de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Halberstadt, Domschatz, Inv.-Nr. 44
Katalog der mittelalterlichen und frühneuzeitlichen Handschriften in Halberstadt. Verzeichnis der Bestände der Kulturstiftung Sachsen-Anhalt, Domschatz zu Halberstadt, und des Historischen Archivs der Stadt Halberstadt, bearbeitet von P. Carmassi, Wiesbaden 2018

Evangelistar

Pergament — 170 Bl. — 26,5 × 20 cm — Halberstadt — 10. Jh. (ante 980)

Lagen: I. 10 IV (79). IV-1 (86). 10 IV (169). I (170). Vom ersten Bifolium ist das erste Blatt als VS auf ein weiteres Pergamentblatt geklebt. Auf dem Inneren des VD unter dem VS und auf den Kanten des VD Spuren von roter Seide sichtbar (wahrscheinlich ehemaliger Bezug auf dem VD). Vom letzten Bifolium ist das zweite Blatt als HS auf der Innenseite des HD geklebt. Lücke von einem Blatt zwischen fol. 81 und 82. Moderne Foliierung (Bleistift) auf dem Kopfsteg. Ein Blatt zwischen 5 und 6 übersprungen. Hier mit 5b bezeichnet. Sprung in der Zählung zwischen 98 und 100. Eine zweite korrekte Foliierung auf dem Fußsteg (allerdings nicht kontinuierlich). Wasserflecken. Fol. 48-55: die Lage hat sich z. T. vom Buchblock gelöst. Leder auf dem HD an manchen Stellen abgerissen. Schriftraum: 19 × 12,3 cm. 19 Zeilen. Karolingische Minuskel. Mehrere Schreiber. Gelegentlich Korrekturen der Schreiber, z. B. 28r. Späterer Nachtrag am Rande von 107r. Gebrauchsspuren: Akzentsetzung und Trennungszeichen für die liturgische Lesung, auch blind, fol. 87v-88r, fol. 103r. Schrift in kleinerem Format, wenn auf ein Evangelium verwiesen wird, das schon an anderer Stelle steht. Selten Vermerke von modernen Lesern in schwarzer Tinte, z. B. bei falscher Zählung der Sonntage oder bei unkorrekter Angabe des Evangeliums (z. B. 110r). Rubriziert. Die Rubrizierung und die Dekoration der Initialen wurde nicht vollständig ausgeführt. Bis fol. 7v Überschriften, alternierend in roter und grüner Tinte. Ab fol. 8r Überschriften überwiegend in Minium, allerdings mit Lücken. 102v: Am linken Seitensteg, z.T. abgeschnitten, in brauner Tinte: Matheum. Die Überschrift wurde aber nicht ausgeführt. Drei bis neunzeilige Rankeninitialen zu Beginn der wichtigsten Feste. Als Ausläufer Vogelköpfe, Dreiblatt, Halbpalmette. Füllung im Binnenfeld in drei Farben (Grün in zwei Nuancen und Rot), nur selten und oft unvollständig ausgeführt, z. B. 94r (Mäandermotiv). Fol. 9r, 88r: Tierinitialen (Pfau): I(n). Ein- bis vierzeilige Initialen (stilisierte Capitalis quadrata) in Grün und Rot, gelegentlich mit Aussparungen (in Form einer 8), zu Beginn der Evangelienlesungen.

