de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung der Handschrift Kiel, Universitätsbibliothek, Cod. ms. Bord. 92
Die Bordesholmer Handschriften der Universitätsbibliothek Kiel, beschrieben von Kerstin Schnabel. Wolfenbüttel 2020
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Sermones de sanctis

Papier — 202 Bl. — 20,5 × 14 cm — Norddeutschland, Bordesholm (?) — um 1390

Wasserzeichen: Buchstabe P, frei, einfache Form, Schaft zweikonturig: Briquet 8468 (1387), WZIS FR8040-PO-106537 (1388), zwei weitere Typen nicht nachweisbar. Schlegel, frei, mit Beizeichen, Buchstabe: zwei Typen nicht nachweisbar. Lagen: 2 VI (24). V (34). VI (46). V (56). 4 VI (103)! V (113). VI (125). II (129). V (139). IV (147). 3 VI (182)! V (192). IV (200). Lagenzählung mit Buchstaben a–e, die je nach der Anzahl der von einer Person geschriebenen Lagen verdoppelt oder verdreifacht werden, recto am oberen Rand auf dem ersten Bl. einer Lage, z. T. abgeschnitten. Die letzten drei bzw. vier Lagen mit arabischen Zahlen 2–4. Zeitgenössische Tintenfoliierung in römischen Zahlen I–CXCVI, dann mit Bleistift und arabischen Zahlen fortgeführt bis 200. Zwei Bl. übersprungen, jetzt 64a und 151a. Vorderes und hinteres Originalvorsatz aus Pergament, 19,5 × 13,5 cm. 1r–147v mit Schriftraum: 15 × 9,5–10 cm. 25–30 Zeilen. Zwei Spalten. 148r–158v mit Schriftraum: 16 × 11 cm. 25–28 Zeilen. Zwei Spalten. 159r–195v mit Schriftraum: 16–17 × 11 cm. 15–19 Zeilen. Die Bl. 196v–197v mit 28 Zeilen. Zwei Spalten. Von 13 Händen in jüngerer gotischer Kursive geschrieben. Hand 1: einige Zeilen jeweils am Beginn der Lage nach einem Schreiberwechsel 1ra, 35ra, 57ra, 92ra, Hand 2: 1ra–34va, Hand 3: 35ra–56vb, Hand 4: 57ra–91vb, Hand 5: 92ra–127va, Hand 6: 130ra–146va, Hand 7: 146vb–147va, Hand 8: 148ra–151va, Hand 9: 151va–b, Hand 10: 151ara–157ra, Hand 11: 157ra–158vb, Hand 12: 159ra–195va, Hand 13: Iv, 129vb, 146va, 195va–196vb. Rubriziert. Rote Lombarden über eine Zeile, teilweise auch über zwei Zeilen.

Halblederband mit Pappdeckeln, überzogen mit Marmorpapier, Lederecken. Frühes 20. Jh. Beide Vorsätze erneuert. Auf dem hinteren Spiegelblatt ein Stempel 8.3.39.

Fragmente: Vier Blätter, ehemals in Kapsel C der UB Kiel (ohne Signatur), seit 2018 unter den Signaturen Cod. ms. Bord. 92-Bei-1–Bei-4. 1. VS. Pergament. 20 × 13,5 cm. 14. Jh. Ältere gotische Kursive. Schriftraum: 18 × 12 cm. Zwei Spalten, jeweils 5,5 cm breit. 46 Zeilen. Recto Stempel mit Aufschrift Universitätsbibliothek Kiel. Verso Vermerk mit Bleistift 92. Abdrücke vom umgeschlagenen Einbandleder in Weiß. Schrift stark abgetragen. Thomas de Aquino: Expositio libri Periermeneias. Recto Lib. 2, 2, 5–8. Druck: Busa S. Thomae Aquinatis opera 4, 340. Verso Lib. 2, 1, 5–2, 2, 1. Busa S. Thomae Aquinatis opera 4, 339f. 2. Pergament. 19,5 × 13,5 cm. Aus demselben Codex wie die übrigen Blätter. Lib. 1, 14, 3–19. Busa S. Thomae Aquinatis opera 4, 337f. 3. HS. Pergament. 20 × 13,5 cm. Aus demselben Codex wie die Blätter oben. Verso Anhaftungen von weißem Leder. Recto kaum lesbare Schrift. Verso Lib. 1, 13, 4–8. Busa S. Thomae Aquinatis opera 4, 336f. 4. Pergament. 20 × 14,3 cm. Aus demselben Codex wie die Blätter oben. Recto Lib. 1, 14, 19–24. Busa S. Thomae Aquinatis opera 4, 338f. Verso: Die übereinander lagernden Schriften sind nicht bestimmbar.

