de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Handschrift Wolfenbüttel, NLA WO, VII B Hs, Nr. 212 (Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften im Niedersächsischen Landesarchiv, Abteilung Wolfenbüttel. Beschrieben von Helmar Härtel, Mona Dorn, Katharina Krieg und Anja Schwarzbach. Wolfenbüttel, 2007.)
Helmar Härtel, in: Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften im Niedersächsischen Landesarchiv, Abteilung Wolfenbüttel. Beschrieben von Helmar Härtel, Mona Dorn, Katharina Krieg und Anja Schwarzbach. Wolfenbüttel, 2007.

Collectarium (Memoriae ecclesiae sancti Cyriaci Brunswicensis)

Pergament — 13 Bl. — 24,5 × 17,1 cm — Braunschweig — 1352

Lagen: I (2). II+1 (7). II+2 (13). Fragment. Schriftraum: 17 × 11,8 cm, 16 Zeilen. Tintenlinierung. Text auf 4r von späterer Hand (Kursive). Textualis Gothica formata. Rote Überschriften. Rubriziert.

Dunkelgrüner Kaliko-Einband des 19. Jahrhunderts mit Goldpressung auf Vorder- und Blindpressung auf Hinterdeckel. Spiegelblätter erneuert.

Herkunft: Datierung auf f. 11v: … Anno domini M° CCC° LII° in die sancti Remigii [13.1.] completus. — 1834/1835 von der Herzoglichen Kammer an das Landeshauptarchiv abgegeben.

Haucap-Nass, 224 Nr. 122.

1r Text setzt ein: ›finito cantetur antiphona‹. Media vita … . ›Flexis genibus adiuncto‹. Sancte deusconversando‹. Peccavimus cum patribus nostris …cum collecta sequente‹. Pretende domine fidelibus …


(1v–2r) Dedicationes capellarum et altarium. Dedicacio ecclesie nostre … altaris sancte crucis … altaris sancte Marie sub turri … altaris sancti Petri (26.6.) … altaris sancti Nycolay (4. Sonntag nach Ostern, Cantate) … altaris sancte Marie in medio chori et decem milium militum (Sonntag nächst Mariae Himmelfahrt, 15.8.) capelle sancte Marie in die sancti Cyriaci in estate (8.8.) … altaris sancti Mathie in die beati Stephani … (26.12.) … altaris sancti Marie Magdalene (22.7.) … altaris sancti Bartholomei est peragenda in die Invencionis sancte crucis (3.5.) … altaris omnium sanctorum in die exaltacionis sancte crucis (14.9.) … altaris sanctorum apostolorum Philippi et Iacobi (1.5.) … altaris sancti Quirini … peragenda est dominica octave pasche. Übersicht über Kapellen und Altäre vgl. Döll, 179–183.

2r–8v Besitz- und Ertragsverzeichnis.
(2r–3v) ›Hec sunt bona et redditus de quibus sunt distributiones inter canonicos et vicarios pro memoriis defunctorum in parte occidentali.‹ (2r) In Feldbergen: … Iste sunt memorie que de dictis bonis peragentur: Arnoldi de Calue … Tetzemanni … Bertrammi de Lechede … Johannis de Sowinge … Alberti Boor. (3r) In Garmissen: Hermanni de Rothne, Thidericus de Wetemere, Henrici de Beddinge, Johannis de Munstede, Johannis Ursi, Henrici et Alheydis de Gustede, Alheydis Taschenmekers. Memoria omnium animarum magistri Engelberti, Henrici et Helenburgi. In Woltorf: Johannes de Velstidde sacerdos. Verzeichnis von Besitz und den daraus resultierenden Erträgen in verschiednenen Gemeinden sowie deren Verwendung (divisio) für die Finanzierung von Memorialfeiern und Heiligenfesten. Vgl. Registrum memoriae et festae ecclesiae sancti Cyriaci Brunswicensis in der Hs. VII B Hs 263.
(4r) ›Sententia de sancta Helena regina‹. Fallax gratia … Prv 31,31. Collecta: Deus, qui inter cetera potencie miracula eciam sexum fragilem virtute recte intencionis corroboras … ut exemplo sancte Helene … Auf dem Kopfsteg Nachtrag von späterer Hand (Kursive): Mulierem fortem quis inveniet procul … — … spoliis non indiget. Prv 31,10–11.
(4v–7v) ›Hec sunt bona pertinentia ad memoriam in parte orientali‹. In Twelken (wüst nordwestl. Schöppenstedt): Conradi de Luttere, Bertoldi Bonen. In Remlingen: Alberti Boor, Thiderici de Orem, Johannis Papeduden. In Winnigstedt: Johannis de vetere vico, Lukemanni, Henrici de Evessum, Ghertrudis et Herwici. In Alt-Hedeper: (5v) Henrici de Byenrode, Ecberti Sceueling, Henrici de Ysenebutle, Johannis et Jutte de Velstede. (6r) Neu-Hedeper: Werneri sacerdotis, Hermanni Bernardi, Elizabeth Bernardi, Egkelingi layci. In Börßum: Hermanni de Tzichte, Luderi et Gertrudis. (6v) ›Item de bonis in Hedeber‹. (7r) ›Ista sunt bona nove [Hedeper]‹. Frederici decani, Gertrudis de Munstidde, Conradi et Stephani, Reyneri, Sophie Ofterdinge, Sifridi de Alten [Döll, 302], Johannis sancti Michaelis, Ghertrudis et Elizabeth, (7v) Alheydis sancti Mychaelis. In Atzum [von einer Nachtragshand]: Helmoldi de Oldendorpe sacerdotis … Bertoldi Molenverken … Alheidis uxoris eiusdem … Johannis Karlsoye et suorum.
(8r) ›Ad hec festa et memorias …Ad antiphonam Salve regina in festo Margarete, in festo Marie Magdalene, in festo Elizabeth. Hermanni de Rothne, Rodolfi de Bortuelde, Henrici sancti Petri, Magistri Henrici Holtniker, Hermanni Bernardi, Arnoldi de Calue, Tetzemanni apotecarii, Werneri sacerdotis, Johannis de Sowinge, Johannis de sancto Michaele, Johannis de Vechtelde, Johannis et Jutte de Vechtelde, Alheydis ancille decani, Conradi de Luttere sacerdotis, Bertoldi Bonen, Frederici decani, Hinrici de Ysenbutle, Bertoldi Molenuerker, Alheydis Molenverkener, Johannis Karlsoye, Gherardi sacerdotis, Hildebrandi de Luckenem, Lippoldi de Godenstede.
(8v) [Von späterer Hand:]Commendaciones beate Marie virginis capitula et collecta‹ Lc 2,34–35. Collecta: Omnipotens sempiterne Deus, maiestatem tuam supplices exoramus, ut sicud unigenitus tuus dominus …

