➨ Hinweis: Die Edition ist in Bearbeitung und daher nur eingeschränkt zitierfähig.

Zur Zeit sind Änderungen und Korrekturen am Text und in den Apparaten möglich.

Nach der endgültigen Veröffentlichung werden etwaige Korrekturen und Ergänzungen in einem Änderungsregister gelistet.

Brief 400

zwischen 1453 und 1484

Grußformeln und Brieffragmente — Model salutations and text fragments

Kloster Lüne, Hs. 15, Lage 32, fol. 1r

Lateinisch und Niederdeutsch.

Grußformeln und Brieffragmente aus der Korrespondenz zwischen den Konventen in Lüne, Ebstorf, Buxtehude und Walsrode. Mehrfach genannt wird die 1481 im Rahmen der Reform aus Ebstorf in Lüne eingetroffene neue Subpriorin Gertrud von Eltzen. Mit ihr waren die neue Lüner Priorin Sophia von Bodenteich, sowie Mechtild Redebere und Elisabeth Bockes übergesiedelt, die genannt werden, dazu die Ebstorferinnen Mechtild und Katharina von Eltzen, offenbar Verwandte der Lüner Subpriorin Gertrud. Eindeutig zuzuordnen sind noch VS Schutte, E Witik, G Gronehaghen, Wichburg Töbing (alle in Lüne), Priorin Mechtild von Niendorf, Propst Matthias von dem Knesebeck, Ermigerdi von Bodenteich, die Beichtväter MP und Petrus (alle in Ebstorf) und Priorin Walburga Graurock (in Walsrode). Unsicher ist die Zuordnung bei den Namen Swenehild und Cecilie von Boldensen. Zahlreiche weitere Namenskürzel lassen sich nicht auflösen. Teilweise datiert auf 1453, 1483 und 1484.

Salutations and letter fragments from the correspondence between the convents of Lüne, Ebstorf, Buxtehude and Walsrode. The subprioress of Lüne, Gertrud von Eltzen, is mentioned several times. She had moved from Ebstorf to Lüne during the reform of 1481 as well as the new prioress, Sophia von Bodenteich, Mechtild Redebere and Elisabeth Bockes. They are all mentioned in the fragments, as are the Ebstorf nuns Mechtild and Katharina von Eltzen, apparently relatives of the Lüne subprioress Gertrud. The following names can also be identified: VS Schutte, E Witik, G Gronehagens, Wichburg Töbing (all in Lüne), prioress Mechtild von Niendorf, provost Matthias von dem Knesebeck, the confessors MP and Petrus (all in Ebstorf), and prioress Walburga Graurock (in Walsrode). It is uncertain, where Ermigerdi von Bodenteich and Swenehild and Cecilie von Boldensen belong to. Numerous initials cannot be resolved. In part dated to 1453, 1483 and 1484.

[Ansicht mit Digitalisat][Zur diplomatischen Ansicht]
[Lage 32, fol. 1r]

Summam caritatem, que Deus est, pro salute, karissima dompnaa […]!

Humilem subiectionem debita cum obedientia necnon filiali, venerabilis domina et mater in Christo! Karissima, totis ex precordiis byn ik bekummert ex scriptis vestris etc.

Nil plus, sed valete in Christo Jesu feliciter et longeve.

Debitam obedientiam cum omni subiectione, venerabilis domina et mater in Christo predilecta! Notum sit venerabilitati vestre, dat we cumb venerabili domino prepositio spraken hebbet etc.

Nil plus, sed valete in rege angelorum feliciter et longeve.

Resurgentem bonum et summum pastorem, qui animam suam pro ovibus suis ponere et pro grege suo mori dignatus est pro suavic et caritative salutamine! Venerabilis domina et mater in Christo Jesu visceratenus [Lage 32, fol. 1v] ad amanda uti novit vestra karitas, quod ille due sorores, quas nobiscum habuimus, nunc ad vos sunt reducte etc.

Nil plus, sed salutare faciunt vestram reverentiam mater subpriorissa Gertrudis1 et M,2 amore unionis divini, et petimus et salutare ex nobis matres et sorores nostras ibi vobiscum commorantes, videlicet B salutetis etiam subpriorissam B ex parte suarum materterarum E et sorores E et L, ex parte omnium nostrum adhortando eas ac bonum prepositum dirigant ad operationem, ut diatim spoponderunt. Cum his sint vobis tot vale, quod gaudiis et suavitatibusd repleti sunt celi et terra in Christi resurrexione. Raptim in Lune in vigilia Jubilate anno Domini etc. LXXXIIIo3

Venerabli Religiose domine Walburgi Grawerock priorisse in Walzrade,4 mater sue in Christo Jesu sibi plurimum dilecte […]

[Lage 32, fol. 2r] Debitam obedientiam cum omni subiectione! Venerabilis domina ymmo et mater in Christo Jesu, karissima, sciat maternitas vestra, quod ex gratia dei in bona sumus sanitate et etiam desideramus rescire de nostra valitudine necnon matrum nostrorum omnium et sororum. Item, dilecta dompna etc.

