Peder Palladius und seine Kollegen an Johannes Aepinus und die übrige Ham-
burger Geistlichkeit, Kopenhagen 12. Juli 1548:1

↑

Eruditione, pietate et uirtutibus praestantissimo Viro Domino Doctori Johanni
Aepino, Ecclesiae Hamburgensis Superintendenti uigilantissimo, et reliquis
(5)ornatissimis Viris, eiusdem Ecclesiae Pastoribus, Dominis suis et Fratribus in
Christo dilectissimis Dei gratiam et pacem per Jesum Christum.
Clarissime D. Doctor Johannes Aepine, ce- || [68:] terique praestantissimi Viri,
Domini et Fratres in Christo dilectissimi.
Pro tam diligenti tamque sollicita de maximis et grauissimis rebus admoni-
(10)tione, quam non tantum piam et salutarem, sed etiam diuino Spiritu profectam
agnoscimus, multum Vestrae Charitati semper nos debere sentimus et profite-
mur; tantum abest, ut eam non in meliorem partem accipiamus. Sicut enim fi-
dem, sinceritatem et constantiam Vestram in Domino suscipimus et magnifa-
cimus, ornatissimi Viri; sic et grauissimum Vestrae charitatis officium, quo
(15)tam graui epistola nos de religionis, doctrinae et afflictae Ecclesiae statu et
conditione certiores reddere dignitati estis, humiliter amplectimur et exoscula-
mur. Nam cum omnia tam mala quam bona, quae piis prouidente et promitten-
te Patre coelesti eueniunt, omnibus ejusdem capitis membris communia sint,2
nihil omnium singulis alienum reputandum iudicamus.
(20)Eam ob rem nos, qualemcunque in corpore Christi locum sortiti, ita Ecclesiae
commembrorum nostrorum laboribus, periculis et aerumnis, ac nostris, imo
plus quam nostris ex animo afficimur. Quare etiamsi pares gratias agere non
possumus, tamen operam nos daturos esse pollicemur, ut sanctum uestrum
charitatis offi- || [69:] cium non male collocatum esse uideatur, pro quo nos omni
(25)animi gratitudine uestrae charitati gratias agimus immortales ac sempiternas.
Dura illa et periculosa, charissimi Domini et Fratres, quae partim instant,
partim imminent, nos a Daniele Propheta3 et Prophetarum omnium Domino4
praemoniti et praemuniti iamdudum expectamus, certi fore, ut quae praedicta
diuinitus sunt, et impleantur, et finem aliquando habitura sint, ut afflictioni-
(30)bus promissa Ecclesiae glorificatio succedat.
Cum ergo instet tempus, ut probentur et examinentur electi,5 uobiscum et cum
piis omnibus accincti6 animis dimicare, et in coepto cursu7 (diuino Spiritu
opem nostrae imbecillitati ferente)8 progredi in nomine Domini nostri Jesu
Christi decreuimus, ad gloriam Dei sempiternam, certi de uictoria non trans-
itoria sed aeterna,9 si uel etiam sanguinis effusione Deum glorificemus.
De Satanico illo commento, quod INTERIM uocatur, uere ad interimendam
Ecclesiam Christi (si possibile esset)10 excogitato, hoc respondemus: quod,
(5)quamuis nondum sit a Caesarea Maiestate ad nostrum clementissimum Domi-
num Regem missum, tamen nec ipsum Dominum Regem latere dolosum illud
et incredibili astutia consarcinatum commentum, quod ad Religionis || [70:] in-
teritum ac euersionem non sine arte et astu Satanae excogitatum omnino credi-
mus; de quo ita Dominus Rex clementissimus iudicat, quod cum fide, cum
(10)uerbo Dei et contra humanam salutem etiam in Iustificationis doctrina pugnet;
aitque se omnia praesentis uitae commoda ac bona prius, potius ac libentius
amissurum, quam illud approbet aut accipiat. Nos uero, qui singulas commenti
partes nondum examinare ualuimus, quod tantundem esset hoc commentum
approbare, ac uniuersam impii Papatus abominationem admittere ac reuocare,
(15)qui totus hoc admisso quasi postliminio breui tempore rediret et restitui posset.
