➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

Brief 167

Nonne an eine weltliche Bekannte

undatiert

Trostbrief — Letter of condolence

Kloster Lüne, Hs. 15, Lage 14, fol. 7r

Niederdeutsch.

Die Absenderin sendet der Empfängerin, die den Tod ihres Ehemanns betrauert, einen tröstlichen Gruß. Auch wenn ihr das Herz schwer sei, wünsche sie sich, dass die Trauernde Trost in Gott suche. Sie leitet die Besänftigung der Trauer durch eine lange Meditation über die Kreuzigung und die Schmerzen Mariens über den Tod ihres Sohnes an, teilweise verweisend auf Bernhard von Clairvaux. Anempfehlung an die fünf Wunden Christi und Hoffnung auf das Wiedererstarken von Körper und Seele der Empfängerin.

The nun writes to a laywoman whose husband has died and provides her with comfort and assurance through an extended meditation on Christ’s Passion and Mary’s compassion for Him which is recorded in St Mark and St John’s accounts of the Passion in Mark 15 and John 19. In the meditation, the sender likens Christ’s cross to a tree on which seven flowers grow, representing the seven sentences spoken by Christ on the cross variously recorded in the four Gospels. This meditation draws in part on St Bernard of Clairvaux, who likens the crucified Christ to a pomegranate tree. The sender encourages the recipient to seek comfort in God, even though her heart may be heavy. The letter ends in the hope that the five wounds of Christ will provide the recipient with strength in both body and soul.

[Ansicht mit Digitalisat][Zur Leseansicht]
[Lage 14, fol. 7r]


1 Jesum Christum den ghecrusgheden eynborn sone Godes de
2 dar is eyn vader der elenden. eyn mylde troster der be
3 droueden. eyn paradys aller wollusticheyt dar vth ghe vlo
4 ten syn de eddelen vif leuendighen spring borne de alle ertri
5 ke beghetet myd grundeloser barmherticheyt. myd ouer
6 vletender soticheyt us allen tho eyner waraftighen vor
7 wissin
8 ghe des ewighen leuendea salicheyt den sende ik juk N
9 vor eynen trostliken grod to voren myd mynen krancken
10 bede an der drofnisse dar we ane begrepen synt in inwen
11 dighen kreften vnses lichames. des us nicht to witen
12 de is na der mynschliken naturen na dem male dat de
13 leue God h. ghe esket myne leue N zeligher decht
14 nisse. van dessem bedroueden werlt. vnde ane twiuel
15 ghebrocht in de ewighen vroude de he us allen myd
16 synem bitteren dode vor woruen heft. vnde wol dat juk
17 dat sur vnde swar wert dat gy syner lefliken jeghen
18 wardicheyt en beren motet. so is doch myn beghe
19 re van juk. dat gy en dem leuen Gode myd willen offe=
20 ren. vnde keset nu in syne stede den blodighen crusgheden
21 Jesum uor enen truwen vrunt. vnde settet al juwen trost