Nil plus, sed dignemini salutare affectuose venerabilem dominum prepositum, patrem nostrum in Christo, karissimum necnon honorabilem dominum confessorem, ex parte nostra et etiam matres sorores omnes, precipue Mechtildis de Eltzen, Katharina de Eltzen. Cum his valeat vestra maternitas feliciter et longeve in eo, qui ovem cum gaudio patri, quem perdiderat, humero renexit suo […]

Debitam obedientiam cum omni subiectione ac filiali amore! Venerabilis domina, necnon mater in Christo Jesu predilecta, quam post dominum Deum super terram nullum solatium habemus nisi in nostris karissimis superioribus in Ebbeke, videlicet in venerabili domino preposito et patre in Christo Ihesu predilecto et in vestra maternitate etc.

[Lage 32, fol. 2v] Nil plus karissima, sed valeatis in Christo Jesu feliciter et longeve

Debitam obedientiam cum filiali amore! Venerabilis et predilecta domina, so gy my lesten significerden etc.

Cum his valete feliciter in Christo Jesu et dignemini ex me salutare matres nostras predilectas, videlicet Mechtildis de Eltzen et Katharina de Eltzen.

Venerabili et religiose domine Mechtildi,5 priorisse monasterii in Ebbeke, matri sue, ac domine in Christo plurimum dilecte […]!

Venerabili et religiose domine Mechtildi,6 priorisse monasterii Ebbeke, matri sue ac domine in Christo sibi plurimum diligende […]!

Debitam obedientiam cum subiectione affectuque filiali, venerabilis domina necnon mater in Christo plurimum diligenda! Vestre dilectioni notificamus querulosee, quod multiplicitas adversitatum exce- [Lage 32, fol. 3r] dit vires in nobis etc.

Dilecta dompna, dat venerabilis dominus et pater noster MPen doch dar wolde over solliciteren apud dominum nostrum gratiosum, dat deyt mochte to enem ende komen etc.

Dignemini et affectuose salutare honorabilem dominum confessorem nomine nostro et totam nostram dilectam congregationem, specialiter tamen sororem EB,7 matrem MK millenis centenisque salutationibus. Salutare et faciunt vestram reverentiam matres et sorores huius domus, precipue vestre dilecte filie de Ebbeke, videlicet mater subpriorissa Gertrudis de Eltzen, Mechtildis Redebere affectu filiali, insuper mater VS Schutte,8 E Witik, G Gronehaghens, Vichburg Tobingh […]

Nil plus, sed valete feliciter et longeve in regi regum, qui inclitam reginam celi intronizavit, ubi ipse gloriosus stellato sedet solio. Scriptum in Lune 2 feriam infra assumptionis anno Domini etc. LIIIo9

[Lage 32, fol. 3v] Debite obedientie promptam exhibitionem cum filiali affectu, venerabilis domine, ymmo et mater in Christo Jesu mihi premanda! Ik to iuwer wurdicheyt witlik, dat wy, de gratia Dei, wol to reke synt etc.

Precordialissima, dignemini karitative salutare venerabilem dominum nostrum prepositum10 ex me et causa ceterarum, scilicet subpriorissa Gertrudis de Eltze et Mechtildis Redebere, que etiam faciunt maternalem vestram reverentiam affectuose salutare. Salutare etiam honorabilem dominum confessorem necnon matres omnes et sorores, precipue Mechtild von Eltzen, Katharina von Eltzen ac totam congregationem millenis salutationibus. Cum his valeatis in Christo feliciter et longeve anno Domini etc. LXXXIIIo11

[Lage32, fol. 4r] Ex influxu divine pietatis infundat dulcedo paterne caritatis, ut corda arida gratia sua irrigans servitatis nostre pensum, licet valde imperfectum, per bonitatem suam gratanter acceptansf adiutorio consolationis in gaudio sancti Spiritus nos letificet. Precordialissime materg, so ikh wol uth iuwen breven vorvare, quod materna caritas vestra ghans seer bekummert iz, dat ik iuw so langhe nicht screven hadde, per bonitatem Dei non ex infirmitate, quia per suam divinam clementiam et misericordiam persisto in sanitate, quam gratia sua mediantibus vestris conservet ad gloriam sui nominis et salutem anime tempore longevo etc.

Salutetis ex persona dilecte dompne Sophie12 et etiam ex parte omnium nostrorum honorabilem dompnam de Buxtehude,13 ut memor sit nostri in orationibus suis. Dicatis etiam millena salutamina mater EL etc.

