Postquam biberunt Lacones in conuiuijs mediocriter, domum se sine face recipiunt. Neq; enim permitt???tur neq; tunc, neque aliàs ad lumen incedere: quò discant in tenebris & nocte fidenter commeare & intrepidé. Plut. in Institutis Laconicis, & in Lycurgo. Honorii Imp. institutionem probam Claudianus libro 3. explicat: Mox vbi firmasti recto vestigia gressu, Non tibi desidias molles, nec marcida luxu Otia, nec somnos genitor permisit inertes: Sed noua per duros instruxit membra labores, Et cruda teneras exercuit indole vires. Frigora saeua pati, grauibus non cedere nimbis, Aestiuum tolerare iubar, transnare sonoras Torrentum furias, adscensu vincere montes, Planitiem cursu, valles & concaua saltu, Nec non in clypeo vigiles perducere noctes, In galea portare niues, nunc spicula cornu Tendere, nunc glandes Baleari spargere funda. Hic mos apud omnes Rvthenos & Moschovitas quotannis certis diebus obseruatur. Adolesce̅tes pueri, plurimi???; viri vxorati, extra ciuitatem pagúmve in locum amplum & eminentiorem confluunt, vnde ab hominum congregatione videantur, ibi???; quibusdam sibilis & vociferationib. (secundu̅ gentis more̅) signo dato concurrunt, manus???; absq; vllo armorum genere conferunt, certamen pugnis, pedibus, magno cum impetu faciem, pectus, ventrem & genitalia vtrinq; percutientes ineunt, saepe???; inde semiuiui, plerunq; etiam mortui exportantur. Guagninus in descriptione Moschouiae, c. 4. Religione. Galli olim Drvidarvm institutione de immortalitate animorum persuasi, ad morte̅, cùm aliàs, tum praesertim in bello obeundam, tanquam aeternitatis ianuam, inflammabantur. Charillus roga̅ti, Cur deoru̅ signa armata omnia apud Spartanos posita sint? Ne probra, inquit, quib. homines proscinduntur ob ignaniam, in deos conferamus: neq; iuuentus deos inermis precetur. Plut. in Apophtheg. Occa Anglorum rex, in societatem pertracto Lotho Pictorum rege, contra Vterum Britanniae regem, nouis ex Germania copijs auctus, exercitum ducebat. In castris erant po̅tifices duo, D. Germanvs & Seuerus, è Gallia euocati, ad ethnicismum & Pelagianismum extirpandum. Ipso Paschatis die Occa sacris operantes aggrediebatur. Lota baptismo exercitus pars, aduersus Christiani nominis hostes procedebat. Germanus se sacerdotibus inermibus primae aciei ducem profitebatur, omnes admonens, voci suae vno clamore responderent, Appropin quantibus hostibus, Alleluia ter repetitum, sacerdotes exclamant. Sequitur vnus clamor omnium: repercusso???; aëre, cùm ex montibus cauernosis vehementer multiplicatus redderetur, hostile agmen, ac si coelum rueret, proster nitur. Passim fugiunt, arma proijciunt, gaudentes vel nuda se corpora tanto eripuisse discrimini. Plures etiam timore praecipites, vicinum flumen deuorauit. H. Boëthius lib. 9. Expurgata ab idolis Polonia, anno DCCCCLXV. Miecislavs I. princeps, ad euidentius signum Christianitatis instituit, vt infra offi cium Missae, dum Euangelium praelegeretur, singuli virorum ad medium gladij enses è vaginis depromerent, quo testarentur, se propter Euangelium Christi ad mortem vsque certare paratos esse. Guagninus in vitis regum Polonorum. Consilio. Pelopidas Thebanus, quamuis captiuus, Theben, Iasonis filiam, ad occidendum Alexandrum Pheraeum tyrannum, maritum eius, instruxit. Plutarchus in Pelopida. Appivs Clavdivs, Vide fol 3862. Monitione, Acclamatione. Vide Tit. Milites suos animare Adhortatione, fol. 1786. Cùm Apollo serpentem Pythonem sagittis aggrederetur, Latona mater, supra saxum confugiens, filium hortabatur, [Greek words], id est, Caede fili. Eam vocem Delphi quoque iterabant, vt puero animum addere̅t: & hinc primum carmen hexametrum ex sex spondeis factum, [Greek words]. Nam syllaba [Greek words] ad imitationem vocis è longinquo factae adiecta videtur. Victo dein serpente, ijdem praelaetitia canere coepêre, [Greek words]. Terentianus, & Clearchus Solensis, Gyraldus Dialogo 2. de Poëtis. Cleomenes, Leonidae F. cum quinq; millibus Spartanorum, XXM. Achaeorum occurrens, commonuit suos veteris cuiuspiam regis, qui dixerat, Nun quam quaerere Lacedaemonios de hostibus, quot essent, sed vbi essent. Plut. in Cleomene. Amyntas Macedo, ab accolis sinitimis???; Barbaris victus, regnum perdiderat, statuebat???; regionen, etiam in vniuersum relinquere, tantùm vt vitam seruare posset. Verùm Cvivsdam dicto monitus, non cedendum tyrannide, nisi pedibus quis extrahatur, collectis militibus recuperauit imperium. Aelianus lib. 4. de Varia hist. Dionysius tyrahnus à Carthaginensibus pressus fugam meditabatur. Verùm cum ex familiaribus quidam Hellopidas nomine diceret, Ò Dionysi, quàm speciosum sepulcum estipsa tyrannis? pudore suffusus, animum recepit, & cum paucissimis multa hostium millia superauit. Idem, & Plut. Cato maior cohortans adolescentes, vt audacter pugnarent, subinde addebat, Sermone̅ citiùs quàm ferrum, ac voce̅ quàm manum emollire & obstupefacere hostem. Plut. in Apophth. Kennetho III. Scotorum rege, cum Danis dubia acie confligente, Haivs plebeius homo, vnà cum duobus filijs agrum cole̅s, iugo coërcuit fugientes ex acie Scotos, & vt hostem aggrederentur hortatus est, clamans auxilium nouum adesse. Quo audito territi Dani terga dederunt. Ipse Haius ob rem tam praeclarè gestam, in numerum nobilium assumptus est, ei???; insignia data, scutum argenteum, in quo tria scuta rubricata picta fuerunt. H. Henninges in Geneal. Dedecore, Pudore. Vide Tit. Milites animare Pudore, fol. 1794. Honore, Lauae. Apud Cattos Germaniae populos, nefas erat barbam ponere, aut capillum secare, aut alio modo exornari, nisi ex praelio occisi à se hostis caput retulissent. Fulg. lib. 2. c. 1. ex Tacito. Macedones in more habent, vt nullus discumbat inter co̅uiuas, nisi extra retia aprum interfecerit. Athenaeus lib. 1. c. 11. Historijs, Poësi. Lacedaemonii, etsi à poëticis studijs alieni erant, lege tamen constituerant, vt quoties cum hostibus dimicaturus in procinctu constitisset exercitus, conuocarentur milites in tabernaculum regium: ibi??? audiendis Tyrtaei carminibus ad spernendam pro patria vitam incitare̅tur. Muretus lib. 6. Var. lect. cap. 6. Apud Spartanos erat orationis genus simplex & affectatu̅, nihil habens molle ac delicatum: nec in alijs versabatur argumentis, quàm vel in laudibus eorum, qui fortiter ac generosè vitam exegissent, qui???; pro Sparta occubuissent, & ob id ab omnibus vt beati celebrabantur: vel in vituperandis his, qui metu periculorum nihil egregij gessissent, & qui ob ignauiam à morte cruciabilem infelicem???; vitam viuerent: vel in pollicitatione, per gloriae studium accendente anim os ad virtute̅, ad cuiusq; aetatem accommodata. Itaq; tres erant apud illos chori, iuxta triplex aetatum discrimen: quibus in festis simul constitutis, Senum chorus incipiens canebat: [Greek words]. Nos quondam eramus inclyti bello viri. Iuuenum verò chorus succinebat: [Greek words]. Nos ij sumus: fac, si velis, periculum. Puerorum, denique sequebatur: [Greek words]. Nos fortitudine plurimùm praestabimus. Rectè nimirum atque ordine legislator propinqua domestica???; exempla iuuentuti per ipsos ob oculos posuit auctores. Plut. de Laude suijpsius, & in Laconicis. Bello piratico co̅tra Rugianos à Danis suscepto, Lvcas Christophori Valdemari Danorum regis F. scriba, natione Britannus, literis quidem tenuiter instructus, sed historiarum scientia apprimè eruditus: cùm fractos Danorum animos videret ob aduersam pugnam, memoratis veterum virtutibus, eos ad exigendam vltionem concitauit. Saxo lib. 14. Supplicio, Poenis, Periculo Apud Ordacos, Albionis incolas, latrocinijs victitantes, siquis militiam detrectasset, vel in acie terga vertisset, ab vxore necabatur. Qui viuus in hostium venisset manus, domum reuersus, vxoribus (quod etiam Dacis in more erat) tamdiu seruiebat, donec egregio facinore contractam deleuisset ignominiam. H. Boëthius lib. 1. Templarii milites, Vide fol. 776. Spectaculis. De Gladiatoriorum ludorum origine & causa, Iulius Capitolinus in vita Maximi & Balbini haec commemorat. Multidicu̅t, apud veteres Rom. hanc deuotionem contra hostes factam, vt ciuium sanguine litato, specie pugnarum, se Nemesis, id est, vis quaedam fortunae, satiaret. Alij hoc literis ???adunt, quod verifimilius credo, ituros ad bellum Romanos debuisse pugnas videre, & vulnera, & ferrum, & nudas inter se cohortes, ne dimicantes in bello armatos hostes timere̅t, aut vulnera & sanguine̅ perhorrescerent. Hinc mos tractus videtur, vt Imperatores ad bellum proficiscentes munus darent gladiatorum. Conuersatione. Impetrauit, ab Athanasio vrbis antistite Alexandrina mulier tam diues quàm nobilis, vt ex viduis, quae ecclesiae sumtu alebantur, daretur sibi vna aliqua alenda. Data est illi mulier, miti & suaui ingenio, cuius facilitate auctum est matronae studium in pauperes. Poposcit sibi alteram dari. Casu an consilio, non facilè dixerim, data est peruicax & inhumana mulier: ex qua cùm ex pio hospitio probra & saeua verbera reportaret, gratias egit Athanasio, quòd talem dedisset, per quam ad patientiae cultum exerceretur. Sab. lib. 9. c. 1. AVDACIAE, TEMERITATIS MAGISTRI. Campanis à Rom. grauiter obsessis, cùm de legatis in castra ad Rom. duces mittendis agerent: Vibivs Virius, defectionis ad Poenos auctor, dicere sententiam iussus, Expedire affirmauit sibi & alijs, voluntariam mortem occumbere, quàm in hostium potestatem redactos, per varios & exquisitos cruciatus extinctum iri. Paratae sunt, inquit, apud me epulae, quibus si qui mecum se imminentibus malis subtrahere volent, adhibebo: poculum postremò omnibus circum feretur: ea potio corpus à cruciatu, animum à contumelijs eripiet. Haec vna via & honesta & libera ad mortem: & ipsi virtutem admirabuntur hostes. & Hannibal fortes à se socios desertos ad huc magis dolebit. His dictis septem fermè & xx. cum eo curia egressi, mentibus vino & epulis alienatis, venenum ordine hauserunt, nocte???; proxima omnes extincti sunt. Sab. lib. 4. En 4. Eleazarvs sicariorum dux, in arce Massada à Fl. Sylua Syriae praeside obsessus, Iudaeos ad mutuam caedem potiùs, quàm vt Rom. victores ferrent, hortatus est. Iosephus libro 7. capite 28. belli Iud. Rex Angliae Edoardus II. cùm celebrasset festum Pentecostes, &c. Vide fol. 3933. TIMIDITATIS, IGNAVIAE MAGISTRI. Lacones poëtam Archilochvm, cùm Lacedaemonem commeasset, eadem hora expulerunt: quòd satius esse arma proijcere quàm occumbere, scripsisse eum in poëmate cognouissent: Vir Saius clypeo quidam nunc gaudet, ego quem Egregium dumis, cùm fugerem, occului, Dulcem conseruans animam. Malè perditus ille Sit, mihi forsan eo pòst melior dabitur. Plutarchus in institutis Laconicis. Phrynichvs Tragicus, cùm Miletum à Persis euersam lugubri & planè effeminato carmine in scenam produxisset: ab Atheniensibus multatus, & in exilium eiectus est, quòd populi animos miserabili spectaculo & oratione emollire conatus esset. Hinc prouerbium natum, Vesparum examen metuit Phrynichus, velut gallus gallinaceus. Aelianus lib. 13. de Varia historia. Cleopatra regina M. Antonium magnum illum imperatorem dubio adhuc marte cum Augusto ad Actium pugnantem, suo exemplo ad turpissimam fugam incitauit. Conspecta enim fuga Cleopatrae, desertis illis, qui pro ipso certabant, quinquiremem conscendens, insecutus est eam. Plutarchus in Antonij vita. GRAVITAS ET MODERATIO IN Vtraqve Fortvna. Grauitas duplex esse videtur: altera Interna, altera Externa. Interna animi Grauit as non mouetur ab ijs, quae homine̅ à mentis tranquillitate possunt possunt deijcere: eadem???; Generatim quamlibet virtutem ethicam co̅prehendit secundùm quam rectae rationi appetitus paret. Respectu proinde Rationis, qua̅ in suasede conseruat, [Greek words] dicitur, [Greek words]: respectu verò Appetitus, qui non potest rationem deijcere, [Greek words] appellatur, metaphora à grauibus sumta corporibus, quae non facilè loco mouentur Verùm in specie, Grauitatis est & moder ationis, non moueri ab Vtilibus, & confidentiam excitantibus: quae quidem Grauitas ad Fortitudinem spectat, de qua nunc agimus: non moueri item Iucundis, quae voluptatem afferunt vel Corpori (& haec Grauitas propria est Temperantiae) vel Animo, tum [Greek words], sic Voluptatem affert axterna Opulentia (& Grauitas ista ad Liberalitatem pertinet) item Gloria (quae ad Honoris studium referenda est) tum [Greek words], in conuersatione quotidiana [Greek words] (quae Grauitas Clementiae propria est) & [Greek words], respectu quidem Rerum (in Veritate amplectenda Grauitas) respectu verò Personarum, Grauitas: tum Popularis, tum Vrbana. Iam verò Externa Grauitas ad Corporis mores refertur, in quibus tanquam in speculo animi affectus elucescunt. Sic quaelibet virtus suos videtur habere mores externos, quorum moder atio [Greek words], immoder atio [Greek words] videtur constituere apud Aristotelem lib. 2. Rhetoricorum. maximè tamen in Magnanimitate, Veritatis studio, Popularitate & Vrbanitate mores isti elucescu̅t: sic vt ex ijs homines magnanimos, superbos, populares, vrbanos, vel co̅trà denominemus. Ergo non de qualibet Grauitate, sed de interna ta̅tùm animi Confidentiam ijs, quae vtilia sunt & inutilia, & eatenus vel [Greek words] euadunt, occupata, in praesens agimus. Consule Tit. Affectibus animi non obnoxij, f. 37. Illic solius primi neotus ratio habetur, hîc secundi, quando ratio appetitum moder atur. Maria, mater Domini, benedicta semper virgo, in omni vita constantissima fuit. Primò quidem in continendo gaudium, quod habuit de filij conceptione, natiuitate, Magorum adoratione, & ipsius educatione, praedicatione, miraculorum operatione, resurrectione: rursum, sustine̅do dolorem, quem passa fuit in ipsius filij passione. Aristippvs neq; praeteritorum memoria, neque futurorum cura aut spe mouebatur: animum in diem intendebat, id tantùm, quod praesens est, in nostra manu positum esse dictitans: vt Aelianus libro 14. Var. hist. refert. De eo sic Horatius in primo Epistolarum: Omnis Aristippum decuit color, & status, & res, Tentantem maiora, ferè praesentibus aequum. Socrates Apollinis oraculo sapientissimus iudicatus, eundem in vtraq; fortuna vultum semper retinuit. Neq; ridentem neq; plorantem quisquam Atheniensium temerè Phocionem vidit, neq; in balneo publico lauantem, vt tradit Duris: neq; extra pallium, cùm amictus esset, manum eius exertam. Plut. in Phocione. Hircanvs Iudaeorum rex & pontifex, quòd esset miti ingenio, toto vitae suae tempore nullis se admiscuit negotijs, omnia fortunae permittens, & quancunq; illa conditionem attulisset, ea bene contentus. Iosephus lib. 15. c. 9. Antiq. P. Rvtilivs magis ordinum dissensione, quàm vlla culpa sua reus factus, nec obsoletam vestem induit, nec insignia senatoris deposuit, nec supplices ad genua iudicum manus tetendit, nec dixit quicquam splendore praeteritorum annorum humilius: effecit???; hoc aliàs, vt periculum hoc, non impedimentum grauitatis eius esset, sed experimentum. Atq; etiam cùm ei reditum in patriam Syllana victoria praestaret, in exilio, ne quid contra leges faceret, remansit. Val. lib. 6. c. 4. Numidicus Metellvs populari factione patria pulsus, in Asiam secessit: in qua cùm ei fortè ludos Trallibus specta̅ti literae redditae essent, quib. scriptum erat, Maximo Senatus & Populi consensu reditum illi in vrbem datum: non ètheatro priùs abijt, quàm spectaculum ederetur. Non laetitiam suam proximè sedentibus vlla ex parte patefecit, sed summum gaudium intra se continuit. Eundem constat pari vultu & exulem suisse, & restitutum: adeò moderationis beneficio, medius semper inter secundas & aduersas res animi firmitate versatus est. Val lib. 4. c. 1. Q. Sertorivm ducem fortiss. perhibent, neq; laetitiae neque timori patuisse, in vtraq; pariter fortuna eodem habitu semper constitisse. Plutarchus. Scribit Sex. Aurelius, M. Antoninvm imperatorem ab vitae initio tranquillum fuisse adeò, vt ab infantia vultum nec gaudio mutarit, nec moerore, philosophiae studens, ac literis imbutus Graecis. Caelius lib. 23. c. 24. A. L. Henricvs VII. Imp. ea fuit animi tranquillitate, vt nulla vnquam prosperitate efferretur, nulla deijceretur aduersitate, quanquam plures quotidie experiretur aduesitates. Cuspinianus. Robertvs Brusius, I. Scotorum rex, vtramq; expertus fortunam, amissum regnu̅, perditis amicis, occisis fratrib. (praeter vnum Eduardu̅) omnib. minima spe, ex potentissimoru̅ manib. eripuit, ac Scotorum libertati restituit: id???; dum potentissimi regni Scotiae primates summè illi aduersare̅tur. H. Boëth. li. 14. Aleonsvs Aragonum rex, ob magnas insperatas???; victorias nu̅quam omnino mutatus dicitur, cui in omni fortuna vultus idem, idem habitus, sermo idem fuit. Panormita lib. 4. Stephanvs Contarenus, creatus in Petri Zeni locum Senatus iudicio, qui maritimae rei rectè peragendae in Benaco lacu praeosset: domum è Senatu profectus, euocata de superiore aedium parte vxore: Scias, inquit, me Benacensi orae praefectum, Senatu ita iubente: tu igitur ominia domi parato, curato???ue vt praestò sint, quaecunq; mihi necessaria futura sunt, Atque intra paucos dies aut laetum à me partae victoriae nuncium expectato (id quod campani aeris sonitus ex Marciana turri tibi significauerit) aut mortis meae literas, quib. tu cadauer hoc sepuiturae mandes. Egnat. lib. 6. c. 4. & lib. 3. c. 2. Antonivs Grimanus, classis Venetae imp. praeclaris reb. in Apulia gestis, procuratoria dignitate donatus, iterum???; declaratus imperator, quasi sua culpa Methonem alia???; Peloponnesi oppida amisisset, in ordine̅ publico decreto redactus, carceri???; etiam inclusus, & mox perpetuo exilio damnatus, neq; verò multò pòst reuocatus, rursus???; procuratoria dignitate donatus, deniq; princeps factus, semper eandem animi moderationem prae se tulit. Egnatius lib. 4. c. 1. Matthaevs Magnus Vicecomes ita corpus pariter atque animum exercuit, vt vtrunq; viriliter aduersus rerum omnium contumelias indomitum, inuictum???ue voluptatibus praestaret, & duris atq; asperis gaudere, nec aduersis vnquam frangi, nec secundis efferri videretur: quòd nihil vnquam aut demissum aut insolens ore gestu???ue eius excideret, praealta???; semper atq; ardua ad imperium & gloriam intentus agitaret. Iouius in eius vita. IMPOTENTIA ANIMI IN VTRAQVE FORTVNA TVM SECVND???M Excessvm. Lvdovicvs Sforcia Mediolanensium dux, non minùs timidus in aduersis, quàm in secundis insolens fuit, vt ferè insole̅tia cum timiditate coniungi solet. Guicciard. lib. 2. In Petro Medice Florentino principe neq; animus maior, neque constantia rebus aduersis, quàm aut moderatio aut prudentia in prosperis fuit. Guicciard. lib. 1. Defectvm. Agatharchides Cnidius refert, gentem Aethiopvm, qui extra Arabicum sinum habitant, & absque passione viuunt, nullo vti potu, vt quem non appetant natura: neque nauigantium sermone, aut appropinquantium externorum aspectu moueri: sed respicientes tantùm, immobiles stare, absque vllo, perinde ac si neminem viderent, sensu. Si quis ense educto eos percusserit, non diffugiunt, & verbera & iniurias perferentes: neque quisquam alterius vulnere aut damno mouetur: sed saepiùs silios aut vxorem ante oculos interfectos absque vlla passione respiciunt, nullum neque irae neq; misericordiae signum ostendentes. Deniq; omnia mala quieto animo perferunt, aspicientes solùm percutientem. ac ad singula mouentes caput. Ferunt eos praeterea sermone carentes, nutu manibus???; significare quibus egeant, & quae v???lint. Quod verò quis miretur magis, marini vituli inter hos versantur, piscium capturae velut homines intenti. Simili studio cubilia partus???ue & natorum tutelam hae gentes vnanimi consensu pace???ue curant, nullo externo animanti infestae. Quod vitae genus, licèt mirabile, à priscis olim temporibus eagens deruauit, siue ita longo tempore assueta, siue coacta necessitate. Diod. lib. 3. c. 3. FORTITVDINIS OCCASIO VEL SPONTÈ arrepta, vel ab alijs suppeditata. Fortes ob Amorem. Aristogiton Atheniensis, cùm magni animi vir, fortis???ue foret, publicas iniurias lentè admodum tulit: & cùm ciuitatem ab iniusto homine vexari, omni???; dignitate spoliari cerneret, sua nihil interesse putauit, quid de illis rebus fieret. Idem tamen postea, cùm Hipparchum ipsum tyrannum amores ac delicias suas te̅tare, Harmodium???; cuius amore flagrabat, conciliare sibi velle intellexit: suam hanc priuatam???; iniuriam non tulit, sed adhibito socio illius consilij puero illo quem amabat, dolorem suum vltus est, ipsum???ue mecauit. Victorius lib. 20. Var. lect. c. 22. Antileontem Metapontinum & Melanippvm Agrigentinum narrat Cicero ex Hortensio, non aduersatos esse tyrannis, cùm omnes fortunas ciuitatis, omnia???ue furore quodam animi permiscentes, vidissent. Postquam verò ad amores pueros???; suos animum adplicantes viderunt, vt aris ac focis ipsis opem ferentes, salutis capitis???; sui nullam rationem habuisse tradit. Vict. lib. 20. Var. lect. 21. Pharsalius Cleomachvs venit suppetias Chalcidensibus, bello cum Eretriensibus gliscente Thessalico. Ac firmos esse apparebat à peditatu quidem Chalcidenses sed equitatum hostium operosum erat profligare. Itaque Cleomachum socij, virum impigrum, vt prim??? impressionem daret in equites, orarunt. Hic quaesiuit ex amasio, An esset certamen spectaturus? Annuente adolescente, atq; amicè eum amplectente, cassidem???ue ei imponente: Cleomachus exultans, fortissimos Thessalos circa se conglobauit, inuectus???ue strenuè & adortus hostes, equitatum eorum turbauit auertit???;. Hinc cùm etia̅ pedestres copiae terga darent, egregiam victoriam Chalcide̅ses obtinuêre. Cecidit tamen Cleomachus. Eius monimentum monstrant in foro Chalcidenses, in quo ingens locata columna fuit, quae etiam nunc extat. Ac qui antè puerorum amorem duxerant infamem, hi tunc eum supra alio modo mortem oppetisse tradit Cleomachum, cùm signis collatis Philisto accepit, ex Chalcidensibus fuisse Thraciae, missum Chalcidensibus Euboeae subsidio. Hinc cani apud Chalcidenses: Veneres pueri patres???; sortiti bonos Formae ne consuetudinem abnuite probis. Nam fortitudo & amor per Chalcidensium Vrbes vuget. Plut. Sermone amatorio. Alfi filia Gyuritha, ex Aluilda Gothoru̅ regis Syuardi filia suscepta, cùm intestinis bellis caeso Sigaro auo, Danorum rege, Daniae regiam stirpem ad se solam redacta̅ animaduerteret, neminem???; cui nuberet, nobilitate parem haberet: concubitu carere, quàm ex plebo maritum adsciscere satius duxit. Quinetiam cauendae iniuriae causa conclaue suum electo pugilum agmine tutabatur. Quam quum Haldanvs, Borcari Dani ducis F. ex Drota Noruegiorum regis filia natus ambiret, abessent???; pugiles, quorum ipse fratrem impubes extinxerat: Gyuritha non modò generis obscuritatem ei exprobrauit, verumetiam oris deformitatem, quod foedis vulneribus notatu̅ erat. Haldanus non priùms se postulandae eius gratia rediturum asseruit, qua̅ vtranq; notam parta armis claritate abstersisset. Obsecrat interim, ne cui nuberet, antequam reditus interitúsve sui certum nuncium accepisset. Athletae, discedentem equis insectari conantur. Ille, commilito???ibus secedere iussis, quercu in clauae modum excisa, solus cum duodecim manum conseruit, eos???; interfecit. Nec tam praeclari operis titulo contentus, maioris ede̅di facinoris gratia auitos à matre gladios recepit, quorum alter Lyusingus, alter Hvvytingus ob collimati acuminis nitorem dicebatur. Ijs instructus, Ruthenis contra Suecos operam suam addixit. In Sueonum castris militabat Hildigerus, Gunnari Sueonum regis ex Drota F. qui cùm Ruthenorum pugiles ad singulare certamen prouocasset, & Haldanum fratrem vterinum prodeunte̅ videret: ne fraterno sanguine manus pollueret, certamen detrectauit, sibi qui lxx. pugilum morte nobilitatus esset, Haldanum etiamnum tyronem imparem esse praetexens. Eius igitur loco alium Haldanus athletam deposcens, exhibitum iugulat. Postera die duobus in pugna̅ petitis, ambos obtruncat: tertia die ternos: quarta quatuor superat: quinta quinos. Cùm ad octauam similibus pugnae & victoriae incrementis peruentum esset, vndecim simul admissos prosternit. Hildigerus tandem, quòd operum suorum titulos virtute eius aequatos videret, cum eo congredi voluit, non modò robore inuictus, sed magica vi aduersarij ferrum hebetare doctus. Conserta manu, Haldanus obducto linteis gladio ad eludendas praestigiarum vires mortiferum Hildigero vulnus inflixit. Is moribundus, se vterinum eius fratrem esse fassus, idcirco personam dissimulasse dicebat, ne aut pugnam detrectan do ignauus, aut committendo, scelestus existimaretur. Post haec Gyuritha, quum à Siuaro Saxonicae ge̅tis nobilissimo peteretur, sed illi clàm Haldanum praeferret: conditionem ei proposuit, vt priùs Danorum regnum diuulsum in integrum restitueret. Id frustra tentante Siuaro, omnibus arbitris pecunia ab ipso corruptis, tandem ei despondenda conceditur. Haldanus è Ruscia sub ipsum nuptiarum tempus aduentans, cùm conuiuis parum cognitus coram virgine costitisset, & obscuro carmine, voluntatem eius explorasset: sponsum ferro transuerberauit, & maiorem conuiuarum partem obtruncauit, & sic Gyuritha potitus est. Saxo lib. 7. Castitatem, Pvdorem. Vide Tit. Prudentiae in conseruanda castitate, item, Vltio pudoris violati, f. 1681. 2329. Iram, Vindictam. Alcippus ciuis Lacedaemonius ex vxore Damocrita filias duas habuit: cuius cùm ciuitas optimo consilio & opera multis in rebus esset vsa, in inuidiam est ab hominibus diuersarum partium in rep. raptus: qui falsis delationib. obstrepentes ephoris moliri res nouas Alcippum, consciuerunt ei exilium. Atq; ille quidem ex vrbe profugit. Damocritae verò eius coniugi sequi cum filiabus virum paranti vetuêre. imo verò ne dos suppeteret virginibus, etiam patrimonium eius publicauerunt. Sed & inimici, cùm nonnulli puellas ob virtutem paternam iungere sibi connubio cuperent, interdixerunt lege, nequis puellarum nuptias sibi conciliaret, praeten dentes votu̅ fecisse frequenter matrem eius Damocritam, vt quàm citissimè gignerent filiae liberos, qui illatae patri iniuriae poenas per [2047] sequerentur. Cùm iam vndiq; Damocrita agitaretur, captauit festum quoddam publicum, quod feminae cum virginibus, propinquis, & infantibus celebraba̅t: coniuges autem eorum qui in magistratu erant, seorsum magno in Androne pernoctabant: ac gladio sub veste accincta, trahens???; secum filias, noctu penetrauit in delubrum, tempus obseruans, quo omnes in Androne sacris arcanis operabantur, occlusis???ue aditibus, materiae magnam vim, quae ad solenne sacrificium ab illis parata ad manum erat, succendit. Co̅currentibus ad opem ferendam viris, filias Damocrita iugulauit, & post illas seipsam. Cùm iam Lacedaemonij, in quos effunderent iram, non haberent, extra fines Damocritae filiarum???; eius corpora proiecerunt. Qua de causa infenso deo magnum illum terraemotum Lacedaemone traditum est memoriae extitisse. Plutarchus in Amatorijs. Gavdivm. Demosthenes nunciata Philippi regis morte, prodijt sple̅didè amictus & coronatus septimo die, quàm defuncta eius filia esset, vt refert Aeschines, qui ei hoc improperat, odium obijciens liberorum. Plut. in Demosthene. Religionem. Vide Titulum, Martyrum, fol. 3015. Getae, secundùm Strabone̅ barbara & fera gens est, viribus atq; animo immani mortis contemtore, quòd persuasum habeant redire animas, sicut Mela scribit: aut si non redeant, no̅ tamen extingui, sed in meliores sedes immigrare: quòd si neutrum contingat, praestare certè vitae mortem. Viues. Turcorum dux Sultanus Iathatines, magnitudine & robore corporis superbus, Theodoru̅ Lascarim Graecoru̅ Imp. in praelio grauiter vulnerauit, sic vt vertigine oborta, ex equo delaberetur. Theodorus inde veluti furore concitatus, praeter omnem opinionem stricto ense, Barbarici equi pedes anteriores demetit: pstrato???; Sultano, caput amputauit: eo???; hasta in altu̅ elato, & Barbaris exercitibus ostentato, Romanorum victoriae auctor extitit. Gregoras lib. 1. FORTITVDINIS CERTAMINA. Tvm Tolerantis. Spartae pueri ad aram verberibus fic accipiuntur, vt plerisque sanguis è visceribus exeat: nonnunquam etiam, vt cùm ibi essem audiebam, ad necem. Quorum non modò nemo exclamauit vnquam, sed ne ingemuit, quidem. Hosce pueros Sernius grammaticus [Greek words], veluti dicas, superaris de victoria contendentes, appellari scribit. Concertatio ea Diamastigosis vocabatur, hoc est, difflagellatio, quis plura posset verbera sustinere. Plut. in Lycurgo: Puerorum multos, inquit, in ara augurij caesos verberib. mori vidimus. In Apophthegmatis Laconicis, in ara Orthiae Dianae id solitum fieri scribit. Cui sententiae succinit & Papinij interpres. Hinc in Plauti Captiuis, festiuè Lacones leguntur Plagipatidae. Ex Graecorum obseruatum commentarijs, Ornithiam fuisse lusum apud Athenienses, in quo euerberarentur pueri. In Aristidis vita Plutarchus auctor est, in pugnae memoriam cum Mardonio caedi ad aram Ephebos, quòd quum sacrificanti Pausaniae incurris sent Barbari, virgis loris???; sunt reiecti ab inermibus: ex quo & Lydia pompa difflagellationem consequebatur. Caelius lib. 18. cap. 1. A. L. Propvlsantis. Vide Tit. Monomachiae, fol. 1041. 4347. item Bellorum, folio 924. & seq. FORTITVDINIS FRVCTVS. Dignvs. Huc eorum exempla, qui propter quodcunq; tandem Fortudinis genus praemia & honores sunt consecuti. Quòd si eum spectes, qui tribuit, ad Distributiuam Iustitiam referendi erunt. Sin ipsa praemia, ad Volumen Fortuitorum pertinebunt. Vide locum Statuarum, Encomiorum, Triumphorum, & similium, folio 987. 1009. 3711. Apud Graecos seruatum diu est, vt qui imperator hostem fugasset, trophaeo donaretur: qui occidisset, aut funditùs euertisset, triumpho, vel encomio & peplo. Fuisse autem peplum velum sacrum, in quo qui facinora gesserant fortia, singula egregiè gesta, atq; acerrima praelia, & maxima effingere, illud???; pro immortali memoria exponere pala̅, & templis dicare assueuerant, scriptores produnt: in quo deorum imagines saepe clarissimorum virorum gesta effingebant. Quare Athenienses, Antigoni & Demetrij imagines cum Ioue & Pallade effinxêre in peplo. Nonnulli peplum eximij candoris vestem sine manicis, aureis distinctam clauis, fuisse autumant: quam quinto quoq; anno apud Hylen, mulieres sex & decem Iunoni contexebant. Alex. lib. 1. cap. 22. Miltiadi Cimonis F. qui victo Dati & Artapherne Darij ducibus in campo Marathone, Athenas totam???; Graeciam liberauit, talis honos tributus est in porticu, quae Poecile vocatur, cùm pugna depingeretur Marathonia: vt in decem Praetorum numero, prima eius imago poneretur: is???; hortaretur milites, praelium???; committeret. Probus in Miltiade. Themistocles Atheniensis, quia non fuisset honore affectus ab ijs, qui ad Salaminem dimicassent, Lacedaemonem se contulit. Eum Lacedaemonij & splendidè exceperunt, & magnificè honorauerunt. Et primas quidem partes rei bene gestae Eurybiadae, solertiae verò ac dexteritatis Themistocli dederunt, & vtriq; oleaginam corona̅ donarunt: Praeterea hunc biga (quae apud Sparta̅ erat) praestantissima, laudatum???; verbis ampliss. trecenti ex primoribus Spartiatarum, qui Equites vocantur, discedente̅ ad Tegeaticos vsq; fines comitati sunt. Hunc solum ex omnibus, quos nouimus, hominib. Spartiatae abeuntem deduxerunt. Herod. lib. 8. Leocritvs Atheniensis, Protarchi F. cùm Athenienses duce Olympiodoro Piraeeum (quem Demetrius Antigoni F. praesidio tenebat) oppugnarent, primus muros ascendit, primus???; intra Musaeum (propugnaculi nomen erat) irrupit. Ei in pugna caeso & alij honores habiti sunt, & clypeum illius Ioui liberatori dedicarunt, cum inscriptione nominis, & praeclari facinoris indice. Pausanias lib. 1. Cùm Xerxes apud Sciathum tres praesidiarias Graecorum naues Troezeniam, Aeginetica̅ & Atticam cepisset. Pythivs Ischenoi F. miles praestantissimus, qui in Aeginetica fuerat, eousq; pugnando etiam naui capta restitit, donec totus dilaniatus est, Quem collapsum, adhuc tamen spirantem, Persae admiratione virtutis seruanint, vulneribus myrrha mede̅tes, sindone???; byssina & fascijs obligantes: atq; in castra sua reuersi, homine̅ vniuerso exercitui ostentabant admirabundi: cùm alios, quos in eadem naui ceperant, tanquam mancipia adseruarent. Herod. lib. 7. Cùm in pugna ad Salaminem gesta Theomestor Androdamantis & Phyllacvs Histiaei, trierarchi Samij, Graecas naues demersissent: Theomestor quidem à Xerxe tyrannus Sami creatus: Phylacus verò inter bene de rege meritos adscriptus est, & mulco tractu soli donatus. Benemeriti autem de rege Persica lingua Orosangae vocantur. Herod. lib. 8. Archidama, Lacedaemoniorum regi, Agesilai filio, statua posita est Olympiae in Alti. Ante hunc nulli cuiquam extra fines statuam à Lacedaemonijs erectam comperi. Archidamo verò, & ob alia merita, & mortis causa staruam in Olympia dedicandam censuerunt: quòd & inter Barbaros occubuit, & vnus ex omnibus Spartanorum regibus sepulturae honore caruit. Pausan. lib. 6. Graeciae. Timocleo ob interfectum in puteo Alexandrum Macedonem, praefectum alae Thracum, suae pudicitiae corruptorem, ad Alexandru̅ Magnum rege̅ ducta, cùm rem sic vti gesta erat narrasset, neq; recusaret mortem vt quisq; humanissimus fuit, illacry mabatur. Alexander verò mulierem praestantiorem, quàm quae deploranda esset, putauit: virtutem???; eius & orationem admiratus, imperauit praefectis, curarent & prouiderent, ne deinceps vlla illustris domus afficeretur pari contumelia. Timocleam ipsam omnesq;, qui ei propinquitate reperiebantur coniuncti, liberauit. Plut. de Virt. mul. Romani cum Tyrrhenis bellu̅ gerentes, constituto foedere, obsides eis dederunt nobilissimorum virorum filias virgines. Quae obsidum loco datae erant, accesserunt ad fluuium Tybrim loturae. Ex his vna Cloelia reliquas omnes hortabatur, vt tunicas circu̅ capita religarent, & fluuij cursum ob profundos gurgites difficilem transitu tranarent. Cùm transissent, Romani virtutem quidem earum & fortitudinem admirabantur, sed tamen eas Tyrrhenis remiserunt, vt religionem foederum inuiolatam conseruarent. Porsenna rex sciscitabatur, Quaenám esset, quae huius facinoris eis auctor extitisset? Cloelia reliquas praeuertens, confitebatur. Porsenna virilem admodum virginis animum admiratus, equum ei splendidè ornatum dono dedit, omnes???; virgines collaudatas Romanis remisit. Polyaenus lib. 8. Gallus Imp. primus Rom. Scythis tributum pèpendit. At cùm Scythae contenti precio non essent, Aemilianus limiti Sarmatico praefectus pro concione suis Militibvs id tributum pollicitus est, si hostes vicissent. Romani praemio accensi, ad conserendas cum Barbaris manus incitatiores facti, magna strage hostes vicêre. Reuersus in Moesiam, praemia militibus perso luit, adeo???; gratus exercitui fuit, vt ab eo sit Imperator appellatus. Cuspinianus. Lampridius Alexandrum Seuerum Imp. ait, Sola, quae de hostibus capta essent, limiraneis Dvcibvs & Militibvs donauisse, ita vt eorum essent, si haeredes eorum militarent, nec vnquam ad priuatos pertinerent: dicens, Attentiùs militatutos, si etiam sua rura defenderent. Cùm rex Aragonum octauus Iacobus Valentiam Mauris parentem obsideret, conuocatis ducibus & cuiusq; ciuitatis praefectis, constituit, vt quae ciuitas primùm intra Valentiae muros oppugnando irrumperet, ea in suae virtutis & honoris memoriam Valentiae colonias mitteret, & po̅dera, mensuras, & monetae signum conferret. Cùm igitur Ilerdae ciues primi Valentiae muros diruissent, expugnatam ciuitatem Mauris fugatis & occisis ingressi, ei, prout Rex imperauerat, cultiores adolescentes numero mille totidem???; puellas virgines tradiderunt, & cum mensuris & ponderibus florem lilij vnum, quo monetam insignirent. Nam priùs Ilerda quatuor in suis armis & insignibus lilij floribus vtebatur, nunc verò tribus duntaxat. Quamobrem Valentia in literis, quas ad Ilerdam scribit, eam matrem semper appellat, & in magnis rebus non secus ac parentem carissimam consulit: & vicissim Ilerda Valentiam filiam vocat. Marineus lib. 10. rerum Hispan. Indignvs. Hucij, quibus Fortitudo sua malè ceßit. Ex Titulo, Crudelitatis erga hostes, huc quaedam, f. 2747. TEMERITATIS FRVCTVS. Dignvs. Erat in aula Mathiae regis Vngariae Polonvs miles, qui saepe Vngaros ad luctam, ad pugnam euocaret, multos???; saepe vicerat: sed iactantia nimia odiosus. Stabat in ferratis claustris immanis leo. Quis est, inquit Polonus, qui famelico leoni aufit carnem auferre, quam ore comprehenderit? Quum nemo praesumeret: Cernetis, inquit, quot dico. Illi fame per diem excruciant leonem: postera die ouem proijciunt quadripartita̅. Leo irrugit apprehensae carni incubans. Polonus ingreditur, & leonem iam vorantem, diuaricatis cruribus inclusum, pugno ferit in os, dicens, Offam dimitte canis. Vocem intrepidam leo exhorruit, exeuntem???; visu solo sequutus est. Audax facinus quum ad regem perferretur, no̅ probauit: euocatum???; Polonum pro more donatum, domo sua iussit excedere: qui vaenalem ita vitam circumferret, non necessariò, sed ad solam iactantiam obijciens se periculo, nihil non ausurum proposito praemio ratus. Physici tradunt leonem nullius alterius quàm impauidi hominis vocem co̅tremiscere. Cranzius libro nono Saxoniae, cap. 24. Sinanem Bassam, de clade Turcarum Tiphlisio oblesso, interrogatum à Sultano, & respondentem temeraria quadam audacia: Mederi huic rei no̅ posse, nisi Schachus Schacho opponatur, ex consilio matris Musale̅ Sultanus pronunciat, hoc est, honoribus omnibus & praesertim dignitate supremi Vezuris exuit, & in exiliu̅ pellit. H. He̅ninges in Geneal. Turc. Imp. Veneti anno 1509. XIV. Maij ad Vailam siue Giaradadda à Ludouico XII. magna strage victi, Bartholomaei Aluiam ducis temeritate, continentis imperium amisêre. In cuius memoriam, rex eo in loco, in quo pugnatum fuerat, sacellum, cui sanctae Mariae Victoriae nomen indidit, aedificari iussit. Guicciardinus lib. 8. Edoardvs Angliae Rex cum Ludouico XI. Gall. Rege, & 1. folio 2346. Indignvs. Huc ij, qui Audacia sua ampliß. praemia vel honoresunt consecuti. TIMIDITATIS ET IGNAVIAE FRVCTVS. Dignvs. Ex loco Iustitiae Correctiuae, in puniendis Timidis, huc quaedam, fol. 3462. L. Calphurnius consul, Praefectvm equitum, quòd arma hosti tradidisset, lacinijs abscissis, discincta tunica, & nudis pedibus ad principia per omne tempus militiae adesse iussit. Valer. Max. lib. 2. cap. 2. Q. Servilivs Caepio consul à Cimbris ad Rhodanum victus, cùm ex fuga Romam certissimus cladis nuncius peruenisset, abrogato imperio, bonis???; publicatis (cùm quòd eius temeritate tanta clades accepta crederetur, tum ob spolia tum auro Delphico templum Tolosanum) in carcerem ductus est, necati???; pòst cadauer ad scalas Gemonias abiectum. Ferdinandus IV. Castellae rex, Alfonsum filium haerede̅ & successorem instituit, Iacobo primogenito abdicato, quòd contra Sardos rebellantes in Sardiniam à petre missus, expeditionem Sardiniae, simul & regnorum successionem recusasset. Tarapha de regib. Hispan. Indignvs. Huc ij, qui Fortitudini debita praemia ipsi quantumlibet Ignaui praeripuerunt.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Voluminis Octaui Liber II. De Moderatione & Immoderatione circa res Prosperas. GRAVITAS ET MODERATIO IN SECVNDIS REBVS. TVM IN Genere. Secundae res quatenus Vtiles, sic [Greek words] faciunt, & ad hunc pertinent Titulum. At quatenus Voluptatem pariunt, ad varios alios locos referri debent. Cantacvzeno Magno Domestico cùm res feliciter succedercent, fortunam non lacossiuit, neque immodicè supercilium erexit: sed retenta animi grauirate intra modestiae limites immotus mansit. Nunc verò, inquit, me sobrium esse oportet, cùm alij non ebrij esse non possunt. Prosperi enim successus humana ingenia cum primis explorant, & vaecordes tàm insolentes reddunt, quàm cordatos constantiae & grauitatis laudibus cumulant. Gregoras lib. 9. Specie. Vtpvta, Non Nimivm Tribvere, Confidere Honoribvs, Magistratui, Potentiae. Philippvs Macedo, Graeciae potitus imperio, ad refraenandum animi fastum, puero delegauit hoc officium, vt singulis diebus manè ter acclamaret: Philippe memento te hominem esse. Aelianus lib. 8. de Varia historia. Plotina Traiani Imp. vxor, cùm post Traiani electionem primùm in Capitolium iret, multi???; essent qui imperij felicitatem omnibus modis precarentur: cùm adhuc in gradibus esset, conuersa ad multitudinem: Talis, inquit, huc ingredior, qualem me exire cupio. Et certè talem se in principatu gessit, vt insta reprehensione caruerit. Xiphilinus. Lvdovicvss XII. Gallorum rex, quo die Carolo IIX. vxoris suae fratri in regno suffectus est, amicorum vni, petenti dono sibi dari fortunas Aurelianensis ciuis, qui in Ludouicum hostili animo semperfuerat: strenuè id negauit, atq; alia maiora pollicitus est, inquiens: Ridendum meritò Gallorum regem, si Aurelianensis ciuis iniurias vlcisceretur. Quinetiam omnes eos, qui Carolo paruerant, eodem loco apud se tenuit: ita vt excepta regis persona, quae mutata erat, nihil in Caroli aula mutatum videretur: mirum???; omnibus esset, Ludouico eos regi stipatores esse, qui olim captiuum ex praelio duxera̅t: & eidem in honore illos astare, qui vt in custodia tam diu seruaretur consuluerant: atque ipsos qui in carcere eum asseruarant, ea vultus laetitia, his???ue animis, quibus Carolo operam dedera̅t, inseruire illi, quem antè vt hostem, captiuum habuerant. Fulg. lib. 4. cap. 1. Clemens IV. Pontifex, quum ad eum duae, mortua iampridem vxore, peruenissent è Gallia filiae, petentes pro patris ipsius dignitate maritos sibi dari: nonnulli???ue alij propinqui praestò essent, qui grandia sacerdotia & dignitates tribui sibi exposcerent: ita omnibus respondit, vt quamprimùm à se abirent, paternae???ue rei quod sibi reliquum superesset, aequis portionibus inter se diuiderent. Egnat. lib. 4. cap. 3. & Fulgos. lib. 4. cap. 3. Quum Romae Hadrianvs VI. Pontifex renunciatus esset, tabellarij cum priuatis literis ad Victoriam Vellicam, Cantabriae vrbem, vbi tum erat Hadrianus à Carolo V. in Germania comitia celebrante praefectus regni relictus, tertiodecimo die peruolantes, aedium scalas conscendendi ad pedes prouoluuntur, eum???ue porrectis literis pontificem salutant. Ille nihil ad tanti nuncij nomen vultu animóve commotus, paulùm substitit: & cùm tabellarios ab osculo pedum auerteret, conuersis ad amicos oculis: Si vera sunt, inquit, quae nunciantur, mibi profectò plurimùm est dolendum. Nec mora, exultantis & salutantis populi turba atrium, porticus, atq; ipsa etiam superiora conclauia replentur. Ingruente verò nocte nobiles equites vti in publica laetitia decuit, Maurorum habitu vibratis funalibus decurrerunt. Verùm Hadrianus nihil propterea aut de corporis cultu, aut de pristina vitae consuetudine sibi mutandum esse iudicauit, quum priùs expecta̅das à senatu literas arbitraretur, quàm quicquam vel muneris vel habitus de pontificia maiestate, vti praepropero leui???; similis, vsurparet. Neq; verò multò pòst nuncios ab vrbe Roma literas deferentes tanta animi tranquillitate suscepit, vt perlectis literis, atq; his, quòd honestè conscriptae viderentur, pacata voce & leni capitis nutu laudatis, nihil plus sit locutus, quàm vt nuncios tanqua̅ de via fessos ad quietem hortaretur. Adeò vt in eo sedati animi habitu frigidiore???; laetitia Vianesius Albergatus, qui à Leone X. antecessore missus, sacerdotum defunctorum haereditates in Hispania colligebat, indignanti similis, non obscura voce dixerit: Renuatur ergo hic summus pontificatus, postquam tam lenta hilaritate suscipitur. Iouius in Hadriani vita. Victoriae. Victores Moderati. Gravitas in victoria. Victoriae moderatio subiecti ratione vna videtur esse: at si formaliter consideretur, hoc est, respectu eius habitus à quo profluit, multiplex. Quatenus enim vtilis est victoria, & confidentes reddit: sic Grauitas victoriae huius est loci. Quatenus verò voluptatem iunctam habet, si quidem Corporis, Temperamiae est propria, & Victores complectitur Temperantes: sin Animi, ad varias virtutes referenda erit. Ex victoria enim percipitur voluptas partim [Greek words], partim [Greek words] voco eam quae in perpeßione posita videtur. Sic ad Victorem redit tum Opulentia, & Victorem Liberalem alieni???; adstinentem exhibet: tum Gloria, Victorem???; parit Magnanimum. [Greek words] alteram [Greek words] constituo, qua victor victum sua potestati subiectum benignè tractat, & Clementem Victorem ex se denominari facit: alteram [Greek words], quae ratione habita Rerum, Victorem non superbum efficit, sua bona nimiùm extollentem, hostium non nimiùm deprimentem: respectu verò Personarum, Victores Populares & Vrbanos gignit. Spartani vsqueadeò vsitatum ducebant & competens ipsis opus, vincere hostes, vt nec immolarent victoriae causa in vrbe dijs, praeterquam gallum gallinaceum: nec gloriarentur milites, nec exultarent qui audiebant. Imò verò commissa ad Mantineam pugna, quam descripsit Thycydides, primò victoriae nuncio magistratus, quòd laeta attulisset, carnes ex co̅uiuio, praeterea nihil misêre. Plut. in Agesilao. Agesilavs rex Spartanus, allato nuncio, illustrissimos viros praelio cirea Corinthum commisso occubuisse in acie, Spartiatas autem cecidisse perquàm paucos, multos verò ex hostibus: nullam laetitiam vel exultationem prae se tulit, sed ingenti edito gemitu: Heu Graeciam, inquit, quae tot viros ipsa perdidisti: quot si incolumes sint, profligare acie cunctos queant Barbaros. Plut. in Agesilao, & Probus. Epaminondas, quum aliàs solitus esset vncto corpore hilari???; vultu prodire in publicum: postridie eius diei, quo feliciter pugnatum est ad Leuctra, processit squalidus ac summissus. Amicis autem sciscitantibus, Ecquid illi molesti accidisset? Nihil, inquit: sed heri sensi, me plus aequo mihi placuisse: eius gaudij intemperantiam hodie castigo. Plut. in Apophth. Philippvs Macedonum rex, victis ad Chaeroneam Atheniensibus & Thebanis, qua pugna vniuersae Graeciae libertatem ademit, mirum qua arte praesentem laetitiam texerit. Neq; [2050] solita sacra eo die fecisse dicitur, neque de more conuiuatus: non coronas, non vnguenta sumsisse, ne risisse quidem: & qua̅tum assimilare potuit, ita vicit, vt victorem sentiret nemo: nec se regem Graeciae appellari voluit, sed ducem: demùm ita inter suorum laetitiam & hostium dolorem temperauit: vt neq; victoribus assultate sit visus, neq; victis insultate. Atheniensibus, quos infestissimos habuit, captiuos gratis restituit, & peremtorum corpora sepulturae reddidit. Alexandrum filium, quem iam inde à Byzantina obsidione duodeuiginti annos natum in castra accersiuerat, vt prima militiae rudime̅ta apud se deponeret, & qui primus in sacram Thebanorum cohortem irruperat, Athenas cum Antipatro misit, qui cum ea ciuitate pacem iungeret. Sab. lib. 3. En. 4. Praelio ad Gaugamelam inter Darium & Alexa̅drum co̅misso, quo victus tandem est Darius, cùm Persae Macedonum impedimenta inuasissent, & captiuos soluissent, in???; his matrem Darij Sisingambim, Darium victorem esse affirmantes: illa, etsi multi hortarentur, vt bono esset animo, immobilis & sine voce nullum laetitiae signu̅, prae se ferens stabat, siue quia rem tantam non temerè crederet, siue quòd fortunam post tot clades arridere incipientem, irritare non fuerit ausa, adeò vt quid mallet, eam intuentibus incertum fuerit. Sad. lib. 5. Enn. 4. Demetrivs Poliorcetes non elatus victoria ducem & amicos eius magnificè donatos remisit. Plut. in Demetrio. Dion liberatis à Dionysij tyrannide Syracusis, nullu̅ priùs ex praesenti felicitate capere fructum voluit, quàm gratiam amicis, socijs praemia, praecipuè familiaribus ciuib??? & externis militibus esset munificentiam & honorem impertitus, magnificentia excedens facultates suas, cùm tenuiter & frugaliter sese vulgati toleraret cultu. Vnde erat in admiratione: quòd cu̅ no̅ Sicilia modò & Carthago, verùm vniuersa quoq; Graecia oculos intentos haberet in eius felicitatem, neq; quicqua̅ illius aetatis homines adeò arbitrarentur magnu̅, neq; virtus & fortuna in alio duce videretur illustrior fuisse: in tantu̅ se vestitu & famulitio & mensa moderatum praeberet, vt si cum Platone ageret in Academia, non cu̅ mercenario milite & ducibus eorum viueret, qui crapulam & delicias quotidianas pro laborum & periculorum habent solatijs. Plut. in Dione. Ricardus Edvardi III. Anglorum regis F. praelio victum Ioannem Francorum regem captum ducens in Angliam, cùm adesse cum nobilissimo totius Europae rege captiuo diceretur patri, is nihil vultum mutans, quasi parum secundis moueretur rebus, filium probè rem administrasse aiebat, si modò rectè omnia egisset: ac quò intenderat venatum in syluam perrexit. mandans, vt regem Ioannem quanto possent maximo honore festiuitate???; exciperent. H. Boëthius lib. 15. Franciscus I. Galliae rex, in pugna Papiensi à Caesaris Caroli V. exercitu victus captus???ue, ad Pisleonem in custodiam est deductus. Eò tum demùm ipse Ferd. Daualus Piscarius Caesareus dux venit, non planè obducta oris cicatrice, regem???; inuisit non in purpurea aurea???; veste, vt caeteri, qui ab ea victoria in pompae morem sese Gallicis spolijs exornarant, sed ad singularem animi modestiam, laneo & nigro in sagulo, quasi non victoris, sed victi habitum praeferret, & miserari regiae conditionis sortem nequaquam ficto dolore videretur. Eum venientem, ac insignium ducum turba, veluti praetoria cohorte, circumseptum, Franciscus adeò humaniter & auidè complexus est, vt aliquandiu animum atq; oculos in eius viri admiratione defixos teneret. Iouius in Dauali vita lib. 6. Carolvs V. Barchinonae nuncios victoriae de Francisco Galliae rege, quae ipso natali eius die parta fuerat, nulla cum hilaritate suscepit: sed singulari pietate indictis tantum trium dierum supplicationibus, vt is secundus belli euentus Reipubl. Christianae commodo verteretur, publicam laetitiam festis ignibus & tormentorum bombis celebrati vetuit. Iouius in Ferd. Dauali vita. Henricvs Nauarrae Rex, tanta moderatione vsus est ea victoria, quam aduersus caesi Ioyosij ducis copias, omni alia maiorem obtinuit, vt sanatos priùs captiuos ab omni lytro immunes dimiserit, Montigneo, & alijs signa restituerit, vltrò etiam Regis Henrici animum ad pacis ineundae & firmandae consilium missis legatis permouere, quamuis incassum conatus sit. Morti Inimicorvm. Benedictvs abbas à Florentio presbytero non veneno tantùm tentatus, sed & loco pulsus, cùm repentino pauimenti collapsu elisum expirasse, eo???ue nuncio Maurum discipulum suum laetari videret, grauiter Maurum increpauit. Marulus lib. 5. cap. 2. Ad Pompeij Columnae Cardinalis mortem, Clemens VII. nullum omnino laetitiae signum vultu praetulit, licèt illius opera direpta Roma à Caesariano milite fuisset: verùm seuerè contraxit frontem. vel ob id, quòd Pompeius eodem anno mense???ue, quo ipse natus, immaturè atque hominum opinione celeriùs è vita discessisset, quum praesertim tanta vis spiritus, & ea quidem aduersus morbos indomita, robusto in corpore vigere videretur. Magnoperè enim Clemens ex alienis fatis omine concepto, mortem timebat: quum alioqui nihil saluti molliter indulgendo, vitam contemneret. Prorupit tamen in longos sermones de Pompeij moribus, ex animo iudicium ferens, quum honestissimi viri quitum aderant, amore vel odio mortui famam diuersis sententijs excuterent: & ipse ante omnes Pompeium ab eximijs ingenij naturae???ue dotibus verè magnum fuisse testaretur, sed aculeatè subiungeret, Poeni Annibalis exemplo, vel maximas eius viri virtutes ingentibus vitijs adaequari. Iouius in Pompeij vita. IMMODERATIO IN REBVS SECVNDIS, SIVE SECVNDVM Excessvm. Insolentia. Consule Tit. Superborum, f. 85. Illic Mendacij in suis bonis dijudicandis habeturratio: hic verò Confidentiae nimiae. De Tantali insolentia ex rerum successu haec leguntur apud Pindarum Ode 1. Olymp. [Greek words]. Si quenquam hominum mortalem coeli custodes dij in precio habuerunt, hic Tantalus fuit. Sed concoquere ingentem felicitatem non potuit: ex saturitate nanq; assecutus est incommodum exuperabile, quod pater Iupiter super ipsius caput suspendit: durum nempe lapidem, quem perpetuò cogitans à capite repellere, laetitia priuatur. Multi, bello Punico secundo Romanis legionibus ad Thrasymenum & Cannas caesis, falsò crediti sunt perijsse: erat???ue nonnullorum vita iam temerè deplorata, cùm repentè Matribvs oblati, tantam laetitiae molem illarum animis offudêre, vt velut subita ruina oppressae inter oscula & complexus expirarint. Sad. lib. 3. cap. 4. ex Liuij lib. 2. Dec. 3. C. Ivl. Caesar, Galliam prouinciam consequutus, magno gaudio elatus, non temperauit, quin paucos post dies frequenti curia iactaret, inuitis & gementibus aduersarijs adeptum se quae concupisset: proinde ex eo insultaturum omnium capitibus. Ac negante quodam per contumeliam, facilè hoc vlli feminae fore, responderit, quasi alludens, in Assyria quoque regnasse Semiramim, magnam???; Asiae partem Amazonas tenuisse quondam. Suetonius. L. Aelius Seianvs apud Tyberium tanta fuit auctoritate, vt ei pro collega in imperio haberetur. Sed elatus coepit Tyberium prae se nihili facere, Praetorianos alios???; omnes sibi conciliare. Tyberius re cognita, cautè ac pedetentim depressit hominem. Dion. lib. 58. Constantinvs Magnus Imp. cùm ex omnibus bellis victoriam reportaret, semper prospera vsus fortuna, sui ipsius immemor, quemad modum optimis principibus aequandus ab initio, ita vltimo imperij tempore medijs conferendus fuit. Videlicet decem primis annis praestantissimus, duodecim sequentibus latro ob crudelitatem, decem nouissimis pupillus, ob profusiones immodicas. Cuspinianus. Methonenses à Baiazethe II. obsessi, moenij???ue nudati, cùm quatuor Venetas triremes onustas auxilijs & commeatu aduentare intellexissent, ob praesens auxilium laeti vrbem & moenia sine custodijs & defensoribus relinquentes in portum excurrebant. Ianizari hoc videntes, per ipsa moenia in vrbem ingressi, Venetis peditibus ad vnum trucidatis, vrbe potiti sunt. Iouius in vita Baiazethis II. Defectvm. Stvpiditas Et deiectio animi. Huc illi, qui Rebus secundis non modò non confidunt, sed quò magis fortuna arridet, tantò magis ipsi animo deijciuntur.

LIBRI TERTI TITVLORVM DISPOSITIO. ??? ??? Voluminis Octaui Liber III. De Fortitvdine Declinante aduersa. DECLINATIO MODERATA MALORVM QVORVMLIBET. Mala, quia naturae hominis inmica, fugienda sunt, ea moderatione, vt nec plus quàm oportet fugiendo timidi, nec minus quàm oportet, stupidi dicamur. Recta ratio moderatur hos motus: & proterea respectu efficientis ad Prude̅tiam, respectu verò [Greek words] ceu materiae subiectae, ad Fortitudinem pertinent. In ascensu montium calcaribus, in descensu freno indiget equus: vtrobi??? certè robore opus est. Sic quo??? in toler ando & propulsando animi praesentia opus est: at non minùs in declinando. Prima certè haec est Fortitudinis ratio, vt mala, si honestè fieri poßit, declinet: si id nequeat, secunda vt propulset: si ne??? istud, tertia vt toleret. In Declinatione malorum ratio habenda tum Materiae subiectae, hoc est, eius mali quod declinamus (& de hac Declinatione nunc loquimur) tum Formae siue modi, quo declinamus. Qui quidem partim Internus est, partim Externus. Internus à Pradentia prouenit. Ita??? sub loco Prudentiae exempla multa reperias declinandae mortis, exilij, &c. no̅ propter id quod declinatur, sed propter prudentia̅ declinandi. Externus verò à fortitudine pendet tum Toler ante minora mala, vt maiora decline̅tur (de quo sud Tolerantia) tum Propulsante mala, cui accidit, vt simul ea declinet (de quo sub Propulsatione) Finis deni??? propter quem haec mala declinamus, qualiscun??? sit, huius est loci. Declinantur autem mala tum Perse, quia mala, qualiacun??? tandem: tum Propter aliud, cùm vel Bona alia impediunt, vel Mala alia afferunt. Dolores, Morbos, Vvlnera Modestè Declinare. Demonax, quum aliquando in balneis refugeret ingredi aquam feruentiorem, & alius illum appellaret meticulosum: Quid, inquit, an hoc pro patria passurus essem? Sentiens, temeritatis esse, non fortitudinis, subire periculum, ni ob causam grauem & honestam fiat. Eras. lib. 8. Apoph. C. Marivs varices habebat in vtroque crure, quos praebuit medico exsecandos non alligatus, ac sine gemitu vllo, & vultu non contracto, sectionem pertulit. Verùm ad alterum crus cùm transiret medicus, reiecit eum, negans tanti esse curationem, vt tolerandum eum dolorem existimaret. Plut. in Apophthegmatibus. Condemnationem In Ivdicio Modestè Declianre. Huc refer exmpla Asylorum, quatenus per haec vim matorem euitant, f. 3997. Demosthenes in propria causa dicturus, aufugit Calauriam in templum Neptuni, potentiam Antipatri veritus. Plut. in eius vita. Alcibiades, quum sacra triremi ad causam dicendam è Sicilia vocaretur ab Atheniensibus, obtemperare noluit: Stultum est, inquiens, iudicium quaerere, cùm fugere possis. Et cùm quidam diceret: An non credis teipsum patriae? respondit: Imò ne matri quidem: Timerem enim, ne fortè per imprude̅tiam nigrum calculum pro candido submitteret. Dictum Graecis sonat iucundiùs, ob vocum affinitatem, [Greek words]. Graecis autem [Greek words] dicitur, qui iudicum sententijs absoluitur: [Greek words], qui vitat aut fugit. Plut. in vita Alcibiadis. Aelianus lib. 13. de Varia historia. Aristoteles philosophus, quum iudicium veritus Athenis profugisset, scitante ex eo quopiam, Cuiús nam modi videretur ei Atheniensium ciuitas? [Greek words], inquit, [Greek words]: Pirus super pirum, ficus super ficum consenescit. quod de Alcinoi hortis Homerus refert. Sycophantas nimirum innuens iusto plus inibi pro germinantes. Rursum quaerente, Quid ita Athenas reliquisset? [Greek words], respondit, [Greek words]: Ne in philosophiam bis delinquant Athenienses, qui Socratem priùs cicuta sustulerant. Caelius lib. 17. cap. 34. Antiquarum lectionum. Mortem Extra Ivdicivm Modestè Declinare. Prophetae centum ab Abdia procuratore domus regis Achabi, absco̅diti fuêre, cùm Iezabel regina sceleratissima prophetas Domini persequercetur. 3. Reg. 18. Vrias Semeiae F. propheta, Iudaeis excidium denuncians sub Ioacimo rege, metu mortis in Aegyptum profugit. At regis iussu è fuga retractus, interfectus est, eius???; corpus in publicum sepulcrum proiectum. Hierem. 26. Ezechias rex Iudaeorum fleuit fletu magno, orans Dominum pro morte, quam sibi immine à propheta Esaia audiuerat. 4. Reg. 20. Iesvs Christus Seruator noster, à Nazarenis indignantibus, quòd in vrbe ipsorum, in qua educatus fuerat, nulla miracula facere vellet, in montis verticem ductus, vt inde praecipitaretur, diuina vi transiens per medium illoru̅ iuit. Quod ipsum vt contra corporis naturam fuit, ita diuinicatis, quae humanitatem comitabatur, argumentum euidentissimum. Lucae 3. Idem Hierosolymis, festo Renoualium, à Iudaeis in porticu Solomonis deprehensus, cùm lapidibus eum obruituri essent, è manibus illorum exiuit, & trans Iordanem abijt. Matthaei 19. Marci 10. Ioannis 10. Idem suis Discipvlis praecepit, vt à persecutoribus malè habiti, de ciuitate in ciuitatem fugiant, non tàm metu mortis, quàm studio diutissimè in ea, quam à Domino obtinuerant, euangelizandi prouincia versandi. Matth. 10. Post Stephani Protomartyris nocem Fideles omnes in Iudaeae & Samariae fines (exceptis Apostolis) dilapsi sunt. Act. 8. D. Pavlvs insidias euitans Iudaeorum, de ciuitate in ciuitatem fugiebat: non timore mortis, sed quia furori malorum cedens, pluribus se vtilem reseruabat. Act. 25. Idem & Silas Thessalonicae periclitantes, à fratribus noctu Berrhoeam dimissi sunt. Cum???; Thessalonicenses Iudaei etiam Berrhoeenses concitare vellent, Athenas abijt. Act. 17. In grauissimis persecutionibus sub Antoninis, sub Decijs, Diocletiano, Maximino, Christiani homines solitudines petiêre: non quòd pro Christo pati recusarent, sed quòd spontè animas profundere nollent, melioribus te̅poribus semetipsos conseruantes. Haec origo primorum fuit Eremitarum. Vide Tit. Monachorum & Eremitatum. Pavlvs primus eremita, anno aetatis XV. orbus vtroque parente, metuens ne à sororio suo (qui bonis eius inhiabat) proderetur, quòd Christianus esset: in persecutione sub Decio & Valeriano in solitudinem concessit. Diuus Hieronymus in eius vita. Avvs Basilij Magni, in persecutione Christianorum sub Maximino, cum cognatis ac paucis ministris in montis specum sese abdidit per septennium, & solo pane sustentatus est. Ad postremum tamen martyrium constantissimè passus est. Nazianzenus testis. D. Cyprianvs, cùm populo Carthaginensi se inuisum esse sentiret, secedere maluit & latêre, quàm inuerecunda praesentia sua seditionem magis augere. Quae latebrae sub Decio & Gallo fuisse videntur. Postea enim ad Ecclesiam suam redijt. Cyprianus lib. 3. Epist. 5. Athanasivs ille Magnus, Alexandriae episcopus orthodoxus, à Constantio Imper. Ariano proscriptus, muneribus etiam propositis, qui vel viuum vel mortui caput afferret, per sexennium in subterraneo puteo delituit. Proditus autem ab ancilla, latebras diuino monitu mutauit. Inde ad Constantem profugiens, eius beneficio reditum impetrauit. Post quinquennium Constante à Magnentio tyranno interfecto, Constantius eum demùm expulit, ita vt per decennium, vsque ad mortem Constantij, Alexandriae apud sacram quandam virginem delituerit: & audita morte Constantij repentè suis cum gaudio sese restituerit. Sub Iuliano iterum latêre coactus est. Sub Iouiniano restitutus, anno Christi CCCLXVII. Sed Iouiniano opt. principe post octo imperij sui menses in Cilicia morte sublato, successoribus Valentiniano & Valente: Valens Arianis fauens, etsi propter Athanasium Aegypto pepercit, Athanasius tamen praefectorum turbas metuens, per quatuor menses in paterno latuit monumento. Populo id aegrè ferente, edicto Valentis ecclesias suas repetere iussus, non multò pòst obijt, anno Christi CCCLXXVII. cùm episcopatum Alexandrinum gessisset annis XLVI. Socrates libro 4. capite 20. & Sozomenus libro sexto, capite decimonono. Cupiebat nimirum sanctissimus vir dissolui, & esse cum Christo: verùm ecclesiae causa diutissimè viuere optabat, ne sua morte vera religio damni aliquid pateretur. Dionysivs Alesandrinus episcopus, qui Heraclae in episcopatu successit, sub Decio & Valeriano Ecclesiam persequentibus, diuina voce monitus, fugit in Mareotidem Libyae, & ibi latuit. Eusebius lib. 7. cap. 11. Gregorivs Thaumaturgus ingruente persecutione, considerata fragilitate humanae naturae, quòd plerique non possent vsque ad mortem pro pietate decertare, auctor Ecclesiae fit, vt terribilem illum impetum atque incursum paulisper declinaret: satiùs esse ducens, per fugam animam eorum conseruari, quàm stantes in acie certaminum, atque periculorum, fidei fieri desertores. Ac quò maximè hominibus persuaderetur, nullum animaae periculum adferre, si vel per fugam quis fidem conseruaret, suo exemplo auctor secedendi fit, ipse ante alios secedendo periculi impetum deuitans. Greg. Nyssenus in eius vita. D. Fridolinvs, cùm ab idololatris tutus esse non posset, precibus ad Deum, Rhenum veteri relicto alueo nouum accipere coëgit, vt eo veluti propugnaculo contra iniurias Ethnicorum muniretur. Victor Mauritanus Maximini Imper. miles & aulicus, Mediolani post varias poenas è vinculis fugiens latitauit. Mox deprehensus propè eandem vt bem in hortis principis, capite plexus fuit, octauo Idus Maij. Volaterranus libro vigesimo Anthropologiae. Achilles cùm annum aetatis suae nonum expleuisset, pronunciasset???ue Calchas vates, Troiam sine Achille capi non posse: quia responsum tulisset à matre, Sibi in eo bello moriendum fore: puellari habitu indutus, in Scyron, quae vna est Cycladum, inter filias Lycomedis regis se abdidit. Hîc tamen inter puellas ab Vlysse agnitus est. Natalis Comes lib. 9. Mythol. cap. 12. Cleomenes Spartanorum rex, victus ab Antigono, cùm in Aegyptum fugeret, & Therycion amicus consuleret, vt morte seruitutem anteuerterent: non sibi, sed patriae se superesse dictitabat: mortis metu mortem sibi vltrò consciscere, insani hominis esse, non fortis. Plut. in eius vita. Lacon, quum voto se obstrinxisset, quòd se de Leucade praecipitem daret, conscendit montem, & conspect altitudine, sese auertit. Id cùm illi probri gratia obijceretur: Non putaram, inquit, illi voto, maiore voto opus esse. Nempe qui facinus arduum concipit animo, priùs à dijs optare debet animum facinori parem. Plut. in Lacon. Tribus annis Romae versatus Galenvs, ingruente magna peste, confestim ex vrbe in patriam properauit, annum iamagens tricesimum septimum. Insidias Vitae Moderatè Declinare. Consule Tit. Prudentiae in vitandis insidijs: illic respectu Rationis Prudentiae declinantis, hîc respectu Timoru Fortitudimis moderantis habetur ratio, f. 1713. David Isaei F. Sauli regis insidias summo studio euitauit. Ab vxore Michol per fenestram demissus, Ramathan ad Samuelem confugit. 1. Reg. 19. In persequente Saulo, Nobam ad Achimelechum pontificem, à quo panes apposititios accepit, & ensem Goliathi. Mox ad Achim Gethae regem, apud quem insaniam simulauit, vt tutus esset. Idem cap. 21. Tandem in speluncam Odollamam, vbi manum circiter quadringentorum virorum coëgit, obaeratorum, & fugitiuorum, & Maspham Moabitarum se recepit. Inde monente Gado vate, in Iudaeae fines concessit, in Haretham syluam, & Palaestinos Ceilam oppugnantes cecîdit. Saulum postea aduentare cum exercitu audiens, Ceilam reliquit, & saltus Ziphi munita loca tenuit. Persequente Saulo, in Maone saltu vndique circumsessus tenebatur, cùm Saulus ad Palaestinos, qui incursionem fecerant, reprimendos, copias reducere cogitur. Vnde locus ille Rupes diremtoria vocata est. Occupauit inde Dauid Engadinorum arces. Mortuo Samuele in saltum Pharanem se contulit, & inde ad Achim Gethae regem, à quo oppidum Siceleg ad habitandum cum suis obtinuit, è quo excursiones faciebat in Gessuraeos, Gerzaeos & Amalechitas. 1. Reg. 27. Cùm discipuli Ioannis Baptistae, Domino Iesv nunciassent, quòd ab Herode rege in carcere obtruncatus fuisset: Iesus secessit ex illa regione, ne Herodi occasionem maioris flagitij committendi daret. Matth. 14. Post suscitatum Lazarum cùm Iudaei consilio indicto de comprehendendo Iesu congitarent, Iesvs è Bethania in desertu̅, in ciuitatem Ephraim abijt, ad festum vsque Paschae. Ioan. 11. Iudaei Christvm Dominum, propter curatam Sabbato manum aridam, cum Herodianis persequi cogitabant. At ille furori illorum cedens, cum discipulis suis ad mare secessit. Matthaei 12. Marci 3. Lucae 6. Pavlvs Apostolus, cùm Damasci conuersus Christum praedicaret, insidiantibus ei Iudaeis, & portas omnes obseruantibus, à discipulis laxata sporta per murum demissus, Hierosolymam peruenit. Vbi cùm Graecanici eum interimere conarentur, Caesaream à fratribus deductus, Tarsum???ue dimissus est. Act. 9. Neque mortis reprehendenda fuga sit, siquidem vitam non turpiter appetas: neque commendanda expectatio, si coniuncta cum odio sit viuendi. Vnde fortissimos quosquè & bellicosissimos Viros educit vbique ad certamen Homerus accuratè armatos. Apud Graecos etiam legissatores eum, qui clypeum proiecit, puniunt, non eum, qui gladium vel hastam: docentes, ne quid mali patiatur, priorem cuique curam ducendam, quàm vt hostibus inferat, praesertim magistratui aut duci. Plut. in Pelopida. Mithridates Ponti rex, dilige̅tissimus vitae fuit. Id ex eo intelligi potest, quòd vnus quotidie venenum bibere excogitauit, praesumtis remedijs, & inter ea nobili illa antidoto, quae nomen ab eo accepit, vt consuetudine ipsa innoxium fieret. Plin. lib. 25. cap. 2. Idem insidiarum metu venationes secutus, per septem annos neq; vrbis, neq; ruris tecto vsus est, sed per syluas vagatus, diuersis montium regionibus pernoctabat: ignaris omnibus, quibus esset in locis assuetus feras persequi. Sic & insidias vitauit, & corpus suum ad omnem virtutis patientiam indurauit: exercitum quoq; hyeme media fortiter haec tolerare docuit. Iustinus lib. 37. Cùm legati ad Tvrcorvm reges introducuntur, singulos bini purpurati in medio arreptis brachijs, quadam honoris specie sustentantes, ad dextrae osculum perducunt: neque externos homines ad tyrannum aliter admittunt, quàm vt sinum scrutentur, an ferrum sud veste lateat, implicatis???ue eo modo brachijs, commouendae manus potestatem facinus ausuris dissimulanter eripiunt: quanquam & assidenti in thoro circumposita parata???ue ad manum clypeus cum acinace claua???ue ferrea, ac item arcus & sagittae conspiciantur. Sab. Supplem. lib. 24. & Iouius lib. 28. Anno MDXXXVI. Hungaris ad Mugacium trucidatis, & rege ipso Ludouico ad foedum interitum palustri lacuna submerso, victor Solymannvs Budam rectà contendit. Vrbe, regia???ue potitus, ad Danubium posuit castra, inuisit???ue regiam arcem, ita tamen, vt in ea minimè pernoctaret: quòd antiqua Othomannorum lege cautum sit, vt Imperator nusquam muris, sed suae tantùm custodiae munimentis confidat. Iouius lib. 28. Hist. Henricvs VII. Anglorum regno pulcrè constituto, tamen praeteritis malis doctus, sibi adhuc inimicorum insidias pertimescendas ducebat, quòd mortales ad incunabulis odio factionum imbuti, non facilè soleant virus ex animo expuere. Itaque primus omnium Angliae regum, stipatores corporis habere coepit, quod à Francis principibus sumsisse fertur. Polydorus lib. 26. Rodvlphvs Habspurgensis Imp. Italorum infidias declinans, Romam inaugurationis à Pontifice suscipiendae causa proficisci renuit: - quia me vestigia terrent, inquiens. Cuspinianus. Ferd. Piscarius lorica, quae iugulum tantùm atq; humeros muniret, in tumultuarijs expeditionibus vtebatur, nec sine ea somnum capere erat solitus. Iouius in Piscario lib. 3. Hostivm Vim Et Insidias Modeste Declinare. Fvga honesta. Declinamus hostes vt mala per se: per accidens etiam, quatenus vel libertati vel vitae vel gloriae nostrae insidiantur. Ne eade̅ bis repetere cogamur, de hostium Fuga simpliciter hic loquimur, quamcunq; ob causam fiat. Consule Tu. Stratagematum, Imperator ne pugnet, quatenus hostium congressum euitat, f. 1763. Item, Cum desperatis non pugnare, Hostem clausum emittere, f. 1875. 1878. David rex audiens filium Absalomum Hebrone contra se regem creatum, excessit Hierosolymis, suos???; omnes praemisit, ne in cauti ab Absalomo opprimerentur, ipse Iordanem trai???cit, & in loca tuta se recepit. 2. Reg. 15. Quidam aiunt Molinidas adortos aliquando Hercvlem ex infidijs: atque illum hominum multitudien territum, non ausum contrà resistere, sed fuga saluti consuluisse, id???ue in vulgi sermonem abijsse, Ne Hercules quidem contra duos. Erasmus. Oraculum Graecis datum fuerat, Qui primus in terram Troianorum exilisset, fatali morte periturum. Achilles igitur, quamuis Graecorum omnium fortissimus esset, manifesto tamen & ineuitabili periculo sese exponere noluit, sed vltimus omnium in terram egressus est. Protesilaus verò iuuenili audacia prosiliens, in terra primus fuit, & quoq; primus in Orco. Eustathius Iliad. ???. Veteres Spartani murorum oppugnationes declinabant, vbi non solùm à viro abiecto, verùm etiam contingatà puero & femina vulneratum cadere vel fortissimum: quomodo à Paride Achillem aiunt interemtum in porta. Plut. in Lysandri & Syllae comparatione. Quum Antigonvs secundus rex, aliquando cederet hostibus imminentibus, aiebat, Se non fugere, sed opportunitatem à tergo sitam persequi. Fugere & Persequi sunt contraria. At ille se persequi magis quam fugere profitebatur. Persequimur enim hostem, & persequimur id, quod studiosè expetimus. Plutarchus in Regum apophthegmatibus. Stobaeus Serm. 52. Meton astronomus, Atheniensibus in Siciliam nauigaturis, posteaquam futura pericula cognouisset, neque inueniret honestatis praetextum, insanum & furibundum se esse finxit: & ad verisimilem morbi opinionem domum etiam incendit. Insanus igitur à belli principibus iudicatus, liberè dimissus est. Aelianus lib. 13. de Var. hist. Postaequam M. Crassus infeliciter contra Parthos pugnauit, alijs alio fugientibus, Cassivs retulit se Carras. Ducibus itineris (Arbes hi erant) vt operiretur monentibus eum, dum esset Scorpionem Luna praeteruecta: At qui Sagittarium ego, inquit, magis quàm hunc, exhorresco. Ita cu̅ equitibus quingentis abriquit se in Assyriam. Plut. in Crasso. Herodes Antipatri F. à Parthorum rege Pacoro Hierosolymis obsessus, cùm Hircanum socerum regem & Phalaëlum fratrem perfidè à Barzapharne satrapa, ad quem legati fuerant missi, captos audiuisset: militibus assumtis, tota???ue familia iumentis imposita, comites inter eundum singillatim accedens hortabatur, ne moerori succumberent, hunc enim fugae officere, in qua sola salutis spes sit reposita. Quibus verbis accensi conabantur calamitati resistere. Interim minimum abfuit, quin ipse sibi manus inferret, euerso vehiculo, & matre adducta in mortis periculum, adeò & casus hic eum terruit, & metus, ne inter has moras superueniret hostis insequens. Iam???ue gladium strinxerat, volens se percutere, cùm interuentu proximorum est prohibitus, obtestantium, ne suos inimicorum iniurijs relinqueret. Igitur refota matre, & pro tempore adhibitis remedijs, pergebat institutum cursum, petens castellum Massadam quàm maximis compendijs. In quo itinere non semel impugnatus à Parthis persecutoribus, semper victor discessit. Iudaer sexagesimo ab vrbe stadio illum aggressi, profligati sunt. Eo loci pòst regiam condidit cum primis memorabilem, adiuncto etiam oppido, quod Herodium vocari voluit. Depositis tandem suis in eastro Massada, ipse etiam media hyeme Romam properauit, & à Senatu rex declaratus, regnum tandem, victo Antigono, cui Pacorus regnum concesserat, obtinuit. Iosephus libro 14. capite 25. Massiliensivm oppidum intrare nulli cum telo licet: praesto???; est, qui id custodiae gratia acceptum, exituro reddat: vt hospitia sua quemadmodum aduenientibus humana sunt, ita ipsis quoq; tuta sint. Val. lib. 2. cap. 1. Maximo tyranno contra Valentinianvm II. ducente, Valentinianus, quòd vires pares ad tantum excipiendu̅ impetum non haberet, suorum monitu repentè Aquileia se cum Iustina matre proripuit, ac naui conscensa, Thessalonicam accessit, ac raptim Theodosij Magni auxilium implorauit. Sigonius lib. 9. Imp. occid. D. Hilarion ad quosdam fratres sibi notos in Bruto diuertit, haud procul ab Alexandria. Qui cùm miro gaudio suscepissent senem, & iam vicina nox esset, repentè audiunt discipulos eius asinum sternere, illum???ue parare proficisci. Aduoluti pedibus, rogabant ne hoc faceret. Quibus ille respondit: Non multò pòst cognoscetis, me non sine causa subitò discessisse. Die sequente affuêre Gazenses cum lictoribus, eum comprehensuri: quando quidem à Iuliano Apostata, & Hilarionis & Hesychij mortem impetrauerant. Hieronymus in vita Hilarionis. Conradinvs dux Sueuiae, mortuo patre Conrado, dum Siciliae regnum fibi vendicare nititur haereditario iure, contra Carolum Andegauensem comitem (quem ex Gallia euocarat contra Manfredum Clemens IV. Pontifex) apud Beneuentum dubio marte tres horas pugnauit. Tandem victus, dum fugae consulit, Asturam peruenit, cum Friderico duce Austriae, agasonis habitu: ibi à quodam comice Casertano (cuius vxorem adamans, vt ea pociretur, virum sub honoris specie ablegauerat) Carolo prodicus, securi percussus est. Cuspinianus. Concubia nocte Manuelus dum excubias obit, Persas quos secum in exercitu habebat cum Saracenis ipsorum lingua sentit colloqui, pacisci???ue cum ijs de prodendo Romanorum exercitu, & repetenda patria. Id statim aperit Theophilo Imperatori: eum???ue hortatur, vt cum delectis fuga sibi consulat, ne in hostium perueniat manus. Respondenti Imperatori, Fieri hoc vix posse, praesertim perituris, qui nunc sui causa secum mansissent: Tibi modò, inquit, Deus salutem concedat, reliqui mox rebus suis consulent. Imperatore sub diluculum fuga elapso, & ad Chilocomum perlato, milites, qui ordinibus desertis terga dederant, occurrerunt, fassi???ue, Se vita dignos non esse, qui Imperatorem in pugna prodidissent, iam ferrum in seipsos stringebant: cùm Imperator spectaculo illo perculsus, se diuinitùs seruatum, proinde ipsos quoque saluos fore dixit. Cedrenus. Anno 1396. Sigismvndvsrex Vngarorum, cùm Turcae, duce Baiazethe Amurathis filio, Thracibus, Graecis, & Macedonibus deuictis, Mysos, hoc est, Bulgaros & Rascios vexarent: congrepto è varijs gentibus Christiani nominis ingenti exercitu, infeliciter pugnauit apud Nicopolim: elapsus tamen, traiecto naui Danubio, Constantinopolim fuga delatus est: & inde aliquanto pòst Rhodum, ac deinde in Dalmatiam & Vngariam reuersus est. Sciborivs Sciboricius Polonus, fugiens cum rege & Vngaris, cùm nauim ingredi non posset, insequentibus Turcis, ita vt erat armatus, in Danubium se proiecit, & enatauit, carus???ue postea Sigismundo regi fuit. Cromerus libro 15. Bonfinius libro secundo, Decadis 3. Cuspinianus. Post cladem Varnensem cùm Ioannes Huniades, dux fortiss. regis Vladislai occisi corpus recuperare nequiret: acceptis secum Valachis, fuga salutem quaesiuit: vt superesset aliquis post regis interitum, qui acceptam cladem vlcisci posset. Superato Danubio, citatissimo itinere per Valachiam (quae olim Dacia dicebatur) dum in Hungaria̅ properaret, ne malè rei gestae fama seditionem tumultúm ve exuscitarent, à Dracula Transalpinae gentis Vaiuoda captus est, sed pòst cum muneribus dimissus. Similiter post cladem in campis acceptam Cassouijs Huniades celeri equo fuga sublatus est: abiectis???ue armis grauioribus, in manus duorum Turcorum, qui eum non cognouerant, deuenit. Ab ijs expoliatus, dum de quodam amuleto, quod in collo gestabat, inter se certarent, alterum ense strauit, alter fuga elapsus euasit. Solus in syluam cum equo delatus, inuenit Rascianum quendam, à quos Sinderouiam est deductus. Sed cùm Belgradum peteret, à Georgio Despoto Seruiae captus, vix filio suo Ladislao ma???ore natu in obsidem dato, assequi potuit, vt incolumis emitteretur. Cuspinianus. Peruaserat metus Boëmorum Hussitarum omnes Germaniae prouincias, quando nihil erat inuium tantae ferocitati. Vnde factum est, vt omnes vbique Vrbes nouis se fossis & propugnaculis communirent, Erphordia, Iena, Magdeburgum, Brunsuicum, Luneburgum: in???ue eam rem desumsêre vicinos in suburbijs hortos, & vineas, cuiuscunque essent ditionis, monasticae, ecclesiasticae, aut iuris priuati. Cranzius libro 11. Vandaliae, cap. 23. Lvdovicvs XI. Gall. R. prudenter & consultò, &c. fol. 2330. Pavpertatem Modestè Declinare. Cùm maximo terraemotu Rhodus conquassata esset, ac muri ciuitatis magna ex parte, naualia???ue corruissent, nec non colossus ille magnus euersus esset: tanto consilio artifico???ue Rhodios vsos calamitate illa instauranda. Polybius lib. 5. narrat, vt damnum hoc illis quaestuosum fuerit. Missis enim legatis ad reges & ciuitates, magnitudinem illius infortunij exposuerunt: atque ita animos eorum affecerunt, vt certatim illi amplissima munera Rhodum miserint: & non tantùm ipsos opibus suis subleuarint, verumetiam se obligatos illis esse confessi fuerint. Victorius lib. 17. Var. lect. cap. 5. Ignominiam, Dedecvs Fortiter Declinare. Lacon quidam puer (sub tempus, quo furari moris erat ingenuis pueris, quod quisque valeret, & non fesellisse infame) vt pueri, qui eum comitabantur, viuam surripuerunt vulpeculam, ei???ue custodiendam tradiderunt, superuenientibus qui vulpeculam amiserant, ad eam quaerendam, abdiderat fortè illam sub pallio suo. Saeuiente bestia, ac latus eius vsque ad interanea laniante, continuit se, ne deprehenderetur. Inde digressis illis, vt spectarunt factum pueri, incusauerunt???ue eum, praestitisse dicentes vulpeculam detexisse, quàmvsq; ad mortem occultasse: Apagete, inquit: nam satius est doloribus immori, quàm furti manifestum per ignauiam, vt turpiter viuam, esse assecutum. Plut. in Laconicis. Excidia Domvs, Vrbis, Rigni Modestè Declinare. Abygail, cùm virum suum Nabalem petulanter respondisse nuncijs Dauidis audiuisset, festinauit, & tulit diuersa xenia, & Dauidem iratum placauit. 