Eichenholzdeckel. Dekoration (VD): Elfenbeinrelief (10. Jh., Niedersachsen, 14 × 13,5 cm). Der Apostel Johannes, sitzend, diktiert einem Schreiber das Evangelium. In der linken Hand hält er ein offenes Buch. Vor ihm ein Pult mit einer Pergamentrolle. Zu seinen Füßen eine Kiste mit weiteren Rollen. Im Hintergrund eine Architekturlandschaft und ein Adler mit offenen Flügeln, der eine Rolle hält. Reste von farbiger Wachsfüllung (Grün und Rot) an manchen Architekturelementen. An den Rändern war die Tafel ursprünglich mit 12 gefassten Edelsteinen besetzt (davon vier erhalten). Um die Elfenbeinplatte Metallfries, nicht vollständig erhalten (Ende 13. Jh.?), ebenso auf der Kante des Deckels (Blume, sechsblättrig, in Rautenmuster). Metallfries auch in Halberstadt, Domschatz, Kreuzstab Inv.-Nr. 89a. Zwei Metallreliefs (13. Jh.) aus vergoldeten Silberplatten: 1. (4,5 × 4 cm): Kreuzigungsdarstellung. 2. (5 × 5 cm): Wappen der Familie von Altenburg (Rose im Schild). Darauf Helm. Ein Albert von Altenburg war Domherr ab September 1248, zuletzt Dechant im Dom bis 1295. Vgl. Meier, Domkapitel, S. 224. Dazu Edelsteine in einfachen Metallrahmen (davon drei erhalten), sechs in Blumenfassung mit Emailblättern, einer in Sternfassung. Gleiche Filigransterne als Applikation auch in einer Mitra aus dem Ende des 13. Jh. (Domschatz, Inv.-Nr. 131). Dazu siehe Blöcher, Heidi, Mitra mit Goldborten, Kat.-Nr. 64, in Der heilige Schatz, S. 236-237. Eine moderne Analyse der Steine sowie die Restaurierungsprotokolle in der Stückakte zur Handschrift im Domarchiv enthalten. Moderne Signaturvermerke auf VD (gelbe Tinte): 33; HD (weiße Tinte): 44. Spuren von gelber Schnittfärbung. VS und HS aus Pergament. Auf HS Spuren einer Rechnung (Bleistift). Rücken und HD sind Teil eines spätmittelalterlichen Einbandes: Holzdeckel mit Leder bezogen. Auf HD Streicheisenlinien und Stempel: 1. Knospenstaude (). 2. Knospenstaude (). 3. Blüte, Vierblatt (). 4. Blatt, lappig (). 5. Blatt, dreigeteilt (). 6. Blatt, Laubwerk (). 7. Bogen, einzeln (). 8. Knospe (). 9. Laubstab (). 10. Rautengerank (). Werkstatt "Stil Hildesheim" ().

Herkunft: Die Handschrift wurde höchstwahrscheinlich vor 980 geschrieben, weil das Fest der Ankunft der Stephanusreliquien (Adventus reliquiarum S. Stephani) am 09.05. noch nicht im Kalendar verzeichnet ist. Nach den Gesta episcoporum (GEH, S. 86), stiftete Bischof Hildeward im Jahr 980 ein jährliches Fest in der Diözese zum Gedächtnis der Ankunft der Stephanusreliquien. Die Handschrift könnte zur Ausstattung der 974 geweihten neuen Krypta gehören. Das Sanktorale des Evangelistars ist eher unspezifisch und orientiert sich an römischen Modellen. Allerdings ist zu bemerken, dass die Initialen zu Vigil und Fest Johannes des Täufers in der Handschrift mehrzeilig und reich verziert sind. Im Oratorium über der Krypta wurde 974 an der Nordseite ein Altar zur Ehre Johannes des Evangelisten und Johannes des Täufers geweiht (GEH, S. 86). Angesichts der Verwendung einer Elfenbeinplatte mit dem Evangelisten Johannes im Einband, erscheint die Verwendung des Evangelistars in der neuen Domkrypta plausibel. Paläographische Merkmale weisen auf das Skriptorium in Halberstadt. Vgl. Hoffmann, Igi von Halberstadt, ohne Erwähnung dieser Handschrift, und Halberstadt, Domschatz, Inv.-Nr. 469 (olim 153), ebenfalls aus dem 10. Jh. — Die Handschrift wurde 1935 von der Bibliothek des Domgymnasiums zusammen mit anderen Handschriften als Leihgabe in das Dommuseum übertragen. Von 1936 bis 1941 wurde es in der Schatzkammer des Domes ausgestellt: Vgl. Meyer, Erich, Das Dommuseum Halberstadt (Halberstadt 1936), S. 28; Pregla, Barbara - Richter, Jörg - Schmitt, Reinhard, Dom und Domschatz zu Halberstadt. Zur Geschichte und Baugeschichte des Ensembles, in Der heilige Schatz, S. 33.