[Lage 32, fol. 4v] Nil plus ad presens, sed valeatis, o dilectissime, in defensione sancte Trinitatis, cui eternaliter conregnare desideratis, et fons ac origo totius bonitatis et dulcedinis instillet cordibus vestris optimum vale per rorem sue dilectionis. Amen.

Venerabili et religiose domine Mechtildi,14 i priorisse monasterii in Ebbeke, matri sue ac domine in Christo, sibi plurimum diligende vel sibi iugiter precolendej, in Christo predilecte!

Debitam obedientiam cum omni subiectione necnon affectu filiali, venerabilis domina ymmo et mater, in Christo plurimum diligenda etc.

Dignemini venerabilem dominum nostrum prepositium et patrem predilectum karitative salutare ex parte mei et sororum nostrarum de Ebbeke ipsumque anhelanter rogando, ut causam istam fideliter finiet, Deo adiuvante. Salutare faciunt maternitatem vestram mater subpriorissa GME, [Lage 32, fol. 5r] dignemini et nomine nostrok affectuose salutare honorabilem dominum confessorem, necnon omnes matres et sorores nostre congregationis, specialiter tamen sororem nostram karissimam E et matrem M etc. Cum [hism valeat vestra maternitatis in Christo Jesu feliciter et longeve. G vestra dilecta filia

Cum subiectione humili debitam obedientiam, venerabilis domina, necnon mater in Christo nimis predilecta, ex scriptis dilectarum matrum nostrarum, videlicet Mechtildis de Eltzen et Katharina etc.

Honoranda domina nostra, S et ME,15, vestre dilecte filie, salutare vos faciunt affectu filiali et petimus, quatenus salutare dignemini venerabilem patrem nostrum dominum prepositium necnon honorabilem dominum confessorem et predilectam matrem subpriorissam VG et ex parte MR.16. Cum his valeat maternalis vestra dilectio in divina protectione in utriusque hominis sanitate diuturno tempore feliciter et longeve.

Debitam obedientiam cum omni subiectione necnon affectu filiali, venerabilis domina et mater, in Christo plurimum dilecta etc.

[Lage 32, fol. 5v] Dignemini venerabilem dominum nostrum et patrem predilectum karitative salutare ex parte venerabilis domine et mei necnon sororum, videlicet M et E, que etiam faciunt maternalem vestram dilectionem affectuose salutare.

Nil plus, sed in protectionem sponsi nostri commendamus vestram caram maternitatem salvam et sanam per tempore longiora; scriptum in die N anno Domini et LXXXIIIo17

Debitam subiectionem promta cum obedientia ac filiali affectu, venerabilis domina ymmoque mater in Christo predilecta etc.

Soror MR18 et E faciunt maternitatem vestram caritative salutare et petimus insimul, ut ex nobis salutetis matres et sorores nullis exceptis […]

Salutetis venerabilem et predilectum dominum et patrem nostrum MP, necnon venerabilem dominam et matrem nostram predilectam ac honorabilem dominum confessorem nomine mei sororum nostrorum, videlicet M et G […]

[Lage 32, fol. 6r] Cum his sint nobis tot vale quod milia sacrarum virginum hac die per palmam martirii migraveruntn ad Christum. Scriptum ipso die XI milium virginum.19

Dignemini salutare affectuose venerabilem dominum prepositum, patrem nostrum in Christo karissimum. Salutare et faciunt vestram reverentiam matres et sorores huius domus, precipue vestre dilecte filie de Ebbeke, videlicet Mechtildis Redebere et Elisabeth Bockes, affectu filiali. Dignemini et salutare ex parte nostro honorabilem dominumo confessorem necnon matres nostras predilectas, videlicet Mechtildis de Eltzen, Katharina de Eltzen […]

Nilp plus, sed valeatis feliciter in Christo Jesu nunc et perhenniter, qui vos conservet ab omni malo crucis signo et tantas habeatis vale, quod beate Marie virgini dicuntur ave. Amen.

Nil plus, sed venerabilis domina nostraq facit vos amicabiliter salutare et petit una mecum, dat gy wolden saluteren reverendam dompnam vestram ex parte nostra et etiam materterum suarum N et N, similiter dilectissime vetulam meam K […]

[Lage 32, fol. 6v] Debitam obedientiam cum omni subiectione ac affectu filiali, venerabilis domina ymmo et mater in Christo predilecta; vestre innotescat maternitati,r quod de Dei gratia in bona estimus sospitate, quamquam sospitatem circa vos pius dominus etiam conservet diuturnis temporibus etc.

Dignemini causa nostri salutare venerabilem dominum nostrum prepositum, patrem in Christo predilectum, necnon honorabilem dominum confessorem ac omnes matres et sorores, precipue matres nostras predilectass, scilicet Mechtildis de Eltzen, Katharina de Eltzen etc.