Nam et fucata mendacia et dolo seruientem ueritatem et omnia ueteris idolola-
triae et impietatis semina in hoc infelici agro seminata conspicimus,11 nec
dubitamus, quin eadem arte conetur nunc Satan hoc instrumento dementare
humanum genus, qua olim in Alchorano12 et postmodum in Sophisticando
(20)Ecclesiae doctrinae usus est.
Solet enim hic se transformare in angelum lucis,13 et sub specie ueritatis impi-
issime subinferre tandem per suos Satellites, qui probe nouerunt, traditiones
suas, cum nihil prosint ad iustitiam et uitam aeternam, non posse consistere,
nec durare, nisi mirabilibus insidiis et astutiis praetextu ueri fuerint appallia-
(25)tae. Quorum cum non ignoremus || [71:] astutias et dolosas insidias, illud ipso-
rum Interim, ducens ad interitum et internecionem, damnamus, detestamur et
execramur, quantum quidem ad manifestos errores propter se, quantum uero
ad usurpata suffragia ueritatis propter eos, quos conspicimus subesse, dolos. Si
unquam aut ullo antehac opere se pinxit Sathan, ut angelus lucis uideretur, cer-
(30)te hoc nunc praesenti Interim callidissime efficere molitur. Vtinam non sint,
qui nimium concedant Interimistis siue Interimentibus istis, quasi ex necessita-
te contra spiritus libertatem,14 cum nec sic quidem contenti reddantur, quin ali-
quando totum illud impium desiderium consequi studeant ac moliantur. Suadet
quidem charitas multa condonanda esse publicae tranquillitati, sed fides est ut
(35)pupilla oculi, quae ne scintillam quidem impietatis ferre potest, nec ullam doc-
trinam, quin exigat eam ad suam amussim et analogiam, ne quicquam conce-
-
datur uel in dogmatibus uel in rebus externis necessariis, uel denique in rebus
adiaphoris, quod sanae doctrinae aduersatur, quae est secundum Euangelium
gloria beati Dei; nec ferre potest philosophicam quorundam modestiam et mo-
derationem, qui causantur, satius esse qualescunque quam nullas ecclesias ha-
(5)bere; cum omnia sint in manu Dei posita,15 cuius etiam dextera haec omnia
mala mutare potest.16 Is enim nouit, qui sunt eius,17 is || [72:] etiam nouit suam
ecclesiam sanctam sine consiliis ac rationibus humanis regere ac gubernare.
Quare nostrum est, Tyrannis ceruices nostras potius feriendas praebere, quam
admittere, quantum in nobis est, ut Euangelium filii Dei corrumpatur et huma-
(10)nis traditionibus atque doctrinis daemoniorum, quibus hoc commentum Inte-
rim scatere uidemus, uel obscuretur, uel labefactetur. Scimus enim, nos esse in
nouissimis temporibus, et nunc propiores fini huius Seculi, quam fuerint Apo-
stoli, quorum doctrinam, licet indigne, docemus ac profitemur. Ideo praeclara
diui Pauli prophetia, quam nouimus in Papatu esse completam,18 non solum
(15)nos consolemur,a sed etiam armemus ac muniamus aduersus doctrinas diabo-
licas cum Euangelio pugnantes,19 ne doctrina fidei pereat, et opera in doctrina
statuatur, id quod aduersarii nostri Papistae summis uiribus effectum reddere
conantur.
Haec Vestrae Charitati, Domini et Fratres dilectissimi, breuiter hoc tempore
(20)propter summam nuncii festinationem duximus esse respondenda, donec ali-
quando, consideratis et perspectis singulis commenti partibus, Deo uolente
specialiorem addiderimus responsionem.20 Et humiliter petimus, ut haec inter-
ea temporis propter Christum consulantur. Dominus noster Jesus Christus con-
seruet una cum sua Ecclesia sancta || [73:] Vestras Dignitates ad suam gloriam
(25)et pericula gubernet. Amen. Hafniae 12. Julii 1548.
Vestrarum Dignitatum
Obsequentissimus
Doctor Petrus Palladius
Hafniae Coppenhagen in Denemarck.
(30)Petrus Gall et reliqui Scholae et Ecclesiae Hafniae Comministri.