Doering, Oscar, Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler der Kreise Halberstadt Land und Stadt = Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Sachsen 23 (Halle 1902), S. 291. — Buddensieg, Tilmann, Zur ottonischen Buchmalerei und Elfenbeinskulptur in Sachsen, in Dettweiler, Frieda (Hg.), Studien zur Buchmalerei und Goldschmiedekunst des Mittelalters. Festschrift für Karl Hermann Usener zum 60. Geburtstag am 19. August 1965 (Marburg an der Lahn 1967), S. 93-114. — Dom und Domschatz zu Halberstadt, S. 250, Abb. 115. — Hinz, Gegenwärtige Vergangenheit, S. 122-123, mit Abbildung des VD. — Koenen, Ulrike, Evangelistar mit Elfenbeintafel, Kat.-Nr. 49, in Der heilige Schatz, S. 176-177, mit Abbildung des VD. — Worm, Andrea, Das Pariser Perikopenbuch und die Anfänge der romanischen Buchmalerei an Rhein und Weser. Paris, Bibliothèque Nationale de France, Ms. lat. 17325 (Berlin 2008), S. 34, Anm. 170. — Carmassi, Skriptorien.

1r-v leer.

2v-169v Evangelistar.

2r-152r Proprium de tempore et de sanctis. Von der Weihnachtsvigil bis zur Dominica vacat vor Weihnachten. Temporale und Sanctorale gemischt. (1r) ›[In vigilia nativitatis]‹. ›In nocte ad missam‹. (3r) ›Mane prima‹. (3v) ›Initium sancti evangelii secundum Iohannem‹. Explicit: Plenum gratia et veritatis [!]. (4r) ›In natale sancti Stephani secundum Matheum‹. (4v) ›Natali sancti Iohannis‹. (5r) ›Natale innocentorum‹. (5v) ›In vigilia post theophaniae‹. (5ar) ›In natale sancti Silvestri‹. ›In octaba [!] domini‹. (5av) ›Dominica post natale domini‹. (6r) ›In epiphania‹. (6v) ›Dominica I post theophaniam‹. (7v) ›Feria IIII‹. (8r) ›Dominica II post theophaniam‹. Io 2,1-11. (8v) ›Dominica tercia post theophaniam‹. Mt 8,1-13. (9r) ›In natale sanctorum Fabiani atque Sebastiani‹. (9v) ›Dominica IIII post theophaniam‹. (10r) ›[In natale sanctae Agnetis]‹. (11r) ›[Dominica V post theophaniam]‹. (11v) ›[Feria IV]‹. (11r) ›[Dominica VI post theophaniam]‹. (13r) ›[Feria IIII]‹. Io 1,29-34. ›[Purificatio Mariae]‹. (14r) ›[Dominica VII post theophaniam]‹. (14v) ›Dominica in septuagesima‹. (15r) ›Dominica in sexagesima‹. (16r) ›Feria IIII‹. (16v) ›Feria sexta‹. (17v) ›Feria VII‹. ›Dominica in quinquagesima‹. (18r) ›Feria secunda‹. (18v) ›Feria V‹. (19r) ›Feria VI‹. (19v) ›Feria VII‹. (20r) ›Dominica in quadragesima‹. (21r) ›Feria II‹. (22r) ›Feria III‹. (22v) ›Feria IIII mensis primi‹. (23v) ›Feria V‹. Io 8,31-47a. (24r) ›Feria VI‹. (25r) ›In sabbato‹. (26r) ›Die dominica‹. (26v) ›Feria II‹. (27r) ›Feria III‹. (27v) ›Feria IIII‹. (28r) ›Feria V‹. (29v) ›Feria VI‹. (30v) ›Sabbato‹. (32r) ›Dominica‹. (32v) ›Feria II‹. (33r) ›Feria III‹. (33v) ›Feria IIII‹. (34v) ›Feria V‹. (35r) ›Feria VI‹. (37r) ›Feria VII‹. (37v) ›Dominica XX [!]‹. Die Buchstaben FR vor der Rubrik radiert. (38v) ›Feria II‹. (39r) ›Feria III‹. (40r) ›Feria IIII‹. (42r) ›Feria V‹. (42v) ›Feria sexta‹. (44v) ›Dominica quinta‹. (45v) ›Feria II‹. (46r) ›Feria III‹. (46v) ›Feria IIII‹. (47r) ›Feria V‹. (47v) ›Feria VI‹. (48r) ›[Sabbato]‹. Io 17,1-26. (49v) ›Dominico secundo In palmis. Passio domini nostri Ihesu Christi secundum Matheum‹. Mt 26,2-27,66. (56v) ›Feria II. Passio domini nostri Iesu Christi secundum Marcum‹. (62v) ›Secundum Iohannem‹. (63v) ›Feria IIII. Passio