➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

Brief 200

Nonne im Kloster Lüne an Mechtild von Ingersleve im Kloster Ebstorf

4. Juli 1489

Glückwunsch zur Nonnenkrönung — Letter of congratulation for coronation

Kloster Lüne, Hs. 15, Lage 16, fol. 1r

Lateinisch und Niederdeutsch.

Die Absenderin sendet Mechtild von Ingersleve ihre guten Wünsche zur bevorstehenden Nonnenkrönung. Lob der Krönung als Braut Christi und Ausdeutung des zu empfangenden Fingerrings. Als Geschenk schickt sie ein Andachtsbild mit dem Antlitz Christi mit. Ihr Blick auf dieses Bild sei wie der Blick des heiligen Thomas, Mechtilds persönlicher Apostel, auf den Gottessohn. Anempfehlung.

A Lüne nun sends greetings to Mechtild von Ingersleve in Ebstorf who will be crowned a nun. Praise of the bridal coronation follows, including an exposition of the ring which she receives. The writer sends Mechtild a painted depiction of the Holy Face which she should gaze upon. This is compared to Christ gazing upon his apostle Thomas, the personal apostle of Mechtild. Greetings are exchanged between those in convent office.

[Ansicht mit Digitalisat][Zur diplomatischen Ansicht]
[Lage 16, fol. 1r]

Mechtild von Ingersleve1 in Ebbeke

Regem salomonem, verum pacificum, Jesum Christum, sponsum virginum fulgentem in dyademate aureo2 a celesti patre sibi gloriose imposito mentis aciea in presenti per devotionem contemplare, ac eundem post egressum anime de corpore felici iocunditate in evum speculari!

Precordialissima soror, amica et sponsa Jesu Christi, congratulamur vobis totisb precordiorum affectibus in Domino pro speciali dilectionis sue privilegio, quo vos nunc insignivit, imprimens faciei vestre crucis sue victoriose nobile signum,3 innovans caritatis indelebilis erga vos monimentum, firmando annulo fidei irrefragabilem eternitatis sigillo, eo quod dilectioni eius nullum alium amatorem admittendo in etatula tenella regnum mundi et omnem ornatum seculi respuistis, unde de sulven leve de gy eme do to seden, wol dat gy des illo tempore donoch so van jare weghen nicht bekennen konden, de heft he nu in festo gloriosissimo Ascencionis et iocunde coronationis sue breviter transacto so vaste stabiliert twisken eme unde juk, dat gy nummer konnet van eme ghescheden werden in eternum. Quapropter soror karissima, „gaudete in Domino semper,4 gaudete iterum“ atque iterum in Christo Jesu, virginis filio, sponso vestro candido et rubicundo,5 wente dejenne, de juw heft elegert in sponsam, de is so utermaten schone, quod „pulchritudinem eius sol et luna mirantur“,6 unde de heft nu van juk ghehord cantilenam predulcem ab ipso desiderrioc anhelanti desideratam quam precircuistis voce letanti ac iubilo lacrimanti: „Ipsi sum desponsata, cui angeli serviunt“,7 dar heft eme na vorlanghet unde de wolde he van juk horen in facie ecclesie coram omni populo, uppe dat he mochte causa vestri singhen in auribus celestis patris presente cetu angelico: „Pater volo, ut ubi sum ego, illic sit et sponsa mea,8 que me nunc confessa est coram hominibus, ipsam coram te confiteor esse dilectam meam,9 cuius amore [Lage 16, fol. 1v ] vulneratum est cor meum10 intantum, ut mortem magis quam vitam pro salute sua elegerim,11 sic eam michi moriendo copula inseparabili desponsavi, ut ab ea nullad affectionis motu a tali federe possim ulterius alienari.“