Herkunft: Die Handschrift entstand unter Mitarbeit mehrerer Personen, die planvoll festgelegte Textabschnitte kopierten. — Im Katalog von 1488 (Cod. ms. Bord. 1a) unter der Signatur E iv wahrscheinlich mit dem Titel Omelie de sanctis et in communi de eisdem aufgeführt. Im Verzeichnis von 1606 (Cod. ms. Bord. 2a) benannt mit Omeliae de sanctis. Um das Jahr 1665 (Cod. ms. Bord. 1b) wurde der Titel Omeliae de sanctis nonnullis vergeben.

Merzdorf, 33. — Steffenhagen Nr. CCLXXII. — Ratjen, 101. — Krämer, 99. — Schnabel, 514.

1ra–196vb Sermones de sanctis. Soweit nicht anders ausgewiesen sind die Predigten parallel überliefert in Graz, Franziskanerkloster, Cod. A 67/29 (Graz OFM, 114–140). Auch die Auszüge aus der Legenda aurea sind hier enthalten, sowie einige bei Schneyer in Bd. 9 nachgewiesene Predigten. Gegenüber diesen sind jedoch die Textschlüsse in den meisten Fällen abweichend und eher mit der Grazer Handschrift übereinstimmend. (Ir–v) Ehemaliges Vorsatz. (Ir) Oben Domine Ihesu Christe. Darunter Anno domino millesimo etc. Ego N. favore domini plebani, ohne weitere Ausführung, dann die heutige Signatur. (Iva–b) Registrum. De sancto Georgio I … — … De sacerdote CLIX.
(1ra–3ra) ›De sancto Georgio‹. (S29). Schneyer 9, 892 Nr. 81.
(3ra–4rb) ›De sancto Marco‹. (S30). Dignus est mercennarius mercede sua [Lc 10,7]. Nota quod quatuor sunt genera hominum quos dominus diversis modis remunerat post laborem
(4rb–7ra) ›De sancto Philippo et Iacobo‹. (S32). Schneyer 9, 892 Nr. 87.
(7ra–9rb) ›De inventione sancte crucis‹. (S33). Exaltasti super terram [Sir 51,13]. Verba sancti filii ad patrem gratias agens deo patri pro sollempnitate diei presentis habitationem suam appellans lignum sancte crucis
(9rb–10vb) ›De inventione sancte crucis‹. (S33). Vite lignum [Prv 3,18]. Ista verba sunt Salomonis et facit hic duo. Primo describit crucis naturam ibi: Lignum. Secundo ostendit crucis utilitatem
(10vb–12rb) ›De rogationibus sermo‹. (T34). Petite et dabitur [Mt 7,7]. Nota quod isti dies instituti sunt ad ieiunandum et orandum duabus de causis. Primo apostoli per istos dies ieiunaverunt et planxerunt
(12r–13vb) ›Secundus sermo de rogationibus‹. (T34). Petite et dabitur [Mt 7,7]. Hic duo tanguntur. Primo monet nos deus ad petendum ibi petite … Bisher nicht nachgewiesen.
(13vb–15vb) ›De ascensione sermo‹. (T36). Quis est iste qui venit [Is 63,1]. Verba sunt angelorum de ascensione Christi admirantium. Dicit nos beatus Ieronimus quod quidam angeli non cognoverunt
(15vb–17va) ›Sermo secundus‹. (T36). Ascendit deus in iubilo [Ps 46,6]. Hodie celebramus diem quo Christus ascendit super omnes celos et super omnes angelos videntibus apostolis et beata Maria et aliis multis
(17va–20rb) ›De corpore Christi‹. (T41/5). Vidi in dextera sedentis [Apc 5,1]. Iste liber est corpus Christi. Sigilla septem in isto libro sunt septem mirabilia circa corpus Christi
(20va–21vb) ›Sermo secundus‹. (T41/5). Panis quem ego dabo [Io 6,52]. Verba scripta sunt in Iohanne. In quibus verbis notare possumus quod quadruplex est panis. Primus materialis secundus doctrinalis tertius sacramentalis quartus eternalis … Vgl. Schneyer 9, 893 Nr. 101.
(21vb–24va) ›Sermo tertius‹. (T41/5). Probet autem se ipsum [I Cor 11,28]. Epistola ista per totum est de corpore Christi ideo circa corpus Christi tria nobis sunt consideranda. Primum est fides … Vgl. Schneyer 1, 213 Nr. 852.