domini nostri Ihesu Christi secundum Lucam‹. Lc 22,1-23,53. (70r) ›[Feria V in cena domini]‹. Io 13,1-32. (72r) ›Passio domini nostri Ihesu Christi secundum Iohannem‹. Io 18,1-19,42. (76v) ›In sabbato sancto Paschae secundum Matheum‹. (76r) ›[In die sancto Paschae] Secundum Marcum‹. (77v) ›Feria II‹. (78v) ›Feria III‹. (79v) ›Feria IIII‹. (80r) ›Feria quinta‹. Io 20,11-18. (81r) ›Feria VI‹. ›Feria VII‹. (81v) ›Die dominico‹. Bricht wegen Lücke mit Io 20,20 ab: ostendit eis manus et latus …. (82r) Diese zweite Perikope beginnt wegen Lücke mit Mt 28,10 (bis 28,15): illis Iesus Nolite timere ite nunciate fratribus meis [Mt 28,10] … usque in hodiernum diem. (82r) ›Dominica I post octabam [!] pasche‹. (82v) ›Feria IIII‹. (83r) ›Feria VI‹. (83v) ›Dominica II post albas‹. (84r) ›Feria quarta‹. (84v) ›Feria VI‹. (85r) ›In natale sancti Vitalis martyris‹. (85v) ›Dominica IIII [!] post octabas [!]‹. (86r) ›Feria IV secundum iohannem‹. (87r) ›Feria VI secundum Iohannem‹. (87v) ›Natale sanctorum Philippi et Iacobi‹. (88r) ›Inventione sancte crucis‹. (89r) ›Dominica IIII post octabam [!] pasche‹. (89v) ›In laetania maiore‹. (90r) ›In vigilia ascensionis domini‹. (90v) ›[In die]‹. (91r) ›Feria IIII‹. (91v) ›[Dominica I post ascensionem]‹. Io 15,26-16,4. ›Feria IIII‹. (92r) ›[Sabbato Pentecosten]‹. Die Rubrik wurde radiert.. (92v) ›[In die sancto Pentecosten]‹. Große unvollendete S-Initiale und 9 Zeilen für Überschrift frei gelassen. Der Text beginnt mit: Et pater meus diligit eum et ad eum veniemus . Von Vers Io 14,23a (Si quis diligit me sermonem meum servabit) wurde nur die S-Initiale geschrieben.. (93r) ›Feria II‹. (93v) ›Feria tertia‹. (94r) ›Feria quarta‹. (94v) ›Feria V‹. (95r) ›Feria VI‹. (95v) ›Feria VI‹. (96r) ›Feria quarta‹. (97r) ›Feria VI‹. (97v) ›Mensis quarti Feria IIII‹. (98r) ›Feria VI‹. (100r) ›Sabbato in XII lectionibus‹. (100v) ›In natale sancti Urbani pape‹. Evangelium Si quis venit ad me [Lc 14,26]. Require in natale unius martiris.In natale sanctorum Marcelli et Petri‹. Evangelium Sedente Ihesu super montem [Mt 24,3]. Require in plurimorum martirum.In natale sanctorum Primi et Feliciani‹. Evangelium Sint lumbi vestri precincti [Lc 12,35]. Require in plurimorum sanctorum.In natale sanctorum Basilidis Cyrini Naboris et Nazarii‹. Evangelium Cum audieritis proelia [Lc 21,9]. Require in plurimorum martirum.In natale sanctorum Marci et Marcelliani‹. Evangelium Ecce ego mitto vos [Mt 10,16]. Require in sanctorum.In natale sanctorum Gervasi et Protasi‹. Evangelium Videns turbas Ihesus [Mt 5,1]. Require in plurimorum martirum.[In vigilia sancti Iohannis Baptistae]‹. Große F-Initiale (unvollendet). Der Anfang des Verses (Fuit in diebus Herodis) fehlt. Der Evangelientext beginnt mit regis Iudee sacerdos quidam nomine ….. (101v) ›[In natale sancti Iohannis Baptistae]‹. Grosse E-Initiale. Die ersten Worte (Elisabeth autem) wurden nicht geschrieben. Der Text beginnt mit impletum est tempus pariendi et peperit filium . (102r) ›Vigilia sanctorum Petri et Pauli‹. (102v) ›[In die]‹. (103r) ›In natale sancti Pauli apostoli‹. (103v) ›In natale sancti Processi et Martiniani‹. Evangelium Sint lumbi vestri precincti [Lc 12,35]. Require in plurimorum sanctorum.Octaba [!] apostolorum‹. (104r) ›In natale VII fratrum‹. Evangelium Sedente Iesu super montem Oliveti [Mt 24,3]. Require in sanctorum.In natale sancti Appollinaris [!]