Nil plus, sed valete in Christo utriusque hominis sospitate feliciter et longeve. Anno Domini etc LXXXIIII°.20

Nil plus, sed valete in Christo feliciter et longeve.

Religiosis et devotis matribus Mechtildi et Katherine de Eltzen, sibi in Christo valde dilectis […]

Religiose et devote sorori Ermigerdi de Bodendike, sibi in Christo Jesu plurimum dilecte […]

[Lage32, fol. 7r] Venerabili in Christo patri ac domino Mathie,21 prepositio monasterii Ebbeke, patri suo in Christo sibi iugiter precolendo […]

Commendabili ac diligenti studenti N, fratri suo, sibi in Christo valde dilectot u vel fautori […]

Honorabili viro domino Petro, confessori sanctimonialium in Ebbeke, sibi in Christo iugiter venerando […]

Sorores SB et GE, professe in Ebbeke vel precolendo dilecte filie vestre […]

Honorabili viro domino Petro, confessori sanctimonialium in Ebbeke, patri suo sibi in Christo iugiter venerando vel precolendo […]

Religiosis et devotis matribus Swenehildi et Cecilie de Boldensen, sibi in Christo valde dilectis […]

Religiose et devote matri Mechtildi Redeberes, sibi in Christo plurimum dilecte […]

Avev

[Lage 32, fol. 7v] [Lage 32, fol. 8r] [Lage 32, fol. 8v] [Lage 32, fol. 9r] [Lage 32, fol. 9v] [Lage 32, fol. 10r] [Lage 32, fol. 10v] [Lage 32, fol. 11r] [Lage 32, fol. 11v] [Lage 32, fol. 12r] [Lage 32, fol. 12v] [Lage 32, fol. 13r] [Lage 32, fol. 13v] [Lage 32, fol. 14r] [Lage 32, fol. 14v] [Lage 32, fol. 15r] [Lage 32, fol. 15v] [Lage 32, fol. 16r] [Lage 32, fol. 16v] abc de ave Mariaw


Kritischer Apparat

a unter der Zeile

b folgt gestrichen venerabl

c in der Hs. swavi

d in der Hs. swavita tibus

e querulose korrigiert aus querolose

f acceptans korrigiert aus acceptas

g in der Hs. matrens

h folgt überschüssig ik

i folgt gestrichen pp

j folgt gestrichen le

k folgt überschüssig salutare korrigiert aus salutare

k salutare korrigiert aus salutare

m fehlt in der Handschrift his

n migraverunt korrigiert aus mi […]verunt

o folgt gestrichen cons

p folgt gestrichen pul

q folgt gestrichen vos

r folgt gestrichen qua

s folgt gestrichen sed

t folgt überschüssig vel

u folgt gestrichen amico

v wahrscheinlich Federprobe

w wahrscheinlich Federprobe


Sachapparat

1 Gertrud von Eltzen, Subpriorin in Lüne von 1481-1496.

2 Vielleicht Mechtild Redebere, die im vorliegenden Fragment häufiger genannt ist.

3 Sonntag Jubilate fiel 1483 auf den 20. April, das Datum hier ist also der 19. April 1483.

4 Walburga Graurock, Priorin in Walsrode von 1483-1500.

5 Mechtild von Niendorf, Ebstorfer Priorin von 1470-1495.

6 Sehr wahrscheinlich Mechtild von Niendorf, Ebstorfer Priorin von 1470-1495.

7 Kaum sicher zu identifizieren. Aus den bekannten Namen des Ebstorfer Konvents kämen Ermigerdi von Bodenteich und Elisabeth Bockes in Frage.

8 Wahrscheinlich Wobbeke Schutte, Nonne in Lüne, † 7. November 1489.

9 Der zweite Tag in der Oktav von Mariae Assumtio, also 17. August 1453.

10 Matthias von dem Knesebeck, Propst in Ebstorf von 1464-1494.

11 1483.

12 Sophia von Bodenteich, Priorin in Lüne von 1481-1504.

13 Es ist unklar, ob Altkloster oder Neukloster Buxtehude gemeint ist.

14 Mechtild von Niendorf, Ebstorfer Priorin von 1470-1495.

15 Vielleicht Mechtild von Eltzen, die in den vorliegenden Fragmenten häufiger genannt ist.

16 Vielleicht Mechtild Redebere, die in den vorliegenden Fragmenten häufiger genannt ist.

17 1483.

18 Vielleicht Mechtild Redebere, die in den vorliegenden Fragmenten häufiger genannt wird.

19 21. Oktober.

20 1484.

21 Matthias von dem Knesebeck, Propst in Ebstorf von 1464-1493.

XML: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/texts/Brief400-LD_tei-transcript.xml
XSLT: http://diglib.hab.de/edoc/ed000248/scripts/tei-transcript.xsl