➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

Brief 218

Nonne im Kloster Lüne an Verwandte EVJ im Kloster Ebstorf

undatiert

Dankesbrief — Exchange of gifts, including devotional images

Kloster Lüne, Hs. 15, Lage 16, fol. 13r

Lateinisch und Niederdeutsch.

Die Absenderin drückt ihre Freude darüber aus, dass die Empfängerin, ihre einzige noch lebende Verwandte, wieder genesen ist und nun wieder ohne Stock gehen kann. Sie bedankt sich für Andachtsbilder mit dem Namen Jesu und mit Maria und schickt ihrerseits ein Bild des hl. Gregor. Wann immer die Empfängerin die auf dem Bild enthaltenen Gebete Gregors lese, möge sie an ihre verstorbenen Eltern denken. Außerdem schickt sie ein Körbchen mit Spezereien, einen goldenen Löwen und einen kleinen Hahn, die ihr symbolisch Kraft und Wachheit verleihen sollen. Von der Nonne KG hat die Absenderin gehört, dass die Empfängerin stellvertretende Küsterin sei; daher muss sie auf den Beinen bleiben.

The Lüne nun is pleased that her only living relative, EVJ, is now able to walk around without a stick. She thanks her for the devotional image of Jesus and Mary. In return she sends an image of Gregory with texts and hopes that the recipient will pray for the writer’s deceased parents. She also sends a small basket with remedies, including a golden lion (bread with spices) to give her strength to walk. She has heard from sister KG that she is the temporary sacristan so needs to be able to walk. She also sends a cockerel to revive her from her tiredness from work. The recipient complained in her letter that her legs were giving up on her.

[Ansicht mit Digitalisat][Zur diplomatischen Ansicht]
[Lage 16, fol. 13r]

Cum beato Paulo apostolo in stadio1 vite presentis perseveranter currere per viam regularis vite, ut post laborem bravium eterne felicitatis cum eo valeamus compercipere. Karissima mater et amita in visceribus Jesu Christi michi nimium, ut nature communio exigit, diligenda!

Congratulor caritati vestre gaudio valde magno ex intimis affectibus cordis mei proinde, quod certificata sum de corporali vestra valitudine, wente ik sus lange io wesen hebbe in dubio unde konde nicht rechte weten, wo it juw umme stunt, ik hebbe io illam opinionem had, dat gy juw sine baculo gans nicht konden behelpen. O my karissima EVIken, wat gy nichten wetet unde ok nouwe lovet, wo sur unde swar, dat my dat vaken worden is in corde, wan ik up juw dachte; gy hebbet my mannighen heten tranen uth mynen oghen jaghet in illa infirmitate; sed nunc revixit spiritus meus, nu ik hord hebbe, dat gy, ex beneficio gratie divine, alle juwe nod hebbet verwunnen unde lopet ane stave alze en honeken, pro quo sit nomen Domini benedictum in secula et vere vere: „Dextera deum fecit virtutem“2 in vobis, modo nil maius desidero. Sed omnipotens Deus fortis et potens vos divina maiestate sua in eadem sospitate preservet diutine, sibi ad laudem et gloriam ac michi ad solatium.