(24vb–26vb) ›De sancto Vito‹. (S42). Confirmat iustos dominus [Ps 36,17]. Ista verba sunt in psalmo et possunt predicari de sancto Vito et Modesto pedagogo suo quos deus confirmavit in passione eorum
(26vb–28rb) ›De decem milibus martirum‹. Ne terreamini ab his [Lc 12,4]. Verba sunt Christi ad discipulos suos et hortatur eos ne timeant tirannos qui corpus quidem occidere possunt sed amplius quid faciunt nihil habent
(28rb–30ra) ›De nativitate Johannis sermo‹. (S44). Postulans pugillarem scripsit [Lc 1,63]. In his verbis Lucas quatuor ostendit nobis primo inducit Zachariam nomen ei ponentem
(30ra–32rb) ›Sermo secundus‹. (S44). Erit magnus coram [Lc 1,15]. Hodie natalem beati Iohannis baptiste celebramus qui Christum venturum predixit et digito demonstravit dicens: Ecce agnus dei
(32rb–33vb) ›De dedicatione sermo‹. (C11). Domum tuam [Ps 92,5]. Ista verba sunt scripta in psalmo et possunt predicari de festa hodierna. Domus ista est ecclesia
(34ra–36ra) ›Sermo secundus‹. (C11). Vos estis templum [II Cor 6,16]. Hec verba dixit apostolus qui sunt verba auxilia et subtilia nec mirum quia ipse raptus fuit ad tertium celum … Vgl. Schneyer 8, 612 Nr. 16.– Sp. 34va zu zwei Dritteln und 34vb vollständig leer.
(36ra–37ra) ›De dedicatione ecclesie‹. (C11). Egressus Ihesus perambulabat [Lc 19,1]. Egressus autem de sinu patris ingressus in utero virginis matris. Egressus vero matris ingressus in exilium nostre mortalitatis perambulabat Ihericho … Auch in Cod. ms. Bord. 78, 49r–53r.
(37ra–38vb) ›De dedicatione ecclesie‹. (C11). Domine dilexit decorem [Ps 25,8]. Notandum quod triplex est domus: Domus materialis spiritualis et eternalis … Bisher nicht nachgewiesen.
(38vb–40rb) De sanctis Johanne et Paulo (S45). Multe tribulationes [Ps 33,20]. Ista verba possunt predicari de martiribus istis. Tanguntur autem duo in istis verbis. Primum est tormentum passionis
(40rb–42vb) De sanctis Petro et Paulo (S46). Gloriosi principes terre [CAO 2960]. Ista verba que canit hodie ecclesia possunt predicari de sancto Petro et Paulo qui dicuntur principes gloriosi propter triplex privilegium dignitatis
(42vb–44va) ›De sanctis Petro et Paulo‹. Recte: De commemoratione sancti Pauli (S46/2). Ecce relinquimus omnia [Mt 19,27]. Ista verba sunt Petri ad dominum et legitur evangelium istud in festo sancti Pauli apostoli quia in sua conversione relinquit omnia perfecte ecclesia
(44va–47ra) ›De sancta Margareta‹. (S47). Vir eius laudavit eam [Prv 31,28]. Ista verba possunt predicari de sancta Margareta virgine et commendat eam dicens in hiis verbis: Vir eius id est Christus sponsus eius laudavit eam
(47ra–48ra) ›De divisione apostolorum‹. (S97). Euntes in mundum [Mc 16,15]. Hec verba locutus est Christus discipulis suis mittens eos in mundum predicare sed videamus quid debeant predicare discipuli et notandum tria
(48ra–50ra) ›De beata Maria Magdalena‹. (S49). Mulier que erat in civitate [Lc 7,37]. Istud evangelium legitur de Marie Magdalene conversione. Notandum autem sunt circa eius conversionem quinque. Primo quia eius conversio fuit velox et non tarda
(50ra–53rb) ›Item de beata Maria Magdalena‹. (S49). Quam pulchra [!] sunt gressus tui [Ct 7,1]. Hec sunt verba spiritus sancti qui locutus est per os sapientis que optime convenient Marie Magdalene que non solum fuit filia principis
(53rb–55va) ›De sancto Jacobo‹. (S50). Potestis bibere calicem [Mt 20,22]. Nota quod uxor Zebedei mater Iacobi et Iohannis accessit ad dominum filiis suis terrenam dignitatem rogans
(55va–56vb) ›Jacobi apostoli‹. (S50). Accesserunt ad Ihesum [Mt 20,20]. In hoc ewangelio tria tanguntur. Primum est presumptuosa petitio que a domino reprehenditur ibi: Nescitis quid petatis
(56vb–58rb) ›De decollatione Johannis‹. (S64). Misit Herodes rex manus [Act 10,6]. In hac epistola principaliter duo tanguntur. Primum est Petri incarceratio secundum est eius liberatio
(58rb–61ra) ›De sancto Laurentio‹. (S56). Qui parce seminat [II Cor 9,6]. Ista verba sunt apostoli ad Corinthios et possunt predicari de festo hodierno sicut enim istud verbum est verum in semine materiali
(61ra–62va) ›Ypoliti sermo‹. (S58). Reddet deus mercedem [Sap 10,17]. Vocavit nos deus ad regnum suum ab hoc exilio quodque in tantum delectabile … Bisher nicht nachgewiesen.