‹. Evangelium Nichil opertum [Mt 10,26]. Require in unius martiris.In natale sancti Iacobi apostoli‹. Evangelium Hoc est preceptum meum [Io 15,12]. Require in apostolorum.In natale sanctorum Simplicii Faustini Beatricis‹. Evangelium Ecce ego mitto vos [Mt 10,16]. Require in plurimorum sanctorum.In natale sanctorum Abdon et Sennen‹. Evangelium Cum audieritis [Lc 21,9]. Require in plurimorum martirum.In natale Machabeorum‹. (104v) ›In natale sancti Stephani episcopi‹. Evangelium Homo quidam nobilis [Lc 19,12]. Require unius confessoris. Vgl. fol. 157r. ›In natale Syxti episcopi et martiris‹. Evangelium Sint lumbi vestri praecincti [Lc 12,35]. Require in antea in sanctorum.Eodem die sanctorum Felicis martyris et Agapiti‹. Evangelium Attendite a fermento phariseorum. [Lc 12,1].In natale sancti Ciriaci martyris‹. Evangelium Nichil opertum [Mt 10,26]. Require in sanctorum.In vigilia sancti Laurentii‹. Mt 16,24-28. (105r) ›In natale sancti Laurentii martiris‹. Io 12,24-26. (105v) ›In natale sancti Tiburci‹. Evangelium Nemo accendit lucernam [Lc 11,33]. Require in sanctorum.Natale sancti Ipoliti‹. Evangelium Si quis venit ad me [Lc 14,26] Require in sanctorum.Natale sancti Eusebi‹. Evangelium Homo quidam [Lc 19,12]. Require unius sacerdotis.[In festo assumptionis sanctae Mariae]‹. Lc 10,38-42. (106r) ›Octabas [!] sancti Laurentii‹. Evangelium Amen amen dico vobis Nisi granum frumenti [Io 12,24]. Require in natali ipsius.Natale sancti Agapiti‹. Evangelium Nolite arbitrari [Mt 10,34] Require unius martiris.Nn [!] natale sancti Timothei‹. Evangelium Ecce ego mitto vos [Mt 10,16] Require in plurimorum sanctorum.Natale sancti Bartholomei apostoli‹. Evangelium Facta est contentio [Lc 22,24]. Require in plurimorum apostolorum.Natale sancti Ermetis‹. Evangelium Nihil opertum [Mt 10,26]. Require in sanctorum. In natale sancta [!] Sabine virginis‹. Evangelium Simile est regnum celorum [Mt 13,44]. Require De virginibus.In decollatione sancti Iohannis baptiste ‹.. (106v) ›In natale sanctorum Felicis et Audacti‹. Evangelium Cum audieritis proelia [Lc 21,9]. Require In plurimorum sanctorum. (107r) ›[In nativitate sanctae Mariae]‹. (107v) ›In natale sancti Gorgoni‹. Evangelium Vigilate [Mt 24,42]. Require in sanctorum.[N]atale sanctorum Proti et Iacincti‹. Evangelium Sint lumbi vestri praecincti [Lc 12,35]. Require in plurimorum sanctorum.[I]n exaltatiosne [!] sancte crucis‹. Evangelium Erat homo ex phariseis [Io 3,1]. Require Inventione sancte crucis quod est in pascha.[N]atale sancti Nicomedis‹. Evangelium Si quis vult post me venire [Mt 16,24]. Require unius martiris.[N]atale sanctea [!] Euphemie virginis‹. Evangelium Simile est regnum celorum thesauro [Mt 13,44]. Require in natale virginum. (108r) ›Mensis VII feria IIII‹. (108v) ›Feria VI‹. (109v) ›Sabbato‹. (110v) ›In vigilia sancti Mathei apostoli‹. (111r) ›In die ad missam‹. ›In natale sanctorum Cosme et Damiani‹. Evangelium Ecce ego mitto vos [Mt 10,16] Require in plurimorum sanctorum.