Ceterum, my precordialissima mater et amita unica mea superstes: Quan- [Lage 16, fol. 13v] tas innumerabiles gratiarum actiones vestre referam dilectioni, penitus ignoro pro exhibitione maxime caritatis, quam geritis erga me, et manifestius declarastis fidele et benivolum cor vestrum, omni caritate plenum, in pulcherrimis foliis michi transmissis, que amore vestro reservaboa quousque vixero. Quit enim iocundius, quit nobilius et quit preciosius potest desiderari quam aurifluum nomen Jesus, quod interpretatur salvator. Quitve carius ac delectabilius valet sub sole intueri quam pulcherrima ymago electissime genitricis ergo eiusdem amantissimi salvatoris et sponsi nostri. O utinam mellifluum nomen Jesus nobis insimul imprimatur velud signaculum3 amoris et ita inhereat visceribus nostris fiat nobis eius dulcis memoria. Mel in ore, melos in aure et jubilus in corde,4 ut cum beato Bernardo dulciter ruminare queamus illud epythalamicum canticum, ubi dicit: „Quocumque loco fuero, meum Jesum desidero, quam letus, cum invenero, quam felix, cum tenuero. O beatum incendium. O ardens desiderium.“5 Et isdem dulcissimus Jesus, qui est salus omnium in se sperantium,6 restituat vobis hanc vicissitudinem, donando vobis de cella vinaria paterni cordis sui per influxum interne dulcedinis haustum divine contemplationes, in quo capiatis in presenti gratie Spiritus sancti affluentiam ac in futuro eterne beatitudinis gloriam.

In inditium inenarrabilis et incredibilis caritatis opto vobis destinare aliquod xenium, sed, heu, nichil invenio in facultatula mea, dat juw so anname konne syn, alze my hec folia synt, doch enmach ik dat ock altinghes nicht nalaten, idcirco dirigo vobis, ut quedam paupercula Im vile folium, scilicet figuram beati Gregorii, unde ik byn van juw begheren, wan gy illas orationes Gregorianas leset,7 dat gy den intento corde willen bidden pro animabus patris et matris meis unde jum illam indulgentiam mededelen willen, ut orationibus vestris mediantibus refrigerium sempiternum valeant consequi. Ock sende ick juw parvam fiscellam cum speciebus apothecalibus, scilicet leonem aureum, et parvum gallum, et hoc non vacat misterio, sunder alze gy juck in littera vestra gans seer beclaghet, quod crura non multum valent, my karissima, dat wel nicht vor juck wesen, eo quod estis subsacrista, sicut ex relatu matris KG perdidici; up dat gy nu in via nicht lange tarderen unde konnen pral unde wacker wesen, so scol gy hunc leonem aureum to hulpe hebben, nam, ut optime noscis, quod leo est fortissimus bestiarum et ad nullius pavebit occursum:8 Sic ille leo fortissimus de tribu Juda9 protegat vos poten- [Lage 16, fol. 14r] tia maiestatis sue ab omnibus malis corroborando vos homine in utroque longevo tempore, sibi ad laudem et gloriam, ut cura pervigili custodiendo vigilias noctis supra gregem dominicum „Media nocte sponso veniente“ obviam cum prudentibus virginibus et ardenti lampade occurere valeatis,10 et tunc intrare in illam requiem, ubi iocundab felicitas, tranquilla securitas, ubi premia non deficiunt, „sed ipse Deus erit ibi omnia in omnibus.11“ Et ut officium vobis commissum diligenter et forti animo custodire queatis, so sende ik juw parvum gallum, non sine causa, sunder darumme, ift gy interdum causa laboris fatigert worden, dat juw de oghen en luttik tovellen, ut infirmitas humana exposcit, dat gallus optimus Jesus Christus12 juw den mote exciteren a sompno gravi, ne tempus statutum obdormiatis, up dat in juw vorvullet werde ex bonitate sua, dat we cotidie singet de eo: „Gallo canente spes reditc, egris salus refunditur“13 etc.

Et cum hoc commendo vos celesti patri familias conservandam ab omni malo anime et corporis, donando vobis sanitatem salutarem, constantiam in bono perseverantem et tandem gloriam et letitiam sempiternam, ut cum electis palmitibus de vera vite vinum merum gustantibus inebriari valeatis in futuro. Quot nobis omnibus dignetur concedere, qui nos inmeritas in sponsas proprias dignatus est eligere, Jesus Christus, virginis filius. Amen.d


Kritischer Apparat

a in der Hs. reserbabo

b Hs.: zweites u in iocundu durchgestrichen und mit iocunda ersetzt

c folgt gestrichen etc.

d vielleicht in anderer Tinte geschrieben


Sachapparat

1 1.Cor 9,24.

