➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

Brief 196

Nonne im Kloster Lüne an ihren Bruder

undatiert

Trostschreiben und Genesungswunsch — Letter of comfort and wishes for good health

Kloster Lüne, Hs. 15, Lage 15, fol. 13v

Lateinisch.

Die Absenderin hat von ihrem einzigen Bruder in einem Brief von dessen Krankheit erfahren, was sie sehr bekümmert habe. Sie sendet, unter Aufwendung zahlreicher Bibel- und Predigtzitate, Trost und Genesungswünsche.

A nun in Lüne has heard from a letter from her only brother about his illness. This troubles her greatly. Drawing on a number of quotations from the Bible and sermons, she comforts him and wishes him a speedy recovery.

[Ansicht mit Digitalisat][Zur diplomatischen Ansicht]
[Lage 15, fol. 13v]

In salutari patientia animam iugiter possidere ac tandem salutis ac sanitatis altum acervum cumulare!

Precordialissime, unice frater, epistolam tuam michi ascriptam letanti animo recepi et legi de verbo ad verbum compassivo quidem corde lacrimam oculis transgladiaque anima, nam „versa est cythara mea in luctum et gaudium meum in vocem flentium“1 et vere commota ac conturbata sunt omnia membra2 necnon viscera mea intra me super egritudine tua, ideo congrue dicere possum cum David, II Regum, Ioa: „Doleo super te, frater my Jonatha, amabilis valde.“3 Sicut mater unicum amat filium, ita te diligebam et adhuc diligo in visceribus caritatis Jesu Christi, et, si Domino placeret, tibi tueque saluti condeceret, vellem te sanum ac sospitem fore. [Lage 15, fol. 14r] Compatior tibi quippe ex animo tueque calamitatis me participem sentio, vellem ergo et multum optarem, si possibile foret, tuis oneribus meos humeros quamquam imbecilles libentissime supponere, teque relevatum audire. Sed quia nemo novit, quidb sibi sit utile, nisi qui voluntatem suam Dei voluntati submittur, ergo, my care et karissime frater, dilige patientiam. Iunge te Deo et non deerit tibi auxilium Dei. Iacta cogita tua in Domino et ipse te enutriet et dum minime putabis, tunc maxime consolaberis.4 Confide in Domino, viriliter age et confortetur cor tuum ac sustine Dominum.5 Nam breve est, quod patimur, eternum autem quo in Domino gloriemur; momentanea est tribulatio, sed eterna erit retributio;6 idcirco ut ait Gregorius: „Consideratio premii minuit vim flagelli.“7 Et quoniam Deus flagellat omnem filium, quem recipit, et quem Dominus diligit, utique castigat.8 Nam ut dicitur: „qui parcit virge, odit filium suum.“9 Sicque pius Jesus te flagellat, te castigans „castigat, sed morti utique non tradet.“10 Temptat te dominus Deus noster modicum, et experiri vult, an eum diligas, an gratus esse velis. Si ergo patienter sustinueris, Deo places, animam tuam lucrifacis,11 exultabisc cum angelis triumphabis,12 cum sanctis martiribus, regnabis cum Christo, celumque acquiris. Omnes enim sancti ab Abel usque ad hodiernum diem tribulati sunt, solus autem Salomon in deliciis vixit, ideo forsan corruit, ut dicit Jeronimus in libro de virginitate.13 Et ut scribit Gilbertus, quod temptationes sunt signa magne familiaritatis cum Deo, nam cum omnibus ferculis suis vult rex servire amicis suis, ut dicitur de paupertate rerum temporalium, de afflixione corporum, de contumelia verborum, [Lage 15, fol. 14v] de patientia adversorum. Hec sunt fercula, que gustavit rex noster, cum in terra descendit;14 et nos, qui amici eius sumus, ymmo et filii, eadem gustaremus cum patientia, reliquit enim nobis Christus exemplum tribulationis, contumeliarum, flagellorum, crucis et mortis,15 ut ista equo animo sustineamus eius exemplo.

