➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

Brief 95

Priorin Mechtild von Niendorf im Kloster Ebstorf an Priorin Sophia von Bodenteich im Kloster Lüne

nach 1481, vor 1495

Dankesbrief — Thank-you letter

Kloster Lüne, Hs. 15, Lage 9, fol. 3r

Lateinisch und Niederdeutsch.

Die Absenderin dankt für die Geschenke anlässlich der ‚dedicatio‘, gemeint ist vermutlich die Kirchweihe. Sie freut sich, dass ihre Tante Anna von Bodenteich eine alttestamentliche Lesung übernehmen konnte. In ihrem Alter gehöre es sich, dass sie der Lüner Priorin einige Geschenke schicke. Auch wenn sie nicht so viel habe, schickt sie einen Schal, ein kleines Andachtsbild und eine kleine Brosche. Reflexion über den Wert von Geschenken mit Verweis auf Gregor d. Gr. und gute Wünsche für zunehmende Tugendhaftigkeit im reformierten Klosterleben.

The writer thanks the recipient for the gifts given on the occasion of the ‘dedicatio’. She is pleased to hear that the aunt of the recipient, Anna von Bodenteich, will deliver the Old Testament reading. She writes that, at her age, it is now fitting that she should send her some gifts. Even though she does not have as much as she would like, she sends a shawl, a small devotional image and a small brooch. Borrowing a line from the gradual hymn in the Office for All Saints’ Day and from similar thoughts expressed by the Church father’s, she prays that God will reward the recipient for her kindness with all the riches of His wisdom and knowledge, which she affirms will never fail those who fear him. She reflects on the value of gifts with reference to St Gregory the Great and St Augustine, and sends her best wishes for growing in virtuousness in reformed monastic life in language frequently used in accounts of the lives of the saints.

[Ansicht mit Digitalisat][Zur diplomatischen Ansicht]
[Lage 9, fol. 3r]

Jesum Christum elegantissimum sponsum nostrum cum sincera caritate sedule prothomissum!

Venerabilis domina et in Christo amantissima filia, insinua caritati vestre, quod Deo largiente in competenti sanitate persisto, in qua eidem pius Dominus vos conservare dignetur per longeva tempora.

Ceterum regratior reverentie vestre cordis ab immo pro muneribus ad dedicationem michi transmissis, dar hebbet gy my so leve ane dan, dat ik dat scriptis nullomodo expliceren kan unde juw dar ok ad [Lage 9, fol. 3v] plenum nicht vor regracieren, sed rex regum, Dominus dominantium,1 dede eyn recht here iß des ewighen kerck missen hußes, de retribuere juw omnem exhibitionem caritatis, tam hic quam in futuro, et totum subpleat pro me, quid in me deficit, quia in ipso constant „omnes divitie sapientie et scientie et ipso nichil deest nec hiis, qui eum timent“, attestante Psalmista.2

Item karissima domina et filia, alze reverentia vestra my ok nuper innotescerde scriptis, dat dilecta matertera vestra, soror Anna von Bodenteichken, heft lesen Iudaicam lectionem,3 dat iß my ex corde leff, dat se tho sodanen jaren komen iß, sitque bene deceret michi, dat ik er aliqua munera destinerede in insignum dilectionis, wol dat ik [Lage 9, fol. 4r] der nu so nichten heft tho sendende alze ik wol affecterde, doch so mach ik dat totaliter nicht nalaten, so destinere ik er pro presenti parva ac monastica munera alze enen scapulare unde I kleyn bladeken unde I schaleken, et desidero, dat se den ob meam memoriam mote dreghen, et peto humiliter, ne talem exhibitionem spretui habeatis, que ex caritate et voluntate bona procedit. Teste beato Gregorio quod „voluntas opus precedit“4 et numquam est vacua manus a munere, si archa cordis fuerit repleta bona voluntate;5 ideo pensate affectum plus quam censum.