1. Reg. 25. Ezechias rex Iudaeorum, prophetae voce monitus, Fore, vt diuitiae, quas insolentiùs ostentasset, Babylonem transferrentur: nihil oraculum auersatus, ita occurrisse fertur: Bonus est sermo, quem Dominus locutus est: sit pax (oro) & veritas diebus meis. Haec ille, & poena in posteros dilata est. Sabellicus lib. 5. cap. 7. Oenicynvs Scytha, Zanclaeorum rex, cùm ad Darium ascendisset in Asiam, omnium hominum, qui ex Graecia venerant, existimatus est iustissimus esse, eò quòd in Siciliam ad regem profectus esset, pacis exposcendae causa, rursum???ue ex Sicilia retrorsum ad regem iter fecisset. Aelianus libro octauo de Varia historia. Nicephorvs Imperator, cùm Aronem Ammiram cum trecentis millibus ascendentem vidisset: pacem cum eo, licèt parum aequis conditionibus admittere, quàm temerè cum suis interire maluit. Sigebertus in Chron. Servitvtem, Carceres Modestè Et Fortiter declinare. Consule Tit. Prudentiae in carceribus effugiendis, fol. 1744. Legati Lacedaemoniorum Philippo Macedoni intolerabilibus oneribus ciuitatem eorum implicanti: Si quid morte grauius imperare perseueraret, mortem se praelaturos, responderunt. Val. Max. lib. 6. cap. 4. Pulsus regno Tarquinius Superbus, varia ad recuperandum imperium mouit bella. Postremò Tuscorum regem Porsenam, vt adoriretur Romam cum ingenti exercitu, impulit. Romani simul & bello pressi & fame, cùm Porsenam audirent non bello solùm, sed iustitia etiam & integritate clarum esse, controuersiae cum Tarquinio capere eum arbitrum volebant. Id abnuit Tarquinius, nec Porsenam, fi societatem parum coleret constanter, aequum iudicem ostendit fore. Ita eo Porsena omisso, hoc studebat, vt amicus Romanorum discederet: agro, quem Thuscis ademerant, & captiuis receptis. In haec obsidibus acceptis decem pueris & totidem puellis, inter quas Poplicolae consulis filia Valeria erat, quamuis pactis nondum impletis, omnem apparatum belli dissoluit. Puellae ad fluuium paulò longiore à castris spacio descenderu̅nt sicut loturae. Earum vna nomine Cloelia adhortante, tunicis circum capita religatis coniecerunt se in rapidos fluctus, praealtos???ue gurgites continua serie magno labore aegrè tranauerunt. Alij Cloeliam memorant equo, qui ad manum erat, insidentem sensim transisseac munete fuisse functam ducis, natantes cohortantem & adiuuantem. Romani virtutem & robur animi earum laudauerunt, non probauerunt reditum, datis???ue ducibus remiserunt puellas. Quibus, cùm amnem traiecssent, posuit insidias Tarquinius, virgines???ue penè circumuenit. Ibi filia Poplicolae consulis Valeria, tribus comitata seruis in castra Potsenae profugit. Reliquas raptim succurrens Porsenae fillus [2056] Aruns eripuit hostibus. His in co̅spectu positis iussit profiteri Porsena, quae dux & consilij auctor fuisset. Vbi caeterae, Cloeliae timentes, stelerunt tacitae, ipsam se Cloeliam professam admiratus Porsena, equum insigniter ornatum adduci iussit: quem cùm Cloeliae donasset, omnes comiter & humaniter remisit. Hoc signo contendunt plerique Cloeliam equo amnem transmisisse. Id negant alij, sed audaciam puellae & animum supra sexum mitatum, dono eam, quod tribui vito bellicoso decet, honorasse. Posita fuit via, quam Sacram vocant, equestris statua huic puellae, quam Cloeliam, illi Valeriam referunt fuisse. Plutarchus de Virtutibus mulierum, & in Poplicola. P. Fvrivs, fratris T. Quintij consulis legatus, cùm aduersus Equorum gentem pugnaret, & cum paucis ab eorum moltitudine circumuentus, hortantes eos audiret: vt abiectis armis vitam seruaret, mori pugnando maluit. Fulgosus libro tertio, capite secundo. Constantinvs Palaeologus Imp. oppugnantibus Constantinopolim Turcis, vbi Barbarum irrumpentem sustineri non posse vidit, sibi manum inijcere voluisse creditur. Inde, quia id parum Christiani hominis esse succurrit, suos hortatus est, vt se ferro transfigerent. Quibus facere recusantibus, Imperatorijs insignibus depositis, stricto ferro in irrumpentium Barbarorum cuneum irruit, fortiter???; pugnando hostili manu concidit, caden???;, nobilissimi Imperij excidio Imperatorium miscuit cadauer. Illi postea media caesorum strage reperto caput, Mahometi II. iussu est abscissum, tota???ue vrbe ac castris circumlatum. Sunt qui dicant, eum ad Romanam portam fugientium strage aedita cum multis in ea trepidatione exanimatum, ac paludamento postea cognitum. Sabellicus lib. 7. Dec. 3. Anno 705. Ferdulfus dux Foroiuliensis Sclauos incursantes temerè aggressus, se cum tota Fotoiuliensium nobilitate pessundedit. Ex ingenti numero solus Mvnichis, Petri Foroiuliani, & Vrsi Cenetensis Ducum pater, euasit. Is cùm de equo deiectus esset, manibus licèt vinculis impeditis, lanceam ei, qui se viuxerat, abstulit, atq; eo vulnerato se per aspera ac praerupta loca deiecit. Sigon. lib. 2. regni Ital. DECLINATIO MALORVM INHONESTA REPVDIATA. Mala non declinare, quae honestè declinari nequeunt. Hîc Declinationem solam consideramus neglectam. Quam cùm sequatur vel Propulsatio vel Tolerantia, videbuntur saepe eadem exempla diuersis locis inseruitura. Mortem, Mortis Pericvlvm Non Declinare. Consule Tit. Martyrum, fol. 3028. Item, Mortui in acie, fol. 593. Isaacvs Abrahamo patri loco victimae sese obtulit, Dei voluntati, quam pater sequebatur, quantum in se erat, satisfacere cupiens. Sed angeli interuentu dilata est victima, cùm piaculum esset, aliam Deo offerte hostiam humanam, quàm ipsummet Messiam benedictum. Gen. 22. Sidrach, Misach & Abdenago pueri, aetatem animi magnitudine supergressi, cùm regis Nabucodonosori statuam adorere nollent, in fornacem ardentem proijciuntur, & inter furentes flammarum globos laudes Deo decantant. Daniel leonibus deuorandus datur. Sed nec illos adussit ignis, neque hunc leones attigerunt: vt omnibus manifestum fieret, verae religionis virtutem potentissimo tyranno fortiorem esse, & fideles, nisi Deo permittente, nulla vi occidi posse. Dan. 3. Macaria Herculis F. apud Euripidem in Heraclidis pro salute patriae mactanda in quit: [Greek words] [Greek words]. Inuentum hoc, non vitae cupida ego, honestissimum inuoni, gloriosè mori. M. Attilivs Regulus ad Senatum missus de pace impetranda, eam dissuasit: & Carthaginensium torturis sese offerre, quàm decus patriae contaminate maluit. Extat oratio eius luculenta apud Silium lib. 6. De eo item Horat. 3. Carmimum 5. Fertur pudicae coniugis osculum Paruos???; natos, vt capitis minor, Àse remouisse, & virilem Toruus humi posuisse vultum: Donec labanteis consilio patres Firmaret auctor nunquam aliàs dato, Inter???; moerenteis amicos Egregius properaret exul. Atqui sciebat, quae sibi barbarus Tortor pararet: non aliter tamen Dimouit obstantes amicos, Et populum reditus morantem, Quàm si clientum longa negotia Dijudicata lite relinqueret, Tendens Venafranos in agros, Aut Lacedaemonium Tarentum. Magnvs Sforcia pestilens contagium in visendis fratribus non metuit. Iouius. Insidiatores Non Declinare. Noadia mulier fatidica, Nehemiae muros Hierosolymae instauranti Samaritanorum insidias detexit, consulens, vt sese in fani proximi cellam mediam tanquam asylum reciperet. Quod ille renuens, Non eum se esse respondit qui fugeret: vel Dei praesidio tutum, fani latibulis opus non habere. 2. Esdrae 6. Hostes Non Declinare Sive Pvgnando. Vide Tit. Duces & Milites fortes, fol. 2080. 2103. Leonidas Alexandridae, dicentibus Ephoris, Paucos ipsum ad Thermopylas ducere: Multos, inquit, ad quem pergimusactum. Exquirentibus iterum, Nihílne statuisti aliud agere? Transitum Barbarorum, infit, verbo arcere, reuera pro Graecis mori. Vt peruenit intra Thermopylas, ad commilitones ait: In propinquo ferunt esse barbarum. quare non est tempus terendum. Iam enim aut vincendi barbari, aut nobis est moriendum. Alexandridae dicenti, Prae barbarorum sagittis nec solem videre licebit: Bene habet, inquit, quòd in vmbra cum ijs decertabimus. Alteri dicenti: Propinquant nobis: Ergo, inquit, & nos illis. Plut. in Apoph. Ab hostibus iam circumdatus Leonidas à Persis, cùm Dvos ex magna familia seruare vellet: alteri, vt eum dimitteret, dedit epistolam: quam ille non accepit, cum stomacho respondens: Bellator te, non tabellarius, sum secutus. Alteri aliquid Lacedae moniorum magistratibus nunciare praecepit. Ille factis respondit, ac capto clypeo in ordinem suum iuit. Plutarchus de Herodoti malignitate. Alexandridas percunctanti cuidam, Quid per bella Spartiatae intrepidè pericula adirent? Quòd soliciti, inquit, esse de vita, non, vt alij, timere meditamur. Plut. in Apoph. Agis rex, Mantineae, cùm interpellaretur signa cum hostibus, quòd plures essent, conferre: Cùm multis inquit, dimicandum est ei, qui imperare intendit multis. Ibidem. Paedaretvs dicenti, Multos esse hostes: Igitur decus, inquit, referemus maius. plures enim interfi ciemus. Ibidem. Damidas armis à Philippo illatis Peloponneso, iactanti cuipiam, Graues calamitates Lacedaemonijs impendere: Effeminate, inquit, quid mali patiamur, si mortem contemserimus? Ibidem. Aristacridas, cùm diceret ei quispiam fuso iam in pugna aduersus Antipatrum apud Megalopolim Agide: Quid agetis Lacedaemonij, seruietísne Macedonibus? Quid, num valebit, inquit, Antipater, quò minùs pugnantes pro Sparta occumbamus, impedire? Ibidem. Dercyllidas ad Pyrrhum, qui in finibus Spartanis exercitum ductabat, imperantem, vt regem suum reciperent Cleonymum, aut coguituros, nullis alijs ipsos praestantiores esse: occurrens ait: Si Deus est, non timemus hunc (nihil enim est à nobis in illum profectum iniuriae) sin homo, nihilo profectò nobis praestat. Ibidem. Bias insi dijs ab Atheniensium duce Iphicrate circumuentus, cùm rogaretur à militibus, Quid faciundum esset: Quíd nam infit aliud, quàm vt vos euadatis incolumes, ego verò dimicans cadam? Ibidem. Pelopidas milite quodam dicente: Incidimus in hostes: Quid magis, inquit, quàm in nos illi? Ibidem. Catonis Vticensis F. in Philippis contra Octauium Caesarem & Antonium pro libertate decertans, cùm inclinata acie neque fugere, neque latebras sustineret quaerere, hostes lacessiuit: coram???ue ijs, qui esset declarans, ac stantes adhuc in acie incitans cecidit, magna virtutis suae apud inimicos relicta admiratione. Plut. in Catone. Ordelaphvs Falerius, Venetorum dux, post non pauca egregia facta, ad Iaderam vrbem aduersus Hungaros, qui eam oppugnabant, fortissimè pugnans, in prima acie contra illos occubuit. Cadauer Venetias relatum, vniuersa ciuitas magna pompa in aede Diui Marci, marmoreo sepulcto sepeliendum curauit. Egnat. lib. 3. cap. 2. Occvrrendo. Senex Antigonvs, cùm nauali praelio esset ad Andrum decertaturus, & quida̅, Longè plures diceret esse hostium. naues: At me ipsum, infit, quàm multis oppones? Nempe maiestatem [2057] meritò extollit, imperantis peritia & virtute succinctam: cuius primum munus est, vt seruet eum, qui conseruat omnia. Plut. in Pelopida. D. Martinvs, cùm esset annorum duodeuiginti, ad baptisma conuolauit. Nec statim militiae renunciauit, Tribuni sui precibus euictus, qui & ipse transacto tribunatus sui tempore, renunciaturum se seculo pollicebatur. Qua Martinus expectatione suspensus, per biennium ferè, posteaquam est baptisma consecutus, solo scilicet nomine militauit. Interea irruentibus in Gallias Barbaris, Iulianus Caesar coacto in vnum exercitu apud Vangionum ciuitatem, donatiuum cepit erogare militibus, & vt est consuetudinis, singuli citabantur, donec ad Martinum ventum est. Tum verò opportunum tempus existimans, quo peteret missionem (neque enim integrum sibi fore arbitrabatur, si donatiuum non militaturus acciperet) Hactenus, inquit ad Caesarem, militaui tibi, nunc patere, vt militem Deo: donatiuum pugnaturus accipiat. Christi ego miles sum, pugnare mihi non licet. Aduersus hanc vocem tyrannus infremuit, dicens, Eum metu pugnae, quae postero die erat futura, no̅ religionis gratia detrectare militiam. At Martinus: Si hoc, inquit, ignauiae adscribitur, non fidei, crastina die ante aciem inermis adstabo, & in nomine Domini Iesu, signo crucis, non clypeo protectus, aut galea, hostium cuneos penetrabo securus. Retrudi ergo in custodiam iubetur, facturus fidem dictis, vt inermis Barbaris obijceretur. Postero die hostes legatos de pace miserunt, sua omnia se???ue dedentes. Vnde quis dubitet, hanc verè beati viri fuisse victoriam? Neq; enim aliam pro milite suo Christus debuit praestare victoria̅, quam vt subactis sine sanguine hostibus nemo moreretur. Seuerus Sulpitius cap. 4. de vita Martini. Quum Emericvs Belae III. Vngarorum regis F. mortuo patre, Vangariae regnum beneficio primogeniturae obtinuisset, id???; frater Andreas iniquo animo ferens contra eum exercitum duxisset, fratris exercitui solum sese offerens, omnes eos ad meliorem mentem reuocauit. Bonfin. lib. 7. Dec. 2. Gvlielmvs Gondisaluus, Galliciae comes, cùm diu Legionem vrbem in Hispania defendisset, & muris ab hoste perfossis honestè saluti consulere posset (quòd graui morbo affectus ferre arma prohibebatur) maluit in ea vrbe mori, quàm susceptam eius tuendae curam omittere. Itaque arma indutus, cùm inualido corpori vix ad incessum vires sufficerent, ferri se ad locum iussit, vbi plus erat periculi: illic???; iacens (neq; enim consistendi facultas erat) inuictus animo, hostium telis confossus parta fama, qua semper nomen eius viuet, vitam amisit. Fulgosus lib. 3. cap. 2. Specvlando, Explorando, Nvnciando. Sub Tolerantiae loco vide Tit. Pericula vitae subire Explorando, fol. 2170. Cùm victorum ad Alliam Romanorum reliquiae M. Fur. Camillum dictatorem creassent: is verò non nisi consensu Senatorum, qui Capitolium obtinebant, eum magistratum se suscepturum professus esset: ibi tum C. Pontivs, cùm prouinciam suscepisset, militum sententiam in Capitolium nunciandi, periculo se ingenti obiecit: quòd transeundum per medios esset hostes, qui stationibus arcem & vallo vndique sepserant. Hic vt ad amnem, tenebris venit, incubans suberibus latis, corpus???ue leuitati permittens vehiculi, leni???ue & placido flumine delatus, tenuit tutò aduersam ripam. Postquam in terram euasit, perrexit qualumina non cernebat, ex tenebris silentio???; solitudinem conijciens. ac scandens praeruptum saxum, qua vestigium admittebat & prehendi poterat mollior deuexitas, anfractibus & asperitatibus rupis affixus innixus???; in verticem euasit, receptus???; ab excubijs, exposuit obsessis mandata: accepto???; decreto, ad Camillum regressus est. Cùm diluxisset, quidam ex barbaris, qui illac fortè transibat, vt aduertit, hinc summa pedum vestigia & instabilium graduum notas, hinc obtritam & conuulsam, qua terram vestiebat, herbam, tractus etiam corporis & obliquos nixus: rem alijs indicauit. Hi monstrari ab hostibus sibi viam rati, in rupem eluctari aggressi sunt: nocte???;, qua infrequentissimi vigiles erant, captantes conscenderunt: fefellerunt???ue non solùm stationes, verùm etiam canes excubitores, vigilum???ue comites somno mersos. Haud defuit tamem fortunae Romanae, quae tantum discriminis enunciare & significare valeret, vox Sacri anseres apud templum Iunonis in honorem eius alebantur. Hoc animal sua natura facilè ad omnem tumultu̅ & strepitum expauescit: & tunc, quòd in magna dissicultate cibariorum versantibus obsessis negligerentur, tenui ex fame somno tenebantur: quare statim hostes perccperunt verticem rupis superantes, elato???ue clamore eos audacter petiuerunt: mox armorum fulgore magis excerriti, locum valido clangore aspero???ue complerunt: quo Romani exciti, & quid ageretur odorantes, impulerunt & praecipites dederunt hostes. Ob huiusce casus memoriam ostentat se in hanc vsque diem fortuna celebri pompa: canis in crucem actus, & anser in amplo & splendido grabato & ferculo transferuntur. Plutarchus de Rom. fortuna. Tyrannos Non Declinare. Vlysses, apud Eurip. Cyclope, immanem aduentantis Polyphemi staturam formidantibus socijs, fugere noluit, inquiens: [Greek words] [Greek words]. Si moriendum est, moriemur gloriosè: aut viuentes laudem pristinam seruabimus. Pelopidas captus praeter foedus à tyranno Pheraeorum Alexandro, ac vinctus, probris lacerauit eum. Qui cùm diceret: Festinas mori? Ego verò, inquit, quo magis inflammatis in te Thebanis poenas pendas maturiús. Plutarchus in Apophthegmatibus. Cùm Lysimachus rex Cyrenaeo Theodoro crucem minaretur: Istis, quaeso, inquit, ista horribilia minitare purpuratis tuis: Theodori quidem nihil iuterest, humine, an sublimi putrescat. [Greek words]; Lepos in praepositionum affinitate, [Greek words]. Cicero libro primo Tuscul. Aristotimus Eliensium tyrannus Mvlieribvs DCCC. exulum, qui Amymonem occuparant, dira multa minatus, imperauerat, vt scriberent viris, vt praesidio excederent. Pleraeque diu vrgenti, & an morem geisturae essent, expromere iubenti, nihil responderunt: sed tacito & blando inter se nutu paciscebantur, vt forti essent animo, minas???ue contemnerent. Timoleontis vxor Megisto, quae & viri dignitate & sua virtute principem locum inter eas obtinebat, non est assurgere dignata, nec permisit alias: sed sedens respondit tyranno: Tu si mentem haberes, de viris non ageres cum vxoribus, sed ad illos, qui in nos his habent, misisses meliore excogitato consilio, quàm quo nos circumuenisti. Si verò, quod hos tibi diffidas sidem habituros, per nos eis statuisti imponete: noli sperare iterum sucum te nobis facturum. Neque illi tam sint amentes, vt infantibus & feminis parcendo patriae libertatem prodant: neque nostri amittendi, quibus ne nunc quidem fruuntur, tanta illis iactura sit, quantum fructus ciues abs tua immanitate & contumelia vindicasse. Haec cùm illa diceret, impar irae Aristotimus, filiolum eius arripi ad caedem sub eius oculis intentans imperauit. Quem dum ministri in coetu reliquorum lude̅tium & colluctantium quaerunt, mater eum nomine compellans: Huc ades, inquit, fili: priùs hac tetra tyrannide, quàm sentias & intelligas, liberare, mihi certè indigna oppressum seruitute acerbiùs est aspicere, quàm expirantem. Hîc Aristotimo irirato, eam???ue stricto ferro petente, quidam eius familiaris, Cyloni nomen fuit, quem fidum fibi putabat, cùm odisset ille tyrannum, esset???ue in Hellanici coniuratione, intercessit, ardorem???ue eius precibus repressit, admonuit???; turpe id esse ac muliebre atq; à principe viro, qui in magnis rebus versatus esset, alienum. Ita vix sui compos factus Aristotimus discessit, non multò pòst à coniuratis oppressus. Plutarchus de Virtutibus mulierum. DECLINATIO NIMIA MALORVM, SIVE vera sint, siue imaginaria. In nimia declinatione rationem itidem habemus tum Materiae, siue eius quod declinamus (& sic huius est loci) tum Formae siue modi quo declinamus (cui quidem inseruit & Interna Stultitia, & Externa Tolerantia simul & Audacia vaesana) tum ipsius Finis: si quidem declinamus tum Per se, quia malum, tum Per accidens, quia aliud malum secum inuehit. Iam verò Declinatio nimia mali impendentis, Tolerantiam ferè nimiam mali praesentis iunctam habet. Si vt Declinet maius malum, malum Tolerat, laudabilis est Declinatio & Tolerantia. Sin malum maius Tolerat, vt minus malum Declinet, vtraque vituperabilis est. Proinde exempla è loco Tolerantiae nimiae, quae Declinationem nimiam iunctam habet, huc transferri possunt. Respectv Rervm Malarum, quae declinantur, siue pertineant ad Animvm. Nimivm Declinare, Fvgere Peccata. Patriciani haeretici carnem à diabolo factam asserentes, eam ita fugiebant, vt sibijpsis interdum mortem inferrent. Testis Philaster, & D. August. Conscientiae flagella. Consule Tit. Desperationis, & eorum, qui Manus sibijpsis inferunt, quatenus conscientiae stimulis agitati, impurum corpus à scelerata anima depellunt, fol. 78. 458. Ivdas Iscariotes desperans, laqueo vitam finiuit. Matthaei capite 27. Corpvs. Nimivm Declinare, Fvgere Vitae incommoda. Gaunoduri, vbi Rhenus ex lacu Podamico fluit, A. D. 1220. Qvidam obscurae sortis homo vitam odisse cepit, inquiens, Et quid est aliud viuere, quàm edere, bibere, mingere, cacare, dormire, vigilare? Liberemur ergo hac molestia. Itaq; de po̅te se praecipitem dans, in Rheno submersus est. Stumpfius. Morbos. Cato Maior, celebrantibus quibusdam hominem temerariae & proiectae in bello audaciae, Interesse ait, magni, virtutem an vitam vili pendas. Et rectè dixit. Siquidem Miles Antigoni ferox quidem, sed affecto corpore & habitu, palloris causam regi requirenti, dicitur reconditum morbum detexisse. Verùm cùm magna cura rex, si quod remedium esset, nihil summae opis iussisset medicis praetermittere: restitutus ita sanitati, strenuus ille non obiecit deinceps se discrimini, neq; praeceps ruit in certamina. Quam conuersionem cùm Antigonus exprobraret ei, & miraretur, non celauit ille causam, ac, Tu me, inquit, reddidisti rex timidiorem, qui ijs me malis explicuisti. ob quae non laborabam viuere. Plut. in Pelopidae prooemio. Stilpo Megarensis philosophus, extremo deficiens senio, merum hausit, vt celeriùs moreretur. Caelius Rhodiginus libro 28. cap. 36. Gregorius III. hortatur Bonifacium Episcopum Moguntinu̅, vt doceat Germanos, ne adeò pauidè pestilen tiam fugiant, quasi è manu Dei quis effugere queat. Nauclerus generatione 25. Mortem, Interitum. Puta Supplicatione indecora. Iudaeae gentis sacerdotes, vtbe magna ex parte à Vespasiano capta, templo direpto & incenso, cùm nil superesset ampliùs, quod cum vita optari posset, suppliciter sunt vitam à Romani exercitus imperatore Tito, salutem???; precati. À quo illud tulêre responsum: Non esse opus venia sacerdotibus, templo & sacris amissis. Sab. lib. 4. cap. 7. Evgenivs tyrannus, cùm Arbogastis copiarum ductoris ope, Valentiniano occiso, in Gallia imperium occupasset, in praelio, quo cum primo Theodosio decertauit, inclinare aciem suam conspiciens, ne tunc minùs vili, quàm antè scelerato animo cognosceretur (minimè Arbogasten imitatus, qui inclinante fortuna sibijpfi mortem consciuit) vt paucas horas vitam prorogaret, ad Theodosij pedes, abiesta imperatoria veste, se prostrauit: à quo occisus est. Fulgosus libro nono, capite 13. Officij intermißione. Nicephorvs Phocas Imp. Antiochia potiri cùm posset, eius recuperationem distulit, territus rumore, quo recepta Antiochia Imperator statim moriturus dicebatur. Iccirco & Petro & Michaëli Burzae ducibus mandauit, ne eam oppugnarent. Burzas verò aeternam sibi paraturus gloriam turris cuiusdam altitudinem clàm mensus, paratis scalis, nocte illuni & niuosa tacitè moenibus vrbis successit, & cum CCC. ascendit. Petrus ne collegam perfidè deseruisse videretur, cum omnibus copijs vrbem inuasit, atque cepit. Zonaras, & Cedrenus. Idololatria. Christianis rebus Diocletiani saeuitia afflictis, abolitis???; sacrarum rerum monumentis, & vt Christi nomen aboleretur, vrbiu̅ antistitibus supremo supplieio affectis, septemdecim piorum millibus, paucoru̅ dierum spacio, alijs alio supplicio peremtis: vnus omnium Marcellinvs Romanus pontifex ad simulacra daemonum, metu mortis, sacrificauit. Sed poenitentia, quam egit, non solùm illi Christianum nomen, sed & dignitatem restituit. Sab. lib. 4. cap. 7. Perfidia. M. Anneus Lvccanvs poëta sub Nerone Caesare comprehensus (velut Pisonianae coniurationis conscius, de qua audacter nimis loquutus erat) vt tormenta adhiberi sensit, totus prae nimis viuendi desiderio immutatus, Neroni, incolumitatem pactus, promisit magna se detecturum: atque vt ei aliquid diceret, quod credi posse videretur, matrem suam Acciliam innocentem accusauit. Verùm pro tanto scelere, vt gratiam, qua dignus, acciperet: intra paucos dies inter alios coniuratos occisus fuit, vita ingenti scelere aliquot dies produsta. Fulg. lib. 9. cap. 13. ex Suetonio. Mora, Dilatione. Cn. Carbo, Marianarum partium dux haud ignobilis, in Sicilia captus, cùm ad supplicium traheretur, tempus petijt ad ve̅ trem exonerandum, moram supplicio quaerens: ignarus scilicet, non in morte esse cruciatum, sed in via, quae ducit ad mortem. Sab. lib. 4. cap. 7. Perpenna, in Hispania Sertorio interemto, cùm à seditioso exercitu fugisset, à Pompeianis deprehensus, cùm inter arbusta latêret, timens ne tunc occideretur, vt aliquantisper vitam produceret, exclamauit, vt se ad Pompeium deducerent: detecturum enim se omnia, quae ipsius hostes Romae molirentur. Ò animum vilem & abiectem, vitae pusillum momentum sibi amicorum proditione ac sanguine veluti precio velle concedi: cuius tamen compos non fuit, priùs sinteremtus, quàm eum Pompeius videret. Fulgosus libro nono, capite 13. Fugaturpi. Lacedaemonii post Lycurgi mortem, cùm se Arcadibus praestantiores esse arbitrarentur, consultò oraculo, at non rectè intellecto, bellum intulêre Tegeatibus, ferentes secum co̅pedes, tanquam ipsi essent Tegeatas redacturi in captiuitatem. Verùm congressi praelio, ac fugati, quicunq; eorum viui sunt capti, eisdem quas ipsi attulerant. compedibus indutis, campum Tegeatem metiti fune coluerunt. Herod. lib. 1. Alcaevs poëta, abiectis armis, aufugit, quae hostes in templo Palladis suspenderunt. Gyraldus. Nero Caesar, nunciata, praeter Gallos & Hispanos, etiam reliquorum exercituum defectione, literas prandenti sibi redditas concerpsit, mensam subuertit: duos scyphos gratissimi vsus, quos Homericos à caelatura carminum Homeri vocabat, solo illisit: ac sumto à Locusta veneno, & in auream pyxidem condito, transijt in hortos Seruilianos. Vbi praemissis libertorum fidissimis Hostiam, ad classem praeparanda̅, Tribunos, Centuriones???ue Praetorij de fugae societate tentauit. Sed partim tergiuersantibus, partim apertè detrectantibus, vno verò etiam proclamante: Vsque adeóne mori miserum est! varia agitauit, Parthósne an Galbam supplex peteret, an atratus prodiret in publicum, pro???; Rostris quantaposset maxima miseratione veniam praeteritorum precaretur: ac ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret. Inuentus est postea in scrinio eius hac de re fermo formatus. Sed deterritum putant, ne priùs, quàm in foruni perueniret, discerperetur. Sic cogitatione in posterum diem dilata, ad mediam ferè noctem excitatus, vt comperit stationem militum recessisse, prosiluit è lecto, misit???que circum amicos. Et quia nihil à quoquam renunciabatur, ipse cum paucis hospitia singulorum adijt. Verùm clausis omnium foribus, respondente nullo, in cubiculum redijt: vnde iam & custodes diffugerant, direptis etiam stragulis, amota & pyxide veneni Ac statim Spicillum Mirmillonem, vel quemlibet aliu̅ percussorem, cuius manu periret, requisiuit. Atnemine reperto: Ergo ego, inquit, nec amicum habeo, nec inimicum? procurrit???ue quasi praecipitaturus se in Tyberim. Sed reuocato rusus impertu, aliquid secretioris latebrae ab colligendum animum desiderauit: & offerente Phanonte liberto suburbanum suum inter Salariam & Numentanam viam circa quartum milliarium: vt erat nudo pede atque tunicatus, penulam obsoleti coloris superinduit: adoperto???; capite, & ante faciem obtenso sudario, equum inscendit, quatuor Solis comitantibus, inter quos & Sporus erat. Statim???; tremore terrae, & fulgure aduerso pauefactus, audijt ex proximis castris clamorem militum, & sibi aduersa, & Galbae prospera ominantium: etiam ex obuijs viatoribus quendam dicentem, Hi Neronem persequuntur. alium sciscitantem, Ecquid in vrbe noui de Nerone? Equo autem odore abiecti in via cadaueris consternato, detecta facie agnitus est à quodam Missitio praetoriano, & salutatus. Vt ad diuerticulum ventum est, dimissis equis inter fruticeta ac vepres, per arundineti semitam aegrè, nec nifi strata sub pedibus veste, ad aduersum villae parietem euasit. Ibi hortante eodem Phaonte, vt interim in specum egestae arenae concederet, negauit se viuum sub terram iturum: ac parumper commoratus, dum clandestinus ad villa̅introi [2059] tus pararetur, aquam ex subiecta lacuna potaturus manu hausit: Et haec est, inquit, Neronis decocta. Deinde diuulsa sentibus penula traiectos surculos rasit: atque ita quadrupes per angustias effossae cauernae receptus in proximam cellam, decubuit super lectum, modicella culcitra, vetere pallio strato instructum. Fame???ue, & iterum siti interpellante, panem quidem sordidum oblatum aspernatus est, aquae autem tepidae aliquantulum bibit. Tunc vnoquoque hinc inde instante, vt quàm primùm se impendentibus contumelijs eriperet, scrobem coràm fieri imperauit, dimensus ad corporis sui modulum: componi???ue simul, siqua inuenirentur, frustra marmoris, & aquam simul ac ligna conferri curando mux cadaueri, flens ad singula, atque identidem dictitans: Qualis artifex pereo. Suetonius. Vitellio Imp. vbi nunciatum est, Vespasianum hostem cum exercitu appropinquare: continuò abstrusus gestatoria sella, duobus solis comitibus, pistore & coquo, Auentinum & paternam domum clàm petijt, vt inde in Campaniam fugeret. Mox leui rumore, & incerto, tanquam pax impetrata esset, referri se in Palatium passus est. Vbi cùm deserta omnia reperisset, dilabentibus etiam qui simul erant, zona se aureorum plena circundedit, confugit???ue in cellulam ianitoris, religato pro foribus cane, lecto???ue & culcitra obiectis, Irruperant autem iam agminis antecessores: ac nemine obuio rimabantur, vt sit, singula. Ab ijs extractus è latebra, sciscitantes, Quisnam esset (nam ignorabatur) & vbi esse Vitellium sciret? mendacio elusit: deinde agnitus, rogare non destitit, quasi quaedam de salute Vespasiani dicturus, vt custodiretur interim vel in carcere: donec religatis post terga manibus, iniecto ceruicibus laqueo, veste discissa seminudus in forum tractus est, inter magna rerum verborúmque ludibria, per totum viae Sacrae spacium, reducta coma à capite, ceu noxij solent, atque etiam mento mucrone gladij subiecto, vt visendam praeberet faciem, néve submitteret, quibusdam stercore & coeno incessentibus, alijs incendiarium & patinarium vociferantibus, parte vulgi etiam corporis vitia exprobrante (erat enim in eo enormis proceritas, facies rubida plerunque ex vinolentia, ventre obesus, alterum femur subdebile, impulsu olim quadrigae, cùm auriganti Caio ministratorem exhiberet) tandem apud Gemonias minutissimis ictibus excarnificatus est, & inde vnco tractus in Tyberim. Suetonius. Heliogabalvs tumultu militari exterritus, non solùm non obtulit sese irato militi, vt eum motum auctoritare sedaret (quod saepè Caesar Dictator & alij fecisse dicuntur) sed cu̅ matre foetidam cloacam subijt, vbi multis vulneribus confossus, turpem vitam turpissima morte finiuit, Sabellicus libro quarto, capite 7. Morte violenta. Ex Tit. [Greek words] huc quaedam. Item ex Titulo Desperatorum, fol. 78. 458. Sub initia belli Iudaici, cùm tota Syria contra Iudaeos efferata esset: Scythopolitae quoque Iudaeos inquilinos in syluam eiectos noctu adorti ad vnum interfecerunt, supra XIII. millia. Inter quos vnus fuit Simon iuuenis robustissimus, Sauli F. qui in Scythopolitarum gratiam, vt se amicum illis ostenderet, multos contribulium suorum leuissimis de causis occiderat. Is insidijs animaduersis, magna voce tempus diuinae vindicte suorum scelerum adesse exclamauit, neque verò se dignum qui hostili pereat gladio, sed manu propria, qua toties in gentilium gratiam contra suos ciues abusus esset. Itaq; productum primò patrem manu sua confecit, inde matrem, mox vxorem cum liberis, singulis penè occurrentibus gladio, & hostes praeuenire cupientibus. Tandem caesis omnibus superstans, elata dextera in viscera sua ensem demersit. Iosephus lib. 2. cap. 19. belli Iud. Ivdaei, expugnato Gamala Galilaeae oppido à Vespasiano, salutis desperatione, quandoquidem Romanos in prima oppugnatione grauissimè laeserant, cum liberis & coniugibus ex atce in profundissimam vallem se praecipites dederunt, ad v. millia, cùm quatuor millia hostilis ensis hausisset. Duae tantùm sorores in spelunca latentes cladi superfuêre. Iosephus libro quarto, capite tertio belli Iud. Isavrei à Perdicca obsessi (eò quòd viuente etiamnum Alexandro, Balacrum Nicanoris F. satrapam interfecerant) videntes sibi certum supplicium imminere, nec vires habentes ad propugnandum pares, noctu liberis & vxoribus & parentibus in domos conclusis ignem iniecerunt, communem mortem & sepulcrum ab igne eligentes: ac flamma subitò in sublime elata, omnes suas opes in ignem coniecerunt. Perdiccas factum admiratus, copias vrbi vndique admouet, & omnibus Iocis irruptionem facete conatur. Sed oppidanis ex muris propugnantibus, multos???ue Macedonum deijcientibus, Perdiccas adhuc magis attonitus, causam quaerebat, cur qui domos reliqua???ue omnia igni tradidissent, studiosè muros custodirent? Tandem cùm perdiccas & Macedones ab vrbe recessissent: Isaurenses in ignem seipsos coniecerunt, atque ita in domibus vnà cum suis sepulti sunt. Perdiccas vrbem militibus diripiendam dedit: illi extincta flamma multum argenti auri???; inuenerunt, quippe cùm vrbs fuisset longo tempore beata. Diod. lib. 18. Cùm Himilco Carthaginensis Agrigentu̅ cepisset, ferunt Gelliam ciuium omnium opulentissimum, cuius benignitas & modestia prae caeteris summa habebatur, cùm studeret extremo se excidio eripere, cum nonnullis socijs in templum Palladis confugisse: ratum se in eo loco numinis tutela & religione incolumem fore, Carthaginensium???ue crudelitati deorum reuerentiam & pietatem obstaturam. Verùm animaduersa illorum impietate, ignem templo subiecisse, ibi???ue intra dedicata dijs munera conflagrauisse. Eo facinore effecit, ne delubra multis opibus ornata diriperentur, corpus???ue suum contumelijs hostilibus subripuit. Diodorus libro decimotertio. Capta à Rom. Carthagine, erat Aesculapij templum in arce opulentissimum. Hinc supplices ad Scipionem venêre, qui rogarunt, vt ijs qui ex Byrsa (nondum enim recepta erat) excedere statuissent, salutem donaret. Concessit id Romanus imperator omnibus, praeterquam transfugis. Quinquaginta millia promiscuae multitudinis ex Byrsa exierunt. Hasdrubal dux cum vxore & liberis & noningentis transfugis desperata venia templum nonnihil tutati sunt. Demùm omnibus fame, vigilijs, labore fessis, Hasdrubal occulté ad Scipionem transfugit. Quem vbi, qui in templo erant, ante pedes ducis constitutum viderunt, eius perfidiam execrati, aedem incenderunt, sic meliùs quàm per varios cruciatus perituri. Hasdrubalis Vxor, quum sese, quantum in eo rerum tumultu & vltima desperatione potuit, exornasset: ex aduerso hostium summo fastigio templi constitit, duobus filijs ante pedes constitutis. Ibi alta voce Hasdrubalem, vt patriae, coniugis, liberorum proditorem insectata, ambos filios in conspectu patris & Romani exercitus obtruncauit, se???ue cum illis in subiectam deiecit flammam. Fuerunt qui scriberent Hasdrubalem, vxoris & natorum casu consternatum, vitrò mortem oppetisse. Liuius in triumpho ductum significare videtur. Sabell. lib. 9. Enneadis 5. Nicanor, Antiochi Eupatoris dux, Iudaeorum odio Razimsenatorem Hierosolymitanu̅, virum alioqui sanctissimu̅, quingentorum militum manu capere volebat & interficere. Razis gladio incubuit, ne in hostium manus veniret. Verùm cùm ob trepidationis aestum vulnus parum rectè inflixisset, turba iam irrumpente, in murum cucurrit, & seipsum praecipitauit in mediam turbam. Mox in praeruptum saxum euadens iam exanguis, intestina prouoluta ambabus manibus in turbam proiecit, & Deum vt ea sibi redderet precatus, vitam finiuit. 2. Machab. 14. Alij religiosae, ego verò mortis prosanae & immodicae declinationi tribuere malim. Campani à Rom. grauiter obsessi, cùm de legatis in castra ad Romanos duces mittendis agerent: Vibivs Virius, qui defectionis ad Poenos factae auctor fuerat, dicere sententiam iussus, expedire affirmauit sibi & alijs, qui apud Romanos inuidia eminerent, voluntariam mortem occumbere, quàm in hostium potestatem redactos, vrbe direpta, matronis & virginibus ad stuprum raptis, per varios & exquisitos cruciatus extinctum iri. Paratae sunt, inquit, apud me epulae, quibus, si qui mecum se imminentibus malis subtrahere volent, adhibebo: poculum postremò omnibus circumferetur. Ea potio corpus à cruciatu, animum à contumelijs eripiet. Haec vna via & honesta & libera ad mortem: & ipsi virtutem admirabuntur hostes, & Hannibal fortes à se socios desertos adhuc magis dolebit. Plures id Vibij consilium probarunt, quàm secuti sint. Septem fermè & XX. cum eo curia egressi, mentibus vino & epulis, quantum fieri potuit, alienatis, venenum ordine hauserunt: inde cum lacrymis sese complexi, suam patriae???ue vicem familiariter flentes, diuersi domum abierunt. Nonnulli apud Vibium extingui maluerunt, vt cum eo vnà sepelirentur. Nocte omnes extincti, pauci in sequentem diem spiritum traxerunt. Sabellicus libro quarto, Enneadis quintae. Nero fugiens, vbi perlatos à cursore Phaontis codicillos praeripuit, legit???ue se hostem à Senatu iudicatum, & quaeri, vt puniatur more maiorum: interrogauit, Quale esset id genus poenae? Et cùm comperisset, nudi hominis ceruicem inseri furcae, corpus virgis ad necem caedi: conterritus, duos pugiones, quos secum tulerat, arripuit: tentata???, vtriusq; acic, rursus co̅didit, causatus nondum adesse fatalem horam. Ac modò Sporum hortabatur, vt lamentari ac piangere inciperet: modò orabat, vt se aliquis ad mortem capessendam exemplo iuuaret: interdum segnitiem suam his verbis increpabat: Viuo deformiter ac turpiter: [Greek words] Iam???ue equites appropinquabant, quibus praeceptum erat, vt viuum eum attraherent. Quod vt sensit, trepidanter effatus: [Greek words], ferrum iugulo adegit, iuuante Epaphrodito à libellis: semianimis???; adhuc, interrumpenti Centurioni, & penula ad vulnus apposita, in auxilium se venisse simulanti, non aliud respondit, quàm, Serò: &, Haec est fides? atque in ea voce defecit, extantibus rigentibu???; oculis, vsq; ad horrorem formidinem???; visentium. Nihil priùs ac magis à comitibus exegerat, quàm ne potestas cuiquam capitis sui fieret: sed vt, quoquo modo, totus cremaretur. Promisit hoc Seius Galbae libertus, non multò antè vinculis exolutus, in quae primo tumultu coniectus fuerat. Suetonius. Circa annum Salutis 1266. Guelfi Florentini, castellum S. Hilarij vi ceperant. Ivvenis quidam Gibellinus ex Vbertorum familia, ne in hostium manus veniret, de turri campanaria sese praecipitem dedit. Io. Villanus lib. 7. cap. 19. Victo à Danis Bogislao Sclauorumduce, naualipraelio ingenti, cuiusdam Sclavi ridicula formido extitit, qui nexo ex rudentibus laqueo, suspen diò se consumere, quàm hosti necandum praebere maluit. Saxo lib. 16. Ea in pugna, in qua Lvdovicvs II. Vngariae rexin campo Mohach cum Turcis congressus occubuit, infantes viui, ne vagitu proderentur, ab infelicissimis matribus in terram defossi sunt, & miserè suffocati. Ioannes Sambucus in appendice Bonfinij. Capta à Caroli V. classe anno 1532. Naupacto, Tvrcae quidam crudelitate Christianorum territi, media inclusi turre, seipsos & turrim, totum???ue penè castellum, non sine nostrorum clade, succenso tormentario puluere concremarunt, tanto ruentium murorum crepitu, vt litora veluti terraemotu pertremerent, & triremes, quae suberant, ad sagittae iactum, lapidum fragmentis penè obruerentur. Iouius libro trigesimoprimo Histor. Qvidam cùm Ferdinandun, Gonzagam prodere vellet, & hostium in manus tradere, captus, multis se confodit vulneribus. Sed diligentia militum seruatus ne occideretur, impetrauit ab ijs, cùm ad principem equo insidens duceretur, vt quoniam frigeret, pallium vultui obducerent. Quo facto, dentibus linguam praecidens, fanguinis copia mortem asciuit: sibi non solùm moriendo cauens, ne proderet complices, sed etiam si nolens superfuisset. Cardanus de Rerum varietate libro 8. capite 40. Fortvnae. Nimivm declinare Regni, Imperij amissionem. Abrahamvs Marocirex, pugna victus à seditioso quodam Elmahelo, & vrbe exclusus, cùm nullam salutis vel regni recuperandi spem superesse videret, vxorem carissimam à tergo vehens, equum ex altissima rupe praecipitem egit. Ioannes Leo lib. 2. cap. 45. Africae. Philippo Vicecomite à Venetis Fr. Carmaniolae ductu victo, & ad pacem inclinante, Mediolanenses promisêre, Si vrbis vectigalia ciuibus exigenda permitterentur, daturos sese, quoad debellatum esset, equitum decem millia, ac totidem peditum. Philippus id concessurus fuerat, nisi formidolosum natura principem ex aulicis quidam admonuisset: Videret ipse quid ageret: nil aliud fore, vectigalia vrbium ciuibus permittere, quàm ad libertatem illis gradum facere: sanè periculosum esse, cum duobus liberis populis, Venetis & Florentinis, atque eisdem potentissimis, bellum gerere, ac suos libertate, qua nihil dulcius mortalibus esse soleat, imbuere. Cessit ergo eiusmodi monitionibu Phlippus. Sabellicus libro decimo, Dec. 2. Vrbis excidium, direptionem. Iaphenses Galilaei, bello Iudaico cum Romanis congressi, & profligati, cùm iam in primum murorum ambitum irrupissent: euestigiò consecutis Romanis, qui ciuitatem custo diebant, metu, ne Romani vrbem caperent, portas interiores suis clausêre. Atque ita inter duos muros miserrimè ad XIIIM à Romanis fuêre caesa. Iosephus libro tertio, capite vndecimo belli Iub. Ferunt Emanvelem Graecorum Imp. in diuinorum carminum libellum incidisse: quem quum fortè euolueret, exhorruit vehementer fatidicum carmen, quo significabatur, Fore quandoque, vt ex Hadria venirent, qui Byzantlum occuparent. Coniectoribus diuinationum???ue peritis hominibus abhibitis inter omnes constitit, eos Venetos esse, Hadriatici sinus accolas, quod ipse quoq; per se coniectando iam antea propemodum assecutus fuerat. Ac inde odium illud Emanuelis in Venetos originem habuisse ferunt: qui breui fore ratus, vt illorum armis Byzantium premeretur (quod sanè no̅ multò pòst accidit) insidijs (quando aperta vi non poterat) Venetum imperium perdere aggressus est. Sabellicus libro quinto, En 4. & lib. 7. Dec. 1. Cladem imminentem. Gallograeci aduersus Antigonum Macedoniae regem acie dimicaturi, quum ex auspicijs cognouissent magnum sibi periculum instare, non in metum, sed in furorem dira religio versa est. Expiandi ominis gratia filios & vxores promiscuè trucidant. Tanta tum Gallos rabies inuaserat, vt ne aetati quidem parcerent, cui victor hostis hauddubiè fuerat parsurus: bellum???ue internecinum cum liberis liberorum???ue matribus secuti, pro quibus bella suscipi à caeteris gentibus solent, quasi victoriam scelere redemissent, vt domestico erant cruore respersi, haud meliore euentu quàm omine pugnam capessunt. Scelerum furiae, ac peremptorum manes oculis obuersantes, multò faciliorem Antigono victoriam fecêre, vt dij homines???; & omnia in parricidarum exitium coniurasse credantur. Antigonus hac victoria vsus, in caeteros hostes impetum deflexit. Sab. lib. 9. En. 4. Seruitutem, Captiuitatem imminentem. Consule Tit. Astutiae in seruitute effugienda, fol. 2007. Phocensibvs inexpiabile bellum cum Thessalis intercedebat, ita vt Thessali decretum facerent, à nemine, qui aetatem haberet, abstinendum: liberos verò & coniuges in seruitutem redigendas. Cùm Phocenses pugnam facturi essent, Phocides sic statuerunt: In syluam ingentem nos conferemus: cùm viros superatos esse senserimus, ipsae quoque in rogos cum liberis ascendemus, syluam???ue comburemus. Hoc mulierum decretum effecit, vt Phocenses animosiùs pugnarent, & praelio commisso victoriam adipiscerentur. Poliaenus libro octauo. Abydeni à Philippo Macedone obsessi petierant, vt praesidio incolumi dimisso, libi cum vxoribus & libens, singulisque vestimentis, vrbe excedere liceret. Caeterùm legatis nihil pacati ab hoste renunciantibus, Abydeni in rabiem versi matronas omnes in templo Dianae, pueros & virgines cum nutricibus & infantibus in gymnasio claudunt, aurum & argentum omne in forum deferunt, mox in vnum collectum, in Rhodias naues imponunt. Ipsi eo consilio in hostem exeunt, vt non nisi victores redirent: delectis, nisi consilium processisset, dira execratione interposita, qui confestim omnem imbellem turbam obtruncarent: aurum & alia in naues congesta, in mare deijcerent. Pugnatur acriter vtrinque. Verùm Abydenis maiore ex parte interfectis, postridie vrbs paucorum consensu deditur, sacerdotibus ad eam dedendam missis. Vbi hostis intra moenia est conspectus, qui praelio superfuerant, iurisiurandi memores, subito velut furore correpti, stricto ferro suos conficiunt. Saeuiunt inde in seipsos. Quo hostium furore rex perculsus, militem à caede reuocauit, professus, Se tridui spacium Abydenis dare ad mortem sibi consciscendam. Quo tempore plura in se victi facinora ediderunt, quàm vel ab irato hoste pati debuissent. Sabellicus libro sexto, Enneadis 5. Ad extrema Ciliciae, rupem quandam munitissimam incoleba̅t Marmares nuncupati. Horum pleriq;, faciente illac iter Alexandro Magno, nouissimum eius agmen adorti, compluribus interfectis, magnum hominum & iumentorum numerum abegerunt. Qua iniuria rex irritatus, loci illius oppugnationem instituit. Marmares fortiter resistentes, cùm se pares Alexandro esse non posse viderent, simul cum libertate omnes interire volebant. Ideo???; ex senum consilio, pueros, feminas, senes???ue ad bellum ineptos, iniecto ipsorum domibus igne, combusserunt: iuuenes verò ipsi circiter sexcenti, durante adhuc nocte, per hostium castra euade̅tes, inpropinquum montem se contulerunt. Diod. lib. 17. Syracusani Olymp. 85. Siculas vrbes omnes, excepta Trinacia, vrbium Sicularum principe, ditioni suae subiectas tenebant. Hanc quoque sibi iungere statuentes, copias ad id comparant. Trinaciorum enim opes habebant admodum suspectas, veriti, ne aliquando tum vitium magnitudine, tum communi eiusdem generis nomine & studio, Siculorum gentis sibi cognatae vendicarent imperium. Trinacii socijs, externo???, praesidio destituti, caesa hostium magna turba heroicè dimicando, mortem omnes oppetiêre: nec minus pleraque sociorum pars, animis inuictis, propria manu vitam effudêre, ne captiuitatis contumelias, vistoris???ue per licentiam ludibria experiri cogerentur. Syracusij victores prostratis iam penitus???; profligatis his qui antea habebantur inuicti populo inde omni, incolsi???ue in praedam & seruitutem abductis, vrbem euerterunt: ex praeda verò & manubijs optima quae???ue Delphos miserunt, eas deo gratias pro victoria accepta referentes. Diod. lib. 12. Astapa ciuitas Hispaniae semper Carthaginensibus fauit, praecipuum???ue gerebat in Romanos odium. In quorum nomen quum implacabili esset animo, & Poeni à P. Scipione iam eiecti essent, filios & vxores, & omnem imbellem multitudinem cum preciosa supellectile in forum contulêre ciues: collatam arida lignorum materia in speciem grandioris pyrae circumuallant: quinquaginta inde iuuenibus mandant, dira [2061] execratione adhibita, nisi imperata fecissent, si (quod nollent) se ad pugnam egressos superari contigisset, consestim ferro in multitudinem grassati, pyrae ignem inijcerent, nequid carissimarum rerum ad hostes perueniret. Ipsi subita eruptione in Romanorum stationes facta, militem inopinata re turbatum in castra compellunt, vallum inde subeunr, vertunt???ue omnem in se exercitum. Cercatum nonnihil est ancipiti marte: postremò Hispani multitudine victi, ad vnum caeduntur. Qua suorum clade animaduersa, iuuenes, qui in vrbe erant, imbellem multitudinem ferro conficiunt, pyram incendunt, ince???sae se ipsos cum armis inijciunt. Superuenit Romanus Victor crudelissimo spectaculo. Multi, qui cupiditate inter fulgentis auri proximè rogum adiêre, vrgentis à t???rgo multitudinis impulsu partim igni correpti sunt, partim insigniter ambusti. Hunc Astapenses ???xitum habuêre. Sabellicus lib. 5. En. 5. Cleomenes Leonidae F. Spartanorum rex, victus ad Selasiam ab Antigono, cum amicis in Aegyptum fugiebat. Vnus ex amicis Therycion nomine, vir spectatae fidei & fortitudinis, Cleomeni consuluit, vt viros se praestarent, nec victorem Antigonum fugientes, Ptolemaeo spontè seruirent, sed gladijs suis sibijpsis manus inferrent. At Cleomenes non sibi, sed patriae se superesse dictitans, & mortis metu mortem sibi vltrò consciscere, non fortis, sed insani hominis esse iudicans, Therycionis institutum grauiter reprehendit. Therycion, vt primùm opportunitatem habuit à Cleomene digrediendi, deslexit per litus, ibi???ue semetipse confodit. Cleomenes ad ptolemaeum abijt, & ab eo benignè susceptus fuit, Eo mortuo, Philopator filius circumuentum calumnijs Cleomenem carceri inclusit liberiori. Id aegrè ferens Cleomenes, facta cum amicis tredecim eruptione, cùm frustrà ad libertatem Alexandrinos vocasset, & aliquot amicos regis interfecisset, auctor socijs fuit, vt sese mutuò interimerent. Plut. in Cleomene. Axiothea, Nicoclis regis Cypriorum vxor, magna multitudine militum veniente ab Ptolemaeo Aegypti rege, ad occupandum regnum, cùm Nicocles vitam laqueo finijsset, sratres???ue eius sibijpsis mortem consciuissent, ipsa mortuorum virtutes aemulata est: sorores???ue eorum ac matres, vxores???ue conuocauit, & ijs persuasit, ne quid indignu̅ genere committerent. Quae persuasae, fortiter ianuas muliebris aulae concluserunt: recurrentes???; ad tecta, multitudine ciuium confluente liberos quos in vlnis ferebant, interfecerunt, & igne tectis iniecto, aliae gladijs semetipsas occiderunt, aliae confidenter in flammam insilientes, perierunt. Axiothea verò duce??? se in periculis optimam praestabat. Cùm enim videret omnes egregiè iacere, tum etiam ipsa summisso gladio per caedem se in flammam coniecit, vt ne mortuo quidem corpore hostes potirentur. Polyaenus lib. 8. Theoxena mulier Thessala, cuius maritum Philippus Macedoniae rex Persei pater interfecerat, cum sororis filij à Philippo ad carcerem & ludibrium deposcerentur, molita mulier cum pueris fugam, vbi se & suos venturos esse vidit in hostiu̅ potestatem, quos fallere non potuit, sibi & pueris morte̅ consciuit. Sab. lib. 5. En. 5. Sarnii Galli Alpium accolae, à Q. Martio Rege obsessi (à quo postea Narbona condita, Narbo Martins dicta fuit) cùm nullam libertatis spem superesse viderent: interfectis liberis & co̅iugibus, se cum omnipraeda igni absumendos obiecerunt, anno V. C. 636. Eutropius lib. 4. Orosius lib. 5. Theogenes Numantinus, perditis & afflictis rebus Numantinorum, cùm omnes eius ciues nobilitate, pecunia, honoribus???ue superaret: vicum suum, qui in ea vrbe speciosissimus erat, incendit, protinus???ue strictum gladium in medio posuit, ac binos inter se dimicare iussit, vt victus, incisa ceruice ardentibus tectis superiaceretur. Qui cùm hac ratione mortis omnes absumsisset, ad vltimum seipsum flammis immisit. Val. lib. 3. c. 2. Carthagine capta, Vxor Hasdrubalis, exprobrata marito impietate, quòd à Scipione soli sibi impetrare vitam contentus fuisset, dextra laeu???ue tres communes filios mortem non recusantes trahens, incendio se flagrantis patriae obiecit. Idem. Fusis à C. Mario Cimbris ad Athesin, cùm Romani eos ad castra persecuti essent, inciderunt in horrendissima spectacula. Feminae consistebant in plaustris pullatae: fugientes???ue, hae viros, illae fratres, parentes aliae interficiebant: infantes suis strangulabant manibus, & sub rotas iumentorum???ue pedes proijciebant, mox trucidabant semetipsae. Vnam memorant ex summo dependisse temone, quae pueros ex cruribus suis annexos laqueis hinc inde suspenderat. Viros arborum inopia cornibus boum, alios cruribus adalligasse colla, mox eos stimulasse, quò exilientibus bobus raptati & obtriti interirent: qui quanquam ita sibi conciliarent mortem, capti sunt plus LX. millia. Cecidisse bis totidem referuntur. Plut. in Mario. Cantabricae mulieres bello Cantabrico silios, ne in hostium manus peruenirent, necauerunt. Puer quidam, cùm parentes ac germani captiui, vinculis adstricti iacerent, eos oinnes neci tradidit. Ita enim pater iusserat, oblato ferro. Idem fecit mulier ijs, qui secum capti suerant. Quidam intra vinosorum conuiuium inuitatus, supra rogum sese coniecit. Strabo lib. 3. Bello lugurthino Thalavrbs, vbi Iugurthae thesauri erant, à Metello Coss. quadraginta ampliùs dies oppugnata est. Oppidani fessi, vbi disiectis muris apparuit oppidum paulò pòst captum iri, omni auro preciosaque veste in regiam domum comportata, vino & epulis grauati, subiecto igni sese cum tota domo, & omni gaza incendio consumserunt, atque poenas, quas ab hostibus metuebant, ipsi volentes pependerunt. Sabellicus. lib. 2. En. 6. Obsidebat M. Brutus Lycios intra Xanthi muros, posteaquam Caesarem interfecit. Xanthit machinas quasdam adorti nocte sunt, ignem???ue eis ingesserunt: sed reiecti sunt, re ab Romanis animaduer sa ad muros. Ventus verò acrior in pinnas muri concitauit flammam, quae proxima comprehendit aedificia. Hîc timens vrbi Brutus, imperauit militibus, vt ignem extinguerent, & opem ferrent vrbi. At Lycios ingens subitò inuasit & incredibilis ad desperationem ardor, quem maximè mortis desiderio compares. Nam cum pueris & mulieribus liberi & serui omnis aetatis hostes petebant ex muris eos, qui ad reprimendum succurrebant incendium. Ipsi arundinem, materiam, & omne igni aptum fomentum ingerentes trahebant in vrbem flammam, ei???; quamuis materiam subijciebant, atque eam omnibus modis excitabant augebant???ue. Postquàm diffusa flamma & vrbem vndique amplexa ingens eluxit: anxius ea re Brutus, circumuectus foris muros est ad opitulandum, manus???ue ad Xanthios porrigens precabatur, vrbi vt parcerent, eam???ue conseruarent. Verùm nemo auscultabat ei, imò perdebant omnibus modis semetipsi: non viri modò & feminae, sed parui etiam pueri cum vociferatione & vlulatu partim insiliebantin ignem, partim nudos osferebant iugulos, hortabantur???ue ad hauriendum eos, Conspecta est vrbe absumta dependens ex laqueo mulier, quae mortuum puerum ex collo suspensum haberet, & ardenti face niflammaret domum. Quod cùm spectaculum appareret tragicum, non sustinuit id Brutus contemplari: sed vbi nunciatum ei est, illacry mauit, praemium???ue pronunciauir militbus, quisquis hominem Lycium seruasset. Centum quinquaginta duntaxat memorant fuisse, qui non refugêre salutem, teste Plut. in Bruto. Bis antea Xanthij libertatis causi à seipsis consumti dicuntur: semel quum ab Harpago Medo Cyri praefecto subacta Caria (vt Herod. lib. 1. testatur) oppugnati sunt: mox verò cùm Magni Alexandri armis premerentur, tantum regem, & cui se postea totus oriens submisit, aspernati. Sab. lib. 8. En. 6. P. Scipio, infeliciter Cn. Pompeij generi sui defensis in Africa partibus, classe Hispaniam petens, cùm animaduertisser nauem, qua vehebatur, ab hostibus captam, gladio praecordia sua transuerberauit: ac deinde prostratus in puppi, quaerentibus Caesarianis militibus, Vbinam esset Imperator? respondit, Imperator bene se habet: tantum???ue eloqui valuit, quantum ad testandam animi magnitudinem satis erat. Valerius lib. 3. c. 2. P. Cnassvs eo praelio, quo infeliciter M. Crassus pater contra Parthos pugnauit, collem quendam fugiens occuparat. Erant cum eo Graeci duo, qui eo in tractu Carras colebant. Hieronymus & Callimachus. Hi suadebant ei, vt cum ipsis subduceret se & confugeret Ischnas oppidum partiun, Romanarum, quod non procul aberat. Verùm ille nullam ait tam acerbam occursuram sibi mortem, cuius ipse metu deserturus esset illos, qui sua causa occumberent, iussos???ue, vt suara ipsi salutem expedirent, complexu dimisit eos. Mox quòd impotens manus esset telo traiecta, latus armigero praebuit, & haurire iussit. Pari fato aiunt cecidisse Censorinum virum Senatorium. Megabacchus vir fortiss. semetipse interemit, similiter nobilissimi quique. Residuos, subeuntes barbari collem, contis confodere pugnantes. Viui non ampliùs quingenti dicuntur in eorum potestatem venisse. Capite detruncato Publij, contenderunt illicò in Crassumpatrem. Plut. in Crasso. M. Brvtvs acie victus ab Octauio & M. Antonio ad Philippos, in proximos se montes proripuit, magna armatorum manu stipatus, per noctem, quae instbat, milites coacturus. Sed vbi omnia hostium praesidijs teneri sensit, loco concauo, & magnam petram habente resedit, coelum???ue & stellas intuens, carmen illud protulit: Ista Ioue haud lateant, qui???ue horum est causa malorum. ad Antonium alludens, qui quum libertatem tueri potuisset cum bonis, Octauio indulgere maluit. Satis constat idem carmen ab Antonio, posteaquam ab Octauio est victus, & in discrimen vitae ad ductus, cum gemitu repetitum. Mox sitienti Bruto aquam ex proximo flumine miles galea detulit. Sed exijs, qui aquatum [2062] iuerant, Volumnius & Dardanus, audito strepitu aliquanto vlteriùs processère, explorabundi, ne subito holtium aduentu opprimerentur. Ad Brutum inde reuersi, quum aquam requirerent, tum Brutus paululùm subridens. À Volumnio, dixit, consumta est: sed vobis alia, inquit, afferetur. Vnam spem Brutus alebat, quòd non multos ex suis ea pugna caesos arbitrabatur. Ad quod explorandum in castra hostium Statilium misit. Is ab hostibus interceptus perijt. Appianus quatuor legiones Bruto superfuisse ait, quas quum ad aliquid praeclarè agendum per noctem impelli non posse vidit, quin apertè praedicarent, non esse vlteriùs periclitandum. Haud, inquit, patriae ampliùs vtilis sum, resedit???ue nonnihil tacitus: inde ex familiaribus quodam admonente esse iam de fuga cogitandum, quum tutò ibi diutiùs commorari non possent: Certè, vt ais, fugiendum est, inquit Brutus, sed manibus, non pedibus. Mox se attollens, dextram???ue singulis superimponens, Magnum solamen, ait, attulit mihi in his malis amicorum fides: patriae fortunam accuso. Ego conscientia meorum operum me beatiorem existimo ijs, qui vicerunt, quòd patriam in libertatem asserere sum conatus. Opus certè fuit perpetua gloria dignum, quae illis ne victoribus quidem poterit contingere. Etenim mali istos vincunt, & optimos ciues pessimi perdunt, contra fas & leges dominantur. Inde eos hortatus, vt salutem sibi quaererent, paululùm ab his secessit, gladio ambabus manibus perstricto fortiter incubuit. Appianus auctorest Stratonem rhetoricae magistrum, quo Brutus comite vtebatur, ei latus aperuisse, ne à seruo occideretur, quem in hunc vsum ab illo admotum viderat, quum ipse aliquandiu tam triste ministerium amico denegasset. Perijt Brutus iam quadragenarius. Sabellcus lib. 8. En. 6. ex Plut. M. Cato minor cùm Vticae frustrà contra Caesatem copias parasset, quando Caesarem ad Thapsum vistorem de Scipione, cum exercitu aduentare audiuit: suasit suis, vt sibi fuga quisque consuleret. Ipse Vticae subsistens, cùm mori statuisset, circa vespenrum vertit se ad balneum, lotus???ue Inter fre???uentes coenault. Neque enim nisi somni causa decumbebat. Coenauerunt cum eo amici & magistratus Vticensium. Sub coenam multa fuit inter pocula erudita confabulatio & festiuitas, alias???ue ex alijs disputationes philosophicas versarunt. Dum disputat, deuenit ad Stoicorum paradoxa, Solum bonum virum liberum esse, omnes malos seruos. Ibi iam insurgenti Demetrio Peripatetico acriter obijciens se Cato, contenta & aspera voce produxit in longum disputationem, ac mirificè pugnauit: neminem, vt falleret, statuisse vitae eum finem imponere, se???ue ex praesentibus explicare molestijs. Ita soluto conuiuio, vbi solennem à coena deambulationem cum amicis absoluit, & praefectis excubiarum, quae tempus requirebat, imperauit: recipiens iam se in cubiculum, filium & amicorum quemque arctiùs quàm assueuerat, amplexus est & salutauit: qua re suspicionem de integro mouit consilij sui. Ingressus cubiculum vbi decubuit, Platonis dialogum de Animo sumfit in manus, libro???ue propè euoluto, suspexit supta caput. Vbi non vidit suspensum gladium (filius enim coenante adhuc patre subtraxerat eum) sermum vocauit, rogauit???ue, quisnam ensem abstulisset? Conticescente illo, repetijt librum, paruo???ue interposito interuallo, quasi non instaret, neque vrgeret, sed fortuitò requireret gladium, praecepit eum adferri: inde per pusillum puerum introfertur gladius. Quem vt accepit, distrinxit & considerauit eum. Vbi mucronem directum vidit, atque aciem integram, prolocutus, Nunc mei iuris sum: posuit ensem, & librum ex integro relegit. Bis eum referunt totum prouolutasse. Moxalto somno dormiuit, vt qui foris erant, perciperent stertentem. Experrectus inde, stristum gladium sub pectore impressit. Animam agens decidit c???bili, & strepitum edidit, deiecto abaculo quodam geometrico, qui iuxtà locatus erat. Quod sentientes ministri sustulerunt clamorem, filius???ue & amici confestim ingressi sunt ad eum. Qui conspicientes sanguine foedatum, & intestina pleraque procidisse, spirantem eum tamen adhuc & intuentem, omnes ingenti perfusi sunt dolore. Medicus Cleanthes accurrens intestina conabatur, quia manserantillaesa, reponere, & vulnus consuere. Vt autem recreari Cato cepit atque ad se redire, repulit medicum, interanea manibus lacerauit, diuulso???ue expirauit vulnere, annos natus duodequin quaginta. Caesar, qui Vticam cito agmine pergebat, vt fatum eius audiuit, tantùm fertur dixisse? Inuideo tibi Cato mortem, quando salutem mihi tuam inuidisti. In his libris quos ipse postea in Catonem scripsit, victoriam sibi illum inuidisse prodidit, ob eam???; rem sibi morte̅ consciuisse. Statilius, qui Catonem aemulaturum dixerat se, inuitus id temporis man??? prohibitus à philosophis sibi inferre, insignem postea fidem & operam praebuit Bruto, atq; in Philippensi acie occubuit. in Catone. Victo ad Thapsum in africa Scipione à Caesare, Ivba rex & Petreius, postquam ex acie excesserunt, nocturnis itineri bus (interdiu enim latitabant) ad Zamam peruenerunt, vbi erant vxores regis, & liberi. Huc fama aduersae pugnae regis aduentum praecesserat: quo contigit, vt ab oppidanis sit rex portis exclusus: cùm ab initio eius belli ingentem pyram co̅struxisset, in quam Zamenses, liberos, vxores, omnem regiam supellectilem, postremò seipsum praecipitaturum, si victus praelio fuisset, publicè praedixerat. Multis igitur precibus contendit, vt sibi liberos & vxores restituerent. Sed quum nihil impetraretur, in villam suam cum Petreio & paucis comitibus concessit. Nec multò pòst Caesar à Zamensibus accersitibus, cum expedito equitatu eò occurrit. Iuba & Petreius, vt ambo vnà perirent, mutuis vulneribus concurrerunt. Petreius tame̅ priùs concidit validiore regis ictu. Ipse quum sibi manum inferre non posset, à seruo petijt, vt se ferro traijceret. Liuius Iubam à Petreio confectum scribit, ipsum???; sibi manum intulisse. Sab. lib. 7. En. 6. Cùm Herodes contra latrones, in speluncis cum totis familijs habitantes in praeruptis montibus pugnaret: Senex quida̅ deprehensus intus cum vxore ac septem filijs, rogatus ab ijsdem, vt se fugere hostem permitteret, stans ante ostium speluncae, primum quemque exeuntem iugulabat, donec ad vnu̅ omnes confecit, & vxorem vltimam. Deinde praecipitatis cadaueribus, postremò seipsum superiecit, mortem seruituti praeferens. Iosephus. Metvlii Iapides ab Augusto obsessi, per legatos deditionem paciscuntur, quingentis obsidibus datis. Romani in partem vnam vrbis recepti, quum ijs, qui superiora oppidi loca obtinebant, sibi arma tradere iussissent: consternati animo oppidani, mulieres & pueros in senatu sub custodia clauserunt, vt continuò, vbi se in discrimen adductos vidissent, locum incenderent. Vbiprimùm igitur vis est à Romanis admota, continuò subiecta à custo dibus flamma, omnis imbellis multitudo igni consumta est, viri & ipsi occidione occisi sunt. Ita Metulium priùs direptum fuit, mox igni consumtum ac dirutuin, vt ne vestigia quidem vlla tam clarae nuper vtbis extarent. Caeteri Iapides Metulina clade exterriti, certatim deditionem fecerunt, ac tum primùm Iapides transalpini Romanae sunt ditionis facti. Sabellicus libro nono, Ennead. 6. Fl. Sylua Syriae praeses, ad conficiendas Iudaici belli reliquias in Iudaeam missus, Eleazarvm sicariorum ducem (qui genus suum ad Iudam Galilaeum, Zelotarum sectae auctorem, referebat) in Massada arce munitissima obsedit, & aggere altitudinis immensae excitato, murum arietibus perfregit. Eleazarus concione aduocata, multa de libertatis dulcedine, seruitutis miseria, animorum???ue immortalitate praefatus, auctor suis fuit, vt in libera patria mori, quàm Romanis supplices viuere vellent. Qua eius oratione ita commoti sunt vniuersi, vt alius alium in morte oppetenda praeuenire cuperet. Simul itaque vxoribus vltimum vale cum amplexu dicentes, ac liberos deosculati, vltrò in mucrones incurrentes conficiebant. Mox congestis in vnum opibus, quas habebant, carissimis, ignem subiecerunt. Inde decom percussoribus sorte lectis, vxorum cadauera complexi, vniuersos se iugulandos praebuerunt. Nec mora, percussores quoque sortitione facta, mutuis cecidêre vulneribus. Decimus, qui ex omnibus supererat, caesis diligenter inspectis, ne quis semiuiuus euaderet: ignem regiae immisit. & gladio tandem proprio incubuit. Periêre nongenti numero & sexaginta, cum mulieribus simul & pueris. Euasêre hanc cladem (quae die XV. Aprilis mensis accidit) duae tantùm mulieres, & quinque pueri, qui omnium mentibus in caede occupatis cuniculum cisternae subingressi, Romanis in oppidum irrumpentibus, fide accepta, haec omnia narrarunt, desperationem & insaniam hominum admirantibus & detestantibus. Iosephus lib. 7. cap. 28. belli Iudaici. Iotapateni optimates XL, qui in speluncam qua̅dam bello Iudaico confugerant, mutuis vulneribus, sorte ducta, sese intersecêre. Vide Titulum, Captorum ab hostibus, sub exemplo Iosephi. Cùm Romani templum Hierosolymitanum incendissent, multi, qui deditione seruari potuissent, obstinatione perire malueru̅t. Duo quidam nobilium, Meirvs Belgae & Iosephvs Dalaei F. semetipsos in ignem inijcientes, cum templo concremati sunt. Ioseph. lib. 7. c. 11. belli Iud. Dacarum rex, Decebalvs, secundo praelio Traiani Augusti viribus ita attritus, vt ampliùs spes non superesset: ne hosti laetiorem faceret victoriam, si captus vinctus???ue in triumpho victorem antecederet, sibijpsi vitam ademit. Fulgosus libro 3. capite 2. Atila Hunnorum rex, post Catalaunicam cum Romanis pugnam, desperata ferè salute, dum veretur ne viuus in hostium potestatem veniat, aut mortuus sepultura careat, strue̅ in rogi speciem in medijs castris èiume̅torum clitellis congeri iussit, familiaribus???ue mandat, si quid aduersi acciderit, continuo interficiant, & impositum pyrae comburant: ne Romanu̅ triu̅phum regio corpore honestare cogatur. Bonfinius lib. 4. Dcc. 1. & Auentinus lib. 2. Adragathivs Comes, vt intellexit Maximum tyrannum, cuius partes sequebatur, ingenti strage à Theodosio Imperatore superatum, in mare se praecipitauit. Fulgosus libro 3. cap. 2. Arbogastes Eugenij tyranni copiarum dux, ad Theodosium Imp. inclinare victoriam videns, ensem, quem hostium sanguine cruentauerat, pectori suo condidit, vt ita se seruitutis foeditate liberaret. Idem. Cùm Cruciferi Germanorum quorundam principtim auxilijs adiuti, agros Litvanorvm infestarent, & arcem Pullen obsedissent: barbari, qui erant in praefidio, desperatione retinendae arcis inducti, pyram in medio accenderunt, & facultates, liberos, & vxores suas, ac seipsos ad extremum in eam coniecerunt, ne viui in potestatem hostium venirent. Anno 1338. Cromerus lib. 11. Dedecus, Infamiam, V. G. Adulterij, Stupri. Spartana quaedam, quum fuisset clàm compressa, foetúmque perdidisset: sic nulla emissa voce se constantem ac tolerantem praestitit, vt eliso conceptu reiecto???ue, parentes aliósque latuerit proximos: quippe dolorum magnitudinem, quibus (vt assolet) lancinabatur subinde conuellebatur???ue, vicit ignominiae timor. Tantum erat vel in muliebri ingenio tolerantiae robur, vt non immeritò Horatius Carminum primo, appellet Lacedaemona patientem. Caelius libro 18. cap. 1. A. L. ex Plut. Laconicis. Perfidiae. Bello Macedonico Argiui, Achaeorum praesidio eiecto, Macedones in vrbem acceperant. Aenesidemvs praesidij praefectus, vbi Macedones receptum iri vidit, & Argiuorum aciem in se dirigi: pactus, vt incolume praesidium ex vrbe mittere liceret (erant enim quingenti numero iuuenes ex tota Achaia delecti) ipse cum paucis clientibus, obiecto hostibus scuto, locum retinere perseuerauit: professus malle se ibidem mori, quàm commissae vrbis praesidio decedere. Atque ita coniectis in vnum telis non inultus concidit. Sabellicus lib. 6. En. 5. Inimicitiam, Odium. Gvndobadvs, fratre Gondigisilo Viennae caeso, totius Burgundiae regno potitus, cùm Arianos in fide labi sensisset: ad Auitum episcopum Viennensem accessit, & Christum filium Dei, ac Spiritum sanctum patri aequalem confessus, salutari se aqua tingi ritu catholico, in nomine Patris, & Filij, & Spiritus sancti poposcit. Verùm ad seditionem populi deuitandam id clàm populo fieripetjjt. Cui Auitus respondit; Si verè credis, quod nos Dominus edocuit, exple: id est, coram hominibus ipsum confitere, ac vulgi voculas despice. tu enim es caput populi, non populus tui. Quod ille vt faceret, in animum inducere non potuit, atq; ita in errore suo perseuerauit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Bellum. Huius est generis Militiam indecorè detrectare. Aristogiton, Atheniensis rhetor, sola lingua bellicosus, cùm intellexisset exercitum parati, baculo in nixus in publicu̅ prodit, clauditatem simulans. Quod vbi conspicatus est Phocion, exclamauit, Scribe etiam Aristogitonem, eum???ue claudicantem. Plut. Cn. Vatienvs sinistrae manus digitos sibi amputauit, ne bello Italico militaret. Georgivs Hemus & Pavlvs Capellus ad exercítum legati lecti à Venetis, post cladem à Ludouico XII. inflictam anno 1507. legationibus renu̅ciatis propter alios magistratus, quos obibant, ex quibus magistratibus ad alia munera inuitos euocari non licebat, magnam Senatus, magnam totius ciuitatis inuidiam subierunt: neq; eorum loco quisquam sublectus postea fuit, quòd iam de priorum legatorum diligentia, quae Senatus vellet, nunciarentur. Rogatio tantùm in Decemuirûm collegio lata, Necui deinceps vlli vllam ob causam aduersis reip. rebus cuipiam sibi delato muneri reijciendi facultas esset. Bembus lib. 8. Hist. Ven. Pacem turpiter redimere. Vide Tit. Paxturpis, f. 1036. Illic externa Turpitudo, heic interna Deiectio animi consideratur. C. Mancinvs omnium Romanorum ducum ignauissimus, sua timiditate eò venit, vt cùm Numantiam in Hispania obsideret, tanquam obsessus & victus ignominiosam sibi & populo Romanopacem, domum reportarit. Sabellicus lib. 4. c. 7. Exemplorum. Macrinvs Romanorum Imp. ab Artabano rege Parthorum debellatus, conatus est, missis ad eum legatis atque captiuis etiam, quos habebat, molli???; oratione placare eius animum, & à proposito abducere. Sed cùm ille insuper peteret, vt Macrinus vrbes euersas ab Antonino, restitueret, decederet???ue ex Mesopotamia, & damnum, quod illatum erat monumentis regum resarciret: nullum tempus ad deliberandum sumsit, sed ei, quòd iam ad Nisibim venerat, occurrit, ibi???ue victus est: ita vt iterum legatos ad illum de pace mittere, eámque vicies centenis aureorum millibus redimere coactus sit. Dion. Nicaeus. Caesis Decijs, fraude Galli, armis Scytharum, Gallvs à legionibus reliquis Imp. creatus, cum Scythis ignominiosum foedus percussit. Tunc primùm diuturno & libero potentatu Pop. Rom. tributa pependit, tunc primùm Respub. iugum Seythicae seruitutis accepit. Adrianus quidem ab alijs occupata restituit, quod principis liberalitate videri actum potest: sed, qui tributo pendendo obnoxiam fecerit vrbem, praeter Gallum, fuit nemo. Drachmarum aurearum CC. fuit tributum. Cuspinianus. Sub Ioviniani imperio, quod tantùm octo mensium fuit, hoc memorabile accidit, quòd Imperator ob caedem Iuliani, & exercitus Romani in Perside conclusi, angustiam & famem, ac ob metum, ne quis alius sibi Imperium in Occide̅te arriperet: pacem à rege Persarum redemit in XXX. annos, resignato Syriae principatu, & Nisibi, & Singara, cum magna Mesopotamiae parte, anno Christi 367. Hieronymus in Chronico: & Socrates lib. 3. c. 22. & lib. 4. c. 2. Theodoretus lib. 4. cap. 2. Paulus Diaconus lib. 11. ante eum diem, ex quo Romanum imperium conditum fuerit, nunquam accidisse dicit, vt mutatis finibus, & parte Imperij tradita, pacem redemerint. Nicephorvs Imperator, cùm Aronem Amiram cum trecentis millibus ascendentem contra se videret: turpe foedus inijt, pactus se ei daturum annuè trecenta millia aureorum in tributum capitis imperatoris, & tria pro capite filij sui. Sigebertus in Chronicis. Respectv Personarvm. Nimium declinare Insidiatores Religionis. Eusebius lib. 8. cap. 13. narrat, Christianos aliquot sub Diocletiano, priusquam ab insidiatoribus caperentur, è sublimi praecipites se dedisse, ne quid comprehensi contra pietatem delinquerent. Pudoris. In persecutione sub Diocletiano Antiochenae duae virgines, forma corporis & venustate conspicuae, cum matre, à qua ad pietatem ab ipsis incunabulis studiosè informatae fuerant, quaesitae diu, ac tandem inuentae, à custodibus obseruatae, cùm ad lupanar ducerentur, à custodibus obseruatae, in fluuium, cùm se secessuras paulisper custodib. dixissent, praecipites sese dedêre. Eusebius lib. 8. c. 13. Sophronia Romana, Christiana Lucretia, mortem sibijpsi intulit, ne Decij tyranni paréret libidini: hoc est, ne alienam pateretur iníuriam, sibijpsi potiùs inferre voluit. Vitae. Ratione habita Modi Vniuersim. Dionysivs prior, qui duodequadraginta annis Syracusis tyrannidem obtinuit, fuit manu promtus & fortis, & (quod in ea fortuna perrarum est) minimè libidinosus, non luxuriosus, non auarus, nullius rei deniq; cupidus, praeterquam singularis perpetui???ue imperij: atque eo nomine immitior crudelior???; Metum & violentia̅ adamantina appellabat vincula se???; adamantinis vinculis principatum filio relicturu̅ praedicabat. Veritus, ne si Dionysio filio animi creuissent, & consuetudine esset vsus hominum cordatorum, insidiaretur sibi, & dominatu spoliaret: inclusum asseruauit in conclaui. Ibi vsu destitutus alio, & rerum imperitia, vti dictitant, parua plaustra, candelabra, sedes ligneas & mensas fabrïcabatur. Vsqueadeò enim diffidebat, & aduersus omnes mortales erat suspiciosus atq; proiectae timiditatis, vt nec capillum cultris tonsorijs tonderet, sed ad mitteretur quispiam ex plastis, qui carbone capillu̅ adureret. In cubiculu̅ eius non frater, no̅ filius admittebatur amictus: verùm òportebat quem priùs, quam ingrederetur, posita stola sua aliam sumere, atq; excuti ab satellitibus nudum. Cùm Leptines frater eius, situ̅ loci cuiuspia̅ declarans, ei aliquando accepta à stipatore hasta delinearet eum, excanduit in illu̅ veheme̅ter: alteru̅ verò, qui dederat hastam interfecit. Amicos solertes dicebat suspectos sibi esse, quòd sciret eos dominari ipsos malle, quàm domino parêre. Marsiam quendam, que̅ euexerat, & praefectura donauerat, quòd ipsum secu̅dùm quiete̅ visus esset interficere, interemit: existimans ex cogitatione diurna & meditatione hanc visionem fuisse ei per somniu̅ oblata̅. Adeò ille, qui Platoni infensus fuit, quòd non omnium mortaliu̅ ipsum pronunciasset fortiss. pauida̅ & ma [2064] lis me̅tem iam multis habebat refertam. Summotis amicis, eorum loco ferocissimarum ge̅tium hommes, & à familijs locupletum electos praeualidos seruos, quibus latera committeret, substitit. Tonsorum metu tondere filias suas edocuit. Quaru̅ ipsarum, postquam adultae aetati appropinquabant, manibus ferrum non ausus committere, instituit, vt candentium iugla̅dium, aut nucum putaminibus, barbam sibi & capillum adurerent. Nec securiorem se maritum egit, quàm patrem. Duaru̅ enim eodem tempore Aristomaches Syracusanae, & Locrensis Doridis matrimonijs deuinctus, neutrius vnquam nisi excussae complexum petijt. Atq; etiam cubicularem lectum perinde, quasi castra, lata fossa cinxit, in quem se ligneo ponte recipiebat, cùm forem cubiculi extrinsecus à custodibus operta̅, interiorem claustro ipse dilige̅ter obserasset. Plut. in Dione, Val. Max. lib. 9. c. 14. Caelius lib. 22. c. 20. A. L. Alexandrvm Pheraeorum in Thessalia tyrannu̅ ferunt nunquam cum vxore Thebe congressum, nisi priùs à satellite barbaro fuisset excussa, ne ferrum sub veste inferret cubiculo. Eius lectum modico po̅te peruiu̅ fuisse: quo sublato, velut arx quaedam, ab omni insidiantium tutus esset incursu. Distulit ille quide̅ exitium, quod ab vxore imminebat, sed tollere non potuit, tribus fratrib. ad eum dormientem inductis. Quu̅ iuuenes iacentem inuadere non auderent, minata dicitur Thebe, nisi eum confestim obtruncarent, excitaturam se illum clamore, sic???; sibi & fratrib??? vno tempore exitio futuram. Qua illi voce perculsi, opus inter se partiti, hic caput, ille pedes, ne in percussorem consurgeret, inuadunt, tertius ferro co̅fecit. Hic tyrannorum primus fraude coniugis perijt, vt Plutarchus existimat. Eius corpus à Phereis volucribus & feris est obiectum. Cic. 2. Offic. & Val. lib. 9. c. 14. & Sab. lib. 2. En. 4. Tiberivs Caesar quàm non modò inuisus ac detestabilis, sed praetrepidus quoque vixerit, multa indicia sunt. Aruspices secretò ac sine testibus consuli vetuit. Vicina verò vrbi oracula etiam disijcere conatus est: sed maiestate Praenestinarum sortium territus, destitit, cùm obsignatas deuectas???; Romam no̅ reperisset in arca, nisi relatas rursus ad templum. Vnum & alterum consulares, oblatis prouincijs, non ausus à se dimitrere, vsqueadeò detinuit, donec successores post aliquot annos praesentibus daret: cùm interim manente officijtitulo, etiam delegaret plurima: assidue???; illi per legatos & adiutores suos exequenda curarent. Seianum res nouas molientem (quamuis iam & natalem eius publicè celebrati, & imagines aureas coli passim videret) vix tandem, & astu magis ac dolo, quàm principali auctoritate, subuertit. Nam primò, vt à se per speciem honoris dimitteret, collegam sibi assumsit in quinto consulatu, quem longo interuallo absens ob idipsum susceperat. Deinde spe affinitatis ac Tribunitiae potestatis deceptum, inopinantem criminatus est pudenda miseranda???ue oratione: cùm inter alia P. C. precaretur, mitterent alterum è Consulibus, qui senem se & solum in conspectum eorum cum aliquo militari praesidio perduceret. Sic quoque diffidens, tumultum???ue metuens, Drusum nepotem, quem vinculis adhuc Romae continebat, solui, si res posceret, ducem???ue constitui praeceperat. Aptatis etiam nauibus ad quascunq; legiones meditabatur fugam, speculabundus ex altissima rupe ide̅tidem: signa???ue ne nuncij morarentur, tolliprocul, vt quid???; foret factum, mandauerat. Verùm & oppressa coniuratione Seiani, nihilo securior aut constantior, per IX. proximos me̅ses non egressus est villa, quae vocatur Iouis. L. Scribonius Libo vir nobilis res nouas clàm moliebatur. Eum Tiberius, ne quid in nouitate acerbius fieret, secundo demùm anno in Senatu coarguit, medio temporis spacio tantùm cauere contentus. Nam & inter Pontifices sacrificanti simul, pro secespita plumbeum cultrum subijciendum curauit: & secretum petenti non nisi adhibito Druso filio dedit: dextram???ue obambulantis veluti incumbens, quoad perageretur sermo, continuit. Suetonius. Clavdivs Caesar nihil aequè quàm timidus ac diffidens fuit. Primis imperij diebus, quanquam iactator ciuilitatis, neque conuiuia inire ausus est, nisi spiculatores cum lanceis circumstarent, milites???ue vice ministrorum fungerentur: neque aegrum quenquam visitatuit, nisi explorato priùs cubiculo, culcitris???ue & stragulis praetentatis, & excussis: reliquo aute̅ tempore salutatoribus scrutatores semper apposuit, & quidem omnibus, & acerbissimos. Serò enim, ac vix remisit, ne feminae, praetextati???ue pueri & puellae contrectarentur, & ne cuiuis comiti aut librario calamariae aut graphiariae thecae adimerentur. Motu ciuili, cùm eum Camillus, non dubitans etiam citra bellum posse terreri, contumeliosa & minaci & co̅tumaci epistola cedere imperio iuberet, vitam???ue otiosam in priuata re agere: dubitauit, adhibitis principibus viris, an obtemperaret. Quasdam insidias temerè delatas adeò expauit, vt deponere Imperium tentauerit. Quodam cum ferro circa sacrificantem se deprenso, Senatum per praecones properè conuocauit: lacrymis???ue & vociferatione miseratus est conditionem suam, cui nihil tuti vsquam esset, ac diu publico abstinuit. Messalinae quoque amorem flagrantissimum, non tam indignitate contumeliarum, quàm periculi metu abiecit, cùm adultero Silio acquiri Imperium credidisset: quo tempore foedum in modum trepidus, ad castra confugit, nihil tota via, quàm Essét ne sibi ne sibi saluum imperium, requirens. Suetonius, Dion, Zonaras, Cuspinianus, & Sabellicus libro 2. Ennead. 7. Cùm Domitianvs principum ciuium olim curiosissimè natales dies atque horas exploraret, multos???; & ne sperantes quidem se ad vllam potestatem prouehendos occideret: Nerua ab Astrologis per calumniam delatus, vix mortem effugit. Mathematicus Neruae amicus mortem eius instare testatus, eum liberauit. Metium Pompusianum interfecit, quòd habere imperatoriam genesim vulgò ferebatur. Cui Vespasianus tamen antè consulatum ob hoc dederat, dicens: Sic successor est futurus, quandoque memor erit tanti beneficij. Annum diémque vltimum vitae iampridem suspectum habebat, horam etiam, nécnon & genus mortis. Adolescentulo Chaldaei cuncta praedixerant. Pater quoq; super coenam quandam fungis abstinentem palàm irriserat, vt ignarum sortis suae, quòd non ferrum potiùs timeret. Quare pauidus semper, atque anxius, minimis etiam suspicionibus praeter modum commouebatur: vt edicti de excindendis vineis propositi gratiam facere non alia magis re compulsus credatur, quàm quòd sparsi libelli cu̅ his versibus erant: [Greek words]. Eadem formidine oblatum à Senatu nouum & inexcogitatu̅ honorem, quanquam omnium talium appetentissimus, recusauit: quo decretum erat, vt quoties gereret consulatum, equites Rom. quibus sors obtigisset, trabeati, & cum hastis militaribus, praecederent eum, inter lictores apparitores???ue. Tempore quoque suspecti periculi appropinquante, solicitior in dies, porticuum, in quibus spaciari consueuerat, parietes Phengite lapide distinxit: è cuius splendore per imagines quicquid à tergo fieret, prouideret. Et nec nisi secretò atque solus plerasque custodias, receptis quidem, in manu catenis, audiebat. Vt???ue domesticis persuaderet, ne bono quidem exemplo audendam esse patroni necem: Epaphroditum à libellis capitali poena condemnauit, quòd post destitutionem Nero in adipiscenda morte manu eius adiutus existimabatur. Suetonius. Armorum ademtione. Dionysivs maior, cùm arma ciuibus eripuisset, quo tempore aduersus hostes periculum erat subeundum, cùm eos ad centum stadia ex vrbe produxisset, arma ijs reddidit. Post pugnam, antequam in vrbem reuerterentur, & portas aperirent, rursus eos deponere arma iussit. Polyaenus lib. 5. Exploratione, Excußione, Praetentatione. Mos est apud Tartaros, vt legati, antequam eorum Imperatori commissa proponant, inter duos ignes ire cogantur, ea potissimùm causa, vt si venenum portauerint pro intoxicando Principe, ardore ignis in portatorum necem priùs dissoluatur. Nolunt???ue aliter eosdem legatos audire, nisi munera ferant, flexis???; genibus commissa loquantur, caetera???; coelicolis debita homini mortali impendant: & haec facere recusantes, vix sine vitae periculo dimittuntur. Vincentius in Speculo historiarum lib. 31. c. 21. Munitione, Defensione. Artemon (quem Heraclides Ponticus celebrauit, Anacreontis poëtae testimonio) claudus fuit, & adeò timidus, vt domi plurimùm vixerit, duobus seruis supra caput aereum scutum tenentibus, ne quid supernè caderet. In aperto lectica non nisi adoperta, ea???; humili, metu ruinae vehebatur: qui mos Periphoreti cognomen illi dedit. Plut. in Pericle. Hasdrvbal Carthaginensium dux, aliquando in panoplia purpura marina indutus, cum Gulussa Numidarum rege congressurus, decem gladiatoribus comitatus aduenit, & ad XX. pedes ab eo recessit, fossa & vallo obiecto: regi???; i̅uit, vt propiùs accederet, quò alter alterum audire posset. Caeterùm Gulussa homo simplex, more Numidico, solus accessit, rogauit???;, Quémnam timens armatus adesset? illo respondente, Romanos: Non igitur, inquit Gulussa, te in vrbem contulisses, nulla vrgente necessitate. Suidas. Masinissa rex Numidarum, pop. Rom. amicissimus, parum fidei in pectoribus hominum reponens, salutem suam custodia canum vallauit. Quò tam latè patens imperium, quò ta̅tus liberorum numerus? quò deniq; tam arcta beneuolentia constricta Romana amicitia? si ad haec tuenda nihil canino latratu ac morsu valentius duxit. Val. lib. 9. c. 14. Lvdovicvs XI. Gallorum rex, non satis ducens, quadringe̅tos milites in armis ad palatij custodiam semper habere, voluit in eo numero ducentos esse Scotos: plus fidei in his, quàm in Gallis reponens. Praeterea imam fossae partem, qua [2065] circumsepta erat arx Turenensis, serreis spiculis totam compleuit. Latera fossae rastris ferreis acutissimis circumsepsit, quae frequentes lima acui iubebat. Fulg. lib. 9. c. 14. Post Nouariensem obsidionem Carolus IIX. legatos misit ad Lvdovicvm Sforciam principem Mediolanensem, vt secum in colloquium veniret. Ludouicus siue insidiarum metu, siue ambitione, quasi nequaquam inferior ipso rege eò ad duci vellet, petebat, vt is congressus in cuiuspiam fluminis medio fieret: vbi pons aut nauibus, aut alia ex materia ita factus esset, vt inter vtrumque ligneum vallum firmum ac robustum intercederet: quomodo Galliae atque Angliae reges, alij???ue principes occidentales in colloquium aliquando descenderunt. Id rex quasi sua indignum persona recusauit. Guicciardinus libro 2. Corporis curae. Commodvs Imperator, cùm tonsori nulli sidem haberet, sibijpse barbam comam???ue candenti carbone adurebat. Herodi???nus. Inedia, Abstinentiae. Carolvs VII. Gallorum rex, cùm à filio Ludouico, qui Delphini dignitatem obtinebat, venenum vereretur: sex dies co̅tinuos omni cibo abstinuit. Et cùm postea medici, atque is, cui Christiano more crimina sua fatebatur, eum monerent, si ita pergeret, vita̅ animam???; simul amissurum: cùm extenuatis viribus transmittore per fauces nihil posset, inedia mortuus est. Fulg. lib. 9. cap. 14. Occultatione, Latebris. Clearchvs Ponticus tyrannus, quieturus abdebat se serpe̅tis more in arcam. Aristodemvs Argiuorum tyrannus in coenaculum, quod scalam habebat pensilem, supra quam lectulum locauerat, in qua dormiebat cum amica: cuius mater scalas infrà retrahebat, inde diluculo iterum apponebat. Plut. ad Principem indoctum. C. Iulius Caesar lege agraria promulgata, obnunciantem collegam M. Bibvlvm armis foro expulit. ac postero die in Senatu conquestum, nec quoquam reperto, qui super tali consternatione referre aut censere aliquid auderet, in ea̅ coëgit desperationem, vt quoad potestate abiret, domo abditus nihil aliud quàm per edicta obnunciaret. Vnus ex eo tempore omnia in Republica, & ad arbitrium administrauit: vt no̅nulli vrbanorum, quum quid per iocum testandi gratia signare̅t, non Caesare & Bibulo, sed Iulio & Caesare Coss. actum scriberent, bis eundem praeponentes, nomine atque cognomine: vt???; vulgò mox ferrentur hi versus: Non Bibulo quicquam nuper, sed Caesare factum este Nam Bibulo fieri consule, nil memini. Suetonius. Fuga. Ciuitatis Mediolanensis principes veriti, ne diriperentur à Ludouici XII. regis Galliae exercitu, simul quòd nouis rebus studebant: agrestes homines in oppidum adduxerunt, seséque munierunt. Quibus rebus cognitis, Lvdovicvs Sforcia, dux incitatae plebis studia, omnium???ue planè hominum in se inuidiam pertimescens, liberos & concubinam (nam vxor Beatrix mortem obierat) & Ascanium Cardinalem fratrem alios???ue oppido eductos Comum misit. Sic???ue suis rebus diffidens, causam deditionis oppidanis fecit. Bembus lib. 4. Hist. Ven. Abnegatione. Abramvs, metu mortis vxorem Saraim Pharaoni regi permisit, vrorem suam esse negans, sed sororem. Gen. 12. Discipvli Iesu Christi, Saluatoris nostri, cùm vidissent Dominum in horto capi & ligari, relicto eo fugerunt omnes: maximè verò Petrvs apostolus, qui tam fortiter prima aut altera hora noctis pro suo steterat rege, mox captum, ter ante gallicinium negauit, Iudaeorum saeuitiam veritus. Verùm non Bariona, quem tam ardenter defenderat, negauit, sed Barionae humanitas: corpus Iudaeos timuit, amentia ex metu orta ter locuta est, no̅ mens, quae proposito auerti non potuit. Sab. lib. 4. c. 7. ex. Matth. 