(62va–65ra) ›In assumptione Marie‹. (S59). Que est ista que progreditur [Ct 6,9]. Verba sunt angelorum assumptionem beate virginis ammirantium. Mirantur autem eius dignitatem cum dicunt: Que est ista
(65rb–67vb) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. De assumptione Mariae. Excerptum. ›Item de assumptione Marie‹. Cum dominus noster Ihesus Christus celos ascendisset et apostoli propter predicationem per universum mundum essent dispersi. Beata virgo Maria parentum suorum mantisse [!] dicitur iuxta montem Syon … — … et confitentes magnalia dei qui in trinitate perfecta. Verkürzt und bearbeitet. Vgl. den Druck: Maggioni LA cap. 115, 779–785.
(67vb–71va) ›De sancto Bartholomeo‹. (S61). Nimis honorati [Ps 138,17]. Hec verba possunt predicari de apostolis et de quolibet sancto quia omnes sancti sunt amici dei
(71va–73vb) ›Sermo secundus‹. (S61). Pellem pro pelle [Iob 2,4]. Diabolus proposuit qui est persecutor humani generis congruit autem presenti sollemnitati ad laudem sancti Bartholomei
(73vb–75va) ›De decollatione sancti Johannis‹. (S64). Misit Herodes rex [Mc 11,29]. In hoc evangelio duo notantur. Primum est Herodis malitia et iniquitas secundum est Iohannis sanctitas. Herodis malitia fuit magna
(75va–78va) ›De nativitate Marie‹. (S65). Orietur stella [Nm 24,17]. Sicut in principio mundi ad mundi illuminationem fecit deus illuminaria quedam in potestate diei quedam in potestate noctis
(78vb–80va) ›In exaltatione sancte crucis‹. (S66). Ego dominus exaltavi [Ez 17,24]. Ista verba scripta sunt in Ezechiele et possunt predicari de festo hodierno circa quod notandum quod lignum sancte crucis multa habet nomina
(80va–83vb) ›De sancto Matheo‹. (S67). Cum transiret Iesus [Mt 9,9]. Istud evangelium continet in se duo. Primo Christi ad Matheum misericordiam secundo Mathei ad Christum obedientiam
(83vb–85rb) ›Sermo secundus‹. (S67). Non est opus [Mt 9,12]. Medicus iste est dominus noster Ihesus Christus qui venire dignatus est de celo ut medicinam daret animabus nostris
(85rb–87va) ›De sancto Mauritio‹. (S68). Beati eritis [Mt 5,11]. Ista verba possunt predicari de sancto Mauritio et sociis eius et facit dominus in hiis verbis dictis tria. Primo animat sanctos suos ad patiendum
(87va–89rb) ›De sancto Cosma et Damiano‹. (S69). Salus autem iustorum [Ps 36,39]. Verba ista sunt scripta in psalmo et possunt predicari de sancto Cosma et Damiano et notantur hic duo. Primo quod iusti a domino salutem consequuntur
(89rb–92r) ›De sancto Michahele‹. (S70). Ne contemnatis unum [Mt 18,10]. Hodie agimus diem sancti Michaelis archangeli et omnium archangelorum qui sunt nuntii dei qui nos cotidie defendunt a potestate demonum
(92ra–93ra) ›Item de sancto Michahele‹. (S70). Benedicite domino [Ps 102,20]. Propheta David videns in spiritu magnam dignitatem angelice nature collocatam dixit hec verba: Benedicite id est gratias agite deo pro tantis beneficiis
(93rb–94vb) ›Undecim milium virginum sermo‹. (S77). Hii sunt qui cum mulieribus [Apc 14,4]. Hec verba leguntur in epistola hodierna. Notandum autem quod hec virgines quadruplicem puritatem habuerunt. Prima fuit in carne
(94vb–98ra) ›De Simone et Iuda‹. (S78). Ecce quam bonum [Ps 132,1]. Hec verba possunt predicari de sanctis Simone et Iuda qui fuerunt fratres et consobrini Christi et ideo iocundum fuit
(98ra–99va) ›De sanctis Symone et Iuda‹. (S78). Qui sunt hii [Is 60,8]. Hec verba possunt predicari de sanctis Symone et Iuda et commendantur in hiis verbis a tribus. Primo quantum ad dignitatem
(99va–103vb) Johannes Contractus. ›De omnibus sanctis sermo‹. (S79). Schneyer 3, 442 Nr. 129.