[Lage 14, fol. 7v]
22 vnde to vlucht leue vnde hopene in en wente he is so leflick
23 so mylde vnde so barmhertich dat he nummede vorwiset
24 van syner gnade mer he ladet alle de jenne to sik de dar be
25 drouet syn vnde sprickt Komet to my etc.1 Desse soten
26 wort vnses leuen salichmakeres schol gy uaken an
27 dencken wanb dar moghe gy wol vth merken syne groten
28 leue. de he to us heft. wente he begeret dat nu van juk
29 dat he juwe leueste moghe syn. vnde dar vmme heft he
30 juk ghenomen den leuesten den gy hadden up erden. dat gy
31 ene allene scholden lef hebben vnde eme na uolghen wente
32 he is de alder beste vrunt. He is vnse vader vnde use broder
33 vnde groter leue heft ny nen vader by synen kynderen be
34 wyset alze he heft by us ghe dan. he heft syne eghe
35 nen sele vor us ghesettet an den dot. vnde dar beghert
36 he nicht vore men dat we eme dack namich syn vnde
37 duldich syn in vnsem lydende Hir vmme so geuet juwe
38 herteken to vrede in den leuen Jesum vnde uolget eme in dem
39 bande der leue dar he juk mede na sik tuch vermyd
40 dest tydliken drofnissen. dar he juk mede na sik tuchc
41 vnde nemet willighen to juk dat sware cruce dat he
42 juk heft up ghe lecht. vnde uolget eme dar mede na
43 vnde stiget in inwendigher beschouwelicheyt myd em
44 wente up den berch Caluarie dar he den dot led. dar scol
45 gy lauet trostet vnde vrouwet werden. wente dar is
46 gheplantet eyn eddele hoch bom de is ghans schone=
[Lage 14, fol. 8r]
47 vnde suuerlick an den bladen. men noch schoner is he an
48 den blomen. alder schonst is he an der vrucht Desse
49 suuerke schone bom is de bom des hilgen cruces.2 de is
50 schone an den bladen dat is an den werken de h Christus Jesus vn
51 se leue salichmaker vmme user salicheyt willen ghe
52 wracht heft an dessem ertrike. He is ok schone an
53 den blomen dat syn de souen wort3 de he sprack do he an
54 dessem rosen bome hanghede. He is alder schonest an
55 der vrucht vnde dat is Jesus suluen wente de heft vor us
56 ghe hanget an dem bome des hilgen cruces alze eyn
57 schone rot mal granath appel do he uor us led den
58 bitteren dot. vnde dat he by dem appele betekent wert
59 dat betughet de lerer sunte Bernd vnde secht O du yn
60 nighe sele etc4

Alder leueste N to dessem groten scho
61 nen bome schol gy ghan. myd der bedroueden dor
62 ghesne
63 denen moder Marien. vnde dencket dat lident an dat se hadde
64 do se vnder dem bome des hilgen cruces stunt myd grotem
65 herteleyde Sach se up so sach se eren alder leuesten sone
66 hanghende naket vuld vnde blod twisken twen morderene. myd
67 wenenden oghen. myd spannenen armen. myd ghe denneden aderen
68 vorlaten van al synen vrunden. vnde horde ene so jamerliken
69 ropende myd luder stempne Myn god myn god etc.5 O wo gher
70 ne hedde de bedrouede moder do holpen erem herten leuen kynde
71 dat se an so groten noden sach vnde konde en doch nicht trosten.
72 wente he hangede so hoge dat se to synen voten nicht langhen
73 konde. Syn hilge blod gud so auervlodighen vth alle synen in

[Lage 14, fol. 8v]
74 aderen. dat ere cledere dar uan ghe nettet worden. O wo ere sele do ghe
75 cruceg wart do se so jamerliken stande sach de jennen de er eres yne
76 ghen trostes. eres heyles vnde alf eres herten vroude vnde rikedommes be
77 rouet hadden. do bestarf ere herte. ere munt verdorrede. vth eren oghen
78 vloten er hete blodighe tranen. alle ere synne vnde krefte vor leten se
79 vnde ver swunden er. wente se was so seer vermodet. ver wunnen vnde vorkren
80 ket van drofnisse vnde uan leyde. dat se dicke nedder vel to der erden
81 uor dat cruce. alze ift se rede dot were6 Vnde dat wuste ere leue
82 kynt wol dat se alle de pyne led an erem herten de he an dem lichamme
83 led. dar vmme hadde he medelidinghe myd er vnde trostede se gud=
84 liken an der dotliken s chedinghe. vnde beuol se synem leuen juncheren.7
85 Vnde de draflike worde de he do sprak do he sede Wiff se etc.8 de
86 gynghen er so na dat se dor sneden ere herte vnde zele alze eyn scarp
87 swert vnde myd den worden gaf he er gude nacht vnde beuol synen
88 geyst an de hande synes hemmel= vaders mitg grotem scriende. O des
89 jamerliken standes dat de bedrouede elende moder do stunt do se
90 sach steruen den jennen dar al ere trost vnde ere leuent ane lach vnde
91 beyde dar na dat se en mochte dot legghen an eren moderken
92 scod den se nicht muste leuendich h. O wo lefliken vengh se ene
93 do vmme vnde druckede en to erem herten. O wo mannighen heten
94 blodighen tranen scriede se. do se syne versken wunden kussede. dat
95 syn dode antlat van eren tranen begoten wart