26. Superstitione. Theagenes fuit adeò superstitiosè timidus, vt domi haberet Hecates simulacrum, nec vsquam pedem moueret, nisi illo consulto. Alexander Magnus posteaquam Babylonem venit, obscuris quibusdam mortis indicijs territus, dijs diffidere, amicos habere suspectos coepit: tanta???ue superstitione obstrictus est, tumultuante & trepidante animo praeditus, vt nulla res insolita & aliena tam oblata exigua sit, quam non verteret in prodigium & ostentum: sacrifi cantium denique expiantium & vaticinantium erat regia referta. Adeò res est horrenda incredulitas & contemtio deorum, horrenda item superstitio, quae aquae modo vergit ad demissa, implet???; absurdis opinionibus & metu mortales. Plutarch. in Alexandro. Supplicio iniuste. Avgvstvs Caesar, in Triumuiratus potestate Pinarium equi???em Rom. cùm co̅cionante se, admissa turba paganorum (hoc est, non militantium, licèt vrbani essent) apud milites subscribere quaedam animaduertisset: curiosum ac speculatorem ratus, coram se confodi imperauit. Et Tedium Afrum Cos. designatum, quia factum quod dam suum maligno sermone carpsisset, tantis perterruit minis, vt is se praecipitauerit. Et Quintum Gallum Praetorem, in officio salutationis, tabellas duplices veste tectas tenentem, suspicatus gladium occulere, nec quicquam statim, ne aliud inueniretur, ausus inquirere, paulò pòst per centuriones militum raptum è tribunali, seruilem in modum torsit: ac fatentem nihil, iussit occidi, priùs oculis eius sua manu effossis: quem tamen scribit colloquio petito insidiatum sibi, coniectum???ue à se in custodiam, deinde vrbe interdicta dimissum, naufragio vel latronum insidijs perijsse. Suetonius. Famae. Calumniatores nimiùm declinare. Paches Atheniensis, parto patriae Lesbi insulae imperio, cùm domum redijsset, rationem in senatu omnium rerum red didit, quas eo bello administrauerat: atq; eo ipso tempore, gladio quo cinctus erat, vt aduersariorum calumnias vitaret, seipsum traiecit. Plut. in Nicia. Nicias Atheniensis, vir optimus, in agro Lauriotico argentifodinas tenebat fructuosas. ac cùm non pauci sectarentur eum, non secùs improbis ob metum quàm probis ob virtutem largiebatur. Cùm ita timeret sibi à calumniatoribus, apud neminem ciuium coenabat, non confabulationibus, non conuersationibus ad tempus fallendum dabat se, nec omnino eiuscemodi vacabat oblectamentis, sed archon haerebat ad noctem vsque in praetorio: curiam primus ingrediebatur, nouissimus egrediebatur. Nihil si haberet in publico negotij, difficilis aditus ad eum erat & conueniendi copia: domo autem inclusus desidebat. Amici alloquebantur eos, qui ad fores ventitabant, precabantur???ue, veniam vt darent, quòd distentus etiam tum Nicias esset publicis negotijs curis???ue. Plut. in Nicia. Hostes indecorè declinare. Declinantur hostes fuga, si propulsari nequeant. Proinde hîc Bellica Fuga locum habet, quatenus turpiter declinat. Quatenus verò non propulsat, sic ad Timiditatem in propulsando per???net. Consule locum Affectuum, quatenus Timoris inhonesti exempla continet. Praesentes hostes vel Auertendo. Mesa, Moabitarum rex, à Ioramo Israëlitarum, & Iosaphato Iudaeorum regibus in vrbe Harasetha obsessus, tentata priùs incassum per noctem fuga, in vrbis muris, spectantibus hostibus, dijs suis maiorem natu filium immolauit: fretus, hoc sacrificio hostium manus se euasurum, quemadmodum à magis ei promissum fuerat. Id quod etiam ei successit, soluta ab hostibus, tam crudeli desperatione territis, obsidione. 4. Reg. 3. Fugiendo. Sennacheribvs Assyriae rex, Hierosolymitanam obsidionem soluere coact??? (cùm vna nocte ex illius exercitu 185. millia angelus Domini occidisset) cum reliquijs exercitus Niniuen fugit. 4. Reg. 19. Darivs rex Persarum cùm Scythis bellum intulisset, tandem turpi fuga sibi consulere coactus est. Quòd nisi Iones qui po̅tem ex nauibus factum in Istro fluuio custodieba̅t, sidem seruasserit, actum fuisset de Darij exercitu. Cùm ad Istrum peruenisset Darius; & pontem solutum inuenisset, nam de industria Iones partem soluerant, vt Scythae abituros existimarent, animo planè concidit, donec magno clamore ab Ionibus exauditus est, qui pontem statim refecerunt. Herod. libro 4. Xerxes Persarum rex multis myriadibus Graeciam infestans, ter à Graecis turpisssimè victus est. Ipse metu, ne in Europa caperetur Asia, h. e. includeretur, praecipiti fuga per Hellespontum in Asiam contendit. Plut. in Themistocle. Exercitu Persarvm ad Plataeas profligato, atque in diuersa per fugam dissipato, Graeci pariter, quacunq; fugièntem viderunt hostem, diuifis in partes totidem copijs, insectari properarunt. Atheniensium, Plataeensium, ac simul Thespiensium acies, eos, qui Thebas profugerant, persequuntur: Corinthij, Sicyonij, Phliasij???;, nonnulli praeterea alij eas premebant copias, quae cum Artabazo fugiebant ad XL. millia. Lacedaemonij cum reliquo exercitu vallum & munitiones adorti expugnarunt. Diod. lib. 11. Artabazvs Pharnacis F. praefectus 40. millibus Persarum sub Mardonio, cùm sibi non placerent ea quae à Mardonio fiebant, post victum ad Plataeas Mardonium, cum suis omnibus ad Hellespontum profugit. Herod. lib. 9. In eo bello, quod Mitylenaei cum Atheniensibus gesserunt, Alcaevs poëta, vincentibus Atheniensibus, ipse quidem fugae se mandans euasit: sed armis eius potiri sunt Athenienses, quae apud templum Mineruae in Sigaeo suspenderunt. Hanc rem Alcaeus carmini mandans, in Mitylenem reposuit, indicans Menalippo sodali suam calamitatem. Herodianus libro 5. Demostheni probro datum est ab inimicis, quòd in eo praelio, quo Philippus Macedonum rex Athenienses apud Chaeroneam vicit, clypeo abiecto fugerit: nec inscriptionem, vt dixit Pytheas, veritus clypei, cui fuit literis inscriptum aureis, [Greek words], Bona fortuna. Ea???; causa [Greek words] ignominioso cognomine vocatus est. Verùm id probri Demosthenes, homo non admodum verecundus, prouerbiali notissimo???; versiculo legitur eludere solitus: [Greek words]. Plut. in eius vita. Atheniemsis quidam longè ante signa prouectus, mox timore perculsus occurrentis sibi hostis, retrò ad ordinem suu̅ recepit se: ibi, Non te pudet, inquit Phocion dux, ad olescens, duos deseruisse ordines? & quo positus à duce fueras, & iteru̅, vbi temet collocasti ipse? Plut. in Phocione. In pugna ad Salaminem contra Persas, ferunt Adimantvm Corinthiorum ducem, statim inter initia concursus nauium perterritu̅, sublatis velis fugae se dedisse: Corinthios???; inspecta fuga nauis imperatoriae itidem abijsse. Cùm fugiendo venissent ad templum Mineruae Sciradis, quae est in Salamine, occurrisse eis celocem diuina cum pompa: quem quísnam misisset cùm non constaret, scirent???; neminem suae classis ad ipsos misisse, eos ob id co̅iectasse rem diuinam esse: & illos, qui in celoce erant, vbi propiores fuerunt, ita locutos fuisse: Adimante, tu quidem co̅uersis in fugam nauib. discedere vis Graecorum proditor: at illi quantum votis conceperunt, victores hostium euadent. Et cùm his verbis fidem non haberet Adimantus, haec iterum dixisse: ipsos posse pro obsidibus ductos mortem obire, nisi constaret, Graecos esse victores. Ita conuersanaui, Adimantum cum caeteris ad classem suorum, re iam ab alijs nauata, venisse. Hic de illis apud Athenienses rumor extitit. At Corinthij se inter primos pugnatores extitisse affirmant, pro quibus testim onium dicit reliqua Graecia. Herod. libro 8. Victus ab Alexa̅dro ad Issum rex Perfarum Darivs, cùm propter cadauera caesorum, haud facilè currum flectere & peruadere valeret, amissis CXXM. hominum: curru armis???; relictis, equam, vt ferunt, recèns enixam conscendens, effudit se in sugam. Plut. in Alexandro. Perseo regi Macedonum, cùm eum L. Paulus Aemilius persequeretur, inopinato hostiu̅ ingressu terror iniectus est, vt velut sibi minùs constare coepisset, pecuniam in mare mergi iusserit, ne periret, classem???; incendio absumi, ne ab hoste incenderetur. Sab. lib. 8. En. 5. Tigranes Armenius potentissimus Asiae rex, contra Lucullu̅ Romanum (quem ob militum paucitatem contemserat) pugnans: etsi militum multitudine longè praestaret, attame̅ turpiter fugam adornauit, diadema abiecit, ne agnitus veniret in hostium manus. Dion Nicaeus, & Xiphil. in Pompeio. C. Iulius Caesar Pharnacem Ponti regem primo adue̅tu suo fudit, & incredibili celeritate castra hostium cepit. Quo contigit, vt hostibus primo congressu fugatis exclamarit, Hi sunt, qui te magnum fecêre Pompei. & ad senatum scribe̅s, his verbis victoriae celeritatem significarit, Veni, Vidi, Vici. Sab. lib. 7. Enneadis 6. Horativs Pompeio Varo commilitoni suo gratulatur, qui quum M. Bruti & Cassij partes secutus fuisset, apud Philippos fuso exercitu, euaserit secum, non sine Mercurij numine: Ode 8. lib. 2. sic scribens: Tecum Philippos, & celerem fugam Sensi, relicta non bene parmula: Quum fracta virtus, & minaces Turpe solum tetigêre mento. Sed me per hosteis Metcurius celer Denso pauentem sustulit aëre: Te rursus in bellum resorbens Vnda fretis tulit aestuosis. Caesar in Africa contra Scipionem praelians, fugientem Aqvilifervm collo dicitur corripuisse ac conuertisse, dicens: Hîc hostes sunt. Plut. in Caesare. In Pharsalica pugna Cn. Pompeius vt equites conspexit ab altero cornu effusè fugientes, non vltrà idem ille fuit, nec meminit Magnum se Pompeium esse: verùm non secus ac si dous ei mentem ademisset, vel clade diuinitùs immissa expauesceret, tacitus se recepit in praetorium: ibi???ue sedens euentum expectauit pugnae, quousque omnibus in fugam consternatis adorirentur hostes vallum, & cum statione praeliarentur. Tunc quasi ad mentem reuersus, cùm vnam hanc, vti ferunt, vocem misisset, Etiam in castra? depositis insignibus imperatorijs, sumta???; fugie̅ti congrua veste, eiecit se clàm ex castris. Plutarchus in Caesare. Ad Actium Ambraciae promontorium M. Ant. cum D. nauibus contra CCL. naues Augusti pugnabat. Communi adhuc marte, repentè sexaginta Cleopatrae naues conspectae vela ad discessum in altum dare, ac per medios fugam arripere pugnantes. Ea namque hoc potissimùm consilio, vt classe depugnaretur, obtinuit ab Antonio, contra omnium sententiam, vt maturè effugere posset. Hostes obstupefacti, petentes viderunt secundo vento Peloponnesum. Hîc verò patefecit se Antonius, nec ducis, nec viri, nec omnino suo duci consilio: sed quod ludens quispiam dixit, amantis animam in alieno viuere corpore, raptus à femina est, vt si conglutinatus ei foret, vna???ue moueretur cum ea. Nam simulatque nauem contemplatus est illius vela facientem: omnium oblitus, proditis & desertis illis, qui pro ipso certabant, atque animam profundebant, conscendit-quinquiremem, Alexandro Syro & Scellio solis comitibus, secutus???ue est perditam iam & perdituram insuper ipsum. Illa percipiens eum venire, signum sustulit ex naui. Ita ad eam Antonius delatus & acceptus naui, neque aspexit illam neq; aspectus ab illa est. Solitarius transijt in proram, atque ibi tacitus cogitabundus???ue consedit, ambabus manibus caput tenens. Cùm classis Antonij diu fuisset Caesari obluctata, atque grauissimè ab insurgentibus in proram infestata fluctibus, tandem hora decima succubuit: neque plus quinque millia cecidêre. Naues captae sunt trecentae, vt ipse in Commentarijs tradidit Caesar. Haud multi senserant Antonij fugam: atq; audientibus res primò visa incredibilis, nouendecim legionibus peditum integrorum adhuc, & duodecim millibus equitum relictis, capere eum fugam. Postquam praesectum copijs African is desciuisse cognouit, institit sibi manus inferre: verùm interpellatus ab amicis, delatus???ue Alexandriam, Cleopatram offendit opus aggressam audax & grapde. Isthmum, qui mare Rubrum dirimit ab Aegyptio, qui etiam distinguere Asiam & Africam putatur, qua maximè ab vtroque stringitur pelago, & coarctatur, vt non plus trecentis stadijs pateat in latum, adorta est traijcere classem, demissis???ue in sinum Arabicum cum magna pecuniae vi copijs & nauibus, sedes quaerers remotas, seruitutem & bellum refugiens. Caeterùm quia primas naues, quae subuehebantur, Arabes Petraei inflammauerunt, & Antonius exercitum terrestrem Actiacum existimauit adhuc integrum esse: destitit coepto, atq; ostia Nili stationibus sepsit. Plut. in Antonio. Magnentivs ad Mursam Pannoniae victus à Constantio Imp. vbi suos in fugam actos concidi vidit: purpura abiecta & ipse fugam iniuit, equo suo regijs insignibus ornato dimisso, vt qui in illum incidissent, regem interfectum credentes, curam sui quaerendi omitterent: ac quanta maxima celeritate potuit, in Italiam se recepit, & Ticinum iniuit. Sigonius lib. 5. Imp. occid. Galerius Maximianvs Caesar tertium cum Narse Persarum rege commisit praelium inter Callinicum, & Carras oppi???um, Crassi quondam ducis Romani clade nobilitatn̅. Verùm cùm temerè exiguas copias maximis obiecisset, vniuerso amisso exercitu vix ipse sibifuga consuluit. In ijs rerum angustijs positus, iter ad Diocletianum, qui in Syria erat, intendit. Quem vt Diocletianus confusum moestum???ue ad se venientem prospexit, ratus id, quod erat, subita concepta ira illum tanta arrogantia excepit, vt neglecta Caesaris dignitate, per aliquot millia passuum, purpuratum pedibus vehiculum anteire permiserit. tandem in co̅spectum admisso, ac partim fortunam incusanti, partim magna omnia, si noui daretur praelij materia, pollicenti, veniam dedit, ac nouas ad instaurandum bellum copias conscribere permisit. Itaque Galerius bellum Persicum maxima felicitate confecit, quod per aliquot annos cum aliqua Impetij ignominia gerebatur. Sigonius libro primo Imp. occid. Rhadagaisvs Scytha, ducentis millibus Gothorum terrorem vniuersae Italiae grauissimum incussit. Thraciam enim, Illyricum, Noricum, & loca ad oram Italiae sita, ferro, igni, ac praeda crudeliter vastabat: iam???ue Apen ninum transgressus, Fesulis consederat. Eo terrore exciti Romani, Vldinum & Sarum, Hunnorum & Gothorum duces, in auxilium voca̅t qui egressi, Rhadagaisi exercitum in Fesulanis iugis includu̅t, & obsident. Commeatu itaq; destituta tanta hominum multitudo, (cùm ferox ille dux clàm fugam adornans deprehensus & strangulatus esset in potestatem hostiumvenit, tanta???; repentè mancipiorum extitit vilitas, vt integri hominum greges singulis aureis, vt Orosius scribit, venderentur. Qui fuga elapsi sunt, ad Alaricum se receperunt, Vestgothorum regem. Paul. Diaconus. Syualdus Danorum rex, & Regnaldus Sueonum dux, delectis vtrinque fortissimis militibus, apud Sialandiam triduo integro depugnarunt. Othari tandem, qui Syualdi gener erat, fortitudine, caeso Regnaldo, quadraginta Sveones fortissimi terga fugae dederunt, & inter eos quoque Starcathervs, quem nunquam alioqui sol fugientem viderat. Saxo libro 7. Britanni Guinderio regnante Romanis vectigal soluere negabant. Claudius Imper. in insulam cum exercitu profectus est. Britanni vix conspectis Rom. signis, turpiter fugêre, & manus vinciendas muliebriter protendêre: ita vt in prouerbium & derisum longè late???; efferretur, Britanni non sunt in bello fortes, nec in pace fideles. Polyd. lib. 2. Edvardvs II. Anglorum rex exercitum CCCM. ex suis & vicinis populis contra Robertum Brusium Scotorum regem exciuerat, XXX. tantùm millibus instructum. De victoria nihil dubitans, quo supplicij genere Robertum esset affecturus co̅sultabat. Caeterùm ad fl. Bannafborn victus profligatus???;, ad castellum Doumbar à comite Merchiarum receptus, vna aut altera scapha vix in Angliam summo cum periculo euasit. H. Boëthius lib. 14. Rex Noruagiensium Magnvs, cùm Sueones adortus, in Hallandenses etiam arma proferret, inopinata eorum irruptione perculsus, vt erat calcoamentis nudus, probrosum ad naues recursum habuit, eius???ue fugae deformitatem etiam cognomine vsurpauit. At Sueo num rex Ingo, pacis gra???a filia Margarita ei in matrimoninm tradita, periculum be???io repulit. Saxo lib. 13. Henricus Dandulus Venetorum dux, Constantinopolitanis quòd mercatores suos saepiùs facultatibus exuissent, modum???; in exigendis vectigalibus excessissent, Venetis???ue subiecta loca crebrò armis infestassent, bellum intulit: & Gallos ad sacram expeditionem magnis agminibus contendentes, belli socios sibi adsciuit: inter quos erant maximè insignes Bonifacius Montisferrati marchio, & Balduinus Flandriae comes. Horum opem in se restituendo, Alexius Isaacij Angeli caeci F. exul, Romani pontificis & Philippi Germanorum regis affinis instructus literis, implorauit: contra Alexivm Comnenum imperij vsurpatorem. Ergo ducentis & quadraginta nauibus, terra mari???ue vrbs imperatoria obsidetur. Vulgi conuitijs tandem excitus Alexius, cùm instructissima acie egressus esset, primo hostium aspectu territus, pedem retulit, noctu???ue cum mulieribus quibusdam, conscensa nauicula, Debeltum fugit. Nicetas. Otho II. Othonis primi silius, aduersus Basilium & Constantinum Imperatorem pugnans classe, ac superatus: turpi fuga solus scapham conscendit: & à piratis pro ignoto captus, in Siciliàm???ue ductus, à Siculis redemtus est. Volaterranus libro 23. Anthrop. Carolvs Burgundus, contra quem Fridericus III. Imper. Heluetios instigarat, Granceij amisit opes suas, decies centenis millibus aureorum aestimatas: ipse cum LXM. turpiter fugit, anno MCCCCLXXVI. Reparatis inde viribus in Sabaudia, cum CM. Moratam obsedit, & illic à Confoederatis victus, fuga turpiter elapsus, mutatis subinde equis Geneuam vsque, per multos dies congressu hominum abstinuit, ad insaniam modò non redactus. Viginti millia in acie caesa, decem millia in lacum prae timore effusa, miserè trucidata fuêre, vnico equite cataphracto, qui cum equo & armis lacum summa omnium cum admiratione transmisit, euadente. Comes Rotundi montis non expectatis hostibus, fuga sibi cum suis consuluit. Stumpfius. Sigismundi Austriaci exercitu, ob non numerata stipendia dilapso, Veneti occasione vtendum rati, Tridentum occupare cogitabant. Tridentini adiuncto Georgio Petraeplanae principe, illis maturè occurrunt, atque ingenti caede vtrinque facta, vrgentibus Germanis; cum suorum globo ducem Robertum Seuerinatem in flumen deijciunt, perimunt???ue: reliquos perterritos in fugam agunt, & pontem Athesi fl. impositum petere compellunt. Id conspicatus Andreas Burgius praefectus militum, sperans, si pons rescindatur, fore vt milites equites???ue ablata fluminis transeundi facultate continerentur, se???ue in hostes necessariò conuerterent: accurrens solutis retinaculis pontem propulit. Quae res in contrarium atque ipse existimauerat, vertit. Nam qui semel fugae se mandauerant, ea spe, vt si flumen transire possent, in tuto sese crederent futuros, vbi pontem sublatum viderunt, plerique omnes se in flumen praecipitauerunt, & armis equis???ue depressi atque impliciti peierunt: pauci ripam tenere potuerunt, quòd flumine maximo & vorticoso impediebantur: vt essent omnes, qui ab hostibus pugnantes interfecti sunt, qui???ue vi fluminis rapiente interierunt, circiter mille. Bembus lib. 1. Venetae historiae. Veronae oppugnatione frustra tentata, Venetoru̅ dux Barth. Liuianus vsqueadeò festinanter reductis tormentis & signo profectionis dato è conspectu vrbis discessit, ne ab erupturo hoste distineretur, vt aliquot notos milites, qui ad proximum puteum ardentissimo sole, potandi causa, ex acie diuerterant, crudeli manu confoderet: frustra deprecante Paulo Baleono, qui in fessos siti???ue confectos à mucrone tempèràndum esse disserebat. Sab. Supplem. lib. 1. ex Iouio. Moriendo. Cimon Atheniensis accolas Strymonis Thracas, sedibus expulit, totam???; regionem stationibus cingens, ad eas redegit obsessos difficultates, vt regius dux Bvtes Persa, rebus deploratis flammam subderet oppido, se???; cum amicis & rebus omnib. co̅cremaret. Plut. in Cimone. Poly. lib. 7. Borgen vocat. Bis Xanthii in Lycia parentes, liberos & vxores ira & desperatione interfecerunt, vrbem???; insuper cremarunt: primò bello Persico: inde post aliquot aetates ciuili bello, quod Bruto & Cassio ducibus est aduersus Triumuiros Antonium & Octauianum in Asia & Europa gestum. Sabel. lib. 9. cap. 3. Perdiccas, penes quem mortuo Alexandro Magno regiarum copiarum potestas erat, Ariarathem Cappadocum regem obnoxium subito bello adortus, victum???ue praelio & obsidione fatigatum, ad eam desperationem redegit, vt auro argento???ue cum preciosa veste, caetero???ue ornatu de industria corrupto, coniugibus & liberis, alijs super alios interfectis, ipsorum corpora, se???ue ipsum in accensos ignes deiecerit. Nihil igitur ex eo bello praeter vulnera adeptus est. Sabellicus lib. 7. Enneadis 4. Aduentantes hostes non expectando, sed fugiendo Circumtulit extra primos fines arma primus omnium Vexores Aegyptius. Is plurimarum gentium victor, quum in Pontum peruemisset, bellum Scythiae indixit. Scythae non multum inde commorati, obuiam hosti ire pergunt. Vexores tot gentium terrarum???; ad eam diem victor, vbi primùm Scythae appropinquare dicti sunt, florentissimo exercitu cum omni bellico apparatu relicto, paucis comitatus pro victo in Aegyptum abijt. Scythae victoriam secuti, spoliassent haud dubiè hostem regno, nisi palustri difficili???ue aditu, Aegypti fines transcendere prohibiti, aliò impetum auertissent. Victoriae itaq; cursu in alias gentes deflexo, bella bellis serendo, haud prius quieu???re, quàm omnem Asiam armis domitam sibi vectigalem fecissent, modico tributo gentibus imposito: non regni, non imperij nomen, sed vt monumentum id esset inclytae victoriae. Sabellicus lib. 1. Ennead. 1. À Caesare Arimino capto, tanquam porta bello in omnem terram & mare pariter patefacta, legibus???ue ciuitatis cum prouinciae confusis terminis: non viros diceres mulieres???; vt alias attonitos per Italiam palari, verùm ipsas sedibus suis excitas fuga inter se discurrere ciuitates: Romam verò quasi fluctibus circumiectorum populorum fuga & migratione impletam, quam neque magistratus sedare facilè, neque verbis vllus valeret reprimere: vt parum abfuerit, quin magnis in vndis & iactatione, propè à semetipsa fuerit euersa: quippe diuersi aestus motus???ue omnia graues tenebant. Neque enim quae exultaret, pars quiescebat: sed cum perterrita & moesta passim concurrens in magna vrbe & insultans, conflictabatur cum ea de euentu: ipsum???ue per se obstupefactum alius aliunde solicitabat Cn. Pompeium: cùm hi obijcerent, quòd Caesarem contra se & rempub. ???uexisset, luere eum poenas: alij quòd de iure suo cedentem atque aequas offerentem pacis conditiones, Lentuli permisisset contumelijs. Fauonius terram iussit ei pede pulsare, quòd iactabundus aliquando in senatu dixisset, ne laborarent patres, neque de belli apparatu essent soliciti: se, vbi tellurem pede percussisset, Italiam legionibus impleturum. Attamen superabat tunc quoque Caesarem Pompeius copiarum numero: verùm nemo eum suis permittebat vti consilijs. Ita multis nuncijs, mendacijs & terroribus, quasi ingruente iam hoste & omnia tenente; cedens, communi est impetu impulsus, decreto???ue tumultu vrbem reliquit, senatum sequi iubens, nec remanere quenquam, qui tyrannidi anteferret patriam & libertatem. Ac consules, ne solennib. quidem ante profectionem peractis sacris, fugam arripuêre. Fugerunt & senatores plerique, raptura quodammodo de proprijs, quod ad manum erat, vt de alienis sumentes. Vrbis verò miserabilis facies tanta ingruente tempestate erat: que nauis modo à gubernatoribus deploratae in id, quod sors obtulisset, videbatur impactura. Quae quanquam tam fuit calamitosa fuga, hoc exilium homines tamen ducebant Pompeij causa patriam esse: Romam verò, vt Caesaris castra, deserebant. Plut. in Caesare. Mavricivs Imp. cùm ab exercitu Phocam Imp. salutatum audiuisset: assiduis concionibus populum in officio continere conatus, vbi labare hominum studia vidit, & tumultuantem multitudinem sisti haud posse cognouit: ignoto habitu cum vxore & filijs ingressus naues celeres, abijt. Theodosium verò filium, quem die festo Paschatis regem publicè appellauerat, ad Cesroën Persarum regem misit, vt memor beneficij abs se accepti; pari officio filium regno pulsum prosequeretur. Interim Phocas faustis acclamationibus exceptus, ac in regia à patriarcha coronatus, astante populo Augustus dictus, Mauricium è fuga retractum occidit. Cuspin. Suenonem III. Danorum regem à Canuto & Valdemaro pulsum, Henricvs Saxoniae dux reducere studebat. Ast vbi Valdemarum instructo exercitu obuium prodire audiuit, metu territus, occasionem à tempore mutuatus est. Ne enim ob piscium raritatem solenne ieiunium solueret: simulata [2068] alimentorum inopia, ignatiae studium religionis nomine colorauit. Iter sanè, quod semestri spacio venientes confecerant, triduo remensi sunt, multis impedimentis relictis. Saxo libro decimoquarto. Ericvs Canuti Vandalorum regis, à Magno Nicolai Danorum regis F. perfidè caesi frater nothus, à populo rex salutatus, propter crebras fugas, à Saxonibus militari ioco Hasenuoëth, hoc est, Pes leporinus dictus, varia fortuna vsus, tandem vno praelio victor, Magnum vita, Nicolaum regno exuit. Caeterùm longè dispare fortuna contra Sclauos bellum gessit. Infimi cuiusq; in soluenda mulitia arbitrium sequebatur: saepè ad lixarum clamorem receptui cecinit, milites classem???; dimisit. Eius itaq; mollitie animati barbari, non solùm impetum eius sustinuêre, sed vltrò etiam domi considentem inuasere. Saxo lib. 14. Fama de aduentu de???; successu rerum Caroli IIX. Franciae regis ad Tvrcas perlata, proterea quòd rex palàm dictiauerat, Neapolitano regno capto se in Turcas profecturum, eis???; bellum terra mari???ue illaturum: tanta fuit eius rei opinio, tan tus???ue omnes eas gentes terror inuasit, vt in Illyrico, Epiro, Acarnania, Macedonia, qui maritimas earum regionum oras atque portus incolebant, se introrsus reciperent, atque in longinquas à litoribus, & remotas latebras abderent. Literae etiam ab Antonio Grimano classis Venetae Imp. ad Senatum venerunt, cùm ad Naupactum Aetoliae litora nauibus longis praeterueheretur, Turcos, eam esse classem Gallicam verentes, omnes aufugisse, vacu???; litora custodijs reliquisse. vt quilibet existimare potuerit, si se modò Carolus illis in locis ostendisset, paruo eum negotio omnes eas regiones in suam potestatem redigere potuisse. Baiazethes quidem rex Turcorum, iam inde cùm primùm Flore̅tiam Carolum esse ingressum cognouit, veteres triremes reficere, nouas instituere coepit: militibus???; suis & equitibus edixit, se compararent, vt cùm vellet, fibi praestò esse possent. Bembus lib. 2. Venetae hist. Ladislavs Vngariae & Boëmiae rex, audito Turcarum ad Albam Graecam oppugnandam aduentu, vsqueadeò consternatus est, vt simulata venatione Buda egressus, Viennam continuò se receperit. Budinam quoq; arcem omni praesidio destituram reliquit, quae diebus circiter triginsa etiam hosti patuit. Bonsin. lib. 8. Decad. 3. Alfonsvs II. Neapolitanorum rex, vbi Carolum IIX. Galliae regem Romae à pontifice Alexandro VI. susceptum, & filium suum Ferdinandum vrbe iussum excedere cognouit, anno MCCCCXCV. famae & gloriae, quam longo vsu, in multis Italiae bellis sibi pepererat, oblitus, sese regno abdicare constituit, nomen???ue fegium atq; maiestatem in Perdinandum transferre: fore sperans, vnà secum odio tam acerbo remoto, summae???ue expectationis iuuene, à quo nemo fuerat laesus, qui???; per se gratia apud omnes pollerat, ad regiam dignitatem euecto, desiderium Gallorum in suis fortè imminutum iri. Itaq; conscientiae stimulis agitatus, cùm neq; dies, neque noctes animo quietem inueniret, in somno???; eorum nobilium, quos occiderat, vmbrae obuersarentur: populus item poenas ab eo reposcens turbulentisseimè concitaretur: re tantùm cum regina sua nouerca communicata, cuius precibus ne fratri quidem aut filio suum co̅silium aperire voluit, nec duos trésve dies, quo sui regni annum vertentem terminaret, supersedere, quatuor triremibus preciosa supellectile oneratis, Neapoli discessit: tantum in ipso discessu pauorem prae se ferendo, vt quasi in se coelum atq; elementa conspirasse suspicaretur, ad omnem strepitum pauidè respectans, Mazarim oppidum, ipsi à Ferdinando Hispaniae rege donatum, in Siciliam fuga se receperi. Manauit rumor in vulgus, voluisse eum votu̅ exoluere, quòd in nouitate quadam suarum rerum Deo religionem vouisset, si sibi & patri regnum incolume mansisset. Guicciardinus lib. 1. & Sab. lib. 9. Enn. 10. Antequam discederet, Ferdinandum filium ab exercitu reuocauit: & introductum in intimam Nouae arcis partem, adhibitis amicorum praecipuis, prolixa oratione ad defendendum regnum cohortatus, regem imposito diademate designauit. Perorante Alfonso, omnibus obortae sunt lacrymae, patrem???ue ipse Ferdinandus & caeteri non aliter ac fato functum luxerunt: inter???; fingultus translati imperij tabulae, dictante Iouiano Pontano, conceptae confectae???; sunt. Iouius lib. 2. Hist. Capto. S. Desiderio cùm Carolus V. Caesar infestis signis Lutetiam Gallici regni caput peteret, anno Sal. MDXLIV. tantus timor Parisienses inuasit, vt cuncti fugam capesserent: neque ipse Medonius cardinalis, qui Lutetiae regio nomine cum imperio praesidebat, tantum valebat auctoritate, vt fugam perterriti populi vsquam fisteret. In eo tamen tumulen peregrini omnes, qui ibi per gymnasia liberalibus studijs operam dabant, arma sumserunt, praebente se eis ducem Caracciolo, Sergiani Melphitani reguli filio, qui Lutetiae sacerdotium inter cucullatos opulentum liberalitate regis fuerat consequutus. Sabellici Supplem. lib. 27. Carolvs V. Imp. qui anno Salutis MDLVI. armis capto Ioan. Frid. Saxone, dolis Philippo Landgrauio Hassiae, vniuersam tenuerat Germaniam, & tormentis bellicis tanquam trophaeis Italiam, Flandriam, Hispaniam repleurat: sexennio pòst à Mauricio Electore Saxone, cuius opera hoc ipso bello feliciter vsus fuerat, Oeniponte (vbi concilij Tridentini curis distinebatur) de improuiso ferè oppressus, cùm arcem Erebergum in Alpium faucibus sitam, de improuiso captam audiuisset: Villacum Carnorum oppidum tumultuaria fuga sese recepit, cum Saxonem toto iam quinquennio captium paulò antè dimisisset. Sleidanus lib. 24. Aldana Hispanus, Ferdinandi regis archistrategus in Transsyluania, Mahumetum Bassam Budensem, ne ad Lippae oppugnationem accederet, metuens, consilium ignauissimum vrbis & arcis euertendae cepit. Missi speculatores duo, cùm pacata omnia renunciaturi, laxatis habenis accurrerent, sequente grege armentorum, qui aduentantis exercitus hostilis specien praebebat, metu exanimatus Aldana, tormenta, turres, arcen puluere pyrico disiecit, detestante vniuerso exercitu, & fugienti similis in Transsyluaniam contendit. Mahometus rudera Lippae occupauit, & Solimon arce̅ inexpugnabilem pa???; ignauia derelictam à nostris, quae sola à Lippa Turcos auertere potuisset, obtinuit: desertores incredibili celeritate assecutus trucidauit. His ceu cornibus apprehensam Transsy luaniam facilè subiugauit. In vincula coniectus, causam dixit: ita quidem, vt ignauia sola perfidiam excusare posset. Capitis igitur Viennam missus damnatur. Verùm Mariae Boëmiae reginae, Maximiliani II. vxoris, Caroli V. filiae intercessione, quòd Hispanus esset, vita donatus, eiusdem???; opera è perpetuis carceribus, ad quos damnatus erat, liberatus est. Ascanius Centorius lib. 5 7 6. Comment. Belli Tranffyluaniae. RESPECTV Modi. Exempla ex praecedentibus deducantur. quatenus in ijs Modus perpenditur. Morte. Cùm Romani Annibàle viuo nunquam se sine infidijs futuros existimarent, legatos in Bithyniam miserunt, in his T. Q. Flaminium, qui à rege Prusia peterent, ne inimicissimum suum secum haberet, sibi???; dederet. His Prusia negare ausus non est. illud recusauit, ne id à se fieri postularent, quod aduersus ius hospitij esset: ipsi, si possent, comprehenderent: locum vbi esset, facilè inuenturos. Annibal enim vno loco se tenebat in castello, quod ab Rege datum erat muneri: id???; sic aedifica̅rat, vt in omnibus partibus aedificij exitus haberet, semper verens, ne vsu veniret quod accidit. Huc cùm legati Romanortim venissent, ac multitudine domum eius circum dedissent: puer ab ianua prospiciens, Annibali dixit plures praeter consuetudinem armatos apparêre. Qui imperauit ei, vt omnes fores aedificij circumiret, ac propere sibi renunciaret, num eode̅ modo vndiq; obsideretur. Puer cùm celeriter quod esset renunciasset, omnes???; exitus occupatos offendisset: sensit id non fortuitò factum, sed se peti, neq; sibi diutiùs vitam esse retinendam. Quam ne in alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum virtutum, venenum, quod semper secum habere consueuerat, sumsit. Probus in eius vita. Fvga tvrpi. Mortem declinare fuga, fol. 37. respectv Temporis De Qvodam, qui ducebatur ad patibulum, sic scribit Henricus Stephanus: Ad mortem trahitur dum qiudam, dum superest???; Par spacium vitae, par spacium???; viae, Peste infestatur platea haec, quantum audio, dixi Pertransire illam non ego sustineam. Alea de dulci subeaturcur mihi vita? Cur adeam totrae certa pericla luis? In curce post vnam moriendum cui fuit horam, Post paucos metuit peste perire dies. INCONSIDERANTIA, TEMERITAS VEL STVPIDITAS in malis non declinandis. Non declinare maia, temeré. Non declimare mala imminentia, Tolerare praesentia, eiusdem sunt habitus. Eaapropter ex Tit. Toler antiae nimiae, exempla plera???; huc transferri possunt, respectu tantùm diuerso: quò hîc Declinandi defectus, illic Tolerandi excessus consideratur, f. 2182. Mortem, Pericvla non declinare. Oraculo cognouerant Graeci ad Troiam profecturi, primo, qui in litus egressus esset Troianu̅, mortem oppetendam esse. Posteaquam appulerunt, cunctantibus caeteris, Protesilavs Iphicli F. Thessalus audacter prosilijt, & ab Aenea vel Hectore interfectus est. Achiles licet omnium fortiss. fatali peritulo se exponere noluit, cùm sciret quantum damni ex sua nece tota Graecia perceptura esset. Eustath. Iliad. 6. Homerus ait: — [Greek words] [Greek words]. Callicratidas Spartanorum rex, à vate monitus, vt mortem declinaret, quam denun ciarent exta: Non in vnius anima repositam Spartam, temerè respondit. Non in vnius anima repositam Spartam, temerè respondit. Plut. in Pelopida. Celtae, qui ad subeunda in bello pericula promtissimi semper habiti sunt, adeò ducunt ignominiosum fugere, vt è corruentibus & incidentibus aedibus saepe non effugiant, sed ne ardentibus quidem, sed incendio igni???; circu̅ueniantur. Multi etiam fluctuans mare sustinent. Quidam enim in fluctus se inijciunt, & eorum impetus excipiunt, protensis gladijs euaginatis, & hastis vibratis, perinde atq; si vel terrere vel vulnerare possent. Aelian. lib. 12. Var. hist. & Arist. in Ethicis. Cicero in 2. lib. de Finib. docet, extare nonnullos, etiam idiotas Homines, qui penitùs metu mortis liberi sint, ipsam???ue omnino co̅temnant, & illud in ore habea̅t ex Hymnide Mena̅dri (quam Latinam fecit Caecillius) Mihi sex menses satis sunt vitae: septimum Orco spondeo. Victor. lib. 1. Var. lect. c. 11. Vim apertam non declinare. Cyrvm, contra fratrem Artaxerxem Persarum regem dimicaturum, cùm ante praelium monerat Clearchus Spartanoru̅ dux, vt pone Macedonum ordines se teneret, neq; conijceret in aleam semetipsum, ferunt resondisse: Quid ais Clearche? túne iubes mihi, qui regnum affecto, regnome vt ostendam indignum? Praelio ad Cunaxa commisso, cùm innumerabiles Barbarorum copias Graeci, quorum XIII M. Cyrus habebat, pro fligassent: vehabatur Cyrus genero equo, sed effraeni & feroci, Pasaca nomine, vt est auctor Ctesias. In eum praefectus Cadusioru̅ Artagerses inuectus est. Atiaculo Cyrus ingesto, fixit eum, collum???; secundùm clauiculam cuspide traiecit. Inde equum in regem permisit, & hic in illum, silentio vterque. Regem intorto per loricam iaculo, in pectore vulnere duos geret. Victoriam iam sibi pollicens, dum incautus per medios hostes volitat, à Mithridate Persa in tempore vulneratur iaculo, & ex equo elapsus, eunuchis eum sustinentibus, à Carequodam iaculo à tergo in poplite vulneratus, animam exhalauit, & victoriam iam certam, Graecis vndiq; victoribus, Regi concessit. Plut. in Artoxerxe. Constantinvs Magnus in Veronensium campis ducem Ruricium, Maxentij partib. addictum, magno praelio vic tandem superauit. Parta victoria Constantinum sui corripuerunt lacrymantes, amplexique totum sanguine hostili perfusum, grauiter, quòd se tanto periculo commisisset, & parum sibi consuleret, obiurgarunt: quo pereunte, satis constaret totam esse remp. perituram. Sigonius lib. 2. Imp. occid. Carolvs Andegauensis ad Beneuentum contra Manfredum pugnabat. Laboranti suorum turmae intentiùs succurrens, ex equo consternatus, hostium animos auxit. Manfredvs spe victoriae elatus, dum extra ordinem incautiùs pugnat, interficitur, & apparente subitò Carolo, fortuna belli statim mutatur. Carolus tanta victoria potitus, Beneuentum mouens, vrbë dedentibus vltrò ciuibus ingreditur. Platina in Clem. IV. Ioannes Boëmiae rex Philippo VI. Gallorum regi auxillium contra Anglos ferebat Cressiacum, quantumuis caecus, atque adeo in primo ordine constitui voluit. At telis vndique circumuolantibus, ac plerisque eminus cadentibus, admonitus rex, vt retrocederet: respo̅dit, Terga ne hosti Boëmiae rex vertat? Aut ego hodie victor euadam, aut letho insigni regiè cadam. Dubrauius lib. 21. Alfonsus Albuquercius Indiae praetor Adenam vrbë munitiss. in sinu Arabico oppugnabat. Garsias Sousa cum suis turrim quandam occuparat, sed ab hostibus circumuentus valde premebatur. Albuquercius funes ijs, qui in turri decertabant, praeberi iussit, vt per illos se è turri demitterent. At cùm Sousa indignum reb. à se gestis esse diceret, per funes ex eo loco, in quem virtute conscenderat, demitti: hostes verò lapidibus eos & missibibus vrgerent: Sousa sagitta secundùm frontem vulneratus, occubuit: reliqui per funes demissi periculum effugerunt. Osorius lib. rerum Em. Certamine illo, quo Florentinus populus apud Campaldinum Aretinorum copias fudit, cùm Gvlielmo Aretino episcopo nonnulli suaderent, vt saluti suae consuleret, quòd tuendi Aretinos spes nulla superesset: petijt, An recipi ex praelio Aretini possent? Cùm negaretur fieri posse, vt ampliùs se ex acie reciperent, dixit, Se cum eis mori malle, quàm sine eis incolumem vitam seruare. Itaq; in praelium reuersus, in medios hostes irruit, & fortiter pugnans interijt. Fulg. lib. 3. c. 2. Insidias. M. Marcellvs quartùm consul cum Q. Crispino, in insidiad temerè à semet praecipitatus, magnus dux, manu???; promtus, & consilio optimus, occisus est, anno vndecimo Punici belli fecundi: qui vndequadragesies collatis signis dimicauerat. Liuius, & Plinius lib. 7. Temerè Africanvs superior ex Hispania duab. quinqueremibus ad Syphacem traiecit, in vnius Numidae infidi praecordijs suam pariter & patriae salutem depositurus. Itaq; exiguo momento maximae Reip. casus fluctuatus est, vtrum interfector, an captiuus Scipio Syphacis fieret. Val. Max. lib. 9. c. 8. Malcolmvs Scotorum rex Anglum quendam castelli Aluuick claues hasta praetextu deditionis offerentem securè admittens, oculo sinistro ab eodem transfixus continuò expirauit. Boëthius lib. 12. Malcolmvs III. Scotorum rex, cùm coniurationé quorumdam contra se factam deprehendisset, ea dissimulata, auctorem coniurationis in venatione in altam syluam duxit, atq; sie locutus est: Sumus hîc ambo armis & viribus propè pares, & neuter nostrûm à suis auxilium expectat. Age igitur, vt fortem virum decet, cape arma, atque cum eo nunc manum consere, quen tu per insidias netare statueras. Haec fatus, stricto ferro hominem aggreditur. Ille ad pedes subitò procidit, rogitansne sibi id sociisve fraudi esset. Quod ipsum rex concessit. Polydorus lib. 10. Mortuo D. Eduardo Anglorum rege, etsi inclinati ferè omnium in Edgarum Eduardi nepotem effent animi, Heraldvm tamen Godouini, ex filia Canuti II. Danorum & Anglorum tegis filium huic praetulêre, ob metum belli Danici. Haraldus accepto regno Edgarum, & martrem, sorores???ue eius, liberè Londini viuere permisit, raro???ue exemplo à vero regni haerede manus cohibuit. H. Boëthius lib. 12. Mathias Hungarorum rex, clàm vitae Vladislai Boëmiae regis insidiari dicebatur, regni causa. Et tamen Vladislavs vsq; adeò remotus ab omni mala suspicione fuit, vt se fidei ipsius committeret, veniret???ue Iglauiam, quam tunc Mathias possidebat, sine vlla publica fide, ibi???ue reliquas controuersias, de quibus prius Olomucij decidi non potuit, componeret. Dubrauius lib. 21. Lvdovicvs Gallorum rex XI. alioqui astutissimus, vitam suam bis temerè proiecisse visus est. Semel quidem cùm regni proceres eum in Parisiorum vrbe obsiderent, etsi norat hostes nihil aliud magis quàm ipsum quaerere, vt ex ipsorum arbitrio regno atq; ipsi administratores darentur, ad eos in syluam Vicennarum Parisijs propinquam se contulit, & cum illis transegit. Iterum verò, quando consiliariorum hortatu, qui mox cum hostibus sentire sunt deprehensi, ad Carolum Burgundiae ducem, quo cum graues inimicitias gerebat, vltrò Peronam venit: deinde, dum nimiùm inconsultè progreditur. Leodium in eius castra proficisci, ac primus ad incendendam amicam vrbem, cui opem ferre cupiebat, manum inijcere coactus est. Nondum procreatis liberis, eius fidei se credidit, qui ad regnum aspirabat. Fulg. lib. 9. c. 8. Cùm dux Burgund. Carolvs, & Gall. R. Ludouicus XI. fol. 2346. Ivlivs II. Pontifex, cùm 10. Paulum Ballionum tyrannum Perusinum ad officium redire, & malè occupata restituere cosium inermis venit, & se cum tota aula potestati atq; fidei tyranni temerè commisit. Guicciard. libro. 7.

LIBRI QVARTI TITVLORVM DISPOSITIO.

??? ??? Voluminis Octaui Liber IV. De Fortitvdine Propulsante & contrarijs Vitiis. ABinterno animi robore Fortitudo propriè dicta, quaen in propulsandis malis versatur, ortum ducit. Satellitem habet irascibilem animae partem. Ira igitur huic virtuti famulatur: at Seueritati, de quain sequentibus agemus, subijcitur. Exempla eadem possunt esse, differunt tantum habitudine. Nam quatenus irascuntur, vt propellant mala, neque in malis diffidunt, sic Fortitudinis erunt: quatenus verò voluptatem ex eo capiunt, quòd irascuntur quantum, quibus, quomodo & quando oportet, Virtutis [Greek words] erunt, quam nos Seueritatem appellamus. Fortitudini enim non ira, sed [Greek words] subijciuntur, quibus ira famulatur propulsando. Proinde exempla eadem diuersis locis inseruire possunt. FORTITVDO PROPVLSANS CONSIDErada secundùm personas Agentes. Popvli fortes et bellicosi. bellicosae Gentes, Nationes, Vrbes. De populari fortitudine vnius gentis heic agimus. At sub Tit. Milites fortes, militum delectorum ex vna, vel etiam pturibus nationibus, habeturratio, fol. 2103. Vnum modò Scythicvm gehus à condito aeuo exterarum gentium iuga nescit, Romana???; illos arma, quibus omnia co̅cutiebantur, audisse potius, quàm sensiffe, constat. Darium temerè assultantem foedissimè assultantem foedissimè reiecerunt. Cyrum vel cum manipulis, quod dicitur, deleuerunt. Alexandri ducem Zopyriona ita prostrauêre, vt ne pyrphorus quidem reliquus fieret. Caelius lib. 18. cap. 24. A. L. Romani semper militari disciplina alios superarunt. Ideóque Pyrrhus Epirotarum rex, cùm apud Heracleam elephantorum nouitate vicisset; atque aduersa occisorum vulnera vidisset: Ego, inquit, talibus militibus orbem terrarum breui tempore subigere potuissem. Plinius de Viris illustribus, cap. 35. Cantabri & Astvres, vltimi omnium Hispaniae populorum Romani imperij iugum accepêre: ijdem Gothicis temporibus nouissimi omnium ab eo alienati sunt. Pari ferocia, Sa racenis eam bello terram subigentibus, interfecto rege Roderico, soli omnium inuicti manfere, nulla Saracenorum labecontacti. Caetera Hispania non tantùm eius gentis imperio cessit, sed in fide etiam fecit iacturam. Sabellicus lib. 7. En. 8. & Aemilius lib. 2. Nvmantia, quantum Carthaginis, Capuae, & Corinthi opibus inferior, tantum virturis nomine & honore par, simulque, si viros aestimes, Hispaniae decus: sine muro, sine turribus, modicè edito in tumulo apud flumen sita, quatuor millibus Celtiberorum quadraginta millium exercitum per annos quatuor decim sola sustinuit, nec sustinuit modò, sed saeuiùs aliquanto perculit, pudendis???ue vulneribus affecit. Liuius. Cimbrorum (vti etiam Celtiberorvm) fortiudo celebratur, qui in acie gaudio exultabant, tanquam gloriosè & feliciter excessuri: lamentabantur in morbo, quasi turpiter & miserabiliter perituri. Cicero lib. 2. Tusc. quaest. Valerius Maximus libro 2. capite 1. de Instit. antiq. & Aelianus libro 12. Variae historiae. De Cimbris sic scribit C. Iul. Caesar in Commentarijs. Quum iter in Italiam & prouinciam nostram Galliam facerent, ijs impedimentis, quae secum agere & portare non poterant, citra Rhenum flumen depositis, custodiam ex suis ac praesidia sex hominum millia vnà reliquerant. Priusquam tamen Italiam per Alpes attingerent, longo circuitu sub ipsis Alpibus transeuntes, Macedoniam vastauerunt. Ibi Papirius Romanus consul cum exercitu fusus. Inde verò Aurelius Scaurus, consulis alterius legatus, cùm exercitus eius deleretur, ipse viuus in manus Cimbrorum peruenit, & cùm in concilium ab his euocatus, deterreret eos, ne Alpes eisdem Cimbris C. Manlinus & Q. Seruilius Caepio proconsules victi praelio, castris???ue binis exuti sunt. LXXX. millia militum ceciderunt, calonum atque lixarum XL. millia. C. Mario propter Cimbricum bellum consulatus per plures annos prorogatus est: secundo & tertio consulatu absens creatus est: quartum consulatum dissimulanter consequutus est. Cimbri vastatis ommnibus circa Rhodanum, per Pyrenaen saltum in Hispania̅ sunt transgressi: sed à Celtiberis repulsi in Galliam, Teutonibus se coniunxerunt, priùs tamen vastata Hetruria: cùm Romani interim transmarinis impliciti bellis, Italiam defendere ab Cimbris nequirent. Sed & Corn. Tacitus sic scribit: Sexcentesimum & quadragesimum annum vrbs nostra agebat, cùm primùm Cimbrorum audita sunt arma, Caecilio metello ac Papirio Carbone consulibus. Ex quo si ad alterum Imp. Traiani consulatum computemus, ducenti fermè & decum anni colliguntur. Tamdiu Germania vincitur: medio tam longi aeui spacio multa inuicem damna non Samnis, non Poeni, non Hispaniae, Galliaeve, ne Parthi quidë saepiùs admouere: quippe regno Arsacis acrior est Germaniae libertas. Quid enim aliud nobis Oriens obiectarit? At Germani Carbone, & Cassio, & Scauro Aurelio, & Secruilio Caepione, M. quoque Manlio fusis vel captis, quinque simul consulares exercitus populi Rom. abstulerunt. Sed huius tam indomitae virtutis hic tum fuit exitus, vt cùm diuisis copijs Teutones cum Amburonibus ex Gallijs, Cimbri verò seorsim per Vindelicos in Italiam penetrant, Teutones victi sub Alpibus ad Aquas Sextias à Mario, Cimbri verò, cùm postulatas à Romanis sedes non acciperent, apud Athesim pugnantes, duorum consulum iunctis copijs, Romanae virtuti concesserint. Strabo sub Augusto pacem petentes testatur impetrasse. Cranzius libro primo, capite 11. Saxoniae. Getaesunt, qui circa Istrum fluuium habitant: vt auctores sunt Strabo, Mela, Plinius, & alij: late???ue regionem possident incultam magna parte, & rigoribus immitem: tenent???ue vlteriora Istri ad Scythiam, & citeriora ad Thraciam, tum & mediterranea occupant Germaniam versus & Istri fontem, ques Strabo libro septimo Dacos & olim Dauos nominatos esse ait, cùm viciniores Ponto dicerentur à Graecis Getae, eundem???ue vtriusque populis sermonem esse. Quanquam Plinius non aliud inter hos populos videtur significare discrimen effe, quam quòd Getae Graecis sunt, qui Romanis Daci. Pòst verò aiunt quidam, Getas Ostrogothos esse dictos: Dacos verò Vestgothos, patrijs nominibus: quòd hi ad Occidentem, ad Orientem illi magis spectarent. Confunduntur tamen plerunque hae cognominationes. Eos tradunt iam olim, flo̅rente cum plurimùm Romana re, impetum in prouinciam populi Romani Mithridatico fecissebello: quos Lucullus è Mysia expulerit. Pòst verò Boerebista duce, cùm ab eo ad militarem disciplinam essent assuefacti, Istro traiecto Thraciam, Macedoniam, & Illyrium latè depopulatos esse. Boerebista mortuo, Augustus legionibus decem eorum opes vsque adeò attriuit, vt ex ducentis millibus militum ad quadraginta millia copias eorum redegerit. Numero rursus post ali quot annos aucti, fines Romanos Ingressi, Oppium Sabinum consularem virum cum exercitu caeciderunt. Tandem à Cornelio Fusco, Domitiano principe, post varia praelia compressi sunt. Traianus Imperator multum cum ijs magna???ue cum gloria belligerauit. Antonius Caracalla per occasionem nihil tale suspicantes vehementer afflixit: Gordianus quoque iunior compescuit. Philippo imperante, trecentis millibus in Thraciam Musiam???ue irruerunt. Decius rem parum plerunque prosperè tentatam & ipse infectam reliquit. Gallus deinde pater, & Volusianus filius, conditionibus iniquis pacem cum illis fecerunt: quam Gothi non admodum diuturnam seruarunt, ignauia & socordia Galieni principis freti. Non iam Thraciam Mysiam???ue, sed Asiam ipsam minorem tentare adorti, Birthyniam vexatam spoliauerunt: reuersi???ue in Europam, Thraciam Macedo niam???ue peruastarunt. In Achaiam venientes Macrinus vicit, ac intra fines suos compulit. Claudius CCC. millia eorum partim deleuit, partim cepit. Non multos post annos sub Aureliano ad arma redierunt, primo???ue praelio sunt ad Danubium superati. Fl. Constantinus tanta illos caede affecit, vt tandem multos per annos quieti essent. Sub Valente ab Hvnnis sedibus suis eiecti, per lagatos à Valente Mysiam citra Danubium flumen incolendam obtinuêre, spondentes se omnes Christianam pietatem accepturos, futuros???ue bonos fideles???ue Romanorum stipendiarios. Valens Lupicinum & Maximum velut duumuiros agris diuidundis ad eos misit, qui sedes Visogothis distribuerent. Hi cùm auarè crudeliter???ue haberent gentem, & malignè commeatus partirentur, Gothi Romanis praesidijs caesis, Mysiam & Thraciam inuasere, Valentem cum exercitu trucidauêre, Constantinopolim obsedêre, sed frustra. Valentis frater Valentinianus Theodosium Hispanum adoptauit, participem???ue fecit imperij. Is Gothos multis praelijs fregit, & supplices pacem coëgit petere. Rex eorum Athalaricus Byzan titum veniens, morbo ibi perijt. Toto imperij Theodosij tempore sub Romanis militarunt: nec rogem habuerunt alium, nec ducem, nisi quem Romanus dedisset Imperator. Theodosius, Mediolani moriens, filios suos Arcadium quidem Byzantino & orientali praefecit imperio, Honorium verò occidentali Romanae???; vrbi. Tutores educatores???ue testamento assignauit: illi Ruffinum, huic Stiliconem. Ruffinus sibi, Stilico filio Eucherio imperium affectabat. Cùm haec vterque co̅silia agitaret, bello opus erat ad eas res perficiendas, vt tempestate turbatis rebus, minùs eorum desideria deprehenderentur. Quocirca Gothos ingentis praedae spe vterque solicitat, vt suo principi bellum faciant. Gothi, rege ex Balthorum familia Alarico creato, fines suos egrediuntur. Huic se paulò pòst Radagaisus cum ducentis Gothorum millibus coniungit: sed commeatus causa, diwersis profecti vijs, per Pannoniam, Illyricum, Noricum???; Italiam petunt. Radagaisus in Hetruriae montibus fame consectis suis, dum fugam cum paucis tentat, à Romanis interceptus necatus???; est. Post hanc Gothorum Cladem Alaricus in Italiam venit, maiorib. ad huc miscens [2073] omnia terroribus. Stilico Honorij socer Byzantio per oram Superi maris cum viribus peditatus equira???is ???ue ad hostes peruenit propè Rauennam, eos???ue compulit in arctum quendam locum, vbi sedens conficere poterat bellum, si voluisset: verùm cum exercitu esse decreuerat, quousque populares sui Vandali in Galliam venissent. Alaricus Galliae partem suae multitudini petebat: victuros se legibus Romanis, nullis???ue prouincialibus vel fide vel obsequio cessuros. Imperator in partem ditionis Gothos recipere voluit: sed Stilico ipso Paschatis die Gothos per Saulum Iudaeum aggressus, caesis aliquot millibus, irritabilem populum ad foedus rumpendum impulit. Ergo Gothi per mediam Italiam ad vrbem ferre signa pergunt. Oppresso interea Stilicone, Alaricus simulato in Galliam discessu, Romam cepit diripuit???;, inde in Gallias abijt. Viues in Augustinum de Ciuitate Dei. Ab Hvnnis pulsi veteribus suis sedibus Visgothi, Alani, & Vandali, Istro, Rheno???ue traiecto, primùm Orientem, deinde Occidentem inuaserunt. Ab Hunnis in de reliqui fermè, qui in Scythia erant, barbari bello fracti, vt sedes suas, quarum tene bantur studio, conseruarent, libenter eorum se imperio subiecerunt. Itaque bellis, victorijs???ue continuatis totam propè Scythiam siue in ditione, siue in fide, siue in auctoritate habuêre. Inde arma cis Istrum Rhenum???;, produxêre: maximè cum regnum ab Optaro ad fratres duos Mundzucci fratris filios Atilam Bledam???; deuenit, homines non tam manu egregios, quàm acerbo quodam odio aduersus humanum genus imbutos. Hi trans Istrum in Scythia, diuisis inter se locis ac populis, considentes, cognito, Theodosium II. & Valentinianum III. Impp. bello Vandalico periculosissimo impeditos: transmisso Istro, immensas Hunnorum, reliquorum???ue ex ipsa Barbaria populorum copias in fines ac prouincias Imperij transduxerunt, ac castella in limitibus Istri ad tutelam Imperij posita deleueru̅t, anno Salutis CCCCXLI. Aditu patefacto, Atila in Moesiam, Bleda in Thraciam productis copijs penetrarunt, ac passim populari ac vastare agros atque oppida institerunt. Theodosius pacem redemit, sex millia pondo auri in praesens pro recessu, mille autem minas, si suis finibus in posterum foret contentus, se quotannis praebiturum sponde̅s. Hunni sese vltra Istrum cum socijs retulerunt: multa gaza parta, ac centum viginti millibus hominum captis. ita vt satis con stet, nullam vnquam nationem maioribus Illyricum maleficijs affecisse, teste Procopio. Post Bledae caedem Atilae ductu vniuersam Europam suis armis obruerunt. Sigonius lib. 13. Imp. occid. Galli sub regibus primùm diutissimè floruerunt, vt Caesar lib. 6. Liuius lib. 5. testantur: quibus temporibus vniuersam penè Europam & Asiam minorem armis domuerunt, colonias doduxerunt, vrbes condiderunt, victis regionibus gentilia Celtarum & Gallorum nomina dederunt. Inde Celtiberia, Celtoscythia, Portogallia, Gallitia, Galatia, Gallia Transalpina, Gallia Britannorum: hinc multae à Boijs & Heluetijs, quos Tacitus Gallos vocat, regiones subactae. Post Christum, Franci Carolo magno duce, magnam Germania̅, Pannonias, Saxoniam, Italiam, & Hispaniae partem cum imperio totius Galliae coniunxêre: Syriam vtramque & Cyprum crudelissima seruitute liberatam, annos XC. gubernauêre, Longobardorum imperium fregêre: Pontificibus Romanis bonam Italiae partem dono dedêre: Venetis Cretam & Peloponnesum concessêre, cùm imperium Graecorum inuasissent, cui annos 50. praefuerunt. Ioannes Bodinus Methodi historiae capite sexto. Helvetiorvm fortia facta pete ex Tit. Tyrannicidarum, & Fortitudinis in libertate defendenda. Agricolae fortes. Danis oppidum Bertham arctè obsidentibus Kennethus II. Scotorum rex, milites pro concione affatus, regij census immunitatem in quinquennium cunctis proponit: ei quinetiam, qui Dani caput attulisset, argenti minas decem, aut agrum qui tanti esset, promisit. Pugnatum aliquandiu fortuna neutrò inclinante: neque aliud Scotoru̅ victoriam morabatur, quàm quòd milites multò magis in Danorum capitibus amputandis, quàm in victoria consequenda occuparentur. Quod animaduertentes Danorum duces, per vocalissimos inclamant, nulli sperandam post eam diem vitam, nisi victor exercitus in castra redijsset. Dani ad hanc vocem tanta sunt rabie in Scotos inuecti, vt vtrumque cornu in fugam verterint. Interea Hay senex agricola cum duobus filijs operi rustico intentus, cùm regem Kennethum potiori cum nobilitatis parte, media acie alis nudata, in pugna perstare, ab hostibus tamen penè oppressum conspicaretur: aratri arrepto iugo, filios vt idem facerent admonens, simul cum tot fortissimis mortem pro patria obiturus, procurrit. Locus erat in pugnae vicinia veteribus fossis vallis???ue ex cespitibus longo tractu angustus: per quem Scoti fugientes transibant. Illuc Hay cum filijs se conferens, quemcunque obuium, siue hostis esset siue amicus, aratri iugo pro armis vsus, ingenti ferocia trucidauit: ingenti clamore sublato, Scotis redeundum in aciem, praelium???ue redintegrandum: nouas copias pugnae expertes adesse. Scotis animus additus, Danis insidias metuentibus ereptus: ita vt victores Dani magna sint caede superati. Kennethus Hay optimam praedae partem tribuit, & toto exercitu comitante, lictoribus signiferis & caduceatoribus praeeuntibus, in oppidum Bertham cum Hay patriae liberatore profectus est. H. Boëthius libro vndecimo. Fortes et Eloqventes. Consule Tit. Duces eloquentes, fol. 1121. Fortes, non Prvdentes, non Elo???ventes. Apud Eurip. Supplicibus Adrastus de Tydeo sic loquitu???: [Greek words] Tydei laudem in breui oratione ponam magnam. Non in loquendo erat clarus, sed in armis acer sophista, & ad multa inuenienda scitus: prudentia verò fratre Meleagro inferior, aequale obtinuit nom???n per artem hastae, nactus exactam musicam in re bellica: ambitiosum ingenium, diues ingenium in rebus, non in sermonibus. Et apud Hom. Agamemnon cùm Tydei fortitudine̅ enarraffet, obijcit Diomedi filio eius, quasi patri dissimilis, lingua quàm manu fortior esset: [Greek words] Apud Hom. Iliad. ???. Polydamas ad Hectorem inquit: [Greek words]. id est, Hector non potis es deflectere pectora dictis. An quia dij donant factis praecellere belli, Vis in concilio reliquos praecedere sensu? At non cuncta potes vnus simul omnia ferre. Quippe deus dedit huic virtute excellere belli, Huic laudem choreae, citharam illi, de carmina blanda, Rursum alij mentem praeclaram in pectore, magnus Iuppiter inseruit. Erasmus in Adagijs. Philosophi fortes. Ad Tanagram praelio victi Athenienses, effusa fuga terga verterunt. Inter fugiendum Socrates philosophus, miles pedester, Xenophontem Grylli filium discipulum suum conspicatus ex equo prolapsum, humi???ue iacentem, cùm equus longè abijsset ab oculis, eum sublatum humeris complura per stadia exportauit tutum in locum. Strabo lib. 9. Idem Alcibiadem adolescentem in praelio strenuè defendit, armis???ue suis eum conseruauit. Plutarchus in Alcibiade, & Plato in Symposio. Mvlieres fortes In Bello. Bellicosae Mulieres. Debora mulier vates, Lapidothi coniux, post Aodum Israëlitis ius dicebat, habitans sub palma Deborae, inter Hormam & Bethel, in monte Ephraimitico. Haec Baracum Abinoami F. Nephthalensem cum XII. millibus popularium suorum Nephthalensium & Zabuloniorum armauit, & Sisarae ducis Iabini Chananaei regis exercitum ab eo caedendum, Sisaram à femina Iaële interficiendum praedixit, Iudic. 4. Per id tempus, quo magna pars Asiae Scythis (sic Iustinus. Iordanes ex Dione & Ablabio Gothos intelligit) tributum pependit (cuius postea reddendi Ninus Assyriorum rex finem fecit) Plinos & Scolpythus regij iuuenes per optimatium factiones domo pulsi, ab Thermodoonta fluuium in Cappadociae ora, cum ingenti popularium manu consedêre. Hi deinceps rapto viuere assueti, post aliquot annos in finitimorum insidias lapsi, cum toto exercitu periêre. Mulieres illorum ipsa viduitate efferatae, se???ue suos???ue fines validè aduer [2074] sus omnem hostilem iniuriam tueri, vltrò quinetiam vicinis bellum inferre coeperunt. Connubium velut seruitium auersatae, quic quid virorum clades illa sibi reliquum fecerat, communi consilio obtruncarunt. Cuius nefariae caedis argumento, à Scythis Acorpata, id est, Viricidae postea nominatae sunt: nam aeor illi virum dicunt, pata obtruncare, teste Herodoto libro quarto. At Stephanus Byzantius scribit, Amazones Sauropatidas à Graecis fuisse appellatas, quòd lacertis vescerentur, quas illi Sauras vocant. At, ne tota gens interiret, lectissimos iuuenes, ex finitimis gentibus accitos, noctu, loco ad id constituto, adibant, eos???ue ad congressum inuitabant, quoad vterum se ferre sensissent. Tum virilem stirpem, si qua orta esset, aut interficere, aut procul ablegare: puellas in successione̅ generis alere, eas ab ineunte aetate sagittis, cursu, equorum agitatione exercere. Caeterùm quò arma commodiùs tractarent, dextram mammam inurere: vnde Graeca voce nomen genti datum videri potest, Amazones, quasi [Greek words], siue [Greek words]. Incredibile dictu, quàm longè late???ue illarum sint fines postea propagati. Illustres Ioniae vrbes Ephesus & Smyrna, ab his conditae creduntur. Trogus austor est, magnam Europae partem Amazonicis armis domitam, praeterea & Asiae nihilo minorem occupatam. Sed vulgatior fama est, quae Amazonicum regnum Asiae finibus circumscribit, id???ue magna ex parte à Marthesia (alijs Marpesia) & Lampedone sororibus, quae in totam gentem imperium habuêre, bello quaesitum. Marthesiam subito Barbarorum incursu interfectam aiunt, quum parte copiatum Themiscyram cum sorore remissa, ipsa Asiae oram praesidio obtineret. Orithyia exilla gemta regno successit. Cuius praater caeteras rei bellicae virtutes, eximia seruatae in omne aeuum virginitatis admiratio fuit. Per haec illa tantum famae sibi suis???; popularibus peperit, vt Herculi, qui bissena Eurystheo debebat stipendia, pro magno sit negotio edictum, vt ad Orithyiam Amazonum reginam armis spoliandam nauigaret. Is cum delecta Graeciae iuuentute, nouem???ue longis nauibus, per Hellespontum & Bosphorum Thracium in Pontu̅ egressus, ad Thermodo ontis ostium applicuit. Copijs inde ad Themiscyram Cappadociae vrbem admotis (totius haec gentis fuit caput) ex prouocatione, cum nobilissimis Amazonum dimicauit: Aella???;, Asteria, Parthoë, Eurybia, & illustres aliae pleraeque ab eo singulari certamine superatae dicuntur. Menalippe, cuius tum erat imperium, suarum casu perculsa acie excessit. Atque in hunc maximè modum Amazonum gentem Diodorus libro secundo, capite vudecimo deletam arbitratur. Trogus quatuor tum sorores fuisse ait, quarum duae Orithyia & Antiope regnum administrarent: atque ita accidisse, vt Orithyia tum procul domo cum parte copiarum abesset, quum eò Hercules classe appulit, Antiopen???ue cum tumultuaria manu illi occurrisse, ibi???ue leui certamine Amazonibus victis, magna???ue caede edita, Menalippen & Hippolyten in fuga captas, Hippolyten à Theseo in Atticam ab ductam, ex qua Hippolytus est illi postea genitus, vt Diodorus libro quarto, capite tertio testatur. Menalippen Hercules Antiopae sorori restituit, pro???; ea remissa, reginae arma praemium accepit. Herodotus auctor est, plurimas Amazonum à Graecis abductas, quae quum medio mari veherentur, atque vna duntaxat naui, victoribus insidiatas, incautos ad vnum iugulasse: mox sine remigio & velificatione vlla, ad Maeotidis praerupta delatas, equarum armenta temerè pascentia diripuisse: hîc???; sedentes patrio more Scytharum fines incursare ausas. Cum his proximi Scytharum accolae praelio congressi, posteaquam ex earum cadaueribus mulieres, non viros, esse cognouêre, dant adolescentibus negotium, vt cum ea gente bellum gererent. Hi, vt iussi fuerant, illarum carpunt vestigia, arcent????ue hostem à praeda, mox castra castris conferunt. Hîc colloquio à paucis orto, haud multò pòst adolescentibus nubunt, ac cum his traiecto Tanai trium dierum itinere à Maeotide consederunt: atque hi Sarmaticae gentis auctores crediti. Iam verò Orithyia vbi de ijs quae domi acciderant, facta certior est, quoniam res domi plus nimio accisae era̅t, ad Sigillum Scytharum regem mitit, qui motus iusta Orithyiae ira, sed magis adhuc domestica gloria, Peazagoram filium cum ingenti equitatu ad eam in Pontum misit. Caeterùm vbi in Atticam ventum est, seditione, vt dicitur, in castris orta, priusquam vlla commissa sit pugna, Scytharum secessione destitutae Amazones, praelio vincuntur. Victis autem id modò fuit praesidio, quòd in Peazagorae castra patuit effugium. Atque ita sine maiore vlla gestae rei fama, sese in Pontum receperunt. Antiope à Theseo & Pirithoo rapta fuit, teste Pindaro. Hegias verò Troezenius scribit, Herculem non priùs Themiscyram vrbem ad Thermodontem amnem, quam diu oppugnarat, cepisse, quam Antiope, Thesei amore capta, oppidum tradiderit. Eius sepulcrum prope Athenas spectatur. Aiunt enim Athenienses, cùm ad vrbem Amazones aduentarent, sagitta confixam à Molpadia Antiopen, Molpadiam à Theseo occisam. Pausanias in Atticis. Orithyiae successit Penthesilea: quae dum Troianis suppetias ferret, ab Achille interfecta est. Qua mortua reliquae iam aegrè se tutantes, ad Alexandri aetatem durauerunt. Huius Minythia concubitum per dies tredecim obtinuit, vt filium haberet paternae virtutis haeredem. Hanc alij Thalestrin, alij Minotheam vocant: & cum trecentis millibus contra Alexandrum profectam, pacis causa iugum illius corpore suo tulisse asserunt. Sabellicus libro quinto, Enneadis primae ex Diodoro Siculo, & Q. Curtij libro quinto & Iustino, Strabo lib. vndecimo fabulosa esse putat omnia. Vide etiam Bonfinium libro recundo, Dec. 1. & Ioan. Magnum lib. primo Gothicae hist. qui Gothos ait à Scandia insula egressos, Scythiam occupasse, anno post diluuium DCCCXXXVI. agitatos???; intestinis bellis, post mortem Tanausij regis, Filino & Solaphito ducibus Cappadociam Ponticam inuasisse, & in Themiscyreis campis ad Thermodo ontem ad internecionem caesos insidijs incolarum. Vxores superstites coniugum occisoribus trucidatis, fines imperij sui longè late???; extendisse, & post mortem Filini & Solaphiti reginas dixisse Lampedam & Marpesiam, siue Marthesiam, defunctoru̅ iuuenum coniuges, quae Martis & Harmoniae nymphae filiae ducebantur, teste Eustatli. Iliad. ???. & Strabone. Nomen ipsum Gothicum videtur esse, siue Germanicum. Nam Germani etiamnum hodie Mazas & Metzas vocant viragines, & per [Greek words] quoque meretrices, vt Auentinus libro tertio ingeniosè notauit. Eo bello, quo Aurelianus, qui equitibus tum temporis sub Claudio II. Imp. praeerat, in Illyrico Gothos, interfesto eorum duce Canabaudo, deleuit, decem Mulieres virili habitu pugnantes captae sunt, & in triumpho ductae, quas ex Amazonum genere nonnulli fuisse putant. Volaterranus lib. 23. Anthropologiae, & Cranzius lib. 1. Sueciae, cap. 7. Apud Iaxametes Scythicam gentem, virgo nisi quae hostem confecisset, nulli nuptui dabatur. Alexander ab Alexandro lib. 1. cap. 24. In Europa genus hominum est Scythicum, circa paludem habitans Maeotim, quod à reliquis gentibus maximè differt: Savromatae appellantur. Horum feminae equites sunt, arcubus vtuntur, ac sagittas iaculantur ex equis, cum hostibus congredientes, dum virgines existunt: neque deuirginantur priùs, quàm hostium tres confecerint: neque priùs maritis cohabitant, quàm sacra deo patrio more fecerint. Quòd si qua sibi virum acceperit, ab equitatu libera est, nisi necessitas cogat communi expeditione omnes arma sumere. Dexteram autem mammam non habent. Nam puellis adhuc infantibus matres aereo instrumento in hunc vsum parato, igne???ue candefacto, eam auferunt ac exurunt, ne iterum succrescere contingat, atque vt omnis vis ac robur in dextrum humerum & brachium deferatur. Hipp. de Aëre, aquis, locis. Ne quid monstri Africae desit, Amazonas quoque illi tribuit Diodorus Siculus lib. 3. cap. 4. in hanc sententiam: Fuit ea gens in extremis terrae finibus ad occidentem sita, instituto vitae multum à caeteris mortalibus dissimili, primo tuendae virginitatis studio nonnihil bellicis rebus exercitatae, post militiae annos prolis gratia connubia celebrant. Principatum inter se feminae obtinent, publica???ue obeunt munera, viri contrà muliebria domestica???ue curant, prolem intra parietes alunt. Feminis mammas adurunt, ne rei bellicae sint impedimento. Insulam, quam ea gens coluit, ad extremum ait occasum esse sitam, Hesperam???ue nominari, eam???ue in Tritonide palude esse, quae proxima sit Oceano, & à flumine, quod se in eam exonerat, nomen sortitam. Harum regina nomine Myrina exercitum triginta millium peditum, duorum millium equitum confecit, maxima spe victoriae in equitibus posita. Tegmenta corporum pro armis habuêre serpentum magnorum coria. Vtebantur longis ensibus, hasta, & arcu, quo non solùm ex aduerso pugnantes vulnerabant, sed fugiendo feriebant insequentes. Haec tamen fabulosa esse putat. Sabellicus lib. quarto, Enneadis 1. Gorgonidas Libycas mulieres bellicosas Myrina Amazonum Libycarum regina primùm domuit. Mox cùm vires auxissent, iterum à Persseo Iouis filio expugnatae, cùm earum esset regina Medvsa, Postremò ab Hercule, & ipsae, & Amazonum gens, quo tempore ad occiduas partes transiens columnam in Libya posuit, deletae fuêre, rem indignam existimante, quum pro communi salute hominum pugnaret, aliquibus gentibus feminas imperare. Diodorus libro tertio, capite quarto, Medusam (vt sabulas omittamus) aiunt Phorci filiam fuisse: patre???ue mortuo acceptum ab illo regnum eorum populorum, qui Tritonidem paludem accolunt, tenuisse: solitam in venationes & pugnas exire cum Afrorum, quibus imperabat, manu: cùm Persei copijs, quas ille lectissimas ex Peloponneso adduxerat, acie occurrisset, noctu per insidias oppressam. Mortuae pulcritudinem admiratum Perseum, praecisum caput, vt spectaculo esset, in Graeciam reportasse. At Proclus Carthaginensis Eucratis filius verisimiliorem historiam literis mandauit. In Africae desertis bestias gigni multas mirabili specie, atque inusitata, feros inter eas viros & feminas, ac virum se Romam illinc deportatum vidisse testatur. Conijcere itaque se, ex illis feminis vnam fuisse [2075] Medusam, quae cùm à suis gregibus aberrans venisset ad Tritonidem paludem, eius accolas malè mulctasse, vsque dum à Perseo est occisa. Adiutricem verò Perseo Mineruam fuisse iccirco proditum, quòd qui stagnum illud accolunt homines Mineruae sacri sunt. Pausan. in Corinth. Pingitur Liber muliebri & delicato corpore, propter Mvlteres in suo exercitu militantes: nam patiter ad arma viros & feminas adalligabat, vt Philocaerus loquitur. Eusebius. Palaephatus, Harmoniam Cadmi vxorem, cùm esset à Cadmo repudiata, obsedisse ait Sphinga montem Boeotiae, inde insidijs Boeotios cepisse, ac trucidasse. Porrò Boeotij [Greek words] vocant insidias. Oedipus Corinthius hanc vicit & occidit. L. Viues in lib. 18. Aug. de Ciuit. Dei. Maxyum Poenorum confines sunt Zabeces, vbi feminae aurigantur currus in bellum. Herod. lib. 4. Tirgatao mulier bellicosa, Hecataei Indorum regis vxor, cùm à marito, Satyri Bosphori tyranni iussu, occidi deberet, quò is Satyri, qui eum regno eiectum restituerat, filiam duceret: at Hecataeus prae amore non posset, in custodia tamen vitam iuberet agere: illa clàm custodibus aufugit, perueniens???ue ad Ixomatas cognatos, bellicis incursionibus Hecataei regionem infestauit, Satyri???ue regnum vastauit: sic vt vtrique missis, qui suppliciter rogarent, obsidem Satyri filium Metrodorum darent, ac pacem peterent. Polyaenus libro octauo. Semiramis inter lauandum de Siracum defectione cognouit: & repentè sine calceis, nondum compositis crinibus, ad bellum exiuit. Columnae autem eius haec inscripta sunt: Me natura quidem mulierem sinxit, at ego rebus gestis nullo fortissimorum virorum inferior extiti, Etonij???ue regnum tenui, ad Orientem terminans flunium Hinamamen, ad Meridiem eam terram, quae thure ac myrrha abundat: ab hyeme, Saccas & Sogdos. Mare antea nemo Assyriorum vidit: ego verò quatuor, quibus propter longin quitatem appropinquare nemo potest. Quis enim ea impetus continet? Fluuios coëgi fluere, quocunque vellem: volui autem, quò conduceret. Terram sterilem foetam reddidi: fluuius enim meis eam temperaui. Munitiones inuictas constitui. Inuias petras ferro domui. Vias meis pecunijs straui, quas ne ferae quidem priùs ambulauerant. Sed & à rebus gerendis satis mihi superfuit temporis, quod mihi & amicis impertiui. Ibidem. Sc???harum, seu potiùs Massagetarum regina Tomyris, amisso exercitu & filio, victorem Cyrum regno iussit excedere per legatos. Quod mandatum quum nihilifecisset Cyrus, non priùs suos hortari, & ad profligandum barbarum desijt animare, quàm simulata fuga, hostem in meditullium regni sui pellexerit, pellectum numerosa militum caterua circumsepserit, circumseptum vicerit, victum interfecerit, interfectum con iecerit in vtrem plenum sanguinis, vt eo se saturaret, quem tan toperè sitiuerat. Herodotus. Rhodogvne lauans crines abstergebat. Venit quidam nuncians subditam gentem defecisse. Illa non abstersis capillis, sed ita ve erant reuinctis, equum conscendit, & exercitum eduxit, iurauit???; non antè se crines purgaturam, quàm à defectoribus victoriam reportasset: longo???; tempore bellum ducens, tandem victoria potita est. Post victoriam lauit, & crines collegit: vnde Persarum regum sigillum etiamnum imaginem impressam habet, Rhodogunen disiectis capillis praeditam. Polyaen. lib. 8. Phedalia Byzantis Thracis vxor, Stroebum viri sui fratrem, quum ciues abessent, vrbi struentem insidias, coacta feminarum manu, ad portum vsque, qui in de Mulierum dictus est, ad Leosthenem sinum, insectata fudit. Caelius lib. 14. cap. 1. Antiquarum lectionum. Aetolis longo tempore cum Acarnanis bellum gerentibus, ad extremum per proditionem in vrbem irruentibus, viri in subito periculo fortiter dimicarunt. Feminae in tecta ascendentes, partim lapidibus, partim lateribus iacientes, multos ex hostibus interfecerunt. Viros autem caedentes, & penè victos, ipsae tum cohortando, tum exprobrando, nonnunquam etiam supplicando, ad pugnam reuocarunt. Postquam verò rursus animosè pugnantes caperentur, mulieres in tantùm adhaerescebant corporibus maritorum, parentum item & fratrum, vt eas in complexibus haerentes, hostes auellere non possent, & cum ipsis viris occidere cogerentur. Polyaenus libro octauo. Lacaenae mulieres virorum obibant munera, sese in gymrasio, in bello, in venatione exercentes. Hae cum viris in certamen aduersus Messenios foreiter descenderunt. Quotquot audiuissent filios suos in pugna cecidisse, abire solebant, & inspicere vulnera tam cominùs quàm eminùs inflicta: & si plura ex aduerso essent facta, cum gaudio, magnáque grauitate, & aspectus toruitate, in maiorum auita monumenta filios deferebant. Sin alio loco vulnera accepissent, pudore suffusae, lacrymis???ue confectae, quàm maximè poterant, clandestina fuga discedebant, relictis mortuis, vt in communi sepulcro humarentur: aut furtim surreptos in domestica sepulcra deportabant. Aelianus de Varia historia libro duodecimo. Est in Laconico agro vicus Aegila nomine, in quo templu̅ Cereris veteri religione consecratum. Huc cùm M atronae Spartanae per festos dies more maiorum, ludos vt facerent, conuenissent: Aristomenes Messenius, bello Messenico secundo, opprimere eas conatus est. Sed illae numinis ope fretae, gladijs quibus ad hostias immolandas vsae fuerant, armatae, & verubus, tostis iam extis, hostem inuaserunt, multis???; grauiter saucijs, ipsum quoque Aristomenem facibus percussum, ac malè multatum, in vincula coniecerunt. Sed eadem nocte dimissus, ad suos redijt. Dimisisse eum dicitur sacrorum antistita Archidamia, non precio, sed amore adducta. Illum enim multò antè amare coeperat. Simulauit verò effugisse exustis vinculis. Pausan. in Messenicis. Laconico bello cùm primùm Charillus Lacedaemoniorum rex cum exercitu in Arcadum fines inuasisset: feminae Tegeatarum arreptis armis sub collem subsederunt, quem postea Phylactriden, ac si Praesidiarum dicas, vocarunt. Congressis verò ad pugnam exercitibus, cùm viri vtrinq; praeclara, & memoratu dignissima ederent facinora, postremò feminae subita eruptione ex insidijs facta, in fugam Lacedsmonios verteru̅t. Virtute quidem feminas anteisse caeteras praedica̅t Marpessam, cui Viduae cognomen fuit. Captus Charillus, dimissus est gratis, cùm se iureiurando obligasset, bellum nunqua̅ ampliùs Tegeatibus illaturum, cùm tamen postea minimè quod fuerat iuratus, seruasset. Sed tunc feminas aiunt, Marti seorsum victoriam gratulatas, exta cum viris co̅municare noluisse, & Martis signum Gynaecothoeam in foro dedicasse. Pausan in Arcadicis. Cùm Pyrrhus Epirotarum rex, à Cleonymo rege accitus, Spartam obsideret: Lacedaemonij primis tenebris Feminas primò deliberauerant in Cretam mittere: caeterùm ipsae repugnauerunt. Archidamia etiam gladium tenens venit in senatum, castigauit???ue nomine mulierum viros, quòd viuendum sibi euersa putarent Sparta. In de fossam statuerunt ex aduerso hostium castris ducere, cuius ex vtraque ora plaustra collocare, ea???ue vsque ad medias rotas defodere: quò validè depacta distinerent elephantos. Hoc opus aggredientibus adiungunt se virgines & matronae: quae partim tunicas succinxerant sindonibus, partim solis amictae tunicis erant, eam operam vnà cum senibus subiturae. Illos, qui praeliaturi erant, quietem iusserunt capere, sumto???ue modo perfecerunt hae per se tertiam partem fossae. Fuit ea lata cubitos sex, quatuor alta, longa octo iugera, vt Phylarchus tradit: vt Hieronymus, minus. Vbi diluxit, cùm mouerent se hostes, subministrauerunt arma iuuenibus, fossam???ue tradiderunt horrantes, vt eam defenderent & tuerentur. Pulcrum esse in conspectu patriae vincere, & in matrum coniugum???ue manibus occumbere gloriosum, cadentes, vt deceret Spartiatas. Chelidonis Leontychidis F. Cleonymi vxor, de medio recesserat, sola???ue agebat, & restim collo iniecerat, ne vrbe capta in potestatem veniret Cleonymi. At Pyrrhus primo diluculo exercitum admouet vrbi. Lacedaemonij impigrè & supra vires defendunt se. Praestò sunt feminae, tela suggerunt, cibum & potum petentibus administrant, vulneratos excipiunt. Illinc Macedones complere moliuntur fossam, materiam affatim congerunt: qua iniecta arma & cadauera contecta sunt. Eò dum occurrunt Lacedaemonij, cernunt Pyrrhum fossam superasse & plaustra, atque irrumpere equo in vrbem. Cùm clamorem, qui ea parte erant locati, ederent: mulieres???; discurrerent, & vlulatum tollerent: perrumpente Pyrrho & resistentibus instante, equus eius sagitta Cretica infra ventrem ictus est. Quo vulnere concitus, doloris magnitudine Pyrrhum in fastigium lubricum & pronum effudit. Tumultuantibus, qui circa eum erant, amicis accurrerunt Spartiatae, telorum???ue vi omnes exegêre. Pyrrhus receptui cecinit, & mox inde Argos auocatus perijt. Plutarchus in Pyrrho. Pyrrhus Epirotes in Argiuorum solum