O karissima amica, columba ac formosa sponsa,12 talis ac tantie regis attendite, iubilate, plaudite, de tam magne tam nobili tam iocunde dignitate vobis nunc exhibite, wente gyk is nu vry orlof ghegeven, dat gy magnisf lucide vor der ghanten werlt unde dartho vor alle deme hemmelschen here glorieren in devota iactantia per nobilitatem, pulchritudinem et liberalitatem sponsi tam elegantissimi unde spreken cum beatissima illa Christi pudicissima agna: „Annulo suo subarravit me etc.“13 Merito ergog exultent omnia interiora viscerum vestrorum in ipso, wente allent vorhgy gad unde stad, ibi lucet signum sancte crucis super capitei vestro14 et ille, qui adoratur ab omni creatura in celo et in terra, de is darumme usen willen inne storven, et ideo necesse est, ut ubi vexilla regii15 triumphi portantur, ibi presentialiter ad esse opus sit, unde wol dat he coronam spineam et etiam claves quasi annulum mer tho ener tyd ghedreghen heft in hac vita licet nimiumj penaliter, doch heft he us maiora privilegia darinne bewiset quam sibi ipsi, nam de contumelia eius accepimus gloriam,16 dek penalitate et amaritudine gratiam et letitiam, de morte vitam eternam, unde wel us dar noch to geven tantos annulos in aureolam nostram, so mannighe blodes dropen ghevloten synt malleatus quasi annulatus, ift we eme dar dancnamich vor synt, idcirco electissime creatura Dei, predilecta soror nostra N, anima vestra magnificet dominum et spiritus vester exultet in Deo salutari17 et sponso vestro et mens vestra ipsi iubilet erumpet per letitia et totis medullis clamet: „Posuit signum in faciem meam, ut [Lage 16, fol. 2r] nullam praeter euml amatorem admittam“, wente he is nu so indissolubiliter myd juw vorbunden nexu caritatis quasi aurea cathena, ut nullius temporis scripulo vestris obliviscatur, sed singulis momentis oculo amoris super vos intendit unde holt juw entieghen mercedem copule et pignus desponsationis, unde spelet darover in suo deifica predestinatione velud in quodam dulci preludio, quale gaudium vobis in futuro dabit, unde dat schal wesen illa letitia, quam habuit in hora resurrexionis, quando sua nobilissima anima conjuncta est corpore suom virgineo, quam in die desponsationis sue ac vestre vexit ad concessum dextere Dei patris.

Unde, karissima, gaudete in tam nobili sponso vestro, qui est fons omnium gaudiorum, darumme dat he juw ad tantam dignitatem heft eligert unde gheplantet in vineam suam fertilem, ubi ipse est vitis et agricola,18 dar gy inne laboreren scholt die ac nocte usque ad tempusn prefinitum ab eo, wan he lonen wel synen arbeydesluden copiosa mercede videlicet fruitione sue deifice maiestatis, dar we us den scholen tosamde ane vrouwen pro labore nostro valde modico, dat we hir umme syner leve willen hebbeno ghehad in hac vinea claustralip.

Quapropter, karissima: „Estote fortes in bello“,19 up dat gy mercedem illam cum gaudio moghen recipieren quod ipse vincentibus repromisit, unde konde we juk letitiam cordis vestri cum aliquibus aucmenteren tam in spiritualibus quam in corporalibus, dat dede we ex corde gerne, et idcirco pro inditio intime dilectionis erga vos transmittimus vobis unum folium depictum et licet sit parvum [Lage 16, fol. 2v] in materia, tamen continet in se effigiatam faciem nostri salvatoris,20 qui magnitudine splendoris sui replet altitudinem celi ac latitudinem terre21, unde de mote oculo pietatis sue juk so lefliken ansen alze he ansach beatissimum discipulum Thomam, dilectum apostolumq vestrum,22 do he to eme sprak: „Infer digitum tuum huc et vide“,23 unde ok in juwe hertekenr schinen laten illud lumen gratie et cognitionis, dar he ene mede vorluchtedes unde syn herte berorde, dum dixit: „Dominus meus et deus meus.“24 Certe tunc aliud vidit et aliut credidit,25 unde de soticheyt, de he do in ene vleten led, dar mote he juk ok mede recreeren so vaken alze gy hanc felicissimam figuram anseth corporalibus oculis, nunc quasi „per speculum et in enigmate“26 unde dar so danen invlote divini amoris van entfanghen moten in omnibus viribus et medullis anime vestre, dat gy darvan confortert werden homine in utroque temporibus longevis, ut perfectum incrementum omnium spiritualium virtutum plenariter adipiscatis, Deo ad laudem, vobis ad salutem ac precordialissime dompne nostre ad gaudium in hoc seculo, ut tandem, eo transcurso, revelata facie oculo ad oculum Jesum Christum sponsum nostrum in sua pura deitate ac clarificata humanitate speculari valeatis in futuro.27