(104ra–107vb) ›De animabus‹. (S80). Ne tradas domine bestiis animas [Ps 73,19]. Verba ista possunt esse ecclesie cuius est orare pro omnibus fidelibus et quia oratio ecclesie tantummodum prodest hiis qui ad huc vivunt in mundo … Auch in Basel, UB, B VIII 26, 325r (Basel 2, 62), Hildesheim, DB, J 88, 28v–30r (Hildesheim 2, 242) und Köln, HA, GB 4° 177, 165r–v (Köln HA 2, 158). Vgl. den Anfang ebenfalls bei Johannes Contractus, Schneyer 3, 442 Nr. 130.
(107vb–110va) De animabus. (S80). Miseremini mei [Iob 19,21]. Iob cum in angustia esset positus dixit hec verba et eadem videntur dicere anime in purgatorio … Vgl. auch Schneyer 9, 896 Nr. 148, ohne Übereinstimmung am Ende.
(110va–113vb) ›Item de animabus‹. (S80). Super mortuum plora defecit [Sir 22,10]. In hiis [verbis] positis monet sapiens nos ad compassionem mortuorum. Notandum igitur quod flere debemus super triplices mortuos … Vgl. auch Schneyer 9, 896 Nr. 149 (am Ende abweichend).
(113vb–116va) ›De animabus‹. (S80). In momento indignationis [Is 54,8]. Ista verba optime competunt animabus in purgatorio et tanguntur hic duo. Primum est contra animas dei indignatio … Vgl. auch Schneyer 9, 896 Nr. 150 (am Ende abweichend).
(116v–118va) ›De animabus‹. (S80). [M]odicum plora super mortuum [Sir 22,11]. Quatuor sunt cause quare de mortuis est modicum plorandum. Primo quia omnes morituri sumus
(118va–121va) ›De animabus‹. (S80). Spiritus tuus bonus [Ps 142,10]. Omnes nunc simul imus per unam viam id est per viam vite mortalitas ad mortem. Omnes cottidie communiter et incessanter ad mortem tendimus
(121va–123rb) ›De animabus‹. (S80). In die iudicii quando ille iratus rex venturus est ad iudicium et ad iudicandum vivos et mortuos tunc anima indampnata dicit ad corpus: Ubi est nunc tua superbia
(123rb–127va) Johannes Contractus. ›De sancto Martino‹. (S81). Schneyer 3, 443 Nr. 131.
(127va–132vb) Johannes Contractus. ›De sancta Elyzabeth‹. (S82). Ora pro nobis [Idt 8,29]. Verba ista possunt sumi ad commendationem sancte Elizabeth et hoc sunt verba fideliumSchneyer 9, 897 Nr. 158. In dem von Schneyer nicht benutzten Druck GW M13419, CCLXXXVr–CCLXXXVIv enthalten. Auf 127va ist nur der Anfang vorhanden, 127vb–129va leer. 129vb unten von anderer Hand erneut mit dem Anfang beschrieben. 130ra–132vb folgt die vollständige Predigt.
(133ra–136va) Johannes Contractus. ›De sancta Cecilia‹. (S83). Schneyer 3, 443 Nr. 132.
(136va–140rb) ›De sancta Katherina‹. (S85). Adamavit eam rex [Est 2,17]. Ista verba que leguntur de Hesther regina que interpretatur elevata in populis convenire possunt beate Katharine que fuit de genere regio
(140rb–143ra) ›De sacerdote‹. (C17). Nec quisquam sumit [Hbr 5,4]. Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech [Hbr 5,6] et Hebreorum V ad gloriam et honorem sacerdocii et ad populi devotionem excitandam … Bisher nicht nachgewiesen.