expeditionem faciebat, vocante eum Aristeo Argiuo. Argiui cum armis in forum concurrerunt. Mvlieres eorum tectis praeoccupatis, Epirotas desuper iacientes, retrocedere coëgerunt, ita vt etiam Pyrrhus, ducum omnium fortissimus, incidente in caput latere occumberet. Argolides verò insignem gloriam inter Graecos adeptae sunt, quòd Pyrrhus vir bellicosissimus non à viris, sed à feminis Argiuis confectus cecidisset. Polyaenus libro octauo. Taulantijs contra Macedones exercitum ducentibus, Argaeus Macedonum rex iussit Virgines Macedonum, si hostes agmen suum adducerent, ipsas è monte sese ostendere. Appropinquantibus igitur hostibus, apparuerunt, & è montibus descenderunt magno numero, thyrsos???ue pro hastis vibrabant, & sertis facies obumbrabant. Galaurus Taulantiorum rex perterritus, viros esse virgines existimans, receptui signum dedit. Taulantij abiectis armis, impedimentis???; relictis, terga verterunt. Argaeus sine praelio victoriam adep [2076] ptus est: Virgines???ue quas antea [Greek words] Macedones appellabant, ipse propter virorum imitationem, vt [Greek words] dicerentur, decreto iussit. Polyaen. lib. 4. Cynane Philippi filia, bellica negotia tractabat, exercitúsque ducebat, & cum hostibus manum conserebat. Cum Illyrijs signa conferens, reginam eorum Caeriam in collum inflicto vulnere prostrauit, multos???ue Illyriorum fugientes interfecit. Nubens autem Amyntae F. Perdiccae, cùm eum subitò amisisset, noluit secundò maritum experiri. Sed cùm vnam ex Amynta filiam haberet Eurydicem, eam in artibus militaribus exercuit. Alexandro verò Babylone vita defuncto, & successoribus nouas res molientibus, ausa est ipsa Strymonem traijcere. Eam cùm Antipater impediret, per vim transmisit: & omnibus quos obuiam habebat debellatis, transiuit in Hellespontum, vt se cum Macedonum exercitu coniungeret. Vbi cùm Alcetas cum infestis copijs obuiam ei procederet, Macedones conspicati Philippi filiam, & sororem Alexandri, pudore affecti, animum mutarunt. Illa exprobrans Alcetae ingratitudinem, neque multitudinem hominum, neque armorum apparatum reformidabat: sed animosè caedem tulit, mortem potiùs oppetere statuens, quàm Philippi genus regno priuatum & exutum videre. Polyaenus libro octauo. Arcesilaus, Batti Cyrenensium regis filius, per seditionem exactus à multitudine, tandem imperium recuperauit: cum???ue acerbissimis supplicijs inimicos suos puniret, à finitimis Barbaris interfectus est. Pheretima mater ad Aegypti principem Aryanden confugiens, & quaedam sua in Cambysen merita commemorans, magnis copijs terrestribus ac naualibus coactis, intolerabilem se Cyrenensibus praebuit, sic vt etiam filij mortem persequeretur, & genèri imperium restitueret. Idem. Telesilla poëtria illustri nata domo, cùm valetudinaria esset, deos de recipien da sanitate consuluit. Responso dato, vt Musas coleret, deae consilium secuta, carminibus se & harmoniae dedit. Ita morbo citò leuata, & ob artem poëticam apud mulieres in honore fuit. Cùm autem Lacedaemoniorum rex Cleomenes multis necatis, non tamen, vt quidam fabulantur, septem millibus septingentis septuaginta septem, infestis signis vrbem peteret: ardor & audacia incessit feminas aetate florentes incredibilis, vt aduersus hostem pro patria propugnarent. Duce Telesilla arma capiunt, in pinnaculis???ue stantes, muros corona cingunt, attonitis miraculo hostibus: Cleomenem multis amissis re pellunt. Alterum regem, vt trad t Socrates, qui iam vrbem inuaserat, tenebat???ue Pamphyliacum, Demaratum expellunt. Hac ratione cùm conseruata vrbs esset: mulieres, quae pugnantes ceciderant, via Argiua humauerunt. Incolumibus concessum, vt virtutis monimentum Marti signum ponerent. Nunc etiam quando Hybristica, id est, Probrosa celebrant (ipso Numeniarum die, teste Polyaeno libro octauo) induunt tunc feminas tunicis virilibus & chlamydibus, peplis & calyptris muliebribus viros. Vt virorum infrequentiae mederentur, non seruis, vt est Herodotus auctor, sed praestantissimis ex finitimis oppidis in ciuitatem allectis mulieres elocarunt. Verùm cùm & hos in concubitu viderentur contemnere & aspernari vt indignos: lege sanxerunt, vt barbam nuptae haberent, quae cum viris essent concubiturae. Plutarchus de Virtutibus mulierum. Ptolemaeus cum Cyrenensibus bellum gerebat. Illi ducem ex Aetolia Lycopum euocantes, ei summam omnium rerum potestatem permiserunt. In pugnis Cyrenenses priores pericula subibant. Mvlieres verò eorum valla munire, fossas ducere, tela adferre, lapides apportare, vulneratorum curam gerere, cibaria comparare. Ast vbi Lycopus tyrannidem inuasit, tantis eum blasphemijs affecerunt, vt exasperatus plurimas earum interficeret, sponte sua ad caedem accurrentes. Polyaenus lib. 8. Artemisia Lygdamis filia, paternum genus ex Halicarnasso, maternum è Creta ducens: Mausoli regis Cariae vxor, marito mortuo, pupilli filij tyrannidem obtinens, nulla necessitate coacta, spontè cum quinque nauibus Xerxem in expeditionem contra Graecos secuta est. Herodotus libro septimo, Suidas, Iustinus libro secundo, Orosius libro secundo, capite decimo, vbi Artemidoram vocat. Bocacius de Claris mulieribus capite 55. Huic primam palmam naualis pugnae ad Salaminem factae rex detulit. Cum???; videret eam strenuè pugnare, viros autem timidiùs, exclamauit: Ò Iupiter, ex viris mulieres fecisti, & ex mulieribus viros. Polyaenus libro octauo. Rhodios classe exuit, insulam domuit, erecta in vrbe statua, quae ciuitati stigmata videretur inurere, quem locum obseptu̅ mox Abaton dixêre: quoniam trophaea mouisse, religio est. Caelius lib. 13. c. 33. A. L. Philippus Demetrij filius Chiorum vrbem obsidens, foedè ac super bè per praeconem pronunciari iusserat, Siqui serui ad se transfugissent, libertatem se eis & dominas in matrimonium daturum. Chiae ergo mulieres, lacessitae atque exacerbatae, vnà cum seruis, id aegrè ferentibus, ad mosnía accurrunt, lapides telaqué suggerunt, adhortantur pugnantes & obtestantur. Itaque propugnando & petendo hostes Philippum reiecerunt: neque planè seruus ad cum defecit vllus. Plut. de Virtutibus mulierum. Tania, Zenidis Dardaniarum vrbium in Aeolide principis vxor, defunctao marito, regnum ipsa Pharnabazi auxilio gubernauit. Ad pugnas curru vehebatur, & praecepta pugnantibus dabat, ordines???ue instruebat, victoriae???; praemia pro dignitate militibus distribuebat. Nullus hostis eam vnquam superauit. Medias cùm filiam eius in vxorem duxisset, clàm eam confecit. Polyaen. lib. 8. Caelius lib. 13. cap. 33. Antiq. lect. Maniam vocat. Candace Aethiopum regina, imperauit virili animo contrae Petronium Aegypti praefectum & alios, licèt altero capta oculo. Volat. lib. 18 Anthrop. Tevca Illyricorum regina viris fortissimis imperauit, & Romanorum vires fregit saepenumeró. Cunabula Camillae Volscorum reginae manifestum futurae vittutis lumen promiserunt. Nam ab ipsa iam tum infantia, non molliculis inuoluta est pannis, non à blandientibus nutriculis educata, sed à patre Metabo in medijs syluarum latebris ferino lacte parta est. Relictis demùm crepundijs paulò prouectior facta, neque tractan dis insueuit lanis, nec fusos aut pensa manibus accepit: sed ferinis amicta pellibus, fundas coepit circumagere, complicare arcus, sagittas torquere, ceruos & capreas lassare cursu. Cui virtuti adiecit studium virginitatis: Orto demùm inter Turnum & Aeneam bello, Rutilis adhaesit, fuit???; ductrix copiarum. Vergilius libro septimo Aeneidos. Amage, vxor Medosacci regis Sarmatarum, mulier fortissima, videns maritum luxui & crapulae deditum, regnum ita administrauit, bella???ue gessit, vt eius fama ac gloria Cherconesitae, Tauricam incolentes, exciti, cùm multis damnis à rege vicinorum Scytharum affecti essent, societatem cum ea uinxerint. Illa primùm scripsit, mandans, vt à Cherroneso abstineret. Cum???ue hoc Scytha contemneret, illa, viris C. & XX. fortissimis assumtis, vnicuique tres equos attribuit, incitato???ue cursu, vna nocte & die M & C C. stadia confecit: & ex improuiso regiam adorta, omnes in ianuis constituto??? occidit. Scythis existimantibus, multò plures accedere: Amage, quo coeperat, impetu, in regiam Scytharum irruens, cognatis???ue & amicis, quos rex secum habebat, interfectis, Cherronesitis regionem tradidit: filio autem occsi regnum commisit, mandans vt iustè, imperaret, parentis exitum intuens, & à finitimis Graecis & Barbaris abstineret. Polyaenus libro octauo. Hannibali Barchino priùs, quàm arma Romanis inferret, amplam Hispaniae vrbem Salmanticam oppugnanti, ciues primùm trepidi imperata se facturos polliciti sunt, Hannibali???; daturos trecenta talenta argenti, & trecentos obsides. Remissa mox oppugnatione non steterunt poenitentia ducti promissis. Ita reducto ad vrbem exercitu milites, conce??? eis omni praeda, ad muros adorien dos cohortatus est. Tum barbari exanimes pepigerunt, vt ingenui cum singulis vestibus excederent, armis, pecunia, mancipijs, & vrbe relictis. Hîc feminae Salmantides abditis intra vestem gladijs vnà cum viris excessêre. Omnibus egressis Hannibal praesidium relinquens Masaesulorum, asseruabat eos in suburbio. Caeteri milites tumultuariè irrumpentes vrbem diripuerunt. Masaesuli cùm multa agi ferri???ue cernerent, non vltrà continuerunt se, sed relicta statione irarum pleni recesserunt, ve partem praedae ferrent. Ibi mulieres sublato clamore ense, viris dant: quaedam etiam ipsae praesidium aggrediuntur. Vnae Ha̅noni interpreti eripiens hastam ipsum ferit, cùm esset thorace armatus. Reliquis partim fusis, partim fugatis, vno agmine cum feminis viri eruperunt. Quos re cognita Hannibal persecutus, corripuit aliquot moratores. Reliqui per montes fuga in praesenti elapsi sunt. Pòst legatis supplicibus missis sunt in vrbem ab eo reducti: nec fuit id modò eis impune, sed & benignè culti fuerunt. Plut. de Virtutibus mulierum, & Polyaenus lib. 7. Fvlviam Antonij vxorem accingi ense solitam, scribit in Augusti rebus Dion, quin militibus ??? dabat, id est, tessram, inter???; illos saepiùs est concionata. Cleopatra Aegypti regina, Ptolemaei Auletis filia, quum mortuo Caesare M. Antonium in amorem sui pellexisset, praeter Syriae & Arabiae regnum ausa est Romanum quoque imperium sperare. Quum ergo magis ac magis in dies cresceret libido dom nandi, imperium ipsum ab Antonio petere non dubitauit. Quod quum exorasset, sumtis cum eo armis, in Augustum, eius???; generum Agrippam copias duxit, mouit???; belum: cuius fortuna anceps aliquandiu pependit. Victis ad extremum Antonianis, effraenata mulier cecinit receptui, ac se in pedes dedit cum adultero. Quos secutus victor Augustus ita oppressit, vt neglecta pacis conditione, Antonium ad inferendam sibi mortem compulerit. Quo extincto, vbi nullum [2077] rebus afflictis subsidium vidit Cleopatra, brachium aspidi mordendum praebuit, ne in triumphu̅ captiua raperetur. Plutarchus in Antonio. Germani, vt ex Cornelio Tacito Auentinus 1. lib. Annalium Boiorum recitat, aliquid sanctu̅ prouidum inesse mulieribus putant: ad matres, ad coniuges vulnera ferunt: nec illae numerare aut exigere plagas pauent, cibos???ue & hortamina bellantibus gestant. Memoriae proditum, quasdam acies inclinatas iam & labantes à feminis restitutas. Dotem quinetiam non vxor marito, sed maritus vxori offert. Munera non ad delicias muliebres quaesita, nec quibus noua nupta comatur, sed boues & frenatum equum, & scutum cum framea gladio???;. In haec munera vxor accipitur: atque inuicem ipsa armorum aliquid viro adfert, ne se mulier extra bellorum casus putet. Ipsis incipientibus matrimonium auspicijs admonetur, venire se laborum periculorum???; sociam. Idem in pace, idem in praelio passuram, ausuram???;. Narrat etiam Lucius Florus in eo bello, quod Caesat Augustus cum Germanis eorum???ue finitimis gessit, feminas, deficientibus telis, infantes ipsos humo afflictos in ora militum aduersa misisse. Nostro etiam tempore mulieres castra sequuntur, militum numerum aliquando aequantes, damnosae magis, quàm viri. M. Antoninus Philosophus cùm Favstinam vxorem secum in aestiuis haberet, matrem Castrorum appellauit. Cuspin. Quum Valerianus Imp. apud Persas captiuus teneretur, eius???; filius Galienus, Romae lasciuijs difflueret: in diuersis Romani Imperij prouincijs, Tyranni, triginta numero fasces imperatorios arripuerunt. Inter quos duae mulieres sese hostibus opposuerunt, diutius???; cum suis, vsque ad Aurelianum Imp. rerum potitae sunt. In Occidente apud Rhenum Victorina, Mater castrorum cognominata, Agrippinae Coloniae Augustalem induit purpuram: cum filijs & affine Tetrico Gallias & Hispanias à Germanorum direptionibus liberauit, possedit???;. In Oriente verò Zenobia, animi magnitudine summis Impp. conferenda, Graecis, Latinis & Aegyptiacis literis instructissima. Haec cùm aegrè ferret Herodem priuignu̅, hominem ignauissimu̅, à marito Odenato (quiè decurione Pal mirenorum rex factus, Rom. imperij dignitatem contra Persas sustinuit) in regni consortium ex paterna indulgentia assumtum fuisse: vt Herenniano & Timolao FF. regnu̅ astrueret, in Odenaci & Herodis necem Maeonium Odenati consobrinum excitauit. Imperium adepta, filios purpuratos circunduxit, expeditionibus omnibus interfuit galeata, cum limbo purpureo, gemmis dependentibus. Zenobiam vrbem ad Euphraten condidit inter Saracenos, teste Procopio lib. 2. Belli Persici, & Trebellio. Tandem ab Aureliano Imp. victa, in triumpho ducta, Tybure in Zenobijs agris, vbi visebatur locus Conche, vti honestam matronam decet, consenuit. Cusp. & Cael. lib. 13. c. 33. & Auentinus lib. 2. Valens Imp. habuit vxorem Dominicam Augustam, rarae pudicitiae feminam: quae coeso Valente, Hunnis, Alanis & Gothis victricibus signis Constantin opolim obsidentibus, viriliter restitit, cùm ex aerario publico pecunias & arma ciuibus largita esset. Cuspin. Amalasvntha Gothorum regina, in Italia, Burgundiones & Alemannos Liguriam populantes, ex Italia expulit, adiuuante Theodato, que̅ regni consorte̅ susceperat. Volaterran. Wavvia Saracenorum regina bellicofissima, ruptis post mariti obitu̅ cum Valente Imp. Rom. foederibus, Palaestina̅ & Syriam infestare coepit. Rom. duces saepiùs fudit neq; pacem facere voluit, nisi Moses Saracenicus eremita (qui ab Arianis proscriptus, circa Alexandriam & Palaestinam solitarius degebat) gentis suae episcopus crearetur. Ruffinus lib. 2. c. 6. Socrates lib. 4. c. 36. Theodoretus lib. 4. c. 23. Sozom. lib. 6. c. 38. Belisarius Antoninam vxorem suam expeditionum suarum comitem ferè semper habuit. 10. Magnus lib. 14. ex Procopio, Blondo, Sabellico. In obsidione, qua Imp. Zimisca Rossos Dorostoli premebat, Romani, cùm Barbaris spolia detraherent, inter cadauera etiam Mvlieres inuenerunt, virili habitu tectas, quae cum maritis contra Romanos pugnauerant. Cedrenus. Mortuo Crocco Boëmoru̅ duce, Lybvssa filia, magica diuinandi arte patri persimilis, imperium suscepit, & ad Albim fluuium arcem Lybus, vbi nunc Colonia est, extruxit, eam???; virginibus Martijs custo dien dam tradidit. Boëmis auté muliebre imperium auersantibus, Lybussa Premislaum rusticum in regni thori???; societatem accepit, vt penes maritum nomen, penes se administratio regni tota esset. Moriens Vlastae (qua̅ Syluius Valascam vocat) & arcem & gynaeceum totum commendauit. Illa ad fortitudinem exhortata socias, pharmaco quinetiam quod virorum odium conciliaret oblato, in viros passim grassari, & vt noua omnia placere solent, non modò virgines, verumetiam matresfamiliâs, quibus cum maritis parum conueniebat, ad se petrahere, easdem???; ad tollendos vna eadem???ue nocte maritos permouere. Iusto inde exercitu viros agpressa, septem Suapte manu intersectis, acic victrix, ad Vultauiam flumen è regione arcis Vicegradi, colle aggeribusmunito, asylum muliebre illic aperit, arcem???ue Deuìnam (sic lingua Boëmica Puellam vocant. Syluius Dieuizam vocat) nominat, agros vastat, Stiradium Sarcae proditione cum lectiss. iuuenibus necat, infantibus maribus passim dextros pollices amputat, dextros???ue oculos eruit. Tandem Premislaus simulata deditione arcis Vicegradensis, Miladam Vlastae legatam cum comitibus conuiuio exceptam oppressit. Vlasta per ancillam ad custodiendos equos relictam cladis huius admonita, viribus licèt inferior in aciem descendit, fortiter???ue pugnans interfecta est. Sic muliebri dominio, septimo quo ceperat anno, Boëmia liberata. Dubrauius lib. 2. & Aeneas Syluius in Hist. Boëm. Ad Aquas Sextias Caius Marius cum Ambronibus & Teutonibus conflixit. Ambronum Mvlieres securibus & gladijs temerè arreptis, mixto agmini ferociter occurrunt, terribili clamore instantes, suos conuicio incessentes, in hostes truci aspectu & fremitu, ferarum ritu irruentes. Nonnullae per vulnera & crebra tela sese expedientes, gladios & scuta ex illoru̅ manibus extorsere. Sabel. lib. 2. Enn. 6. Apud Danos feminae pleraeq; virili habitu, militiam adibant: perosae???; delicias, corpus & animum patientia ac labore durabant, bella pro basijs intentabant, manus telorum, non telarum obsequijs acco̅modabant. Saxo Grammaticus lib. 7. Post natum Christu̅ anno circiter C C. aut suprà, quum in Noruagia rex Danorum Omundus rerum potiretur; Sticla & Rvsla, virgines armis innutritae, cum Trondo fratre assiduum bellum gessêre. Omundus in dignè ferens tantum posse feminas in viros, insecutus classe puellas, aggressus alteram post alteram, expugnauit & oppressit. Testantur portus, quibus à victis puellis nomina in dita. Cranzius lib. 1. Noruegiae, cap. 27. & 33. ex Saxonis lib. 8. Eo bello, quod Haral dus Danorum rex co̅tra Ringonem Sueonum regem gessit, Danis militaru̅t mulieres bellicosiss. VVisna Sclauorum ductrix in medio agmine, cui Starcatherus in praelio dextram amputauit: item Hetha virago, virorum ductrix, quam victo Haraldo Danis praefecit Ringo. VVethbiorg pugilem Soth in acre strauit, à Thorkillo Thelemarcho sagitta confixa. Saxo libro octauo & Cranzius libro primo Vandal. cap. 12. Alvilda Siuardi Gothorum regis F. pulcerrima, ab incunabulis tantae verecundiae fuisse perhibetur, vt os peplo iugiter obnuptum haberet. Alphus quidam, Sigari Danorum regis filius, trucidatis serpentibus, qui virginis conclaue tutabantur, ipsam in coniugem postulabat. Consentiente autem virgine, mater tamen ipsam à virili eonsortio deterruit: ita vt porrò non modò regis filium, verumetiam omnes viros auersaretur, Vestem pr???inde femineam, animum???; muliebrem in virilem commutauit: & piraticam exercere coepit, cùm multas virgines ad idem militiae propositum pertraxisset. Interea cùm victrices turmas longè late???; per mare Gothicum circumferret: in quodam portu piratae confluentes, eam ob formae pulcritudinem, & res praeclarè gestas, in piraticae Principem elegerunt. Alphus fama militiae eius comperta, se quoque ad piraticum opus accingit, & tandem in extremis Finningiae, siue Finlandiae recessibus, tempore algidissimae hyemis ipsam assequitur, pertinaciter repugnantem, sed tandem pactis coniugalibus consentientem. Genuit ex ea filiam Gyritham, vnicam regij sanguinis in Dania reparatricem, quae ex Haldano pugile fortiss. Haraldum suscepit. Ioannes Magnus libro septimo, capite decimo. Rex Sueciae Syuardus Fro, interfecto Noruagiensium rege Syuardo, coniuges necessariorum eius publicè constuprandas proposuit. Regnerus Daniae rex, auitae vltionis studio Noruagiam petiuit. Matronae complures, pudicitiae vel seruandae vel vlciscendae studio, virili habitu sumto ad illum confluxêre. Inter quas affuit & Landgertha virago, sparso per humeros capillitio, inter primos dimicans. Regnerus aui interfectore caeso, vnius feminae virtute victoriam sibi co̅stitisse professus, eam per internuncios ambire coepit. Illa consensum simulans, vrso atque cane contra omnem amatoris vim suum conclaue muniuit. Regnerus emensus fretum, comitibus apud Golerdal (id valli nomen est) subsistere iussis, solus puellae penates petens, ibi???ue exceptus à belluis, alteram telo traiecit, alteram faucibus apprehensam strangulauit, virginem???ue victi periculi praemium habuit. Ex ea geminas filias filium???ue Fridleuum suscepit. Cui licèt Thoram Herothi Sueonum regis filiam superinduxisset: bello tamen quod contra Haraldum tyrannum gessit, fidelem operam Regnero, à quo repudiata erat, praestitit, CXX. nauibus in subsidium adductis: cuius vnius virtute Dani iam in fugam versi restitêre. Saxo lib. 8. Cranzius lib. 5. Succiae, cap. 1. & lib. 4. Daniae, cap. 6. & Ioan. Magnus lib. 17. cap. 4. Caractacus Scotorum rex, contra Romanos pugnaturus, exercitum ex suis & auxiliaribus contraxerat hominum millia quadraginta: quem ad praelium ita instruxit, vt praeterfluentem amnem sine vado, à tergo haberet, ne suorum quispiam fuga salutem speraret. Mulieres Scotae natu grandiores [2078] ad latera exercitus locauit: quae ad pugnam magnis sublatis clamoribus excitarent, lapides iacerent in hostes, iugularent illicò prostratos: iuuenculas verò iussit mixtas viris pugnare. Caeterùm conatu irrito fusus captus???ue fuit. Hector Boëthius libro tertio. In defectione Britannica sub Nerone, Voada Aruiragi Britannorum regis vidua, quinque millia mulierum armauit, in prima acie stetit, strenui ducis officio functa est. Magna clade à Suetonio Paulino victis Albianis, ipsa sibijpsi manus intulit. Idem libro quarto. Dum Petiliun Cerealis, Vespasiani legatus, Scotorum regem Corbredum II. magna strage vicisset, Vodicia Aruiragi regis Britannorum & Voadae filia, minor natu, contractis cohortibus ex Monae incolis, vbi exulauerat, atque Brigantibus, violatae pudicitiae maternae???ue caedis vlciscendae animo, Romanos, nihil minus quàm hostem à tergo timentes, noctu pugna est aggressa: actum???ue fuisset de Romano exercitu, atque excussum Vodiciae opera seruitutis iugum à Brigantibus, nisi Petilius acceusis facibus, pice, resina, sulphure & seuo conflatis, quas in nocturnos vsus paratas habebat, occur risset. Vodicia citato gradu contendit Epiacum: ciuitatem magna vi occupatam incendit, praesidijs Romanis inclementer caesis. Capta inde, cùm superbè responderet, ad occidendos hostes vires sibi defuisse, non animum: nihil???ue quàm felices Romanorum successus aegriùs ferre, qui deuicto patre, matre caesa, Aruiragi domui Britanniae ademissent regnum, à militibus, qui Petilio proximi stabant, gladijs obtruncata interijt. Idem. In eo praelio, quo Mogallus Scotorum rex, L. Antenoum legatum Adriani Imper. Magna strage superauit, Mvlieres. quarum magna manus in Scotorum erat exercitu, vbi incredibilem lapidum multitudinem iecissent in Romanos, arreptis armis, nullum veritae armorum genus, nullum periculum, vulneribus magis irritatae, militibus ipsis effectae sunt longè immaniores. Idem lib. 5. Dux Gelriae Eduardo III. Anglorum regi auxilium contra Scotos ferebat. In Scotiae ingressu victus fugatus???ue. Cùm spolia legerentur occisorum, inuenta est Mvlier quaedam, ingenti corporis mole, quae ante alios initio pugnae procede̅s, singulari certamine cum Richardo Schavv congressa, eum deiecerat, ac fortissimè inter primas pugnas multa edita caede ceciderat. Hector Boëthius lib. 15. Margarita, Valdemari III. Danorum regis vnica filia, Aquino Nocuagiae rege, ex quo paruulum susceperat Olauum, mortuo, pariter duo regna rexit, animo & consilio plusquam mulier. Anno Salutis reparatae MCCCXXCIX. Albertus dux Magnopolensis, rex Sueciae, munitionem erexerat opportuno loco, vnde posset Danorum in sua transitum arcere. Regina aduersus nouam regis arcem in suo solo erexit aliam, vnde commeatus possent intercipi. Bello indicto, in transeunda palude capitur rex cum filio, & in arctissimam custo diam recludi???ur per septem annos. Multa mari praelia, multa sunt Daniae per Vitalianos (sic appellabant milites absque stipendio militantes) irrogata damna. Liberatur tandem, dimissi onem regni pactus, cuius maiorem iam partem regina occupauerat: vt vna femina tribus imperitaret regnis. Redijt in Magnopolim suam cum filio Erico, ad spem regni enutrito. Cranzius libro nono Vandaliae, capite vigesimo secundo & libro septimo Daniae capite septimo, & Fulgosus libro tertio, capite secundo. Sacra expeditione Hierosoly mitana, quae à Latinis suscepta est, anno Salutis humanae MCXLVI. cuius tuba fuit diuus Bernardus Claraellensis Abbas, etiam Mvlieres quaedam, Amazonum ritu, virorum more equis insidentes armatae conspiciebantur. Frisingensis lib. 1. cap. 34. de gestis Friderici. Occuparat Anglus rex Philippi Burgundionum regis auxilio Lutetiam, Carnutes, Tricasses, Normanniam totam, sub Carolo VI. Francorum rege. Eo mortuo, cum Carolo VII. eius F. debellare conatus, ad Ligerim vsque imperium protenderat, Aurel anura grani obsidione premebat, Carolum Biturigum regem per ludibrium vocans. Interea Ioanna, Iacobo Arco patre orta, inope pastore, in Lotharingorum pago, qui Dampremum dicitur, cùm nondum XV. annum superasset, propter admirandas visiones fatidica putabatur. À Carolo igitur Lotharingorum principe, ad Robertum Baudiricurtum in Vallicore Gallorum ducem, & ab ipso ad Carolum regem missa fuit. Huic cùm largè victoriam polliceretur, non antè fides habita fuit, quàm in multis, quae futura praedicebat, verax inuenta est. Ita fidem adepta, tandem Gallici exercitus imperium suscepit, ingenti equo insidens, voce gestu???; à vero duce non differens, Aurelianum arcta obsidione liberauit, vulnus in humero accepit. Trecas contra omnium sententiam adorta cepit, Carolum???ue diademate, vt moris erat, Rhemis insigniri iussit, Salutis???ue anno MCCCCXXIX. Parisiorum vrbem oppugnans, prima muros conscendit: sed crure sagitta traiecto, ab incoepto destitit. Recepto fano D. Petri Mosteriensis, frustra???; tentato Caritatis Fano, obsesso Compendio opemlatura, in oppidum quidem irrupit: sed eruptione postea facta, in potestatem hostium venit. Rotomagum ducta, ab Anglis superstitionis falsae???ue religionis insimulata, igne cremata est, hoste iudice, nemine eo loco pro captiua contrà hiscere auso. Aurelianen ses puellae statuam posuêre. Eam summis Galli efferunt laudibus. Pius Pontifex maximus, ac Antoninus archiepiscopus Florentinus eam admirantur. Aemil. lib. 10. Bonfinius libro octauo, Dec. 3. & Polydorus libro 23. Mathildis, Henrici I. Anglorum regis F. Henrici V. Imp. vxor, eo mortuo, Godofredo Andegauensi nupsit, & à patre haeres regni in stituta, cum Stephano Blesensi, qui regnum inuaserat, vario eue̅tu dimicauit, mulier vltra sexum bollicis artibus animi???; robore insignis. Polyd. lib. 13. Mortuo sine liberis Morinorum duce (quos vulgò Britones nuncupant) Ioannes Montisfortis comes in ducatu successit: inira???; societate cum Eduardo III. Britanniae rege, qui etiam Gallici regni titulum sibi adsciscebat, in Nannetensi vrbe, à Philippo Valesio Gallorum rege captus, Parisios perductus obijt. Hîc cum Ioannes Blesensis comes, agnationis iure, Britonum ad se pertinere ducatum assereret, eius???ue possessionem tentaret: Ioannis defuncti Conivx, armis arreptis, terra mari???; Blesensi comiti obstitit: neque antè destitit, quàm eo in praelio occiso, filijs suis liberum Britonum ducatum reliquit. Fulgos. lib. 3. c. 2. Bona Longobarda, floruit anno MCCCCIXIIX. Nupsis Brunorio Parmensi, egregio bellatori. Àteneris annis lustrabat syluas, venatricibus stipata canibus: maritum in omni discrimine comitabatur. Quem quum Alphonsus rex Siciliae aliquando certa de causa in vincula coniecisset, miserta captiui femina, ad diuersos principes instar pegasarij cursoris cucurrit, vt ab eis literas & patrocinium obtineret pro viri salute. Idem. Mortuo Ioanne Huniade, Huniadis filius Ladislaus perduellionis insimulatus, cùm Vlricum Ciliae comitem insidiatorem suum interfecisset, capite poenas luit: Mathias Coruinus frater eius minor natu captus, & Viennam à Ladislao Vngarorum rege ductus. Mater Ladislai & Mathiae, Graeca natione magnanima mulier, non fletibus & lamentis indulsit, sed arma contra regem Ladislaum pro filijs sumsit: maius???ue facinus ira suadente ausura, ac Turcas in auxilium accitura erat, ni res interuentu aliorum procerum composita fuisset. Mortuo tandem Ladislao rege, Vngari Mathiam annos decemseptem natum, auctore Michaële Zilagio, regem crearunt. Cromerus lib. 23. Franciscus Petrarcha in Epist. scribit, se vidisse Puteolis, haud longè Neapoli, virginem Mariam nomine, abiecta muliebri veste, propter seditiones, quibus ea regio erat infesta, virilem amictum arma???ue induisse: belli adeò studiosam, vt quocunque in loco cum hoste manus conserendae essent, prima praelium iniret, neque nisi editis antè claris facinoribus, acceptis???ue multis vulneribus, ex acie se reciperet. In militari exercitatione sudem ferream iaculando, alios viros robore superabat, om nes???ue in sui admirationem conuertebat. Et tamen in summa viuendi libertate in columem pudicitiae laudem seruauit. Fulgosus libro 3. capite 2. & Egnatius libro 3. capite secundo. Cùm Catalusij Mitylenis in Lesbo rerum potirentur, Amurathes Turcarum Imp. ingenti classe Molagum oppidum oppugnare coeperat. Ibi Orieta Auria, Genuensis, Lucae praesecti vxor, sola cum tribus comitibus, sumtis armis, non modò pugnando pericula omnia subijt, verùm confirmandis eorum animis: qui iam attoniti de deditione consilia inibant sapientis ducis munia impleuit: agendo???; atque hortando tantum effecit, vt Turcas ab oppido magna cum strage repelleret. Fulgos. lib. 3. cap. 2. Bello Venetis à Mahometo Turcarum rege moto, cùm classis ingens Mitylenas adorta esset, Coccinum???; oppidum oppugnare coepisset, anno MCCCCLXXIV. virgo Marvlla, vt patrem inter pugnantes occubuisse conspexit, ciuium???ue aci???m ad fugam spectare: paterno clypeo gladio???ue arrepto, hostes iamiam irrupturos à muris repulit. Ob haec ab Antonio Lauretano Venetae classis imperatore maiore pecunia, à legatis verò singulis???ue nauium praefectis aureo numo donata est. Caeterùm data illi optione, vt ex fortibus viris sumeret in maritum quem vellet, pollicente Lauretano, fore vt mox dotem ex publico acciperet: respondisse dicitur, habere oportere se rationem non fortitudinis solùm, sed etiam probitatis: nulli itaque se priùs nupturam, quàm plané exploratum haberet, qualis ille, quem optasset, futurus maritus esset. Sab. libro 10. Dec. 3. & lib. 7. Ennead. 10. & Aen. Syl. cap. 74. Asiae, & Cael. libro 13. cap. 33. A. L. Oppugnante Brixiam Philippo Vicecomite, ciues in fide Venetorum constanter perstitêre. Quantum interdiu crebri bombardarum ictus demoliebantur, tantum noctu oppidani subitis aggeribus reponebant. Enituit eo opere non minùs feminarum quàm virorum opera: in quibus in centurias decurias???ue distributis Braida, Aduocarae gentis matrona, [2079] tam praestantia animi, quàm domestica nobilitate illustris, diligentem Venetae Reipubl. operam nauasse dicitur. Sabellicus lib. 3. Decad. 3. Hieronymus Riarius à Xysto quarto Pontifice, cuius nothus erat, Foroliuiensibus praefectus, tyrannidem occuparat. Franciscus Vrsus ciuis nobilissimus contra eum conspirauit, & coenante familia sub specie colloquij seductum interfecit, populum spe libertatis ad arma vocauit, & Pontificis (Innocentius octauus tunc sedebat) erexit insignia. Catharina Sforcia Hieronymi vxor, cum liberis custodiae tradita, furenti multitudini subtrahitur, vt per eam recipi arcem liceret valido militum praesidio occupatam, qui negabant se arcem tradituros, ni sibi ab ea imperatum esset. Id illa se facturam recepit, si sibi in arcem ingredi, & cum militibus colloqui liceret, liberis obsidum loco relictis. Qua re impetrata, iam è tuto loco coniuratos compellendo, arma ponere iubet, & nisi pareant, grauissima supplicia illis denunciat. Coniurati expectatione sua frustrati, se liberos excruciatos in eius conspectu interfecturos minabantur. At illa, vt sibi liberos haberent, respondit: sibi à natura ita prospectum esse, vt amissorum liberorum iacturam facilè resarciret. Interea Ludouicus Sforcia Medio lanensium Princeps patruus illi auxilia misit. Coniurati relicta vrbe se in Tifernates receperu̅t. Catharina a̅missum viri morte principatum consilio & audacia recuperauit. Brutus lib. 8. Historiae Florentinae. Valentinus dux Caesar Borgia Foroliuium cepisset, nisi Catharina virili animo ex arce sese defendisset: ea tandem per vim expugnata, Valentinus maiore in illa fortitudinis quàm sexus habita ratione, captiuam Romam misit: vbi in Angelica arce custodita fuit, quamuis non multò pòst in Iuonis Alegrij gratiam libertate sit donata. Guicciardinus libro quarto. Bellovacae mulieres à Carolo Burgundiorum duce longa obsidione fatigatae, moenia fortiter defenderunt, & obsessorem è scalis in fossas vrbis detruserunt, reportatis ad suos vexillis. Rauisius. Vrsina, Guidonis Taurelli, primi Guastallae Comitis coniunx, cùm viro absente, Guastallum Venetorum armis oppugnaretur, facto in hostes impetu, oppidum multis hostium, atque inter eos aliquot manu sua occisis, defendit. Fulgosus libro 3. capite 2. In ea pugna, qua Selymus Hismaëlem Sophum Persaru̅ regem in campis Calderamijs Armeniae magna strage fudit, tradunt inter cadauera interfectorum nonnullas Persarum Vxores repertas fuisse, quae more virorum armatae, maritos in quemcunque fortunae euentum sequebantur. Eas Selymus honorificè sepeliri iussit. Iouius in Selymo. Maria Paceca, Tendilij Mendocij filia, eruditi ingenij, & virilis animi mulier, Padilliae coniugis, à praefectis Caroli V. Imperatoris in Hispania, quòd seditiosorum dux fuerat, securi percussi, vexillum, ne concitatae multitudini deesset dux, gerendo bello sustulit. Iouius lib. 19. Histor. Anno Salutis 1535. cùm dux Allobrogum Geneuenses vicinos premeret, voluntarium militem ex Heluetijs ad CCCC. conduxêre. Hos ad Neuisium Sabaudi md. imparatos dolo adorti, virtute superantur. Caesis Sabaudorum supra cd, septem tantùm è suis desiderarunt, cum duobus calonibus & vna Mvliere, quae quatuor hostium caede necem suam vlta est Stumpfius. Oppugnantibus Albam regiam Turcis, excelsae staturae Hungara Mvlier, conscenso inter milites aggere, praegran di foenaria falce, scandentibus duobus Barbaris vno ictu colla secuit. Sabel. supplem. lib. 26. ex Iouio. Mahometus Bassa Budensis Solymanni nomine Agriam Hungariae vrbem obsidebat 1552. quò sese circiter duo millia Hun garorum fortissimorum cum liberis & vxoribus contulerant. Illi iureiurando sese obstrinxerunt, de deditione mentionem facere, hostibus praeterquam armis & sclopetis respondere, capitale fore: famem ad [Greek words] vsque tolerandam: proditionis vitandae causa non plures tribus pri???atim coire debere: mulieres quoque Agrienses militaribus munijs vacare: alimenta pondere & mensura publicè singulis distribuenda: gallinas, columbas in aegrorum vsum conseruandas: spolia ab hostibus parta viritim confecto bello diuidunda. His animis confirmati, ad deditionem sollicitanti Mahumeto nihil responderunt, sed in murorum pinnis pheretrum inter duas hastas nigro panno opertum collocarunt, quo symbolo vt vitae, ita & mortis locum patriam sibi futuram, Vngarico more significabant. Quadraginta diebus obsedit, tredecies oppugnationem aggressus hostis, octo millibus suorum amissis, turpi fuga discedere coactus fuit. Arx bombardarum ictibus disiecta, vrbs non magis propugnaculis, quae exilia erant, quàm ciuium fortitudine defensa est. Contra innumerabilem Turcarum multitudinem pauci numero pugnabant, viris permixtae feminae, sex horarum circuitu fessis integri succedebant. Memoria dignum est Ivvencvlae facinus. Ea cum matre marito pugnanti assistebat. Interemto illo, hortabatur mater filiam ad sepeliendum maritum. Tum filia: Exequiae alteri???s erunt temporis, inquit. & arrepto mariti scuto & gladio, trium Turcarum morte marito parentauit, eundem???ue mox in humeros sublatum terrae mandauit. Alia quaedam ingens saxum capite gestabat, vt in confertam hostium multitudinem illud deijceret. Molienti pila ferrea caput abstulit. Filia matri proxima, saxum sanguinolentum, vindicta ardens, in hostes deiecit, duos interemit, aliquot alios gladio trucidauit, passim???ue circumcurre̅s, ad defendendam patriam heroica voce omnes hortabatur. Accidit & illud, vt cùm in acie pro muris starent, pila ferrea tres mulieres miserandum in modum lacerauerit, & cruore mortuarum reliquas asperserit: quae tanto furore populares suas sunt vltae, vt bellicosissimi Turcae desperata expugnatione non magis virorum quàm Amazonum robore se victos turpi discessu faterentur. Ascanius Centorius libro 5. comment. belli Transyluaniae. In obsidione Blienbelcae, & eius oppugnatione. Vide fol. 2198. Extra Bellvm. Iael. vxor Hebris Cenaei, qui fuit ex cognatione Hobabi soceri Mosis. Sisaram ducem exercitus Iabini regis Chananaei, à Baraco duce Nephthalensium caesum cum suis, & fugientem hospitio blandè excipit, lodice operuit, lac ad biben dum dedio, atque dormientem clauo per tempora adacto interfecit. Iudícum capite 4. Cùm Aethiopum reges Persis arma inferrent, & rex Xerxes expeditionem contra illos suscepisset, Iudaei ad defectionem spectabant: eo???ue contemto, Hierosolyma reuertebantur. Ille vero victis Aethiopibus, Iudaeis bellum infert, Holopherne duce. Quo Hierosolyma oppugnante, mulier quaedam nomine Ivditha, amore illius simulato, noctu caput ei dormienti amputauit: eo???ue in moenibus de trabe suspenso, in fugam coniecit Persas. Sic obsidione soluta, Iudaei metu liberati sunt. Iudaeorum verò sacerdos Neemias, quum gratia valeret apud regem ab eo impetrauit, vt pacem cum illis faceret, & eos instaurare Hierosolyma pateretur, Esdra duce. Iulius autem Africanus Nabucodonosorem Cambysis, Cvri filij F. aut archiducem, ab ea interfectum tradit: quae quidem omnes manubias consecrauerit Deo, domúmque reuersa, exercitationi virtutis dedita, anno aetatis cl. sit defuncta. Suidas. Themisto fuit Critonis Oeanthij filia. Ha̅c deperibat Phricodemi tyranni filius Philo. Tyrannus postulauit in matrimonium virginem. Pater contradicebat. Tyra̅nus filios Critonis abstractos in conspectu parentum feris esurientibus obiecit: irgine???ue abrepta, nuptias perfecit. Themisto necessitate compulsa, dissimulans ensem sub tunica importauit, & sponsum dormientem in thalamo collum perens interemit, vt ne vox quidem occisi audiretur. Polyaenus lib. 8. Thebe, Alexandri Pheraei tyranni coniux, metuens hominis perfidiam, & crudelitatem exosa, coitione cum tribus fratribus suis facta, Tisiphono, Pytholao, Lycophrone, eos de die in conclaue quoddam inclusit, cubiculo tyranni propinquum. Inde sopito tyranno fratres gladijs accinctos ad thalamum adduxit: quibus pro foribus relictis, ingressa est ipsa. Ensem qui supra caput eius suspensus erat detractum, in signum, recubuisse eum somno stratum, ostendit fratribus. Hîc adolescentes terrore exanimatos & torpescentes illa lacerans probris, ac frendens, deierauit, Alexandrum se excitaturam, consilium???ue ei aperituram. Ita pudore simul & metu perfusos introduxit, lumen???ue admouens circumiecit eos cubili. Quorum vnus apprehen dit pressit???ue pedes, illius, caput alter crinibus correptum retorsit, tertius ense feriens obtruncauit eum. Plut. in Pelopida. Magnus Sforcia inuidorum calumnijs à Iacobo Martiae comite, Ioanne reginae Neapolitanae marito, in carcerem ob suspicionem stupri cum regina detrusus fuerat. Margarita illius soror, Tricarici domina, cùm per Michelinum Rabinianum maritum hostes Tricaricum obsidentes (Sforciani enim milites eò tanquam in asylum se receperant, & Neapolitanos agros infestos faciebant) cum nobilissimis hostium de inducijs agere coepisset, & illi colloquij causa in vrbem venissent, arrepto venabulo loricata illos adorta, ad deditionem compulit, & ea ratione fratrem è vinculis liberauit. Iouius in Sforcia. Pveri, Adolescentes Fortes. David puer Goliathum Gethaeum superauit. 1. Reg. 17. & Iosephus lib. 6. Antiq. c. 11. Item duodecim Pveri Dauidici totidem Isbosethianos prouocantes, mutuis concidêre vulneribus. Vide Tit. Monomachiae. Thesevs Neptuni & Aethrae filius, secundùm poëtas, Plutarcho Aegei, cùm puer esset, quo tempore Hercules Troezenem ad Pitheum venit: leonis pellem, quam gestabat Hercules, videns, securim è manu serui extorsit, caesurus leonem, cùm reliqui Troezeniorum pueri visa pelle aufugissent. Na [2080] talis Comes Mythologiae libro septimo, capite nono. Bello Peloponnesiaco Carcinus Atheniensium praetor, Methonam vrbem Lacedaemoniae, praeda ex agro vndique acta, oppugnare adoriebatur. Brasidas Spartanus, adolescenti quidem adhuc aetate, verùm viribus corporeis & audacia plus quàm virili praeditus, Methonam conspicatus in expugnationis periculum adductam, assumtis secum quibusdam Spartanis, agmine stipato per medias hostium acies & stationes viam manu fecit: multis???ue qui obsistere irrumpenti conarentur, caesis, intra oppidum euasit. Perstantem deinde in obsidione Atheniensium exercitum. Brasidas in dies magis strenuè dimicando, nullis???ue periculis vsquam cedendo, spe victoria???ue frustrari, donec amissa loci per vim capiendi fiducia, Athenienses intra naues se recepêre. Itaque virtute & fortitudine sua, liberata periculo Methona, apud Spartanos gratiam auctoritatem???ue sibi comparauit: tum illius egregiè fortissime???ue ausi facinoris memoria & laude elatus, persaepè in posterum ad mirabili audacia dimicando, ingentem fortitudinis gloriam retulit. Praetexta inter insignia Rom. magistratuum olim connumerabatur. Postea cùm Tarquinius Priscus rex de Sabinis ageret triumphum, Filivm suum annos quatuordecim natum, quòd hostem manu percusserat, & pro concione laudauit, & bulla aurea praetexta???ue donauit: insigniens puerum vltra annos fortem, praemijs virilitatis & honoris. Macrobius libro 1. Saturnal. cap. 16. M. Manlivs, Capitolinus dictus, ob defensum Capitolium, ante aetatis annum decimumseptimum, bina ex hoste spolia cepit. Plinius lib. 7. cap. 28. Publ. Scipio Africanus maior, XVII, aetatis anno patrem P. Cornel. Consulem ad Ticinum equestri praelio cum Hannibale pugnantem, hosti eripuit. xxiv. annorum, Proconsul in Hispaniam missus est, gemina licèt suorum clade funestatam. Liuius & Plutarchus. Probvs Imperator Syrmiensis patria, impubes etiamnum, Valeriani Imperatoris iudicio Tribunus militum ob spectatam fortitudinem creatus est. Cuspinianus & Bonfinius libro primo, Decadis primae. Sub Adonio rege, Longobardi, superato Danubio, inferiores Pannoniae partes occuparunt. Thorismundus Gepidarum rex in superiore Pannonia ei se obiecit. Eo in praelio Alboinvs, Adonij filius, ephebus, Thorismundum, Gepidarum regis filium, in acie occidit. Cùm Adonius, filium propter aetatem mcnsa sua dignaretur, sed inter famulos iuberet accumbere: Proceres regem admonu???re, vt eum, qui penè victoriam solus peperisset, honoratiore loco ad latus suum sibi adiungeret. Quibus Rex: Necdum, inquit, filius hoc meruit: cùm opima ex hoste spolia nondum retulerit. Id audiens Alboinus, per inducias regem Gepidarum conuenit, & filij à se caesi arma poposcit. Miratus rex iuuenis audaciam, illum mensae suae adhibuit, eo loco quem Thorismundus occupare solebat: mox mero incalescens, cum alto suspirio: Locum, inquit, hunc regis filius tenet: sed alium oculi mei requirunt. Tum alius quidam filiorum, non ignorans quid pater loqueretur, iuuenili ardore excanduit: coepit???ue inter milites rixa, quòd Longobardi ob periscelides candidas irriderentur à Gepidis, quasi iumentorum more candore pedum probari vellent. Ad quam vocem quidam ex Longobardis acerbiùs respondens: Ille, inquit, campus, qui Gepidarum ossibus exalbuit, qui viri sunt Longobardi, ostendit. Quum ad ar ma consurgerent, rex medium se inferens, gladios stringere prohibuit, ne hospitales deos incitarent: adeo???ue Alboino arma filij donauit, laetum???ue remisit ad suos. Adonius filij robur, eum???ue deinceps mensae suae adhibuit. Cranzius libro 3. Daniae, capite 3. Poloni duodecim adolescentes ingenui, Adrianopoli, cùm. ab Amurathe Turcorum principe, post interfectum ad Varnam Vladislaum regem, ex omni captiuorum numero propter eximiam formam delecti, vt circumcisi pro catamitis & cinaedis essent, in cubiculum tyranni deducti fuissent: in necem eius coniurarunt. At proditi à Bulgario quodam, vbi rem palàm esse cognouerunt, netyranni libidini, siue crudelitati essent obnoxij, obditis ostio pessulis, armati inter seconcurrerunt, & mutuis vulnetibus fortiter concideru̅t. Cromerus libro 21. Petri Mendozae adolescentis industria trecenti Christiani praeda onusti, in monte à Granatensibus Saracenis obsessi, liberati fuerunt, sub Ferdinando rege Hispaniae, postquam is ad Anticheram Granatae vrbem Mauros magno praelio vicerat. Valla lib. 1. Historiarum. Gasto Foisleius Galliae regis Ludouici XII. ex sorore nepos, imberbis adolescens, antè imperator quàm miles, antè triumphator, quàm ab exercitu acclamatus imperator. Iouius. Pontifices, Episcopi Bellicosi, Fortes. Gregorivs Montelongus, Pontisicis legatus, vtbem Victoriam fortiter contra Fridericum II. Imp. defendit. Cranzius lib. 8. Saxoniae, cap. 14. Olauus Haraldi filius regnum Daniae co̅tra Valdemarum inuadens, noctu Sialandiae episcopum Ryronem in cubiculo obsidebat. Rykoreligione saluti postposita, aditu, hostem prohibuit: clericis interim, qui & episto larum eius & anuli curam habebant, conuulsas penè ianuas admoto puluinorum cumulo defendentibus. Olauus, quia armis non poterat, ignem cubiculo admouit. Ryko collo quium cum Olauo petens, benigna???ue eius promissione firmatus, exserto foribus capite trucidatus est. Saxo lib. 14. Conradvs Episcopus Argentinensis, anno Christi 1273. sub quo inchoata est, &c. Vide fol. 2198. Ivlivs II. natione Ligur, patria Genuensis, vir acri & versuto ingenio, animo???ue minimè abiecto, plurima & varia toto vitae curriculo expertus. Cui fortuna nunc nouerca, nunc indulgentissima mater videri potuit. Patrimonium Petri nemo animosiùs tutatus est Pontificum, neque callidiùs quisquam multorum iudicio amplificare instituit. Rauennam à Venetis occupatam grauissima cinxit obsidione: quam tandem expugnatam fortiter sedi Romanae restituit. Simili virtute, Imolam, Fauentiam, Foroliuium, & alia nonnulla ijsdem è manibus eripuit. Praeterea alia non pauca ab alijs cùm tenerentur, recepit: subinde noua parta victoria, sed non sine multo sudore & sanguine. Vt enim laborum patientissimus, ita iniuriarum erat impatiens, erat???ue ingenio non solùm ardenti, sed & iracondo. Bononia eiectis Bentiuolis insigni triumpho inuectus est. Res Gallotum rege Ludouico XII. grauiter affecit, grauiùs etiam affecturus, si per mortem licuisset. Conradvs de Falkenstein Archiepiscopus Treuirensis, &c. Vide fol. 2198. Dvces, Reges, Imperatores, bellicosi, bellis victorijs???ue clari. Victoria inter Fortunae bona connumerari debet. At vespectu modi, quo comparatur, ad Fortitudinem pertinet. Vtigitur sub Prudentiae loco Reges prudentes, sub Iustitia Reges iustos: ita sub Fortitudine bellica, Reges & Principes & Duces fortes, multis???; insignes praelijs complectimur. Peculiaria Fortitudinis exempla in se defendendo, vel hostibus laedendis, separatim tam regum & ducum, quàm militum, paulò pòst enumerabuntur. Hebraeorvm, Ivdaeorvm, Israelitarvm. Moses miro modo ex aquis conseruatus, & in aula Pharaonis educatus, cùm adoleuisset, & Aegyptij Aethiopum armis pressi ducem Hebraeum ex oracolo deposcerent: omnium consensu exercitui praefectus, Meroën proditione cepit, Aethiopum regiam, filia regis in vxorem ducta. Domum reuersus, vt gloria sic & inuidia auctior, caedis etiam reus, ad Madianitas con fugit, ibi???ue ducta vxore, in monte Sina siue Orebo Dei optimi max. colloquio vsus, ad liberandos Israëlitas in Aegyptum missus est. Atque ita ex ea domo, vnde genti vninersae Israëlitarum exitium propter hunc vnum impendebat, & puero salus, & genti vindex quaesitus est. Sabel. lib. 2. Enne ad. 1. Iosva filius Nuni, Efraimites, minister Mosis, summo duce & propheta dignus discipulus. Explorator missus in terram hostilem, periculum non horruit, & magnifica certa???ue renunciauit: socios suos proditionis se arguentes spreuit, populum terrore perculsum animauit, fremitus iniquorum non sine vitae periculo compescuit. Mosis factus successor auctoritate diuina, insignia accipit ab Eleazaro: haereditatis promissae terram è sexcentis hominum millibus superstes, ingreditur solus, vno socio Calebo adiuncto. Temporibus aduersis inuocat Dominum excelsum: ad preces eius fluuius stetit Iordanes: ad imperium Sol & Luna cursum tenuit. Iordane traiecto, populum circumcîdit, & necatis vno & triginta regibus, vrbes eorum sorte diuidit. Sacerdotibus per Tribus singulas dispertit domicilia: fugitiuis tuta constituit asyla. In vita sua, de sempiternis Dei in populum beneficijs perpetuò, & ante mortem grauissima oratione concionatur: vir ingenti fide, praesentissimo animo, tolera̅tia maxima spectatissimus. Obijt anno imperij sui secundo & trigesimo, aetatis decimo & centesimo. Othoniel Cenezi, fratris Calebi filius, de tribu Iuda, adolescens animi excelsi, qui Iosuae successit in imperio. Post expugnatas vrbes Gigantum, cùm sola Debira restaret, Calebus ei praemium proposuit, qui eam vrbem expugnasset. Othoniel cùm nihil inexpugnabile viro forti existimaret: sua virtute Debiram subegit, & belli mercedem filiam Calebi Achsam, accepit vxorem. Cui cùm dotem adiecisset socer vicos montanos, & agros steriles, propter aquae inopiam: Achsa patrem marito suadente orat, vt etiam loca campestria & irrigua daret: id ipsa commodè petens, patre lubente [2081] & facilè exorat. In suo imperio Chusanem regem Mesopotamiae compescuit, & iugum externae dominationis à populi ceruicibus fortiter auertit. Anno suae gubernationis octauo est mortuus. Samgarvs Anathi filius, populo Dei à Philistinis oppresso, forté in agro armenta sua duxit, & cùm cohortes Philistinorum praedae causa excursiones focissent, & agros spoliarent: Deus magnos eis spiritus immittit, ita vt ipse solus pedo pastorali, armis videlicet pro tempore oblatis, latrones sexcentos Dei auxilio prosterneret, praeda potiretur, gentisuae modo miraculoso quietem páreret. Baracvs Abinoami filius, Nephthalensis, duce Debora muliere vatidica, cum duodecim millibus suorum Nephthalensium & Zabuloniorum, Sisarae ducis Iabini regis Chananaei exercitum ad internecionem cecîdit. Ea victoria Israëlitae, qui Iabino vigintiannis seruierant, in libertatem sese asseruêre. Iudicum quarto. Gedeon, Ioae filius, Manassaeus, homo rusticanus, dum frumentum in horreo excutit, populi dux ab Angelo designatur, & confirmatur coelitùs miraculo. Initio imperij aram & lucum Baalis in domo patris euertit, vnde Ierobaal, cognominatur: tum contra Madianitas, per Tribus vicinas classicum canit. Habito copiarum delectu, viros trecentos eligit, reliquos dimittit, & castra hostilia vno comitatus socio, ipse explorat. Nouo autem quodam modo praelium inchoat, & clangoretubarum, strepitu fictilium, lampadum fulgore, clamore militum, hostes ita terret, vt mutuis se conficerent vulneribus, & vt eorum centum & trigintaquinque millia oppeterent. Duces Madianitarum Orebum & Sebum comprehensos Efraimitae interficiunt: Zebem & Salmanam captos trucidat Gedeon. Post eam victoriam Sochotenses & Phanuelitas, qui ipsum irriserant, spinis tribulis???ue conterit. Regium nomen atque sceptrum ad se delatum, spontè detrectat. Ex praeda autem hostili conflat idolum, id???ue in patria sua dedicat: quae prophanatio diuini cultus ipsi liberis???ue eius cessit in perniciem & ruinam. Populo praefuit singulari virtute & moderatione annos quadraginta. Iephtha Iairis ciuis & tribulis, è matre natus infami, domo paterna propter matris turpitudinem à fratribus eijcitur: desertus & spretus à suis, consuetudine latrociniorum & robur militare, & nomen celebre comparat. Ammonitis contra Galeaditas arma sumentibus, ciuium suorum consensu, belli dux creatur. quo honore suscepto, ad regem Ammoniticum legatos mittit. Ab eo cùm nihil aequi impetraret, ciues suos armat, pugnam init, side vincit, ciuitates viginti subigit. Voto temerario filiam vnicam mactat, & luctum ingentem propter puellam omni populo excitae. Idem Efraimitas semper insolentes & importunè molestos coërcuit: qui cùm ei bellum non necessarium indicerent, duo & quadraginta ex ijs prostrauit hominum millia. Rerum potitus est annos tantummodò sex, consilio & fortitudine non minùs hostibus, quàm socijs metuendus. Samson Manoae filius, à Tribu alio nomine Bedan appellatus, praedicitur ab Angelo futurus vindex populi. Robore giganteo fuit. Sed qui armis vinci, & vinculis constringi nullis potuit, victus voluptate est. Vxorem ducit Philistinem. Illusus à sponsa triginta. Ascalonitas occidit: repudiatus à socero, segetes Thamnatensium, caudis vulpium colligatis incendit: moenibus Gazensium inclusus, portas vrbis cum vectibus asportat. Leonem inermi sibi occurrentem, manibus discerpit: asini maxilla mille viros interimit. Amore Dalilae insanus, eius blanditijs effeminatur, insidijs frangitur, auaritia proditur. Captus, priuatur oculis: vinctus, in pistrinum truditur: factus seruus, à Gazensibus asseruatur. In conuiuium, in quo cum vxoribus & liberis satrapae accubuerant, spectaculi causa productus, fide Deum inuocat, prehensis???ue columnis, quibus porticus innitebatur, eas euertit, moriénsque plures secum occîdit, quàm viuens anteà occiderat: perierunt enim illa ruina nobilissimorum sexus vtriusque hominum tria millia. Fuit cum auctoritate annos viginti: vnus sese Philistinis omnibus opposuit: neque armis aut exercitu, sed manu sua solus pugnauit, & victorias miraculosas retulit, omnibus formidabilis. David adolescens cum leonibus lusit, & vrsis, tanquam cum hoedis & ouibus: anno aetatis vigesimo ad regnum accersitur, populi suffragijs trigesimo demùm confirmatur. Musicus & armiger regis factus est: & Goliado gigante armis pastoralibus victo, tantum gloriae meretur, quantum decem militum millia. Saulus odio & inuidia flagrans, ipsum, adhuc musicum suum, hasta petijt: tribunum hostibus obiecit: generum interficere in lecto voluit: fugientem in omnibus agris & vrbibus quaesiuit. In suo exilio Dauid non laesus à barbaris regibus, ad quos diuerterat: inter suos homines deseritur à Ceilensibus, proditur à Ziphaeis. Tradito in manus suas Saulo, cum reuerentia parcit: in spelunca laciniam chlamydis praescindit: in castris scyphum & hastile dormienti transportat. Manus sociotum incensa Sicelecha, qui lapides in eum tollebant, vix effugit. Occiso Saulo annos ???citer quinque exagitatur ab eius praefectis, deinceps regno integro potitus, Philistinos, Moabitas, Ammonitas, Syrios, Idumaeos, Amalechitas domuit, & familias gigantum aliquot praelijs deleuit. Partis tot victorijs Deum toto corde lauda???, & Ecclesiam quibus potuit ornamentis, decorauit, domicilium & templum Spiritus sancti. Statu rerum florente rapit Bersabeam, Vriam in manus hostium tradit, populum denique suum per prouincias numerat: propter quae facinora à silio Absalone regno exuitur, & lethali lue pestilentiae punitur, & ab Adonia filio iam senex affligitur. Dominus peccata eius abolet, & virum secundùm cor suum appellat. Moritur placidè anno aetatis septuagesimo, regni quadragesimo. Sanctissimus propheta, potentissimus rex, doctissimus musicus, exercitatissimus scriptor. Redemtorem mundi è sua oriturum posteritate, è Nathane propheta audit, regno???ue sempiterno Christi gratia & benesicentia perfruitur: nam filius Abrahae & Dauidis in historia Euangelica Christus praedicatur. Ioabvs, filius Zaruiae natu maximus, Dauidis auunculus, & summus copiarum dux, vir animo ferox, ingenio callidus, & vindictae cupidus. Externa pro Dauide bella gessit, contra Syros, Ammonitas, Philistinos: domestica, contra Saulum, Absalonem, Sebam: quibus omnibus victor fuit. Durante bello ciuili, manu sua interficit viros praestanres, Abnerum durum ducem Sauli, & Amasam ducem Absalonis, consobrinum suum: sed vtrunque per insidias: ipsum denique Absalonem hasta traiecit co̅tra regis voluntatem. Quibus factis Dauidem ita alienauit, vt prae aegritudine verbis illum tristissimis deuoueret. Hoc vnum egit salutariter, quòd regi populum numeraturo, vera & graui sententia contradixit. Cum Adonia tumultuante conspirans, mandato Solomonis, in ipso sacrario, ad quod confugerat, in terficitur. Ioas, Iehu nepos, aui sui successibus vsus est. Regem Iudae Amasiam temerè se prouocantem capit, & nobilitatem praecipuam secum abducit. Vrbem sacram spoliat, muri partem demolitur, nobiles templi thesauros asportat. Elisaeum aegrota̅tem cùm inuiseret, certis signis instituitur, quas esset habiturus victorias. Latrones Moabitarum reprimit: Azahelem, anteà inuictum, superat. Benadadum eius???ue filium praelijs tribus frangit. Oppida & vrbes vi ademtas, armis recuperat. Ideò seruator populi cognominatus est, & regnauit cum dignitate & finitimorum terrore, anno sedecim. Ieroboamvs, Ioae filius, animo & felicitate patre no̅ inferior, regiam Syriorum vrbem Damascum capit, pulsis???ue & fugatis hostibus, veteris Israëlis fines ac terminos restituit, multisque modis crudelitate̅ & superbiam Syrorum vlciscitur. Aures autem praebens hypocritis, Deum ex animo se eutus no̅ esc. Regnauit annum vnum & quadraginta. Cùm Antiochus Epiphanes Iudaeos à patria religione abducere conaretur, & iam pleriq; metu territi paruissent: Matathias Ioannis filius, qui fuit Simeonis ex Assamonaeo geniti, sacerdos Hierosolymis, ortus à Ioaribo, Modinum incolens, cum quinque filijs fortissimis, Ioanne Gaddo, Simeone Thassi, Iuda Machabaeo, Eleazaro Abaran, & Ionathane Appho cognominatis, regis edictum spreuit: Iudaeum ad aram idoli accedentem, cum Apelle regio praefecto occidit, in & so litudinem cum suis relictis facultatibus confugit, manu???ue & societate Asidaeorum, qui erant Israëlitarum fortissimi, c???llecta, hostes ex improuiso adortus caecidit, pueros per vim circuncidit. Moriens filijs quinque praecepit, vti vestigia sua secuti, legem Domini contra regem defenderent. Mortu??? anno regni Graecorum, centesimo quadragesi mosexto, principatus sui primo. Modinipatrio sepulcro illatus, & ab omnibus Israëlitis deploratus. 1. Machab. 2. Ivdas Matathiae tertius filius, alio nomine Machabaeus, robore leoni, armis giganti, impetu flammae grassanti fuit comparatus. Suscepta legis diuinae & populi afflicti defen sione, semper ad orandum priùs, quàm ad praeliandum accessit. Cum regibus Syriae Antiocho & Demetrio, item cum eorum legatis, praelia fecit secunda. nam Apollonium caecîdit, Seronem vicit, Gorgiam fugauit, Lysiae copias fudit, Timotheum ter repulit, Nicanori denique restitit. Praeterea contra Idumaeos, Ammonitas, Galaaditas, Galilaeos, Arabes, Philistinos bella grauia gessit. Vrbes item nobiles Ephronem, Samariam, Hebronem, & alias plurimas populatus est. Hostes saepè multos deleuit, ne vno quidem milite suo aut amisso, aut vulnerato. Templu̅ Hierosoly mitanu̅ purgauit, statuam inde Iouis eiccit, alias abominationes sustulit: anno secundo, mense sexto, postquam captum fuerat. Tot rebus intra annos paucos cum laude gestis, foedus cum Romanis init. Vocatus à Nicanore ad colloquium, insidias sentit, & declinat: cum Bacchide praelio congressus, magis fatigatus, quàm victus est, & desertus à suo milite, stationem ipse non deferens oppetit fortissimé. À Simone & Ionatha fratribus Modinum defertur, ad maiorum suorum monumenta: vir nulli veterum aut gloria, ??? felicitate inferior. Ionathas, quintus & vltimus Matathiae filius, cognomi??? [2082] Apphus, contra Galaaditas à Iuda fratre missus, octo millia hostium vincit, vrbes aliquot expugnat, mares in ijs omnes interficit. Post Iudae obitum dux electus, valdè diminutis Iudaeorum viribus, populi reliquias colligit, & inter Iordanem ac lacum Aspharem castra figit. Bacchides die Sabbatho in ipsum irruens, mille suorum occisis, pedem refert: nec procul abfuit, quin manu Ionathaeinterficeretur. Iambrios, qui Ioannem fratrem eius oppresserant, stratagemate vlciscitur: insidiatores à Bacchide immissos quinquaginta occidit. Cum rege Syriae Alexandro init amicitiam, Ioppen expugnat, Azotum sapit armis, Ascalonem deditione, Accaronem munere. Cultus est ab Alexandro regé & Demetrio, item à Spartanis & Romanis. Rursus ab eodem Demetrio deceptus dedemùm à Tryphone circumuentus, interficitur, cum duobus filijs: quorum ossa Simon Modinum tra̅sfert ad sepulcrum patriu̅, ad quod septem tam excelsas pyramides erexit, vt praeternauigantibus prospectum longè praeberent. Asinaevs & Anilaevs Iudaei, à matre ad textrinum opificium adhibiti in vrbe Babyloniae Neerda, ab officinae magistro, quòd aliquantò seriùs ad operandum accessissent, castigati verberibus, detractis armis de pariete, contulerunt se in quendam locum vbere̅ pascuis, & frugum fertilem. Ad eos mox confluxit iuuenum quisque egentissimus: quorum armis stipati, iam pro ducibus sese gerebant, & arce constructa, cum satrapa Babyloniae, die Sabbathieos aggredi parante, feliciter dimicarunt. Artabanus Parthorum rex eorum virtute delectatus, data fide in suum conspectum venire iussit, multis???; donatos muneribus Babyloniae curam habere, & Populum in officio continere praecepit. Creuerunt sensim opes Asinaei, adeò vt Mesopotamia tota ab illius penderet nutibus In hac felicitate florentior in dies exegit annos quindecim. Iosephus lib. 18. cap. vlt. Antiq. Hierosolymorvm. In expugnanda Hierosoly mitana vrbe, quam Christiani Principes anno mxcix. instituêre, praecipua fuit virtus Godofredi Bolionij, qui primus murum conscendit, & Balduino fratri auctor fuit, vt portas recluderet. Capta vrbe, cùm Christiani humeris in regiam delatum, regem crearunt. Is regni quidem titulum non abnuit. coronam verò auream reiecit, indignum arbitratus, illic aureo diademate hominem vti, vbi rex regum Christus spineam coronam pro redemtione humani generis tulisset. Clementem, regis Babyloniorum Solymanni militiae principem, cum quinquaginta millibus hominum Ascalonem venientem, classe frumento & ma chinis onusta, praelio vicit, & ad triginta millia hominum interfecit. Inde mira felicitate victoriae vsus, Ioppen & Ramulam expugnauit, quae impedimento Christianis erat, quò minùs tutò ab Ascalone Hierosolymam proficiscerentur. Obsedit & Caipham, quae alio nomine Prophoia dicitur, ad Carmeli radices sitam. Verùm durante adhuc obsidione Tiberias Galilaeae vltrò sese obtulit, Caipha non ita multò pòst ex foedere recepta. Anno pòst febri correptus moritur, Salutis 1101. Platina in Paschali II. Aegyptiorvm, Aeihiopvm. Thearcho, Aethiopiae rex maximus, externas gentes subegit, Europae???; populos, vsque ad Herculis perueniens columnas: vt auctor est Strabo, ex Megasthenis historia. Sesostris Aegyptiorum rex, orbis imperium affectans, bello multas gentes subegit. Diodorus lib. 1. cap. 4. Syraconus Medus, summus bello dux, Sauarem Chairensem Sultanum occidit, regnum???ue Iosepho nepoti ex fratre reliquit: qui Chairensem Calipham per simulationem adorandi, claua interfecit: ea???; de causa Caliphae Baldacensi gratissimus: Saladini, hoc est, correctoris legis Mahumetanae nomen obtinuit, quod schisma inter duos Caliphas sustulisset. Ardebat cupiditate imperij, gloriae???ue, nec ei fortunae, nec ipse fortunae deerat. Acer, impiger, solers, audax, liberalitate mira, in acie ferox, in victoria mitis: nulla cordi voluptas, nisi dominatus auge̅di: animo veriùs magno quàm pio. In primis Orienti vniuerso iura vt daret, id contendebat, id elaborabat. Christianis Hierosolymam eripuit, multis???ue victorijs illustris decessit: interiorem tunicam suam in castris circumferri, & hoc solum ex tantis trophaeis sibi in morte superesse proclamari iussit. Aemilius. Fuit Caytbeivs Aegypti Syriae???ue Sultanus, natione Cercassius, & conditione seruus, caeterùm bello acer, & virtute magnitudine???ue animi maximorum regum nemini secundus. Is Mamaluchorum suffragijs regnum adeptus, plurima ac dissicillima bella singulari felicitate confecit. Nam & Baiazetis Turcorum Imperatoris ingentes copias, Cherseogle eius genero fortissimo duce capto, ad Tarsum latè caecîdit: & Assimbei regis, qui è Mesopotamia, Birtha vrbe in Euphratis ripis occupata, Syriam inuadebat, conatus infregit: domuit vtramque Arabiam, & seruile bellum oppressit, quo nullum periculosius fuit, quum innumerabiles subserui Aethiopes, coniuratione facta, captis armis ad delendos Mamaluchos in vnum ex repentina fuga coiuissent. Iouius libro primo Historiae. Assyriorvm, Medorvm, Persarum, Parthorum. Ninvs, primus Assyriorum rex (cùm principiò rerum, gentium nationum???ue imperium penes reges esset, quos ad fastigium huius maiestatis non ambitio popularis, sed spectata inter bonos moderatio prouebebat, quibus fines imperij magis tueri quàm proferre mos erat) primus omnium veterem & quafi auitum gentium morem noua imperij cupiditate mutauit: primus bella finitimis intulit, ad Libyae terminos vsque perdomuit, magnitudinem quaesitae dominationis continua possessione firmauit. Domitis proximis (cùm accessione virium fortior ad alios transiret, & proxima quaeque victoria instrumentum sequentis esset) totius Orientis populos subegit. Diodorus Siculus libro secundo, capite primo, ex Ctesia Gnidio. Iustinus libro primo, ex Trogo: Sabellicus libro primo Enneadis 1. Cyrvs filius Persarum regis Cambysis, ex Mandane filia Astyagis Medorum regis, exigua cum Persarum manu rem aggressus, Medis quidem Hircanijs???ue lubentibus imperauit: Syros verò & Assyrios, & Arabes, & Cappadoces, & Phryges vtrosque, & Lydos, & Cares, & Phoenices, & Babylonios vi subegit: atque etiam Bactrianos, Indos, Cilices, Saccas item, Paphlagones, Megadinos, & nationes alias permultas, quarum ne quidem nomina quis commemorando recensuerit, imperio suo complexus est. Idem Graecos Asiaticos & Cyprios, Aegyptios???ue, factis per mare expeditionibus, suam in potestatem redegit. Harum ille gentium dominatu potitus est, quibus neque cum ipso, neque inter se lingua communis erat. At verò nihilominùs metu sui tantum terrarum ita poterat obire, vt omnibus formidine perculsis, nemo aduersus ipsum aliquid moliri auderet. Idem tantam in hominum animis cupiditatem excitare poterat ad praestandum ea, quae ipsi grata forent: vt omnes perpetuò regi ex ipsius arbitrio cuperent. Tot nationes, vt ex ipso penderent effecit, quas etiam enumerando referre difficile fuerit, quaquâ versum à regia quis ordiatur: siue ad orientem, siue occidentem, siue septentrione̅, siue meridiem. Xenophon de Institutione Cyri, libro primo. Cambyses, filius Cyri, cùm bellum gereret cum Arphacsado rege Medorum, & auxilia ab omnibus gentibus vsque ad Aegyptum postulasset, ea???ue negata illi essent: victor bellum intulit eis qui auxilia non miserant, misso Holoferne cum magnis copijs, qui omnes subegit. Cùm Bethuliam Iudaeae vrbem obsideret, dolo Iudithae occisus est. Suidas. Megasthenes in quarto Indicorum declarare contendit Nabvcodonosorvm Magnum regem Babyloniorum Herculem fortitudine, & rerum gestarum magnitudine praecessisse, eum???ue maximam Africae partem, & Hispaniam subiugasse. Iosephus lib. 1. contra Apionem. Datames, patre Camissare, natione Care, matre Scythissa natus, primùm è militum numero fuit apud Artoxerxem, eorum qui regiam tuebantur. Pater eius Camissare, quòd & manu fortis, & bello strenuus, & regi multis locis fidelis erat repertus, habuit prouinciam Ciliciae iuxta Cappadociam, quam incolunt Leucosyri. Datames militare munus fungens primùm, qualis esset apparuit bello, quod rex aduersus Cadusios gessit. Namque hîc, multis millibus regiorum interfectis, magni fuit eius opera. Quò factum est, cùm in eo bello cecidisset Camissares, vt paterna ei traderetur prouincia. Pari se virtute postea praebuit, cùm Andophradates iussu regis bello prosequeretur eos, qui defecerant. Namque eius opera, hostes, cùm castra iam intrassent, profligati sunt, exercitus???ue reliquus conseruatus regis est. Qua ex re maioribus rebus praeesse coepit. Thyum Dynastem Paphlagoniae, qui à rege defecerat, viuum cepit. In locum Pharnabazi suffectus, Aspim regulum Cataoniae, quae Cappadociae finitima est, regi infestissimum hostem cum paucis summa celeritate cepit. Interea aulicorum inuidia circumuentus, Pandatis gazae regiae custodis monitu insidias sibi fieri sentiens, à rege cum paucis defecit, Cappadociam & Paphlagoniam. occupauit, Pisidas superauit, Andophradatem missum à rege cu̅ centum millibus peditum, viginti millibus equitum profligauit. Tandem à Mithridate Ariobarzanis filio simulata amicitia perfidè necatus est, vir fortissimus, maximi???ue consilij omnium Barbarorum, exceptis duobus Carthaginensibus, Hamilcare & Hannibale. Probus in Datami. Arsaces Parthus, Macedonibus, qui Persicum regnum annos CCXCIII. tenuerant, eiectis, Parthis regnum peperit. Hinc Arsacidae dicti sunt Parthorum reges. Suidas. Vsvncassano Persatum regi fuit priùs nomen Asimbeco (alij Asimbeum scribunt) tenuit???ue Armeniae portiunculam à principio. Sed quò minor fuit fortuna, eò maior vis animi, modicis copijs saepè praepotentes fudit exercitus. Zenzae Persarum regis legatos quadam de causa ad se missos pa [2083] rùm comiter acceperat. Id insolens factum rex vindicaturus, ingentem exercitum in Asimbecum comparat. Is maiore animo quàm opibus fretus, intrepidè cum rege conflixit, regémque suapte manu occidit. Venit Zenzae extincti filius in victoris potestatem. Hunc tantisper apud se Asimbecus in summo honore habuit, regiam???ue appellationem tribuit, donec Persarum rebus per ocium pacatis, regni???ue gubernaculo recepto, imaginarium regem interfecit. Persarum imperio potitus, omnibus coepit esse formidini & admirationi: vnde scriptorum quidam recentium Vsuncassani appellationem tradunt esse factam, quae vox magnum sonet virum. Sustulit animum ad tam insperatos successus Cassanus, Syriae???; & Aegypto imminebat, quum Callistus III. Pontifex ad eum misit, sua???ue auctoritate mouit, vt bellum in Turcos verteret. Trapezuntem inuasit, & Mahometum Imperatorem duplici praelio cruentissimo vicit. Tandem foedus & affinitatem inter se iunxerunt. Sabell. lib. 7. Enn. 10. Ad Arsengam dum tertiò summi certaminis fortuna̅ periclitatur, multitudine tormentorum expugnatus, infelici exitu superiores victorias corrupit, relicto filio Iacuppo, qui impudicae vxoris fraude perijt, vt regnum Hismaëli Sopho sororis filio, qui demùm terrarum orbem nominis sui fama compleuit, inuade̅dum relinqueret. Iouius lib. 1. Histor. Asiae, Syriae, Ponti. Benadadvs Syriae rex sui seculi potentissimus, cum duobus regibus Iudae, Abia & Asa confoederatus fuit: cum tribus regibus Israëlis, Baasa, Achabo, Ioramo, ferro dimicauit: Baasam vicit vna incursione: cum Achabo tria bella gessit. Primo secum educit reges duos & triginta, sed in fugam conijcitur: altero centum millia peditum amittit, qui gladio occubueru̅t: septem & viginti millia, qui ruina vrbis cuiusdam interierunt: tertio demùm victor fuit, quo & Iosaphatus rex fugatus est, & Achabus sagitta traiectus. Iorami temporibus obsidione & fame pressit Samariam: à qua mirabiliter exercitum eius Deus depulit, ita vt metu & terrore castra opulentissima desereret. Damasci aetate decrepita in morbum incidens, Elisaeum consuluit: sed mox à praefecto suo Azahele, quem ad prophetam miserat, in lecto suffocatur. Selevcvs Nicanor Antiochi filius, vnus ex claris Alexandri ducibus, regnum in Asia adeptus, quatuor clarissimas ibidem vrbes condidit. Seleuciam suo nomine iuxta Tygrim trecentorum stadiorum circuitu: & à patris Antiochi nomine Antiochiam apud Daphnem. In Pieria Laodiceam & Apameam: hanc ab vxoris nomine, illam à matre nuncupatam. Principiò castrorum Tribunus ab Arideo & alijscreatus, pòst in Macedoniam digressus, Babylonem occupauit, Bactrianos vicit, & Indorum gentes, quae post regis interitum, praefectis subita defectione caesis, à Macedonibus defecerant. Sabellicus lib. 7. Ennead. 4. ex Trogo. Mithridates rex, cognomento Eupator, qui sextusdecimus fuit à Dario vltimo Persarum rege, à primo Mithridate, qui à Macedonibus defecit, Pontum???ue occupauit, octauus. Vixit annos duodeseptuaginta, septem & quinquaginta rex fuit, circiter quadraginta cum Romanis bellauit. Paternum regnum longè late???ue auxit, in Graeciam vsque arma protulit, obtinuit???ue mare à Cilicia ad Ionium. Fimbriam vicit, Murenam, Cottam virum consularem, Fabium & Triarium. Eius opes Sylla cohibuit, afflixit Lucullus, Pompeius euertit. Crudele homini ingenium ac saeuum. Vxorem, tres filios, & filias totidem interfecit, occidit & fratrem, & sorores duas. Fuit alioqui inuicto animo, statura ingenti, vt ex eius armis, quae postea Delphis dedicata sunt, potuit intelligi: adeò laboris patiens, vt equis per interualla dispositis, mille vno die stadia conficeret. Sexiuges equos, nonnunquam etiam decemiuges agitasse fertur. Vino & veneri supra modum deditus. Adeò natura interdum in vno vitia virtutibus miscet. Sabellicus libro 4. Enneadis 6. Aderant ei naues quadringentae, ex quibus cataphractae centum fuêre, dicrotae centum: sic enim naues dicunt, quae duobus gubernaculis pariter à prora reguntur & puppi. Habuit equitum quinquaginta, peditum ducenta &: quinquaginta millia: machinarum verò, ac omnis bellici instrumenti, par potentiae eius summa. Depugnabant cum eo reges, dynastae???ue Armeniae ac Scytharum, qui circa Pontum incolunt, supra???ue Maeotidem paludem, & cum Celtis foedus inierat. Caelius libro 29. capite 17. Antiq. Lect. Macedonvm. Philippvs Amyntae filius, annos quatuor & viginti Macedonum rex fuit, minimis???ue occasionibus se ei offerentibus, omnium quae in Europa essent, maximum regnum constituit, & acceptam Macedoniam Illyrijs parentem, multarum ac no bilium gentium & vrbium dominam reddidit. Ob suam denique virtutem ab vniuersa Graecia imperator electus, populis ei vltrò obsequentibus, & raptores Delphici templi, vnde oracula petebantur, vltus, meruit vt inter Amphictyonas nominaretur. In eiusdem pietatis suae mercedem assequutus suffragiorum ius, quod habuerant Phocenses ab eo deuicti. Post Illyrios, Thraces, Paeonas, Scythas, & conterminas eis gentes expugnatas, ad Persarum imperium extinguendum se accinxit. Iam???ue praemissis copijs, Graecas aliquot vrbes in libertatem vindicauerat, cùm fati violentia interceptus, tantos post se reliquit apparatus, vt Alexandro ad eandem expeditionem contra Persas alienis auxilijs haud opus fuerit. Nec tantae res fortunae ipsius potiùs quàm virtuti adscribendae sunt, quòd plurimùm in re bellica, & vi & industrua, magnanimus hic rex excelluerit. Diodorus lib. 16. & Iustinus lib. 7. & seq. Alexander Philippi filius, qui ex rebus gestis Magni cognomen meruit, praelio aduersus Graecos ad Chaeroneam primus sacram Thebanorum cohortem incurrit. Philippo caeso, annos natus viginti, regnum magna inuidia, graui odio pressum accipiens, ad Istrum excurrit, & Syrmum Triballorum regem praelio fudit. Thebanos rebellantes audiens, atque cum eis conspirare Athenienses: quò virum se ostenderet, confestim exercitum per Thermopylas traduxit, dicens: Demostheni, qui puerum se, dum in Illyrico & Triballis ageret, appellauerat: & adolescentulum, cùm Thessaliam inisset: velle sub Atheniensium moenibus virum se monstrare. Thebas itaque excidit, & inflammauit. A'Graecis Isthmia celebrantibus dux Graecorum contra Barbaros declaratus, peditum triginta millia, equitu̅ quinque millia in Asiam profectus, ad Granicum fluuium de Darij Persarum regis ducibus insignem retulit victoriam, caesis Barbarorum peditum, viginti, equitum duobus millibus quingentis. Pisidas oppressit, Phrygiam subiugauit. Dario rege ad Issum in Cilicia memorabili praelio victo, plus centum viginti millibus interfectis, vxorem, matrem, filias, sorores eius cepit: eas tamen neque???attigit, neque decem millia talentûm offerenti Dario reddere voluit. Tyrum septimo mense expugnauit, Gazam cepit, Alexandriam condidit. Ad Ammonis oraculum profectus Aegyptum subiugauit. Arabas Antilibani accolas domuit. Ad Gausamela (non apud Arbela, vt alij volunt) prope Euphratem, Darium cum decies centenis millibus militum occurrentem fudit, & Asiae rex salutatus, in Babyloniam mouit. Susis potitus, Ecbatanis & Persepoli, vt vinctum à Besso Darium accepit, itinere incommodissimo insecutus, mortem eius aegrè tulit, cadauer honorificè sepeliuit. Sagitta in crure ictus, vt os radij infractum excideret: rursus, lapide secundùm ceruicem afflictus, vt caligo oculis eius offunderetur, quae non paruo spacio tenuit eum: nusquam tamen parcebat sibi in periculis. Sed & transmisso Orexarte amne, quem ipse esse arbitrabatur Tanaim, fusos fugatos???ue Scythas, quamuis ventris fluore infestaretur, ad centum stadia est insectatus. Descendit inde in Hyrcaniam, mox superato Hydaspe in Indiam. Taxilem amicum fecit: Porum acie victum liberaliter habuit. Gangem timiditate suorum victus non transiuit, sed nauibus paratis secundo flumine in Oceanum descendit. À Mallis Indorum bellicosissimis, quorum vrbem oppugnabat, cùm sese è muro in medios hostes proiecisset, penè interfectus est. Gymnosophistas superauit. Classe in Oceano parata, Nearchum ei praefecit. Ipse per Oritas pedestri itinere maximis periculis sexaginta diebus in Gedrosiam peruenit. Cussaeorum gentem, vt Ephaestioni parentaret, ad internecionem deleuit. Ex Perside Babylonem moue̅s, prodigijs quibusdam tetris turbatus, dijs simul & amicis diffidens, Babylone ex febre, siue, vt alij suspicantur, ex veneno perijt, tres & triginta annos natus, vir supra quàm dici possit animi magnitudine excellens. Cum nullo vnquam hostium est congressus, quem non vicerit: nullam obsedit vrbem, quam non expugnauerit: nullam gentem adijt, quam non calcauerit. At qui caeteros vicerat, suorum fraude, vel, quod plures probant, fatali est necessitate victus. Sabel. lib. 6. Ennead. 4. ex Plutarchi vitis, & de Alexandri fortuna: item Diodori lib. 17. Hunc Seneca furiosum iuuenem appellat: Lucanus autem Terrarum fatale malum, fulmen???ue quod ipsum Percuteret populos pariter, & sidus iniquum Gentibus—. Demetrivs Poliorceres dictus, Antigoni Asiae regis ex Alexandri successoribus potentissimi filius, annos natus XXII, ad vrbem Gazam à Ptolemaeo fusus, non multò pòst eundem magno praelio superauit, & Syria eiecit. Conuertit sese inde ad Graeciam à tyrannide Cassandri & Ptolemaei liberandam. Ptolemaeo Cyprum & Salaminem ademit. Post eam victoriam ptimùm Antigonus & Seleucus reges vocari, eorum???ue imitatione caeteri quoque Alexandri successores diadema vsurpare coeperunt. Machinis bellicis & nauibus extruendis omnes reges superauit. Prospero rerum cursu sublati, cùm caeteri reges contra eus conspirassent, magno victi praelio in Asia, Antigonus pugnans octogenario maior cecidit: Demetrius ex LXX. millibus peditum, X. millibus equitum, elepha̅tis LXXV, quinque tantùm millibus peditum, & quatuor millibus equitum receptis, cursum in Graeciam direxit, regno Asiae amisso, quod inter se victores reges diuisêre. Caeterùm cùm filiam Stratonicen Seleuco despondisset, ipse Ptolemaidem [2084] Ptolemaei filiam duxisset: sese recolligens, Athenienses, qui eum profugum ex acie suscipere noluerant, fame deditionem facere coëgit. Lacedaemoniorum regem Archidamum vicit. Alexandro Cassandri filio per dolum occiso, rex salutatus est Macedoniae. Thessalia simul potitus, facta pace cum Pyrrho Epirotaru̅ rege, cùm regna paterna repetere instituisset: exercitu XCVIII. milliu̅, equitum XII. milliu̅, nauium D. conscripto, tribus in illum regibus conspirantibus, Seleuco Babyloniae, Ptolemaeo Aegypti. Lysimacho Hellesponti, & quarto contra foedera irrumpente Pyrrho: Macedonia primùm à suis desertus, & ad Pyrrhum transeuntibus, exutus, in qua annos septem regnauerat, in Asiam nauiga̅s, Seleuco genero ad portas Amanidas sese dedidit, & in Chersonneso Syriae arcta custodia per triennium septus, cùm voluptatibus sese totum man cipasset, ex crapula perijt, annos natus liv, & à filio Antigono magnisica pompa Demetriade Peloponnesi vrbe tumulatus est. Plut. in Demetrio. Evmenes Cardianus, Alexandri Magni scribarum princeps & amicus, defuncto eo Cappadociam & Paphlagoniam obtinuit À Perdicca contra Neoptolemum missus, Macedonibus suis Macedonas magna affecit strage, & Cratero duce post Alexandrum fortissimo caeso, sua manu Neoptolemum confecit. Inuisus ob occisum Craterum Macedonibus, cùm interfecto in Aegypto Perdicca Antigonus contra Eumenem dux delectus esset: in Capadocia dictus ab Antigono per proditione̅, summa virtute & prudentia in Noram arce̅ Lycaoniae perfugit. Ibi obsessus ab Antigono, cùm Antipater in Macedonia decessisset: facta cum Antigono pace, ab Olympiade & Philippo, exercitui, qui in Cappadocia erat, praefectus, contra Antigonum feliciter pugnauit. Verùm Argyraspidae, virtuti & gloriae eius inuidentes, vinctum Antigono prodiderunt À quo fameprimùm maceratus, mox immisso, percussore obtruncatus est, dux & fortitudine & prudentia clarissimus, eo???ue solo fortuna iniquiore vsus, quòd Cardiani imperium & incrementa Macedones aegrè ferrent. Plut. in Eumene., Epirotarvm. Pyrrhvs Aeacidis filius, Molossorum & Epirotarum rex, regno pulsus à Neoptolemo, & ad Ptolemaeum in Aegypto confugiens, reuocatus à suis, cùm Neoptolemo primùm aequauit imperium, mox insidias struentem ad aras obtruncauit: regno???ue potitus, contra Demetrium mouens, cum Pantaucho Demetrij duce singulari certamine congressus, eum primùm vicit, mox & exercitum magna strage affecit. À Macedonibus, qui à Demetrio defecerant, rex salutatus, Lysimachi???ue fraude denuò regno exutus, Tarentinis contra Romanos tulit suppetias: eos???ue ad Sirin flumen, & iterum ad Ascalum magnis cladibus superauit. Sicilia Carthaginenses expulit, Erycis oppidum munitissimum primus conscendit, & expugnauit. In Epirum reuersus, Antigonum insigni praelio superauit. À Cleonymo ad Sparta̅ expugnandam vocatus, cùm id nequicquam ter attentasset, Argos contra Antigonum profectus, cùm vrbem ex insidijs noctu aggressus esset, post magnam caedem caput desuper tegula ictus, ex equo praeceps, caput Zopyro Macedoni amputandum dedit, cùm eum aliquandiu vultus toruitate absterruisset: omnium sui temporis ducum fortissimus & bellicosissimus, verùm nimia siti illorum quae nondum habebat, nihil eorum quae habebat conseruare solitus. Cùm manibus & corpore intentus in praelium esset, & cum ijs, in quos incidisset, dimicaret strenuè, non turbabatur animo tamen, neque destituebatur mente: verùm vt si extra pugnam esset, gubernabat bonis consilijs certame̅, atque accurrebat ipse, vbicunque laborari videret, ad ferendum auxilium. Plutarchus in Pyrrho. Georgivs Castrioto Ioannis filio Epirotarum Principis Amurathi Turcorum tyranno obses datus,, omine futurae gloriae Scanderbechus, hoc est, Alexander dominus, siue magnus, à Turcis appellatus, cùm pro Turcis multa strenuè gessisset, & brachio dextro semper nudo pugnans saepè victor redijsset: tandem occasione captata, Croiam Epiri, caput occupauit, & regno potitus, Christianam libertatem contra Turcos incredibili & animi & corporis robore defendit. Extat de rebus illius gestis commentarius Marini Barletij Scodrensis. Atheniensivm. Fuêre inter Athenienses celeberrimi nominis Imperatores quatuor, Pericles, Miltiades, Cimon, Themistocles, qui gestarum rerum fulgore per quandam exochen Quatuoruiri nuncupantur à Caelio libro 14. capite 12. Antiquarum Lectionum. Pericles centum triremium classe in Peloponnesum aduectus, haud maritima duntaxat est loca populatus, sed in mediterranae quoque transgressus, alios metu intra moenia com pulit: Sicyonios, qui venientem praelio exceperunt, in Nemea fudit, vbi & trophaeum, ex fuso hoste monumentum victoriae statuit, hic???ue supplememto accepto in continentis oram Peloponneso oppositam nauigauit: Acheloi???ue hostia praeteruectus, Acarnaniam excursionibus vastauit. Illud penè incredibile, & ob id ipsum, vt arbitror, memorabile, quòd in tamlonga expeditione contigit, quum opulentam ille ageret classem, siue fortuna ducis, siue prudentia sit factum, nullum aduersum casum Atheniensium quisquam est interea expertus. Sabellicus libro 5. Ennead. 