Nosti etiam, my carissime frater, quod reges terreni diversos habent calices, de quibus propinant caris suis interdum dulcia et aliquando vero amara pocula, secundum temporis opportunitatem. Sic etiam celos pater, qui est rex regum et dominus dominantium diversi habet calices, de quibus propinat solummodo dilectis suis amicis, in presenti scilicet calicem tribulationis eis dando, et in futuro calicem eterne beatitudinis. Primum quidem calicem be scilicet tribulationis propinavit unigenito filio suo,16 qui hunc bibit a tempore nativitatis sue, quo positus est a matre in presepe, usque in horam mortis sue. Et licet Christus, filius Dei, hunc voluntarie biberet, tamen, volens se verum hominem ostendere, calicem passionis et martirii naturaliter timebat, unde et Patrem in Monte olyveti orabat dicens: „Pater my, si potest fieri transfer calicem hunc a me“,17 et cepit tristari, pavere, redere et sanguine sudare, ut gutte per vestem ipsius usque ad terram decurrerent; et cetera de calice in Meffret.18

Cum his valeas, my frater amantissime, dimidium anime mee19 et solatium vite mee, in eo, qui est salus omnium, cuius dextera te protegat omnibus ab adversis. Amen.

Hugo Celestis illos exspectabit gloria, in quibus vera inventa fuerit patientia.


Kritischer Apparat

a in der Hs. Ia

b in der Hs. quit

c in der Hs. hintabis


Sachapparat

1 Iob 30,31.

2 Vgl. Ps 6,3.

3 2.Sm 1,26.

4 Ps 54,23.

5 Ps 26,14.

6 Vgl. 2.Cor 4,17: Id enim, quod in praesenti est momentaneum et leve tribulationis nostrae, supra modum in sublimitate aeternum gloriae pondus operatur in nobis.

7 Hugo de Sancto Caro (Hugues de Saint-Cher, † 1263) schreibt die Sentenz häufiger dem hl. Gregor zu, so in seiner ‚Summa super epistolas et evangelia totius anni in dominicus diebus per distinctiones‘ am Schluss: Item Gregorii: „Consideratio premii minuit vim flagelli“, Hugues de Saint-Cher, Opera (1669), Bd. 1, S. 404; Bd. 2, S. 270; Bd. 6, S. 324; vgl. Bonaventura, in lib. III Sententiarum, distinctio 26, articulus 1, quaestio 3 (utrum spes sit virtus cardinalis an theologica): […] iuxta illud beati Gregorii; „Spes praemii minuit vim flagelli“ (in der Werkausgabe Bonaventura, Opera Omnia (1751–1756), Bd. 3, S. 568). Wörtlich findet sich der Satz bei Gregor so nicht, doch ist er wohl inspiriert von Moralia in Iob, lib. 12, cap. 3: Sancti vitae praesentis taedio ad aeternam requiem semper anhelant. Hoc loco recede dicitur vim flagelli amove, Migne PL 75, Sp. 987.

8 Hbr 12,6.

9 Prv 13,24.

10 Ps 117,18.

11 Vgl. Lc 21,19: In patientia vestra possidebitis animas vestras; und Mt 10,39: Qui invenit animam suam, perdet illam, et qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam. Der Vulgatatext enthält das Wort lucrificare hier nicht mehr, doch scheint sich Hieronymus Stridonensis selbst in ep. 121 (ad Algasiam), cap. 3, auf eine ältere Fasssung des Evangelientextes zu beziehen, wenn er schreibt: Qui enim perdiderit animam suam in praesenti, lucrifaciet eam in futuro, Migne PL 22, Sp. 1013. Dazu sagt im 16. Jahrhundert Matthias Flacius (Illyricus): Sicut idem Evangelista alibi dicit, „lucrifacere animam“, aut „servare animam suam“; Matthias Flacius, Clavis scripturae sacrae (1580), S. 431.

12 Vgl. Gregorius, Liber responsalis, Psalmantiphon zur Matutin an Marienfesten: […] paradisi portae per te nobis apertae sunt, quae hodie gloriosa cum angelis triumphas, Migne PL 78, Sp. 799.