(143ra–vb) ›Item de sacerdote‹. (C17). Vos estis genus electum regale sacerdotium [I Pt 2,9] ipsi lucratur deo animas. O anima preciosa insignata ymagine dei decorata similitudine decorata spiritu sancto … Bisher nicht nachgewiesen. Vgl. am Anfang Bloomfield 412.
(143vb–146va) ›Item de sacerdote‹. (C17). Vos estis genus [I Pt 2,9]. Dicit Petrus: Vos qui estis sacerdotes domini ministri dei vivi vos in qua genus electum non solum temporali … ›Explicit sermo de novo sacerdote‹. Die Schlussrubrik von anderer Hand. Auch in Augsburg, UB, Cod. II.1.2° 163, 277rb–279va (Augsburg UB 1,2, 242), vgl. auch Augsburg, SSB, 2° Cod. 300, 33ra–35rb (Augsburg SSB 4, 71) und Wolfenbüttel, HAB, Cod. Guelf. 395 Helmst..
(146vb–147ra) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. De nativitate Mariae. Excerpta. ›Sequitur de Ioachim et sancta Anna lectiones ad matutinas. Responsoria de propria historia etc.‹ ›Legenda de beata Anna‹. Joachim accepit uxorem nomine Annam que habuit sororem nomine Ysmeriam … — … quem videns sacerdos cum indignatione nimia reprehendit. ›Omelia de nativitate Marie videlicet libro generationis Ihesu Christi‹. Maggioni LA cap. 127, 901f. Satz 16–26 und 37–41. Der letzte Satz unvollständig. – 147rb leer.
(148ra–151va) ›De dedicatione‹. (C11). Venit enim filius [Lc 19,10]. Notandum est quod filius hominis venit tripliciter scilicet delere peccati maculam culpe penam patris iram … Vgl. Schneyer 7, 271 Nr. 35. (151va–b) Von anderer Hand nach dem Ende der Predigt: Merces sanctorum tam magna est quod non potest mensurari tam multa quod non numerari … — … agnus dei qui est in medio throni reget eos [Apc 7,17]. Der Anfang mit Zuschreibung an Bernhard von Clairvaux im Compendium theologicae veritatis, Lib. 7, Cap. 31, Bonaventurae opera Peltier 8, 246. Am Ende Apc 7,16–17.
(151ara–155va) ›Item de dedicatione ecclesie‹. (C11). Et confestim … egressus perambulabat [Lc 19,1] in greco transibat. Ihericho id est per Ihericho ambulabat est autem Iericho urbs quam Iordane transgresso subverterunt Iudei … Bisher nicht nachgewiesen.
(155vb–157ra) Expositio in orationem dominicam. Pater noster qui est in celis . Octo sunt virtutes que et beatitudines dicuntur que confirmant bonos et destruunt malos … — … beati qui persecutionem paciuntur propter iusticiam quoniam ipsorum est regnum celorum [Mt 5,10]. Amen. Bloomfield 8659.
(157ra–158vb) ›Item de dedicatione ecclesie‹. (C11). Domum tuam decet [Ps 92,5]. Ista verba scripta sunt in psalmista et possunt predicari de festo hodierno. Domus ista est ecclesia in honore dei et omnium sanctorum edificata et dedicata … Auch in Wolfenbüttel, HAB, Cod. Guelf. 412 Helmst., 189r–v. Im Anschluss der Memorialvers: Sis pauper mitis lugens sitiens miseransque | Mundus pacificus paciens virtute beatusque. Darunter ›In hiis versibus octo beatitudines designantur.‹ Vgl. Walther II, 29754a.
(159ra–164vb) Stella clericorum. Excerpta. ›Item de sacerdote‹. Vos estis pincerne veri Salomonis et Ihesu Christi et camerares [!] et secretarii et dispensatores misteriorum dei [I Cor 4,1]. Diligenter attendite in quo gradu et dignitate sitis constituti … — … cum sanctis et angelis tuis in futuro in regno celorum confiteamur nomine tuo sancto et gloriemur laude tua in eternum. Amen. Druck: Stella clericorum, hrsg. von Reiter, Kap. 15. Siehe zu den Druckausgaben und zur Literatur die Beschreibung von Cod. ms. Bord. 13b, 232r–250v. Vgl. mit diesem Anfang auch Eichstätt, UB, Cod. st 618, 339r–v (Eichstätt 3, 306), Gießen, UB, Hs 788, 163v–166r (Gießen 2, 169), Graz, UB, Hs. 322, 228r–229r (Graz, 1, 185), Köln, HA, GB fol. 196, 178v, (Köln HA 1, 180), Lüneburg, RB, Theol. 2° 84, 180ra–182vb (Lüneburg 2, 166) und Uppsala, UB, C 239, 109v (Uppsala 3, 148).