3. Cimon Miltiadis cùm nec fortitudine concedat Miltiadi, nec Themistocli prudentia, vtroque fuisse eum constat innocentiorem. Ac cùm virtute bellica ne tantillo quidem esset illis inferior, mirum quantum pacis artibus antecelluit ijs, id???ue iuuenis etiamnum & scientiae militaris rudis. Praecipuè autem euexit eum Aristides Lysimachi, quòd indolem perspiceret in moribus eius probam, & quò tanquam aduersarium eum The mistoclis ingenio & audaciae obijceret. Cùm Pausanias Spartanorum rex ob tyra̅nidem socijs ciuitatibus exosus esset, Cimoni ob humanitatem & iustitiam sese dedidêre. Et sic Lacedaemonij imperio Atheniensibus cessêre. Dux in Thraciam profectus, Eione oppido capto, fudit acie Persas: Scyron insulam occupauit, & Thesei ossa Athenas deportauit. Liberalissimus fuit, suos???; agros volentibus vtendos fruendos concessit. Nemo ante illum Persicos spiritus magis co̅tudit. Namque ad Eurymedontem circa Pamphiliam terra mari???ue victor, ex sexcentis nauibus ducentas cepit, reliquis oppressis, aut elapsis. Et sic tria confecit Reipubl. suae omnium difficillima, apud hostes pacem, imperium inter socios, cum Lacedaemonijs concordiam. Vt insignis athleta praelijs vno die duobus victor, ac decus Salaminu̅ terrestri pugna nauali Plataeense transgressus institit victorijs, naues???ue Phaenissas LXXX. quae non interfuerant praelio, ad Hydrum eximprouiso aggressus confecit. Hoc factum adeò animum fregit regis, vt nobilem illam pacem iniret: vt semper à mari Graeco curriculum equi abstineret, neque intra insulas Cyaneas & Chelidonias longam nauem vel rostratam haberet. Calisthenes vetò negat ita foedere pactum barbaru̅: sed re id illius metu victoriae praestitisse, ac tam procul à Graecia se remouisse, vt quinquaginta nauibus Pericles, & Ephialtes triginta Chelidonias superuecti, nihil viderint classis barbaricae. Conuertit sese inde ad vrbem aedificijs nobilitandam ex praeda bellica. Nec multò pòst Persas ex Chersonneso Thracia eiecit. In omnibus actionibus suis populi nimiam libertatem contra optimates, quamuis renitente multùm Pericle, cohibere studuit. Lacedaemonem terraemotu concussam, & bello seruili Ilotarum pressam, liberauit. Virtuti eius inuidentes aduersarij, praetetu quòd La cedaemonijs plus aequo addictus esset, eum ostracismo vrbe eiecerunt. Caeterùm ad Tanagram à Spartanis victi, reditum ei decreuerunt. Bellum à Peloponnesijs imminens composuit, & Graeciae salutis simul atque decoris causa, nauibus ducentis ad inuadendam denuò Aegyptum & Cyprum profectus (iam enim Themistocles ad Persam transfugerat) cùm maximum terrorem Persis incussisset: in obsidione Citij vel morbo vel vulnere perijt. Ossa eius in Atticam relata. Ab illius satis nihil vltrà contra barbaros praeclari ab Graeco duce est vllo editum: sed à concionatoribus & belli facibus in se mutuò versi, cùm intercederet nemo, in bellum exarsere: ac laxamentum rebus regis dederunt, exitium verò opum Graeciae inuexerunt, supra quàm dicendo exaequaris, graue. Diu pòst quidem Agesilaus armis in Asiam promotis bellum cum ducibus regijs, qui prouincijs maritimis praeerant, breuelibauit, nec re magnifica vlla vel memorabili gesta Graecorum seditionibus & tumultibus abreptus deintegrò exortis recepit se. Plutarchus in Cimone. Miltiades Cimonis filius, superioris pater, Apollinis oraculo ad deducendam in Chersonnesum coloniam ab Atheniensibus missus, eam subegit, Lemnumsimul & Cycladas insulas inpotestatem redegit, & dignitate regia, quamuis careret nomine, ijs praefuit. Qua̅do Darius co̅tra Scythas profectus est, ponte̅ in Istro rescindi suasit, vt Darius interclusus reditu à Scythis interficeretur, & Graecia metu liberaretur. Verùm Histiae o Milesio repugnante, Athenas redijt. Datidem & Artaphernem Darij duces cum centum millibus peditum & decem millibus equitum in Marathonio campo Atticae cum decem millibus suorum caecîdit, & Graecia excedere coëgit. Classe septuaginta nauium insulas, quae cum Medis senserant, subegit. Parùm cùm frustrà obsedisset, ab ingrata ciuitate proditionis falsò insimulatus, cùm multa quinquaginta talentorum soluere nequiret, in carcere obijt. Reuera autem suspectam habebant potentiam eius ciues, & gloriae inuidebant. Probus in Miltiade. Themistoclis vitam Plutarchus prolixè descripsit. Laudes eiusdem eleganter Diodorus Siculus lib. 13. persequitur. Nicias Nicerati filius Atheniensis, inter Thucydidem Milesij & Theramenem Agnonis, viros optimos, ab Aristot. numeratus, munificentia sua Atheniensem populum deliniuit. In ipso impetu rei gerendae impiger & strenuus, verùm ad audendum cunctatior erat & timidus, atque superstitiosior quàm par esset. Fortunae omnia sua referebat accepta. Cythera insulam cepit, Thraciae multa subiugauit, Minoa insula potitus est, Corinthios vicit, Thyream cepit, Laconiae oram populatus est. Tandem inter Athenienses & Lacedaemonios pacem & societarem firmauit: quae pax Nicaea dicta est, nisi eam Al [2085] cibiades sua astutia corrupisset. Cùm rogante Alcibiade bellum Syracusanum populus sciuisset, vehementer ab ea expeditione populum deterruit. Verùm cùm surdis caneret, Alcibiadi & Lamacho collega vel inuitus additus fuit, vt illorum praecipitantiam maturis consilijs suis refraenaret. Alcibiade autem rei capitalis accusato, relictus cum Lamacho, cunctationenimia occasionem rei bene gerendae videtur amisisse. Portum tame̅ Syracusanum occupauit, & muro cinctis Syracusanis, eos ad deditionem compulisset, nisi Gylippus Lacedaemonius hostibus venisset subsidio, qui Niciam classe superauit. Demosthenes cum LXXIII. nauibus auxilio missus est Niciae. Cuius temeritate cùm fusi essent Athenienses, de fuga cogitans Nicias, & vndiqueinclusus, bello nauali bis victus, cùm terrae sese commisisset, cum toto exercitu captus, & à Syracusanis lapidibus cum Demosthene obrutus est, Atheniensibus detrusis in latomias. Plut. in Nicia. Phocion Atheniensis quadragies quinquies cum imperio praefuit exercitui, & potuit gregarij militis vita illustrari, si quis tot stipendia fecisset, quot ille obiuit imperia. Sabell. de Senectute decrepita lib. 1. cap. 7. Conon Atheniensis, Peloponnesio bello accessit ad rempublicam: in eo???ue eius operae magnus fuit vsus: nam & praetor pedestribus exercitibus praefuit, & praefectus classis res magnas mari gessit, omnibus???ue vnus insulis praefuit. Pheras cepit colonia̅ Lacedaemoniorum. Extremo Peloponnesio bello, cùm apud Aegos flumen copiae Atheniensium à Lysandro sunt deuictae, cum octo nauibus in Cyprum effugit. Contulit inde se ad Pharnabazum Ioniae & Lydiae satrapam, ei???ue se coniungens missum à Lacedaemonijs Agesilaum, quo minus Asiam Tauro tenus subiugaret, impedimento fuit. Legatus à Pharnabazo ad regem missus, tantum effecit, vt rex Tisaphernem hostem iudicauerit, & classis contra Lacedaemonios comparandae negotium dederit. Lacedaemoniorum classem, cui Lysander praeerat, apud Gnidum adortus, magno praelio fugauit, multas naues cepit, complures depressit. Qua victoria non solùm Athenae, sed etiam cuncta Graecia, quae sub Lacedae moniorum fuerat imperio, liberata est. Conon cum parte nauium in patriam venit, muros dirutos à Lysandro vtrosque & Piraeei & Athenarum reficiendos curauit, pecuniae???ue quinquaginta talenta, quae à Pharnabazo acceperat, ciuibus suis donauit. Cùm magnam auctoritatem sibi pugna illa nauali comparasset, clàm dare operam cepit, vt Ioniam & Aeoliam restitueret Atheniensibus. Id cùm minus diligenter esset celatum: Teribazus, qui Sardibus praeerat, Cononem euocauit, simulans ad regem eum se mittere velle. Magna festinatione huius nuncio parens, cùm venisset, in vincula coniectus est. In quibus aliquandiu fuit. Nonnulli eum ad regem abductum, ibi???; perijsse, alij effugisse scribunt. Probus in Conone. Eius certè fortitudini tritum testatur adagium, Bellum Cononi curae fuerit. Iustinus lib. 5. Timothevs Cononis filius, Atheniensis à patre acceptam gloriam multis auxit virtutibus. Fuit enim disertus, impiger, laboriosus, rei militaris peritus, neq; minus ciuitatis regendae. Olynthios &. Byzantios bello subegit. Samu̅ cepit: in qua oppugnanda, superiori bello, Athenienses mille & ducenta talenta consumserant. Hanc ille sine vlla publica impensa populo restituit. Aduersus Cotyn bella gessit, ab eo???ue mille & ducenta talenta praedae in publicu̅ detulit. Cyzicum obsidione liberauit. Ariobarzani simul cum Agesilao auxilio profectus est: à quo cum Laco pecuniam numeratam accepisset, ille ciues suos agro atq; vrbibus augeri maluit, quàm id sumere, cuius partem domum suam ferre posset. Itaq; accepit Erichthonem & Sestum. Idem classi praefectus circumuehens Peloponnesum, Laconicam populatus, classem eoru̅ fugauit. Corcyram sub imperium Atheniensium redegit, socios???ue idem adiunxit Epirotas, Athamanas, Chaonas, omnes???ue eas gentes, quae mare illud adiacent. Quo facto, Lacedaemonij de diutina contentione destiterunt, & sua sponte Atheniensibus imperij maritimi principatum concesserunt, pacem???ue his legibus constituerunt, vt Athenienses mari duces essent. Quae victoria tantae fuit Atticis laetitiae, vt tum primùm arae Paci publicae sint factae, ei???ue deae puluinar sit institutum. Cùm Iphicrace iam senex ad subigendam Samum missus, à Chare proditionis falsò accusatus, & ab ingrata ciuitate centum talentis multatus, Chalcidem abijt, ibi???; obijt. Probus in eius vita. Chabrias Atheniensis, cùm Boeotijs subsidio venisset, fugato Agesilai conductitio milite, reliquam phalangem loco vetuit cedere: obnixo???ue genu, scuto, proiecta???ue hasta, impetum excipere hostium docuit. Id nouum Agesilaus intuens, progredi non est ausus, suos???; iam incurrentes, tuba reuocauit. Hoc vsque eò Graecia fama celebratum est, vt illo statu Chabrias sibi statuam fieri voluerit, quae publicè ei ab Atheniensibus in foro constituta est. Ex quo factum est, vt postea athletae, caeteri???ue artifices, his statibus, statuis ponendis vterentur, cùm victoriam essent adepti. Multa in Europa bella administrauit, cùm dux Atheniensium esset. In Aegypto Nectenabum adiutum profectus, regnum ei constituit. Fecit idem Cypri, sed publicè ab Atheniensibus Euagorae adiutor datus: neque priùs inde discessit, quàm totam insulam bello deuinceret. Bello inter Aegyptios & Persas conflato, Athenienses cum Artoxerxe societatem habeba̅t, Lacedaemonij cum Aegyptijs, à quibus magnas praedas Agesilaus rex eorum faciebat. Chabrias Aegyptiae classi praefuit, pedestribus copijs Agesilaus. Praefecti regis Persae legatos miserunt Athenas, questum, quòd Chabrias aduersum regem bellum gereret cum Aegyptijs. Athenienses diem certam Chabriae praestituerunt, quam ante domum nisi redisset, capitis se illum damnaturos denunciarunt. Hoc ille nuncio Athenas redijt, mox in Cyprum abijt. Bello sociali oppugnabant Athenienses Chium: erat in classe Chabrias priuatus, sed omnes, qui in magistratu erant, auctoritate anteibat, eum???ue magis milites, quàm qui praeerant, aspiciebant. Dum primus studet portum intrare, caeteris non secutis, circumsusus hostium concursu, cùm fortissimè pugnaret, nauis rostro percussa cepit sidere. Hinc cùm refugere non posset, nisi se in mare deiecisset, quòd suberat classis Atheniensium, quae exciperet natantem, perire maluit, quàm armis abiectis nauem relinquere, qua vehebatur. Id caeteri facere noluerunt, qui nando in tutum peruenerunt. At ille, praestare honestam mortem turpi vitae existimans, cominùs pugnans, telis hostium interfectus est. Probus in eius vita. Iphicrates Atheniensis, non tam magnitudine rerum gestarum, quàm disciplina militari nobilitatus est, CI. Olymp. Fuit enim talis dux, vt non solùm aetatis suae cùm primis compararetur: sed ne de maioribus natu quidem quisquam anteponeretur. Multum vero in bello est versatus: saepè exercitibus praefuit, nusquam culpa malè rem gessit: semper consilio vicit, tantum???; eo valuit, vt multa in re militari partim noua attulerit, partim meliora fecerit. Seuthen socium Atheniensium in Thraciae regnum restituit. Artoxerxi contra Aegyptiu̅ regem auxilio missus est cum mercenario milite. Lacedaemonijs subsidio fuit contra Epaminondam. Senex in patria obijt. Probus in eius vita, & Diod. lib. 15. Callistratvs Empedi filius, in Sicilia ad Asinarum Amnem, Atheniensium, & eorum, qui eius expeditionis socij fuerant, copijs propè ad internecionem deletis, per medios hostes equitibus, quorum ipse dux erat, viam fecit: ac deinde Catanen cum magna suorum parte incolumis elapsus, mox eadem via Syracusas pergens, eos opprimere est conatus, qui castra Atheniensium diripiebant. Ibi quinque ex hostium numero caesis, ipse equo saucio aliquot lethalibus vulneribus acceptis, parta & Atheniensibus, & sibi insigni gloria, seruatis???ue, quibus imperarat, equitibus, mortem oppetijt. Pausanias in Achaicis. Spartanorvm. Ad Thermopylas missus Leonidas, Spartiatarum rex, contra Xerxem, mille solùm ex omni exercitu delegit. Ephoris admonentibus, paruam admodum ab eo aduersus tantas copias nauium vim delectam, imperantibus???ue vti maiorem assumeret, perplexè respondit. Ad prohibendos ab ingressu Barbaros eum vtique numerum satis esse: ad eam verò rem, quam paratum irent efficiendam, haud pluribus indigere. Significans, ad muniendum aditum sese tirulo tenus proficisci: re vera autem ad oppetendam pro communi libertate mortem. Quòd si mille soli, quos delegerat, secum proficiscantur, Spartam eorum caede fore clariorem: sin vniuersi Lacedaemonij eò contendere perrexerint, nomen Lacedaemonium funditùs periturum: neminem enim eorum ausurum fugere. Eò profectus, innumeras Xerxis copias in angustijs sustinuit, neque superari potuit, priusquam Trachinius Ephialtes Persis per montem circunductis, suos prodidit. Quod factum cùm rescisset Leonidas, alijs fugam suadentibus, ipse immortali gloria animo concepta, reliquos omnes discedere iubet, sese ad meliora patriae tempora, maiores???ue fortunae impetus cum alijs Graecis reseruent: sibi cum Lacedaemonijs loco perstandum, neque vlla ratione creditum praesidium deserendum. Decere enim duces ac principes Graeciae, praestantius aliquid & difficilius caeteris aggressos, fortiter occumbere. Hac sententia habita, reliqui omnes sese inde mox proripiunt. Leonidas accensos spontè ad facinus iam conceptum milites pro voto nactus, iubet vti properè ita prandeant, ta̅quam sint apud inferos coenaturi. Mox hortatur, vt se sequuti, in castra hostium irrumpant, quoscunque obuios obtruncent, inde sese ad regis praetorium conferant: sibi nanque regis primum opprimendi (si fortuna faueat) consilium esse. Caedesper noctem Barbarorum maxima. Xerxes in loca tuta se recepit. Die facto, paucitate Graecorum perspecta, multitudine sua eos obruerunt Barbari vniuersos. Horum virtutem nemo satis vnquam profectò poterit admirari: quibus vna mens extitit adeò ad mortem vsque obnixa, ne patria instituta desererent, quibus???ue sua sponte offerre animas intrepidè pro communi Graeciae salute summa voluptas fuit, ac fortiter & honestè interire, quàm turpi [2088] seruitute ignauam vitam trahere. Diodorus libro vn decimo. Tisameno Antiochi filio, Eleo, consultanti vaticinium apud Delphos de prole, respondit Pythia, Quinque ipsum maximas palmas è certaminibus reportaturum. Oracula non intellecto, Tisamenus gymnasijs operam dabat. Cum???ue se exerceret ad quinque certamina, in vno dum currit Olympia, venit in contentionem victoriae cum Hieronymo Andrio. Lacedaemonij interpretantes non ad gymnica certamina spectare Tisameni oraculum, sed ad bellica, eum mercede conduxêre, vt vnà cum Heraclidis bellorum dux regibus foret: eúmque ciuitate donauêre, cum Hegia fratre. Itaque Spartiate effectus, quinque maxima certamina ex oraculo obtinuit. Vnum contra Persas ad Plataeas. Alterum, in Tegea cum Tegeatis atque Argijs. Tertium, in Dipaeensibus cum vniuersis Arcadibus, praeter Mantineos. Quartum, cum vniuersis Arcadibus, praeter Mantineos. Quartum, cum Messenijs ad Isthmum. Vltimum, in Tanagra cum Atheniensibus & Argijs. Herodtus lib. 9. Brasidas Sprtanus, cùm Pylum Demosthenes Atheniensis occupasset, & inde tanquam ex arce Laconibus omnia faceret infesta, & terra mari???ue Pylum adorti essent Spartani, neque tamen ex triremium praetoribus vllus carinam terrae primus appellere auderet, ob litoris asperitatem: ipse nautam suum è prora inclamans, iubet, vt nihil de carina prorsus curando, quantis adniti viribus posset, triremem in terram contorqueat. Turpenamque esse Spartanis, quibus animam pro victoria semper effundere promtum sit, nunc in eadem necessitate positos, parcere malle carinis, quàm vincere: ac coràm spectando, pati Athenienses per vim Laconica potiri. Nauta appellere coacto, simulac triremis ad terram stetit, ille in descensu collectis armis adstans, hostium agmen in se irruentium immoto corpore excepit: plerosque primo congressu ante alios celeriùs audacius???ue occursantes necauit. Deinde multitudine ingruente, cùm multa in vnum vndique tela conijcerentur, crebris ictibus sauciatus, nihilominus contrà perstitit. Postremò, iam languentibus viribus concidit: clypeus sinistra elabitur, quem hostes abstulêre. Ipse inter aceruos cadauerum, semianimis à suis excipitur: tantum caeteris virtute audacia???ue praeferendus, quantum omnium iudicia, disciplinae???ue ipsius militaris maiestatem legem???ue superauit: vt quod caeteris capite luebatur, si quis in pugna clypeum amisisset, huic in eadem causa deprehenso non supplicij modò censuram illam attulerit, sed ad summam propè gloriam adscriptum suerit. Post eam cladem exercitu accepto Megarenses obsidione liberauit, Chalcidenses ab Atheniensibus deficere curauit. Amphipolim in Thracia subegit, Toronam quoque. Tandem acie congressus cum Cleone Atheniensium duce ad Amphipolim qui fortissimè ante omnes pugnans, inter stratos à se hostium aceruos, heroicè vitam tradidit: interfecto pariter inter dimicandum altera ex parte Cleone. Nunciata Lacedaemone victoria, simul & morte Brasidae, matrem eius percunctatam à nuncijs ferunt, qualem Brasidas in acie se praebuisset: respondentibus illis, omnium longè Lacedaemoniorum apparuisse, fortissimum, fortissime???; dimicasse: subintulit, Brasidam filium suum bonum sanè fortem???ue virum fuisse, plerosque tamen alios longè se virtute praestantiores & habuisse antea, & reliquisse conciues. His verbis passim per vrbem diuulgatis, Ephori publicis honoribus ac laudibus ornarunt mulierem, cui patriae laudes & maiestas, publica filij sui gloria chariores extitissent. Diodorus lib. 12. Pavsanias Lacedaemoniorum dux, Mardoniu̅ cum CCCM. Persarum ad Plataeas vicit: classi praefectus Hellespontum & insulas in potestatem redegit. Caeterùm tyrannidem & libidinem eius socij exosi, ad Athenienses defecerunt. Ipseprospero rerum cursu elatus, Byzantio capto, Persas nobilissimos regi remisit, & per literas coniugium filiae regis pactus, Graeciam sese illi proditurum pollicitus est. Spartam reuocatus, cùm per puerum Argilliu̅ proditus esset: in Chacioeci templo, quò confugerat, fame perijt. Probus in eius vita. Agis iunior Spartanorum rex, Graecia in spem recuperandae libertatis erecta, Lacedaemomijs auctoribus, copias Alexandro absente in Macedones parauit. Sed medio belli apparatu, cum Antipatro, qui ad primos Spartiatarum motus cum valido exercitu occurrerat, manum conserere coactus, adeò ferociter in hostes dimicauit, vt inclinante suorum acie intrepidè omnem Macedonum impetum solus exceperit, atque ibi cominus eminus???ue petitus, multis???; vulneribus confossus, tandiu ex aduerso stetit, quoad fluuio sanguinis exhaustum corpus supra arma corruit ad terra̅. Inde à suorum globo (non enim adhuc tota acies ad fugam inclinarat) sublatus in pedes, quum paululùm quieuisset, in hostem ferociùs quàm antea conuersus, suos ad praelium instaurandum hortatus est. Fuit???; deinde certamen acerrimum, Spartanis vetera decora intuentibus praesentia & multò maiora Macedonibus: his pro gloria & imperio, illis pro libertate dimicantibus. Locorum angustiae effecerant, vt ad multum diei sit dubio marte dimicatum. Demùm Spartanorum fortuna inclina̅te, Agis, vbi res perditas vidit, se à quibus gestabatur, deponi iussit. Ibi cum dolore vulnerum pedibus consistere non posset, poplitibus innixus, vt spacium daretur suis ad euadendum, clypeum hostibus obiecit, ferrum vibrans ab hostibus quaerere; Ecquis eorum iacenti sibi spolia detraheret. Nemo erat, qui cominus lacessere auderet, sed multa in vnum tela vno tempore cadebant, quae impunè excepta in hostem remittebat, donec pectore lancea traiecto, moribundus in clypeum procubuit, minor felicitate, viribus & animi praestantia nihilo Alexandro inferior. Sabellicus libro quinto, Enneadis quartae, ex Diod. lib. 17. Post Leuctricam cladem cùm Thebani quadripartito agmine Laconiam inuasissent: Ischolas Spartanus, Sciritae regioni praefectus, Arcadum incursionem illic excepturus, cùm videret omnes, qui se praelio crederent, propter hostium multitudinem occubituros: simul quidem deserere aciem in introitu constitutam, indignum esse Spartana ciuitate iudicabat: simul permagni interesse ad vtilitatem patriae, milites incolumes saluos???ue conseruari ratus: mirabiliter vtriusq; rationem habuit, & Leonidae regis fortitudinem, quam olim ad Thermopylas declarauerat, cum quadam aemulatione repraesentauit. Separatos enim iuniores remisit Spartam, vt de summa rerum periclitanti adiumento essent: ipse verò cum veteranis in acie perseuerans, cùm plurimos hostium letho dedisset, circumdatus ab Arcadibus, cum omnibus interfectus est. Diod. lib. 15. Agesilavs Archidami F. Lysandri opera Leontychidem Agidis fratris filium, quòd nothus esset, regno deiecit: Ephoros obsequio, ciues reliquos humanitate sibi deuinxit. Lysandri astu à ciuitatibus Graecis Asiaticis contra Persas dux euocatus, biennio integro contra Tissaphernem, Tithraustem & Pharnabazum res amplissimas designauit, ita vt iam cu̅ regede imperio dimicare in animo haberet, & classi quoque à Lacedaemonijs praeficeretur: quod ante eum diem nulli contigerat. Caeterùm Persa missis in Graeciam legatis, vrbes muneribus corrupit, vt contra Spartanos bellum susciperent. Spartani bello implicati domestico, Agesilaum ex Asia, missa scytala reuocant. Per Hellespontum & Thraciam iter faciens, nemini supplex cum exercitu transiuit. In Graeciam reuersus Pharsalos fudit, Boeotiam vastauit, Acarnanas superauit. Cùm autem implacabili odio Thebanorum arderet, Spartam in ea videtur coniecisse mala, vt à Pelopida & Epaminonda ad Leuctra primum, inde ad Mantineam superatis Spartanis, Laconiam (quod nunquam antè per dc. annos, quibus Dorij Peloponnesum tenuerunt, contigerat) hostes incursarint, & Spartam bis obsederint cum LXXM. hominum: quam tamen Agesilaus vt in bellum coniecit, ita quò minùs expugnaretur, sua virtute conseruauit. Caeso ad Mantineam Epaminonda, & pace facta, cùm à bello feriari non posset: inuitatus à Tacho Aegyptio, qui à rege Persarum defecerat, conscripto exercitu, in Aegyptum nauigauit. Indignè autem ferens, Chabriam Atheniensem classi, se mercenarijs tantùm praefectum, rerum summam penes Tachum esse: ad Nectanabim Tachi patruelem defecit. Tacho fuga elapso, regem Mendesium cum cm. Aegyptiorum, qui Nectanabim obsederat, facta opportuna eruptione caecîdit, & Nectanabi regnum confirmauit. À quo liberalissimè tractatus, ad bellum domesticum festinabat. Verùm tempestate per hyemem orta, cùm terram iam nauibus teneret, in ora Africae delatus ad locum desertum, quem Menelai portum, nuncupant, decessit: postquam annos vixit quatuor & octoginta, Lacedaemone regnasset vnum supra quadraginta. ex quibus ampliùs triginta maximus & potentissimus fuit, totius???ue penè Graeciae Imperator & rex vsque ad pugnam Leuctricam habitus. Plutarchus in Agesilao. Cleomenes Spartanorum rex, Leonidae F. vxore ducta Agiatide, Agidis regis à Leonida in carcere strangulati vidua, partim obsequio vxoris, partim gloriae cupiditate conatus Agidis à patre Leonida impeditos, denuò mouere aggressus est. Bello igitur Achaico de industria excitato, & hostibus saepefusis, relicto Spartanorum exercitu in Arcadia, ipse cum mercenarijs Spartam profetus, Ephoros occidit: patrimoniu̅ suum primus in medio posuit, agrum???ue aequaliter diuisit, & quantum eius fieri potuit, ad Lycurgi leges Spartanos reduxit. Aratum Sicyonium Achaeoru̅ praetorem vicit, & Achaeos imparata facere coëgit. Eius gloriae inuidia inflammatus Aratus, Antigonum regem Macedonum in Graeciam euocauit, cùm iam Argos Cleomenes cepisset, Corinthum sibi adiunxisset, & Megalopolim ex improuiso captam diruisset. Verùm Antigono vt virtute superior, sic copijs inferior, magno praelio ad Selasiam victus, ciuibus vt sese Antigono dederent, suasit: ipse ad Ptolemaeum Aegypti regem confugit. À quo in magno primùm honore fuit, ita vt spem quoque ei faceret pecuniae & classis. Verùm à filio eius Philopatore, calumnijs aulicorum circumuentus, in vincula coniectus, facta contra Ptolemaeum conspiratione, Alexandrinos ad libertatem vocauit, amicos quosdam regis interfecit. Sed cùm nemo prae [2089] metu ei se adiungeret, eius exemplum secuti reliqui (erant in vniuersum numero tredecim) manus sibijpsis intulerunt. Eius cadauer excoriatum in crucem eleuari praecepit Ptolemaeus. Plut. in Cleomene. Thebanorvm. Pelopidas Thebanus, patriam à tyrannide, & Cadmea arce recepta, à seruitute Lacedaemoniorum liberauit: Lacedaemonios inuictos antè, vinciposse docuit: ad Tegyras ab hostibus circumuentus, cùm quidam diceret, Incidimus in hostes: Quid magis, inquit, quàm in nos illi? manu???ue conserta, tanta affecit strage Lacedaemonios, caesis eorum polemarchis, vt in tam multis praelijs, quae cum Graecis & barbaris inierunt, nunquam ante eam diem Lacedaemonij à paucioribus victi plures fuerint vnquam: imò ne vbi pares quidem signis collatis cum paribus decertauerunt. Et hoc praelium prolusio quaedam Leuctrici fuit. Pace enim cum omnibus Graecis Lacedaemonij pacta, solis arma Thebanis intulerunt, ac decem millibus peditum & mille equitibus rex irrupit in fines eorum Cleombrotus. Egrediens domo Pelopidas, praefectus Sacrae cohorti, cùm vxor in prosequendo ad lacrymas effusa eum, vt se seruaret, admoneret: Id mulier, inquit, priuatis semper suggerendum: imperatoribus verò, vt seruent alios. Cùm in castra venisset, & Boeotarchas offendisset dissentientes: primus assensus est Epaminondae, qui dimicandum censebat cum hostibus. Itaque signis collatis, memorabili illa strage Leuctrica Spartanos affecit Pelopidae & Epaminondae consensus. Ambo hinc Boeotarchae creati Peloponnesum iniuerunt, plurimas???ue gentes retraxerunt à Lacedaemonijs, sibi???; adiunxerunt, Elim, Argos, totam Arcadiam, ipsius pleraque Laconiae. Et quanquam tempestas in ipso esset articulo brumalis solstitij, atque vltimi mensis vergentis pauci reliqui essent dies, ac mox ineunte primo mense successuri alij, morte indicta ijs, qui magistratu non abirent: ideo???ue Boeotarchae caeteri cùm legis metu, tum hyemis effugiendae causa reducere exercitum contenderent domum: princeps Epaminondae assensus tamen Pelopidas accensis militibus Spartam petijt, superato???ue Eurota multis potitus est eorum oppidis, fines???ue omnes ad mare vsque vastauit. In illa expeditione omnem Arcadiam fecerunt vnius corporis. In agrum Messenium expulsis Spartiatis, qui tenebant eum, veteres Messenios reuocauerunt, reduxerunt???ue ad Ithonem habitandam. In reditu per Cenchream Athenienses, qui in faucibus eos tumultuosè adoriri moliebantur, & transitu prohibere, fuderunt. Vterque sub reditum est in iudicium capitis vocatus: quod, cùm primo mense, quem Bucation vocant, summo magistratu cedere ex lege alijs debuissent, quatuor solidos adiecissent menses: quibus res illas ad Messenen, Arcadiam & Laconiam gesserant. Postulatus prior Pelopidas est: quo maiore est periculo iactatus, vterque tamen noxae exemtus fuit. Thessalos ab Alexandri Pheraeityrannide liber uit, Macedoniae seditionem compescuit. Captus per insidias ab Alexandro, magno animo carceres sustinuit. Liberatus denuò ab Epaminonda, in Asiam legatus ad Artoxerxem missus, regi acceptissimus fuit. Reuersus inde, à Thessalis denuò contra Alexandrum vocatus, cùm Thebani ob conspectam eclipsim egredi formidarent: solus cum Thessalis profectus, tyranno ad fanum Thetidis occurrit. Cùm Pelopidam autem moneret quidam, magna manu tyrannum adesse: Bene habet, inquit, plures enim vincemus. Cùm fortiter sua manu pugnasset, & Thessalos erexisset: incautiùs tandem & audaciùs tyrannum ad monomachiam prouocans, globo militum circundatus in decimatertia Boeotarchia, victoria Thessalis parta, occubuit. Nullo vnquam praelio, cùm ipse praeesset exercitui, superatus. Plut. in Pelopida. Ciuibus suis adeò fuit gratus, vt à quo tempore ciues reuersi sunt Thebas, vsque ad mortem suam, Boeotandriae dignitatem & officium nunquam deponeret, cùm interim nemo alius ciuis hoc honore dignus haberetur. Diod. libro decimoquinto. Epaminondas Polymni F. Thebanus, non minùs animi quàm corporis dotibus insignis, liberatis à tyra̅nide Thebis, Pelopidae & exulum virtute: contra Lacedaemonios, qui Cadmeam arcem tenebant, fortiter dimicauit. Leuctrica inde & Mantinea victoria Spartanos imperio exuit, & patriae principatum inter liberas vrbes Graeciae acquisiuit. Vulneratus est fortissimè dimicans ad Mantineam à Gryllo Atheniensi, patre Xenophontis: nec priùs ferru̅ sibi extrahi permisit, quàm Boeotos victores esse audiuisset. Omnes in eo consentiunt, Thebas & ante Epaminondam natum, & post eiusdem interitum, perpetuò alieno paruisse imperio: cùm ea, quandiu ille praefuerit reipublicae, caput fuisset totius Graeciae: ex quo intelligi potest, vnum hominem pluris quàm ciuitatem fuisse. Atque vt hic prima, sic Pelopidas, altera fuit persona gloriae Thebanae, sed tamen secunda ita, vt Epaminondae proxima. Probus in Epaminonda. Hunc gloria praestantibus apud Graecos imperatoribus iure optimo parem potiùs, quàm inferiore̅ quouis ducas. Nam cùm Lacedaemoniorum & Atheniensium ducibus priscus patriae splendor magno fuerit ad res magnas capessendas adiumento, milites???ue ipsi ducum magnitudini virtute sua facilè responderint: Epaminondas Thebanos, quos rebus suis maximè diffidentes nactus fuerat, & aliorum Graeciae ciuitatum imperijs assuefactos, ad principatus gloriam euexit. Pausanias in Arcad. Argivorvm, Achaeorvm. Aratvs Sicyonius, Cliniae F. interfecto patre ab Abantida tyranno, puer septennis Argos confugit. Ibi educatus, cùm tyrannorum odio flagraret, cum paucis amicis Sicyonem noctu occupans, pulso tyranno Nicocle, absq; sanguine patriam libertati restituit, eam???ue Achaeorum concilio, praesidij causa, adiunxit: seditionem ciuilem, eò quòd exules possessiones suas, quibus L. annis priuati fuerant, repeterent, Ptolemaei regis liberalitare sedauit. Achaeorum praetor iam secundùm creatus, Acrocorinthum ab Antigono Macedone occupatum astu cepit, & Corinthum Achaeis coniunxit. Iunonis fanum, Heraeum dicitur, & Lechaeum in potestatem suam redegit, nauibus XXV. regijs potitus est & quingentis equis. Syros quadringentos sub hasta vendidit. Hoc Plutarchus gestorum à Graecis extremum & nouissimum dicit designatum, quà audacia quà successu praestantissimis comparandum. Nam desciuerunt ab Antigono Megarenses, & Arato asscriauerunt se. Troezenij cum Epidaurijs inter Achaeos asscripti???sunt. Argiuorum tyrannum Aristippum eruptione facta Cleonis interfecit. Lysiadi Megalopolitano tyrannidis deponendae auctor fuit. Achaeis Aetolos foedere iunxit. Demetrio rege vita functo Athenienses à Macedonum praesidio liberauit. Aristomachum Argiuorum tyrannum, vt priuatus viueret, restituta vrbi libertate, persuasit. Tandem cùm Spartam quoque Achaeis iungere conaretur, à Cleomene rege saepiùs fusus, & sibi & Graeciae malè consuluit: & quia Graecum ex Herculis posteritati sibi praeferri dolebant, Antigoni Macedonis iugo Peloponnesum subiecit. Antigonum igitur Acrocorinthi mercede contra Lacedaemonios euocauit, Cleomenem regno profugum in Aegyptum confugere coëgit, Mantineam excidit, & Antigoniam vocauit. Mortuo Antigono, à Philippo eius filio quoque in honore habitus, tandem tamen à tyranno, lento veneno sublatus est Aegij, cùm XVII. praeturam Achaeorum gereret. Corpus eius honorificè Sicyonem relatum est. In vniuersum autem astu & calliditate plus potuit, quàm aperta vi: cum???ue natura timidus esset, si quando apertè res gerenda esset, praeclaras occasiones victoriae, interdum amisit. Plut. in Arato. Philop oe menes Megalopolitanus, Crausis F. (quem vltimum Graecorum ducum Romani perhibent, quasi nullum Graecia exinde inclytum virum genuerit) militiae & literarum studiosus ab ineunte aetate, contra Cleomenem Lacedaemonium, qui Megalopolim occuparat, cum Antigono militans, victoriae auctor extitit: & femur vtrunque iaculo amentato traiectus, incessu & alternatione crurum fracto iaculo per medium, iussit vtrunque fragmentum seorsim recipi, eo???ue educto pugnam repetiuit. Cùm Antigono, licèt precibus sollicitatus, militare porrò noluit, impatiens superioris alicuius. Achaeorum praetor constitutus, militarem disciplinam correxit, Damophantum Eliorum praetorem exprouocatione occidit, Achaeorum concilium instituit, Machanidam Lacedaemoniorum tyrannum pugna victum, sua manu confecit. In Cretam mercede conductus, astutia nulli inferior fuit. Reuersus inde, Nabidem tyrannum, qui Machanidae successerat, profligauit: Spartam???ue tyrannide liberam Achaeorum concilio adiunxit. À pecunia inuictus fuit. Septuagenarius praetor Achaeorum octauùm designatus, cùm Dinocrates Messenius Messenen ab Achaeis alienare diceretur, quamuis febre confectus, equites in eum eduxit. Vbi dum incautus in medios sese hostes effundit, equo prolapso humi afflictus, & semianimis, à Dinocrate captus, in carcere venenum bibere coactus fuit. Plut. in eius vita. Syracvsanorvm, Sicvlorvm. Agathocles Syracusanorum tyrannus, dux fortissimus. Sabellicus. lib. 8. En. 4. Timoleon Corinthius, Timodemi & Demaristes F. fratrem Timophanem tyrannum è medio tolli curauit. Siculis auxilium à Corinthijs contra Dionysium iuniorem petentibus, MCC. militum classi diuino quodam instinctu praefectus, inuitis Carthaginensibus in Siciliam veniens, Icete Leontinorum tyranno, qui Dionysium Syracusis obsidebat, fuso, arcem Syracusarum obtinuit, Dionysium nauigio Corinthum misit. Messanam occupauit, Magonem Carthaginensium praetorem Sicilia excedere, Icetem Syracusis pulsum foedus secum inire coëgit: Corinthios de ducenda noua colonia Syracusas sollicitauit. Cùm LXM. ciuium haberet, & Carthaginenses LXXM. militum contra eum, duce Annibale & Amilcare, ducerent, ipse ex tanto suorum numero cum [2090] sex millibus hosti ad Crimesum amnem occurrens, decem millibus eorum caesis, pacem petentibus dedit, vt tractum intra Lycum tenerent, societati tyrannorum renunciarent, & liberum facerent Syracusas cum familia commigrandi. Hipponem Messanensium, & Mamercum Catanensium tyrannos sustulit. Leptinem, Apolloniatatum dynasten Corinthum misit. Tota denique insula pacata, & tyrannis eiectis, oculis amissis, in summo honore Syracusis consenuit. Plutarchus in eius vita. Gelonem Syracusanum, victo Hamilcare, Carthaginensium duce, caesis supra CL. millia hostium totidem captis, Themistocliconferre, atq; etiam praeferre audet Diod. Siculus lib. 11. Eum certè, parta victoria, assiduis clarioribus;ue indies muneribus ac meritis à Syracusano populo ornatum, in regno consenuisse, magna;ue in omnium admiratione habitum, mortem obijsse constat: atq; adeò gratia apud suos ciues memoria???; valuisse, vt tribus deinceps per successionem ducibus, perinde ac haereditario iure constitutis, ex ea familia imperium ciuitatis continuatum fuerit. Carthaginensivm. Hamilcar, Annibalis filius, cognomine Barchas, Carthaginensis, primo Punico bello, sed temporibus extremis, admodum adolescentulus, in Sicilia praeesse cepit exercitui. Cùm ante eius aduentum, & mari & terra malè res gererentur Carthaginensium: ipse vbi adfuit, nunquam hosti cessit, neque locum nocendi dedit: saepe???; econtrariò occasione data, lacessiuit, semper???ue superior discessit. Quo facto, cùm penè omnia in Sicilia Poeni amisissent, ille Erycem sic defendit, vt bellum eo loco gestum non videretur. Victis à Catulo Carthaginensibus ad Aegates insulas, facta???; pace, Carthaginem venit, cùm tantum exarsisset intestinum bellum, vt nunquam pari periculo fuerit Carthago, nisi cùm deleta est. Primò mercenarij milites, qui aduersus Romanos fuerant, desciuerunt, quorum numerus erat viginti millium. Hi totam abalienarunt Africam, ipsam Carthaginem oppugnarunt. Quibus malis adeò sunt Poeni perterriti, vt auxilia etiam à Romanis petiuerint, ea???; impetrauerint. Sed extremò, quum propè iam ad desperationem peruenissent, Hamilcarem imperatorem fecerunt. Is non solùm hostes à muris Carthaginis remouit, quum ampliùs centum millia facta essent armatorum: sed etiam eò compulit, vt locorum angustijs clausi, plures fame quàm ferro interirent. Omnia oppida abalienata, in his Vticam atque Hipponem, valentissima totius Africae, restituit patriae: neque eo fuit contentus, sed etiam fines imperij propagauit. Rebus his ex sententia peractis, fidenti animo atque infesto Romanis, quò faciliùs causa bellandi reperiretur, effecit vt imperator cum exercitu in Hispaniam mitteretur, eo???ue secum duxit filium Hannibalem annorum nouem. Posteaquam in Hispaniam venit, magnas res secunda gessit fortuna, maximas bellicosissimas???ue gentes subegit: equis, armis, viris, pecunia totam locupletauit Africam. Hinc cùm in Italiam bellum inferre meditaretur, nono anno, postquam in Hispaniam venerat, in praelio pugnans aduersus Vectones, occisus est. Huius perpetuum odium erga Romanos, maximè concitasse videtur secundum bellum Punicum. Namque Hannibal, filius eius, assiduis patris obtestationibus eò est perductus, vt interire, quàm Romanos non experiri mallet. Hamilcare occiso, Hasdrubal Hamilcaris gener exercitui praefuit, res???; magnas gessit, & princeps, largitione vetustos peruertit mores Carthaginensium: eiusdem???; post mortem Hannibal ab exercitu accepit imperium. Probus in eius vita. Hannibal ab Hamilcare patre nouem annorum puer in castra perductus, cùm 17. annis militiae interfuisset, mortuo tande̅ Hasdrubale à legionibus in Hispania Imp. creatus est. Occasionem igitur quaerens belli contra Rom. Hispaniam trans Iberum vastat, Saguntum excindit. Mox infestis signis Alpes superans, in Italiam venit. Superato Pado, P. Corn. Scipionem Coss. (quem tum filius Africanus vix pubescens in acie seruauit) equitatu vicit: eundem???ue ad Trebiam flumen secutus, T. Sempronium Longum, contra collegae voluntatem temerè educto exercitu pugnantem, magna strage affecit. Descendit inde in Hetruriam, & ad Thrasymenum lacum C. Flaminium Coss. cum XVM. Romanorum interfecit, sex cepit, quatuor equitum M. insidijs circumuenit. Quibus cladibus moti Romani, Dictatorem creauêre Q. Fab. Maximum, qui cunctando Hannibalis artes elusit. Cum???ue M. Minutius, magister equitum, prae temeritate insidijs circumuentus esset, à Fabio liberatus est. Nouis inde creatis Coss. ad Cannas Apuliae C. Ter. Varronem, contra voluntatem collegae L. Pauli Aemilij temerè in aciem prodeuntem, maxima clade vicit. Caesa peditum XLM. equitum MMDCC. & inter hos Paulus Coss. & Seruilius prioris anni Coss. Qua strage nulla maior ab Hannibale Rom. inflicta est. Decem millia ad Canusium vix euaserunt. Hannibal in reficiendo exercitu tempus terens, spacium victis dedit ad respirandum. Nam si extemplò finita pugna, victorem exercitum Romam duxisset, proculdubiò aut succumbendum omnino, aut extremum subeundum discrimen Romanis erat. Huius postea tarditatis saepe pertaesum Hannibalem tradunt, palam???; conquestum, quòd consulentibus quieti militum magis eo tempore credidisset, quàm Maharbali praefecto equitum, qui subitò Romam caput belli petendum censuit, cunctanti???ue Poeno illud vulgatum protulisse dicitur, Vincere scis Hannibal, sed victoria vti nescis. Capuae, quae sese vltrò dediderat, in hybernis exercitum habuit, vbi luxu emolliti milites robur pristinum amisêre. Hannibal nihilominus post haec Tarentum cepit, in Lucanis M. Centenium cum copijs caecîdit, in Apulia Fuluium praetorem cum XIIX M. deleuit. Obsidentibus Capuam Coss. vt eos auerteret, Romam mouit, eam???; obsedit. Verùm tempestatibus & procellis obsidione̅ soluere coactus est. Ad Herdoneam Fuluium procos. magna copiarum parte trucidauit. Cum M. Marcello varia fortuna pugnauit, donec eum tandem infidijs circumuentum occidit. Hasdrubale à Coss. occiso cum Lvm. hostium, priusquam se fratri coniungeret, Hannibal in Brutios se recepit. Inde Scipione Carthagini imminente in Africam reuocatus: post sextum & decimum secundi belli annum Italiam reliquit, multum priùs de senatu Carthaginensi, multum etiam de seipso questus. De senatu quidem, quòd se tam diuturno tempore in hostili commorantem terra, parum supplemento, pecunia & caeteris rebus, quae ad vsum belli expetebantur, adiuuisset: de se verò, quòd toties Romanis legionibus fusis caesisque, moram semper post victoriam trahens, spacium dedisset hosti ad respirandum. Memoriae quoque proditum est, eum priusquam classem conscenderet, prope Iunonis Laciniae templum arcum condidisse, Punicis Graecis???ue literis insculptum, in quo res à se magnificè gestae summatim continebantur. Posteaquam in Africam venit, mutatam Carthaginensium fortunam videns, de pace agere cepit. Quam cùm P. Scipio respueret, commisso ad Zamam praelio, victis???ue Carthaginensibus, auctor illis fuit pacis accipiendae. Desperatis inde rebus, & ne Romanis dederetur veritus, in Asiam ad Antiochum profugit, eum???ue de bello in Italiam transferendo sollicitare cepit. Cuius consilia nisi regij adulatores euertissent, Romanis de Italia retinenda denuò timendum fuisset. Nec multum tempus praeterijt, cùm rex bello Thessalis illato, à Romanis victus, serò tandem vnum Hannibalem, quid facto opus fuisset, praeuidisse fassus est. Europa pulso Antiocho, classi praefectus Hannibal, Apollonij collegae temeritatem sua virtute emendare non potuit. Victo denuò ad Magnesiam Antiocho, & Rom. Hannibalem sibi dedi postulantibus, ad Prusiam, Bithyniae regem, confugit, & Eumenem Pergami regem praelio nauali superauit. Cùm autem Prusias eum Rom. dedere vellet, veneno clàm sumto iam LXX. sibi mortem consciuit. Ex Probo, Liuio, Plut. & alijs. Romanorvm Reipublicae. L. Q. Cincinnatvs, ex agro vocatus, & Dictator dictus, Minutium in Algido monte obsessum, obfidione liberauit, à quo corona aurea obsidionali donatus est. Vicit hostes, duces eorum in deditionem accepit, & in triumpho ante currum egit. Iterum post annos XX. dictator contra Fidenates dictus, fortiter pugnauit. Magistrum equitum Cornelium Cossum habuit, qui & Lartem Volumnium ducem sua manu interfecit. Quintius verò Sp. Melium, regnum largitione frumenti adfectantem, in exercitu suo à Seruilio Hala magistro equitum necari iussit. Liuius lib. 3. & 4. M. Cvrivs Dentatus triumphauit de Samnitibus, iterum de Sabinis, tertiò de Lucanis ouans vrbem ingressus est. Pyrrhum, Epirotarum regem, Italia expulit. Legatis Samnitum aurum offerentibus, respondit se malle imperare aurum habentibus, quàm accipere. Rauisius. C. Svlpitivs Potitus, dictator creatus, reliquias Brenni apud Praeneste stratagemate vicit: multis agasonibus in insidijs collocatis, vnde triumphum egit. Deinde consul Soram expugnauit, Samnites???ue apud Maleuentum superauit, caesis ex eis ad XXX. millia. Front. lib. 2. & Liuius lib. 7. Cùm caeteri Rom. coss. & impp. à clade Cannensi penè omnes vna arte, ne manus consererent cum Hannibale, vterentur: neque satis animi ad conferenda cum eo signa, aut ad congrediendum acie haberet quisquam, M. Marcellvs IV. coss. diuersam inijt rationem: existimans, quod consumturum Hannibalem videbatur, eo accisum ab illo pedetentim iri Italiam: & Fabium, qui nimium cautus erat, dum expectat vt vnà cum tabescentibus viribus extingueretur bellum, timidorum & pauidorum more medicorum, qui medicinam adhibere vere̅tur, morantes dum morbum inclinatio virium tollat: parum rectè censens patriae morbo mederi. Itaq; pro consule Cn. Fuluio in Apulia ab Hannibale cum vndecim tribunis militum caeso, atq; exercitu etiam magna ex parte contrucidato, per literas populum bono animo esse iussit: ire se [2091] iam in Hannibalem, vt pellat eum ea regione. Neq; vllus tanto vllius desiderio rei inflammatus quisquam fuit, vt vir ille ad decernendum acie cum Annibale. Id nocte in somnis obuersari, id cum familiaribus & collegis vnum agitare, deniq; votum apud deos id esse vnum, vt deprehendere in praelio posset Hannibalem. Et certè magnis cladibus Hannibalem affecit, magna alacritate, pari???ue fortuna & prudentia. Nam quintùm co̅sul sexagesimum iam excesserat annu̅, quando insidijs ab Hannibale circumuentus, dum speculatum proficiscitur, caesus est. Plut. in Marcello. Fregit Q. Fabii Maximi prudentia non minùs Poenum, quàm Marcelli inuictus animus: ac nescio an salubrior etiam fuerit Fabiana maturitas iacenti & afflictae patriae, quàm Marcelli ferocia. Hic Punicas vires primus fregit, ille ludificatus est: traxit hic quò voluit, ille quà hostis noluit, ire coëgit: vicit hic saepe, est???ue aliquando & ipse victus, ille citra cruorem, exercitum, quò voluit, egit. Felicior euentu Fabij, quàm Marcelli virtus: hic in insidias praecipitatus concidit, ille pace parta vniuersae Italiae consensu, graminea est corona donatus, & postmodum altissimo senio naturae concessit. Val. Max. lib. 3. cap. 2. Fabium Romani populi scutum, Marcellum verò ensem, militari ioco vocare solebant. Q. Ceditivs Tribunus militum, cùm in Sicilia Romanum exercitum Attilio Calatino Coss. in eas angustias deductum videret, vt certa pernicies ante oculos obuersaretur: magno animo ad Consulem conuersus, Exercitus totius salus quadringentorum sanguine redimenda est. Ad verrucam illam (locum montis editum asperum???ue digito notans) occupandam milites mitte. Poeni hostes vbi id viderint, fortissimus quisq; occursabit: pugna committetur: quadringenti illi trucidabuntur: tu interea occupato hoste exercitum per angustias educes. Tum Consul, Fidum quidem consilium: sed iftos CCCC. milites ad eum locum in hostium cuneos quisnam eritqui ducat? Si alium (inquit Tribunus) non habes, me vtere. Nec mora, assumtis militibus ad certam mortem profectus, fortissimè pugnans cecidit, suis omnibus caesis. Eum adhuc spirantem omni ferè exhausto sanguine hostes sustulêre, cum???; miraculo quodam nullum penitùs in capite vulnus accepisset, curatus conualuit, saepe???ue pòst operam suam Reip. fortem atq; strenuam exhibuit. Cl. Quadrigarius lib. 3. Annalium Laberium vocat. Frontinus etiam Calphurnium dici asserit. Gell. lib. 3. cap. 7. Noct. Att. ex M. Catonis originibus recenset, eum???; à Catone Leonidae Lacedaemonio, qui ad Thermopylas cecidit, conferri testatur. P. Decivs Murena, tribunus militum, inducto ab A. Cornelio incautè in cauam vallem exercitu, circa???ue insessam ab hoste, cùm omnia metus plena, ipsum???ue consulem consternatum cerneret: ductis secum legionis vnius hastatis, euadens in cacumen hosti imminens, pauentibus re inopinata Samnitibus, spacio Consuli ad subducendum agmen in aequiorem locum dato, sua exercitum virtute seruauit. Nec hoc facto contentus: Macti virtute, inquit, milites estote: qui alios seruastis, vosmet ipsos seruate: digni, qui quòd pauci pluribus salutem peperistis, nullius ope indigeatis. Pontanus libro primo, capite 31. de Fort. bell. & Frontinus libro quarto, capite quinto. L. Pavlvs Aemilius, Aemilij Pauli ad Cannas interfecti F. in Hispania motibus concitatis, missus eò praetor, non cum sex fascibus, quot praetores habent, sed additis sex alijs. Ita huius praetura dignationem accepit consularem. Bis Barbaros acie fudit, triginta millibus caesis. Videtur ea victoria planè prudentiae attribuenda ducis, qui loci opportunitate & amnis cuiusdam transitu procliuem militibus dedit victoriam. Ducenta quinquaginta oppida vltrò venientibus in fidem incolis, in potestatem redegit. Prouincia pace & fide composita decedens, Romam est reuersus, ne teruncio quidem ex bello opulentior. Consul factus, octo millibus Ligures subalpinos cum XLM. domuit. In secundo consulatu repulsam tulit. Bello inde Macedonico grauissimo ingruente, inuitus ad consulatum pertractus, & in Macedoniam missus, victo & fugato ad Pydnam Perseo, Macedoniam duobus diebus in potestatem redegit: Perseum Samothracae cepit, Graecorum libertatem redegit: Perseum Samothracae cepit, Graecorum libertatem confirmauit, & speciosissimo triumpho Romam ingressus, duobus filijs amissis, orbitatem suam magno tulit animo. Censor inde creatus, placida morte exspirauit. Plut. in eius vita. M. Attilivs, Glabrio consul bello Macedonico, M. Portium Catonem, & L. Valerium Flaccum, consulares ambos secum duxit: & Antiochum & Aetolos eius auxiliares insigni clade apud Thermopylas, auxiliante Philippo, bello nauali vicit. Liuius de bello Macedonico. M. Attilivs Regulus consul, fusis Salentinis triumphauit. Primus Rom. ducum in Africam classe traiecit. Quassata Amilcaris classe naues longas LXIII. oppida CC. ac totidem hominu̅ millia cepit. In Africa portentosae magnitudinis serpentem occidit. Captus demùm insidijs Xanthippi Lacedaemonij, miserabili exitu ab inimicis enecatus est. Liuius. T. Q. Flaminivs (eius Flaminij filius, qui ad Thrasymenum Hannibali inauspicatè congressus cecidit cum exercitu) Philippum Macedoniae regem praelio fudit, castris exuit. Thessaliam iuuantibus Aetolis & Acarnanibus, vexauit. Ciuitates, quae sub Philippo erant, per praeconem liberas esse pronunciauit. Demetrium obsidem accepit, quem postea pecunia multatum in regnum restituit. Nabin Lacedaemoniorum tyrannum subegit. Legatus in Graeciam contra Antiochum & Aetolos ad confirmandas in fide Rom. ciuitates missus est. Plut. & Plinius de Viris illust. Post duorum Scipionum interitum, cùm Hispaniae propè amissae, Romanae legiones fusae fugatae???ue essent: vnus L. Martivs Romanus eques, collectis duoru̅ exercituum reliquijs, praeter omnium spem exultantes victoria hostes contriuit, bellum???; in Hispania aduersus tres Poenorum duces incredibili virtute industria???; sustinuit. Auctor Scipionis vitae. P. Corn. Scipio, qui ob tributariam redditam Carthagine̅, Africani nomen primus meruit, 17. aetatis anno patrem P. Corn. Coss. ad Ticinum equestri praelio infeliciter cum Hannibale pugnantem hosti eripuit: Canusij nobiles adolescentes de non deserenda rep. iureiurando astrinxit: post Cannensem cladem in Hispania caesis Scipionibus, nemine eam prouinciam suscipere audente, sese spontè obtulit: eo???; 24. annorum proconsul missus, Carthaginem nouam expugnauit. Hispanos temperantia, liberalitate & humanitate sua sibi deuinxit. Hasdrubalem & Carthaginenses Hispania penitùs eiecit. Romam reuersus, consul creatur, & classem 45. diebus instruens, in Siciliam primùm, mox in Africam traiecit. Et Syphace rege capto, Hasdrubale & Hannone victis, in eas redegit hostes angustias, vti Hannibalem ex Italia reuocarent. Quo cum omnibus viribus ad Zamam signis collatis, victor duras pacis conditiones Carthagine̅sibus imposuit, & bello secundo Punico finem imponens, de ijs triumphauit. Romae inde Censor & Senatus princeps creatus, fratri???ue Lucio ad Asiaticam expeditionem comes additus, eo bello feliciter confecto, accusatus Romae à Tribuno pl. quòd Asiatica̅ pecuniam omnem in aerarium non retulisset: magnitudine rerum gestarum nitens, in voluntarium exilium Linternum, vbi villam habebat, secessit, ibique mortuus est, annos natus quatuor supra quinquaginta. Auctor vitae Scipionis, ex Liuio & Plut. Romani cùm aduersus Cretenses bellum gererent: Q. Metellvs in Cretam missus, totam insulam cepit: ac etiamsi à Pompeio Magno impediretur (qui per id tempus habebat totius maris imperium, & continentis) tamen eo inuito bellum hoc magna animi fortitudine confecit: de hostibus triumphauit, & à rerum gestarum gloria Creticus cognominatus est. Dion & Xiphilinus in Pompeio. L. Lvcvllvs eloquentiae & philosophiae deditus, bello Mithridatico à Sylla monetae in Peloponneso praefectus, Cyrenaeis leges scripsit, Neoptolemum Mithridatis ducem circa Lecton Troadis classe profligauit. Temporibus Syllanis caede omni abstinuit: consul creatus, exacto anno prouinciam Ciliciam sorte obtinuit, & contra Mithridatem violata pace bellum reparantem pugnauit, & paruis copijs, Barbarorum ingentes fudit copias, ad Thyndacum amnem, mox ad Granicum fluuium, caesis CCCM. hostium. Fugato Mithridate, & Amiso vrbe opulentiss. capta, Asiam foeneratorum crudelitate pressam releuauit, & vsuras summa aequitate mitigauit. Bello inde contra Tigranem Armeniae regem, generum Mithridatis suscepto XI. millibus CCLXM. Barbarorum caecîdit. Reparatis viribus instantem, ad Amnem Arsamiam, occisis & captis nobilissimis quibusq;, fudit. Militari inde seditione & ciuili inuidia agitatus, cum regibus debellare non potuit. Missus est enim Cn. Pompeius non successor prouinciae, sed triumphi praereptor, cùm res maximas designasset. Namque Taurum cum exercitu Romano superauit primus, Tigrim traiecit, regias Asiae ante regum oculos, Tigranocerta, Cabira, Sinopen, & Nifibin expugnauit in flammauit???ue. Tractum Septentrionalem ad Phasim vsque, Orientalem ad Mediam, Australem vsque ad mare Rubrum & regna Arabiae subegit. Vires regum obtriuit. Sola ei elapsa corpora sunt, quasi in deserta inuias???ue & inaccessas aufugientium syluas. Neque Tigranis & Mithridatis post Lucullum factum aliud extitit vllum. Verùm hic eneruatus iam ac praelijs fractus priribus, ne semel quidem Pompeio ostendere extra vallum sustinuit aciem, sed in Bosphorum fuga delatus expirauit. Tigranes ad genua se Pompeij nudum & inermem abiecit, detractumque capiti diadema ad pedes eius deposuit: Pompeio non ornamentis blandiens suis, sed illis de quibus triumphauerat Lucullus. Quare putauit actum secum praeclarè, cùm insignia regia redderentur sibi, velut antè ijs exutus. Romanorum peritissimi duces, & diutissimè in bellis versati, Lucullum in eo celebrabant praecipuè, quòd duos clarissimos & maximos reges rationibus duabus pugnantissimis, celeritate & tarditate, superauerit. Siquidem Mithridatem tempore & mora florentem attriuit, Tigranem obtriuit accelerando: inter rarissima omnium imperatorum exempla cunctatione [2092] strenua & audacia ad securitatem vsus. Romam reuersus, triumphauit, & factionem Pompeij metuens, deseruit abdicauit???ue remp. otio & quieti indulgens, conuiuiorum splendore, villarum magnificentia, liberalitate & humanitate erga viros doctos clariss. vt eum Tubero Stoicus Xerxem Togatum appellare no̅ dubitauerit. Cicerone in exilium pulso, à liberto Callisthene philtro potionatus, mente???ue paulatim motus, ita vt viuentis quoque facultates procuraret frater, decessit summa cum gloria & felicitate, quòd bella ciuilia exitu suo praeuenit. Corpus eius frater Marcus in Tusculano funerauit. Plut. in Lucul. C. Marivs Arpinas, ignobili ortus genere, Caecilij Metelli fauore (cùm prima stipendia sub Scipione ad Numantiam fecisset) cuius cliens fuerat, ad remp. accessit. Metelli legatus bello Iugurthino, falsis criminationibus eum circumuenit, & à populo consul creatus, Iugurtham captum in triumpho duxit. Cùm Teutones & Cimbri Italiam inuasuri dicerentur: metu consternatus populus, secundò, tertiò & quartò consulem renunciauit. in quarto coss. Teutonas primum ad Aquas Sextias profligauit. Mox cùm honoris ergô quintus ei coss. decretus esset, coniunctis cum Catulo viribus, Cimbrorum ad Athesim ad CXXM. caecîdit, LX. cepit, sic vt post Camillum & Romulum, tertius Romae conditor fuerit appellatus. Sextum consulatum inde adeptus, Metellum collegam in exilium egit. Sociali bello, cùm propter aetatem corpore esset imbecilliore, magistratu spontè cessit. Interim L. Syllae iuuenis successibus inuidens, cùm Sulpitij Tribuni opera dux contra Mithridatem declaratus esset: à Syllae exercitu Roma pulsus, varijs erroribus actus, Minturnis in palude captus, & dimissus, Octauij & Cinnae factionibus cognitis, ex Africa redijt, & cum tumultuaria manu Cinnae sese coniunxit. Vocatus inde in vrbem à patribus, in optimates quosque crudelissimè saeuijt. Redeunte Sylla à Mithridatico bello, consul VII. creatus, terroribus nocturnis agitatus, pleuritide intra septem dies absumtus perijt. Plut. in Mario. L. Corn. Sylla, quaestor C. Marij bello Iugurthino, Bocchi regis opera vinctum Iugurtham Mario tradidit. Legatus in Cappadociam Romanis Parthorum regem adiunxit. Bello sociali factis multis eximijs nomen comparauit ducis apud ciues magni, apud socios maximi, fortunatissimi apud hostes. Annorum L. Consul creatur. Bello orto Mithridatico, cùm Sulpitij Trib. pl. opera Asia prouincia C. Mario decrepito delata esset, Sylla cum exercitu Nola Romam occupauit, vrbem incendit, Marium expulit: & Cinna creato consule, contra Mithridatem profectus, ad Chaeroneam primùm, inde ad Orchomenum regios duces, Archelaum, Taxilem & Dorylaum maximis affccit cladibus, & supra CXXM. Barbarorum interfecit. Athenas, belli sedem, expugnauit, Aristionem tyrannum captum, veneno necauit. Pace Mithridati petenti data, & classe ab eo accepta, mille ducentis nauibus ex Dyrrhachio traiecit Brundusium: & summa felicitate atque virtute clarissimos duces, Norbanum, Carbonem, Marium, Telesinum, postremò Samnitem superauit. Conuertit inde sese ad ciuium caedem, & indignam proscriptionem: & Dictaturam perpetuam sibi arrogauit. Triumpho de Mithridate peracto, Felicis cognomen sibi arrogauit, cùm fortunae omnia sua referret accepta. Depofita inde dictatura, priuatus vixit, neque post tot caedes à quoquam laesus est. Ad extremum phthiriafi correptus, Puteolis decessit, relicto rerum à se gestarum commentario XXII. libris comprehenso. Cadauer illius matronae aromatibus contexerunt. Itaque & viuus & mortuus fortuna vsus est secundissima. Plutarchus in Sylla. Q. Sertorivs ortu Sabinus, pòst Lusitanorum contra Romanos L. Syllae arma contra C. Marium fouentes, dux inuictus, perhibetur neq; laetitiae neq; timori patuisse, fuisse natura in periculis imperterrirus, & secundam fortunam moderatè tulisse: ad dimicandum signis collatis nemine sui temporis ducum timidior: vbi verò in bello quid praeripiendum esset ex occulto, aut praeoccupanda loca munita, aut transeundum cum celeritate, aut cum dolo & impostura, artifex in loco astutissimus. In tribuendis ob praeclara facta honoribus prolixus extitit, & in supplicijs ob delicta exigendis moderatus. Duobus millibus sexcentis, quos nominabat Romanos: collectitijs Afris septingentis, qui eum sunt in Lusitaniam secuti: cetratorum Lusitanorum quatuor millibus adiunctis, & equitibus septingentis: bellum gessit cum quatuor Romanis imperatoribus, qui sub signis habebant centum viginti millia peditum, sex millia equitum, sagittariorum & funditorum duo millia: cum vrbibus innumerabilibus, cùm viginti solùm in vniuersum ipse initio teneret. Attamen viribus tam auspicatus infirmis & exiguis non modò magnas gentes domuit, & vrbes multas redegit in potestatem, verumetiam ex aduersarum partium ducibus Cottam in freto apud Mellariam pugna nauali contudit: Aufidium, qui Beticam cum imperio obtinebat, fudit fugauitque, caesis duobus millibus Romanorum: Domitium & L. Manlium, alterius Hispaniae proconsulem per quaestorem suum superauit: Thoranium, Metelli legatum cum exercitu oppressit. Ipsum Metellum summum illius memoriae virum & clarissimum, non paucis implicatum offensionibus ad eas redegit angustias, vt L. Lollius è Gallia Narbonensi cogeretur suppetias ei venire, ac Pompeius Magnus illuc cum exercitu ab vrbe properè mitteretur. Aquationibus enim arcebat eum, frumentationibus prohibebat, progredienti obsistebat, infestabat sedentem, obsidenti alios imminens inuicem obsidebat eum commeatus inopia, vt milites fatiscerent: & Sertorio Metellum, vt co̅grederetur vnus secum, prouocante occlamarent iuberent???ue: Dux cum duce, Romanus cum Romano vt congrederetur, probris???ue proscinderent detrectantem, quos meritò derisit Metellus. Ducis enim, vt ait Theophrastus, obeunda mors duci est, non gregarij militis. In Pompeij conspectu Lauronem vrbem excîdit miro stratagemate, discipulum se Syllae docturum inquiens, debere Imp. plus respicere quàm prospicere. Eundem???; ad Sucronem praelium committere festinantem, ne adueniens Metellus palmae consors esset, magna strage vicit. At vbi Metellum propè esse sensit, cecinit receptui, ac castra mouit, dicens: Puerum hunc ego, nisi anus illa superuenisset, verberibus castigatum Romam dimisissem. Senatores Rom. exules penes se appellabat Senatum, quaestores legatos???ue ex illis creabat: & licèt armis, pecunia & oppidis vteretur Hispanorum, illis tamen praefectos dabat Romanos. Mithridates cum eo foedus inijt, & naues XL. tria millia talentûm dare pollicitus, quando Perpenna eius gloriae inuidens cum coniuratis eum in conuiuio nihil tale metuentem interfecit. Plut. in Sertorio. Cn. Pompeius Strabonis F. tam populo gratus, quàm pater exosus, Cinna à militibus caeso, in Picenum se contulit, annos XXIII. natus: tribus???ue legionibus conscriptis, & tribus Marianorum ducibus fugatis, L. Syllae sese coniunxit, à quo Imperatoris nomine salutatus est. Suppetias inde Metello in Galliam tulit, eius???ue vigorem senio marcescentem denuò excitauit. Missus est inde in Siciliam contra Perpennam & Carbonem: mox in Africam contra Domitium: fusis???ue magna strage hostibus, diebus quadraginta, annum agens XXIV. regna regum???ue negotia composuit. Romam regressus, Magniappellationem à Sylla obtinuit, eo???ue vel inuito & renitente de Africa triumphauit, quamuis nec Consul, nec Praetor, nec Senator esset per aetatem. Mortuo Sylla, Lepidum coss. bellum ciuile resuscitantem contra Syllanos, in Sardiniam profugere coëgit: Brutum Mutinae domuit. Missus in Hispaniam contra Sertorium, Perpennam & Herennium legatos Sertorij fudit, & ampliùs XM. hostium occîdit. Sertorio per insidias à suis occiso, Perpennam cepit, & Hispaniae rebus compositis, in Italiam sub belli seruilis finem redijt: quod etsi M. Crassus confecit, Pompeius tamen quinq; millia, belli reliquias, quae ex acie fugerant, deleuit, & secundùm ex Europa triumphauit. Primum consulatum cum M. Crasso gessit. Piratas, cum summa potestate missus, trium mensium spacio mari expulit, rostratas nonaginta cepit, debellauit. Nec mora, successor Lucullo datus, Mithridatem fudit, Tigranem Armenium in deditionem accepit, Iberos & Albanos vicit, Syriam in prouinciae formam redegit, Hierosolymam expugnauit, Arabiae Petreae regem suscepit. Ex Asia reuersus, contra opinionem hominum exercitum dimisit, posteaquam tertium triumphum ex Asia duxisset, cùm annum ageret XL. Cùm Lucullo optimatu̅ partibus fauenti par esse non posset in foro, Clodio Tribuno pl. nequissimo sese praeter dignitate̅ coniunxit, & in illius gratiam Ciceroni qua̅uis amico non tulit auxilium. Caesaris opera M. Crasso reconciliatus, coniunctis viribus inimicos facilè è foro exegerunt. Caesari Gallia & Illyricum prouinciae decretae. Frumentariae rei praefectus, incredibili celeritate ex summa inopia summa̅ abundantiam inuexit. Secu̅dum inde consulatum cu̅ M. Crasso vi consecutus, Hispaniam prouinciam sortitus, per legatos omnia administrauit. Mortua Iulia coniuge, Caesaris filia, & Crasso à Parthis interfecto, Caesaris in Gallia rebus gestis inuidens, eius???ue potentiam metuens, vt ad Interregnum deueniretur, studuit. Mox solus consul electus, ei???ue prouinciae in quadriennium dec;etae, & annuum stipendium tributum. Aegrè id ferentibus Caesaris amicis, & absentis quoque, vtpote de repub. optimè meriti, rationem habendam asserentibus, cùm nihil impetrari posset, neq; Caesar legiones dimittere vellet: Marcelli & Le̅tuli Coss. iussu delectu̅ militum habuit Pompeius contra Caesarem. At postqua̅ Caesarem occupato Arimino vrbem petere fama fuit: Po̅peius Brundusium primùm fugit, mox insequente Caesare (qui LX. diebus totam Italiam fine sanguine occuparat) in Graecia classem nauium bello aptarum D. Liburnicarum & speculatoriarum imme̅so numero contraxit. Caesar interea Hispanijs subactis in Graeciam cum exercitu venit. Eum secutus Pompeius, in campis Pharsalicis, praelio commisso, magna strage affectus, Mitylenen fugit: inde in Aegyptum contendit, vbi Ptolemaei regis iussu perfidè ab Achilla caesus, & capite truncato, in litore reli [2093] ctus,à Philippo liberto suo marcidis scaphae piscatoriae reliquijs funeratus est. Cineres ad Corneliam coniugem relati, & in Albano humati sunt. Plut. in Pompeio. De eo sic Plinius: Pompeius non modò Alexandri magni rerum fulgorem, sed etiam Herculis propè ac Liberi patris aequauit. Nam Sicilia recuperata, Africa tota subacta, & in ditionem redacta, Magnique nomine spolio inde capto, eques Rom. (id quod antea nemo) curru triumphali reuectus est: & statim ad Solis occasum transgressus, excitatis in Pyrenaeo trophaeis, oppida DCCCLXXVI. ab Alpibus ad fines Hispaniae vlterioris in ditionem redacta, victoriae suae asscripsit, & maiore animo Sertorium tacuit: bello???ue ciuili (quod omnia externa conciebat) extincto, iterum triumphales currus eques Rom. induxit, toties imperator antequam miles. Postea ad tot maria & deinde Solis ortus missus, hos retulit patriae titulos, more sacris certaminibus vincentium. Neque enim ipsi coronantur, sed patrias suas coronant. Hos ergo honores vrbi tribuit in delubro Mineruae, quod ex manubijs dicabat. Cn. Pompeius Magnus Imp. bello XXX. annorum confecto, fusis, fugatis, occisis, in deditionem acceptis hominum vicies semel centenis LXXXIIIM, depressis aut captis nauibus DCCCXLVI, oppidis, castellis MDXXXVIII. in fidem receptis: terris à Maeotis lacu ad Rubrum mare subactis, votum merito Mineruae. Hoc est breuiarium eius ab Oriente. Triumphi verò quem duxit ad tertium Calend. Octobres M. Messala, M. Pisone Coss. praefatio haec fuit: Cùm oram maritimam à praedonibus liberasset, & imperium maris populo Romano restituisset, ex Asia, Ponto, Armenia, Paphlagonia, Cappadocia, Cilicia, Syria, Scythis, Iudaeis, Albanis, Iberis, insula Creta, Basternis, & super haec de regibus Mithridate atq; Tigrane triumphauit. Summa summarum in illo gloria fuit (vt ipse in concione dixit) cùm de rebus suis dissereret, Asiam vltimam prouinciarum accepisse, eandem???; mediam patriae reddidisse. Plin. lib. 7. cap. 26. C. Ivl. Caesar, Syllae fugiens tyrannidem, à piratis ad Pharmacusam insulam captus, & Mileti redemtus, eosdem Pergami captos in crucem sustulit. Quaestor, deinde Appiae curator viae, largitionibus populum deliniuit, vt quamuis etiam tum regnum videretur affectare, ob inopiam tamen & aes alienum contemneretur. Praetor in Hispaniam missus, sponsore intercedente M. Crasso aeris causa alieni, Gallaecos & Lusitanos domuit, & vsque ad Oceanum gentes antè non pacatas imperio adiecit. Imperator itaque à militibus salutatus, triumphum neglexit, vt consularibus comitijs interesse posset. Crassi & Pompeij opera consulatum inijt cum Calpurnio Bibulo, & Pompeio Iuliam filiam despondit. Galliam prouinciam cum Illyrico in quinquennium cum quatuor legionibus obtinuit. Ac bellorum quae deinceps gessit expeditionum???ue quibus domuit Galliam, tempus, nullo eum vel laudatissimorum atque summorum imperatorum inferiorem bellatorem & ducem ostendit: sed siue cum illo Fabios, Scipiones, Metellos, coaeuos???ue eius aut paulò superiores Sylla̅ & Marium, ambos???ue Lucullos, vel ipsum etiam Pompeium (cuius ex omnis generis bellica virtute superabat gloria coelos) conferat, res gestae Caesaris antecellunt: alium locorum, quibus bellum gessit, asperitate: alium prouinciae, quam subiugauit, amplitudine: multitudine alium & ferocitate quos superauit hostium: alium morum, quos cicurauit, feritate & immanitate: alium clementia & lenitate in deuictos: alium in co̅militones munificentia & beneficijs: omnes verò praeliorum & hostium interfectorum immenso numero. Quippe annis non totis decem gesto in Gallia bello, oppida plus octingenta vi cepit, gentes subegit trecentas, signa diuersis temporibus contulit cum tricies centenis millibus, ex quibus decies centena millia in acie interfecit, alterum tantum cepit. Heluetiorum CCCM. in Galliam irrumpentia profligauit, ex ijs plus centum millia cepit, & sedes pristinas repetere coëgit. Ariouistum Germanorum regem, caesis ex illius exercitu XXC. millibus, ad Rhenum vsque insecutus est. Neruios Belgas rebellantes domuit, ex LXM. quingentis tantùm relictis incolumibus. Confirmatae sunt ei denuò in aliud quinquennium prouinciae. Vsipetes & Tenchteros Germanos in Galliam irrumpentes fudit, caesis CCCCM. Sicambros, Rhenum ponte iungens, inuasit. Britanniam primus Rom. classe bis intrauit, regem tributarium fecit. Galli rebellantes, Cottam & Titurium cum exercitu deleuêre, duce Ambiorige. Caesar cum septem millibus, hostium LXM. superauit. Iterum defecêre Aruerni, Carnutes & Hedui, duce Vercingentorige. Heduos in Lingonum finibus vicit. Reliqui in Alexiam vrbem confugêre, non intra CLXX. millia. Quos dum Caesar obfidet, CCCM. superuênere. Caesar inclusus, muro duplici hostes auertens, incredibili celeritate & prudentia vtrosque caecîdit, Vercingentorigem cepit. Occiso à Parthis M. Crasso, secundum petebat consulatum. Pompeio repugnante, & legiones repetente, infesto exercitu Romam petijt, Arimino occupato. Pompeius vrbe relicta, in Epirum fugit. Eum Caesar insecuturus, cùm classe destitueretur, sexaginta dierum spacio Italiam sine sanguine sibi subiecit. In Hispania Afranio & Varrone Pompeij legatis victis, exercitum accepit. Reuerso ad vrbem socer Piso consuluit, vt de pace mitteret ad Pompeium. Ei Isauricus, venditans se Caesari, repugnauit. Dictator ab senatu dictus exules reduxit, & proscriptorum sub Sylla liberos famae restituit, forma???ue aliqua tabularum nouarum obaeratos vsuris subleuauit, atque alia eiuscemodi non multa delibauit instituta. Diebus autem vndecim dictatura abdicauit se: ac postquam se & Seruilium Isauricum consules declarauit, ad bellum conuertit animum. In Epirum transmittens, quàm longissimè à mari & classe Pompeium trahens, in Pharsalicis campis hostes mira dexteritate fudit, castra cepit, sex millia interfecit, captos suis legionibus immiscuit. In Aegyptum transmittens, Ptolemaeum sorori Cleopatrae concil auit. At posteaquam insidias sibi à rege fieri intellexit, commissa ad Pharum pugna, desilijt ex aggere in acatium, subuenit???ue certantibus. Quia verò vndique inuehebantur in eum Aegyptij, proiecit se in mare, summo???; cum labore enatauit. Dicitur tunc libellos, quos manu tenebat, cùm iaculis peteretur & demergeretur, non amisisse: sed eos supra caput tenens altera manu natasse. Acatium illicò depressum est. Praelio victor Cleopatram Aegyptijs vel inuitis reginam dedit Pharnacem, Mithridatis F. rebellantem, qui Domitium legatum magna clade affecerat, ad vrbem Zelam victum Ponto summouit, exercitum eius internecione deleuit. Romam regressus & consul III. creatus, contra Scipionem & Catonem in Africam mouit, & ad Tapsagum vrbem vnius diei spacio, trinis hostium castris potitus, Iubae scilicet regis, Afranij & Scipionis, millibus quinquaginta caesis, ne quinquaginta quidem desiderauit de suis. Triumphum duxit Alexandrinum, Ponticum & Africanum de Iuba. Quartùm consul Pompeij filios in Hispania ad vrbem Mundam vicit, hostium triginta millia caecîdit, mille ex suis desideratis. Triumphum egit inuidiosum. Inde Dictator creatus perpetuus, cùm erga hostes clementissimus foret, à M. Bruto & Cassio, caeteris???ue coniuratis in Senatu XXIII. vulneribus confossus est, annos natus non plus sex & quinquaginta, Pompeio superstes non multò annis quatuor ampliùs, cùm Parthicum bellum animo concepisset, & per Hyrcaniam Scythis superatis, per Germaniam & Galliam regredi in Italiam cogitaret. Plutarchus in Caesare, & Suetonius. Vnus omnium qui omni memoria fuerunt, Alexandrum Magnum gestarum rerum magnitudine propemodum aequauit: cùm tamen ille & patrem regem habuerit, & eundem tyrocinij magistrum, hic verò priuatus virtute sola omnia sibijpsi pararit. In eo certè maior habendus, quòd quinquagies collatis signis cum hoste dimicauit, solus M. Marcellum transgressus, qui vndequadragies dimicauerat. Nam praeter ciuiles victorias, vndecies C. & XCIIM. hominum occisa praelijs ab eo, confessus est ipse, bellorum ciuilium stragem non prodendo. Plin. lib. 7. cap. 25. & Sabellicus lib. 1. cap. 5. M. Brvtvs Catonis ex Seruilia sorore nepos, philosophiae studiosissimus, Cn. Pompeij castra ob amorem patriae secutus (nam priuato alioqui odio Pompeium prosequebatur, quòd is mortuo Sylla Brutum, Lepidi ducem, Marianas fouentis partes, data fide interfecisset in Gallia Cisalpina) & in acie captus Pharsalica, à Caesare Dictatore humaniss. tractatus, Galliae Cisalpinae praefectus, Praetor inde creatus, sua intercessione plurimos Caesari reconciliauit. Eum verò libertatis alioqui studiosum C. Cassius impulit, vt contra Caesarem secum conspiraret: neque enim aliter Cassius amicos mouere poterat, nisi Bruti auctoritas intercederet. Ergo Idibus Martijs Caesarem in Senatu confodere: ijs???ue honores à populo & prouinciae decretae sunt. Caeterùm cùm Brutus Caesarem honorificè efferri, & à M. Antonio funebri oratione laudari permisisset: commotus populus rei indignitate, percussores ad necem inquirebat. Brutus ergo & Cassius Italia relicta, ille ex Macedonia, hic ex Syria maximum exercitum coëgêre: Romae interim à Triumuiris M. Antonio, Octauio Caesare, & Lepido rei capitalis damnati, quòd Caesarem interfecissent summum virum indicta causa. Cassius Rhodum occupauit, Brutus Lycios subegit. Sardeis conuenêre, & coniunctis viribus vsque ad mare Thasium processêre, & in campis Philippicis dictis, castris positis, cum Antonio & Octauio de summa rerum dimicauêre. Ibi praelio primo victor, secundo victus, proprio gladio incubuit. Plut. in Bruto. M. Antonivs sub Gabinio proconsule Syriae Aristobulum Iudaeorum regem vicit & cepit, Hierosolymae muros primus transcendit, Pelusium occupauit, Ptolemaeu; in regnu; reduxit. Tribunus plebis & Augur, pro C. Iul. Caesare in Senatu egregiè decertauit: sed Pompeianis inferior, cum Q. Cassio ad Caesarem confugit: qui Roma cum exercitu potitus, Lepidum praetorem vrbi, Antonium Tribunum pl. legionibus & Italiae praefecit. In pugna Pharsalica sinistro cornu praefectus, & parta victoria, à Caesare Dictatore Magister equitum creatus est, Caesare à coniuratis interfecto, populum concione fune [2094] briita accendit, vt Brutus & Cassius vrbe profugere cogerentur. Ipse pro libidine omnia egit, & Octauio Caesari è Graecia reuerso sese opponens, Ciceronis factione oppressus, ex vrbe fugit, hostis???ue à Senatu iudicatus, & Mutinae obsessus, fugit trans Alpes; & Lepidi exercitum sibi qua prece qua pollicitationibus coniunxit. In Italiam reuersus, Octauio, qui à Cicerone, libertatis studioso, iam defecerat, sese coniunxit. Et sic Triumuiratu constituto, trecentos proscripsêre: & in campis Philippicis Brutum & Cassium oppressêre, virtute potissimùm Antonij. Caesare Romam redeunte, ipse in Orientem profectus; Cleopatrae in Cilicia sese commiscuit, cuius postea illecebris & amoribus perditus est. Interea cùm Fuluia vxor eius, à Caesare Italia pulsa, Athenis obijsset, orbem terrarum sic inter se sunt partiti, vt Oriens Antonio ad mare Ionium, Occidens Octauio cederet, Africa Lepido: & firmioris vinculi gratia Octauiam sororem suam Antonio Caesar despondit. Ventidium Antonius contra Parthos misit: qui de ijs ter victis primus triumphauit. Eiusdem legatus Sossius multa in Syria patrauit, Canidius Armeniam domuit, Iberos quoque & Albanos ad Caucasum vsque. Contra Parthos Antonius cum LXM. peditum Rom. equitum XVIM. caeterarum nationum XXXM. quanto apparatu nullus antè Romanorum Parthiam intrauerat, bellum ânte tempus mouens, cuncta???; administrans abruptè, vt cum Cleopatra hybernare posset: Phraata Parthorum vrbem frustrà obsedit, & exercitum vix reduxit, cùm Parthos XIIX. praelijs fudisset, verùm equitatu expedito destitutus, eos persequi non posset: amissis suorum XXM. peditum, & IVM. equitum, quorum supra dimidium morbo perijt. Hinc cùm Octaniam, quae Athenas venerat, domum redire iussisset, quòd Cleopatrae amoribus penitùs esset d;mentatus: hostis à Senatu iudicatus, classe D. nauium, peditum CM. equitum XIIM. ad Actium Octauio occurrit. Cum???ue eum ad fingulare certamen nequicquam prouocasset, & in Cleopatrae gratiam contra ducum suorum monita classe confligeret: illam sub pugnae initium cum LX. nauibus fugientem, amore stimulatus persequens, integris & otiosis legionibus terrestribus relictis, Octauio victoriam concessit, non plus quinque millibus amissis. Alexandriae tandem à Caesare obsessus, & primùm à classe, mox ab equitatu suo ad Caesarem deficiente desertus, fuso???; equitatu, manus sibi intulit, & inter Cleopatrae amplexus expirauit, annos natus LVI. posteaquam annos ampliùs XIV. cum Cleopatra vixisset. Plutarchus in Antonio. Ventidivs M. Antonij III. viri legatus, Labienum, qui ad Parthos defecerat, & summum Herodis Pathorum regis ducem Pharnapatem interfecit. Praeterea Pacorum Parthorum regis filium ingenti exercitu Parthico iterum Syriam inua dentem fignis collatis in Cyrrestica fudit, multos???ue concîdit. Inter primos cecidit Pacorus. Hoc factum, quod in celebratissimis fuit, abundè vindicauit populi Romani acceptàs sub Crasso clades, Parthos???ue denuò intra Mediam & Mesopotamiam redegit tribus ordine certaminibus profligatos. Eum Antonius pro meritis honoratum ad triumphum misit. Hic de Parthis ad hanc memoriam triumphauit solus, vir obscuro natus loco: sed peramicitiam Antonij magnarum rerum gerendarum accepit materiam: qua pulcerrimè vsus, dictum de M. Antonio & Octauio Caesare confirmauit, feliciùs res eos per alios quàm per se gerere. Quippe Antonij legatus Sossius multa in Syria patrauit, Canidius???ue ab eo in finibus Armeniae relictus hanc domuit, Iberorum???ue & Albanorum regibus subiugatis vsque ad Caucasum progressus est. Quibus rebus nomen & fama inter barbaros Antonij potentiae est amplificata. Plutarchus in Antonio. Imperij Orientalis, & Occidentalis. Avgvstvs Imperator Cantabros, Aquitanos, Rhaetos, Vindelicos, Dalmatas, Romano subiecit imperio. Sueuos, Cartosque deleuit. Sicambros in Galliam transtulit. Pannonios stipendarijs adiecit. Getarum populos, Basternas???; lacessitos bellis ad concordiam impulit. Obsides accepit à Persis, creandiq; regis arbitrium. Ad eum Aethiopes, Indi, Scythae, Garamantes legatos cum donis miserunt. Bella ciuilia quinq; gessit, Mutinense, & Actiacum aduersus M. Antonium: Philippense in Brutum & Cassium: Perusinu̅ aduersus L. Antonium, Triumuiri fratrem: Siculum aduersus Sextum Pompeium, Cn. Pompeij filium. In bello Mutinensi non modò ducis, sed etia̅ militis functus est munere. Nam aquilifero legionis suae grauiter vulnerato, ipse aquilam humeris subiens diu portauit. Volat. lib. 23. Anthrop. ex Suetonio. Drvsvs Germanicus, pater Claudij Caesaris, in Quaesturae Praeturae???ue honore dux Rhetici, deinde Germanici belli, Oceanum septentrionalem primus Romanorum ducum nauigauit: trans Rhenum fossas noui & immensi operis effecit, quae nunc adhuc Drusinae vocantur. Hostem etiam freque̅ter caesum, ac penitùs in intimas solitudines actum, non priùs destitit insequi, quàm species Barbarae mulieris humana amplior, victorem tendere vltrà sermone Latino perhibuisset. Quas ob res ouandi ius, & triumphalia ornamenta percepit: ac post praeturam confestim inito consulatu, atque expeditione repetita, supremum diem morbo obijt, in aestiuis castris, quae ex eo Scelerata sunt appellata. Suetonius, & Dion. Titvs Vespasianus, patre iam Imperatore declarato, ad bellum conficiendum