[Sancti Michaelis]‹. (112r) ›In natale sancti Marci papae‹. Evangelium Sint lumbi vestri praecincti [Lc 12,35]. Require in sanctorum.Natale sanctorum Dionisii Rustici et Eleutherii‹. Evangelium Sedente Iesu super montem Oliveti [Mt 24,3]. Require in plurimorum sanctorumIn natale sancti Calisti pape‹. Evangelium Nihil opertum [Mt 10,26]. Require in sanctorum. Natale sancti Lucae evangeliste‹. Evangelium Hoc est praeceptum meum [Io 15,12]. Require in apostolorum.In vigilia apostolorum Symonis et Iude‹. Evangelium Ego sum vitis vera [Io 5,1]. Require in natale sancti Vitalis quod est IIII KL mai in domenica III post pascha.Natale apostolorum Symonis et Iude‹. Evangelium Haec mando vobis [Io 15,17]. Require in apostolorum.In vigilia omnium sanctorum‹. (112v) ›Item alia‹. Evangelium Descendens Iesus de monte [Lc 6,17]. Require in sanctorum.[In die]‹. (113r) ›In natale quattuor coronatorum‹. Evangelium Ecce ego mitto vos [Mt 10,16] Require in plurimorum sanctorum[N]atale sancti Theodori‹. Evangelium Nichil opertum [Mt 10,26]. Require unius martiris[I]n natale sancti Menne martiris‹. Evangelium Si quis venit ad me [Lc 14,26] Require In sanctorum.Eodem die natale sancti Martini episcopi‹. Evangelium Homo quidam peregre [Mt 25,14] Require unius confessoris.[I]n natale sancte Cecilie virginis‹. Evangelium Simile est regnum celorum [Mt 13,44] Require in natale virginum.[N]atale sancti Clementis‹. Evangelium Vigilate [Mt 24,42]. Require unius sanctiIn vigilia sancti Andreae apostoli‹. Io 1,35-51. (114r) ›Natale sancti Andreae apostoli‹. (114v-145v) Sonntage II-XXIII post pentecosten (mit den Feriae IIII und VI). (145v) ›[In adventu domini]‹. (146r) ›Feria IIII‹. (146v) ›Feria VI‹. (147r) ›Dominica II de adventu domini‹. (147v) ›Feria IIII‹. (148r) ›Feria VI‹. (140v) ›Dominica III‹. (149r) ›Feria quarta‹. (149v) ›Feria sexta‹. Liber generationis Iesu Christi [Mt 1,1]. Require in nativitate sancte Marie.Feria VII‹. ›Dominica IIII de adventu domini‹. (150r) ›In quattuor tempora‹. (150v) ›Feria VI‹. (151r) ›Sabbato‹. (151v) ›Dominica vacat‹. (152r-163r) Commune sanctorum. ›In natale plurimorum sanctorum apostolorum martirum confessorum virginum‹. (152v) ›Secundum Iohannem‹. (153r) ›Sequentia sancti evangelii secundum Lucam‹. Facta est contentio inter discipulos quis eorum videretur esse maior Dixit autem eis iesus Reges gentium dominantur … duodecim tribus israhel. (153v) ›Secundum Lucam‹. Evangelium secundum Iohannem In illo tempore dixit Iesus discipulis suis Ego sum vitis vera et vos palmites [Io 15,5] Require in natale sancti Vitalis quod est in diebus III post octabas [!] pasche (154r) ›Item ubi supra secundum Iohannem‹. ›De uno martire. Secundum Matheum‹. (154v) ›Secundum Matheum‹. (155r) ›Secundum Lucam‹. (155v) ›Secundum matheum‹. (156r) ›Secundum Lucam‹. (156v) ›[Item alia]‹. Evangelium secundum Matheum Si quis vult post me venire [Mt 16,24] Require in vigilia sancti Laurenti. Evangelium secundum Iohannem Nisi granum [Io 12,24]. Require in natale sancti Laurentii.De confessoribus‹. (157r) ›Secundum Lucam‹. (158r) ›Secundum Lucam‹. Lc 10,16-20. ›Secundum Matheum‹.(158v) ›Plurimorum martirum. Secundum Matheum‹. (159r) ›Item ubi usupra [!]