(164vb–175rb) ›De nativitate Christi‹. (T6). Cantate domino [Ps 97,1]. Sancta ecclesia colit hodie magnum festum et gaudiosum scilicet universarum [!] nativitatis domini nostri Ihesu Christi quia in ista gaudiosa nocte natus est … Bisher nicht nachgewiesen.
(175rb–180rb) ›De assumptione Marie‹. (S59). Dixi: Ascendam et apprehendam [Ct 7,8]. Palma id est de crux triplici ratione: Ratione substantie ratione circumstancie ratione efficientie … — … sic Christus per crucem consecutus est triumphum. Mit geringen Abweichungen aus Alanus de Insulis, Distinctiones dictionum theoligicalium, Palma arbor proprie, PL 210, 888f. Setzt fort: (175vb) Palma inferius est angusta superius lata. Illa anima que vult ascendere debet inferius esse stricta … — … et ex vermiculo illo iterum fenix nascitur. Expone hoc de fideli anima. Flos et fructus huius rami Christus est … Benedictus fructus ventris tui. In manibus meis descripsi te. Am Ende gekürzt gegenüber dem Druck. Druck: W. Förster, Untersuchungen zur Palmbaumallegorie im Mittelalter (Münchner Germanistische Beiträge 20), München 1976, 232–235. Literatur: Schneyer 7, 632 Nr. 272. Schneyer Wegweiser, 39.
(180rb–195va) De VII ancillis sapientiae. Nach einem Freiraum für den Anfang der Bibelstelle setzt sie ein: Vocare ad arcem [Prv 9,3]. Dupliciter nos vocat dominus: Externus per predicationes internus per septem dona … Auch in Augsburg, SSB, 2° Cod 420, 136vb–139ra (Augsburg SSB 5, 33).
(195va–196vb) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. De sancto Christophoro. Excerptum. ›De sancto Christoforo‹. Cristoforus ante baptismum dicebatur reprobus set postmodum Christoforus dictus est quasi Christum ferens … — … portansque perticam loco baculi in manibus qua se in aqua. Der Text bricht ab. Maggioni LA cap. 96, 663–665 Satz 1–42 (unvollständig). – 197ra–200v leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

Augsburg SSB 4 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg: 2° Cod 251–400e, beschrieben von W. Gehrt, Wiesbaden 1989 (Handschriftenkataloge der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg 4)
Augsburg SSB 5 Die Handschriften der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg: 2° Cod 401–575, beschrieben von W. Gehrt, Wiesbaden 1993 (Handschriftenkataloge der Staats- und Stadtbibliothek Augsburg 5)
Augsburg UB 1,2 Lateinische mittelalterliche Handschriften in Folio der Universitätsbibliothek Augsburg: Cod. II.1.2° 91–226, bearbeitet von H. Hilg, Wiesbaden 1999 (Die Handschriften der Universitätsbibliothek Augsburg 1. Die lateinischen Handschriften 2)
Basel 2 Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis. Abteilung B: Theologische Pergamenthandschriften, Bd. 2, Signaturen B VIII 11 – B XI 26, bearbeitet von G. Meyer und M. Burckhardt, Basel 1966
Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
Bonaventurae opera Peltier S. R. E. Cardinalis S. Bonaventurae ex ordine minorum episcopi Albanensis eximii ecclesiae doctoris opera omnia … cura et studio A. C. Peltier, Bd. 1–15, Paris 1864–1871
Briquet C. M. Briquet, Les Filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Bd. 1–4, Leipzig 21923
Busa S. Thomae Aquinatis opera S. Thomae Aquinatis opera omnia, ut sunt in indice thomistico additis 61 scriptis ex aliis medii aevi auctoribus, hrsg. von R. Busa, Bd. 1–7, Stuttgart 1980 (Index Thomisticus. Supplementum)
Eichstätt 3 Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Eichstätt, Bd. 3: Aus Cod. st. 471 – Cod. st. 699, beschrieben von K. H. Keller, Wiesbaden 2004 (Kataloge der Universitätsbibliothek Eichstätt 1,3)
Gießen 2 Die Handschriften des ehem. Fraterherrenstifts St. Markus zu Butzbach in der Universitätsbibliothek Giessen, Teil 2: Die Handschriften aus der Signaturenfolge Hs 761–Hs 1266, NF-Signaturen, Ink-Signaturen, beschrieben von J. Ott, Gießen 2004 (Berichte und Arbeiten aus der Universitätsbibliothek und dem Universitätsarchiv Gießen 52)