relictus; cùm ad Hierosolymorum muros inermis speculatum cum paucis processisset: subita oppidanorum eruptione circumuentus, & à suis interclusus, gladio sibi per medios hostes viam fecit, & diuinitùs, mille petitus telis, illaesus ad suos euasit. Mox cùm castrametantibus Romanis, Iudaei desperabundi eruptionem ex improuiso fecissent, Titus bis à militibus desertus, solus sua constantia totam legionem periculo liberauit, & castra muniendi copiam militibus dedit. Iosephus lib. 6. cap. 2. & 3. belli Iud. Traianvs Hispanus à Nerua adoptatus imperium accipiens, militari gloria, vrbanitate & moderatione omnes principes superauit. Nam fines imperij longè & latè diffudit, Germania̅ transihenanam in pristinum statum reduxit, Daciam & multas trans Danubium ge̅tes imperio Romano subegit, Parthos recepit, Albanis regem dedit, Euphratem & Tigrim prouincias fecit, Armeniam, Assyriam, Mesopotamiam, Seleuciam, Cresiphontem, Babylona vicit & tenuit, vsq; ad Indiae fines, & mare rubrum accessit, in quo etiam classem constituit, qua Indiae fines vastaret. Persecutione in Christianos omnia praeclara facinora deformauit, cùm alioqui ita se aequalem omnibus praebuerit, vt vsque ad Iustiniani tempora in creatione principum sit acclamatum, Feliciorsit Augusto, ac Traiano melior. Platina. Alexander Seuerus Imperator ingenti apparatu in Persas profectus, de Artaxerxe rege pote̅tissimo triumphauit: tum???; Persae primùm serui apud Romanos fuerunt, vt Lampridius narrat, anno Christi 225. Severvs Afer natione, clarissimus Imperatorum bellicis operibus. Neq; enim aut ciuiles quisquam aduersus inimicos, aut externas aduersus Barbaros totidem alius victorias reportauit. Cuspinianus. Gordianvs Persas freque̅tibus praelijs vicit: ad Antiochiam, quae in Persis tum tenebatur, Saporem regem Persarum fugauit. Antiochiam, Carras & Nisibin, quae omnia sub Persarum imperio erant, recepit. Itaq; factum, vt totum Orientem respub. Romana teneret. Iulius Capitolinus. Eusebius & Laetus, de magnitudine imperij Romani sub Diocletiano haec tradunt. Ab Ortu, ad Iudaeosvsq; propagari Imperij fines, non Euphrates, non Tigris vetuêre, non superbae regum Persarum minae. A Meridie, Aethiopes per legatos accessêre. Ab Aquilone, Barbarae ferae???; nationes Sarmatarum domitae. Ab Occasu Gensoriacus Oceanus, admirabilis victoriae testis est, simul & Britannicus. Toto igitur terraru̅ orbe vndique Romana arma victorias illustres assecuta sunt. Persae armis Rom. cedere confessi, intra positos terminos se tenuerunt. Post tot victorias, maximus à Senatu triumphus Diocletiano decretus est. Quum Valerianus à Sapore captus esset, Odenatvs Palmyrenus decurio (qui inter triginta tyrannos co̅numeratur) collecto exercitu, agrestium???; manu, rem Romanam tutatus est. Regis Saporis thesauros, regias???; concubinas cepit. Nisibin & Orientis pleraq; cu̅ omni Mesopotamia recepit: ad Ctesipho̅ta vsq; profectus, Saporem cum liberis in fugam vertit. Composito Orientis statu, à tonsobrino suo Maeonio, insidijs Zenobiae vxoris, regnum filio astruere conantis, imperium affectante, interemtus est cum filio Herode. Cuspinianus. Cùm Gothi, Scythae, & vniuersae Sarmatarum gentes, impetum in Rom. ditiones facerent, Fl. Clavdivs Imp. Barbarorum supra CCCXX. millia superauit ac contriuit, vt paucissimi in patriam reuerterentur. Nauali pugna bis mille naues eorum depressit: reliquos in Haemi montanis fame & pestilentia confecit. Scythae, qui Cretam ac Cyprum vastare nitebantur, fame peste???; repulsi sunt. Cuspinianus. Avrelianvs Imp. Gothos apud Danubium graui praelio vicit. Zenobiam, haud longè ab Antiochia terrore magis quàm praelio victam, in triumphum vnà cum Tetrico duxit: quo apud Catalaunos superato, Gallias receperat. Firmo Seleucio, qui sibi Aegyptum vendicabat, occiso, ad pacis opera conuersus, templum Apollinis, & muros vrbis magnificentissimisoperibus extruxit. Platina ex Vopisco. Probvs (qui postea Imp. factus est) impubes etiamnum Valeriani Imp. iudicio tribunatum adeptus, bello Sarmatico, transmisso Danubio, multa fortiter & strenuè gessit. Valerium Flaccum è Quadorum manu liberauit. Vnde illi corona ciuica à Valeriano donata est: sed & pro concione laudatus, dono accepit hastas puras, coronas vallares, ciuicas, vexilla, armillas, torquem aureum ac pateram, ob res praeclarè gestas. Sub Aureliano & Claudio, murum conscendendo, diripiendo vallum, interimendo cominùs hostem, plurima dona meruit. Aurelianus illi Decumanos exercitus tanquam fortissimo tradidit, vt si sibi scienti contratium aliquid eue [2095] niret, Probum principem faceret. Et Tacitus in Senatu fertur dixisse, cùm ei imperium offerretur, illud Probo deberi. In Aphrica contra Marmaridas fortissimè dimicauit. Carthaginem à rebellione vindicauit Aradionem quendam in Aphrica singulari duello prostrauit. Multa in Aegypto fecit insignia opera, pontes, templa, basilicas. Pugnauit etiam contra Palmyrenos feliciter. Creatus Imp. vel muitus, Gallias à Germanis recuperauit, receptis LX. vrbibus. Cùm securi in Rom. solum irruerent Germani, caesis CCCC. millibus, reliquias vltra Nicrum & Albim fluuios remouit. Trans Rhenum in hostico castrametatus, in eam redegit necessitatem Germanos, vt non modò nouem reguli supplices ad pedes eius procumberent, sed etiam obsidum loco XVI. millia tyronum Probo darent: quibus auxiliaribus exercitum suum validiorem reddidit. Pacata Rhetia in Illyricum venit, & nullo bello exclusis Sarmatis, cuncta recepit quae illi abstulerant. In Thracia Gothos ita terruit, vt illos aut in deditione̅, aut in amicitiam reciperet. Ciliciam ac Isauriam latrocinijs perpurgauit, ac Pamphyliam. Parthos ita terruit, vt ad eum legatos mitterent de pace. In Thraciam reuersus, Bastarnas in solo Rom. constituit, qui in fide permanserunt, cùm alij Barbari longè late???ue vagarentur, quos & fudit & fugauit. Saturninum, qui Orientis Imperium arripuerat, diuersis praelijs superauit. Proculum & Bonosum imperium in Britannia, Hispania atque Gallia affectantes, interemit. Bellum Persicum parans, in Illyrico à militibus est occisus, quòd eos nunquam otiosos esse sineret. Constantinvs Magnus, Chlori F. sub Galerio Maximiano miles, ducem Sarmatarum catenis vinctum adduxit, leone̅ quoq; in theatro superauit. Insidias tyranni fugiens, ad patre̅ in Britanniam, iam animam age̅tem, confugit: & regno Galliarum, Hispaniarum atq; Alpium, Eroci regis Alemannorum opera ex patris testamento potitus, contra Maxentium à Senatu aduocatus, crucis signum praeferens, Romae illum oppressit. Licinio, quem Galerius adoptarat, sororem Constantiam dedit, & imperij fecit consortem. Quem victo Maximiano Daza superbientem, post multa praelia tandem Nicomediae priuatum viuere coëgit. Vicit Sarmatas atque Gothos Thraciam infestantes, & propter rerum gestarum magnitudinem Maximus dictus, expeditione contra Persas suscepta, ab Eusebio praesule Nicomediense in Iordane baptizatus, Sotiropoli veneno à perfidis ministris, iam antè aeger, extinctus est. Cuspinianus. Ivlianvs à Constantio Imp. adoptatus, in campis Argentoratenfibus, cum paucis militibus, infinitas hostium copias deleuit: quadraginta millia Romanorum, qui iure belli seruiebant, ab Alemannis recepit. Eorum regem Badomarium cepit. Hac strage Barbarorum vrbem Arge̅toratum insigniorem reddidit. Proinde bellorum successu Traiano, clementia Antonino, moderatione M. Aurelio comparatus est. A militibus inde salutatus Augustus, licèt inuitus, cùm frustrà se Co̅stantio excusaret, contra illum ducto exercitu, in Illyrico Constantij mortem intellexit. Ab eo successor dictus, Persica expeditione perijt. Stilicho Vandalus, à Theodosio Magno Honorio F. tutor datus, Serenae neptis ex fratre Theodosij coniugio cohonestatus, Honorio filiam primùm Mariam, inde Thermantiam elocauit: eundem ab Alarici primùm Gothi, deinde à Radegaisi Scythae non dubia seruitute eripuit: vir domi, militiae???ue insignis, acer consilio, manu promtus, principibus carus, sed militibus carior: & qui ad caeteros titulos praeturam in exercitu per annos viginti tres gesserat, & cum potestate propè Augustali post Theodosij mortem in Occidente versatus erat: tandem Olympij praetorio praefecti calumnijs circumuentus atque caesus est. Sozomenus & Zosimus. Alij alijs de causis necem Stilichoni allatam scribunt. Iornandes & Marcellinus, quòd Vandalos in Galliam immisisset: Numatianus autem, quòd Gothis Italiam prodidisset. Sigonius lib. 10. Imp. occid. Constantivs Comes Romanus, vnicum Honorij Imp. propugnaculum, Constantinum tyrannum Arelaticum cum Iuliano F. in potestatem redegit: Iouinum, qui in Auernia purpuram sumserat, repressit: Maximum in Hispania coërcuit: Burgundionibus pacem dedit: Ataulfum Gothorum regem è Narbonensi Gallia in Hispaniam fugere compulit: Attalum tyrannum cepit: cum Vallia, qui Ataulfo successerat, foedus fecit: Placidam Honorij sororem, Alarici viduam, recepit: eius???; matrimonio voluntate Honorij potitus, ab Honorio tandem in imperij societatem acceptus, sex tantùm menses superuixit, relicto Valentiniano III. F. qui Honorio successit. Sigonius lib. 11. Imp. occid. Aetij pater Gaudentius, primoris in minore Scythia loci, militiam à domesticatu exorsus, vsq; ad magisterij equitum culme̅ ascenderat. mater Itala, nobilis ac locuples femina. Aetivs ipse è Dorastana Mysiae à puero praetorianus, tribus annis Alarici obses, deinde Hunnorum: pòst Carpilionis gener, ex Comite domesticorum curam palatij sub Ioanne tyra̅no post mortem Honorij gerere cepit, ab co???ue in Pannoniam cum ingenti auri pondere ad accersenda Hunnorum auxilia missus est, qui erant ei noti, & familiari amicitia iuncti ab illo tempore, quo apud eos obses egerat. Caeterùm victo capto???; ante eius aduentum Ioanne Rauennae, ad partes Valentiniani III. transit, ei???ue Placidia Augusta non solùm veniam dedit, sed etiam Comitis dignitatem impertijt, quòd Hunnos sine tumultu extra Italiam dimisisset. neq; enim erat obscurum, quantum illi alere incendium potuissent, si eorum vti opera perrexisset. Theodericum Gothorum regem ab Archillarum oppidi Gallici obsidione auertit, Clodionem Francorum regem repulit. A Bonifacio Africae comite, que̅ per calumniam perdere studuerat, ex prouocatione victus, dignitate nudatus in agrum se contulit, inde ad Hunnos confugit, eorum???; opibus ius interpolatae potestatis recepit. Gundicarium Burgundionum regem Belgica expulit. Atilam orbis terrorem in campis Catalaunicis auxilio Theoderici Gothorum regis an. 453. profligauit: subinde in Italia debacchantem sustinuit, & foedere icto pedem referre coëgit. Maximi senatoris calumnia à Valentiniano III. Romam euocatus, per insidias caesus est. Quo extincto, simul omne Occidentalis Imperij praesidium cóncidit. tanta fuerat in eo virtutis indoles, tanta auctoritas, atque ad omnes res consulendas atque agendas consilij promtitudo, animi???; alacritas. Sigonius lib. 13. Imp. occid. ex Paulo Diacono. Gratianvs Imp. religione ac pietate omnes penè qui antè fuerunt principes, superauit. Vsu armorum strenuus, velox corpore, cursu, palaestra, saltu, ceruos superabat. Circa Argentariam oppidum, triginta millia Alemannorum Gallias infestantium fudit. Vnde & Germanicus & Alemannicus dictus est. Cuspinianus. Theodosivs Magnus, Hispanus genere, à Gratiano Imp. contra Hunnos & Alanos in Thraciam missus, Barbaros mira celeritate superauit, & trans Istrum abegit: & propterea XXX. aetatis anno à Gratiano purpura in dutus, & Orientis imperio praefectus fuit. Gothos Rom. consociauit. Maximum tyrannum, Gratiani interfectorem, & Victorem eius F. oppressit, & Valentinianum iuniorem regno restituit. Fugenium tyrannum, & Arbogasten Valentiniani parricidam, acie vicit. Dum Mediolani ludos pro victoria celebrat, morbo correptus obijt, Imp. opt. in omnes homines munificus ac liberalis, potissimùm tamen in bonos. Diligebat ingenia simplicia, mirabatur erudita, literis ipse mediocriter eruditus: multum tamen sagax, & veteru̅ gestorum diligens inuestigator, sed qui superba ac crudelia facta improbaret. Cuspinian. Heraclivs Imp. cùm ob Phocae ignauiam in tempora incidisset turbulentissima, Persis Africam & Asiam, Hunnis Europam vastantibus, & legiones omnes ferè Barbarorum impetu absumtae essent, aerarium denique penitùs exhaustum foret: pacem cum Hunnis fecit, ipse contra Cosroën crudeliss. tyrannum vel inuitus bellum suscepit, tyrones conscripsit, in armis exercuit, thesauros ecclesiae in stipendium militibus conuertit, & tribus praelijs cruentiss. Sarbarum, Saim & Razatenem Cosrois duces vicit: Cosroën vita & imperio exuit, cum Siroë eius F. pacem firmauit: felix nimiùm, nisi in Monothelitarum haeresin incidisset, & incestis nuptijs filiae fratris Martinae sese polluisset. His nanque vitijs infecto auxilium diuinum deinceps defuit, & Saraceni Asiam occupauerunt. Paulus Diaconus lib. 18. Zonaras Tomo 3. Iuo in Chron. Otho Phrysingensis lib. 6. cap. 9. Ivstinianvs I. Imp. vbi à Iustino auunculo suscepit imperium, Belisarij ductu Persas superauit, & veteres imperij limites reformauit. Illyricum ab Herulis & Bulgaris vastatum recuperauit. Hypatium & Pompeium, Anastasij Imp. nepotes ex filia, imperium aucupantes occidit. Vandalos in Africa domuit, Gilimere eorum rege capto. Stozam res nouas in Africa molientem oppressit. Bello Gothico in Italia per nouem annos, finem imposuit, anno imperij sui XIIX. capto rege Vitige per Belisarium, caeso Totila per Narsetem eunuchum. Proptertot victorias appellatus est Alemanicus, Gothicus, Alanicus, Vandalicus, Africanus. Paulus Diaconus lib. 28. rerum Rom. & Cuspinianus. Belisarivs dux Iustiniani Persas vicit, Vandalorum regnum in Africa sustulit, capto Gilimere eoru̅ rege, trium me̅sium spacio. Bello inde Gothico datum initium, anno Sal. 534. Iustiniani IIX. quod per XIIX. annos varia fortuna durauit. Ad id missus Belisarius, Siciliam primò subegit: mox Campaniam. Romam contra Vitigem Gothorum regem tutatus est, eum???; non multò pòst Rauennae obsessum, cum vrbe cepit, & Constantinopolim in triumpho duxit. Reuocato Belisario ad Parthicum bellum, cùm Gothi rege Totila animos resumsissent, & omnibus ferè recuperatis, Romam vastassent: Belisarius redijt, at febri affectus, Totilae obsistere non potuit. Mox cùm conualuisset, ob metum belli Persici à Iustiniano reuocatus est, ei???ue successit Narses eunuchus. Sabellicus lib. 3. Ennead. 8. Blond. lib. 6. Dec. 1. ex Procopio, de bello Gothorum. Narses Eunuchus, primò bibliopola fuit. Hunc cùm in cubiculum suum accepisset Imp. Iustinianus, cognita hominis virtute, eum in ordinem patriciatus asciuit. Narrant coluisse illum magnoperè Deum, & virginem Deiparam ipsi manifestè apparuisse, mandasse???; quando pugnandum esset, quando non. Is reuocato Belisario Constantinopolim ob metum belli Persici, anno XVI. belli Gothici in Italia icto foedere cum Longobardis, qui duci Alboino Pannoniam inferiorem occuparant, cum magnis copijs Italiam ingreditur: Rauennam petit, Totilam apud Brixellum occidit, Theiam in eius locum suffectum, non longè à Nuceria oppressit, anno Sal. 554. Atque ita secundo & septuagesimo anno posteaquam Theodericus eorum rex primò Italiam ingressus est, Gothorum nomen regno exuit. Reliquias Gothorum sustulit, anno post inchoatum bellum decimooctauo Romam instaurauit. Mauritaniam tributariam fecit. Buccilenum Theodebaldi Francorum regis ducem, qui magnam Italiae partem occuparat, interfecit, & 16. annis in Italia imperauit. Mortuo Iustiniano cùm ei successisset Iustinus iunior, anno eius tertio ab inuidis quibusdam accusatus tyrannidis, & à Sophia Augusta ad telam faciendam amarulenta ironia reuocatus, respondit, se talem telam orditurum qualem Imp. dum viueret, non posset detexere. Neapolim secessit in Campaniam, inde???ue mox per legatos, Longobardos ex Pannonia ad Italiam occupandam euocauit. Platina, Sabel. lib. 4. Enn. 8. Blond. lib. 7. Dec. 1. Procopius lib. 3. Carolvs Pipini F. cognomine Magnus, grauissima bella & maxima gessit. Primum Aquitanicum, à patre quidem inchoatum, & viuente fratre Carolomanno susceptum, sed sine eius auxilio finiuit. In quo Hunoldum, qui Vaifaro successit, strauit fugauit???ue. Longobardicum inde bellum, precibus Adriani pontificis suscepit. Aistulphum regem ad restituenda Italiae oppida, & reddendos obsides compulit. Desiderium eius F. longa obsidione fatigatum Papiae in deditionem accepit. Desiderij filium Adalgisum, in quem spes omnium inclinare videbantur, Italia excedere compulit, omnia Romanis erepta restituit, liberam???ue Italiam Adriano pontifici tradidit, Longobardis pulsis. Tertium bellum Saxonicum est, caeteris quidem laboriosius & per interualla gestum, vtpote à patre eius inchoatum, quod tandem trigesimotertio anno absoluit: quo ferocissimas gentes atque toties rebelles compulit, vt Christi assumerent religionem. Domuit & Hispanos. Sed dum per Pyrenaeos montes egreditur, à Vasconibus in insidijs delitescentibus, exercitus cladem passus est: quo Rolandum ex sorore Bertha nepotem, Britannici limitis praefectum, virum strenuum, cum aliquot ducibus, amisit. Britones, qui ad Occidentem in extrema Galliae parte in Oceani litore habitabant, quòd dicto audientes non erant, imperata facere coëgit. In Italiam cum exercitu veniens, coëgit Aragisum Beneuentanum gentis ducem filios obsides dare, & iugum ferre. Bellum Boioricum vxor Tassillonis ducis, filia regis Desiderij Luitburga, vel Lutberta excitauit, patris exilium vlcisci cupiens, aduocatis Hunnis, quibus cum foedera iunxit. Carolus bis victor vitam concessit Tassilloni & filio, sed tonsis capillis in coenobium detrusit. Natum ex hoc aliud grauius bellum, Auaricum cognominatum, cum Hunnis, qui & Auares dicuntur, per octo annos gestum, qui tum Pannoniam incolebant superiorem magna ex parte. Eorum regiam Ringum Carolus expugnauit, totam penè Hunnorum nobilitatem sustulit, congestos thesauros diripuit. Nec vllo vnquam bello Franci magis ditati sunt. Gessit & alia multa bella, Sclauonicum, Normanicum, quibus Danos & Sueones perdomuit: Boëmicum & Limonicum, quibus & Abodritas in suam ditionem redegit. Haec bella annis quadragintasex administrauit, partim per se, partim per praefectos ac filios suos. Aquitaniam, Vasconiam, totum???ue Pyrenaei montis iugum vsque ad Hiletum amnem: totam???ue Italiam ab Augusta praetoria vsque in Calabriam minorem, vbi Graecorum ac Beneuentanorum erant confinia, possedit: Saxoniam, quae magna pars Germaniae est, & vtranq; Pannoniam, cum Histria, Liburnia ac Dalmatia imperio adiecit. Cu̅ Constantinopolitanis Caesaribus foedus iunxit: gentes Barbaras inter Rhenum & Vistulam, Oceanum & Danubium perdomuit. Cranzius lib. 2. Saxoniae. Lvdovicvs Pius Imp. Britones à Francorum fide deficientes, in suam potestatem redegit, eorum rege occiso. Vascones per filium compescuit. Pannoniorum tyrannum Aquilelam bello prementem, occîdit: piratas ex Dacia in Aquitaniam irrumpentes, arcuit. Italicum tumultum per filium Lotharium sedauit. Bulgaros pacauit, Normannos ad fidem adduxit, & lauacro baptismatis ablui fecit: Frisiam illis donauit, vt tutiores ab infidelibus essent. Sarracenos Italia expulit. Cuspinianus. Otho I. Imp. à rebus gestis, Magni cognomen sortitus, Henrici Saxonis F. Eberhardum Francorum ducem, Henricum Saxoniae ducem fratrem suum, & Gisilbertum Lotharingiae ducem sororium suum, qui contra se conspirarant, domuit. Boëmos XV. annis sibi subiecit. Hungaros Franconia expulit. Burgundiam subegit. Ludouicum Franciae regem, ab Hugone Ruperti F. regno pulsum, restituit. Italiam ingressus, Berengarium regem cepit, Adelhaidam, viduam Lotharij regis Italiae, vinculis liberauit, & vxorem duxit. Conradum ducem Sueuiae & Luitolfum F. armis victos, ad petendam veniam adegit. Hungaros, vastata Gallia in Bauariam irrumpentes, illustri victoria ad Lycum superauit, vt CC. propè annis nullus regum parem sit assecutus. Berengarium denuò in Italia tyrannidem exercentem domat: Romam ingressus, Ioanne pontifice deiecto, Leonem creat, & Romanos iureiurando adigit, ne nisi consensu Imper. pontificem eligant. At Romani Leone deiecto Benedictum eligunt. Otho vrbem fame capit, Leonem restituit. Eo mortuo, Ioannes Marmensis episcopus, Imperatoris iussu Papa creatur. Quo à Rom. pulso Romam reuersus Imp. XIII. Romanorum principes suspendit, & Ioannem restituit. Calabriam depopulatus est. Obijt tandem apoplecticus Magdeburgi. Cuspinianus. Henricvs II. Imp. non minus vitae sanctimonia, quàm fortibus gestis insignis fuit: vt mirum sit, hominem ita religioni deditum, potuisse imperij terminos & ab hostili incursu reddere tutos, & regnum suum locupletare ac augere. Quae enim caeteri reges ensibus & humani sanguinis effusione, non sine magna multorum calamitate perfecerunt: hic pietate, religione, ac bonis virtutibus peregit, & imperialem dignitatem decore, gloria ac maiestate exornauit. Sic Boëmiam subiugauit, sic Burgundiam in deditionem recepit, sic Pannoniam fidei catholicae & Romano imperio coniunxit: & magis precibus ad Deum quàm armis triumphauit. Cuspinianus. Henricvs III. Imp. Boëmos rebelles imperata facere coëgit. Petrum Hungariae regem caeso Aba restituit. Romanum schisma trium pontificum sedauit. Calabriam à Saracenis purgauit. Cuspinianus. Henricvs IV. Imp. puer relictus à patre, & malè sub matre primùm, mox etiam sub Annone Coloniensium episcopo institutus, vitijs suis omnibus odio cepit esse, & à Gregorio VII. anathemate notatus est. Principum quidam Rodolfum Sueuiae ducem regem crearunt. Quem grauissimis bellis persecutus tandem occidit. Hermannus nobilis Saxo à Saxonibus electus, & post illum Egbertus Marchio quidam, oppressi sunt. Conradus patri rebellis, Italiae regnum occupauit. Sed iniquissimè à filio Henrico V. quem Caesarem appellarat, tractatus, tandem Leodij ex animi moerore perijt: princeps alioqui facundus, liberalis, pius, ingenio acer & bellicosus, & re militari fortunatus, vtpote qui sexagies & bis aciecollata pugnauit, M. Marcello & C. Iulio superior: quum iam regnasset vndequinquaginta annis. Cuspinianus. Fridericvs I. vulgò Barbarossa vel Aenobarbus, à rubea barba cognominatus, filius Friderici duci Sueuorum, manu strenuus, animo fortis. Conrado rege patruo defuncto, Francofordiae rex ab vniuersis Germaniae principibus designatur, mox Aquisgrani ab Arnoldo Coloniense archiepiscopo coronatur, in sedem???ue Caroli collocatur. Tribus primis annis pacem inter Germaniae principes ob ducatum Bauariae & Saxoniae, multo admirando???; labore composuit. Italiam cum exercitu ingressus, ab exulibus Apulis inuitatus contra tyrannidem Gulielmi Siciliae regis, qui patri Rogerio successerat, Mediolanum expugnat, atque incendio consumit: Astam diruit, Derthonam rebellem solo aequat, Papiae triumphat, ac ferrea corona insignitur. Dein transcenso Apennino, & peragrata Tuscia, Romam ingreditur, & imperij coronam accipit ab Adriano IV. Senatores id aegrè ferentes, seditionem in vrbe mouent. Imperator immisso exercitu eos compescuit, Spoletum euertit. In Germaniam regressus, bella ciuilia inter Hermannum Palatinum & Arnoldum Moguntinum archiepiscopum sedauit, & propterea Pater patriae dictus est. Polonos rebelles superauit. Iterum cum CM. armatorum Italiam ingressus, Mediolanenses rebelles subiugauit, & per Burgundiam reuersus est. Rebellantibus tertiò Mediolanensibus cum confoederatis, Mediolanum funditùs euertit. Reliqui Longobardi, Placentini & Brixienses sese Imp. dediderunt. Orto inde schismate inter Victorem & Alexandrum III. Imp. Victori fauens, Romam obsedit, sed pestilentia abire coactus, quartò rebellantibus Mediolanenfibus, & Venetis Alexandrum suscipientibus. Vix tandem pax facta est. Imperator suscepta contra Saladinum Babylonium expeditione, cùm in Serra Armeniae fluuio per aestum abluitur, vorticibus rapidissimi fluminis absorptus, Tyri sepelitur. Cuspinianus. Fridericvs II. Imp. Henrici VI. Imp. & Constantiae monialis F. vtriusque Siciliae & Hierosolymae rex, Sardiniae & Italiae dominus, dux Sueuiae, Friderico I. auo similis, militaris laudis appetentissimus. Corpus laborum patientissimum, plurimum audaciae ad subeunda pericula, non minus tamen consilij inter ipsa discrimina: nullo vnquam labore fatiga [2097] tus, nullis casibus victus. Othone IV. deiecto ab imperio, XX. annum agens, Francoforti electus, Aquisgrani consecratur, Romae ab Honorio III. coronam sumit. Interea cùm pontifex comites Tusciae rebelles suscepisset, aegrè id Imp. ferre, & hinc principia bellorum. Mortuo Honorio, successit Gregorius IX. qui Fridericum diris deuouit. Suscipit Imp. & pietatis & placandi Papae gratia expeditionem contra Soldanum, & rebus prosperè gestis, inducias decennales paciscitur. Interea pontifex Apuliam subigit. Fridericus reuersus omnia recipit, & pacem cum pontifice componit. Caeterùm pontifex absentem in Germania denuò proscribit. Reuertitur Fridericus, & miserè affligit Italiam. Mortuo Gregorio, & Celestino, successit Innocentius III. qui Lugduni Imp. anathemate notauit, & principes à iuramento fidelitatis absoluit. Tandem in Apulia veneno potionatus, & à Manfredo spurio suffocatus est. Cuspinianus. Arnvlfvs Imp. Sclauos dissidentes compescuit, Normannos Lotharingiam vastantes ad internecionem vsque caecîdit. A Berengario rogatus, Lombardiam contra Guidonem ingressus, Bergomum armis cepit: & Ambrosium vrbis Comitem in arbore suspendit. Iterum Italiam ingressus, Romam cepit, multatis vltimo supplicio seditionis auctoribus contra Formosum pontificem. Tandem à Guidonis vxore medicato poculo potionatus, phthiriasi perijt. Cuspinianus & Aemilius lib. 3. Conradvs I. Imp. Franconiae dux, animo corpore???ue validus, adeò vt plerisq; timorem, multis iniecerit obedientiam. Potentissimi principes eius aetate florebant in Germania, Arnulphus Malus in Bauaria, Burcardus Strenuus in Sueuia, Eberhardus Comes potentissimus in Orientali Francia, frater regis Giselbertus dux in Lotharingia: omnium autem praestantissimus Henricus Saxonum & Thuringorum dux. Qui omnes Conrado erant rebelles. Sed eos ille partim consilio ad amicitiam reduxit, partim robore compescuit: tantas???ue illis strages intulit, vt ex maxima occisorum militum multitudine pleriq; in antiquorum philosophorum venirent sententiam, animas post mortem iterum in alia corpora immigrare. Cuspinianus. Rodolfvs Habspurgensis manu promtus, animo fortis, quatuordecies cum hoste conflixit, semper victor. Et propterea Victoriosi cognomen accepit. Cuspinianus. Albertvs I. Austriacus Imp. duodecies collata acie dimicauit, semper victor, à scriptoribus ob id Albertus Triumphator cognominatus. Cuspinianus. Albertvs Friderici Marchionis Brandeburgensis F. vir rei bellicae gloria omni aeuo memorabilis, gessit cum Norimbergensibus graue bellum: quo motu tota penè Germania in partes abijt: est???; interim nouies acie dimicatum: fuerunt???; praelia haec omnia Alberto secunda, praeter vnum. Militauit in Polonia, pugnauit in Silesia, castra posuit in Prusia, hostes in Boëmia fudit: nullus est in Germania locus, cui non suae militiae vestigia impresserit: ad summam pluribus interfuit praelijs, quàm caeteri duces sui temporis aut viderint, aut audiuerint. Saepiùs ex prouocatione dimicauit, ac victor semper, saepe galea duntaxat & clypeo tectus, caetera inermis: XVII. equites sunt ab eo hasta superati, & ad terram deiecti, ipse nunquam ab vllo eiusmodi ludicro certamine victus: quo est factum, vt Teutonicus Achilles sit dictus. Aeneas Syl. in Europa, & Sab. lib. 8. Ennead. 10. Italorvm. Circa annum Sal. 1390. duo erant in familia comitum Cunij praecellentes in armis duces, Ioannes & Albericvs, cuius causa factum est, vt ab externis Italia fit liberata. Albericus enim post captum à nepote Io. Galeacio Bernabouem vicecomitem, cui militauerat, Italos multis in locis arma tractantes, in societatem vnam coëgit, sancti Georgij vocatam. Cum qua Britones, qui sexaginta fermè castella in agro ecclesiae vastauerant, & cum Cardinali Genuensi ad sex millia Italiam ingressi fuerant, & deinde Teutonicos, ac postremò Anglos, Ioanne Haucut mortuo, ac Florentiae sepulto, Italia expulit. Blond. lib. 10. Dec. 2. Franciscvs Carmaniola sordido loco natus, adeò vt etiam porcorum greges puer pauerit, literarum ita prorsus ignarus, vt primas figuras non cognosceret: forma ac viribus corporis, fide alijs???ue virtutibus memorabilis, rei verò militaris peritia vsq; adeò praecellentis, vt bellorum arbiter videri posset (nam ad vtroslibet ille transisset, migrasse cum eo fortuna credebatur) à Philippo Vicecomite praeter meritum Genuae praefectura deiectus, ad Venetos desciuit, & Brixia capta, Philippi equitatum omnem cepit: & partam eo die victoriam persequi voluisset, finis bello imponi potuisset. At cùm hostes captiuos dimitteret, Veneti suspicione ducti, quasi in Philippi gratiam redire cuperet: Venetias euocatum securi percussêre, publicatis etiam bonis eius, quae in sumtus belli haud parum temporis suffecisse perhibentur. Iacobus Bracellus lib. 1. belli Hispanici. Nicolavs Picininus à corporis breuitate dictus, dux clariss. In milites suos indulgens, in amicos liberalis, in hostes durus & asper, dimicandi cupidus, quietis impatiens, gloriae auidus, & in periculis obeundis promtus ac securus, praelium ex occasione protinùs sumsit: hostem celeritate praeuenit, excursione fatigauit. Leuis armaturae equite magis quàm pedite vtebatur. Fortes atque asperos milites amauit, hostium numero deterreri non potuit, diligens & expeditus in exercitu ductando. Quibus rebus cùm plurimos & in Gallia Cisalpina, & reliqua Italia triumphos ex hoste duxisset: haud dubiè rerum gestarum magnitudine, magistro suo Braccio maior euasit. Sforcia eius aemulus fuit, & cùm scientia rei militaris atque auctoritate pares viderentur, diu dubium fuit, vter alteri anteponendus esset. Sed hanc litem, fugatus in Piceno Nicolai exercitus, & ingens victoriarum Francisci cursus, & Mediolanensium fortuna in eum pleno cornu translata, prorsus diremit. Aen. Syl. cap. 59. Europae. Braccivs Montonius, qui sub Alberico Cuniaco prima fecit stipe̅dia, mox eius ductu honestissimum duxit ordinem. Sub eodem duce & militiae magistro pari indole, sed maiore posteritatis successu, Sforcia Magnus illustratus, Cotoniolae (est id Flaminiae oppidum) ortus. Ab his Sforciani sunt & Bracciani Italici militiae factiones inclytae: quarum adeò procedente tempore opes & fama creuêre, vt octoginta & ampliùs annis nihil ferè sit in Italia gestum, quod non hiaut illi, aut vtrique inter se gesserint. Sabellicus lib. 9. Enn. 9. Sforcia septies iusta acie feliciter pugnauit, ter tantùm alteram fortunam expertus, & ea quidem conditione, vt aduersis aliquanto clarior quàm secundis haberetur. Nemo enim eo constantiùs hostilem impetum ferre, pertinaciùs resistere, nobiliùs pedem referre, & denique fortiùs ducis simul ac militis officia implere didicerat: vtpote qui nunquam propinquo & ferienti hosti terga ostenderet, nunquam nisi omnium postremus, & ora ferociter obuertens, & acriter repugnans se reciperet. Iouius in vita Magni Sforciae. Franciscvs Sforcia, Magni F. etiamnum puer Ioannae regnum in Apulia aduersus Aragonios defendit. Mox iussu patris, aduersus Braccium, qui Aquilam vrbem iampridem obsidebat, comparato exercitu est profectus: nec multò pòst vrbis obsidio soluta est, victus???ue Braccius Francisci auspicijs, & caesus. Hinc in Cisalpinam Galliam Martini pont. consilio contendens, ad Philippum Mediolani ducem venit: cuius primo aspectu, grauitate???ue orationis captus Philippus, sic eum amare fouere???ue cepit, vt non multò pòst Blancam filiam illi desponderit, Cremona vrbe illi tradita. Vsus opera illius Philippus aliquandiu, incredibile dictu, quanto Philippi res melior ductu auspicijs???ue Francisci etiam aduersus Venetos sit facta. Mox irato aduersus eum Philippo, vti etiam de generi morte cogitarit, ad Venetos transijt: Veneta???ue signa secutus, rem in Gallia penè collapsam restituit. Philippo mortuo, victis???ue apud Carauagium memorabili praelio Venetis, Mediolani principatum sibi peperit: Alexandro???ue fratri Pisaurum vrbem, cum aliquot castellis oppidis???ue dono dedit. Fulg. lib. 3. cap. 1. & Egnat. lib. 3. cap. 2. Hic denique omnibus bellis victor, omnia sua spe maiora assequutus dubium fecit, vtrùm fortuna virtutem, an virtute fortunam anteierit. Vtraque certè innixus, ita dubijs etiam suis rebus & aduersis alteram semper altera fouit, vt in neutra quidem ad res magnas gerendas, quamuis magnis & claris hominibus, destitutis alterius subsidio, satis momenti futurum probarit. Obijt minimè opportuno tempore suorum, Pauli II. pontificatus anno altero, quifuit Christi 1465. cùm quadragesimum & nonum annum natus, regnum adeptus, XV. rerum Mediolani potitus esset. Brutus lib. 2. histor. Flor. & Egnat. lib. 7. cap. 1. Venetorvm. Henricvs Dandulus, primùm ad Manuelem Byzantium Imp. legatus à Venetis missus, ab eodem penè excaecatus est, quod liberiùs aliquanto cum eo locutus esset, obiecta oculis candenti lamina. Tum verò dux Venetorum creatus, inito foedere & amicitia cum Gallorum aliquot ducibus, qui de Hierosolymis recipiendis inter se conuenerant, rebellantem Iaderam iam quartum, recepit. Alexium puerum, Isacij Byzantini Imperatoris filium, cum classe ducentarum & amplius nauium, patrijs fascibus restituit. Non multò pòst Alexio puero & patre caesis, quum Alexius Murciphlus imperium sibi vendicasset, Byzantium expugnatum, Balduinus Flander Imp. creatus, Thomas Maurocenus Veneti sanguinis, primus patriarcha dictus, Romani pont. dignitas inter Graecos tum primùm asserta, Creta???ue insula Veneto nomini vindicata. Quòd nisi eiusdem principis mors immatura contigisset, Veneti imperij gloria longè maxima, & imperij fines longiùs quoque prouecti forent. Egnatius lib. 3. cap. 2. & lib. 7. cap. 1. Sebastianvs Zianus, dux Venetus, Alexandrum III. Pont. tota ferè Europa exulem, Venetijs excepit. Othonem Barbarossae Friderici filium intra Adriatici sinus fines cum septuaginta & ampliùs nauium classe insultantem, multo minore [2098] nauium numero aggressus, vicit, cepit, Venetias ad Alexandrum deduxit. Is legatus ad patrem missus, pollicitus???; re infecta se ad Pont. rediturum, genitoris animum sic flexit, vt deposito irarum aestu, Fridericus Venetijs Alexandro pont. ad vestibulum aureae aedis sedenti, se submiserit, pedes???; sit osculatus. Mox Romam redeunte̅ ita comitatus est, cum ipso principe, vt nemo reconciliata gratia inter vtrumq; non summoperè laetaretur. Egnat. lib. 3. cap. 2. Andreas Contarenus vaticinio quodam acceperat, fore, vt si dux Venetorum crearetur, patria in graues calamitates incideret. Mortuo Marco Cornario duce, in agrum Patauinum secesserat. Absens dux dictus, vix cognati cuiusdam astu persuaderi potuit, vt vrbem sui visendi cupidam saltem inuiseret, & praesens ipse data dignitate sese abdicaret. Reuersus hoc animo, cùm vniuersam vrbem sibi occurrentem in stagnis animaduertisset, omnes???ue exclamantes eum ducem audiret, vix tandem adduci potuit (magistratuum etiam minis interiectis) vt dignitatem susciperet: in qua non multò pòst Genuensi funestissimo bello tanta animi fortitudine se gessit, vt non victus Pisanus imperator maritima pugna ad Polam, non expugnata ab hoste Ligure Clodia, non acerbissima in vrbe fames, non rei pecuniariae defectus, animum eius vnquam fregerit: quin ipse aliquot familijs in patricium ordinem acceptis, classem conscenderit, maior iam natu, saeuiente???ue hyeme Clodiam obsederit: eam???ue ipsam vrbem, ipsemet expugnarit, triumphans???ue ex hoste in vrbem redierit Calendis Iulijs, quid dies Venetis ob idipsum festus est. Idem. Petrvs Mocenicus, Nicolao de Canali rei maritimae imperator suffectus, Euboea insula iam antè amissa, vniuersam Graeciam Othomanicis armis oppressam, refocillauit, Naupactum Turcarum penè armis expugnatum seruanit, Cypru̅ insulam Veneto nomini, Corneliae???; familiae adiecit: Scodram iam deploratam, incolumem praestitit. Veneto imperio planè constituto, mortuo Nicolao Marcello duce, princeps declaratus est. Idem. Petrvs Zenus, imperator vniuersae classis Venetae, cum pontificio legato aduersus Turcas missus, quum eos vniuersa maris possessione breui eiecisset, mox in continentem cum vniuersis copijs descendens, magnam Aetoliae & Ioniae partem Christianae pietati vindicauit: nec multò pòst recepta Smyrna, quum litatorio sacro interesset, neque discedere inde statuisset, nisi peracto sacro: Turcis occurrens, fortissime???; pugnans, desertus ab omnibus, in eo quem ceperat loco occidit: & retentae pietatis nobile posteris exemplum, & egregiae fortitudinis insigne reliquit monimentum. Egnatius lib. 3. cap. 2. & 6. Carolvs, Petri Zeni filius, primùm ad Methonem Genuensem classem, cui Bucicaldus Francici sanguinis praeerat, superauit: pedem clauo sagitta affixus, sua manu fortissimè belli aleam ad extremum vsque sustinuit, victor???ue euasit. Bichinoniam nauim magnitudinis inusitatae, & militum copia insignem, expugnauit, tanta gaza auro???ue onustam Venetias deductam, vt inde aliquid publicae spei ad rem bene gerendam reipublicae affuerit. Imperator rei maritimae declaratus, Clodiam vrbem munitissimam Genuensium praesidio recepit. Fuso fugato???ue Ligure, re???ue Veneta pristinae dignitati restituta, senex iam Cypri insulae regnum à Genuensibus vindicatum, regi restituit. Egnatius libro 3. cap. 2. & 6. & libro 8. capite 16. Gallorvm. Clodovevs Gallorum rex, Alemannos domuit, Vestgothos Arianos regno suo expulit, Alaricum eorum regem caecîdit, regnum Francorum constituit & ampliauit. Aemilius. Carolvs Martellus, Pipini magistri equitum nothus ex Alpaide pellice, Austrasianorum dux à patre creatus: eo mortuo, è carceribus elapsus, in quos à Plectrude nouerca detrusus fuerat, Chilpericum II. regem cum Ramanfredo magistro equitum cepit, & re contra Saxones bene gesta, bello imminente Aquitanico, princeps Francorum à proceribus salutatus, ad Turonum vrbem CCCC. Saracenorum millia acie vicit. Qui dies gloriosissimus Francis illuxit, celebratáque est in reliquis Christianis imperijs laetitia, quòd deuicta Hispania, Barbari reliquae Europae domandae conatus à Francia tentanda auspicati fuissent. Qua laudis dulcedine semel gustata, Martellus alterum bellum pro religione gessit. Frisij nondum publicè consentientibus???ue omnes animis Christianam pietatem profitebantur. Eos terrestri bello è continenti pulsos Francus, insulis etiam Rheni, quibus se tegebant, classe expugnatis, deditionem facere coëgit, ac euersis deorum aedibus, famulos Christi de religione publicè concionaturos deintegro recipere, audire???ue. Alia parte Visigothicum bellum renatum est, Saracenis operam suam conferentibus. Nam & Ariani in Hispania Gallia???ue reliqui, in Francos coniurarant, & Saraceni ignominiam priorem deleturi foedus cum ijs iunxerant. Iam???ue transmisso Rhodano Lugdunensem Galliam miserè populati erant hostes, cùm Martellus Luitprandi Longobardi, Lanfredi Alemanni, & Odillonis Bauari auxilijs subnixus, Athinum Saracenorum regem, expugnato Auenione, Narbonem, & mox Amoreo rege, in subsidium suis veniente Illiberim, signis collatis ad internecionem caeso, Narbone relicto è Gallia in Hispaniam fugere coëgit. Altero hoc bello Saraceno confecto, Luitprandus Longobardorum rex vrbi Romae infestus erat, quòd Romani proceres Thrasymundum ducem Spoletinum, cùm à se defecisset, copijs iuuissent. Gregorius pontifex maximus imminente Vrbi à Longobardis obsidione, fidem Martelli velut acerrimi religionis defensoris implorauit. Armis opus non fuit. Martelli auctoritati Longobardus suum dolorem condonauit, pace Romae data. His tanta cum gloria rebus gestis Martellus obijt, anno Salutis septingentesimo primo & quadragesimo. Sex & viginti annis rebus Francicis praefuit. Aemilius lib. 2. Pipinvs Caroli Martelli F. magister equitum sub Childerico III. rege ignauissimo, victis Saracenis tertiò in Franciam irrumpentibus & vltra Pyrenaeos montes relegatis, à Zacharia pontifice regium titulum obtinuit, & à Stephano successore confirmatus est, in clericum attonso Childerico. Vt pontifici gratus esset, Aistulfum Longobardorum regem bello adortus, agris multauit, quos pontificatui assignauit, frustrà reclamante Constantini Caesaris Constantinopolitani legato. Saxones & Tassillonem Bauarorum ducem tributarios fecit. Vaifarum Aquitaniae ducem domuit. Obijt annos natus LXIIX. Aemilius. Rolandvm limitis Britannici praefectum, quamuis multa de illo milite fortitudinis edita exempla vulgò referantur, quae fabulis propiora videri possunt, non tamen id in dubium venit, omnibus sui temporis fortitudine praestitisse: Caroli???; Magni, cuius ex Bertha sorore nepos erat, felicitatem & gloriam huius potissimùm lacertis constitisse. Qui demùm in infidias cum fortissimo quoque suorum praecipitatus circa Pyrenaeum saltum, post ingentis fortitudinis patrata facinora, hostibus magno numero interfectis, cecidit, ne nuncio quidem tantae cladis relicto. Sab. lib. 4. cap. 6. & Egnat. lib. 3. cap. 2. & Cuspinianus in Carolo. Odettvs Lotrechius, Insubriae praefectus, à Francisco Gallorum rege, Neapolitanum regnum proculdubio recuperasset, nisi pestilentia in ipsius vrbis obsidione extinctus fuisset: vir certè bello egregiè fortis & pace, aequi pariter & iusti vsque adeò tenax, vt seuerus & inexorabilis haberetur. Sed elatior quibusdam videri poterat, quum aspectu austerae frontis, rarò quenquam familiaribus oculis intueretur. Erat ei facies digna prorsus imperio militari, quòd honestas nec deformes cicatrices. Rauennate in praelio acceptas ostentaret. Hic si cum ducibus suae aetatis comparetur, meritò, vt Demetrius olim, Poliorcetes, appellari possit. Sab. supplemen. lib. 11. ex Iouio. Hispanorvm. Lusitaniparem ducem non habentes, facilè superabantur, bellum cum Rom. gerentes. Postea Viriatvm seu Viriatum adepti, multum Rom. incommodarunt. Erat is ex ea gente Lusitanorum, qui Oceanum accolunt. Pastor fuit à teneris, montanae vitae assuetus, adiuuante etiam corporis natura. Nam & robore & celeritate longè Hispanos antecellebat, cùm seipsum cibo exiguo & multis exercitationibus assuefecisset, & sommo duntaxat, quantum esset necesse. In summa continenter ferrum gestans, & cum belluis & latronibus manus conserens, vulgò celebris euasit, & ab illis dux electus, breui latronum cateruam circum se congregauit, atque in bellis proficiens, non solùm admirationi fuit propter robur corporis, verùm etiam dux excellens visus est. Erat autem in dispertienda praeda iustus, & eos qui egregiè pugnauerant, pro dignitate donis extollebat. Tandem cùm iam non latronem, sed principem sese exhibuisset, bellum gessit cum Rom. multis???ue praelijs superior euasit, adeò vt etiam ducem Rom. Vitellium cum ipso exercitu profligauerit, captiuum???ue ceperit, & gladio necauerit, & alia multa in bello feliciter gesserit: donec Fabius belli aduersus illum dux creatus est. Inde non paulò inferior esse coepit. Deinde recreatus, & Fabio superior factus, eum in pacta descendere indigna Rom. coëgit. Verùm Scipio aduersus Viriatum dux electus, pacta fecit irrita, & superatum saepè Viriatum, deinde ad extremam cladem compulsum, adeò vt pacem spectaret, per domesticos dolo interfecit, & eius imperij successorem Tautamum eius???ue socios perculit, & vt pax arbitrio suo fieret, effecit, atq; illis agrum & vrbem dedit ad habitandum. Diod. lib. 32. Q. Sertorivs Nursia ex Sabinis oriundus, sub Mario bello Cimbrico meruit. Bello Marsico ex vulnere oculum amisit. Bello ciuili Cinnae sese adiunxit. Syllam fugiens, Hispaniam occupauit. Accitus à Lusitanis dux, qui à Rom. defecerant, partim religione simulata Dianae, ceruam candidam secum circumducens, partim virtute & mansuetudine, Barbaros sibi deuinxit. Corpus ei mirificè praeparatum erat ro [2099] bore, agilitate, sobrietate. Vinolentiae ne per orium quidem se dedebat. Inge̅tes labores, prolixa itinera, perpetuas vigilias angusto & vili contentus victu assueuerat perferre. Assiduè vagans & venans, vbi per otium liceret, quemadmodum eludendus fugienti sibi, quemadmodum cingendus insectanti ho stis esset, locorum???; auiorum & patentium comparauerat experimentum. De eodem suprà inter Romanos. Occupata à Saracenis Hispania, Roderico rege caeso, Pelagivs, (qui Vitizae regis Spatharius fuerat, sed ab eodem in exilium iniustè pulsus apud Cantabros exulabat) reliquias Christianorum collegit apud Astures, & in montis Auseuae specu???cum mille fortissimis latuit. Oppa episcopus Hispalensis, Egi???ae regis F. cum Alchamane Mauro eum illic obsedit. Sed Dei manu lapides, sagittae, & iacula in auctores suos vertebantur: adeo???ue XX. ferè millibus Arabum interfectis caeteri quasi vertigine agebantur. Pelagius spiritu fortitudinis roboratus cum suis egreditur, & Alchamanam cum maxima multitudine Arabum interficit. Reliqui ad Auseuae ardua fugientes, ab ijs, quos Pelagius illic reliquerat, caesi periêre. Qui effugerant, ad ripam Deuae fluminis à montis supercilio in fluuium corruente oppressi fuêre. Oppa à Pelagio captus est. Muza Saracenorum princeps eam cladem proditioni Siseberti & Ebae, Vitizis regis filijs, qui cum Iuliano Comite proditore conspirauerant, acceptam ferens, securi eos cum Iuliano percussit. Gothi autem clàm ad Pelagium venerunt, & ciuitatem Legionem, quae in descensu Asturum ab Arabibus tenebatur, primo impetu ceperunt. Aldefonsus Catholicus, filius Petri Ducis Cantabriae, cum Pelagio arma iunxit, ei???; Pelagius in vxorem dedit filiam Ormisindam, & post multa bella apud Canicas anno XIIX. regni sui obijt. Rodericus Toletanus lib. 4. rerum Hisp. Garsias Ximenius Gothus, Christianorum, qui in montes Pyrenaeos confugerant, Mauris Hispaniam vastantibus, dux electus, licèt paucorum viribus (erant enim numero circiter sexcenti) Mauros à Pyrenaei confinibus expulit, & multis ad eum propter victoriae famam confluentibus, magnam quoq; Nauarrae prouinciae partem Christianis restituit. Gerebat autem in vexillis & armis arborem viridem, & super eam crucem rubram in croceo campo. Marineus libro octauo rerum Hispan. Garsias Ennicus eius F. Pampilonem primariam Nauarrae ciuitatem cum multis oppidis breui spacio temporis hostibus eripuit. Idem. Anno 912. Ennicvs Arista dux Christianorum contra Mauros electus fuit, vir in armorum certaminibus ardens (vnde cognomen accepit, quippe qui non aliter visis hostibus ardebat, quà in igne vritur arista) qui ex montibus Pyrenaeis cum exercitu descendens, Maurorum magnas copias deleuit, & victor Nauarram peruenit, vbi princeps à Nauarris & Arragonibus electus fuit. Marineus lib. 8. rerum Hisp. Aldefonsvs Asturum & Galatiae rex, Caroli Magni copijs adiutus cùm Mauri & Saraceni Baleares insulas depopularentur, Vlyssiponem cepit: atque Maurorum ad LXX. millia caecîdit, & de praeda loricas, mulos & Mauros Carolo Magno misit, anno 798. Regino, Adon, Auent. lib. 4. Ritius de regibus Hispaniae. Ferdinandvs Hispaniae rex, è Tarraconensi, vbi tum Ioannes pater imperabat, in vlterioris Hispaniae regnum, quod Elisabellae vxoris dotale fuerat, transgressus Lusitanos aliquot praelijs superauit: Maurorum imperium in Baetica continuis decem annis oppugnatum, sustulit, tanta bellicae virtutis atq; prudentiae opinione, vt nemo illi Christianorum regum conferendus esse videretur. Itaq; ob restitutam Christo Hispaniam Catholici cognomen meruit. Iouius libro 1. Historiarum. Alfonsvs, mortuo Ferdinando Patre, cùm Aragoniam aliquandiu sapienter administrasset: adoptatus in filium à Ioanna Neapolitanorum regina, dissuadentibus amicis, expeditionem in Italiam suscepit, Reginae opem tulit, Ludouicum ducem Andegauensem, qui regnum sibi haereditario iure debitum affirmabat, pluribus praelijs afflictum expulit. Reginam, quae malo vsa consilio ab se defecerat, non tam puniuit quàm coërcuit. Renatum alterum regniaemulum armis victum cedere compulit. Ioannem Vitelliscum Alexandriae Patriarcham, magnis copijs insultantem, regno fugauit. Caietam bis cepit, Neapolim expugnauit: Ioannem fratrem, Nauarrae regem in Hispania laborantem armis adiuuit: Massiliam diripuit. Ab Eugenio Pontifice maximo, quas tandem voluit leges pacis accepit. Franciscum Sforciam ex agro Piceno armis deturbauit, & in Albania & in Oriente per suos duces Turcis infestus, non parua eis damna intulit. Bis Florentinos ob res Gallicas armis afflixit: bis eis pacem petentibus dedit. Sed maius omnibus & admiratione stuporéque dignius, quòd praelio nauali à Genuensibus superatus, & in Philippi Mediolanensium ducis captiuitatem adductus, mox liberatus, potentissimo regno potitus est, & à victoribus victor tributum accepit, & adeò erga Philippum gratus inuentus est, vt ab illo haeres sit nuncupatus. Aeneas Syl. cap. vltimo Europae. Petrvs Nauarrus Hispanus in Mauritania atq; Numidia magnis rebus gestis eximij ducis nomen, ex gregarij militis fortuna est consecutus. Iouius in Leone X. lib. 2. Consalvvs Agidarius, Magnus ob rerum gestarum gloriam dictus, patria Cordubensis, à Ferdinando rege in Italiam missus, Neapolitanum regnum Aragoniae familiae restituit. Atque vt militari laude sua tempestate praestitit omnibus, sic etiam religione ac pietate in Deum, munificentia in duces ac milites, amicitia & caritate erga omnes, vt vel hostes ipsi ab eo sint benignissimè excepti: Ea demùm probitate, vt regnu̅ sibi vendicare potuerit, nisi fidem semel Ferdinando regi datam nunquam violandam statuisset. Vixit in Hispania aliquot annos in summa nominis celebritate. Sexagesimum & alterum vitae annum agens, in quartanae morbum incidens, apud Loxam Granate̅sis regni oppidum mortuus, in Granatensem vrbem praecipua regia???; funeris pompa delatus, & in aede Diui Francisci sepultus. Fulg. lib. 3. cap. 1. & Sab. lib. 10. cap. 8. Antonivs Leua, Hispanus, ex gregario milite per omnes militiae gradus Caroli V. Caesaris exercitus summum imperium adeptus, dux mirus & incomparabilis est visus, vel ob id praesertim, quòd tantis rebus gestis, tot???; partis victorijs, vel occupa̅te totos artus miserabili morbo, animo pariter & corpore indomitus, nunquam à munere militari discesserit. Saepe enim lectica vectus illigatus???ue fascijs, propter acerbissimos neruorum dolores, acie conflixit, expugnauit oppida, diuersorum???; hostium sibi incúmbentium conatus infregit: ita vt si prospera vteretur valetudine non suae modò, sed superioris etiam aetatis duces, fama & laude supergressurus crederetur. Guicciard. lib. 5. & Iou. lib. 27. Hist. Britannorvm, Anglorvm, Scotorvm. Dunuallo Britannorum rex moriens, reliquit regnum Bellino & Brenno liberis commune. Ij statim de dominatu & potestate inter se certare coeperunt: sed hortantibus ad pacem amicis, ad extremum in gratiam reconciliati, regnum inter se partiuntur. Brennus minor natu, haud patienter ferens fratrem potiorem regni partem assecutum esse, in fratrem bellum mouit. Sed maternis precibus victi tam foedum certamen ambo deposuêre. Brennus inde, vt ne sordido otio torpesceret, in Gallias traiecit, illic stipendia facturus. Senones Galli, siue ab Italis accersiti, duce Brenno, cum magna hominu̅ multitudine transcenderunt in Italiam, ac subitò Clusium adorti, legatis Romanis violato gentium iure ad arma procurrentibus, omnem belli impetum in Rom. conuerterunt: Roma???ue capta, à Camillo ex insidijs, dum aurum appendunt, victi sunt. Vrbe inde egressi, Gabina via, ad octauum lapidem, atrociore sunt clade afflicti, castra capta, vt, si Liuio credimus, ne nuncius quidem cladis superfuerit. Polybius verò ait, Gallos ab obsidione vrbis domestico bello auersos, foedere cum Romanis percusso, restituta???; vrbi libertate, domum abijsse. Fuit deinde centesimo decimo anno pòst, alter Brennus, natione Gallus, cuius ductu altera pars Gallorum in Graeciam peruenit. Polyd. lib. 1. Vtherio Britannorum regi successit filius Arthvrvs, qui si diutiùs vixisset, rem propè perditam suis Britannis restituisset. De hoc, propter ingentes pariter corporis vires atque animi virtutes, posteritas miranda praedicauit, quòd tres bello superarit Saxonum duces, quòd Scotiam cum vicinis insulis in potestatem redegerit, quòd Romanos in agro Parisiorum, cum quodam Lucio eorum duce, deleuerit, Galliámque deuastarit, ac demùm gigantes occiderit. Ad extremum, dum vellet Romam petere, domesticis seditionibus euocatus, Mordredum nepotem, qui regnum per tyrannidem in eius absentia occupauerat, interfecit. Dicitur gladium habuisse Caliburnum nomine, quo 460. milites in vno conflictu prostrauit sua manu. Insignibus eius insculpta fuit imago genitricis Christi. Subiecit sibi intra paucos annos triginta regna: & tandem in praelio quodam sauciatus & captus in insulam quandam relegatus est. Sepulcrum eius in Glasconiensi coenobio ostenditur. Polydor. lib. 3. & Nauclerus generat. 17. lib. 2. Edmvndvs Etheldredi F. qui regnum Angliae exul recuperauit, Canuto Daco tamen partem concessit, triennij spacio res contra Dacos gessit amplissimas, & propter bellicam fortitudinem Ferreum latus cognominatus est. Polydorus libro septimo. Ioannes Haucutus Britannus, ab extremis Oceani finibus, traducta in Italiam Anglorum manu, clarus euasit. Quum rebellantem à Gregorio XI. pont. Togatam Galliam circa annum 1375. pacauisset, tulisset???ue in praemium nauatae operae quinq; oppida, adeò mox inclaruit, vt Bernaboui Vicecomiti Italiae principum longè potentissimo gener asciscerearent, & eum Florentini demùm ingentis exercitus ducem cre [2100] arent. Vnde illi, vti de rep. bene merito, imaginem colosseam equestrem, supra repulcrum, in templo maximo posuerunt. Iouius in vita Magni Sforciae. Cadallvs, Brigantinae Scotorum gentis dux, vir fortissimus, patriam ab immani tyrannide Gilli vindicauit, in Hibernia bellum renouantem oppressit, Eueno regi regnum stabiliuit. Mortuo statuam Epiaci in foro Euenus erexit, & diuinis honoribus prosequi iussit, nec multò pòst tanti viri desiderio contabuit. H. Boëth. lib. 2. Britanniae pars Scotia à Iul. Agricola Domitiani legato, rei militaris peritissimo, domita: Galdvs Scotorum rec multis praelijs victus. At cùm Agricolae Romam reuocato successor datus esset Cn. Trebellius, exercitus verò Trebellianum praeferret: contentione inter Romanos oborta, Galdus quantis potuit copijs collectis terna acie Romanos vicit, in castris obsessos ad pacem humiliter petendam orbis dominos adegit, & quinquaginta annorum bello, liberata patria, finem imposuit. H. Boëth. lib. 4. ex Tacito. Kennethvs Scotorum rex, Pictos populum ferociss. cum quo Scoti per annos 1171. varia fortuna, nunc victores, nunc victi, nunc socij, nunc hostes, colluctati fuerant, quòd regnum Alpino patri haereditario iure debitum eripuissent, eundem???; acie victum atque captum securi ignominiosiss. percussissent, funditùs extirpauit. H. Boëthius lib. 10. Alexander I. Rex Scotorum, Vide fol. 2198. Eduardo I. Anglorum, rege post occupatum Scotiae regnum ad Gallicum bellum profeto, Scoti pristinae libertatis desiderio XII. gubernatores elegêre contra tyrannum. Eodem tem pore adolescens quidam, patre equite aurato natus, VVALLAS nomine, corporis proceritate ac pulcritudine cunctos mortales ea tempestate superans, belli peritia tanta, vt nullus illi vel conferendus putaretur, omnium suffragijs dux liberandae patriae creatus est: gubernator sub Ioanne Baliolo rege (ab Eduardo eiecto) vulgò appellatus. Arcem Deidonensem, Forfarium, Brechinum, Montemrosarum, Dounoter recepit: Aberdoniam solo nominis sui terrore Anglos relinquere coëgit. Hugonem Cassingauiensem Anglici regni vicarium iusta acie vicit. Militiam detrectantes suspendio necauit: eaque ratione deinceps obedientiss. habuit caeteros. Eduardus irarum plenus cum exercitu è Gallia redit: per legatos cum Vualla de latrocinio expostulat. Is verò respondet: Eo se iure absentis regnum inuasisse, quo Eduardus regnum Scotiae, dissentientibus proceribus, per dolum in Ioannem contulisset, vt eo eiecto regnaret. Vt verò inquit, sciat Eduardus, meorum me defendendorum gratia in Angliam cum exercitu venisse, hoc illi meis verbis renunciate: me illum, in Anglia ad coenam Paschalem vbi eum cum exercitu meo expectabo, inuitare. Ad dictum diem Anglos numero duplo plures, solo aspectu suo in fugam coniecit. Interea cùm Vuallae successibus clàm proceres incidere coepissent, gliscentibus intereos dissidijs, Eduardus reparato exercitu Scotiam inuadit. Vuallas nihildum mali suspicans, cum suo exercitu obuiam procedit, ad Varium sacellum congressurus. Eò vbi deuentum, inter duces est disceptatum, cui eorum primae aciei regimen deberetur. Stuart enim & Cumein Vuallam vti hominem nouum contemnebant: at is vicissim belli administrandi omnium suffragijs summam potestatem penes se esse asserebat. Dum suum quique ius tuetur infestis armis eos Eduardus inuasit, & magna Strage Scotos, affecit, die D. Magdalenae sacro. Vuallas nusquam nec optimi ducis, nec strenui militis munus omittebat. Caeterùm numero superantibus Anglis, tum terga Roberto Brusio per proditionem caedente, cum paucis relictum sese videns, impetu denuò in hostes facto erupit. Periêre ea pugna clarissimi viri Scoti. Vuallas inuidiae cedens magistratu se sponte abdicauit. Occupato interim toto regno ab Anglis, cùm caeteri manus victori dedissent: solus Vuallas, cum paucis asseclis, per montes & auia peruagatus, in syluis & antris latitabat. Fertur missis legatis ab Eduardo, vt si vellet regi subiectus esse, comitatum ac praedia acciperet, legatis respondisse, Maioris se libertatem, quàm agrorum possessionem facere. Proditus tandem Eduardo, Londini crudeliter trucidatus est: artus hinc inde per Scotiam in cruces acti. H. Boëthius lib. 14. Subacta ab Eduardo I. Anglorum rege Scotia, IOANNES Cumenius comes, & Robertus Brusius inter se de patriae oppressione questi, contra Anglos coniurant. Ioannes Roberto regia stirpe orto regnum defert. Robertus Ioanni cum ampliss praemijs secundas à rege Sacramentum diplomate confirmatur. Interea Ioannes vel metuens indicum, vel vt aemulum regni tolleret, literas coniurationis. ad Eduardum mittit. Eduardus vix credere. Roberto literas ostendere. Is hunc se fructum veteris inimicitiae erga Ioannem animaduertere respondit, literas non agnoscere, & vnius noctis spacium (comitatu interim suo pro abside relicto) ad commentum detegendum perete. Eo imperato, tribus equis delectis pernicissimis, ferreas soleas praeposterè affigi curauit, mediaque nocte per niues euasit in vallem Annandiae. Ibi in societatem accepto Dauide fratre, & Roberto Flemein nobili adolescente, Dumfren profectus, Ioannem Cumenium in choro Minoritarum proditionem negantem interfecit. Mox impetrata violati sacri ac caedis à Pontifice venia auxilio amicorum Sconam profectus, diadema regale sumsit, & quàm potuit, maximas copias aduersus Anglum comparauit. Caeterùm ab Odomaro Valentino Eduardi vicario bis victus, ab omnibus desertus, per syluas & montes vagabatur. Asseclarum illius vxores & liberi proscripti. Duos tantùm in ea fortuna fideles amicos habuit, comitem Lenni & Gilbertum Hay. Solus nonnunquam cum vno aut altero comite per inuia delitescebat, vt neque famuli à contumelijs abstinerent, & herum desererent. Caedes interea per omnem Scotiam eorum, qui se aliquando Roberto adiunxerant, fiebat. Fratres eius Nigellus & Thomas & Alexander capti, cum plurimis alijs capite truncati sunt. Vxor eius à Vuilhelmo Cumein ad Eduardum ducta, in arcta diu custodia Londini est detenta. Quae omnia quum Robertus audiret, nec ipse minora quotidie pateretur, inuicta ad extremum vsque tulit patientia. Humi cubare, aqua pro vino aut cereuisia vti, à pueris didicerat, cum patre in castris ac famulitio regio propè educatus. Et licèt omni auxilio destitutus esset, & familia penè tota eius extincta, tamen nunquam sperare destitit, se regnum sibi aliquando & populo suo libertatem comparaturum. Ad extremum ab Hebridiano quodam vetere amico refectus, exigua militum manu comparata, Aquilonares primùm aliquot arces vi cepit. Maiore deinde concursu ad illum facto, tumultuarij etiam praelij Anglos non semel deficit. Eduardus veritus, ne prospera fortuna elati Scotorum animi, nouam defectionem pararent, maiore cum exercitu ad fines Scotiae accedens, graui morbo repentè perijt. Eduardo successit Eduardus II. F. disparis ingenij & fortunae. Sensim igitur Robertus vires auxit. Ad Henuerute vicum Aberdonensem, Ioannem Cumenium profligauit: oppida, arces cepit & euertit, Monam iusulam occupauit. Eduardus vicinas socias???ue gentes contra Scotos exciuit, victoriae fructum Scoticorum agrorum diuisionem promittens. Confluxêre cum vxoribus & liberis ex Belgis, Celtis, Aquitanis, Anglis, ad C L. peditum totidem???ue equitum millia, diuersorum morum, & linguarum, sine vlla disciplina militari. Eduardus ad Scotiae fines progressus, consilium procerum conuocat, quo supplicij genere Robertum excarnificaret deliberaturus. Carmelitanum monachu̅ secum ducebat, qui carmine Anglorum de Scotis victoriam & Scotiae euersionem decantaret. Robertus ediuerso XXX. millium veteranum exercitum trahebat. Castra in loco plano posuit, audaci consilio contemtum sui hostibus eximens. Fossas circum circa altissimas egit, quà praelium futurum arbitrabatur, impositis sudibus praeacutis, cespite???ue viridi leuiter superiniecto, vt pedes modò, nec multum frequens transire posset; sed vbi omnis multitudo ingrueret, aut eques transire conaretur, tum sustentacula omnia corruerent. Praeterfluebat castra fluuius nomine Bannafborn, praelio hoc celeberrimus. In medio pugnae ardore, Scotorum lixae & calones indusijs candidis supra vestes inductis, ex vicino monte noui exercitus speciem praebuêre. Territi proinde Angli, in turpem fugam praecipites abiêre, caesi ad L. millia. Robertus inde omnium consensu rex confirmatus est. H. Boëthius lib. 14. GOTHORVM. Boerebistas Getarum rex, Augusto imperante, traiecto Istro, Thraciam & Macedoniam diripuit, Boios & Tauriscos funditùs deleuit, magnumque Romanis terrorem incussit. Opera & consilio vtebatur Cenei siue Decenaei cuiusdam magi, auguriorum periti. Priùs autem perijt, quàm Romanorum exercitum ab Augusto missum viderit. Strabo libro septimo. Theodericvs, Theodemiri Ostrogothi ex Aureliana concubina F. obses à patre Leoni Imper. datus, octo annorum puer, optimis artibus in aula Imperatoris XI. annos educatus, patri???ue redditus, eo inscio Babaiam Sarmatarum regem inuasit & occidit. A' Zenone Augusto in filium adoptatus, Gepidas & Bulgaros vicit. Italiam ingressus contra Herulorum tyrannidem, ad Sontium fl. propè Aquileiam Odoacrum primùm vicit, ad Veronam secundò, ad Rauennam tertiò: & tandem triennali obsidione Rauenna capta, Odoacrum sustulit, Herulorum populum Augustam Praetoriam in Alpes deduxit. Pacatam tenuit Italiam, nominis sui terrore, & regum vicinorum affinitate. Insulas Italiae vicinas, item Dalmatiam, Liburniam, eam???ue Illyrici partem, quae ad Hadriam spectat, Narbonensem Galliam in Comata Gallia, circa Rhenum gentes quasdam suo regno adiecit. Pannoniam, quae ad Syrmium vergit, defendit aduersus Bulgaros: qui relictis sedibus, quas circa Istrum propè Pannoniam & Noricum habuerant, Thraciam populabantur. Omnia Alpium claustra, à mari ad Tridentinum sal [2101] tum, Gothorum principibus attribuit, Tridentum???ue muro cinxit. Clodouei Gallorum regis orthodoxi suceri sui victoriam contra Alaticum Vestgothorum regem Hispaniae Arianum aegrè ferens, Almaricum Alarici F. armis in H???spaniam victis Francis restituit. Platina & Sabellicus libro secundo, Enneadis octauae. Totilas Gothorum res in Italia afflictas in integrum restituit, XI. Iustiniani duces primùm profligauit, ipsum Belisarium integro quinquennio satigauit, Romam bis cepit, Siciliam occupauit, Corcyram cum vicinis insulis depopulatus est. Tandem à Narsete eunucho superatus fuit. Io. Magnus lib. 13. & 14. ex Procopio. Gothos ad Vesuuij montis radicem Narses eunuchus in Lacteum montem compulerat. Inde, cùm ciborum satis in monte non inuenissent, vno agmine omnes de improuiso in hostem eruperunt, & equis dimissis, in densiorem phalangem se collegerunt. Quos imitati Romani & ipsi, globo facto, se instruxerunt, atque infestis animis concurrerunt, praelium oriente sole incoeptum. In eo Teias rex, Fridigerni F qui Totilae successerat, praelato clypeo, vibrato???ue telo, primus omnium ante aciem constitit. Quem vt Romani viderunt, in eum omnes vno agmine ruunt, qui sibi virtutis aliquid & virium vindicabant: eum???ue partim telis, partim missilibus certatim petunt: ille clypeo se proteggendo, & tela excipiendo, in Romanos inuadens, multos obtruncat: cumque praefixum vndique telis scutum videret, alterum, eo deposito, proximo armigero porrigente, arripit: sic vsque ad tertiam diei partem pugnans: cùm duodecim iam scuto affixa pila gestaret, nec mouere id posset, neque hostem propellere, haudquaquam loco motus, dextra obuios feriens, laeua in se venientes repellens, aliud sibiscutum dari clamauit: quod dum commutat, parte pedis inferiore nudatus, ea vulnus accepit: quo statim moribundus procubuit: cuius caput nonnulli statim praeciderunt, atque hastae praefixum exercitibus vtrisque ostenderunt, vt Romanis animos adderent, Gothis autem timorem inferrent. Sigonius libro 19. Imp. occid. Germanorvm. Vide suprà, Romanorum imperij, fol. 2094. Vvilhelmvs Victoriosus, dux Bru̅suicensis, comitatus plures suae adiunxit ditioni. Septem iustis praelijs dimicauit victor. Obijt nonagenarius anno 1482. Cranzius libro. 12. Saxoniae, capite 31. Gerardvs Magnus Holsatiae comes in Stormaria, anno 1320. Ioannem Largum Vagriae comitem profligauit, Thiet marsos magna strage affecit, Christophorum Danorum regem vicit, Valdemarum Slesuici ducem nepotem suum è sorore, Danis petentibus regem dedit. Christophoro iterum reconciliatus, cùm ab eo persidè impeteretur, acie victum cepit: eo???ue mortuo filium quoque eius Othonem in vinculis habuit. Tandem cùm Gerardus in Daniam victorem excercitum duceret, à milite quodam perfidè in lecto confossus est. Cranz. lib. 9. Saxoniae. cap. 12. Henricvs Holsatus, Gerardi F. Ferreus dictus, patris interfectorem Nicolaum Iacobi vi captum in quatuor partes dilaniatum puniuit: Suecorum regi militans, Finnos rebellantes subegit. Eduardi III. Anglorum tegis stipendia secutus, eum se praestitit, vt annuo stipendio quadringentorum aureorum maiorum cum posteris sit donatus. In Italia quoque meruit. Magnum Sueciae regem, cuius filio Aquino Noruegiorum regi sororem desponderat, quòd pactis non stetisset, regno deiecit consensu procerum, ei???ue Albertum Magnopolitanum ducem praefecit. Frater eius Nicolaus domum interim seruans, dum Henricus peregrinatur, rusticam plebem ad arma erudiuit: per singulas villas, communibus omnium impensis, vnum armigerum iussit expediri: minoribus villis permisit, vt binae iunctis viribus & equum & arma cum milite promto semper haberent. Tandem multis exantlatis laboribus anno 1381. Henricús obijt, relictis post se tribus filijs, sepultus in Itzeho. Cranzius libro 9. & decimo Saxoniae. Danorvm, Sveonvm. Frotho III. Danorum rex, septem annorum puer à patre Fridleuo relictus, cùm à Vestmaro & Colone patruis regnu̅ malè administraretur, tandem vbi per aetatem potuit, Erici praesertim Diserti Noruegi, cui Gunuaram sororem elocarat, ductu & consilio, res maximas gessit: Sclauos, Noruegios, Sueones subegit, legibus optimis Remp. instituit, pace???ue tricennali, in quam Christi opt. max. ortus incidit, constituta, longaeuus tandem à venefica peremtus est. Saxo libro quinto. Haldanvs, Haraldi Danorum regis F. proceritatis maximae, Frothonem patruum in paternae necis vltionem in regia exussit, Ericum Sueonum regem cepit, Sueoniam occupauit Tokonem & Anandum piratas deleuit. Syualdum cum septem filijs magiae peritissimis, qui Sueonum regnum occuparat, quercu in clauae morem conformata occidit. Hartbenum g gantem cum XII. pugilibus oppressit. Thorildae Hatheri Noruagiorum reguli filiae nuptias iam senex victo Grimmone riuale obtinuit, ex qua Asmundum Noruagiorum stirpis regiae auctorem sustulit. Elbonem piratam, qui roboris confidentia Vnguini Gothensium regis filiam Sygrutham in vxorem postulabat, ipsa nuptiarum nocte singulari certamine interfecit. Sine liberis moriens, regnum Vnguino reliquit Saxo lib. 7. Ericvs Segersel, hoc est, Victoriosus, Gothorum & Su eonum rex, Agnerum Danum acie vicit: Liuones, Finnos, E, stones, Curetes bello sociali profligauit: Haraldum Danum, deinde eius filium Sueonem regno exuit, & toto septennio Daniae ius dixit, amplissimum principatum (quem Tanais fluuius ab Oriente, & Albis ab Occidente terminauit) in pace & magna tranquillitate gubernauit. Io. Magnus libro. 17. capite 14. Normannorvm. Normanni duce Ricardo & Roberto in Italiam profecti, Slernitani ducis stipendijs militarunt circa annum Christi 900. Militia clari continua successione duces sibi crearunt, quoad Gvlielmvs Fierabraccius Altauillae comes à Malocco Graeci Imp. praefecto stipendijs contra Saracenos promeritis frustratus multa loca Calabriae & Apuliae occupauit, seque comitem Apuliae dixit. Successêre huic fratres, & ad extremum Robertvs Guiscardus, pulso Bagelardo nepote, quem Godofredus pater moriens comitem Apuliae dixerat, prudentia & fortitudine insignis, Nicolao II. Pp. reconciliatus, & diris exemtus, cum ea quae Eccl siae ademerat restituisset, dux Calabriae & Apuliae creatus est. Rebelles pontifici domuit. Cyriacum Romani Diogenis Imp. Graecorum superauit. Barletam anno tertio expugnauit Capuam cepit, Beneuentum occupauit, Regium acquisiuit, Panormum in Sicilia obtinuit, anno Salutis 1073. Proditione Bettiminij praefecti Saracenomm Siciliam occupauit, Alexandroi I. de praeda camelos quatuor dono obtulit. Atque adeò Robertus cum fratribus suis XIIX. annorum spacio Apuliam, Calabriam, Siciliam, mirabili victoriarum successu, obt nuit. À Gregorio VII. anathemate perstrictus, Salernum occupauit. Reconciliatus pontifici, quaecunque Ecclesiae abstulerat, reddidit. À Venetis, Nicephori Graeci Imper partes tuentibus Dyrrhachium obsidens, nauali praelio victus, obsidionem nihilominus continuauit. Graecos ad Dyrrhachium ingenti strage vicit, Henricum III. Imper. qui Gregorium VII. Romae obsidebat, obsidionem soluere, sola aduentus sui fama coëgit: Gregorium libertati restituit. Venetorum & Graecorum classem ad Dyrrhachium profligauit. His initijs tam praeclaris Constantinopolitanum imperium animo iam conceperat, cùm Corcyrae anno Salutis 1082. mense Iulio ex causo obijtiam sexagenarius. Pandulfus Collenutius libro 3. histor. Neapolit. Hvnnorvm, Hvngarorvm. Atilae & Bledae fratris ductu, Hunni Thraciam, Mysiam Illyricum???ue foedè populantes, Byzantio imminebant Victi tamen vno parelio à Theodosij Imper ducibus, aliquandiu quieuêre. Atila exercitum summa ope reparat, validis???ue auctus copijs, Valentiniani opes inuadit. Bellum à Bledae fratris nece, quem Budae incautum peremit, auspicatus (qui vt erat mitioris ingenij, periculosas prohibebat expeditones, & reges Ostrogothorum, & Gepidarum, qui copias coniunxerant, & in quorum fide staret tota victoriae spes, vti socios, non vt subditos, ab illo haberi, tractari???ue volebat) in Galliam irrumpens per Germaniam in Catalaunicis campis à Theodorico Vestgothorum rege & Aetio Patritio Rom. Valentiniani Imp. duce profligatus, fugaque vix elapsus, post quinquennium reparatis copijs mortuo Aetio, & Thorismundo Vestogothorum rege per, Dalmatiam in Italiam irrupit, eam???ue miserè vastauit. Leonis pontificis occursu diuinitùs exterritus, in Pannoniam redijt, ducta???ue noua vxore noctu in illuis amplexibus sceleratam euomuit animam. Ioannes Magnus libro. 9. Nic. Olahus eius vitam exprofesso tractauit. Ioannes Huniades, quem & Coruinum à vico in quo natus est, appellauêre quidam, matre, Graeca patre autem Valacho natus est. Nonnulli eum Sigismundi Caesaris nothum putarunt. Ab eo Hunia dum arx in extrema Transyluaniae ora condita est, vnde cognomen ipse accepit Eum Vladislaus rex Transyluaniae ducem declarauit, quem Vaiuodam vocant, Banumque creauit Seueriensem, ac Comitem Themesiensem: ea???ue illi potissimùm oppida, quae Turcis obiecta erant, commisit: & tantum copiarum, quantum res tunc [2102] sinebat, assignauit, vt non solùm sua defendere, sed per occasionem etiam fines hostium transcendere posset. Diuinitùs adeò vir hic videbatur delectus, qui rem Christianam sustineret. Cum exercitu Seruiam ingressus, pluribus cladibus Turcos affecit, eorum???ue duces bis acie strauit, Moldauiam recuperauit. Omnes occultos tramites, quibus Turci erumpere solebant, ita clausit, vt omnem eis praedandi occasionem adimeret. Bassam Amurathis II. cùm LXXXM delectorum militum parua manu fudit. Eapropter tanto hostibus stupori & terrori fuit, vt plorantibus pueris matresfamilâs quoque taciturnitatem non aliter imperarent, quàm Huniadis praesentiam minitantes. Vladislao rege, tertio regni anno, cum Crucesignatis militibus in Bulgariam irrumpente, sex victorias vno die signis collatis assecutus est: sexto praelio XXX. Turcorum millia cecîdit, & Georgium Despotum Seruiae in regnum restituit. Pace interea cum Turco firmata in decennium, cùm eam Eugenius IV. Pontifex per Iulianum Caesarinum cardinalem irritam fecisset, ad Varnam Romaniae centum millia Turcorum primùm profligata, postea verò resumtis viribus Christiani fusi sunt. Vladiflaus caesus, foederis non seruati poenas dedit. Huniades fuga elapsus, Hungarici regni Adiministrator electus, Turcum imparatum aggredi volens, proditus à Georgio Seruiae Despoto, in Cassouio Mysiae campo, quem alij campum Merulae appellant, in Bulgaria atrociter infestis armis toto triduo dimicauit, primùm victoria atque nerum Hungaris cedente: qui etsi numero impares erant, virtute tamen praestabant. At dum Amurathis castra Huniades oppugnat, Mahometus Caesaris filius, proximo quodam tumulo extra aciem quadraginta habens electissimorum equitum millia, Huniadem paternis castris hae???entem, tanta vi est adortus, vt post ingentem aegrè Humades cum paucis sit seruatus. Emta multo sanguine victoria, Amurathes (nam ducenta propè millia militium habuisse dicitur) domum redijt. Fuga clapsus Huniades, Georgij Despoti ingratissimi hominis precibus victus, Fritzebechum Amurathis ducem profligauit, & Seruiam à Tureis liberauit. Mortuo Amurathe, Mahometus F eius subacta Constantinopoli, auctus opibus, quas triennio congesserat, ex omni reono accerlitis proceribus anno Christi 1455. expeditionem in Hangaros instituit, Belgradum, quam Hungari Nandoralbensem arcem, hodie Albam graecam vocant, obsedit Annales Hungarici CCCCM in exercitu pedestri ac nauali habuisse Turcum, tradunt. Latinorum Imperatorem se obruiturum iactitabat, qui iam Graecorum Caesarem neci dedisset. Germaniam atque Italiam direptioni militum spopondit: sese vnum esse dictrans, cui ominis terra cessura esset, si vnus Deus coelo praeesset. Hungari Ioannis Capistrani monach Minoritani concionibus exciti, Huniadem Comitem Bistricensem cum quinque millibus equitum secuti sunt, accedentibus Crucesignatorum XLM. Tam paruum numerum contemnens Turcus, Amurathi patri maledixit, qui septem menses frustrà in obsidione Belgradi consumsisset, se quindecim d???ebus arcem solo aequaturum Inita pugna, hinc Turci, hinc Christian, nunc victi, nunc victores, cruenta caede (duce Huniade) primùm Bassam Natoliae Carazam Thraciae praefectum sternunt, primores???ue exercitus duces occidunt: tum Mahometum sagitta, sub papilla laeua, in pectore vulnerant. Quem mortuum credentes Turci, nocte semiuiuum abducunt, omnes in fugam conuersi, relictis omnibus impedimentis, castris sunt exuti. Mahometus vbi ex dolore vulneris ad se redijt, intelligens suorum cladem (nam in acie supra XIM cec???derant, plures in fuga absumti fuerant) veneno vitam voluti sibi ipsi adimere, ne tanto cum dedecore in patriam inglorius remearet, vix à suis prohibitus. Nunquam pòst de ea clade aut dicere aut audire quenquam voluit: & quoties illius memoria subijt, semper barbam manu vellens, suspiria deduxit cum fremitu, & tunc execratus diem inter atros computauit. Sequenti anno post cladem Huniades morbo correptus, non sine planctu vniuersae Hungariae, imò totius Christianitatis, diem suum obijt. Cuius mortem etiam Turcotum Imperator indoluit vehementer, totum???ue penè diem post nuncium illud obticuisse moestus, fertur vltionis materiam sibi morte praereptam lugens Cuspinianus, & Cromerus libro vigesimoprimo. Cum Turcis decies collatis signis, quaterdecies tumultuario & improuiso praelio f liciter dimit auit. Bis victus, perniciosam hosti victoriam reliquit. Bonfinius libro octauo, Decadis 3. Omnium prosperrimè rem Christianam Mathias Hungarorum rex in Turcos gessit: vt ijs non minori esset terrori, quàm olim Huniades pater. Ingentem exercitum ab initio regni, qui Syrmienses agros vastabat, fudit fugauit???ue, ac arces ab eis occupatas recuperauit, multa felicissimè gessit, Bosnense regnum, quod vulgò hodie Romaniam vocamus, Turcorum manibus eripuit. Castrum Iaycza munitissimum vi & armis subegit: fiuitima loca deditione cepit: captiuos plures cum insigni & nouo triumpho abduxit. Cùm à Mahumeto Baiazetis patre arx Iaycza iterum obsideretur, tam cruento bello repulit Turcum, vt coactus sit impedimenta & machinas omnes post se in praedam & spoliae Hungaris relinquere. Mahometus hunc solum Mathiam inter Christianos duces Principis nomine dignabatur. Sabatiam inde arcem munitissimam, ad litus Saui fluminis sitam, strenuè faucibus Turcorum eripuit. Quòd si potestati Mathiae traditus fuisset Zizimus Baiazetis frater exul, ex tota Europa Turcorum gentem expelli potuisse, multi opinantur. Tandem Viennae anno Christi 1490 in vigilia coenae Domini mortuus est, quum iam Austriam annis penè sexdecim occupasset. Cuspinianus. Gasto Foisseius, Galliae regis Ludouici XII. ex sorore nepos imberbis adolescens, antè imperator quàm miles, antè triumphator, quàm à victore exercitu acclamatus imp. cuius virtutem adeò intemperanter Fortuna extulit & extinxit, vt cum nullo mortalium vtroque vultu velociùs atque vehementiùs lusisse videatur. Hic virtute ac celeritate sua, quindecim dierum spacio, pontificium Hispanicúmque exercitum à Bononiae moenibus discedere coëgit: Ioannem Paulum Ballionem Venetarum copiarum ductorem acie fudit: Brixiam magna militum populique strage recepit, adeò vt communi omnium iudicio, Italiam à multis seculis in rebus bellicis tale aliquid non vidisse confirmaretur. Tandem ab Hispanis, dum in victoria persequenda militis potiùs quàm ducis munia subit, in ipso victoriae & aetatis flore caesus occubuit. Iouius libro secondo in Leone X. & Guicciardinus lib. 10. Sed hic ad Gallos referri debet. Polonorvm, Boemorvm. Boleslavs Criuoustus III. Polonorum rex feliciss. & victoriosissimus, XLVII aperto marte dimicauit, semper victor. Extremo praelio contra Russos ad Haliciam hostium multitudine & Palatini cuiusdam fuga victus, cùm vix euasisset, prae moerore animi intra annum perijt. Cromer. lib. 6. Othocarvs, Praemislaus priùs dictus, Venceslai III. Boemorum regis filius, contra patrem conspirans, marchionatu Morauiae priuatus, in carcetem conijcitur. Liberatus inde & dignitati restitutus, Austriam Bauariam???ue vastauit, Vdalricum Carinthiae principem ab Austriacis captum liberauit, Margaritam Austriae haeredem in vxorem duxit. Patri mortuo succedens, ad equestrem militiam Boëmos assuefecit. Ab Vdalrico liberis carente Carinthiam Istriam???ue redemit, & regnum vsque ad mare Adriaticum extendit. Subinde Prutenis bellum sacrum intulit, victor???ue ad mare Germanicum vsque limites regni promouit. Belam IV. Hungariae regem è Stiria profligauit, cundem???ue ad Taysam fl. memorabili strage vicit, caesis XVI. hostium M. À Stephano V. qui patri Belae successerat, irritatus Posonium cepit. Oblatum ab Electoribus imperium Romanum repudiauit. À Rodolfo I. Imp. dum Carinthiam, Stiriam & Austriam recipere armis tentat, fraude amissas, in acie caesus occubuit. Dubrauius libro. 