‹. (159v) ›Secundum Matheum‹. Mt 24,3-13. (160r) ›Secundum Lucam‹. (160v) ›Item secundum Lucam‹. (161r) ›Secundum Lucam‹. Lc 6,17-23a. (161v) ›[Item alia]‹. Evangelium secundum Marcum Cum sederet Iesus in monte Oliveti Require in dominica III post pentecosten IIII feria. Vgl. fol. 116v: Dort handelt es sich um . ›[Alia]‹. Evangelium secundum Matheum Videns turbas Iesus [Mt 5,1] Require in festum omnium sanctorum.Secundum Lucam‹. (162r) ›In natale virginum‹. (162v) ›Secundum Matheum‹. (163r-169v) Votivmessen. (163r) ›De sancta trinitate‹. In illo tempore dixit Iesus discipulis suis Cum venerit paraclitus [Io 15,26]. Require post ascensia [!] domini dominica I.De sancta cruce‹. In illo tempore Adsumpsit Iesus XII discipulos suos [Lc 18,31] usque intellegebant que dicebantur [Lc 18,34]. Dominica in quinquagesima.. Vgl. fol. 17v. ›Item de sancta cruce‹. In illo tempore Erat homo ex Phariseis [Io 3,1]. Require Dominica octaba [!] pentecosten. Diese Rubrik ist nicht verzeichnet. Die Perikope ist auf fol. 88r aufgeschrieben (Inventione sancte crucis). ›In ordinatione diaconi‹. In illo tempore Dixit Iesus discipulis Amen amen dico vobis Nisi granum frumenti [Io 12,24] Require in natale sancti Laurentii. Rubrik vergessen und am Rande nachgetragen. ›In ordinatione presbiteri‹. In illo tempore Dixit Iesus discipulis. Vigilate quia nescitis [Mt 24,42] Require in sanctorum. (163v) ›In ordinatione episcoporum‹. ›D [!]‹. In illo tempore facta est contentio inter discipulos [Lc 22,24]. Require in plurimorum apostolorum. In illo tempore designavit dominus et alios LXXII [Lc 10,1]. Require In apostolorum.[In dedicatione ecclesiae]‹. (164r) ›In dedicatione oratorii‹. (164v) ›Ad sponsas benedicendas‹. In illo tempore loquebatur Iesus cum discipulis suis in parabolis dicens Simile factum est regnum celorum homini regi [Mt 22,2]. Require in ebdomada XXI post pentecosten. Vgl. fol. 139r: Dominica XX. ›In benedictione vidue quando fuerit castitati‹. Intravit Iesus in quoddam [Lc 10,38]. Require in assumptione beate Marie.In tempore belli‹. (165r) ›In die belli‹. In illo tempore Sedente Iesu super montem Oliveti [Mt 24,3] require in plurimorum sanctorum.Ad pluvium postulandum‹. (165v) ›[Item alia]‹. Lc 8,22-25. (166r) ›[Item alia]‹. (166v) ›Contra iudices male agentes‹. Lc 18,1-8. (167r) ›Contra episcopos male agentes‹. In illo tempore dixit Iesus discipulis suis Adtendite a falsis prophetis [Mt 7,15]. Require R(etro) ebdomada VIIII post pentecosten. Pro iter agentes‹. (167v) ›Votiva‹. ›Pro elemosina facienda‹. In illo tempore dixit Iesus discipulis suis Amen amen dico vobis Nisi granum frumenti [Io 12,24]. Require in natale sancti Laurentii martiris.Item evangelium secundum Matheum‹. In illo tempore dixit Iesus discipulis suis Adtendite ne iusticiam vestram [Mt 6,1]. Require retro in capite ieiunium feria VI. (168r) ›[Alia]‹. ›[Alia]‹. (168v) ›De quacumque tribulatione‹. In illo tempore Sublevatis oculis Iesus in caelum dixit Pater venit hora clarifica [Io 17,1].In agenda mortuorum‹. (169r) ›[Item alia]‹. Io 5,24. ›[Item alia]‹. (169v) ›[Item alia]‹. Io 8,51. — 170r-v leer. Weitgehend mit der römisch-fränkischen Leseordnung übereinstimmend. Vgl. Klauser, Das römische Capitulare, S. 140-172. Allerdings auch Abweichungen, z. B. in den Sonntagen post Theophaniam.


Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der Halberstädter Handschriften
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)