Dominus Deus, sponsus noster dilectissimus, dede se heft eligert ab origine mundi in sponsam sibi dilectam, de benedicere se dextera sua [Lage 9, fol. 4v] cum omni benedictione, dar he in enen mynschen mede benedicert heft, dat se mote so thonemen in virtutibus de die in diem,6 likerswysalze se deyt in dem wasme dome eres lichammes, upp dat se noch mote werden columpna aurea sancte reformationis,7 unde mote so proficieren in religione sancta, dat gy juw erer moghen vrouwen hic in vita presenti, dat gy sodanen fructiferam palmam by juw pulluleret laten hebbet ac demum, dum tempus putationis advenerit,8 centeno cumulate fructu coronam vos una cum ipsa reportare valeatis, wente absque dubio wel juw dat dominus Deus duplicata gloria et honore belonen, dat gy des en orsake wesen hebbet, dat se in vineam suam komen iß. Quid isdem sponsus noster aman- [Lage 9, fol. 5r] tissimus vobis largiatur post multa longeva tempora in eterna gloria. Amen.

Mechtild von Niendorf

Venerabili ac religiose dompne Sophie, priorisse monasterii Lune, filie sue sibi in Christo Jesu sincere predilecte.


Sachapparat

1 1.Tim 6,15; Apc 19,16.

2 Timete dominum omnes sancti eius, quoniam nihil deest timentibus eum – Graduale an Allerheiligen, nach Ps 33,10 (Vulgata ursprünglich: Timete Dominum, omnes sancti eius, quoniam non est inopia timentibus eum). Hier im Kontext sicher vermittelt durch Johannes Cassianus, Collationes, 11, cap. 13, in: Migne PL 49, Sp. 865: […] cuius timoris magnificentiam unus prophetarum [Is 33,6] eleganter expressit, divitiae, inquiens, salutis sapientia et scientia timor Domini, ipse thesaurus eius. Non potuit timoris istius dignitatem ac meritum magis evidenter exprimere, quam ut divitias salutis nostrae, quae in vera sapientia Dei scientiaque consistunt, diceret nisi a timore Domini non posse servari. Ad hunc igitur metum non peccatores, sed sancti propheticis invitantur eloquiis, dicente psalmographo: Timete Dominum, omnes sancti eius, quia nihil deest timentibus eum. Die Stelle findet sich ganz ähnlich auch bei Augustinus von Hippo, Opera omnia, hg. von Caillau/Gullion (1842), Bd. 2/3, S. 253. Der Text wurde in der handschriftlichen Überlieferung traditionell dem hl. Augustinus zugeschrieben (‚Tractatus de omnibus virtutibus, quem beatus Augustinus edidit ad matrem suam‘), zitiert aber Cassiodor, der erst 563 gestorben ist, Augustinus von Hippo, Opera omnia, hg. von Caillau/Guillon (1842) Bd. 2/3, S. 242. Dort kommt der Wortlaut dem hier im Brief der Mechtild Wilde vorliegenden Zitat sogar noch näher, denn im Pseudo-Augustinus heißt abweichend von Cassianus […] divitiae, inquiens, salutis, sapientiae et scientiae timor Domini und Psalmista dicente.

3 Eine Iudaica lectio als solche kommt im Zyklus der liturgischen Lesungen nicht vor, und davon, dass die Nonne hebräisch lesen lernt, ist auch nicht auszugehen. Vielleicht sind die aus Isaias geschöpften Lamentationen der düsteren Metten gemeint, zu denen es eines besonders unterwiesenen Vorsängers bedarf.

4 Nicht Gregor, sondern Augustinus, Dialogus quaestionum, c. 65: Omne opus praecedit voluntas nostra (Migne, PL 40, Sp. 741). Gregor sagt: Scio namque qui dixit: „Aperi os tuum, et ego adimplebo illud“ [Ps 80,11]. Bonum ergo opus nobis in voluntate sit, nam ex divino adiutorio erit in perfectione. Homiliae in Evangelia, Nr. 76, in: Migne PL 76, Sp. 1170.

5 Gregor (Homiliae in Evangelia, Nr. 5): Ante Dei oculos nunquam est vacua manus a munere, si fuerit arca cordis repleta bona voluntate, in: Migne PL 76, Sp. 1092.

6 Topische Wendung aus Heiligenviten, z. B. Petrus Diaconus, De ortu et obitu iustorum, Vita et obitus sancti Placidi martyris: […] et in omnibus virtutibus, quibus eum perfectissimus magister suus Benedictus [i. e. de Nursia] ab ipso infantiae suae tempore erudiverat, de die in diem proficiebat atque crescebat, in: Migne PL 173, Sp. 1073.

7 Vgl. Brief 146 (Lage 13, fol. 1r).

8 Ct 2,12.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/texts/Brief095-LD_tei-transcript.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/scripts/tei-transcript.xsl