17. Ioannes Zisca Boëmus, Trosnouiensis, post Venceslai regis mortem, altero oculo captus, quem in paelio amiserat, Hussitarum ducem se praebuit: aedificata???ue Thabor vrbe admodum munita, Boëmiae partem maiorem imperata facere coëgit. Dum Rabi castellum oppugnat, altero etiam oculo sagittae ictu orbatus, aliena manu cibum sumere cogebatur, non tamen alieno ductu pugnare. Sigismundo Impqui Boëmiae regnum haereditario iure repetebat, bis superato, exercitum Crucesignatorum in fugam compulit, Pragam obsedit: & quoad superstes fuit, Boëmiae rerum potitus est. Iure quis igitur illum ob claras victorias, nunquam ab hoste superatum, Hannibali Sertorio???ue, altero tantùm oculo captis praeponat, quantum ipsi monoculi caeco antecellere videntur. Fulg. lib. 3. cap. 2. Inter praesides Boëmos manu & bello praestantissimus, Ioannes à Brandesio, Gis???ra cognomine, cùm ab Elizabetha vidua Alberti II Imp. toti territorio Bistriciensi, in quo aurariae argentariae???ue sunt, praepositus fuisset: non solùm ea salua, quae accepit, praestitit, sed plurima etiam numero municipia, quàm quot tenebat, aduersarijs vi eripuit. Polonorum rege̅ Vladislaum, Hungariae regni contra Ladislaum Alberti posthumum aemulum, crebris praelijs fudit: Ioannem Hunniade̅ castris bis exuit, tanto denique terrori Hungaris fuit, vt auctore ipso quoque Vladislao, pacis conditiones cum Regina Elizabetha intre non abnuerint. Dubrauius lib 28. Rodolphvs mitis rex Boliemiae, vide fol. 2153. Tartarorvm Tamberlanes humili loco inter Scythas natus, bubulcus, ex gregario milite ordinem primò, mox exercitum ductauit, eoque est potentiae euectus, quum solertia tum cor [2103] poris viribus, bellandi???ue promtitudine, vt magno fortunae ludibrio multarum sit gentium imperio potitus. Sunt qui primùm in Parthis regnasse dicant, mox Scythas ab co subactos, Iberos, Albanos, Persas, Medos, inde Armeniam & Mesopotamiam ingressus, vtranque armis subegit: transmisso dein Euphrate, minorem Asiam latè domuit, quadringenta equitum millia, sexcenta peditum in armis habuisse traditur. His fretus copijs, Baiazetem potentissimum Turcorum regem, etsi pari ferè bellatorum numero, cruento tamen praelio superauit, ducentis Turcorum millibus vna acie caesis, regem ipsum in pugna captum, aureis vinctum catenis, omnibus suis expeditionibus prae se egit. Post memorabilem illam pugnam, domitum est Scythicis armis quicquid terrarum est à Tanai ad Nilum. Vicit inde praelio Tamberlanes Memphiticum Sultanum, victum???ue vltra Pelusium intra Nili fluenta compulit: Damascum cepit: cepit & Caphan in Euxini ora, quae tum Genuensium erat. Tota ferè Asia domita, cùm victore exercitu, praeda???ue onusto ad suos reuersus, vrbem condidit ingentem, cui Marchanti, vt aiunt, nomen est: quam omnigenûm captiuorum multitudine refersit, ornauit???ue captarum vrbium spolijs. Regnum moriens duobus reliquit filijs: horum discordia amplissimi regni opes nuper tanta indole quaesiti, retrò abierunt. Potuisset ex Tamberlanis interitu omnis Syria cum Hierosolymis ab impio Mahometi imperio vindicari, si Bonifacius IX. pontifex ad eam rem animum adiecisset. Sabellicus libro nono, Enneadis nonae ex Aen. Syl. capite tricesimoprimo Asiae, & Aemilius libro decimo, & Cuspin. & Dubrauius lib. 25. Tvrcorvm. Anno Christi 1300. Othomannvs Turca, regulis Turcicis passim trucidatis, excusso Caliphae Sultani iugo, Turcarum regem se constituit, Bithyniam & Cappadociam obtinuit. Caput regni fuit Byrsa. Is Othomannicae familiae auctor (quae etiam num hodie magno cum Christiani nominis dedecore regnat) obijt anno Christiano 1328. Orchanes Othomanni filius, anno 1335. Graecis de regno inter se disceptantibus, Prusiam amplissima̅ vrbem occupauit, & paternum regnum per Galatiam ampliauit. Contra Tartaros infaustè pugnans, cum multis suorum interficitur, 1350. Amvrathes I. imperio occupato anno 1363. à Graecis dissdentibus euocatus, primus ex Asia in Europam traiecit, Calipolim & Cherronesum intercepit, Heliesponti angustias ad Abydum superauit: Philippopoli & Hadrianopoli vrbibus in potestatem redactis. Seruia Bulgaria???ue Christianis ademta, Lazaro Seruiae Despota capto in campis Casso. uijs, 1372. Superiorem Mysiam ingressus, à seruo Lazari, qui mortem domini vlcisci voluit, pugione in inguine percussus interijt. Mahometes Calepini F. sublato Mose patruo, solus regno potitur 1405. Seruiam Valachiam, & maiorem partem Sclauoniae subegit. Ex Bithynia in Thraciam regiam transtulit, & Prusiae vibi praetulit Adrianopolim. Primus Danubium traiecit, Macedoniam perdomuit, & ad Ionium vsq; pelagus peruenit. Amvrathes II. obtinuit Epirum, Aetoliam, Achaiam, Boeotiam, Atticam, & Thessalonicam, Venetae ditionis. Ladislaum Poloniae & Vngariae regem occidit Varnae, an. 1446. Ioannem Huniadem Vngarorum ducem, magna clade in campo Merulae profligauit, 1448. Mahometes II. Amurathis F. deorum contemtor, Magnus Turcorum Imperator appellari ex magnitudine rerum gestatum voluit. Nam???ue Asia potitus, auctis paterni regni finibus, in Europam copias ingentes per Hellespontum classe traiecit, Byzantium expugnauit, Mysiam vtramque, Thraeiam, Peloponnesum, Acarnanas, Aetolos, Ambraciam, Epirum atq; Illyricum in potestatem redegit: Asiae minoris regna penè duodecim obtinuit: Pontum denique, Bithyniam, Cappadociam, Paphlagoniam, Ciliciam, Pamphyliam, Lyciam, Cariam, Lydiam, Phrygiam, atque omnem Hellespontum. Cùm annis vnum & triginta saeuissimè regnasset, ab expugnatione Rhodiorum turpiter discedens, Nicomediae colico dolore mortuus est, anno aetatis quinquagesimo octauo, Salutis humanae 1481, quinto Nonas Maij. Eius mors tanta laetitia vniuersam affecit Italiam, (nam capto Hydrunto florem omnem Italiae triennali bello penè absumsit) vt Sixtus IV. Pontifex, qui iam de fuga in Galliam cogitabat, cum patribus totius curiae. Cardinalibus, Episcopis, & omnis dignitatis sacerdotibus, ac cum plebe vniuersa Deo gratias agens, tabernas claudi, iustitium ac triduale sacru̅ indici iusserit, quòd de medio funestissimum dracone̅ sustulisset, late???; manantem flammam rore suae diuinae prouidentiae extinxisset. Baiazethes II. fratre ex tota Asia eiecto, 1482. Methonem vrbem Peloponnesi munitissimam, Naupactum item, & Dyrrhachium, Venetis ademit, 1500. Selimvs, minimus natu ex Baiazethis filijs, patre agente annum aetatis 74. ex podagra decumbente, veneno per medicum Iudaeum sublato, Acomato, & Amurathe fratribus, & ipsorum filijs strangulatis, Turcarum imperium inuasit, 1512. Animi magnitudine leonem aequabat. Nihil sibi vnquam à fortuna pertimuit. Nullum ob periculum, quamuis manifestum, susceptas semel expeditiones vnquam dimisit. Consilia dubia, sed spem aliquam honoris continentia, securis, sed illaudatis praeferebat. Alcairum Aegypti Sultanorum sedem, expugnauit, 1517. Alexandriam totam???; Aegyptum suo imperio subdidit: Damascum Syriae cepit. Tandem vltricibus furijs extinctus est eo loco quo patrem sustulerat, 1520. Patri Selimo Solymannvs successit, Belgradum vrbem munitissimam expugnauit, multas???ue arces & castella in Hungaria diruit, 1521. Rhodum insulam sub Iunij mensis finem 1522. obsedit: quam tandem Rhodij. Christianorum regum. auxilijs destituti, tradidêre, ipsis Christi natalibus, pacti corporu̅ fuorum & rerum omnium iucolumitatem. Cum ducentis minibus Turcaru̅ Hungariam ingressus, Budam regiam vrbem per deditionem occupauit, nobili bibliotheca Mathiae regis priùs incensa, 1529. Gunsium Hungariae etiam deditione recepit, 1532. Pestum eregione Budae sui iuris fecit. Stridonium cepit, Quinquecclesias solo aequauit, 1541. Mustapham filium affectati imperij suspicione strangulauit. Zige???ho expugnato anno 1567. in castris obijt. Haec Gilb. Cognatus, ex Iouio & Cuspiniano. Acomathes Bassa ex Albania oriundus, antiquis ducibus virtute militari aequalis fuit, adeò vt prouinciae omnes quas impeteret bello, vel solum nomen ipsius pertimescerent. Is cùm subacta Valachia Constantinopolim reuerteretur, à Baidzethe II. Imper. Turcorum, cuius fratrem aemulum etiam bis profligauerat, cùm ipsius innumera officia aliter rependere non posset, interfectus est. Cognominatus est, Ghendich, qòud ei dens vnus deesset. Iouius in vita Baiazethis. Moschorvm. Ioannes Moschorum dux, Tartarorum iugum excussit: complures & magnos principatus paruo vel nullo negotio imperio suo adiunxit: cum Stephano Magno Valachorum Palatino, affinitatem & amicitiam contraxit: Casanenses, Permios, Sibiros, Lapos, Iugros, Hungarorum progenitores, Bulgaros Asiaticos partim subiugauit, partim tributarios sibi fecit: cum vicinis Sueonibus siue Suecis, Liuonibus atque Finnis, prospero successu bella gessit: Lituanis supra septuaginta arces & castella ademit. Obijt anno 1506. Cromerus libro 30. Stoslavs, Zonarae Sphendostlabus princeps, Vide fol. 2198 Milites fortes. De totius gentis vel cohortis fortitudine superiore loco egimus. Nunc ad indiuidua descendimus, eos???ue fortes milites complectimur, qui multis praelij interfuêre. Quemadmodum enim Duces fortes à praeliorum & victoriarum multitudine paulò antè enarrauimus, ita hîc Milites fortes consimili ratione intelligi volumus. Priuata exmpla fortitudinis militum, paulò pòst in explicandis Titulis, qui ad finem fortitudinis faciunt, in se defendendo, vel laedendis hostibus, referentur. Consule etiam Tit. Monomachiae: item, Robusto rum, f. 383. 4347. Dauid rex triginta septem in exercitu suo fortissimos habuit. Verùm inter eos quinque maximè insignes. Primus Iasobaamvs Hacmonis F. qui in vno praelio octingentos occidit. Secundum hunc Eleazarvs Dodis F. qui apud Horpam tantam caedem fecit Palaestinorum solus, vt cruore concreta manus in capulo haereret: ab eo profligati hostes, ab Israëlitis persequentibus caesi sunt. Tertius fuit Samma, Ages F. Hararita, qui fugatis Israëlitis solus in medio fundo, qui lente plenus erat, constitit, eum???; contra omnes Palaestinos defendit. Hi tres aliquando, cùm Dauid rex desi derasset de puteo ad portam Bethlehemae posito aquam bibere, per media hostium Palaestinorum castra magno animo penetrarunt, & Dauidi aquam attulerunt. At rex eam Iouae libauit, vt pote hominu̅ vitae periculo emptam. Quartus Abisaevs Ioabi polemarchi frater, vna die trecentos occidisse dicitur hasta sua. Quintus Banaias Ioiadae viri fortissimi F. Cabseelensis, qui Dauidi à consilijs fuit, & duos Moabiticos leones prostrauit, & in puteo leonem rugientem audiens, descendit, & baculo solo interemit. Cum Aegyptio quodam, spectandae proceritatis, congresius, solo baculo fretus, hasta̅ ei extorsit, & occidit. Reliquorum triginta duorum fortissimorum nomina petes ex 2. Regum 23. Sacram cohortem Thebanorvm (quemadmodum dicimus sacram anchoram) princeps Gorgias ex trecentis delectis viris conscripsit. Habebant hi in Cadmia arce castra: v [2104] bi ea, quae ad exercitationem pertinerent, & victus ijs publicè praebebatur: vnde Cohors vrbana nominabatur. nam arces eo tempore vocabant ferè vrbes. Sunt qui ex amantibus hunc globum costitisse referant: ac commemoratur Pammenis festiuum dictum. Quippe Homericum Nestorem nescire ait aciem instruere, qui tribules & curiales vnà centuriare iubeat Graecis: Et tribui tribus, & sua curia curiae vt adsit: cùm amator apud amicu̅ locandus sit. Siquidem gentiles ge̅tilium & tribulium rebus trepidis non magnam ait ducere rationem: indissolubile̅ verò & infractum esse ex amatoria co̅tractum necessitudine cuneum: vbi hi amore dilectorum, verecundia illi amantium, discrimina pro se mutuò perferant. Neque est hoc mira̅dum, si vel absentium horu̅ capiuntur pudore potiùs, quàm aliorum praesentium: vt ille qui, cùm ipsum hostis iacentem esset interemturus, orauit & obsecrauit hunc, vt traijceret sibi gladio pectus: Ne cùm videat, inquit, à tergo me amasius volneratum, suffundatur rubore. Fama est permansisse hanc vsque ad praelium Chaeronense inuictam: atque vt secundùm pugna̅ mortuos Philippus inspiciens eo institit loco, vbi trecenti illi incurrerant infesti in farissas, omnes???ue in arctis vijs at???; in vnum confuli iacebant, obstupuisse. Cùm autem amantium audiuisset eam esse cohortem, illacrymasse, ac dixisse: Malè pereant, qui hos facere quicquam aut pati, quod turpe sit, suspicantur. Sanè huic amantium consuetudini non, vt poëtae autumant, Laij casus originem apud Thebanos dedit, sed legislatores. Qui cùm natiuam eorum ferociam & saeuitiam remittere mox à pueris & mollire studerent, fistulam ferè omni in re seria & ludicra adhibuerunt, ei???ue addiderunt honorem & dignatio nem. Adhaec praeclarum amorem in palaestris aluerunt ad temperandos adolesce̅tium mores. Et rectè ob id deam Harmoniam, quam Marte & Venere ferunt prognatam, vrbi velut tutelarem consecrauerunt: quòd vbi strenuitas & vis bellica venustate condita, & gratia sit commixta, omnia ad decentissimam & moderatissimam remp. concinentia componantur. Caeterùm Sacram hanc cohortem Gorgidas in primos ordines diuellendos, & pro tota peditum acie in fronte collocando offuscauit illorum virorum virtutem, neque ad communem effectum tobur eorum adhibuit: vtpote dissolutum, & magna ex parte confusum cum deteriote. Pelopidas verò, vt virtus eorum eluxit fortiter ad Tegyras circa ipsum dimicantium, non distraxit eos deinceps, neque discerpsit: verùm his sicut toto corpore vsus est, cum quibus primùm incursum in maximis certaminibus fecit. Vt enim perniciùs equi ad currus iuncti, quàm seorsum currunt acti: non quia maiore vi admissi aëra impellant numerosiores atque perru̅pant, verùm quod inflammet mutua haec contentio & concertatio feruorem animi: haud aliter fortes viros aemulatione inter se egregiorum factorum ad connitendum in communem actum aestimabat vtilissimos esse expeditissimos???ue. Plutarchus in Pelopida, & Athenaeus lib. 13. Cohors quae Scirites apud Spartanos appellatur, non cum alijs in acie constituitur, sed proprium locum habens cum rege stat, & semper opem fert alijs partibus quae premuntur. Haec ex selectissimis viris constans, plurimum habet in acie momenti, & vt plurimùm victoriae causa extat. Diodorus libro decimoquinto. Pugna ad Salaminem commissa in angustijs, cùm in serum extraxissent pugnam, Graeci fuderunt fugaueru̅t???ue Persas, atque insignem illam & nobilem victoriam, vt Simonides ait, qua neque apud Graecos ne???ue apud Barbaros clarius decus vllum extitit nauale, retulerunt, virtute & strenuitate communi omnium militum, consilio verò & prudentia Themistoclis. Plut. in Themistocle. Ad Thermopylas missus Leonidas Spartanorum rex cu̅ Trecentis suorum contra Xerxem, mille solum ex omni exercitu delegit. Quibus Xerxis copias innumeras in angustijs sustinuit, neque superari potuit, priusqua̅ Trachinius Ephialtes, Persis per montem circumductis, suos prodidit. Quod cùm rescisset Leonidas, reliquis omnibus sese inde mox proripie̅tibus, accensos spontè ad facinus conceptum milites pro voto nactus, iubet vti properè prandea̅t, tanquam sint apud inseros coenaturi. Mox hortatur, vt se secuti, in castra hostium irrumpaut, quoscunque obuios obtruncent, inde sese ad regis praetorium conferant: sibi namq; regis primùm opprimendi (si fortuna faueat) consilium esse. Caedes per noctem Barbarorum maxima. Xerxes in loca tuta se recepit. Die facto, paucitate Graecorum conspecta, multitudine sua eos obruerunt Barbari vniuersos. Diod. lib. 11. Antigenes Philippi Macedonis miles iuuenis etiamnum, cùm rex obsideret Perinthum, intorto ex catapulta m oculum suum telo non paruit eximere telum volentibus, ne???; pugna̅ remisit priùs, quàm vrgens pepulisset at???ue intra muros redegisset hostes, Plut. in Alexandro, Diod. lib. 17. Q. Pvllo & L. Vorenvs centuriones Ciceronis, legati C. Iul. Ceasaris, bello Gallico, in Aduaticis & Neruijs, co̅tra Ambium regem defectionis Gallorum principem, aemuli erant multis annis ob fortitudinem. At cùm castra eorum à Gallorum rege grauiter oppugnarentur, Pullo Voreno appellato: Hic (inquit) dies Vorene est, qui de nostris controuersijs planè decernet. Atque cum his ex castrorum munitionibus, vbi acrior pugna erat, in hostes desiluit. Nec Vorenus, vt pari virtute videretur, quicquam cunctatus loco desedit, quin cum secutus, hostem secundùm Pullonem ferro hausit Atque ita ambo in hostiu̅ globo aliquandiu praeliati, ad suos sese incolumes receperunt. Sabellicus libro 6. Enneadis 6. Q. Ennius T. Caecilivm Teucrum, fratrem???ue eius fortitudinis nomine praecipuè adimiratus, propter eos sextum adiecit Annalem. Plin. lib. 7. cap. 28. M. Sergivs Rom. secundo stipendio dextram manum perdidit. Stipe̅dijs duobus ter & vicies vulneratus est. Bis ab Ha̅nibale captus Bis vinculorum eius profugus, XX mensibus nullo non die in cathenis & compedibus custoditus Sinistra manu sola quater pugnauit, duobus equis insidente eo suffossis. Dextram sibi fecit ferream, ea???ue religata praeliatus, Cremonam obsidione exemit. Placentiam tutatus est. Duodena castra hostium in Gallia cepit. Caeteri victores hominum suêre. Sergius vicit etiam fortunam. Solinus & Plinius lib. 7. cap 28. qui eum reliquis omnibus anteferre non dubitat, nisi quòd pronepos Catilina aliquantum nomini ipsius detrahere videtur. Pontanus. M. Manlivs Capitolinus ante XVII. annum aetatis bina ex hoste spolia cepit. Eques omnium primus murali corona donatus, sex ciuicis, septem & triginta donis, triginta tribus cicatricibus aduerso corpore acceptis, P. Seruilium magistrum equitum seruauit, ipse vulneratus humerum ac femur: Capitolium Gallis deiectis tutatus: felix, nisi tyrannidem affectasset. Plinius lib. 7. cap. 28. Veientes latrocinantium more Roman. agrum vastabant, nec congressum Romanorum expectabant. Fabius Caeso consul cum gente sua id se bellum suscepturum Senatui promisit. Trecenti & sex fuêre Fabii, teste Liuio. At veriora sunt quae Dionysius prodidit, quaternûm millium hominum agmen, ex amicis & clientibus, à Fabia gente conflatum, nec Caesonis consulis ductu ad Cremeram itum, sed M. Fabij qui superiore anno consul fuerat. Consulem ipsum, quod vero propius est, publico exercitu Fabiorum agmen secutum, nec priùs ab Cremera fluuio abscessisse, quàm ibi praesidium extrema rupa fluminis diuplici fossa & vallo, vt receptaculum Fabijs esset, militari sit opere munitum. Ibi crescente assiduis successibus Fabiorum audacia, Hetruscorum subsidia ad agrorum populationem arcendam missa, saepiùs simulato metu ad vrbem refugere, ea???ue ludificatione Fabijs persuasum fuit, nullo tempore locóve sua arma ab hoste sustineri posse ampliùs: peperit???ue ea persuasio contemtum & negligentiam, adeò vt pecora de industria ex oppido, haud procul ab Cremera in pabulum propulsa intuiti, quanquam rara hostium apparerent arma, inexploratò velut ad certam praedam decurrerint, effuso???ue deinceps curs??? insidiarum locum praeteruecti, dum passim dispalatum pecus tumultuosè agunt, à fronte, à lateribus cum clamore abhostibus circumuenti sunt. Quae improuisa vis Fabiorum animos perculsit, coëuntes???ue in arctum, suam paucitatem insigniorem fecerunt. Hîc pauci, superante hostium multitudine, quum telis obruerentur, facto impetu per corfertum armatorum agmen fecerun ferro sibi viam, denso???ue cunco in collem leniter editum fessi praelio, euasere. Ibi???; quum animum à praesenti consternatione paulùm recepissent, non solùm locum fortiter tuebantur, sed subeuntem etiam hostem procul distincbant, vicisset???ue auxilio loci paucitas, ni iugo circummissus Veiens verticem collis tenuisset, ac superior factus in subiectum & obnoxium ictibus hostem ex superiore loco impetum dedisset. Tum verò ad vnum caesi sunt Fabij, sed haud inulti periêre. Dionysius auctor est, medijs cadauerum aceruis Fabios se tueri perseuerasse, quoad ferri acies facta sit illis inutilis: dentibus inde, & ferina quadam rabie ab eis dimicatum, ita vt non priùs hosti vincere contigerit, quàm tertia pars Hetruscorum circa Fabios occubuerit. Sabellicus lib. 1. Ennead. 3. P. Scipio, qui primus ex Africa cognome̅ reportauit, f. 2030. L. Siccivs admirandae fortitudinis miles, quum in vrbe priùs, inde in castris, quo specie honoris ab Appio Cl. Decemuiro fuerat missus, ad hoc ipsum, vtà collegis quoquo modo tolleretur, colloquia haberet de secessione facienda, suspectus Appio & collegis speculationis praetextu castris ablegatur, negotio ijs, qui cum eo missi sunt occultè dato (centum eos fuisse, Dionysius scribit) vt eu̅ opportuno loco adorti obtruncarent. Is vbi in se impetum fieri vidit, ex equo desiliens, quindecim circa se peremtis, teloru̅ multitudine obrutus concidit. Qui supererant tumultuosè in castsa nunciant [2105] Siccium cum suis in insidias praecipitatum, cum???ue cum quibusdam ab hoste circumuentum perijsse. Credita primò res est: verùm vbi ij, qui ad locum insidiarum missi sunt, ad eos qui ceciderant sepeliendos, Siccium iacentem intuiti, haud quidem ab hoste spoliatum, caeterisque ex aduerso prostratis hostium, neque cadauer vllum, neque abeuntium vestigia extarent: à suis eum interfectum praedicantes in castra retulêre, Romam cadauer relaturi, nisi Decemuiri publica impensa castrensi funere extulissent. Sepultus igitur ingenti militum moestitia, pessima Decemuirorum in vulgus fama. Sabellicus lib. 4. Enneadis 3. Romana iuuentus (C. Sempronio Atracino Cos. cum Volscis apud Vertuginem parum prosperè dimicante) neacies iam inclinata propelleretur, equis delapsa, seipsam centuriauit, atque hostium exercitum irrupit. Quo dimoto, proxi mum tumulum occupauit: effecit???ue vt omnis Volscorum in se conuersus impetus, legionibus Rom. ad confirmandos animos salutare laxamentum daret. Itaque cùm iam de trophaesis statuendis cogitarent, praelium nocte dirimente, victorésne, an victi discederent, incerti abierunt. Valerius Maximus lib. 3. cap. 2. Strenuus ille quoque flos ordinis Eqvestris, cuius mira virtute Fabius Max. Rutilianus magister equitum, bello quod aduersus Samnites gerebatur, malè commissi, praelij crimine leuatus est. Nanque Papyrio Cursore propter auspicia repetenda in vrbem proficiscente, castris praepositus, ac vetitus in aciem exercitum ducere, nihilominùs manus cum hoste, sed non tam feliciter quàm temerè conseruit. Procul enim dubio superabatur. Caeterùm optimae indolis iuuentus, detractis equorum frenis, vehementer eos calcaribus stimulatos in aduersos Samnites egit, obstinata???ue animi praestantia extortam manibus hostium victoriam, & cum ea spem maximi ciuis Rutiliani, patriae restituit. Idem. Scaevola bello Gallico, quo C. Caesar non contentus opera sua litoribus Oceani claudere, Britannicae insulae iniecit manus, cum quatuor commilitonibus rate transuectus in scopulum vicinum insulae, quam hostium ingentes copiae obtinebant: postquam maris aestus regressu suo spacium, quo scopulus & insula diuidebantur, in vadum transitu facilè redegit, ingenti multitudine Barbarotum affluente, caeteri rate ad litus regressis, solus immobilem stationis gradum retinens, vndique irruentibus telis, & ab omni parte acri studio ad inuadendum nitentibus, quinq; militum diurno praelio suffectura pila, vna dextra hostium corporibus adegit. Ad vltimum districto gladio, audacissimum quenque modò vmbonis impulsu, modò mucronis ictu depellens, hinc Romanis, illinc Britannicis oculis incredibili spectaculo fuit. Postquam deinde ira ac pudor cuncta conari fessos coëgit, tragula femur traiectus, saxi???ue pondere ora contusus, galea ictibus discussa, & scuto crebris foraminibus absumto, profundo se credidit: ac duabus loricis onustus inter vndas, quas hostili cruore infecerat, enatauit: viso???ue imperatore, armis non amissis, sed bene impensis, cùm laudem mereretur, veniam petijt. Magnus praelio, sed maior disciplinae militaris memoria. Itaque ab optimo virtutis aestimatore, tum facta, tum etiam verba eius, centurionatus honore donata sunt. Idem. Erat C. Martivs Coriolanus, qualem esse Cato voluit militem, non manu tantùm & gladio, verùm & vocis contentione & obtutu vultus, terribilis aspicienti hosti, atque intolerabilis. Plut. in Coriolano. L. Sicinii vel Siccij (vt Plinius) Dentati opera, honores???; operum, vltra fidem veri excedere iudicari possent, nisi ea certi auctores, inter quos Marcus Varro, monimentis suis testata esse voluissent. Eum namque centies & vigesies in aciem descendisse tradunt, cùm annis XL. militasset, eo robore animi atque corporis vtentem, vt maiorem sempre victoriae partem traxisse videretur: sex & triginta spolia ex hoste retulisse, quorum in numero octo fuisse, cum quibus spectante vtroque exercitu ex prouocatione dimicasset: quatuordecim ciues ex media morte raptos seruasse quinque & quadraginta vulnera in pectore excepisse, tergo cicatricibus vacuo: nouem triumphales imperatorum currus secutum, totius ciuitatis oculos in se numerosa donorum pompa conuertentem. Praeferebantur enim aureae coronae octo, ciuicae tredecim, murales tres, obsidionalis vna, torques centum octoginta tres, armillae centum sexaginta, hastae octo decim, phalerae vigintiquinq;: ornamenta etiam legioni, nedum militi satis multa. Hic Trib. pl. fuit, Sp. Tarpeio & A. Thremo vel Aeternio Coss. non multò post exactos reges. Ob fortitudinem certè Achilles Romanus dictus est. Val. lib. 2. c. 2. & Plin. lib. 7. c. 28. & Gell. lib. 2. c. 11. & Dionysius. Sabell. in Enneadib. Appij Claudij Decemuiri insidijs, tantam virtutem suspectam habentis, sublatum scribit. Praelio ad Dyrrachium Cassii Seuae centurionis scutum est ad Caesarem relatum ducentis & XX. ictibus perforatum. Nec ipse imperator id facinus est ingratè prosecutus, Scaeua viro fortissimo ducentis millibus aeris donato, traductóque ab octauo ordine ad primipilum Caesar. Plutarchus centum triginta ictibus Scaeue clypeum confossum scribit. Tranquillus adhuc decem minus, humero???ue & femore transfixis. Sabellicus lib. 7. Ennead. 6. ex Suetonio. Attilivs, seu Acilius, Caesaris miles, nauali apud Massilia̅ praelio hostilem ingressus puppim, abscissa dextra, vmbonem sinistra retinuit, eò vsque vultibus terrens, vt prostratis omnibus nauem occuparit victor. Plut. in Caesare. Q. Sertorivs prima stipendia, cùm Cimbri & Teutones impressionem fecissent in Galliam, sub Cepione faciens, cùm essent Romani fusi fugati???ue, equo amisso ac conciso vulnetibus corpore, Rhodanum transmisit cum ipsa lorica & scuto aduersis ingentibus vndis natans. Adeò erat robusto corpore, & subacto exercitatione. incumbentibus iterum illis infinita multitudine & terribilibus minis, vt magni operis esset militem Romanum tunc vllum ordines tenere, & dicto audientem esse duci (dux Marius erat) Sertorius suscepit ire speculatum hostes. Vestitu amictus Gallico, & maximè communia linguae ad congressum ex tempore doctus miscuit se barbaris. Vbi praecipuè necessaria partim contemplatus est, partim accepit auribus: ad Marium est regressus, Cuius rei causa donis militaribus est honoratus. Bello exardescente Marsico, iussus delectum habere, & arma parare, studio & festinatione rei adhibita, praeter caeterorum iuuenum lentitudinem & mollitiam, peperit sibi viri impigri opinionem. Atqui non decessit de militari audacia, vbi ad dignitatem aspirauit ducis: sed & manu, praeclara opera edidit, corpori???ue in certaminibus minus parcendo alterum oculum, qui fuit ei erutus, amisit. ob quod etiam gloriabatur perpetuò, alios non semper strenuitatis circumferre secum testimonia, sed deponere torques, hastas, coronas: sibi fortitudinis insignia permanere, quando eosdem virtutis sue & calamitatis habeat spectatores. Plut. in Sertorio. Heros quidam in exercitu Friderici Barbarossae Imp. quo ad Iconium Turcas vicit, & Copatinum filium Clizastlanis cepit, Germanus, ingenti corpore, cùm iter suum sequerentur, post exercitum equum fessum trahens à quinquaginta Turcis circumuentus, non magis se commouit ac gradum accelerauit, quàm si nemo persequeretur: sed gladio vnum ex illis tam facilè in duas partes secuit, à capite simul cum equi strato vsque ad tergum, vt reliqui territi, abstinuerint. H. Henninges in Geneal. In eo bello, quo Vngari, ductu Salomonis regis & Geysae ducis, Boëmorum impetum represserunt, Bathor Opos. Martini F. cum Boëmo, qui gigantis instar erat, singulari certamine dimicauit, eum???; prostratum humi obtruncauit. Qua victoria potitus apud Vngaros ita claruit, vt sibi ac suis perpetuum nomen compararit. Idem eo in praelio, quod inter Salomonem & Geysam in Cemeyensi agro gestum est, cùm Salomoni militaret, Petrum, Geysae equitem audacissmùm, singulari certamine superauit: mox in caeteros adeò saeuijt, vt totus cruore maderet. Salomonem fuga sibi consulente̅ sequutus, quu̅ is Henrici IV Imp. auxilijs instructus Nitria̅ obsideret, praelium???; cu̅ oppidanis co̅mitteret, per medios hostes ad portam vsque peruenit, ibi???ue complures vulneribus affecit: & dum inter confertissimos hostes acerrimè dimicat, equum amisit: ipse tandem, ad suos incolumem se recepit. Alemanni eius fortitudinem Imperatori praedicarunt. Qui Opum confestim acciri iussit, eo???ue laudato & donato, Salomonem interrogauit, An multi milites pari robore corporis & animi apud Ladislaum & Geysam forent? At ille, multos consimiles, ac longè meliores apud Geysam esse respondit. Quibus verbis consternatus Imperator: Si tales (inquit) hostes nactus es, nunquam, mihi crede, regnum recuperabis. Bonfin. lib. 3. & 4. Decad. 2. Starcathervs, Storuerki Dani F. recèns natus senas manus habebat. Sed Thor, magus quatuor rescissis duas ei reliquit, & ne humanae speciei limites excederet, effecit. Othinus verò magus magicis praestigijs eum initiauit, & vt tres hominum aetates viueret, concessit. Vvicarum Noruagiorum regem laqueo strangulauit, Hugletum Hybernorum regem interfecit, aulicos eius adulatores virgis caecidit. Vvisinnum Ruthenum, omne telorum acumen solo oculorum obtutu hebetantem, occidit: Tannam gigantem Byzantinum lucta victum proscripsit: Vvasce Polonum athletam duello superauit: Hamam Saxonem medium dissecuit Ingelli Danorum regis ignauiam luxum???ue detestatus, ad Haldanum Suconum regem sese contulit. Helgam tamen Ingelli sororem. quae aurifabro nupserat, ab inhonestis nuptijs auertit. Angaterum Sialandum cum octo fratribus solus confecit. Syuardo Haldani F. paternum regnum restituit. Ingellum ad Suertingi filios è medio tollendos, & paternam hac ratione caedem vlciscendu̅, impulit. Bello Suetico Ringoni Sueonum regi strenuam operam praestitit, quo Haraldus Dano [2106] rum rex caesus est. Olonem Danorum regem in balneo ex insidijs obtruncauit. Vitae tandem taedio, eo auro quod caeso Olone meruerat, Hatherum ad se trucidandum permouit. Saxo lib. 6. 7. & 8. Eo praelio, quo Haraldus Danorum rex à Ringone Sueonum rege victus atque caesus est, Vbbi Fresicus, promtissimus Haraldi miles, ac prae alijs habitu corporis insignis, praeter vndecim, quos in acie vulnerauerat, vigintiquinque delectorum pugilum Suecorum interfecit. Deinde prima̅ aggressus aciem, confertissimos hostes penè in fugam egerat, cùm Hagder, Rolder, & Gretir cominùs instare veriti, iaculis eminus Vbbonem confoderunt. Centum quadraginta quatuor sagittae priùs pectus praeliantis obsederant, quàm lapsis corporis viribus solo poplitem daret. Idem lib 8. Eo praelio, quo Sueno II. Danorum rex. ab Haraldo Noruagiorum rege victus est in Visza fluuio, Aslaces Skyalmonis Candidi remex, omnibus corporis munimentis praeter scutum abiectis, in confertissimam Noruagiorum ratem insilijt, quercu???ue, quam in gubernaculi priùs colligamentum exciderat, hostium corpora verberans, quiequid obuiu̅ fuerat, obtriuit, ingenti???ue verberum fragore stupentes praeliantiu̅ animos à proprijs periculis ad virtutis suae spectaculum deflexit. Itaque fortiùs fuste, quàm caeteri ferro, rem gessit, cuncta intolerabili modo comminuens. Postremò quum omnem nauis remigem partim fuste, partim fluctib. obruisset, compluribus sed leuibus plagis perstrictus, ex tot hostibus admirabilem solus victoriam retulit. Idem lib. 11. Sivardvs quidam, Magni Noruagiorum regis castra secutus, ab Haraldo Hyberniense, Magni aemulo, interceptus, cùm naui in alto mergendus veheretur, remiges vino onerauit. Quibus exhilaratis, gubernandi potestatem supremi beneficij loco poposcit, adeo???ue nautas remis incumbere hortatus, cùm vehementissimum nauigij cursum animaduerteret, praeceps in vndas insilijt, & enatauit. Mox Haraldum noctu castra latenter egressum, in amplexu pellicis interfecit: dantem poenas Magno, quem regno & virilibus & luminibus priuauerat. Magnum proinde monachalibus septis eductum ad pristinum regni fastigium erigere statuit, aduersus Haraldi filios. Huius auspicijs, cum tribus Haraldi filijs, Ingone, & Siuardo, & Osteno, paternum regnum affectantibus, nauali certamine dimicauit. In quo interfecto Magno, incredibili & praestantiori humanis viribus fortitudine solus aliquandiu nauigium ab hostibus seruauit. Compluribus eorum prostratis, cùm reliqui omnes ad illum vnum opprimendum confluerent, armis militaribus tectus profundo se credidit: loricam cum reliqua armatura sub vndis sibi detraxit. Cùm capessendi spiraculi gratia fluctibus emersisse??? à quodam familiari suo proditus, tunicam, qua se prodi suspicabatur, suum corpus aquis occultando deposuit, ad extremum etiam subuculam. Ad vltimum cùm humanae respirationis necessitate aërem captaret, cuiusdam fortè nauigij gubernaculum apprehendit, ei???ue tacitus adhaesit. Caeterùm hyberni frigoris saeuitia vcluti congelatus capitur, & in concionem hostili sententia damnandus abstrahitur. Vbi nemine sacerdotum adhibito, qui delictorum eius confessionem exeiperet, eam adstantibus modo quo licuit explicauit, praefatus se emendationem ab eis decretam poenitentiae nomine praebiturum: memor sanè, sacerdotali copia non suppetente, etiam ad priuatorum cognitione̅ commissa referre licere. Magno quoq; Noruagiensiu̅ rege quem Haral dus Hyberniensis patre̅ adsciuerat, se genitu̅ memorabat. À cuius generosissimo spiritu etiam inter adhibita sibi supplicia non desciuit. Primò siquidem verberibus affectus, ac deinde malleorum ictibus artuatim contusus, scilicet vt à cunctis corporis partib. poena exigeretur no̅ gemitu̅ edidit, non supplicem aut tristem vocem emisit, nullum doloris indicium praebuit, sed quasi in otio Psalterium relegens, inter sacras preces & solennium verborum nuncupationem, spiritum posuit. Homines vindictae cupidi non contenti in viuum saeuijsse, extinctum patibulo suffixerunt. Idem lib. 14. Obsidente Derthonam, Mediolanensibus amicam, Friderico I. Imp. Strator quidam, vt reliquos ad simile petendum decus accenderet, gladio, clypeo & parua securi sumta, aggerem, qui Rubeae turri altissimae praeiacebat, conscendit, ac via, qua pedem figeret, securi facta, in montem euasit, atq; ad semirutam turrim processit, nullis lapidum telorum???; ictibus territus: ibique viriliter pugnando, militem etiam armatum ad terram deiecit, atque inter tot pericula inuiolatus reuertit ad suos. Cuisus facti admiratione Fridericus affectus, hominem ad se vocari, ac militari cingulo donatu̅ equitem esse iussit. Verùm ille se plebeium esse, atque in eo ordine manere malle respondit. quamobrem liberaliter donatus, ad contubernium suum est remissus. Sigon. lib. 12. regn. Ital. Nihil apud Turcos duarum legionum ex Ianizaris delectarum inuicto robore praestantius atque validius censetur. Instar enim Macedonicae phalangis omnem vim hostium facilè sustinent atque perfringunt. Has ex nouae gentis delectu, vti nomen sonat, primus Othomannorum Amurathes Sclimi proauus instituit, quibus regiae praetorij???; custodiam ma̅daretur. Earum noua felici???ue virtute memorabilem victoriam, caeso ad Varnam Ladislao Polonorum & Hungarorum rege, fuerat consecutus. Nec alia demùm vi quàm Ianizarorum Mahometes Byzantium, Baiazetes Methonem expugnarunt, quum hic pronepos nuper inuictos antea Persas, & equitatu planè victores, horum peditum virtute profligarit. Ianizari peculiari praerogatiua, Exarcolam, hoc est, pileum album aurea anteriore fascia, & cristis insignem, acinaci impenetrabilem, demissaque per tergum lata cauda ceruices munientem pro galea gestant. Lunatos???ue item calceos caeteris vetitos induunt. Arma eorum praeter sclopetos & arcus quibus iam multò maxima corum pars vtitur, sunt hastae Germanicis breuiores, ferro lato, aut triangulari, aut fuscinato, aut in romphaeam adunco praefixae. Praeter haec gladio incuruo parua??? secure, quum expedit, rem gerunt. Breuiores togulas colore cyaneo, aut rubro, aut prasino ab anteriore fimbria in tergum reductas baltheis subcingunt, & terra mari???ue omnium audacissimè & constantissimè pugnant. Sabel. Supplem. lib. 4. ex Iouio. De ijs sic Cuspinianus: Ianizari, inquit, Imperatorem in medio duorum cornuum collocant, ne fortè ipse vertens terga hostibus sit causa internecionis totius exercitus: ineunt???ue pugnam, velut in quib. totum robur exercitus constare videtur, tanta animi promtitudine, vt ad nuptias ituros putes: neque tempus egrediendi praescriptum expectant, sed illud ipsum praeueniunt, plures???ue non vocati spontè veniunt, magnam iudicantes iniuriam, domi otiosos manere: cùm nihil habeant praestantius atque excelle̅tius, quàm inter hostes, enses, ac sagittas in campo mori, non domi inter eiulatus atque lacrymas muliercularum. Tales nanque praelio occisi, veluti victores, beati praedicantur, ac honorantur. Non igitur magni laboris est congregare exercitum Turcorum Imperatori, qui missis tantùm nuncijs prouinciarum praesidibus, exercitum congregandum praecipit. Hi per praeconem in singulis oppidis ad praestitutum diem adesse proclamant milites. Qui dicto audientes, mox cum praeside suo veniunt, sine magno strepitu: non curiosè ornati, simpliciter, cum armis solitis. Mvtpharachae Turcorum equites, admirabili virtute praestantes, toto orbe conquisiti, ea conditione militant, vt quos velint deos impunè colant, praesenti???ue tantum Imperatori operam nauent. Qua liberalitate atque indulgentia inuitati, non modò Indi, Aethiopes, & Tartari extremi gentium, idola priscae & antiquatae religionis, aut coeli maxima sidera pro dijs venerantes, sed ex nostro etiam orbe, Christiani nobilitate illustres in eum ordinem recipiuntur. Sabellici Supplem. lib. 4. ex Iouio. Mamalvchi Aegyptij, viri prolixa barba, & minacib. oculis truces, ipso toto corpore lacertosi atque flexibiles, tanta arte pugnam ineunt, vt post primos statim hastarum ictus, modò sagittis, clypeo in tergum reiecto, modò ferrea claua, interdum falcato ense, vt locus congressus???; poposcerint, admirabili quadam agilitate virtute???; depugnent. Equi corum validi atq; acres, atq; Hispanicis forma celeritateq; persimiles: quod???; supra nostroru̅ hominum opinione̅ esse videtur, tanta ingenij docilitate in primis praestant, vt ad nutus, & ad certas sessorum voces, hasta̅ sagittam???; mordicùs terra subleuatam porrigere, hostem agnoscere, atque appetere dentibus, calcibus cuncta circumsternere, nec horrere proprium cruorem, natura consuetudine???ue didicerint. His frena argentea, aurata ephippia, & squamosi operis ferrea colli & pectoris tegumenta conspiciuntur. Eques lorica, vel thorace ferreis laminis conserto, contentus est. Primorum ordinum equites, & quisque diuitijs clarus, galeas ferunt. Caeteri linteo capitis tegumento, quod pluribus implicatum spiris ad elegantiam intorquetur, se satis munitos aduersus caesim ferientes existimant. Gregarij autem equites villosis purpureis???ue pileis. qui graui gladiorum ictu discindi nequeunt. vtebantur. Sabellici Supplem. lib. 7 ex Iouio. Kosakki ad praedatoriae militiae genus vsu assuefacti, fol. 2198. Militvm Templariorum, Ioannitarum, Teutonicorum & similium apud Christianos exempla pete ex Tit. Militum sacrorum ordines: illic Religionis, hîc Fortitudinis habetur ratio. Duo fratres germani in Moldauia, Strvsoviczii dicti, Equites Poloni, ab exercitu suorum aberrantes cum quinquaginta commilitonibus, inscij in multitudinem Valachorum inciderunt: à quibus vndique circumuenti, in primo congressu vnus occubuit, alter verò strenuè dimicando euasit, sed caedis fratris germani recordatus, in exercitum Valachorum conuersus, acies eorum fortiter disiecit, & quamuis euadendi facultas iterum ei pateret, tamen honestius cum fratre occumbere, quàm effugere maluit. Guagmnus in descriptione Poloniae. Anno Salutis reparatae MCCCXCVII. Vitoldus Lituaniae dux ab Aediga magni Tamerlanis duce in campestrib. Tartariae victus est. Ibi Melstinivs Polonus, ne turpiter fugeret, in medios hostes irruens perijt. Guagninus in descriptione Lituaniae. Vascus Fernandius Caesar fretum Gaditanu̅ nomine regis Lusitaniae Emmanuelis anno Salutis humanae MDXXII. hon magno quidem militum numero, sed magna virtute tuebatur. Cùm verò ad illum biremis accederet, nauarchus illum admonuit, quatuor naues Britannas vnam nauem Lusitana̅ cepisse, quam secum è praetoriae nauis puppe alligatam traherent. Caesarsine cunctatione vlla in eas cursum instituit, quas post Calpem montem conspexit: & cùm nauem praetoriam ab alijs disiunctam esse cerneret, in eam nauem suam incitauit. In hoc praelio Caesar septem ex suis amisit, & multi praeterea fragmentis scutorum, quae hostium tormenta dissipabant, erant grauissimè sauciati. Germanvs quidam procero corpore, & animo satis acri ad moriendum, si opus esset, praeparatus, XV. vulnera acceperat, è quibus plurimum sanguinis emanabat: quem Caesar admonuit, vt è pugna tantisper abscederet, dum vulnera obligaret. Ego, inquit, non priùs hinc discedam, quàm aut moriar, aut hostes importunos vela demittere compellam Deinde tormentum humero sustinet, & socium ignem applicare iubet: quo facto nauis armamenta ea parte, qua antenna malo alligatur, dissipauit, mali???ue partem perfregit: & cùm hoc iterum atque tertiò fecisset, magnum Britannis terrorem iniecit. Alius deinde Germanus, globo à prora in puppim immisso, multos interemit, & puppis partem dilacerauit. Osorius lib. 12. rerum Emmanuelis. Garsia Sala, qui Malacae praeerat, nauem vnam armis & munitionibus & valido militum praesidio diligenter instruxerat, illi???ue Emmanuelem Paciecum praefecerat, vt oram, quae inter Pacemensem & Axemensem portum interest, summa vigilantia specularetur, ne commeatum vllum in vrbem Pacecensem, quae Lusitanis rebellarat, importari, néve cuiqua̅ in altum piscandi gratia euehi liceret. Id Paciecus non segniter executus est. Verùm cùm aquae recentis desiderio tenetetur, scapham in terram propius vrbem misit. Ea autem, praeter remiges, quinque Lvsitani vehebantur, qui in fluuium subuecti, aquationem fecerunt: deinde secun do fluuio nauem repetebant: cùm ex improuiso hostes innumerabiles vtramque fluuij ripam occupârunt. Tum lapidum atque sagittarum multitudo, grandinis instar, in Lusitanos decidit ita, vt maximum vitae discrimen adirent: qui tamen parmis tecti, cùm totis viribus scapham incitarent, è ripis emersi, in altum vecti sunt. Sed cùm aestus esset aduersus, & ventus eos deficeret, tres naues humiles quidem, sed valdè longae, multorum militum capaces, quae remis impelluntur (incolae Lancharas appellant) armis & valido militum praesidio munitae, quibus multi nobiles homines vehebantur, scapham consequutae sunt. Lusitani obstinatis animis detreuêre mori potius, quàm seruitutem pati. Deinde cùm omnem suam spem in Christi mimine collocâssent, ad pugna̅ se comparant. Vnus ex quinque viris tonsor erat. Is cùm esset viribus summis & animi singulari alacritate praeditus, nauis praetoriae, quae reliquas antecesserat, & in scapham inuaserat, proram manibus arripuit. Quatuor reliqui in naue̅ conscedêre: quos ipse consequutus fuit. Tanto???ue impetu in hostes irruêre, vt multi se metu in mare deijcere̅t. Dux suis à tergo ense districto ferociter instabat, & mortem illis, nisi fortissimè pugnarent, minabatur. Et cùm nihil ne??? exhortando, neque minitando proficeret, quatuor occiditerant adhuc hostes ancipiti metu districti. Qui enim Lusitanorum impetum sustinebant, ab illis caedebantur: illis qui fugiebant, erat manibus ducis sui mors necessariò subcunda. Tandem postquam aliquo spacio fuit vtrinque dimicasum, omnes hostes aut ferro concisi, aut fluctibus demersisunt. Tantus enim illis terror iniectus erat, vt se in mare demitterent. Ipse???ue dux multis priùs vulneribus acceptis se in mare praecipitem dedit. Erant autem supra centum & quinquaginta, qui naue illa vehebantur. Reliquae duae naues cu̅ primae casum oculis adspexissent, meru perterritae constiterunt. Sed eo tempore Lusitani erant ita labore debilitati, & vulneribus confecti, vt nullas ad resistendum vires haberent. Sed eodem numine, quo fuerant in praelio confirmati, vt tam admirandum facinus ederent, hostes exterriti sunt ita, vt eos aggredi non auderent Nauis hostium capta, remulco ad nauem primùm, deinde Malacam perducta, & in terram subducta, & integumento contecta fuit, vt diutissimè permaneret miraculi stupendi monimentum. Rex Pacemensis huius admirandi facti terrore perculsus, pacem continuò petijt. Nomina quatuor hominum, per quos hoc facinus editum fuit, haec erant: Ioannes Almeida, Antonius Pazagna, Antonius Vera, Franciscus Gramaxus. Tonsoris nome̅ artificium ipsius occultauit. Idem. Galeacivs Sanseuerinus Gallica signa secutus, dum singulari peritia huc & illuc adacto equo hostes Caesarianos in pugna Papiensi submouet, & praeclarè decertat, in conspectu regis cadendo, quòd regiae gratiae & famae iuclyti nominis debebat, honesto vitae exitu persoluit. Cùm procumbente equo laberetur, proximum sibi Gulielmum Langeum illustrem equitem, in supremo casu opem ferre cupientem appellans: Sine me, inquit, fili, fato meo fungi, & quàm celerrimè potes hinc ad protegendum regem recuire, nominis???ue mei & honesti exitus memoriam, si euades, piè amice???ue colito. Iouius in Piscario lib. 6. Quum anno 1540. Ferdina̅di Austriaci copiae, quibus Gulielmus Rogendorfius praeerat, Budam obsiderent, & Turcae obsessis auxilio venissent: equites vtrinque pari alacritate pugnam ciebant, quum promtissimus quisque aut paulò nobilior eques, ad ostentandam virtutem, ex aduersa acie parem sibi cum, qui armis ac insignibus conspicuus obuersaretur, ad singulares concursus prouocaret, vsquea deò iucundo pugnae genere, vt militari comitate per aliquot horarum inducias, cessantibus bona fide sclopetarijs, vt vera virtus emineret, hastis tantùm & gladijs certaretur. Erat inter Germanos duces insignis Raisciacus Sueuus: huius Filivs impiger adolescens, quum ignaro patre in aciem prodijsset, strenue???ue decertans, spectante an???e alios atque admirante virtutem patre, à cunctis vel ignotus effusè laudaretur, priusquam se explicaret, à circumfusis hostibus est interfectus. Tum verò Raisciacus casu equitis vehementer commotus, ignarusque suae sortis, conuersus ad alios duces: Omni, inquit laude perornandus videtur hic quisquis sit equitum longè fortissimus, ac omnino publici funeris honore tumulandus Id quum ab omnibus pari pietate probaretur, infelicis filij ad longè miserrimum patrem cadauer est relatum, verios???ue tum omnibus obortae sunt lacrymae, sed in patre repentinus dolor profundiùs ad vitalia peruasit: atque ita ille paulò pòst, quum rigentibus oculis stetisset, nihil effatus, interijt. Iouius lib 39. Hist. FORTIVM VIRORVM COMPARATIO INTER SE. Egimus hactenus de Ducibus & Militibus fortibus, per se singillatim consideratis. At quoniam rarò soli contra hostes rem gerunt, eorum qui fortitudine inter se eodem loco, atque tempore contra eosdem veluti certant, hîc ratio habenda est. Exccc. ijs, qui ad Thermopylas pugnarunt contra Xerxem. Spartanis, praestantissimus fertui fuisse Dieneces: qui cùm à quodam Trachinio audiuisset, Barbaros sagittis suis sole̅ obducturos: Rectè ais, inquit, ergo in vmbra pugnabimus. Secundo loco palmam meruêre duo fratres, Alphevs & Maron, Orsiphanti Ff. È Thespiensibus verò, qui Spartanis strenuè auxilia tulerunt, Dithyrambvs Harmatidei F. Herod. lib. 7. In pugna nauali ad Artemisium contra Xerxem feliciter gesta, è Graecis praestantissimi extitêre Athenienses, & inter Athenienses Clinias Alcibiadis filius: qui domestico sumtu ac propria naui cum ducentis viris militabat. Herod. lib. 8. In pugna nauali ad Salaminem, è Graecis optimè audieru̅t Aeginetae, secundo loco Athenienses. È viris Polycritvs Aegineta, Athenienses???ue Evmenes Anagyrasius, & Aminias Palleneus, qui naui sua in Artemisiae reginae incurrit: cui implicitus cùm haereret, nec abstrahi posset. ita caeteri venientes auxilio, conserti sunt. Et hoc fuit in itium pugnae. Herodotus lib. 8. In praelio ad Mycalem Ioniae contra Persas feliciter gesto, praeclarissimam inter Graecos operam nauauerunt Athenienses, & ex Atheniensibus Hermolycvs, Euthoeni F. vir in Pancratio celeber: cui postea contigit, vt bello inter Athenienses & Carystios, in pugna apud Cyrnum agri Carystij facta, caesus in Geresto iaceret. Secundùm Athenienses egregij extitêre Corinthij Troezenij ???ue, ac Sicyonij. Herod. lib. 9. In pugna ad Plataeas à Graecis contra Persas commissa, inter Baibaros strenuissimi extiterunt, è peditibus quidem Persae, ex equitibus autem Sacae, è viris Mardonivs Imp. Inter Graecos Tegeatae & Athenienses multum excelluerunt, tum multò plus Lacedaemonij. Inter Lacedaemonios praestantissimus extitit Aristodemvs, is qui solus trecentorum ex Thermopylis, quòd euasisset, dedecus ignominiam???ue acceperat. Secundum hunc nauauêre operam Po [2108] sidonivs, & Philocyon, & Amompharetvs Spartiata. Quanquam cùm sermo haberetur, quísnam praestantissimus extitisset: ij Spartiatae, qui adfuêre, censuerunt, Aristodemum, etsi praeclara facinora edidit, tamen ad eluendam eam, quam contraxerat, inuidiam, ordinem deseruisse, & propalam mori voluisse: Posidonium verò, qui perire noluisset, ob id extitisse fortiorem virum. Idem. In praelio, quod ad Thermopylas Graeci contra Gallos gessêre, Atheniensivm inprimis virtus enituit: ipsis verò Atheniensibus antecelluit Cydias: qui peradolescens, ac planè tyro, prima bello militiae rudimenta posuerat. Eius à Gallis occisi, cum hac inscriptione propinqui scutum Ioui liberatori dicarunt: Cydiae erat parma haec iuuenili corpore clari, Hospes quam sacram conspicis esse Ioui: Huic cubitum inseruit flammato corde sinistrum, Cùm premeret Mauors armipotens Galatas. Mansit ea inscriptio vsque dum L. Syllae milites & alia Atheniensium insignia, & scuta è Liberatoris. Iouis porticu sustulerunt. Pausan. in Phocicis. FORTITVDO PROPVLSANS, CONSIDERATA secundùm personas Patientes. ERGA DAEMONAS. SPECTRA, Larvas, vincendo, repellendo. Daemon varijs modis homines circumuenire studet: nullum est vitij genus ad quod non certis quibusdam illecebris pelliciat: ad luxuriam, ad ambitionem, ad iram, ad mendacium. His resistere singulis, singularum est virtutum. In genere verò hîc de ijs terriculamentis agmimus, quibus hominem terret, cùm aliàs, tum praesertim orationis tempore: quae omnium Christianarum exercitationum difficillima est, vt Agathon, abbas dicere solebat. Has tentationes per fidem constanter tolerat Christianus, & tollerando propulsat: & proinde non magis ad tolerantiam, quàm ad propulsationem exempla haec pertinent, quae ex Maruli libro secundo, capite tertio, & libro quinto, capite septimo huc conferemus. Religiosa exempla. Laudatur à Domino Iob, cui sathanas inuidet, sed nocere, nisi permissus, non potest Vbi verò potestatem nocendi accepit, iustum hominem omnibus afficit aerumnis, postremè & mala corporis valetudine terribiliter vexat. Sed fortis Dei athleta semper inconcussus perstitit: quodque diabolus ad eius animi integritatem euertendam machinatus fuerat, id illi cessit ad gloriam: & patientiae virtute tantò est factus clarior, quantò calamitosiùs oppressus. Marulus lib. 5. cap. 7. & Sabellicus lib. 10. capite 3. Quem hominum omnino intentatum relinquet ille qui Dei filium Iesvm tentare non timuit? Cùm enim dubitaret an ips esset, ieiunum & iam esurientem ad gulae vitium prouocat, dicens: Dic vt lapides isti panes fiant Mox quem consta̅tem in ieiunando cognouit, posse eum mentis elatione cadere credidit, qua sibi iam sanctus videretur, & supra pinnaculum templi constituto ait: Si filius Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est enim: Angelis suis mandauit de te, & in manibus tollent te, ne fortè offendas ad lapidem pedem tuum. Cumque etiam humilem esse deprehendisset, adhuc auaritia animum pulsat, ostendensque ei regna mundi & gloriam eoru̅: Haec omnia tibi dabo, inquit, si cadens adoraueris me. Cùm autem & hoc incassum suasisset, iam omni vincendi spe amissa reliquit eum: & angeli accesserunt, & ministrabant ei. Angelico ergo ministerio honorari dignus erit, qui diabolum vicerit, non tam perpotentiam, quàm (Christi exemplo) per Scripturam. Idem. D. Pavlvs apostolus à sathana verbera sustinuit, neque hoc sine Domini voluntate. Sed ne magnitudo reuelationum, inquit, extollat me, datus est mihi stimulus carnis meae, angelus sathanae qui me colaphizet. Propter quod ter Dominum rogaui, vt discederet à me, & dixit mihi: Sufficit tibi gratiam mea: nam virtus in infirmitate perficitur. Qui Apostolo gratiam dederat, dedit & stimulum. Nulla enim potest esse victoria, vbi nulla est pugna. Non coronabitur, nisi qui legitimè certauerit. Rogemus ergo Dominum, non vt submoueat nobis tentatorem, sed magis vt suppeditet vincendi facultatem. Idem. Nathanaei anachoreta, solitudinis pertaesus, cellam sibi proximè pagum constituerat. Ibi daemon forma supra modu̅ foeda terribilique ei apparens, ac flagellum manu concutiens, circumstrepere ferociter coepit, vt pauefactum inde abigeret: insuper iactabundus, quòd etiam prius habitaculum eum deserere compulisset. Quod vt audiuit Nathanaël, ne qua in re de se gloriari diabolus posset, ad desertum reuersus, ita illic postea habitauit, vt de cellulae suae septo annos septem & triginta pedem non extulerit. Sed rursum sathan fraude illum aggreditur: agasonem simulat, & asellum panibus oneratum agens, dum sub onere lapsum attollere nititur, Nathaëlis opem inclamat. Suspensus ille restitit: charitas proximo auxilium ferre stimulabat, propositi ratio exire dissuadebat. Dum autem quid facto opus esset, secum deliberat, venit in mentem, ne fortè id, quod cernebat, diaboli ad fallendum fabrica esset: & vocanti respondit: Si Christianus es, Deum deprecare, & ipse adiuuabit te: sin Christi aduersarius, indignus es cui succurratur. His dictis visio euanuit. Marulus. At diabolus vicissim elenchum inferre poterat: Si Christi amicus, ex fraterna charitate me adiuuabis: si inimicus, eiusdem erga peccatores clementiam imitando mihi benefacies. Antonivm Alexandrinum abbatem ad eremum pergentem daemones primùm verberibus discidêre. Semianimis refectus, ad proximum vicum curandi gratia delatus est. Cúmque aliquantulum conualuisset, rursum eô dem se referri iussit, iterum verberari caedique paratus, si ita Domini ferret voluntas, nec vlla vnquam diaboli iniuria à proposito deterrendus. Hac animi constantia armatum, cùm iam contingere nequissimi spiritus non auderent, monstrosa diuersarum imaginum facie metum illi incutere conabantur: ferarum more in eum rugientes, vlulantesque, ac simul serpentum sibilationibus perstridentes, rictibus ringentes, dentibus infrendentes, toruo oculorum aspectu scintillantes, & flammas ore, naribus, auribusque perflantes, nulla pauoris omissa specie, qua terrere illum possent. Caeterùm vbi fortissimum Christi militem neque ictus curare, neque tam horrendo tetroque spectaculo quicquam commoueri vident: victos se confessi, confusique discessêre. Ille seruiendi Deo semel iam susceptum votum, magno constantique animo prosecutus est. Marulus libro quinto, capite 7. & Sabelliens libro 10. capite 3. ex Vincentij libro 14. qui Athanasium huius rei auctorem facit. Post haec veterator spiritus, ne quid adhuc intentatum relinqueret, cogitationibus Antonii callidè sese insinuans, tantos solitudinis taedio animum eius pulsauit, vt ille quid iam agere deberet dubius, ad Deum exclamaret dicens: En ego Domine Iesu, cupio his in locis tibi famulari, & nescio quo me inuitum subinde rapit violenta mentis meae euagatio. Hęc dicenti, angelus monachali habitu iuxtà apparuisse dicitur: & cùm aliquandiu nunc genibus prouolutus otasset, nunc surgens manibus fiscellas texuisset: ad Antonium conuersus dixisse: Ita & tu Antoni. Et hoc dicto ex oculis euanuisse. Tali ergo precum laborisque vicissitudine deinceps vsus Antonius, diabolicae molitionis tentamenta facilè vicit: & cùm minimè esset ociosus, minimum in eum potuit inanis cogitatus distractio. Idem dum verbera terroresque perferret, lucem diuinitùs apparuisse ferunt, qua expauefacti daemones diffugêre. Antonium verò eò splendore recreatum erexisse se, & quasi praesentem Dominum aspiceret, dixisse: Vbi eras? Responsumque accepisse: Aderam Antoni, sed euentum pugnae tuae pręstolabar: quam quoniam imperterritus immotusque viriliter sustinuisti, manet te victoriae tuae indeficiens in coelo triumphus, immarcessibilisque corona, praemiumque sempiternum. Idem. Macarivs Alexandrinus abbas, multum à malis spiritibus infestatus est. Parem autem eorum terrori extitisse vel inde constat, quòd in gentilium sepulcro, nocte quadam, amoto cippo, decubare ausus sit. Cumque ossa super quae iacebat, in vocem prorupissent, mansit immotus. Vox autem erat alteri respondentis, venire se nunc non posse: quòd eius, quem super se habebat, pondere grauatus esset. Ad quem Macarius: Exi atque abi, si potes, inquit: ego hîc pernoctabo. Marulus ibidem, & Sabellicus lib. 10. c. 3. Aliàs etiam terribilis daemon falcem ferream manu vibrans, ac percussuro similis, EIDEM occurrit. Cumque nec sic eum terrere potuisset, superatum se fateri coepit: supedratum tamen non vigilijs, non ieiunijs, cùm & ipse dormiret, & comederet, sed sola animi semper se submittentis humilitate. Marulus. Iterum Illi apparuit medici speciem praeferens, multasque vitreas ampullulas gerens: & quò pergeret interrogatus, quídve sibi vascula illa vellet? Ad proximum monasterium iter se habere, respondit, vt fratribus singulis singulas offerret potiones: eosque qui hausissent, sibi obnoxios redderet. Non multò pòst Macarius inde reuertentem conspiciens, quid egisset, quaesiuit: atque accepit, vnum duntaxat ex fratribus illis Theotiscum nomine, ampullae veneno delinitu̅: anxius???; [2109] de fratris periculo, protinus monasterium adit, Theotiscum conuenit, inimici in eum captiunculas detegit. Ille his auditis pauidus, quicquid mortiferum diabolo propinante gustauerat, repentè corrigendo sese, totum id euomere curauit. Marulus. Multa expauescenda Hilarionem abbatem in solitudine prope Gazam Palaetinae viuentem à satana m deserto perpessum, Hieronymus in eius vita tradit. Saepè enim nocte intempesta ab eo auditos infantum vagitus, balatus pecorum, mugitus boum, planctus quasi mulierum, leonum rugitus, murmur exercitus, & rursus variarum portenta vocum, & antè sonitu quàm aspectu territus cederet. Denique ipsum fronte crucis signo armata, sollicitè circumspicientem, splendente Luna vidisse currum directis equis super se irruere. Cumque inclamasset Iesum, ante oculos eius in terrae hiatum visus est descendisse. Postremò quoties illi, inquit, nudae mulieres cubanti, quoties esurienti largissimae apparuêre dapes? interdum orantem lupus vlulans & vulpecula ganniens transilijt, psallentique gladiatorum pugna spectaculum praebuit: & vnus quasi interfectus, & ante pedes eius corrue̅s, sepulturam rogauit. Orabat semel fixo in terram capite, & vt natura fert hominum, abducta ab oratione mens, nescio quid aliud cogitabat: insilijt dorso eius festinus gladiator, & latera calcibus, ceruicem flagello verberans: Eia, inquit, cur dormitas? cachinna̅sque desuper, si defecisset, an hordeu̅ vellet accipere, sciscitabatur. Dixerat enim ille qua̅doque corpori suo iratus, quod se ad libidinem prouocaret: Ego te aselle iam non hordeo, sed paleis alam, ne calcitres. Idem, ex D. Hieron. Elphegvs Cantuariensis archiepiscopus, cùm ab infidelibus in carcere teneretur, & à diabolo in angelum transformato eductus, multum iam itineris vnà cum illo emensus esset: ambigere coepit, reprobine an boni angeli opera martyrium fugeret? Dumque id sibi ostendi Deum orasset, diabolus euanuit. Itaque ad carcerem reuersus, coronàm accepit martyrij. Idem. Sozomenus narrat lib. 6. cap. 28. Apellem quendam monachum circa Achorim, in monasterijs Aegypti, multa edidisse miracula: & aliquando cùm noctu operas fabriles fecisset, spectrum daemonis forma pulcrae & exornatae mulieris ei apparuisse, & ad libidine̅ incitasse. Sed illum candens ferrum ex camino arreptum, in faciem daemoni impegisse. atque ita spectrum illud fugisse, & stridore & lamentatione suum dolorem testatum. Ibidem. Ad Evagrivm prcsbvtcrum, amborum quondam Macariorum discipulum, dum solitarius eremum incoleret, tres daemo nes clericali habitu venisse constat: qui se diuersarum haeresium esse simulantes, suum quisque dogma probare nitebantur, vt illum aliquo eorum peruerterent. Caeterùm Euagrius, cùm fidem catholicam aduersus quemlibet eorum acerrimè tueretur ac defenderet: Deo adiuuante omnes facilè superauit, ita vt co̅susi repentè euanescerent: nihil aliud moliri in eum ausi, quem in fide tam firmum cognouerant. Marulus. Martino Turonensi episcopo daemon aureo diademate & purpureo superbus indumento occurrens, regem se Christum esse, & ad iudicandum mundum desce̅disse asseuerabat. At verò Martinus mansuetudinis Domini memor: Haud talem, inquit, venturum se pollicitus est Christus, sed cum omnibus passionis (quam pro nobis sustinuit) signis cum spinea corona, vulnerumque cicatricibus, & ipso victorię suae trophaeo cruce: cùm talis apparuerit, eum aduenisse credam: alioquin hoc ab eo praeceptum obseruabo, Si quis vobis dixerit, Ecce hîc Christus, aut illic, nolite credere. Immu̅dus spiritus verbis veritaris victus disparuit, nihil ibi suum relinquens pręter sui indicem, foetorem. Marul ex Seuero Sulpitio. Nicolavs quidam in sancti Patricij specum apud Hybernos ad purgatorij (vt aiunt) loca descendens, multa ac varia daemonum tentamenta, fraudes, iras, & errores vnus superauit. Nam quoties ad Dominum conuersus dixit: Domine Iesu Christe sili Dei viui, miserere peccatoris: toties ab insidijs liber euasit. Breuis quidem oratiu, sed permultae virtutis, si sideliter, si ardenter, si humiliter exprimatur. Marulus libro 5. capite 7. Dativs episcopus Mediolane̅sis, cùm propter fidei confessionem eiectus, Constantinopolim tenderet: Corinthum appulit, & ibi aedes à diabolo occupatas intrauit, cùm nullas alias famulitio suo aptiores inuenisset. Intempesta nocte cùm daemones fremerent, leonum more rugirent, balarent, Datius expergiscitur, & inquit: Impurissime daemon, tu dixisti, Ponam sedem meam ad Aquilone̅, & ero similis Altissimo. Ecce propter superbiam porcis & asinis similis factus es, quandoquidem Deo obedire noluisti. Hac voce confusi daemones, domum eam deseruerunt. Gregorius Turonensis libro 3. Dialog. cap. 4. Franciscvs, cùm die quodam prolixiùs oraret, audiuit clamantem: Francisce poenitentibus ignoscit Deus, non se tam pertinaci fatigatione conficientibus. Agnouit in verbis dolos, & ficut coeperat, orando perseuerauit, atque etiam ad perferendos pro Christo labores magis exarsit. Nocte quadam dum precationi operam daret, super tectum domus immaniter strepere, atque horribiliter mugire daemones coeperunt. At ille intrepidus exurgens: En adsum, inquit, nequissimi spiritus, venite, exercete in me quicquid vobis permissum est. Quòd si corpus hoc verberibus affeceritis, quid aliud quàm vindicabitis me de aduersario meo? His dictis co̅fusi discesserunt. Ille ad preces Deo persoluendas redijt. Iteru̅ oranti, intimo medullarum titillatu cogitationem libidinis, daemon excitauit. Ille intermissa precatione repentè exurgens, violentum mentis motum dura corporis flagellatione repressit, venarumque calescentium pruritum semet in gelida niue nudum volutans extinxit. Hoc enim est genus illud daemonij, quod non eijcitur, nisi per orationem & ieiuntum. Marul. lib. 5. capite 7. Svlpicivs Bituricensis episcopus, dum nocturnis precibus incumberet, horrendos circa se strepitus, vocesque terribiles audiuit: neque tamen aut loco cessit, aut orare desijt, donec sedatus & tumultus. Qui enim confidit in Domino, sicut mo̅s Sion non commouebitur in aeternum, par terrori erit atque dicet: Si consistant aduersum me castra, non timebit cor meu̅. Si exurgat aduersum me praelium, in hoc ego sperabo. Marul. lib. 2. cap. 3. Maximvs monachus (qui postea Rhegiensis episcopus fuit) cùm noctu ad litus processisset vt oraret (monasterium enim non procul à mari erat) vidit nauem applicuisse, à qua descendentes nautae ipsum reuerenter adierunt, atque laudibus extollere coeperunt, quòd scilicet fama eius vsque ad Syriae fines peruenisset, quodque multi eum videre desiderarent: quòd denique, si illò proficisci vellet, salluti plurimis foret: & si modò socum ire disponeret, se iam in rem paratos esse, pro lucro habituros, si talem virum vehere sibi contigisset. Maximus positis in litore genibus, sicuti proposuerat, orauit. Et statim auersi sunt erubescentes qui dixerant illi, Luge euge. Ibidem. Lavnoniarico abbati Carnotensi noctu oranti, lucernam ter à daemonio extinctam fuisse ferunt, & ter ab angelo rursu̅ accensam. Non enim passus est Dominus illum deridiculi gratia in tenebris derelinqui, qui orando seruiebat luci. Quonia̅ Deus lux est, & tenebrae in eo non sunt vllae. Idem. Leonardo Corbiacensi monacho oranti, serpens à pedibus in sinum vsque sursum versus reptauit. Quem quidem ille vsqueadeò nihil expauit, vt immobiliter per maneret, donec precum finem fecit. Quinetiam peractis precibus vltrò sese pestiferae bestiae ingerebat dicens, ne facere differret quicquid faciendi facultatem aduersus ipsum à Domino accepisset. Sed illa sicuti orantem non terruit, sic etiam omnia pati paratum minimè laesit. Idem. Romae in Auentino, in templo S. Sabinae, quod olim fuit Dianae fanum, saxum nigrum rotundum pendet ab vno arae latere, quo monachi dicunt diabolum petijsse S. Dominicvm, Deo supplicantem: non laesisse tamen, adeò tremebant ei manus & brachia. Vierus libro secundo, capite vigesimonono de Praestig. daem. Vvlstanvs Vigorniensis episcopus cum diabolo luctari co̅sueuerat, eumque non semel prostrauit. Ranulphus lib. 7. cap. 8. in Polychronico. Eadmvndvs, Cantuariensis archiepiscopus, cùm ad multam noctem peruigil, iam tandem somno surrepente supinus decubaret, ita graue pondus impositum sibi sensit, vt experrectus mouere se omnino non posset. Manum leuare voluit ad signandum se crucis signo, & impeditus est. Excutere sese totis viribus conatus, plus grauitatis addi sibi cognouit, atque adeò vt vix iam sufficeret sustinere. Vbi autem spiritum ipsum, v tse dimitteret, per Christi sanguinem adiurasset: statim dimissus assurrexit, & ab eodem à quo dimittebatur didicit, nullum adiurationis genus magis timori esse daemonijs. Marulus. Cùm potentissimus rex Saracenorum Almanzor terras Christianorum inuaderet: Comes Castellae Fernandvs Gundissalui ei occurrit. Visus est ingens draco in aëre volitans, ignesque euomens, atque terribiles vlulatus emittens. Cùm Chri stianus exercitus non parum terreretur: Fernandus eos confortans, illa daemonum esse paestigia, ad terrendos decipiendosque fideles, dixit, & in Deo spem ponere iussit. Commisso sequenti die praelio, Saraceni victi fuêre. Rodericus Santius parte 3. hist. Hispan. c. 21. Vesselvm Gansfortium Frisium virum doctiss. aegrotantem quum quidam doctus amictus inuiseret, vtque valeret, interrogaret: respondit se pro sua aetate & morbi molestia vtcunque valere, sed vnum admodum molestum sibi esse, quod varijs cogitationibus & argumentationibus circumactus, de veritate Christianae religionis subdubitare inciperet. Obstupescebat ille, ac hortari coepit, vt omnes cogitationes suas in Christum seruatorem vnicum reijceret. Sed cùm huiusmodi admonitionem ei molestiorem sensisset, tristis tum abijt. At post vnam vel alteram horam redeuntem ad se cùm [2110] Vesselus vidisset, alacri animo, & quantum valetudo sinebat, exultans dixit: Gratias ago Deo, omnes illae vanae disputationes abierunt, & nihil scio, nisi Iesum, & hunc crucifixum. Et in hac confessione animam Deo reddidit, anno Salutis MCCCCXC. Groningae Frisiorum. Gerardus Nouiomagus in eius vita. Theodora Alexandrina semel tantùm commissi adultetij conscia, se iam indignam maritali thoro iudicarat: & viro relicto, in monachorum coetu, nulli quòd femina esset cognita, sub nomine Theodori latens commanebat, in multa vitae austeritate Deo seruiens, ac peccatum suum lugens. Caeterùm diabolus, vt illam ad desperationem impelleret, ei apparens, adulterij crimen exprobrauit, frustra???; illam fatigari dixit, eò quòd tam grande delictum veniam promereri non posset. Ipsa verò nequaquam de misericordia Dei diffidens, cùm se cruce signasset, tam manifesti mendacij assertorem euanescere vt fumum, coëgit. Rursum ille sumta mariti eius forma, blanditijs assentationibus???; ipsam allicere coepit, impensiùs orans, vel potiùs vrgens, vt domum rediret. At cùm nec sic doli successissent: ferocium eam beluarum imaginibus, vt à monasterio discederet, terrere conatus est. Sed & hoc incassum. At illa Deo humiliter supplicando, talem quoq; visionem repulit. Non multò pòst daemon magno comitatu, mai???statem quandam praeferens, ad illam venit: & cùm ab omni¬bus qui circa eum eraut, honoraretur, ipsam quoq; vt se adoraret, iussit: nolentem verò, & quòd vnus Deus adorandus esset, dicentem, flagellis verberauit. Cum???; illa ne verberibus quidem cederet, ipse fremens & indignans abijt, patientia victus feminae, constantia???; superatus. Postremò, vt saltem vel ad auaritiae, vel ad gulae vitium incautam traheret, hîc auri massam, illic canistrum varijs dapibus plenum ei apparere fecit. Illa autem praesentissimi contra omnia tentamenta remedij memor, crucem designauit, & diaboli laqueus dissipatus est. Igitur quae semel corruerat, ita se erexit, vt nullo deinde aduersarij conatu euerti vnquam potuerit. Qua die vita decessit, in visu Abbati apparuit, ad coelestem thalamum gloriosè sublata: tanto???; splendoris fulgore radians, vt perstringeret oculos intuentis. Marul. lib. 5. c. 7. Pelagiam Antiochenam, & diuitijs & genere & impudicitia quondam nobilem feminam fuisse legimus, & (quod peius est) in idololatriae errore natam atque adultam. Sed postquam ad Christum fuit conuersa, pauperem, humilem, pudicam, & omni inter fideles probitate praestantem. Hanc ergo conuersionis suae initio, Mammonae spiritus ad pristinas reuocare sordes, tali versutiloquio tentauit, noctu illam adiens: Opes, inquit, quibus affluis, ô Pelagia, dij patrij, quorum ego nuncius sum, tibi concessêre: & tu nunc illis relictis, nescio quem Christum sequeris. Illos tamen & crimen tibi remittere, si ad eorum cultum redieris: & hoc insuper polliceri crede, tantum priori opum beneficio addituros, quantò magis ipsa nequeas optare. Facilè deprehendit dolos mu¬lier, quae iam veras diuitias Christum esse nouerat: & cùm cru¬cis in pectore signum dexterae manus ductu impressillet, sufflauit in suasorem impietatis: & tam facilè abegit, quàm solet puluer???m ventus: tanti???ue illius promissa fecit, vt con¬tinuò ea etiam, quae habebat, cuncta indigentibus erogarit. Ibidem. Ivlianae virgini iam poenis pro Christi nomine affectae, & tantùm coronam martyrij in carcere expectanti, diabolus formam angeli gerens apparuit atque dixit: Christum iubere, vt illa potiùs dijs gentilium sacrificaret, quàm in cruciatibus deficeret. Obstupuit Iuliana tali nuncio: mox diuinitùs inspirata, ???anu illum apprehendens, vinculis constrinxit, verberibus???; affecit: volente Domino, vt scelestus Belial ab eadem, cui dissuadere ausus fuerat suppliciorum pro Christo patientiam, supplicia ipse perferret. Idem, & Sabellicus lib. 10. cap. 3. Margaritam virginem post tormenta carceri mancipatam, terribilis draco latè patenti faucium hiatu ferociter inuadens deglutierat. Verùm vbi illa signum crucis edidisset, draco crepuisse visus est, qua???ue crepuerat, virginem viuam sanam???ue euomuisse, sicuti euomitus à pisce Ionas propheta legitur. Iterum eidem in specie humana apparens imponere tentauit. At illa per capillos apprehensum humi allisit, & cùm quaereret, cur tam infensus infestus???ue Christi cultoribus esset? accepit, Cacodaemonum proprium ac peculiare esse, inuidiae odij???ue facibus accendi erga eos qui saluandi sunt: cùm patinon possint, vt ad coelum, vnde ipsi deiecti sunt homines trahantur. Sub haec dimissus euanuit: illa ad martyrij palmam gaudens peruenit, tam diaboli victrix quàm tyranni. Idem. Evphraxia Romana, virgo nobilis genere, sed stirpis nobilitatem mentis humilitate superans, cùm se in monasterio apud Thebaidem inclusisset, ne seruilia quidam opera à se???liena putabat. Inuidens virtuti eius diab olus, vt persecutionis molestia propositum turbaret: ad hauriendam aquam se inclinante̅ in puteum praecipitauit. Sed ipsa inde sana à sororibus educta, crebriùs aquatum ire coepit. Iterum illam, dum coquinam faceret, in bulliente̅ ollam impinxit: sed ipsa nihil laesa, coeptum opus peregit. Rursum ligna findentem in latus impulit & ipsa obliquato securis ictu pede̅ sauciauit: breui ta-me̅ curata, multò promtior ad subeundos labores accessit. Ita victis tandem tentationibus, etiam miraculorum operatione insignis suit. Idem. Ethnica exempla. Ieiunio & orationibus daemones vinci & eijci, Christus testatur: eos videlicet qui nobis, quatenus Christiani sumus, insidiantur, vt nos à vera religione ad idololatriam abducant. At eos, qui vanis terriculamentis homines infestare solent (quales apud Ethnicos plurimi sunt visi) etiam philosophica fortitudine & magnanimitate edomari atq; vinci posse, exemplis quorundam ostendemus. Vlyssem aiunt errantam, euerso iam Ilio, tempestatibus hue illuc ad alias Italiae ac Siciliae vrbes, Temessam etiam appulissie: ibi de naualibus socijs eius vnum virgne per vim vio¬lata, ab oppidanis contumeliam vindicantibus lapidibus obrutum. Vlyssem quidem nulla factum vlciscendi inita ratione profectum: peremti vetò socij manes finem nullum saeuiendiin cuiustibet aetatis homines fecisse, priusquam cogi¬tantes patriam relinquere Temessenses, quo eam pestem effugerent, Apollinis responso heroëm placare iussi sunt, & co̅secratio ei solo templum excitare. Deuouêre ei praeterea quotannis virginum vnam, quae ipsis formosissima visa esset. Quod cùm illi ex oraculo facere pergerent, nihil omnino gra uius dehinc passi sunt. Fortè verò cùm venisset Evthymvs Locrensis, athleta robustissimus, Astyclis F. Temessam, eo ipso tempore, quo solenne sacrum fiebat: re tota cognita, se intromitti in templum postulauit. Ibi virginem daemoni recèns expositam conspicatus, primò misericordia commotus, dein de etiam amore incensus: cùm puella quidem, si ab eo seruata esset, se in eius manum conuenturam fidem dedisset: armis captis cum genio (qui colore vehementer atro, & specie formidabili, lupi pelle amictus fuisse dicitur) congressus illum victum moenibus & agro excedere, & in mare se demergere coëgit. Fuisse memorant, ciuitate vniuersa foedissima calamitate liberata, maximè illustres Euthymi nuptias. De eodem verò Euthymo & illud ex antiquitatis monimentis accepimus, longissimam eum aetatem viuendo implesse, neq; omnino mortuum, sed alio quodam modo hominem esse desiisse. Pausan. lib. 6. Admirationem aedes illae Athenis meruêre, de quibus in Epistolis Plinius scribit. In quibus nocte vmbra ingens ac macilenta, cathenarum stridore, aedes ipsas, quibus vincta videbatur, replebat: propter quam rem cùm habitare eas nullus auderet, ad exiguum precium locatio redacta erat. Itaque cùm Athenodorvs philosophus Athenas profectus, allectu??? precij vilitate plus, quàm terrere eiusmodi posset phantasma, domum conduxit: perspecta???; audacter vmbra eam per aedes secutus, vbi vidit in quo apparere desiuerat, humum effodit, illic???; corpus cathenatum vmbrae simile, quae apparuerat, inuenit: sublato???; cadauere, horrore aedes liberauit. Fulg. libro 1. capite 6. Lacon quidam noctu praeteriens monumentum, quum videret spectrum, accurrit lancea traiecturus: Quò fugis, inquie̅s, anima bis moritura. PIut. in Laconicis. M. Brvtvs Caesaras interfector, transportaturus ex Abido in oppositam continentem exercitum, quiescebat nocte, vt assueuerat, in tabernaculo, insomnis adhuc, vt de belli euentu solicitus: siquidem vir hic inter omnes imperatores perhibetur minimè somno indulsisse, natura???ue fuisse vigilantissimus. Is strepitum sentire ad fores imaginatus est. Intentis autem ad lucernae lumen iam emarcescentis oculis speciem vi¬dit horribilem viri immani magnitudine diro???; aspectu. Perculsus primùm, vbi nihil id tentantem conspexit, neque vocem mittentem, tantùm cubili suo tacitum assistentem: rogauit, quísnam esset? Respondit ei spectrum: Tuus, Brute, malus genius: in Philippis me videbis. Tunc forti animo Bru¬tus: Videbo, inquit. Mox genius ille ex oculis abijt. Postmodum cùm in Philippis infestum exercitum contra Antonium & Caesarem haberet: prima acie victor oppositum sibi cornu profligauit, atq; instans effusis castra Caesaris diripuit. Altera instante pugna, idem se ei noctu obtulit spectrum, neq; est eu̅ allocutum: verùm intelligens Brutus fatum, in periculum demisit se. Non cecidit tamen in praelio: sed pulsis suis refugit ad rupem quandam, admoto???; pectori stricto gladio, simul???; amico quodam, vt fama est, ictum adiuuante, exanimatus est. Plut. in Caesare. Suenonum regis Hadingi coniux Thorilda, cùm priuignos suos Regnerum & Thoraldum, quorum infinito odio tenebatur, vt varijs periculorum generibus implicaret, regio tan¬dem pecori vmbrarum perpetuis laruis circumfusos praefecisset: Hadingi Danorum regis filia Svamhvita sororibus in famulitium sumtis, Sueciam petit, Regnerum ense magico [2111] donat: mox dimissis comitibus aduersum laruas per noctem dimicans, luce reddita varias laruarum formas, & inusitata specierum figmenta passim aruis incidisse cognoscit: inter quas & ipsius Thorildae crebris vulneribus concisa effigies visebatur: quas in struem congestas ingenti pyra accensa cremauit, ne teter obscoenorum cadauerum odor aërem inficeret. Quo fasto, Regnero Sueciae regnu̅, sibi verò Regneni thorum conciliauit. Saxo lib. 2. Hothervs Suecorum rex, contra Balderum Othini magi filium praelio nauali co̅fligebat. Hominibus aduersum deos certatum crederes. Nam Baldero Othinus ac Thoro sacra???ue deûm agmina propugnabant. At Hotherus tunica ferru̅ spernente succinctus (quam à Nymphis acceperat) confertissimos deorum (sic magos vocaba̅t) cuneos irrumpebat. Sed & Tho ro inusitato clauae libratu cuncta clypeorum obstacula lacerabat. Nullum erat armaturae genus, quod impellenti non cederet. At Hotherus inclinata suorum acie celeriùs aduolans, clauam praeciso manubrio inutilem reddidit. Itaque diui subitam dedêre fugam. Idem lib. 3. Erga Hostes Aperta fortitudo. Tum Provocantes, Inter Dvos (quae Monomachia est) plurésve, siue suscipiatur Vltionis cupiditate. Mortuo Saulo Dauid à Iudaeis Hebrone rex creatus est: at Isbosethi filius Israëlitis imperauit. Abner Neris filius Isbosesethi polemarchus, Dauidis Ioabus, apud Gabaoniam piscinam castra Iocarant, Abner duodecim Ivvenes Beniamiticos emisit, qui Dauidicos totidem prouocarent. Commissi igitur inter media castra, prehensis alteri alterorum capitibus, latera sibi mutuò gladijs confoderunt. Locus ille Ager inuictorum nomen obtinuit. Acri praelio commisso, Dauidici Isbosethanos superarunt. 2. Reg. 2. Iesbibenobus gigas Palaestinus Dauidem regem pugnando defessum interemisset, nisi Abisaevs Saruiae filius regi succurrens, gigantem (cuius hastae ferrum trecentos aeris siclos pen¬debat) interfecisset. 2. Reg. 21. Saphus gigas à Sobochae o Husathense, Dauidis regis milite, apud Nobam interfectus. Ibidem. Goliathus alius fuit frater Goliathi à Davide caesi. Eius hastae lignum instar erat iugi texcorij. Apud Gobam ab Elehana Iaarei filio textore Bethlehemita, Dauidis regis milite interfectus fuit. Ibidem, & secundo Paralipomenon, capite vigesimo. Quidam alius Gethaeus, sex cubitos procerus, senos manuum & pedum digitos habens, vigintiquatuor numero, Israëlitis conuitiatus, à Ionathane Samaae Dauidis regis fratris filio interfectus fuit in praelio. Ibidem. Bello Troiano Patroclvs & Lycius Sarpedon, signo inter se dato solitarij certaminis, extra aciem processêre. Mox???ue telis aduersum iactis, vbi vterque intactus est, curru desiliunt, atque arreptis gladijs pergunt obuiam. Iam???ue crebris aduer¬sum se ictibus congressi, neque vulneratus quisquam, multùm diei consumserant. Tum P???troclus ampliùs audendum ratus, colligit in arma sese: & cautiùs contectus, ingressus???; hostem complectitur, manu dextra poplitem succîdens. Quo vulnere debilitatum, atque exectis neruis inualidum propulsat corpore, ruentem???ue interficit. Dictys lib. 3. Post Hectoris & Achillis interitum, Troianorum rebus ad interitum iam vergentibus, Philoctetes Alexandrum siue Paridem omnis mali auctorem ad singulare certamen arcus prouocauit. Consensu vtriusque partis Vlysses atque Deiphobus spacium certaminis definiunt. Primus Alexander incassum sagittam contendit. Philoctetes sinistram manum hosti transfixit, reclamanti???ue per dolorem dexterum oculum perforauit. Et iam fugientem insecutus, tertio vulnere per vtrunque pedem traiecit, fatigatum???ue ad postremum interfecit, Herculis armatus sagittis, quae inf???cta hydrae sanguine, haud sine exitio corpori figebantur. Dictys lib. 4. In eo bello, quod Cyprij & Iones contra Persas gesserunt, cùm terra mari???; dimicaretur, in terra Onesilvs Salaminis Cypriae tyrannus contra Artybium Persarum ducem pugnauit. Vbi igitur Artybius equo in Onesilum inuectus est, Onesilus, vti conuenerat priùs cum satellite, ipse inuadentem Artybium ferit, eius satelles equi sublatos pedes in Onesili scutum iacta̅tis falce percutiens abscidit. Quo ictu Artybius Persarum Im¬perator illic vnà cum equo corruit. Persae tamen superiores extitêre. Herod. lib. 5. Sophanes Eutychidis filius Atheniensis, obsidentibus Aeginam Atheniensibus, Eurybiadem virum Argium quinque certaminum victorem, ex prouocatione interemit. Et idem postea in pugna ad Plataeas multa laude digna gessit. Herodotus libro 9. Alexander Magnus, Mallis Indorum gente victis, sacrum dijs fecerat, & magnificentissimo conuiuio amicos suos acceperat. Ibi Dioxippvm Atheniensem pugilem Alexandro Magno ob virium praestantiam haud mediocriter charum, velut regij conuiuij saginae addictum Horatas Macedo (Diodorus libro decimoseptimo, & Aelianus libro decimo, Coragum vo cant) maledictis insectatus, ad singulare etiam certamen pro¬uocauit. Processit Macedo accinctus gladio, in ???aeua lanceam habens, & aureum clypeum, dextra leuiorem hastam, quam Macedones Sarissam vocant. Dioxippus coronatus, atque oleo nitens, hac manu puniceum gerens amiculum, alte¬ra praegrandem & nodosum stipitem, sese in conspectum dedit. Iniquum ab initio certamen omnibus visum. Nemo non Dioxippum augurari sua temeritate periturum. Contorsit itaque in eum sub primum congressum sarissam Macedo, qua ille paululùm declinata, priusquam lanceam ex laeua in dexteram transferret, eum Dioxippus occupat, hasta???ue stipitis ictu perfracta, gladium exerere conantem amplectitur, nodo???ue cruris implicitum praeualidus pugil grauiter ad terram resupinat, ferro???ue è manibus extorto, iacenti stipitem intentat, nec vltrà in prouocatorem, regis interuentu saeuit. Sabellicus lib. 6. Enneadis 4. In acri illo conflictu, quo Achaei cum Aetolis & Elijs signa contulerunt ad amnem Larissum, Philopoemenem Achaeorum magistrum equitum, magister equitu̅ Eliorum Damophantus ante signa euectus petiuit. Cuius ille impressionem excipiens, praeuertit eum lancea ferire, atque exanimem deturbauit ???quo. Ad cuius lapsum confestim effuderunt se in fugam hostes. Vnde ingens nomen quaesiuit Pilopoemenes: vt qui nec manu vlli iuuenum, nec vlli senum concederet prudentia, sed iuxtà militis & imperatoris parteis optimè obiret. Plutarchus in Philopoemene. Bellum gerebat Demetrius cum Pyrrho Epirotarum rege. Pantauchus virtute & manu & vi corporis inter Demetrij duces longè primus, audax???ue & animosus, prouocauit ad congrediendum secum Pyrrhum. Ex altera parte Pyrrhus for titudine & gloria nulli regum secundus, & qui Achillis lau¬des studeret virtute sibi magis quàm genere asserere, perrexit per antesignanos infestus in Pantauchum. Primùm hastis velitati, inde cominùs non solùm arte, sed & lacertis gladios tractauerunt. Pyrrhus vno accepto vulnere, inflictis duobus, altero in femur, secundum collum altero, pepulit prostrauit???ue Pantauchum, nec tamen occidit eum, quòd eripuerint eum amici. Epirotae regis victoria erecti, & virtutem stupentes, impressione facta propulerunt phalangem Macedonum, tergis???ue inhaerentes fugientium ma¬gnum numerum interfecerunt, ceperunt???ue quinque millia. Plutarchus in Pyrrho. Idem Sicilia relicta, primo in Italiam appulsu in Mamertinorum phalangem incidit: qui non ausi regem à fronte lacessere, extremum agmen adorti, duos elephantos, & eos qui circa belluas dimicabant, priusquam rex succurreret, oppressêre. & iam coeperat turbari extremus ordo, cùm Pyrrhus suorum periculo commotus, in medium sese certamen iniecit. Hîc accepto vulnere aegrè hostem à se propulsabat. Anceps itaque erat pugna. Cùm Mamertinorum Vnvs procera sta¬tura, armis fulgens, atque in medio stans, regem, si viueret, ad pugnam prouocat. Ea demùm co̅tumelia rex inflammatus, ei occurrit: ac tam valido ictu hostem percussit, vt ferrum capiti adactum ita ad ima descenderit, vt magno spectantium stupore dimidiatum corpus in duas partes abierit. Sabellicus lib. 9. cap. 3. ex Pyrrho. Ad Arsiam syluam Tarquinij cum Romanis pugnaturi consederant. Regebat dexterum Romanorum cornu Publ. Valerius, quod Veientibus erat oppositum: in sinistro L. Iun. Bru¬tus procurabat, cui ex aduerso steterant Tarquiniensium copiae, & in his Tarquinij filij. quorum Arvns manu promtissimus, nonnihil aciem praegressus, probrosis verbis Iunium Brvtvm compellans, ad singulare certamen prouocat. Eam contumeliam Brutus haud ferendam ratus, ex aduerso equum concitat. Quem venientem Aruns intuitus, deos regum vltores inuocat, totis???ue in hostem effertur viribus. Infestis itaque hastis congressi, vterque alterum per scutum & thoracem traiecit: equi graui repercussu auersi, tam hic, quàm ille moribundum equitem effudit. Tum demùm clamore vtrinque sublato, pedestris pugna secuta est. Liuius mutuo intuiru se duces conspicatos, temerè aduersos vtrinque in se equos concitasse ait: quibus cadentib???s, equestre sit praelium initum. Nouissimam pugnam peditum fuisse, tanto???ue animorum ardo¬re dimicatum, vt varia sit victoria certamen diremtum. Sabel. lib. 7. Ennead. 