Nil plus ad presens, sed petimus, ut salutare velitis ex parte nostra venerabilem dompnam ac preamantissimam matrem nostram et vestram ex intimis precordiorum affectibus vestris, uti optime ac affectuosissime sitis insuper, sicut consanguinitatis linea vos ad amandam eam trahit, dicendo ei tot dulcia et amicabilia salutamina quod umquam de corde Jesu Christi ulli homini profluxerunt melliflua solamina.

Et cum hoc commendamus vos illi [Lage 16, fol. 3r] triumphali principi qui ovem perditam humeris propriis28 reduxit ad amena paradysi, ubi pro tali tropheo est tot coronis a celesti patre laureatus quod sanguinis rivis fuit in passione rubricatus, ipse vos vultu suo benigno die noctuque respiciat, ad omni malo vos protegat et post hanc vitam ad contemplandam gloriam maiestatis sue in celestem Ierusalem letanter perducat. Quot ipse vobis et nobis insimul largiri dignetur, qui vivit et regnat in evum. Ament.

Scriptum octava Ascencionis Domini anno Domini etc. LXXX IXo.


Kritischer Apparat

a folgt gestrichen contemplare

b folgt gestrichen medullis

c folgt gestrichen desideratam

d offencionis dahinter zuerst durch Überschreiben verbessert, dann ganz durchgestrichen

e folgt gestrichen sponsi

f folgt gestrichen luide licite

g folgt gestrichen erg

h folgt gestrichen juk

i in der Hs. capinte

j nimium über valde (durchgestrichen) geschrieben

k folgt gestrichen ple

l über ipsum geschrieben.

m folgt gestrichen deifico

n in mg.

o folgt gestrichen vullenbrocht

p in der Hs. clau trali

q in der Hs. apostulum

r folgt gestrichen stck

s folgt gestrichen do he sprak

t in der Hs. Amenn


Sachapparat

1 Mechtild von Ingersleve, im Kloster Ebstorf 1507 als Subpriorin, 1511-1518 als Priorin belegt. Vgl. UB Ebstorf, Nr. 599, 601-603; Klosterbuch, hg. von Dolle/Knochenhauer (2012), Bd. 1, S. 359.

2 Ein solches Diadem trägt König Salomo am Tage seiner Vermählung (desponsatio) laut Ct 3,11, dort ist es allerdings seine Mutter, die ihn krönt. Der biblische Text Egredimini filiae Sion et videte alleluia regem Salomonem in diademate alleluia quo coronavit eum mater sua ist die Magnifikatantiphon zur ersten Vesper des Festes der compassio Mariae (am Freitag nach dem dritten Sonntag nach Ostern), die Nonnen haben ihn also gerade vor drei Wochen rezitiert. Im hier vorliegenden Brief – scriptum octava Ascensionis Domini – hingegen hat die Verfasserin sicherlich einen Bezug zum Fest Christi Himmelfahrt im Sinn: König Salomo ist eine Präfiguration Christi, der nach seiner Himmelfahrt von seinem Vater die Krone der ewigen Herrlichkeit empfängt.

3 In der Nonnenkrönung werden die Kandidatinnen mit ihrem himmlischen Bräutigam, Christus vermählt, dazu bezeichnet sie der Bischof auf der Stirn mit einem Kreuzzeichen. Auch die Nonnenkrone, die sie künftig tragen, ist mit Kreuzzeichen versehen. Vgl. Medinger Ritual (Cambridge, University Library, Ms. Add. 8850): Tunc Episcopus desponset puellas cum cruce singulis dicens Despondeo te ihesu christo filio summi patris et eterni regis. ut te illesum custodiat. et ab omni malo defendat. Puelle Ipsi sum desponsata. cui angeli seruiunt cuius pulcritudinem sol et luna mirantur. alleluia.