9r–13r Collectarium.
(9r) ›Incipiunt benedictiones matutinales … benedictiones ad matutinas in diebus domini et in festis novem introitum‹. Exaudi domine Ihesu Christe preces servorum tuorum ad te devote clamancium … Benedictione perpetua: benedicat nos pater eternus. Deus dei filius: nos benedicere et adiuvare dignetur. Spiritus sancti gracia: illuminare dignetur corda nostra. … (9v) ›Ferialibus diebus ad matutinas‹. Exaudi … ut supra. Divinum auxilium maneat semper nobiscum … ›Item alie benedictiones‹. … (10r) ›Hec sunt necessaria ad consecrandam altariam et ecclesiam‹. In primis episcopus cingat se cum lineo panno … — … (10v) apponentur duodecim parve candele etc. [Nachtrag:] Statuit illi testamentum sempiternum [Sir 45,8] et dedit illi sacerdocium magnum … Non est inventus similis illi qui conservaret legem excelsiCAO 3914.
(11r–11v) ›Vithi …‹. Iustus cor suum tradet ad vigilandum diluculo. (CAO 3544.) [Sir 39,6] Da ecclesie tue domine quesumus … Fratres: Quicumque baptizati sumus in Christo Iesu in morte ipsius baptizati sumus? … [Rm 6,3–4]. (11v) ›Dominica IIIIa post epiphaniam ca.‹. Nemini quidquam debeatis … [Rm 13,8].Aliud‹. Unusquisque in qua vocatione vocatus est in ea permaneat … [1 Cor, 7,20]. Coll.: Deus qui nos in tantis periculis constitutos pro humana scis fragilitate non posse subsistere da nobis salutem mentis et corporis ut ea quae pro peccatis nostris patimur te adiuvante vincamus per Dominum … Anno domini M° CCC° LII° in die sancti Remigii completus est iste collectarius.
(12r–) Nachträge. (12r) Deus qui presentem ecclesiam beati Ciriaci martiris tui … (12v) ›Capitulum et collecta de sancto Ignacio‹. (13r) ›Visitacionis Marie virginis‹. Ego mater pulchre dilectionis [Sir 24,24]… Omnipotens sempiterne deus qui in meritis …In festo illacionis Marie cap.‹. Ab initio et ante secula creata sum … [Eccli 24. 14]. Coll.: Omnipotens sempiterne deus maiestatem tuam suppliciter exoramus …Capittulum de sancto Anthonio‹. Dilectus deo … Collecta. Deus, qui concedis obtentu beati Anthonii confessoris tui morbidum ignem extingui et membris egris refrigeria prestari, fac nos propicius ipsius meritis et precibus a aichenne [!] incendiis liberatos integros tibi mente et corpore feliciter in gloria representari. Per. Corpus orationum 1486 (CC SL 160A, 273.)


Abgekürzt zitierte Literatur

CAO R.-J. Hesbert, Corpus antiphonalium officii, Bd. 1–6, Rom 1963–1979 (Rerum ecclesiasticarum documenta. Series maior 7–12)
CC SL Corpus Christianorum. Series Latina, Bd. 1–, Turnhout 1954–
Döll E. Döll, Die Kollegiatstifte St. Blasius und St. Cyriacus zu Braunschweig, Braunschweig 1967 (Braunschweiger Werkstücke 36)
Haucap-Nass A. Haucap-Nass, Die Stiftsbibliothek von St. Blasius in Braunschweig. Ein Überblick mit einer Handliste der nachweisbaren Handschriften und Drucke aus dem Blasiusstift, in: Die Welfen und ihr Braunschweiger Hof im hohen Mittelalter, hrsg. von B. Schneidmüller, Wiesbaden 1995 (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 7), 205–225

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften im Niedersächsischen Landesarchiv, Abteilung Wolfenbüttel.
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Nutzungshinweise der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.