2. ex Plut. Poplicola. Q. Fabius, vbi Hannibalem in Apuliam profectum audiuit, exercitu Capuam admoto, agrum vrbi circumiectum militi ferro & igni vastandum tradidit. Campani & ipsi extra vrbem castra muniuêre, fiebant???ue quotidie inter equites praelia, tumultuaria quidem, & qualia ex occasione alterius par¬tis fieri solent. Hîc Iubelius Taureas Campanorum equitum, vt fama erat, fortissimus, prouocat Clavdivm Asellum, [2112] cuius olim hospes fuerat, ad singulare certamen. Procedit ille permissu Consulis ad pugnam, stabati???ue exercitus vtrinque in procinctu spectans. Quum igitur aliqua̅diu libero spacio certamen sine vulnere extraxissent, tum Taureas: Equorum est, inquit, hic, non hominum concursus: quin in viam hanc cauam equos dimittimus, vbi consertis manibus statim praelio defungamur. Ferox Claudius nihil moratus, equum in viam demisit. Vbi Taureas: Minimè sis, inquit, cantherium in fossa, quae vox in rusticum prouerbium abijt. Claudius abeuntem hostem vt ignauum increpans, castra cum gratulatione victor adijt. Quidam memoriae tradiderunt Claudium fugientem hostem ad vrbem secutum, per patentem por tam ingressum, citaro equo, stupentibus miracolo hostibus, per auersam vrbis partem incolumem ad vos euasisse. Sabel¬licus lib. 3. Enn. 5. ex Liuio. Badius Campanus, miles fortissimus, fretus suis viribus, euocari T. Quintium Crispinvm iussit ex toto exercitu, prouocans illum ad singulare certamen. Cui Crispus respondens ait: nec fibi nec illi hostes defore, in quibus virtutem ostendant. Sed postquam tam acriter prouocasset: ne virili animo carere videretur, aggressus illum est, & victor euasit. Li¬uius lib. 5. Dec. 1. Phocas Bardas eunuchus Basilij II. Imperatoris dux contra Bardam Sclerum, qui tyrannidem inuaserat, missus est. Circa Armorium marte dubio pugnarunt. Tandem singulari certamine congredi, & de summa rerum depugnare statuerunt. Cùm itaque Sclerus prior ense stricto in Phocam irrueret, qui ictum declinabatadeò, vt summo mucrone equi, quo Phocas vehebatur, aurem feriret, atque abscinderet: is rursus malleo caput Scleri verberauit, vt vertigine occupatus, collo equi incumberet, cruorem???ue euomeret. Abducto eo ad puteum, vt refocillaretur, & cruor abstergeretur: equus eius, qui Aegyptius vocabatur, & notus erat omnibus, sine insessore saltabundus, peruenit in exercitum, iuba sanguine defoedata, à militibus suis agnitus: qui rati victum ac caesum, in fuga̅ vertuntur. Quos Phocas inseque̅s, partim coepit, partim occidit, mul¬ti verò oppressi sunt, Sclerus cum reliquis ad Cosroën Babylonium aufugit. Cuspinianus ex Zonara & Cedreno. Manvel Comnenus Imperatoris Ioannis filius, in ea pugna, qua Seruios Poeonum & Hunnorum auxilijs instructos superauit, cu̅ Archizupano Bachino singulari certamine congressus est, viro heroica statura & lacertoso: qui cùm faciem Imperatoris percussisset, & ferreum eius velamen è galea deiecisset: ipse vicissim manu ense traiecta debilitatus, viuus in Imperatoris potestatem venit. Nicetas Choniates lib. 2. Duci Curmensi, qui nulla iniuria lacessitus, Boëmiam vastabat, D. Venceslavs dux Boëmorum, cum copijs occurrit, vocato???ue in colloquium, singulare certamen obtulit. Accepta ab aduersario conditione, vbi manus conseri debuit, angeli visi, qui Venceslaum protegentes arma ministrarent. Territus ea nouitate Curmensis, ex equo prolapsus veniam petijt. Boëmus libenter pepercit, monuit???ue ne deinceps aliena cuperet. Aeneas Syluius in Histor. Boëm. Ericvs Disertus, Suecus natione (qui pòst ad regnum Sueco¬rum peruenit) in Frothonis Danorum regis aula multa ingenij & fortitudinis exempla dederat, sic vt in inuidiam multorum incurreret. Quidam Vuestmarus inter supremos regis satrapas, quem sapientia & verbis superare non potuit, viribus incessere non dubitauit, vincentis praemium victi necem constituens: nec Ericus conditione vti abnuit, ne lingua, quàm manu promtior aestimari posset. Erat autem tale certami¬nis genus: Circulus vimine vel fune contextus, magno pedum manuum???ue conatu decertaturis raptim distrahendus exhiberi solebat, fortiori tribuens palmam: quem colluctantium si quis alteri detraxisset, victoria donabatur. In quem modum agonizans Ericus, restem manibus concertantis excussit. Quod Frotho videns: Arduum, inquit, reor contra fortem fune contendere. Et Ericus: Arduum vtique, cùm corpori struma insidet, aut tergum occupat gibbus. Statim???ue propulso pede senem colli ac dorsi fractione contriuit. Olaus libro 5. capite 24. Praefectus Iutiae Horvenditlvs, relicto fratre in cura agrorum, piraticae operam dedit. Rex Noruagiae Collerus, probrosum sibi existimans, si alius se potentior in mari videretur: ar¬mata classe, diu quaesitum in mari, non r??perit. Insulam quandam petit Collerus classe, eandem???ue fortè alio in portu tenuit Horuendillus. Erat opacum in medio nemus. Dulce visum viris diu in salo iactatis, nemoris vmbra frui. Diuerso itinere lustra perquirunt varia. Collerus Horuen dillo soli solus occurrit. Sciscitantur alterna inuicem nomina: redduntur. Ibi Horuen dillus, quo, inquit, pugnae genere mecum decertatis? Tum Collerus, quo voles: sed hac lege, vt victor victum tumu¬lo dignetur: aut si victoria citra mortem, in solo vulnere aut membri truncatione constiterit, eam denis auri talentis victor victus causa victo muneretur. Horuendillus caedendi auidus, clypeo abiecto gladium vtraque manu stringens, regi scutum excussit: pede desecto mutilauit: geminato inde vulnere extinxit, extinctum, regio funere sepeliuit. Normanni regem extinctum audientes in patriam nauigaru̅t. Cranzius lib. 1. Noruagiae, cap. 8. ex Saxonis lib. 3. Agnervs quidam, Ingelli filius, sororem Roluonis Danoru̅ regis, Rutam ducturus, nuptiale conuiuium instruit. In quo cùm pugiles omni petulantiae genere debacchantes, in Ialtonem quendam ossa conijcerent: accidit vt eius assessor Biarco per errorem capite ictum exciperet. Dolore igitur ac lu¬dibrio lacessitus, osse vicissim in iacientem remisso, caput eius resupinauit. Ea conuiuij iniuria permotus sponsus, ferro cum Biarcone decernere statuit. Caeterùm controuersum erat, quis prior ferire deberet. Neque enim antiquitùs in edendis agonibus crebrae ictuum vicissitudines petebantur, sed erat cum interuallo temporis etiam feriendi distincta successio, rarísque, sed atrocibus plagis certamina gerebantur, vt gloria potiùs percussionum magnitudini, quàm numero deferretur. Praelato ob generis dignitatem Agnero, tanta vi ictum ab eo editum constat, vt prima cassidis parte conscissa, supremam capitis cuticulam vulneraret, ferrum???ue medijs galeae interclusum foraminibus dimitteret. Tunc Biarco mutuò percussurus, quò pleniùs ferrum libraret, pedem trunco annixus, medium Agneri corpus, transegit. Sunt qui asserant, morientem Agnerum soluto in risum ore per summam doloris dissimulationem spiritum reddidisse. Cuius vltionem pugiles auidiùs expetentes, simili per Biarconem exitio multati sunt. Vrsum inde eximiae magnitudinis obuium sibi inter dumeta fa¬ctum, iaculo confecit, comitem???ue suum Ialtonem, quò viribus maior euaderet, egestum belluae cruorem ore haurire iussit, ad roboris incrementum. Hoc facin???re regi percharus factus, Agneti victi sponsam victoriae praemium habuit. Saxo li¬bro 2. & Cranzius lib. 1. Daniae, cap. 16. Quum Galli Hispanos Baroli obsiderent, Baiardus Gallus Hispanvm equitem ex nobili Sotomaiore familia ad singulare certamen prouocarat, quum se Gallus ab Hispano graui affectum co̅tumelia quereretur, quòd duriùs ac illiberaliùs quàm deceret, fuisset custoditus. Cognita causa, Consaluus Ma¬gnus Hispanorum dux seuerè hominem increpauit, iussit???ue certaminis aleam subire, vt animi subagrestis ignominiam Marte iudice dilueret: aut victus, quòd gentis atque familiae decus improbo facto defoedasset, meritas turpi vitae exitu poenas daret: in eo certamine fortuna ius dixit, eo euentu vt Hispanum Gallus non obscuro pudore confusum, neq; se promtissimè ad inferendos ictus explicantem, gladij mucrone per summam iuguli loricam coniecto, celerrimè co̅fecerit: Hispanis iure cadentem omni contumeliarum genere onerantibus, vtpotè qui patriae nomen turpi anteà facto, & moxignobili morte dedecorasset. Iouius in Consaluo. In eo praelio, quo Vngari Budensis Bassae exercitum, ad Albae regalis soluendam obsidionem sestinantem, insigni strage affecerunt, res mira & rara accidit. Vnicus cùm Bassa esset inter hostes, & vnicus mutus natura miles eques in Vngarorum ca¬stris: fortè fugiens Bassa, & mutus insequens celeri equo gla¬dijs congrediuntur. atque ex concertatione mutua frangitur gladius Bassae medius: sic???; in carpum brachij lethali per mutum accepto vulnere, iam aegrè se equi praestantia, cui insidebat, Bassa fugiens periculo eripit. Mutus capulum gladij Bassae ex solido auro, cui preciosi rubini & cyanei lapides inserti erant, in castra reduxit. Nicolaus Reusnerus Iurisconsultus in Histor. narrat. Veritatis confirmandae, Mendacij conuincendi, ergô. Adalulfus quidam summo inter Longobardos loco natus, Gundebergam Arioaldi Longobardorum regis vxorem, de stupro interpellare ausus, cùm repulsam conuicium???ue tulisset: veritus, ne ab ea proderetur, regem adijt, & secreti colloquij copiam nactus dixit: Tato dux Etruriae consilia de nec??? tua cum regina communicauit, vt te sublato illam sibi coniu¬gio societ. Quibus verbis rex incensus ira subitò propè ame̅s, coniugem in arcem Amelli coniecit, atque ibi per triennium in arcta custodia habuit. Post tertium annum Clotarius rex Francorum mulieris misericordia motus, legatos ad Arioaldum misit, perperàm fecisse arguens, quòd Gundebergam ex regio Francorum sanguine ortam iniusta causa damnasset, at¬que honore suo dispoliasset. Rege autem se iustam causam ha¬bere dicente, Ansoaldus è legatis vnus: Facilè id sibi assentiemur, inquit, si quem ex reginae familiaribus singulari cum accusatore commisso certamine reginam ipsam permiseris expiare. Haec erat antiqua Longobardorum consuetudo, vt crimina vel maxima singulari praelio purgarentur. quae postea in leges translata, per multa tempora obseruata est. Quibus dictis, Pitto quidam (Carellvm vocat Paulus Diaconus) ab Arriperto reginae consobrino productus, cum Adalulfo est comparatus. Certamine inito, à veritate victoria stetit. Itaque prostrato Adalulfo victus Arioaldus reginam è custodia eduxit, atque in antiquum locum gratiae hanoris???ue restituit. Sidonius lib. 2. Regni Italici. Avstregisilvs sub rege Gallorum Guntra̅no in aula versatus, & regi mappam pro abstergendis manibus praebere solitus, falsarij crimine accusatus, cùm monomachia se purga¬re cogeretur, diuinum auxilium priùs implorauit. Cùm in circo hostem expectaret, nuncius affertur, hostem in itinere ex equo deturbatum fregisse ceruicem. Innocentia igitur illius perspecta, episcopus postea Bituricensis creatus est, anno 627. Sigebertus. Occiso Malcolmo tertio Scotorum rege, regno???ue occupato à Donaldo Malcolmi fratre, Edgarus Margaritae reginae frater nepotum suorum capitibus timens, secretis nuncijs eos in Angliam vocat. Venêre ij tres, Edgarus, Alexander & Dauid, cum duabus sororibus: quos quàm potuit occultissimè educauit. Miles quidam, Organus nomine, ex calumnia mercedem opimam spera̅s, Edgarum apud Gulielmum Ruffum Anglorum regem laesae maiestatis accusauit, quòd sese ac nepotes suos, quos in hoc clàm alebat, reges veros regni dixisset. Caeterùm is breui importunae cupiditatis poenas meritas dedit, deuictus ac occisus ab Eqvite quodam, qui suscepta Edgari causa, pro rei veritate decernenda singulare certame̅ susceperat. H. Boëthius lib. 12. Raimvndvs Berengarius, nonus Barcinonae Comes, audiens Imperatoris Germani vxorem à duobus adulterij insimulatam, & nisi quis eam intra annum monomachia liberaret, morti destinatam: re cum Rochabuma Domicello communicata, Minoritae habitu ad Imperatricem venit: cum???ue eam insontem esse ex sacra confessione audiuisset, consilium suum illi detexit, silentij fidem priùs pactus, neante triduum cuiquam quis esset detegeret. Die certamini indicto socium suum Rochabumam frustra expectans, ab Imperatore impetrauit, cum singulis seorsim congredi. Priorem fortiter occidit: posterior sine pugna manus dedit. Victor honorificè ad diuersorium suum deductus, nocte intempesta clàm omnibus discessit. Imperator post triduum ab vxore audiens, Raymundum Comitem hunc fuisse, illam admittere ad se noluit, priusquam virum tam fortem atque iustum coram stetiffet. Ita¬que illa nobili comitatu in Hispaniam vsque profecta, eum in Germaniam perduxit. Cui Imperator praeter ingentia do¬na Prouinciae quoque Comitatum largitus est. Marineus lib. 9. Rerum Hispan. Quum anno millesimo quingentesimo trigesimo Florentia ab Caroli quinti Caesaris, Mediceos in patriam reducturi, exercitu obsideretur, ab insigni generoso???ue certamine Florentinorvm quatuor iuuenum inexpectatae celebritatis spectaculum est edicum, cùm Ludouicus Martellius inter ciues nobilitate insignis, ac corporis & anim??? vigore florentissimus, Ioannem Bandinum, pari virium ac ingenij robore praestantem, quòd in castris apud hostes esset, ex prouocatorio libello, hostem communis patriae compellasset, propterea???ue eum ad singulare certamen deuocasset in arenam, vt ibi, Marte iudice, vter ipsorum honestiorem causam tueretur, ostenderet. Conditionem non abnuit Bandinus, dixit???ue ei: Si Martellius sibi adscisceret in eam dimicationem socium,ei se parem, ijsdem instructum armis, in stadium producturum. Atque ita Martellius Dantem Castellionum praeferocem ex tota iuuentute virum delegit: cui à Bandino oppositus est Albertinus Aldobrandus, vix dum pubescens, immoderati spiritus iuuenis. Aurantius Caesariani erercitus imperator, iuxta castra locu̅ eis sub publica fide funibus circumseptum, trium???ue gentium praesidio vallatum, certantibus praebuit: quum pari numero è Germanis, Hispanis???ue & Italis delectae cohortes, pugnantes simul & spectantes ab omni iniuria defenderent. Arma fuêre singulis singuli militares gladij, neque aliud tegumentum, praeter vnam in dexteris ex lorica ferrea chirothecam. Dantes, cui sorte ducta par Aldo¬brandus obuenerat, quanquam circa brachij dextri neruos primo congressu graue vulnus accepisset, hostem in se insano procursu ruentem, ea impauidi animi firmitate sustinuit, vt ambabus manibus gladium praetendens in os incumbentis insereret, eum???ue euomentem cum sanguine animam extemplò conficeret. Contrario euentu pugnabat Bandinus: nam ???lternante fortuna, Martellio supra oculum vulnus inflixerat, admirabili???ue iudicio & gladiatoriae artis peritia, hostem eludens, adacto supra costas gladij mucrone, victum & deditum fateri coe̅gerat. Sed Martellium elatum intra vrbem, vsqueadeò grauis ex aduersa sorte certaminis occupauit do¬lor, vt angore potiùs animi, quàm vulnerum dolore, mor¬tem accersisse crederetur. Id certamen, sicuti eximiam viri¬lis constantiae laudem Bandino peperit, ita Danti ferè decus attulisse videbatur: quanquam ille detractis spolijs, plane???ue integer, & omnis expers vulneris gloriosus victoriae suae trophaeum praeferret, & spectatores praeclarum totius belli omen acciperent, quòd victis pariter atque victoribus non omninò laetum finem futurum arbitrarentur. Iouius lib. 28. Histor. Sacerdotij ergô. Exul in Italia Hippolytus, patrem Theseum fugiens, Aricinae Dianae templum condidit. Ad quod Qvi singulari certamine dimicarint (dimicare autem soli serui permittuntur) praemij loco Deae sacerdotium accipiunt. Pausanias in Corinthiacis. Regni, Imperij comparandi, propagandi, conseruandi causa. Hercvlem ex Hispania redeuntem aiunt cum Eryce in Sicilia congressum, propositis certaminis conditionibus, vt si ipse vicisset, Erycis finibus potiretur: sin victus esset, Geryone boues Eryci concederet, quas prae se nantes in Siciliam egerat. Victor Hercules Erycem interfecit. Hanc ob causam Lacedaemonij, duce Doriaeo Anaxandridae filio, Siciliam occupare conati, quòd ex Herculis posteritate essent, ab Egestaeis ferè ad internecionem deleti sunt. Pausanias in Laconicis. Tomyris Massagetarum regina, cùm Cyrus ponte Araxem iungeret, ei significauit, vt omissa pontis structura, vel ipse in regionem Massagetarum tridui itinere progrederetur, se retrocedente: vel ipse retrocedens, tridui itinere Massagetas in regionem Persarum progredi sineret: vt nulla spe effugij residua, de summa rerum certare possent. Cyrus Croesi consilij vsus, in Massagetarum regionem progressus, primò quidem victor extitit, postea verò vitam amisit, Herodotus libro primo. Critolavs Graecus, cum duobus fratribus, aduersus alios tres fratres, ea conditione certamen iniuit, vt vtri eorum vicissent, ita vel Tegeates, vel Pheneates controuersiarum ac belli, quibus antè diu inter se certauerant, ius haberent. Occisis tribus aduersis fratribus, singulari Critolaus animo atque industria, cùm ipse duos in eo praelio amisisset fratres, victor euasit. Itaque cùm domum, gloriae plenus, in triumphi speciem rediret, oblata est ei soror, magno planctu omnia perturbans, quòd inter occisos hostes vir eius erat. Indignatus Critolaus, plus à sorore virum, quàm patriam ac duos diligi fratres, qui amissi erant: illic ibi obuiam fa¬cta est, gladio illo, quo accinctus erat, & quo eam pepererat victoriam, sororem interemit. Haud multò pòst ad populum accusatus matris precibus, quae iam duos pro patria filios amiserat, eo iudicio absolutus est. Fulgosus libro 8. capipite 1. ex Plutarcho. Cùm post mortem Eurysthei regis Peloponnesi, Heraclidae, hoc est, Heraclis posteri in patriam redire conarentur: Tegeatae cum Achaeis & Ionibus, qui tunc Peloponnesum incolebant, auxiliarij ad Isthmum profecti sunt aduersus ex???les. Tunc Hylus Heraclidarum dux oratio nem habuit, non expedire, vt vterque exercitus confligendo periclitaretur: sed vt alijs acquiescentibus secum singulari certamine |dimicaret is, quem Pelopo̅nenses iudicarent è suo exercitu praestantissimu̅. Accepta conditione Pelopo̅nenses foedus in haec verba percusserunt: Si vincet Hyllus Pelopo̅nensium ducem, vt Heraclidae in paterna reuertantur: sin victus fuerit, retrò Heraclidae cedant, & exercitum abducant, néve per annos centum de redeundo in Peloponnesum agitent. Omnibus socijs ad eam rem voluntarijs electus est Tegeatarum dux atque rex Echenvs Aaeropi filius, qui singulari congressus certamine Hyllum interemit. Ex quo facto Tegeatae cum alia decora inter Pelopo̅nenses assecuti sunt, tum hoc, vt alteri cornu|praeessent, quoties communiter iretur in expeditionem. Ea???; pro¬pter in expeditione contra Persas ad Plataeas Atheniensibus in sinistro cornu cedere noluerunt, nisi Spartanorum iudicium intercessisset. Herodotus lib. 9. Ephorus tradit Aetolum ex Elide, à rege Salmoneo eiectum, in Aetoliam sese recipientem, regioni nomen à se tribuisse, & vrbibus illis habitatores imposuisse. Post aliquod tempus Aetolis in Epeos Elidis occupatores profectis, occurrentibus???ue cum armis Epeis, ad singulare, de vetusto Graecorum more, certamen processêre Pyraechmes Aetolus, & Degmenus Epeus. Degmenus quidem solo instructus arcu, vt qui armis te¬ctum longinquo sagittae iactu conficeret. Pyraechmes autem fundam tenens, intellecto aduersarij dolo (nuper autem fundae species ab Aetolis reperta fuerat) cùm longinquior fundae iactus esset quàm arcus, occidit Degmenum: & victores Aetoli, eiectis Epeis, terram occupatam tenuêre, & sic Olympiaci curam templi suscepêre, quam priùs habuerant Achaei. Strabo lib. 8. & Pausanias lib. 5. Bellum fuit Atheniensibus aduersus Boeotios de Celaenis ca¬stello vicino. Cùm autem Xanthus Boeotus ad singulare cer¬tamen Thymoetem Atheniensium regem prouocaret, id???ue ille recusaret: Melanthvs Messenius, qui tum fortè aderat, à Periclymeno Nelei filio oriundus, pactus regnum, conditionem accepit. Dum verò inter se dimicarent, vidit Melanthus à tergo Xanthi, quendam nigra caprina pelle indutum. Eum igitur iniustè facere dixit, qui cum comite adueniret. Xanthus conuersus, vt alterum respiceret, à Melantho confixus iaculo est. Athenienses stratagematis dolo victo¬riam adepti, annuum festum Dionysij [Greek words] & in ho [2114] norem Bacchi instituerunt (quod vocant Apaturia, quasi deceptoria) mense vel Iulio, vel Octobri triduo celebrantes. Vocabant primam diem Dorpiam, quòd Curiales vesperi vnà conuiuarentur: alteram Anacrusin, à sacrificando: tertiam Cureotin, eò quòd adolescentes & puellas in curias inscriberent. Suidas. At Polyaenus libro 1. de Melaenis bellum gestum ait, & deum oraculum dedisse Xantho: [Greek words]. Eo bello quod Mitylenei de Achiliridis, seu Troadis, vbi Strabo, siue Sigaei, vt Polyaenus & Plutarchus habent, agro cum Atheniensibus habuêre, Pittacvs imperator factus, singulari certamine cum Phrynone Atheniensium duce congressus est. Erat is valido corpore, quippe qui Pancratiastes & Olympionices fuit, vicit tamen vires corporis animi prudentia. Re¬te habuisse fertur Pittacus sub clypeo occultum, quo medio certamine hostem minùs ad tales insidias cautum, subitò iactu, implicitum peremit. Ex ea pugna exemplum retiariae pugnae in arenam manasse memorant, rei vsque ad Romani senatus suggillatione̅ theatralibus spectaculis vsurpatae. Sabel. lib. 5. Ennead. 2. ex Strabone lib. 13. & Polyaemo lib. 1. & Plutarcho de Herod. malitia. Paeones ad Strymonem fluuium Thraciae, admoniti diurno responso, vt bellum Perinthijs inferrent, & siquidem à Perinthijs ex aduerso considentibus prouocarentur, nominatim compellantibus, eos inuaderent: sin minùs, ab inuadendo abstinerent: ita fecerunt. Considentibus Perinthijs è regione Paeonum in suburbanis, ibi singulare certamen ex prouoca¬tione commissum est, viri cum viro, equi cum equo, canis cum cane. Et cùm victores duobus certaminibus Perinthij prae gau¬dio carmen Paeana cantarent: tunc Paeones hoc ipsum esse responsum dei coniectantes, inter se dixêre: Nunc oraculum dei perfectum est, nunc nostrum est opus. Atque ita in Perinthios canentes impetum fecêre, egregie???ue vincentes, exillis paucos reliquêre. Herod. lib. 5. Lacedaemonii Argiuis agrum, qui Thyrea dicitur, abstulerant. Conuenit inter vtrosque, vt trecenti soli vtrinque pugnarent: & qui superiores extitissent, eorum regio foret. Ex vtrisque delecti viri conflixerunt, nox praelium diremit. Superfuerunt ex Argiuis duo, Alcenor & Chranius, qui tanquam victores Argos cursu contenderunt: ex Lacedaemonijs vnus Orthryades, qui spoliatis Argiuorum cadaueribus, eorum ar¬ma ad suorum castra detulit, trophaeum erexit, suo sanguine Lacedaemoniorum victoriam esse inscripsit: tandem pudore Spartam redeundi absque socijs, se ipsum interfecit. Neque ta-men vel sic à bello cessatum est. Argiui victoriam sibi vindicabant, quòd suorum plures supersfuissent: Lacedaemonij verò, quòd illi fugissent, suus superstitisset, & hostium caesos spoliasset. Concursum rursus vtrinque infestis signis, Lacedaemonij tamen victores euasêre. Ex eo tempore Argiui tonsa coma, deuoueru̅t sese, ne priùs comam alerent, néve mulieres aurum ferrent, quàm Thyreas recupetassent. Lacedaemonij contrà, cùm tonsi essent, in posterum comati esse voluerunt. Herodotus lib. 1. & Plutarchus in Parallelis. Porus Indorum rex, cùm nimiùm tribueret viribus suis (erat enim statura quatuor cubitorum & palmae, auctore Plutarcho) regem Macedoniae Alexandrum priuatu̅ sibi hostem deposcit. Nec Alexander moram pugnae fecit. Porus itaque multis. vulneribus obrutus capitur: & victum se adeò doluit, vt neque cibum sumere voluerit, neque vulnera curari passus sit, aegre???ue sit obtentum vt viuere vellet. Iustinus lib. 12. Romani & Albani bellum inter se turbato foedere gereba̅t. Metius Suffetius Dictator Albanorum, Tullo Hostilio Rom. re¬gi, colloquio dato, persuadet, vt imperij controuersia sine ma gna clade, sine multo sanguine vtriusque populi decernatur. Quaerentibus vtrinque, ratio initur, cui & fortuna ipsa praebuit materiam. Fortè in duobus tum exercitibus erant trigemini fratres, nec aetate, nec viribus dispares. Horatios Curiatios???ue fuisse satis constat, ne fermè res antiqua alia est nobilior: tamen in re tam clara nominum error manet, vtrius po¬puli Horatii, vtrius Curiatij fuerint. Auctores vtroque trahunt, plures tamen inuenio, qui Romanos Horatios vocent. Cùm trigeminis agunt reges, vt pro sua qùisque patria dimicent ferro. Ibi imperium fore, vnde victoria fuerit. Nihil recusatur, tempus & locus conuenit. Priusquam dimicarent, foedus ictum inter Romanos & Albanos est his legibus, vt cuius populi ciues eo certamine vicissent, is alteri populo cum bona pace imperitaret. Foedere icto, tergemini, sicut conuenerat, ar¬ma capiunt. Cùm sui vtrosque adhortarentur, deos patrios, patriam ac parentes, quicquid ciuium domi, quicquid in execitu sit, illorum tunc arma, illorum intueri manus: feroces & suopte ingenio, & pleni adhorta̅tium vocibus in medium in¬ter duas acies procedunt. Consederant vtrinque pro castris duo exercitus, periculi magis praesentis, quàm curae expertes. Quippe imperium agebatur, in tam paucorum virtute, atque fortuna positum. Itaque ergo erecti suspensi???; in minimè gratum spectaculum animo incenduntur. Datur fignu̅: infestis???; armis, velut acies, terni iuuenes magnorum exercituum animos gerentes concurrunt: nec his, nec ilis periculum suum, sed publicum imperium seruitium???ue obuersatur animo, futura???ue ea deinde patriae fortuna, quam ipsi fecissent. Vt primo statim concursu increpuêre arma, micantes???; fulsêre gla¬dij, horror ingens spectantes perstringit: & neutro inclinat??? spe, torpebat vox, spiritus???ue. Consertis deinde manibus, cùm iam non motus tantùm corporum, agitatio???; anceps telorum armorum???ue, sed vulnera quoque & sanguis spestaculo essent: duo Romani, super alium alius, vulneratis tribus Albanis, expirantes corruerunt. Ad quorum casum non conclamasset gaudio Albanus exercitus, Romanas legiones iam spes tota, nondum tamen cura deseruerat, exanimes vice vnius, quem tres Curiatij circumsteterant. Fortè is integer suit, vt vniuersis solus nequaquam par, sic aduersus singulos ferox. Ergo, vt segregaret pugnam eorum, capessit fugam: ita ratus secuturos, vt quemque vulnere affectum corpus sineret. Et iam aliquantum spacij ex eo loco, vbi pugnatum est, aufugerat, cùm respiciens videt magnis interuallis sequentes, vnum haud procul ab sese abesse, in eum magno impetu redijt. Et dum Al¬banus exercitus inclamat Curiatijs, vti opem ferant fratri. iam Horatius caeso hoste victor secundam pugnam petebat. Tunc clamore, qualis ex insperato pauentium solet, Romani adiuuant militem suum: & ille defungi praelio festinat. Priùs itaque quàm alter, qui nec procul aberat, consequi posset, & alterum Curiatium conficit. Iam???ue aequato Marte singuli supererant, sed nec spe, nec viribus pares. Alterum intactum ferro corpus, & geminata victoria ferocem in certamen tertium dabant: alter fessum vulnere, fessum cursu trahens corpus, victus???ue fratrum ante se strage, victori obijcitur hosti. Romanus exultans: Duos, inquit, fratru̅ manibus dedi: tertiam causam belli huiusce, vt Romanus Albano imperet, dabo. Mal??? sustine̅ti arma, gladium supernè iugulo defigit, iacentem spoliat. Romani ouantes & gratulantes, Horatium accipiunt eò maiore cum gaudio, quò propiùs metum res fuerat. Ad sepulturam inde suorum nequaquam paribus animis vertuntur: quippe imperio alteri aucti, alteri ditionis alienae facti. Sepulcra extant quo quisque loco cecidit. Duo Romana vno loco propiùs Albam, tria Albana Romam versus, sed distantia locis, vt & pugnatum est. Liuius Decad. 1. lib. 1. Sub Valentiniano III. Imp. Vandali, morte Gunderici regis tur bati, à Sueuis socijs suis ob dulcedinem praedae premebantur. Vt paucorum clade bellum finiretur, placuit partibus, singulari duorum certamini fortunam aleam???ue committi: vt gens, cuius miles superatus foret, Hispania vltrò cederet victori, popularibus???ue eius eam relinqueret. Vicit Svevvs. Hermenericus igitur rex Sueuorum postulauit, vt Vandali ex pacto Hispanijs cederent. Vandali Genserico fratre Gunderici rege facto, Hispanijs excessêre. Terram eorum, quam reliquêre, Hermenericus inuafit, ac magnam partern Hispaniae, Romanis pul fis, sibi parére coëgit. Auentinus lib. 2. Annal. Boiorum. Theodosio iuniore imperante, cùm in Persas expeditionem fecisset Procopius, Persa ei ha̅c conditionem tulit, vti pars vtraque vnum daret: quibus singulari pugna congressis, victi pars pacta pacis ad annos L. acciperet. Procopius delegit ad hoc Areobindvm comitem Foederatorum. Is Socistrum Persam, arripuit in congressu, & ab equo deiectum necauit. Ex eo inter Romanos & Persas pax ad annos L. composita fuit. Areobindus vrbem ingressu, honorificè ab Imperatore acceptus, ad consulatum euectus fuit. Cedrenus. Cosrois Persarum regis, aliquoties ab Heraclio Rom. Imp. victi, filius, coactis vndiq; copijs, innumeris???; gentium auxilijs, Heraclio in Persidem progressuro ad Danubium occurrit. Quum hinc Persae, hinc Romani constitissent, multa???; antehac calamitosa vtrinq; praelia intercessissent, Impp. ambo supra pontem Danubij, quem Traianus victis olim Dacis erexerat, singulari certamine depugnare decernunt, vt vtriusque Reipubl. saluti hac duntaxat conditione consulerent: victori, quicunque foret, ex composito omnes vltrò cedere̅t, & imperata facere̅t. Quum in pontem dux vterque descendisset, nuncupatis vtrinque votis conserto duello, Heraclius tandem Barbarum interfecit, opima Iesu Feretrio spolia retulit. Persae om¬nes, parta victoria, vltrò paruêre, & orthodoxa fide initiati sunt. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. & Fulgosus lib. 3. cap. 2. Grimoaldus Longobardorum rex, quum diu quietè regnasset, Halaris Tridentinorum dux repentina defectione otium eius interturbauit. Tridenti igitur obsessus, Cuniberti Grimoaldu filij opera, regi conciliatur: & paulò pòst eiusdem precibus Brixianam praefecturam assequitur. Mortuo Grimoaldo Halaris duos muneribus subornat, qui Cvnibertvm regem per insidias circumueniant, eius???ue caput ad se referant. Illi contrà faciunt: regi???ue Ticinum circumuaganti scelus aperiunt. Cunibertus coacto exercitu arma aduersus Halarim induit: solenni tandem monomachiae statutus-est dies. Se¬no Diaconus, dum Cuniberto vehementer timet, pro rege in certamen descendit, & ab Halari obtruncatur. Victor dum elata dextra caesi caput ostentat, exuta galea clerici caputesse comperit. Delusum se videns, nuncupatis votis, si verae vi [2115] ctoriae compos fuerit, altissimum puteum clericoruni testibus se completurum exclamat. Adhaec Cunibertus in medium prodiens, se hosti offert: ac instructa vtrinque acie Halarim prouocat ad singulare certamen. Recusat Halaris, quia Michaëlem archangelum supra pila hostium districto ense infestum sibi videre batur. Exclamantibus cunctis, istum prae pauore haec cernere: inter vtramque aciem pugna conseritur: rex cum rege, miles cum milite congreditur. Strages magna committitur: demúm Halaris Cuniberti dextra abscisso capite succubuit. Senonis diaconi corpus magnifico sumtu sepultum est: Cunibertus victor Ticinum reuersus triumphauit. Bonfinius lib. 8. Henrico III. imperante, inter Pomeranos ethnicos, & Polonos Christianos orta discordia est: quia annua vectigalia Pomerani pendere recusabant. Quum vtrinque acies constitissent, vtrique genti visum est, vtambo duces singulari certamine litem didrimerent. Si Pomeranus caderet, postulata tributa penderet: si verò Polonus, ius omne tributorum amitteret. Sed quu̅ Miesco ac filij singulare certame̅ reformidarent: BELA (qui vnà cum fratribus Andrea & Leuenta, moniti ab Vngarie rege D. Stephano morti iam vicino, patruo suo, in Poloniam profugerant) in medium prodiens, subiturum se pro Polonis periculum pollicetur. Accepit Miesco, quod Bela detulerat, ac gratias egit: nec subrogatum quidem perducllionem Pomeranus recusauit. Bela hostem equo deturbat, mox gladio confossum prostrauit humi. Miesco eum multis muneribus affectum, filiae insuper nuptijs, & Pomeranorum ampla prouincia donauit. Bonfinius lib. Decad. 2. GODOFRIDVS Bollionius cu̅ agnato quodam suo de Lotharingij ducatus parte, quam ille petebat, praelio certans, vsque ad capulum, ensem confregerat. Quod conspicati Principes, qui astabant, cu̅m ne vinceretur metuerent, compositionis mentionem intulerunt. Caeterúm ipse obaudiens, omnibus viribus nixus, ita capulo hostem contudit, vt atronitum humi prosterneret. Hinc equo delapsus, hosti ademit gladiu̅, Principesque compellans, à quibus ad res componendas fracto gladio inuitabatur, dixit: Nunc cúm praelio hostem vicisset, posse se sine de decore ad paciscen dum descendere. Fulgosus & Egnatius lib. 4. cap. 5. EDMVNDVS Anglorum rex, cum CANVTO Daco regni occupattore Sabrine ripa dimicaturus de summa rerum rerum constiterat. Suspensis omnium animis, Etricus Stratonius Anglus con silium dedit, vt vtrinque quiescente exercitu, reges ipsi inter se ferro contenderent, & qui vicisset, huic alter victus regni possessione cederet. Erat non procul paruula Sabrinae insula, cui Oluea nomen est. in ha̅c ambo reges armati descen deru̅t, circumstantibus vtrinque ad ripas sluminis copijs. Datur signum, infestisque armis reges concurrunt. Edmundo corpus magnitudine & animoso pectore eximium erat. Canutus mediocri statura, viribus & animo ingenti. Cùm certamen aequo marte ex traheretur, & victorie spes dubia cuaderet: tu̅ Dacus, vt qui omninò viribus impar iamiam terreri coeperat, quàm maxima voce potuit: Ecquae nos, in quit, necessitas, vir fortissime vrget, immaturam pro regno oppetere mortem? Praestat profectò, depositis cum odio armis, pacem inter nos conuenire: vtere tu, prout lubet, Canuto tuo, qui praestò est, vt tibi gratum faciat. His verbis ferox iuuenis lenitus, euestigiò proiectis armis, porrigit adnersario dexteram. Itidem faciunt exercitus, qui eandem patrie fortunam expectabant, quam reges pugnando subijssent. Postea facto in multos annos foedere, inter se regnum partiuntur. Edmundo pars quae in occasum Solis vergit, Canuto reliqua obuenit. Polyd. lib. 7. Vermundus Danorum rex ex senio caecus, cùm filium haberet VFFONEM, ob lingue haesitantiam & stupiditate̅ ad regnum, vti videbatur, penitùs ineptum: à Saxonum regefasces deponere, aut certè filium cum filio suo de regno sigulari certamine decertare iubet. Ad haec obstupefactis Danis, Vffo, qui fortè cum caeteris aderat, responsionis à patre licentiam flagita̅s, subitoque velut ex muto vocalis factus, Nec regifilium, nec regno successionem deesse, respondit: seque non so lùm regis eorum filium, sed etiam quemcunque ex gentis eorum fortissimis simul pugna aggredi constiruisse. Quo audito, legati ridendo irrisêre. Nihilominùs còdicitur pugnae locus. Vermundus interea filio percontanti, Cur vocis vsum tamdiu summo dissimulationis nis studio texisset? respondit, Se paterna hactenus defensione contentum, non priùs vocis officio opus habuisse, quàm domesticà prudentiam externa loquacitate pressam animaduerteret. Rogatus item ab eo, Cur duos quàm và se exoptatum, respondit, vt Atisli Suenonum regis oppressio (nam à Ketone & Vvigone Frovuini Slesuicensium ducis filijs in solitudine caesus fuerat) & quia à duobus illata fuerat, Danis exprobrari solebat, nouo facinore dilueret̅. Arma quelibet Vffonis lacertis imparia erant: paterna lorica fibulis dilatanda fuit. Gladios quoslibet prima agitatione disumpebat. Vermundus ergo Skrep dictum, quem, quòd haerede iusto careret, inuidia posteritatis humi defoderat, erui curat. Eoaccinctus Vffo, in sula Eidori fluminis athletam primò, qui Saxoniae regis filium comitabatur, medium dissecat: mox regem ipsum transuerberat: patre vtriusque ictus sonum laetis auribus obseruante: qui alio qui in ripa se collocari curauerat, vt si quid fi lio aduersi accidisset, semetipsum in fluuium praecipitem daret. Ita que Saxones Danis tributarij facti, Saxo lib. 4. & Cranzius lib. 1. Saxoniae, cap. 6. SCIOLDVS Danorum rex, cum Scato Alemaniae satrapa, Teutonum Danorumq; exercitu inspectante, ex prouocatione dimicauit: interfectoq; eo, & Alemanis, perinde ac ducis sui interitu debellatis, tributu̅ imposuit, & Auildam formosiss. virginem, cuius connubium petebatur, obtinuit. Saxo lib. 1. Syualdus quidam Sueciae tyrannidem inuaserat contra HALDANVM Daniae regem victorem. Hic septem filios habebat, tanto veneficiorum vsu callentes, vt saepè subitis furoris viribus afflati, scuta morfibus peterent, prunas deuorarent, quaeuis incendia penetrarent: nec alio remedij genere quàm aut vinculorum iniurijs, aut caede humana furor cohiberi posset. Is Haldanum sibi imminentem prouocauit, vt si famam factis aequaret, & tantus re esset, quàtus opinione censeretur, Legitimae dimicationis formam duorum numerum excedere nõ debere, respon dente: Nil mirandum, in quit Syualdus, hominem frigidum, & proinde celibem oblatos detrectare congressus: vt qui liberos aut gignere non posset, aut nollet, nesibi timiditate fimiles patri forent. se ac filios vnius hominis loco censendos esse, quibus veluti vnum corpus à natura tributum videatur. Cuius conuitij rubore permotus Haldanus, solus prouocationem obire statuit. Cum???ue per opacum fortè nemus iret, quercum humo radicitùs eruit, solisque spoliatam ramis in clauae speciem efformauit, ea???ue Syualdum cum septem filijs trucidauit. Saxo lib. 7. &. Cranzius lib. 1. Sueciae, cap. 44. Herotho Sueonum rege mortuo, Sorlus tyrannidem inuaserat. REGNERVS Danorum rex indignè ferens, liberis suis auitum regnu̅ eripi, Sueciam inuasit. Sorlus, publicè an priuatim vellet, dimicandi optione oblata, singularem deligenti conflictum, Scarchdum, spectate audaciae pugilem, cum septem filijs opposuit. Cum quibus Regnerus tribus filijs Biorno, Fridleuo & Rathbarto, in certaminis societatem assumtis, vtroque exercitu in spectante congressus, victor excessit. Biornus verò quòd nullum vulnus accepisset, Ferrei lateris agnome̅ assumsit. Sorlus cum vniuerfis copijs caesus est. Saxo lib. 9. & Cranzius lib. 5. Sueciae, cap. 3. Quo tempore in Dania regnabat Roë (is qui Roschildiam Daniae vrbem fun dauit) illius germanus Helgo, maris im perium sortitus, per Albim fluuium ascendens, Saxoniam ferro flammisque vastabat. Hundingus Sifridi filius, Saxonum princeps, tumultuarias vires contraxit. Apud Stadium cùm starent infestae acies, rex Daniae Hundingum prouocat ad singulare certamen: vt victum se sciret exercitus, cuuius dux superatus esset. Conuenêre paribus armis in circum designatum: victoria penes Danum fuit. Iutia proinde cessêre Saxones, & reuersa est Chersonesus Cimbrica in Daniae deditionem: nec post eum diem Saxonibus legitur paruisse tota. Cranz. lib. 1. Sax. cap. 4. Libertatis studio retinendae, Seruitutis depellendae causa. Palaestini contra Israëlitas expeditione suscepta, apud Sochonem Iudeae castra posuerant: vtraque castra vallis dirimebart. GOLIATHVS igitur Getheus, vir immanis, sex cubitos & dodrantem longus (aeream loricam quinque millia sic lorum pen dentem gestans, lancea erat instar textorij iugi, mucro illius ferreus, sexcentos siclos pendebat) ex Palaestinorum castris progressus, ad monomachiam prouocabat Israëlitas: ea conditione, vt si ipse vicisset, seriurent Isaëlitae: sin victus esset, Palaestini. Et cùm hoc quadraginta diebus egisset, neque aliquis Israëlitarum prodire auderet, quamuis Saulus rex filiam suam victori pollicitus esset cum amplissima dote & immunitate vectigalium: DAVIT tandem Isaei filius, Bethlehemita, puer adhuc, atque pastor, Iouae opt. max. numine fretus, armis Sauli repudiatis, quae ei offerebat, pedum pastorale cum funda corripuit, lectis???ue quinque laeuious ex flumine silicibus, & in sacco positis, Palaestinum multa minantem aggressus, frontem eius tanta vi percussit, vt pronus humi co̅ciderit. Mox accurrens, ense illius stricto caput ei amputauit. Palaestini territi, ab Israëlitis ad triginta millia caesi, totidem vulnerati, castra eorum direpta. Dauid verò Goliathi caput Hierosolymam intulit, eius???ue hastam Deo dedicauit. 1. Reg. 17. &. Iosephus Antiq. lib. 6. cap. 11. Saxones defectionem moliti, Frothonem IV. Danorum regem ad duellum prouo carant. Cuius sese propugnatorem quum STARCHATERVS edidisset, Saxones Hamam, qui apud eos gymnicis palmis clarissimus habebatur, molem corporis eius auro se repensuros polliciti, ad campum conflictui deputatum prosequuntur. Is Starcatherum iam senem iuuentae fiducia lucta quàm armis excipere maluit: eundem???ue adortus pugno tanta vipercussit, vt in genua prolapsus Starcatherus [2116] humum mento contingeret. Ast vbisese recollegit, manum???ue expedire, & ferrum stringere licuit, medium Hamae corpus dissecuit. Complures agri sexagena??? mancipia victoriae praemium extitêre. Saxones post Hamae caedem pro cubitalium membrorum quolibet indicem seruitutis stipem quotannis pendere coacti fuêre. Saxo lib. 6. Nuptiarum causa. Monomachiam PARIDIS & MENELAI, item varios ritus eius proponendae & confirmandae, pete ex Eustathio Iliad. 7. CLYTVS & Dryas pugnarunt inter se pro Pallene filia Hodomathum regis Sithonis, victor???; Clytus extitit astu Pallenes, quae Praesyntem nutritorem senem subornauerat, ne Dry antis auriga fibulas rotis obderet. Ergo cùm in Clytum inueheretur, rotae ei de curru deciderunt, eum???ue prolapsum Clytus interfecit. Parthen. de Amatorijs cap. 6. Clisthenis Sicyonij filia Agarista plurimos habuit PROCOS: quorum Syritanus & Damnasus ab Italia ad certamen venerunt. Venerunt eôdem ex Ionio sinu Amphimnestus Epidamnius, Aetolus Meges. E Peloponneso Leocydes, Phidonis Argiuorum tyranni filius, Amianthus Arcas, Laphanes Eleus. Ex Attica Megacles Alcmaeonis filius. Ex Ethruria Lysanias. Ex Thessalia Diactorides Cranonius. Ex Molossis Alcon. Conuenerant autem, vt in Olympico certamine vires suas ostentarent: quoniam pater puellae proclamauerat, ei sedaturum filiam, quem in certamine praestantissimum reperisset. Herodotus. Fabulantur Achelou̅ Aetoliae fluuium & HERCVLEM, ob Deianiram Aetolorum regis filiam certasse. Cum??? Achelous sumta tauri forma in Herculem impetum fecisset: Herculem cornumanibus apprehensum fregisse. Acheloum prae dolore cedentem, suum??? cornu repetentem, pro eo Amaltheae cornu Herculi esse largitum. Ouidius in Deianira: Cornua flens legit rapidis Achelous in vndis, Trunca???ue limosa tempora merst aqua. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 2. Icarius Penelopespater, cursus certamen procis proposuit. In quo VLYSSES victor extitit. Pausanias in Laconicis. Propter Lauiniam, Latini regis & Amatae filiam, ortum est bellum inter AFNEAM & Turnum. In quo etsi Turnum ab Aenea interfectum Vergilius dicat, sunt tamen argumenta quae inficiantur: imò verò Aeneam à Turno adactum ad mortem inferunt, sub mersum???ue in Numicio fluuio, dum insequétem Turnum fugeret. Quod apud Vergilium fateri videtur Venus, pro Ascanio Iouem orans, desperato iam Aenea, vbi ait: Aeneas sanè ignotis iactetur in vndis, Et quam cunque viam de derit fortuna sequatur: Incolumem Ascanium liceat superesse nepotem. Quam mortem priùs Dido ei imprecata fuerat, in quiens: At bello audacis populi vexatus, & armis, Finibus extorris, complexu auulsus luli, Auxilium imploret, videat???ue indigua suorum Funera: nec quum se sub leges pacis iniquae Tradiderit, regno aut optata luce fruatur: Sed cadat ante diem, media??? inhumatus arena. Item Iuuenalis de Romulo fulminato, & Aenea submerso loquens: Alter aquis, alter flammis ad sidera missus. Ouidius quoque in Metamorph. sic ait: Littus adit Laurens, vbi tectus arundine serpit In freta flumineis vicina Numycius vndis. Hunc iubet Aeneae quaecunque obnoxia morti Abluere, & tacito deferre sub aequora cursu. Item Tibullus lib. 2. HELGO Noruagiensis Helgam Ingelli Danorum regis sororem ambiebat. Riualem habebat Angateru Sialandum, quem cum octo fratribus prouocarat, in societatem assumto Starcathero, qui tunc apud regem Sueonum viuebat. Eum STARCATHERVS, loco certaminis ac tempore cognito, Daniam cum comitibus repetere iussit, affirmans se eius aditum occulto callis compen dio quaesiturum. Quo discedente, interiectis diebus profectionem orsus, tantum itineris vno die confecit, quantum praecedentes diebus duodecim peregerant: ita vt vno eodem que tempore in regia Ingelli comparuerit. Die certamini indicto Starcatherus prima luce veniens, cùm Helgonem dormientem vxoris amplexibus inhaerere cognouit, solus periculum subire decreuit. Campum, qui Roliung dicitur, ingressus, sub montis cuiusdam iugo sedens, ventis ac niuibus corpus exposuit, ac veluti apricandum esset, deposita veste, legendis operam pulicibus dabat. Purpureum amiculum, quo nuper ab Helga (id erat nomen regiae sponsae) donatus fuerat, sentibus iniecit, ne contra saeuientis grandinis iniuriam corpus texisse videretur. Athletae montem oppositum subeuntes, auersum ventis sedendi locum petunt: accenso???ue igne, frigus depellunt. Speculator in deuexa montis parte senem prospicit, scapulis tenus niue contectum: eum percortatur, An is sit, qui promissas pugnae partes agere debeat. Cum???ue se eum esse Starcatherus assereret, superuenientes caeteri, Paritérne omnes, an singillatim excipere statuisset, interrogant. At ille: Quoties, in quit, mihi canes oblatrant, simul, non sigillatim eos abigere soleo. Inita pugna, sex eorum illaesus prostrauit: tres alios decem ac septem vulneribus affectus, ita vt maior viscerum pars ventre elaberetur, confecit. Cum???ue graui siti premeretur, vt riuum Angateri cruore tabidum animaduertit, ab eius potu abstinuit. Exhausto penè rohore, saxo cuidam genibus aduolutus, incubuit: cuius caua adhuc superficies cernitur, ac si illam decubantis moles co̅spicua corporis impressione signasset. Vix tandem à rustico quodam intestinis repofitis, currui impositus, & in regiam vectus est. Interea Helga: Scire se, in quit, Starcatherum victorem absentiae poenas ab eo sumturum: sed ei tanto aciùs resistendum esse, quòd fortibus parcere, idnauos odisse soleat. Starcatherus ad regiam veniens, ocyus curru desilijt, ac veluti sanus in thalamum irrumpens, pugno valuas perfregit. Tum lecto exiliens Helgo, aduersam eius frontem vulnerauit. Helga senem ab im mine̅ti exitio correpti vmbonis interiectu defendit: quod tamen ab Helgone validiore ferri impulsu medio tenus vmbone dissectum est. Ita generosa femina amicum, quem consilio laeserat, manu seruauit. Saxo libro 6. & Olaus libro. 4. capite 5. Hatheri Noruagiorum reguli filiam Thorildam Grimmo eximiarum virium athleta sub duelli comminatione expetebat. HALDANVS ergo Danorum & Sueonum rex, quan quam ad senecturem celebs peruenisset, athletae petulantia permotus, Noruagiam petit: victo??? Grimmone, & vita donato, victoriae praemium Thorildae nuptias assecutus, filium ex ae Asmundum sustulit, à quo se Noruagiae reges originem duxisse magniaestimant, ab Haldano ortus sui seriem retexentes. Saxo lib. 7. Cùm EBBO pirata Sygrutham, Gothensium regis Vnguini filiam, postularet, ac praeterea Gothici regni dimidium in dote̅ expeteret: consultus HALDANVS Danorum & Sueonum rex, consensum simulare iussit: curaturum se, ne virgine potiretur. Nuptiarum die constituto, ipso mutato habitu regiam intrans quaerit, Quis proximus regiassideat. Hic cùm Ebbo Vnguini generum eius lateri adhaesurù diceret: sordes illi generis obijciens, & stultam audaciam incusans, qui regias nuptias regnique consortium speraret, ferro secum decernere iubet, non priùs voto quàm victoria potirum. Ebbone autem nocturnum certamen lemuribus, diur hominibus congruere respondente: Haldanus lunae splendore diem aequari dixit, & inuitum Ebbonem ad duellum pertractum occidit, nuptias??? exequijs mutauit. Idem, & Cranzius lib. 2. Daniae, cap. 4. Gloriae, Victoriae causa. Roboris declarandi gratia. DAVID etiamnum puer superbum Goliathum, robori & armis fidentem, inermis ipse, iactu fundae prostrauit: cùm priùs auda ciae suae consilium regi Saulo aperuisset: Dei numen, quod sibi contra leonem & vrsum affuisset, nunc quoque certò sibi affuturum, se consranter credere. In nauigatione Argonautarum, cùm ad Bebryciorum regis Amyci Neptuni F. litus appulissent, POLLVX aduerssus Amycum, qui om nes Argonautas prouocauerat, in pugnam prodiuit, eum???ue interfecit. Amycus enim consueuerat omnes peregrinos interimere, cùm illos cogeret secum pugillatu decertare. Theocritus autem exisse aquatu̅ Pollucem scribit, & apud fontem Amycum inuenisse. Natalis Comes lib. 8. cap. 9. Cùm Artaxerxes Ochus rex Persarum contra Cadusios bellum suscepisset, ibi quodam è numero hostiu̅, cuius robur & animi constantia in ore omnium crat, inuitante ad certamen singulare Persarum aliquem, cùm nullus progredi auderet, solus DARIVS Arsanis filius fratris regis, periculo se obtulit, aduersarium???ue victum interfecit. Qua ex re munera ingentia à rege, & à Persis omnibus existimationem eam retulit, vt ei fortitudinis quaedam praerogatiua tribueretur. Regnum itaque, quod strenuè se gere̅do meruisse visus est, Bagoae eunuehi parricidio Darius accepit. Diod. lib. 17. LAMAXHVS, Niciae collega in Sicula expeditione, vir manu strenuus, cum CALLICRATE Syracusano equite ex prouocatione solus congressus, cùm vulnus prior accepisset, & Callicratem vulnerasset, concidisset???ue, vnà cum eo expirauit. Plutarchus in Nicia. Alexandro Magno Arios subigente Satribarzanes transfuga, qui hostibus praeerat, quum fortè acies in procinctu staret, ademta sibi galea in medium processit, alta voce inclamans, An ex hostibus esset, qui secum vellet singulare certamen obire. Tumm ERIGINVS, etsi iam grauis aetate, pulerum tamen ratus cum duce hostium depugnare, capitis & menti caniciem ostentans, dimicaturum se dixit: vt ex euentu vnius senilis pugnae intelligi posset, quantum Alexandri milites, quibus integra aetas esset, Barbaros virtute anteirent. Dato itaque ad concurrendum spacio, equos in se concitant. Eriginus hostis ictu capitis acclinatione vitato, hastam in aduersum barbari guttur defigit: que̅ ad terram deiectum, altero ictu repetitum, [2117] per concauum oris sarissam inserit. Satribarzanes hostilem hastam manu complexus, vt maturiùs expiraret, victoris ictu̅ altiùs adegit. Extinctum Eriginus spoliat. Inde hostium exercitu sua sponte disiecto: Eriginus opima prae se ferens spolia, Alexandro in Bessum eunti sese multa gratulatione obtulit. Sab. lib. 5. Ennead. 4. Ceninensium rex ACRON raptis à Romulo Sabinis, primus bellum intulit, magnis???ue copijs mouit in Romulum. Cùm inm in cospectu essent, prouocauerunt se mutuò ad pugnam, copijs in acie quiescentibus. Ibi Ioui Romulus, si hostem vicisset fudisset???ue, vouit arma illius semetipsum ei dedicaturum. Acronem superat & occidit, exercitum eius signis collatis profligat Mox vt votum Ioui redderet quàm gratissimum & oculis ciuium speciosissimum: quercum quam in castris vidit mirae proceritatis, cecîdit, & instar adornauit trophaei: Acronis armis aptè suspensis ex ea adaptatis???ue, veste ipse incincta, & capite fluente coma, laurea coronatus, feretrum dextro innixum humero directum gerens incessit, carmen victoriale exercitui praeiens in armis sequenti, ciuibus cum gratulatione & laudibus eum excipientibus. Triumphorum fuit haec celebritas in posterum origo & exemplum. Feretrum Iouis Feretrij donum appellatum est à feriendo. Precatus einim deum fuerat, vt Acronem feriret & caederet. Opima spolia dicta sunt, auctore Varrone, quòd diuitias opes appellent. Rectiùs mihi videtur ab opere, nam cùm manu sua dux ducem interficiens, ipse decus parit, permittitur ei opima spolia consecrare. Ac tribus modò Romanis imperatoribus eius fortuna decoris fuit: primò Romulo, interfecto Ceninensi Acrone: secundò Cornelio Cosso, qui Volumnium Tuscorum ducem occidit: postremò Claudio Marcello, à quo Gallorum rex caesus est Viridomarus. Cossus & Marcellus curruiam inuecti sunt, cùm opima spolia ferrent. Romulum fallit Dionysius, qui vsum dicit curru: siquidem Tarquinium, Demarati filium, proditum memoriae est, regum principem, eam in speciem & fastum euexisse triumphos. Poplicolam scribunt alij primum curru triumphantem inuectu̅. Nam Romuli quidem statuas triumphales videre est omneis pedestres. Plut. in Romulo, & Valer. Max. lib. 3. c. 2. A Romulo proximus CORNELIVS COSSVS, Ioui opima spolia consecrauit, cùm magister equitum ducem Fidenatium in aciem congressus interemisset. Magnus initio huiusce generis inchoatae gloriae Romulus: Cosso quoque multum acquisitum est, qui imitari Romulum voluit. Valer. libro tertin, capite secundo. L. Sulpitio & C. Licinio Caluo Coss. Galli ad tertium lapidem Salaria via proximè vrbem accessêre. Dictator T. Quintius Poenus est dictus, omnes???ue iuniores sacramento adacti. Hostes vltra Anienem castra fecerant: erat???ue pons medius inter vtrosque munimenta. Eum vacuum Gallus ingenti statura occupat, alta???ue voce fortissimum prouocat Romanorum ad singulare certamen, vt ex talis pugnae euentu intelligi posset, vtra gens melior bello esset. Silentium aliquandiu inter Romanos fuit, quum & abnuere certamen erubescerent: nec temerè quisquam praecipuam periculi sortem peteret. Tum T. MANLIVS, L. filius, qui patrem à Tribunitia vexatione memorabili pietatis exemplo defen derat, à Dictatore petijt, vt sibi cum hoste tam fercociter insultante liceret dimicare, pollicitus fore, vt eo certamine osten deret, se verè ex ea familia ortum, quae Gallorum agmen ex Capitolina deiecit rupe. Macte, inquit Dictator, Manli esto tua ista in patrem & patriam pietate, perge, Romanum???ue nomen dijs auxiliaribus inuictum praesta. Cum his dimissus, scuto & Hispanico gladio accinctus in hostem ire pergit. Excipit Gallus Romanum, venientem cum derisu, exerta in despectum, vt mox est gentis, lingua. Congressi haud pari habitu. Erat Gallus hostis eximia magnitudine, versicolori veste amicuts, pictis???ue & auro caelatis fulgebat armis. Romano media statura, in armis magis habilis quàm decora species: non cantus, vt illi, non verborum strepitus, vana???ue armorum vibratio, sed pectus tacitae irae plenum. Erant duorum exercituum lumina in vnum ad id certamen defixa. Gallus scuta laeua???ue in Romanum proiecta, caesim gladium, cum ingenti sonitu, in eum deiecit. Contrà ille mucrone surrecto, cùm imum scutum scuto perculisset, hosti insinuatus, ventrem atque inguen vno atque altero hausit ictu: Gallum???ue, quantus erat, moribundum ingenti hausit ictu: Gallum???ue, quantus erat, moribundum ingenti spacio porrexit, iacentem aureo torque spoliat, quem cruore respersum collo circum dedit suo. Inuasit pauor Gallos inopinata clade attonitos. Romani contrà alacres absua statione suum militem cum laetitia & gratulatione excipiunt. Inter iocularia militum carmina Torquati cognomen auditum, victori ipsi & posteris deinceps mansit. Dictator coronam illi auream dono dedit, eum???ue pro concione laudauit. Tanta ex eius pugnae euentu Barbaris trepidatio orta est, vt sequenti nocte, relictis castris, in Tyburtem agrum concesserint. Sabellicus libro tertio, Enneadis 4. & Gellius libro nono, capite decimotertio ex Q. Claudij Quadrigarij primo libro Annalium. M. MARCELLVS ad Clastidium cum Gallis pugnaturus, fertur praestantissima hostium arma Ioui Feretrio vouisse. Ibi Gallorum rex Viridomarus conspexit Marcellum, & ab insignibus conijciens ducem esse, longè antè aciem prouectus est: simlu???ue alta voce lacessens eum, & hastam vibrans, admittit infestus in eum equum, proceritate inter Gallos exuperans, armis???ue ex auro & argento fabrefactis, & varia picturatis tinctura, instar fulguris insignis radiantis. Quae arma lustranti oculis aciem Marcello, vt visa sunt praecellentissima, ea???ue votis se sacrasse dijs existimans, in regem impetum dedit, thoracem???ue eius hasta transfixit: tum libramento equi premens in terram praecipitanit, alterum deinde ac tertium repetens ictum, occidit. Mox desilijt exequo, iniecta??? mortui armis manu, suspiciens in coelum ita fatur: Arbiter insignium factorum ducum, & actuum imperatorum in bello atque praelijs, lupiter Feretrie, te teste dux ducem, consul regem manu mea tertius ego hunc confossum interfeci. Tibi consecro prima & praestantissima ex spolijs. Tu ad reliquias belli pergentibus eundem tribue fortunae cursum. Plutarchus in Marcello. L. Fur. Camillo & Appio Cl. Crasso Coss. Galli ex Albana arce excurrentes, Romanos infestabant. Ex his vnus magnitudine corporis & armis insignis, hastam & scutum quatiens, ex Romanis, qui secum bellum decernat, vnum aliquem alta voce prouocat. Erat in castris M. VAL. Tribunus militum, adolescens, qui T. Manlij exemplum imitatus, explorata consulis voluntate, instructus armis in Gallum contendit. Mirum est, quod in ea pugna accidisse aiunt, coruum Romani militis in certamen euntis galeam insedisse. Tribunus velut omen coelo demissum laetus accepit, precatus???ue est numen, vt quicunque deorum esset, praesentem sibi pugnam secundaret. Fuit deinceps miraculo, quòdillicò consertis manibus, ales alleuans se, rostro & alis diuersum hostem non priùs infestare destitit, quàm Gallus taliprodigio territus, oculos???uesimul & mentem turbatus, ferro sit à Valerio prostratus. Fuerant vtrinque quietae stationes, caeterùm Galli suum bellatorem cadentem conspicati, haud passi iacentis corpus diripi, in Valerium spolia detrahentem decurrunt. Deuolant eo & Romani milites aliquanto celeriùs, committitur???ue atrox praelium. Galli priusquam ad iactum teli veniretur, per Volscos & Phalernum agrum dissipati, in Apuliam & oram superi maris abierunt. Consul Tribunum pro concione laudatum, decem bobus & corona aurea donauit, mansit???ue illi ab eius victoriae enuentu auxiliari???ue alite, Coruini cognomen, est???ue ea appellatio in posteros propagata. Sab. lib. 3. Ennead. 4. ex Gellij lib. 9. cap. 11. Q. COTIVS, propter fortitudinem Achilles Romanus cognominatus, Q. Metello Cos. legatus in Hispaniam profectus, Celtibericum sub eo bellum gerens: postquam cognouit à quodam gentis huius iuuene, se ad dimicandum prouocari (erat autem illi fortè prandendi gratia posita mensa) relicta ea, arma sua extra vallum deferri, equum???ue clàm duci iussit, ne à Metello impediretur. Et illum Celtiberum insolentissimè obequitantem consectatus interemit, detrectas???ue corpori eius exuuias, ouans laetitia, in castra retulit. Idem Piresum nobilitate ac virtute omnes Celtiberos praestantem, cùm ab eo in certamen pugnae prouocatus esset, succumbere sibe coëgit: nec erubuit flagrantissimi pectoris iuuenis, gladium eisuum, & sagulum vtroque exercitu spectante tradere. Ille verò etiam petijt, vt hospitij iure inter se iuncti essent, quando inter Romanos & Celtiberos pax foret restituta. Sabellicus libro quarto, capite sexto. Cùm capta Antonia arce, iam quoque templum ipsum Hierosolymitanum Titus Imp. oppugnaret, quidam ex Iudaeis, vir & corpore breuis, & vultu despicabilis, tam???ue genere quàm rebus alijs vilissimus, Ionathas nomine, progressus ad Ioannis pontificis monumentum, cum alia multa superbè ad Romanos proloquutus est, tum quem fortissimum haberent ad singulare praelium prouocauit. At qui contrà stetêre, multi quidem dedignabantur: erant autem inter eos (vt assolet) etiam qui timerent: quosdam verò non in consulta mouebat ratio, cum mortis cupido non debere confligere: nam qui de salute desperassent, eos neque cautos impetus habere, neque Deum vereri: & cum his in discrimen venire, quos neque vincere magnum sit, & vincicum dedecore, periculosum: non fortitudinis, sed ferocitatis videri. Cùm autem diu nemo prodiret, multa???ue Iudaeus Romanorum timiditati illuderet, Romanus ex ala equitum, nomine PVDENS, insolentiam eius exosus, fortasse autem etiam staturam corporis contemnens, inconsultè prosilijt, & caeteris commissa cum eo pugna risum praebuit, à fortuna proditus. Lapsum enim Ionathas interfecit: deinde pede supra mortuum posito, laeua scutum, dextra???ue cruentum gladium coruscabat: armis???ue cum fremitu concussis exercitui & hosti deuicto in sultans, spectantes Romanos increpabat: donec eum tripudiantem, & vana iactantem, Priscus centurio sagitta transfixit. Iosephus libro septimo, capite quinto belli Iud. PROBVS, antequam ad imperium eueheretur, in Africa proconsul, Aradionem fortissimum virum sigulari certamine interemit, & honorificè sepeliuit. Fulg. lib. 3. cap. 2. Ioannes Comnenus, Imp. Alexij F. cùm Baccam, Armeniae castellum, oppugnaret, parum???ue proficeret: nobilis Armenius Constantinus ad singulare certamen Graecorum aliquem delectum prouocabat. EVSTRATIVS ex Macedonica legione delectus, scuto & ense armatus, è castris ad radicem collis abit, & Armenium descendere iubet. Is absque mora Eustratium aggreditur. At Macedo saepè elata manu quasi percussurus, praeter expectationnem eandem retrahebat. Tandem ense diu librato Constantini clypeum medium dissecuit: Armenius fuga salutem quaefiuit. Macedo rogatus ab Imperatore, Quo consilio manum saepe sustulisset, acvnum ictum tantùm intulisset? Sibi propositum fuisse, respondit, vno ictu & clypeum & Armenium dissecare. Quod quum ad exitum perducere non posset, quòd is clypeum corpori non applicatum haberet, noluisse frustrà digladiari. Imperator maximis donis Eustratium prosequutus est. Nicetas Choniates. Sub Michaële Im peratore Theophili F. Bulgari quidam ab Antigono Caesaris Bardae F. inuitati, de athleta quodam suo, quem secum habebant, gloriabantur, neminem esse, qui cum eo manus conferre auderet. Medio conuiuio Theophilus Basilij Macedonis (qui postea ad imperium peruenit) herus, ad Caesarem: Situae, in quit, maiestati placet, famulum habeo, qui cum superbo isto Bulgaro decertet: magnum einim dedecus Romanis fuerit, istum inuictum in Bulgariam reuerti. Probante sermonem Caesare, cum Bulgaro congressus BASILIVS, eum pueruli instar compressum, constrictum???ue sublimem arripuit, & super mensam abiecit. Ab eo die coepit Basilius in ore & ad miratione omnium esse, paulatim ita sibi aditum ad imperium faciens. Cedrenus. Totila Gothorum rege ad Fauentiam cum Romanis praelium inituro, atque acie vtrin que instructa, Vlaris (alijs Vlarus & Valaris) Gothus, vir vt corporis, sic a animi robore nobilis, equo insidens atque armatus, in medium processit, & Romanos ad singulare certamen identidem prouocauit: cui, caeteris quiescentibus, ARTABAZES Armenius (alijs Artauasdes) occurrit. Ita, nulla interposita mora, equis vtrinque concitatis, infestis hastis inter se concurrerunt. Prior Artabazes dextrum Vlari latus transfixit, atque equo labentem, sed hasta se, quae à tergo petrae adhaeserat, sustinentem, adacto saepiùs in viscera ferro, confecit: sed dum incautiùs ferit, cuspide hastae rerrea, quam Vlaris adhuc tenebat, in faucibus vulneratus, sanguine sine intermissione fluente, post triduum obijt. Commisso inde inter exercitus praelio, in ipso tumultus ardore trecenti post terga Romanis apparuêre, ac maioris multitudinis opinione allata, tantum terroris intulêre, vt in fugam se dederint. Quos insectati Gothi, alios promiscua caede strauerunt, alios captos in custo dias coniecerunt, & signa omnia (quod aliàs nunquam acciderat) ademerunt. Sabellicus libro tertio, Enneadis 8. & Sigonius lib. 19. Imp. occid. ex Procopio. Eo praelio, quo de summa rerum ad Apenninum in Tuscia pugnatum est inter Narsetem eunuchum & Totilam Gothorum regem: cùm aliquot horas ex aduerso acies constitissent, neutra tamen ex parte coeptum est praelium, vtrisque ab hoste id primùm iniri expectantibus. Interim exparte Gothorum miles, Ducas nomine, amgnam bellicae industriae famam adptus, equo in hostem incitato, proximè ad Romanos accessit, &, qui viritim secum confligeret, prouocauit: erat autem is ex eorum numero, qui ex Romano exercitu primi ad Totilam vltrò concesserant. Tum ARMENIVS quidam è Narsetis militibus ei se obiecit. Quem vt Ducas vidit, prior equum impulit, vt ventrem illi lancea transfoderet. Cuius impetum Armenius, equo subducto, vitauit: atque in eum conuersus, dextrum in eius latus telum in fixit, eum???ue moribundum ex equo deiecit. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Inter phanum Fortunae, & forum Sempronij, Romani Vmbríque, loco syluis im pedito Luitprandum Longobardorum regem magna clade affecerunt. Inclaruit tumultuaris illa pugna RACHISII Foroiuliani virtus. Cogebat is fortè regium agmen, & iam tumultus & trepidatio ad subsidiarios euenerat, multi etiam saucij, praecipiti fuga in extremum agmen inciderant. Vnius itaque voce & conuicio sistitur fuga, mox eiusdem hortatu ex his qui antea fugiebant, qui???ue iam propemodum aequata pugna, quum Spoletinus eques Rachisium primo loco dimicantem nominatim compellat, prouocat???ue ad singulare certamen. Nec homo ferox detrectauit pugnam. Concurrunt ex aduerso infestis hastis, erat???ue pons praecipiti loco impositus, in quo fortè congressi sunt. Caeterùm Rachisius violento lanceae ictu Vmbrum praecipitem ex ponte egit, non sine hostium risu. Infelici eius dimicationis euentu Romani Vmbri???ue perculsi, remissa pugna retrò abierunt. Hic est ille Rachisius, qui postea à Longobardis deiecto Hilprando Luitprandi nepote rex creatus est. Sab. lib. 8. En. 8. Berengarius Italiae rex à Vidone pulsus, ad Arnulfum Germaniae regem se receperat, ac se omnibus in rebus obnoxium illi fore ostenderat, si Vidonem ipsius beneficio expulisset, regnum???ue recuperasset. Itaque Arnulfus Berengario gratificatus Zuendebaldum filium cum haud inualida militum manu in Italiam misit. Is profectus, castra ad Papiam locauit. Post dies XXI. cùm obsidione potiùs, quàm oppugnatione res ageretur, parua res totum belli apparatum discussit. Quippe eques vnus è Baioaria, qui superioribus diebus, quietis vtrin que stationibus in alueum amnis progressus, Italis saepe ignauiam atque equitandi inscitiam arrogantiùs obiectarat, more solito prodijt, atque equitem Italum nactus, hastam ei de manu extorsit. Quo conspecto HVBALDVS Bonifacij, qui postea Spoletanorum marchio fuit, pater, Italicum recuperare decus cupiens, clypeum ac lanceam sumsit, atque in medium equo prouectus, stolidè gloriantem inter suos Baioarium prouocauir. Baioarius quasi victoriae certus impigrè in certamen descendit, eo consilio, vt habili equo crebris cursibus & recursibus circumagendo Hubaldum ad eam rem rudem deciperet. Verùm opinione frustratus est: nam cùm assiduis anfractibus artem suam propè ad fastidium omnium ostentasset: tandem, dum impulso equo, vt de im prouiso in Hubaldum refl ecteret, terga ostendit, Hubaldus in eum repentè inuectus, atque, antequam se conuertere posset, adeptus, lancea ad cor vsque traiecit. Hic casus mirificam Italicis ad pugnandum alacritatem, Germanis contrà maximum torporem iniecit. Itaque Zuendebaldus exterritus, atque, vt quidam scripserunt, pecunia quoque à Vidone corruptus, consilium domum redeundi cepit: atque ita vnao in coepto recessit. Sigonius libro sexto regni Ital. & Cuspinianus. Friderico I. Imp. Mediolanum obsidente, MEDIOLANENSIS quidam, inscitia equitandi Germanis obiecta, fortissimum quenque singulari certamine prouocauit: coepit???ue edoctum egregiè equum modò impetu vehementi propellere, modò adductis habenis in gyrum reflectere, mox varios perplexos???ue per anfractus discurrere. Cùm diu impunè insultasset, & alij alijs de causis, siue timore, siue consilio, certamen eiusmodi abnuerat: ALBERTVS Tirolensis inermis & palefrido insidens, solo clypeo & hasta munitus, obuiam prodijt, ac Mediolanensem insolentiùs se iactantem hasta propulsum equo deiecit. Sigonius libro duodeeimo regni Italici. ALDEBRANSINVS Patauinus nobilis, Germanum Italicae virtuti contumeliosè detrahentem ad singulare certamen in foro prouocauit, & coram Friderico Barbarossa Imp, leui vulnere, quod in brachio acceperat, efferatus prostrauit, & deditionem facere nolentem, cùm duellum Caesar dirimi iussisset, Caesari dono dedit. Eum Caesar & equitem & comitem in ipso creauit vestigio, anno 1165. Bern. Scardeonus libro 3. classe 13. hist. Pat. Conrado II. Imper. Mediolanum arcta obsidione anno 1037. premente, Bauarum Conradi nepotem omnium Germanorum ferocissimum ELIPRANDVS Vicecomes, ingentis staturae ac roboris vir, singulari certamine in conspectu Imperatoris prostrauit. Hic est Eliprandus, à quo Vicecomitum, vt aiunt, familia fluxit, pòst tota Italia genere & virtute clarissima: quem Vicecomitem dictum esse, quòd archiepiscopi vicecomes esset, inuenio. Sigonius libro octauo regni Italici. In Hierosolymorum obsidione OTHO Vicecomes Mediolanensis, Eliprandi filius, insigne fortitudinis suae monumentum reliquit, anno Salutis 1099. Nam ducem Saracenorum Volucem, singulari praelio congressus, occidit, ac galeam nobile hostis spolium in duit: è cuius cono tortuosae viperae, ac puerum expansis manibus euomentis simulacrum extabatridque ipsum & sibi, dum vixit, gestamen asciuit, & posteris insigne laudis gentilitiae prodidit. Ea re pòst domi comperta, Mediolanenses publico decreto sanxerunt, vt ad perennem clarissimi viri memoriam ne posthac castra Mediolangensis exercitus locarentur, nifi signo vipereo antè in aliqua arbore constituto. Sigonius lib. 9. regni Ital. Nuptijs Edouardi 1. Anglorum regis Landini celebratis, Alexander III. Scotorum rex interfuit. Erat in aula Eduardi nobilis quidam Normanus, admiranda corporis virtute, acrei equestris summa praeditus peritia. Hunc, quum omnes certando deuicisset, Scotus quidam, FERQVHARDVS nomine, ex nobili familia ortus, Rossus natione, ad illam solennitatem honoris gratia regem prosecutus, superauit. Eum rex Alexander comitatu Rossiae donauit. Hector Boëthius libro decimotertio. Henricus Perse Anglus, cùm Nouum castrum à Scotis obsideretur, GVLIELMVM Douglas ducem Scotorum ad singulare prouocauit certamen, omnes suae aetatis robore corporis ac vsu bellicarum rerum superans. Vtrinque infestis hastis concurritur: Douglas hostem sub pectus hasta impellens equo deijcit. Angliprolapsum intra portas traxêre. Douglas [2119] accepta hasta pronunciauit, eam se in Scotiam ablaturum, in victoriae monumentum. H. Boëthius lib. 16. Roberto III. apud Scotos regnante, ROBERTVS Morla Anglus eques auratus in Scotiam venit, quemuis ad singulare cer tamen prouocans. Cum eo congressus Archimbaldus Adamstoun vectus est. Hugo Valles eandem fortunam expertus. Tertius THOMAS Trail, Beruicij aduersario de equo deiecto victoria potitus est. H. Boëthius lib. 16. Dominus Vellis Anglus legationem Ricardi III. regis sui in Scotia obiens, in conuiuio solenni, quum multa de vtriusque gentis virtute bellica disceptata essent: Apagite, in quit Anglus, hac verborum concertatione: si cui placet virtutem experiri Anglicanam, nomen suum edat, cum eo enim singulari certamine quouis tempore ac loco decernere paratus sum. Te appello, ad DAVIDEM Lindesay comitem Cranfurdiensem inquit, qui multis erga me verbis vsus es, ac videris te supra caeteros iactare. Ego verò, inquit Dauid, ac lubens id agam, si consentiente id rege fieri poterit. Annuente rege, Anglo loci electio datur (is Londini pontem elegit) Dauidi temporis, qui diem diõ Georgio sacrum sumit. Signo dato vtrique concurrunt. Neuter deiectus: hastae comminutae. Vulgus clamat, Dauidem sellae qui adligatum excuti non potuisse. Ac Dauid protinus equo desilijt, & rursus statim cataphractus in equum insi lijt. Tertiò tandem validioribus hastis infesti concurrunt. Ibi Anglus equo deiectus in terram concidit. Dauid desiliens, iacentem tantisper fouit, quoad medici aduenêre. Aegrotum inde quotidie inuisit, velut sodalem suauissimum. Menses tres rogatu regis in Anglia remansit, non vno honoris genere ab eo affectus. Idem. Eodem tempore aulicus quidam Anglus DONALDVM natione Scotum, oriundum ex Montanis, praefectum stabulis equorum Dauidis, ad monomachiam, solis ensibus, nulla armorum protectione conserendam, prouocauit. Rege & principibus annuentibus, locum Donaldus forum Londinense, alter diem perendinum eligit: spacium, in quo certaretur, chlamyde circumscriptum, vt nec inde ante partam alteruter victoriam exiret, praestituunt. Constituto tempore Donaldus in forum prodit: chlamy dem sternit. Anglus verò audaciam Scoti cernens, certamen detrectauit. Hector Boëthius libro decimosexto. Alarico Sueonum & Gothorum rege contra Rutenos bellum gerente, Hildigernus Suecus pugil Rutenorum aliquem adsingulare certamen prouocabat. Cunctantibus caeteris, HALDANVS praecipuae fortitudinis pugil, qui nuper ad Rutenorum militiam ex Schoningia aduenerat, se ad duellum offert. Erat hic Borchari Schoningiani satrapae filius, ex Drotha Noruegiae regis filia susceptus, quam occiso nobilissimo marito Gunnone Suetico, sibi in coniugem acceperat non in uitam. Nam idem Gunno, occiso antea eius patre rege Regnaldo, ipsam in suum coëgerat coniugium, filium???ue Hildigernum ex ea procreauerat. Quocirca cùm Hildigernus natu maior sciret, hunc Haldanum esse suum vterinum fratrem, recusauit cum eo congredi, praetexendo ipsius in re bellicatyrocinium, fraternam necessitudinem caelans, ne metu id fecisse videretur. Tum Haldanus, roboris ostentandi causa, Gothos prouocat: & primò vnum progressum obtuncat. Deinde duo sunt illi obiecti: quibus occisis, tres secum pariter congressuros postulat: quibus oppressis, numerum per vices adauxit, vsque ad vndecim: quibus demùm congressus, victor euasit. Tum Hildigernus videns ipsum ad parem militiae gloriam secum peruenisse, cum eo congressus, sentiens se mortiferum vulnus accepisse, proiectis armis fratrem se eius esse in dicauit, & in ipsius amplexibus expirauit. Pugna tandem commissa, Ruteni victi tributa pepen derunt. Haldanus ob res fortiter & magnificè gestas, Gyritham, Siuardi Gothorum regis neptem, vnicam Danici regni haeredem, in coniugem obtinuit. Quam cùm sterilem esse anima duerteret, religionis causa Vpsalam nobilissimam Sueonum vrbem petens, responso monitus est, vt suscitandae sobolis causa fraternis primùm manibus parentaret. Itaque filium Haraldum Magnum ex Gyritha suscepit. Ioan. Magnus lib. septimo, Cranzius libro primo Sueciae, capite quadragesimo octauo Hildigerum vocat. Sueones Rorici Danorum regis iugum excutere nitebantur. Praelij praeludium monomachia fuit. Sclauus quidam ad singulare certamen Danos procurabat. VBBO ei se opposuit, & victoriae praemium armillas aureas, quas rex gestabat, depoposcit: sed per locum eas apud sequestrum deponi petijr. Roricus auri cupidine captum ratus, ne praeter regiam consuetudinem reuocaturus donum, aut promissum rescissurus videretur, in nauigio stans, armillas ingenti excussas iactu petitori porrigere statuit. Sed conatum eius fefellit interstitij magnitudo. Itaque fluctibus interceptae sunt, vnde Rorico Slyngebond inoleuit agnomen. Vbbo nihilominus cum Sclauo congressus est: ea fortuna, vt mutuis vulneribus perierint: & rebelles ad officium redierint. Saxo lib. 3. Ingressus erat Taurunen sem agru̅ praedandi studio Turcarum equitum turma. Ijs sese obijcientibus Vngaris, leue inter se certamen aedunt, cum QVIDAM inter Turcas caeteris & nobilitate & virtute praestantior, equo eximio insidens, paulò extra suos prouectus, praefectu̅ turmae Vngaricae nomine compellat, & monomachiam deposcit. Ibi GEORGIVS Scytha, eques satis strenuus, indignabundus tum equi aduersarij potiundi desiderio, procurrens, equo calcaribus incenso, infensa hasta Turcam sibi impigrè occurrentem petit, eius???ue pectore per parmam transfixo, at??? hasta è vulnere euulsa, ex equo moribundum manu impellens deiecir, capiendo hostili equo intentus. Sed dum iacente̅ spoliat, equus Turcae fugam Taurunum versus arripit: & ab hungaris captus, ad praefectum ductus est, Ibi quum Scytha victor, equum hostis ab se interfecti sibi restitui, vt par erat, contenderet, tandem acceptis ??? praefecto trecentis aureis numis, equum praefectum habere permisit. Scytha ratus sibi apud regem Vladislaum hanc pugnam honori simul & emolumento futuram, petit à praefecto Taurunensis praesidij literas ad regem, commeatus???ue abeundi. Qui vbi cum praefecti literis ad regem peruenit: rex??? rem, vti gesta erat, cognouit, quò viri virtutem praemio aliquo affecisse videretur, iussit illi pagum vnum, quadraginta circiter colonis inhabitatum, item ???ue vineisac aruo satis instructum, attribui. Ludou. Tubero lib. 10 Comment. GEORGIVS Castriotus Scanderbechus, cùm obsidis loco apud Amurathem Turcorum tyrannum detentus, pro Turics res maximas gessisset, Scytha quidam ad monomachiam tyranni familiam prouocabat, vt in angusto loco pugione armati, caetera nudi penitùs, concurrerent. Cunctantibus caeteris, Georgius pugnam suscepit, & hostis caput Amurathi obtulit. Non multò pòst in Bithy nia Iaiam & Zampsam equites Persas ex prouocatione, roboris ostentandi causa, victos occidit. & vt omnibus admirationi fuit, ita etiam propter tantam virtutem tyranno suspectus esse coepit. Marinus Barletius in vita Castrioti. Amurathes in campis Cassouijs contra Hunia dem instructa acie constirerat. BITEZES Pannonius, ex ijs, quos Vsaronas vocant, ad singulare certamen Turcum prouocat. Prodit contnuò adolescens ELIEZES, Barizae Ianizarorum ducie olim F. Infestis hastis re gesta, Bitezes cum equo corruit: Eliezes conscisso pectorali, & zona cum ephippio soluta, vix se sustinuit, neque tamen Pannonem interimere potuit. Itaque ad suos quisque reuersisunt. Amurathes tyronis fortitudinem admiratus, Quónam magistro vsus sit? interrogauit. At ille, Lépore, respondit. Magis admiranter rege: In Asia in quit, puer adhuc léporem in suo cubantem nido offendens, XL. sagittis petitum conficere non potui: vltimae stridore experrectus aufugit, cùm fatalis eius vitae terminus nondum adesset. Proinde & ego me nec armis superarim, nec arma euadere, nisi vole̅te fato, persuasum habens, audacter cum Pannonio mannus contuli. Hae audiens, mirum in modum rex delectatus est, & adolescentem donauit veste Syrio opere auro illito contexta. Turci plurimùm alioqui fato tribuunt. Chalcocondylas lib. 7. de rebus Turcicis. NICOLAVS, Petri Macedonis F. Mysiae praefectus, collecto exiguo exercitu, Ikacho Bossenae superioris regulo à Mahumete Turcarum rege constituto occurrens, copias eius profligauit, eum singulari certamine occidit, opima spolia ad Sigismundum Imp. retulit. Bonfin. lib. 3. Dec. 3. LADISLAVS Vngarorum rex, inita cum Chunis in Danubij ripa pugna, eorum regem Acum fingulari certamine aggressus, primo securis ictu trucidauit. Spectata ducis morte, Chuni animo consternati, instantibus Vngaris terga dare coacti sunt. Bonfin. lib. 4. Dec. 2. Bucicaldus, Galliae regis Caroli VI. Marescalcus, giganteae staturae homo, cum GALEACIO Gonzaga, homine paruulo, fingulari certamine congressus, superatus est, se???ue ob id ipsum voto obstrinxit, arma non ampliùs induiturm. Iouius in vita Baiazethis 1. Leonatus Sanseurinas, Elisae filiae Magni Sforciae maritus, dux clariss. ad ostentandam equestris disciplinae peritiam, cum CARAFFELLO Caraffa nobiliss. equite, nulla intercedente fimultate, congressus ex prouocatione, recepta per cassidem hastae cuspide cecidit. Iouius in vita Sforciae. SORDELLVS Vicecomes Mantuanus, qui Salutis anno 1189. natus est, in varijs exteris???ue re