Graz A. Kern, Die Handschriften der Universitätsbibliothek Graz, Bd. 1–3, Leipzig 1942, Wien 1956, 1967 (Verzeichnis der Handschriften im Deutschen Reich 2 = Handschriftenverzeichnisse österreichischer Bibliotheken: Steiermark 2,3)
Graz OFM Katalog der mittelalterlichen Handschriften bis zum Ende des 16. Jahrhunderts in der Zentralbibliothek der Wiener Franziskanerprovinz in Graz, bearbeitet von F. Lackner u. a., Wien 2006 (Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, Denkschriften 336 = Veröffentlichungen der Kommission für Schrift- und Buchwesen des Mittelalters 2, 9)
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Hildesheim 2 Handschriften der Dombibliothek zu Hildesheim, Bd. 2: Hs 700–1050, St. God. Nr. 1–51, Ps 1–6, J 23–95, beschrieben von R. Giermann und H. Härtel unter Mitarbeit von M. Arnold, Wiesbaden 1993 (Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen 9)
Köln HA 1 Die theologischen Handschriften des Stadtarchivs Köln, Bd. 1: Die Folio-Handschriften der Gymnasialbibliothek, beschrieben von J. Vennebusch, Köln, Wien 1976 (Mitteilungen aus dem Stadtarchiv von Köln. Sonderreihe: Die Handschriften des Archivs 1)
Köln HA 2 Die theologischen Handschriften des Stadtarchivs Köln, Bd. 2: Die Quart-Handschriften der Gymnasialbibliothek, beschrieben von J. Vennebusch, Köln, Wien 1980 (Mitteilungen aus dem Stadtarchiv von Köln. Sonderreihe: Die Handschriften des Archivs 2)
Krämer S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, Bd. 1–3, München 1989–1990 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsband 1)
Lüneburg 2 Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 2: Die theologischen Handschriften: Folioreihe, bearbeitet von I. Fischer, Wiesbaden 1972
Maggioni LA Iacopo da Varazze, Legenda aurea, testo critico riveduto, hrsg. von G. P. Maggioni, Florenz 21998 (Millennio medievale 6. Testi 3)
Merzdorf J. F. L. Th. Merzdorf, Bibliothekarische Unterhaltungen. Neue Sammlung, Oldenburg 1850
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Ratjen H. Ratjen, Zur Geschichte der Kieler Universitätsbibliothek. Schriften der Universität zu Kiel 1862–1863, Kiel 1862–1863 (Programm zum Geburtstage Frederiks VII.)
Schnabel K. Schnabel, "Liber sanctae Mariae virginis in Bordesholm …" Geschichte einer holsteinischen Stiftsbibliothek, Wiesbaden 2014 (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 33)
Schneyer J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Schneyer Wegweiser J. B. Schneyer, Wegweiser zu lateinischen Predigtreihen des Mittelalters, München 1965 (Veröffentlichungen der Kommission für die Herausgabe ungedruckter Texte aus der mittelalterlichen Geisteswelt 1)
Schneyer Wegweiser J. B. Schneyer, Wegweiser zu lateinischen Predigtreihen des Mittelalters, München 1965 (Veröffentlichungen der Kommission für die Herausgabe ungedruckter Texte aus der mittelalterlichen Geisteswelt 1)
Steffenhagen E. Steffenhagen, Die Klosterbibliothek zu Bordesholm und die Gottorfer Bibliothek. Zwei bibliographische Untersuchungen, in: Zeitschrift der Gesellschaft für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte 13 (1883), 66–142
Uppsala Mittelalterliche Handschriften der Universitätsbibliothek Uppsala: Katalog über die C-Sammlung, Bd. 1–8, beschrieben von M. Andersson-Schmitt und M. Hedlund, Stockholm 1988–1995 (Acta Bibliothecae R. Universitatis Upsaliensis 26,1–8)
Walther II H. Walther, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi, Bd. 1–6; P. G. Schmidt, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi. Nova series, Bd. 7–9, Göttingen 1963–1986 (Carmina medii aevi posterioris Latina 2,1–9)
WZIS Wasserzeichen-Informationssystem. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart (http://www.wasserzeichen-online.de/wzis/index.php)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der Bordesholmer Handschriften in der Universitätsbibliothek Kiel.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)