13 Hieronymus Stridonensis, Epistolae, ep. 22 (ad Eustochium, Paulae filiam, de virginitate): Quis sanctorum sine certamine coronatus est? Abel iustus occiditur, Abraham uxorem periclitatur amittere. Et ne in immensum volumen extendam, quaere et invenies singulos adversa perpessos. Solus in deliciis Salomon fuit, et forsitan ideo corruit. „Quem enim diligit Dominus, corripit. Castigat autem omnem filium quem recipit“ [Prov. 3,12], Migne PL 22, Sp. 423.

14 Vgl. Guibert de Tournai, † 1284: Guibertus Tornacensis, Sermones ad omnes status, Ad leprosos, Sermo 2: Sunt enim he tentationes signa magne familiaritatis cum Deo, nam de omnibus ferculis suis vult rex servire amicis suis, utpote de paupertate rerum temporalium, afflictione corporum, contumelia verborum, patientia adversorum; hec sunt fercula que gustavit, cum rex noster in terram descendit; et nos, qui amici eius esse volumus, ad calicem eius bibamus (Ausgabe Lyon 1511: fol. 126r-126v). Später findet sich die Passage bei Johannes Raulinus, Sermo 22 (in Dominicam I in Quadragesima): Exteriorem tentationem immittit Deus ad suorum probationem, interiorem vero, quae saepe malum accidit, non immittit. Secundo, hoc facit Deus, ut homini signa magnae familiaritatis ostendat, et amicum Dei se esse cognoscat; de omnibus enim ferculis suis amicis suis vult Deus serviri, utpote de paupertate rerum temporalium, afflictione corporali, contumelia verborum, patientia adversorum, quae sunt fercula quae gustavit Christus descendens ad terras, quam tentationem licet Dominus ex amicitia immittat homini, hoc tamen saepe fit procuratione aut ministerio daemonum (in der Ausgabe Antwerpen 1663, Bd. 1, S. 130), dort wird sie (in margine) Beda zugeschrieben.

15 Traditionell Bonaventura zugeschrieben, jedoch Guilelmus de Lancea, De diaeta salutis, tit. 7, cap. 5 (de patientia): Talia namque fercula gustavit Christus qui est rex regum, scilicet tribulationes, persecutiones, periuria, paupertates, dolores, et passionem et mortem (Druck in Bonaventura, Opuscula, Bd. 1, Lyon 1647, S. 329).

16 Vgl. Guilelmus de Lancea, De diaeta salutis, tit. 7, cap. 5 (de patientia): Unde dicit filiis Zebedaei: „Potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum?“ etc.; et sicut magna incurialitas reputatur, cum quis respuit scyphum, quam rex mittit ad bibendum post ipsum, sic magna ingratitudo est calicem tribulationis respuere quem amore nostri Christus voluit primo gustare (Druck in Bonaventura, Opuscula, Bd. 1, Lyon 1647, S. 330).

17 Mc 14,36; Lc 22,42.

18 Meffreth, Priester in Meißen um 1443/1447, vgl. Schmidtke, Art. „Meffreth“ von Meißen (1987); Statonik, Art. Meffreth (1885). Er ist Verfasser des ‚Hortulus reginae‘, einer Predigtsammlung, die zum ersten Mal in Basel, nicht nach 1483, von Nikolaus Kessler gedruckt wurde. Allein im 15. Jahrhundert erschienen davon zehn Ausgabe. Die Passage über den bitteren Kelch Christi, auf die hier verwiesen wird, ohne dass ein wörtliches Zitat vorläge, findet sich in der ersten Predigt ‚in die Parasceves‘ (in der verbreiteten Ausgabe München 1612: pars hyemalis, S. 365-376).

19 Beliebte Formel, die auf Horaz, Carmen 1,3 gerichtet an Vergil, zurückgeht, vgl. Kommentar zu Brief 155 (Lage 13, fol. 8r).

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/texts/Brief196-L_tei-transcript.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/scripts/tei-transcript.xsl