Alder leueste dyt grote
96 lident der bedroueden moder scol gy andenken vanh gy vnder tyden be
97 drouet vnde wemodich syn. vnde wan juk dat sur vnde swar wort dat
98 gy juwes leuen husheren en beren motet so gat to dessem bome vnde
99 breket dar af den roden appel de dar inne hanget. vnde dat is de sote Jesus
100 suluen. den nemet mi der bedroueden moder in juwen schot dat is in
101 juwe herte dar legghet en in. vnde vanghet en vmme myd den wyden
102 armen juwer inwendighen begheringhe. vnde klaget eme al juwe led
103 vnde juwe droftnisse. he vel juk lefliken trosten alze eyn barmhertich
104 vader vnde wel juk alle juwe lydent licht vnde sote maken. dar vmme

[Lage 14, fol. 9r]
105 geuet em juwe droftnisse in dult vnde in warer leue
106 up dat de sele mynes leuen N dar moghe trost vnde gna
107 de uan entfanghen. wente jo we de leuen zeleken vnsem leuen
108 zalichmakere etc

Hirvme so wil we syne leuen sele
109 offeren dem leuen Gode in syn vor wundede herte. vpp dat
110 he dar vth entfan mote trost gnade vnde soticheyt.
111 vroude vnde vrolicheyt. vnde dar nummer mote vth uor
112 gheten werden. sunder dat he dar inne rouwen mote tho ewi
113 ghen tyden vnde dar inne vynden al den trost. al de lefmodicheyt
114 vnde al de truwe vnde gude de he uaken by us bewiset h. in synem
115 leuende. vnde dat he dar vor nu mote sadighet werden van dem
116 speygele der Hilgen Dreualdicheyt des help em de moder der
117 barmherticheyt

Hir mede beuale ik juk dem blodighen
118 crusgheden Jesum an syne hilgen vif wunden de mote juk sterken
119 vrouwen vnde trosten in der zele vnde in dem lyue vnde make juk drich
120 lik vnde sote allent wat gyk van mynschlikenerj krancheyt sur vnde
121 swar wert. dat gy in dessem jammerdale van syner leue so moten
122 entfenghet werden. dat gy nenes erdeschen dinghes beghe
123 moten men ene allene. vnde den na dessem leuende dar komen
124 moten dar gy al de vroude wunne vnde ere vynden moten de he
125 bered h. synen vterkoren vnde den moten spyset vnde louet werden
126 van synem vroliken hilgen antlate to ewighen tyden Des help
127 us allen de Vader vnde de Sone vnde de Hilge Gheyst Amen.


Kritischer Apparat

a hier gestrichen leuende

b hier gestrichen wan

c hier gestrichen dar he juk mede na sik tuch

d hier gestrichen vul

e korrigiert aus moderen

f supra lin.

g zu korrigieren in mit

h zu korrigieren in wan

i zu korrigieren in mit

j zu korrigieren in mynschliker


Sachapparat

1 Mt 11,29.

2 Vgl. zu diesem Bild Lähnemann, Die Ikonographie (2005).

3 Die sieben Kreuzesworte: Pater, dimitte illis: Non enim sciunt quid faciunt (Lc 23,34), Amen, dico tibi: Hodie mecum eris in paradiso (Lc 23,43), Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua (Io 19,26-27), Eloi, eloi, lamma sabacthani ? quod est interpretatum : Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? (Mc 15,34; ebenso Mt 27,46), Sitio (Io 19,28), Consummatum est (Io 19,30), und Pater, in manus tuas commendo spiritum meum (Lc 23,46).

4 Vgl. die konzise Zusammenfassung der Parallelisierungen Christi mit einem (Granat-)apfelbaum bei Bernard von Clairvaux Weiß, Mystikerinnen 3 (2004), S. 2166. Ein Incipit O devota anima oder ähnlich findet sich zwar nicht im textlichen Umfeld dieser Deutungen, die Äußerungen Bernards zu Seele und Innigkeit sind aber natürlich zahlreich.

5 Mc 15,34.

6 Vgl. zur Compassio Mariae im Norddeutschen Raum Andersen/Lähnemann, Wunden (2020).

7 Io 19,27.

8 Io 19,26.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/texts/Brief167-D_tei-transcript.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/scripts/tei-transcript.xsl