2 Ps 117,16.

3 Ct 8,6.

4 Bernardus Claraevallensis, Sermo XV in Cantica canticorum, in: Migne PL 183, Sp. 847: Jesus mel in ore, in aure melos, in corde iubilus.

5 Bernardus Claraevallensis (zugeschrieben), Iubilus rhytmicus, in: Migne PL 184, Sp. 1318: O Jesu mi dulcissime / Spes suspirantis animae / Te quaerunt piae lacrymae / Te clamor mentis intimae / Quocunque loco fuero / Mecum Jesum desidero / Quam laetus, cum invenero / Quam felix, cum tenuero!

6 Aus Ps 17,31, so oder ähnlich häufige Wendung liturgischer Orationen.

7 Sicherlich handelte es sich um einen der geläufigen Einblattdrucke mit dem Bild der Gregorsmesse und Texten wie: Quotiens quis coram armis Christi quinque orationes apostolicas cum quinque Pater noster et Ave Maria devote dixerit, XX milibus annorum a penis purgatorii exoneratus erit. Diese Bilder werden gegenwärtig an der Universität Münster von einer Arbeitsgruppe unter der Leitung von Dr. Thomas Lentes katalogisiert. Vgl. Das Bild, hg. von Gormans/Lentes (2007).

8 Prv 30,30.

9 In Apc 5,5 ist der leo de tribu Juda ein Symbol Christi.

10 Mt 25,1-13.

11 1.Cor 15,28.

12 Zum Hahn als Symbol für Christus vgl. Henri Leclercq, Art. ‚Coq‘, in: DAC, Bd. 3, Sp. 2886-2905.

13 Ambrosius, Hymni, hg. von Fontaine (1992), 1.6.21 aus dem Hymnus Aeterne rerum conditor. Im Bursfelder Brevier war der Hymnus zur Matutin (abweichend vom Breviarium monasticum Paulus‘ V.) im officium de tempore per annum stets ‚Aeterne rerum conditor‘, zu den Laudes wurde jeden Tag ‚Splendor paternae gloriae‘ und zur Vesper stets ‚Deus creator omnium‘ rezitiert. Der ‚Liber ordinarius Bursfeldensis‘ von 1447 betont in diesem Zusammenhang nämlich, dass, der Benediktsregel (cap. 9; 12; 13; 17) entsprechend, in den großen Horen grundsätzlich den ambrosianischen Texten der Vorzug gegenüber allen anderen Kompositionen, auch jenen des Prudentius, gegeben werden soll (Omissis ympnis ‚Ales diei‘, cum similibus, qui extracti sunt de ympno Prundentii, solus Ambrosii, scilicet ‚Splendor‘ cotidie dicitur, nämlich zu den Laudes, Liber ordinarius Bursfeldensis I, cap. 2, in: Fassung, hg. von Volk (1950), S. 139). Im ‚Breviarium monasticum‘ Paulus’ V. hingegen wechseln die Hymnen von Laudes und Vesper je nach Wochentag, der hier erwähnte Text ‚Ales diei nuntius‘ ist dort etwa für die Laudes des Dienstages vorgesehen, ‚Aeterne rerum conditor‘ ist der Matutin an den Sonntagen von Epiphanie bis Quinquagesima und dann wieder von den Kalenden des Oktobers bis zum Sonntag vor dem ersten Advent vorbehalten, usw. Das hier vorliegende Zeugnis der Verfasserin, ‚Aeterne rerum conditor‘ werde jeden Tag rezitiert, belegt also, dass in Lüne die mit im Bursfelder Ritus eingeforderte merkliche Beschränkung der Hymnentexte respektiert wurde.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/texts/Brief218-LD_tei-transcript.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/scripts/tei-transcript.xsl