4 Phil 4,4; auch Introitus am dritten Adventssonntag.

5 Ct 5,10.

6 Responsorium (in Cantus-Database zum Agnesfest CANTUS ID 006992) zur Nonnenkrönung gebraucht, vgl. o. Medingen (Datei CA2-transcript.docx): Tunc Episcopus desponset puellas cum cruce singulis dicens Despondeo te ihesu christo filio summi patris et eterni regis. ut te illesum custodiat. et ab omni malo defendat. Puelle Ipsi sum desponsata. cui angeli seruiunt cuius pulcritudinem sol et luna mirantur. alleluia

7 Vgl. oben: Responsorium-Anfang.

8 Sinngemäße Anwendung von Io 12,26: Si quis mihi ministrat, me sequatur, et ubi sum ego, illic et minister meus erit. Si quis mihi ministraverit, honorificabit eum Pater meus.

9 Nach Mt 10,32: Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo, qui in caelis est, vgl. Lc 12,8.

10 Ct 4,9.

11 Ier 8,3 2.Mcc 16,9.

12 Nach Ct 2,10.

13 Am Fest der hl. Agnes (21. Januar) dritte Psalmantiphon zu beiden Vespern und zu den Laudes.

14 Bezieht sich auf das Kreuz auf dem Schleier, vgl. Medingen, Klosterarchiv, LO1, fol. 88r: He heft sik my vortruwet myt (88v) enen ghulden vingherlin. vnde heft mi ciret myt deme duren blode sin. vnde ik dreghe an dem houede myn en rot siden crucelin. dar an schal ik dechdich sin dat he allene myn leueken si.

15 Vielleicht inspiriert vom Incipit des Vesperhymnus „Vexilla regis prodeunt“.

16 Bernardus Claraevallensis, In Ascensione Domini, sermo 3, cap. 9, in: Migne PL 183, Sp. 309.: […] de contumelia gloriam habeamus etc., dieser Text könnte den Nonnen in Gestalt einer Brevierlesung begegnet sein (im Breviarium monasticum Paulus V. sind die homiliae an Himmelfahrt und in der Oktav allerdings geschöpft aus Augustinus, Leo I. d. Gr., Gregor I. d. Gr.).

17 Umformulierung des Magnifikat: Lc 2

18 Io 15,1-5: Ego sum vitis vera, et Pater meus agricola est etc., in Verbindung mit Augustinus Hipponensis, In Ioannis Evangelium tractatus LXXX, in: Migne PL 35, Sp. 1839: Numquid unum sunt agricola et vitis?

19 Magnifikatantiphon zur zweiten Vesper im Commune apostolorum.

20 Vgl. Brief 257 (Lage 19, fol. 6r); Hamburger, The Visual (1998), S. 317-382; Appuhn/von Heusinger, Der Fund (1965), Nr. 7, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38 & 50.

21 Sir 1,2.

22 Thomas als Eigenapostel der Adressatin, vgl. Lähnemann, Apostelverehrung (2015), S. 41-64.

23 Io 20,27.

24 Io 20,28.

25 Beda, In Evangelium S. Ioannis expositio, cap. 14, in: Migne PL 92, Sp. 834: Nam et ille cui dictum est, Quia vidisti, credidisti, non hoc credit quod vidit, sed aliud vidit, aliud credidit.

26 1.Cor 13,12.

27 Revalata facie […] speculari valeatis ist vielleicht inspiriert von der letzten Strophe des Fronleichnamshymnus „Adoro te devote“ – dort heißt es: Jesu, quem velatum nunc aspicio, oro fiat illud quod tam sitio, ut te revelata cernens facie, visu sim beatus tue glorie.

28 Vgl. Lc 15, Gleichnis vom verlorenen Schaf, das er ‘auf eigenen Schultern‘ nach Hause trägt.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/texts/Brief200-LD_tei-transcript.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/scripts/tei-transcript.xsl