de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung der Handschrift Lübeck, Stadtbibliothek, Ms. theol. lat. 2° 47
Die mittelalterlichen Handschriften der Stadtbibliothek Lübeck, beschrieben von Kerstin Schnabel (in Bearbeitung)
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Lectionarium officii

Pergament — 24 Bl. — 32 × 22,5 cm — Lübeck — 15. Jh., erste Hälfte

Lagen: 2 VI (24). Bleistiftfoliierung 1–24. Vorderes und hinteres Vorsatz ungezählt. Schriftraum: 26 × 17 cm. 23 Zeilen. Zwei Spalten. Von einer Hand in Textualis geschrieben. Rote Lombarden über zwei Zeilen mit dezentem Fleuronné in blauer oder brauner Farbe. Rubriziert.

Spätgotischer Holzdeckeleinband mit rotem Lederhalbüberzug, zerkratzt und abgerieben. Die Lederränder mit Messingbändern verstärkt, z. T. erneuert. Eine Langriemenschließe mit Dorn auf dem VD. Schließenöse und Riemen erneuert. Drei Doppelbünde. Restauriert, Bericht vom 18.06.1992 in der Umverpackung der Handschrift. Hier auch Zustandsfotos, Reste der Bindefäden, Lesezeichen und Lederriemen der Schließe. Leder am Rücken ergänzt. Spiegelblätter erneuert. Zwei Signaturschilder auf die Innenseite des vorderen Spiegelblattes geklebt.

Herkunft: Das Lektionar entstand wohl in Lübeck in der ersten Hälfte des 15. Jahrhunderts. — Aus welcher Einrichtung die Handschrift in die Stadtbibliothek kam, ist ungewiss. — Zusammen mit anderen Handschriften der Stadtbibliothek wurde sie 1944 kriegsbedingt in ein Salzbergwerk bei Bernburg/Saale ausgelagert und nach Kriegsende in die UdSSR transportiert. Runder Stempel in blau-violett mit kyrillischer Aufschrift der Staatlich-öffentlichen Bibliotheken in Leningrad. Auf dem entnommenen Papierstreifen die Signatur ИС-679/9. Diese auch auf dem hinteren Vorsatz zusammen mit einem rechteckigen Stempel 1947 г. P. AKT No. ИС-679/9. Eine weitere Nummer mit Bleistift 47-5201/9. Auf dem Spiegelblatt die durchgestrichene Nummer 23512, ersetzt durch 22889. Diese Inventarnummer stammt aus dem Russischen Staatlichen Archiv Alter Akten in Moskau. Seit 1990 aus der Sowjetunion zurück in Lübeck. Stempel der Stadtbibliothek Lübeck auf fol. 1r.

Weber Catalogus, 51–53. — Schweitzer Bestände, 272.

1ra–24vb Lectionarium officii. Enthält die zwölfte Lectio zu den Feiertagen des Temporale.
(1ra–1va) Beda Venerabilis: In Marci evangelium expositio. Lib. 1, Cap. 1. ›Dominica I in adventu domini lectio XIIa‹. Sane notandum quod ex testimoniis propheticis que posuit Marcus … — … nisi quia ita dominus hoc scribi constituit. Edition: CC SL 120, 439. Literatur: CPL 1355.
(1va–2ra) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 1. ›Dominica secunda‹. Qui deum diligunt ex mundi fine gaudere atque hilarescere iubentur … — … et tamen eandem viam nolle finire. Edition: CC SL 141, 7f. Literatur: CPL 1711.
(2ra–2va) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 6. ›Dominica III lectio XIIa‹. Discamus igitur fratres karissimi harundo vento agitata non fuisse … — … a quo curavit pastor ecclesie et feminas prohibere. Edition: CC SL 141, 41.
(2va–3ra) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 7. ›Dominica IIII lectio XIIa‹. Quisquis in superbiam mentem elevat … — … et visibilis exstitit corpore et invisibilis maiestate. Edition: CC SL 141, 48f.
(3ra–3va) Sedulius Scotus: In evangelium Matthaei. Lib. 1, Cap. 1. ›In vigilia nativitatis Christi lectio XIIa‹. Ecce virgo in utero accipiet [Mt 1,23]. Audite quod dicit omnes filie Eve … — … quod per mulieris temerariam credulitatem fuerat ante deiectum. Edition: Sedulinus Scottus. Kommentar zum Evangelium nach Matthäus 1,1–11,1, hrsg. von B. Löfstedt, Freiburg 1989 (Vetus Latina 14), 55.
(3vb–4rb) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 1, Hom. 8. ›Inicipum sancti ewangelii secundum Iohannem‹. In principio erat verbum [Io 1,1]. Quia temporalem mediatoris dei et hominum hominis Ihesu Christi nativitatem … — … et verbum erat apud deum. Edition: CC SL 122, 52f. Literatur: CPL 1367.
(4rb–5ra) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 1, Cap. 2. ›Dominica infra octavam lectio XIIa‹. Quod si etiam genus numismatis quod Cesari porrigebatur diligentius inspexerimus … — … stilo sedule castigationis exarat. Edition: CC SL 120, 46f. Literatur: CPL 1356.
(5ra–b) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 1, Hom. 11. ›In circumcisione domini‹. Qui nunc per ewangelium terribiliter et salubriter clamat: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto … — … iustus autem ex fide vivit. Edition: CC SL 122, 74f.
(5rb–5vb) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 1, Cap. 2. ›Dominica infra octavam‹. Iacob duodecim tribuum pater bis denis annis in pascendis pecoribus estu urebatur … — … require servum tuum domine. Edition: CC SL 120, 54f.
(5vb–6va) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 10. ›In epiphanie‹. Nato ergo regi aurum offerimus si in conspectu illius claritate superne sapientie resplendemus … — … ad hoc per lamenta revocamur. Edition: CC SL 141, 70f.
(6va–b) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 1, Hom. 15. ›In octava epyphanie‹. Post me venit vir [Io 1,1] tempus humane nativitatis quo Iohanne posterior est intellege … — … super eum descendente cognovit. Edition: CC SL 122, 106f.
(6vb–7va) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 1, Hom. 14. ›Dominica I post octavam epyphanie‹. Non igitur vacat a mysterio quod die tertio post ea que superior ewangelii sermo descripserat nuptie facte referuntur … — … quod est vinum fecisse de aqua. Edition: CC SL 122, 96f.
(7va–b) Iohannes Hus (?): Dicta de tempore magistro Iohanni Hus attributa. Hom. 13. ›Dominica II‹. Sive domine hanc lepram propter peccatis meis portavi dimittens culpas meas munda me … — … non differam te mundare. Volo mundare. Edition: CC CM 239 , 213f.
(8ra–va) Iohannes Hus (?): Dicta de tempore magistro Iohanni Hus attributa. Hom. 14. ›Dominica III‹. Domine salva nos perimus … [Mt 8,25]. O beati o veraces dei discipuli dominum salvatorem vobiscum habetis … — … nec ingratus existas. Edition: CC CM 239, 245f.
(8va–b) Hieronymus: Commentarii in Matthaeum. Lib. 2. ›Dominica IIII‹. Premonet ergo dominus ne verbi quod ambiguum est … — … in regno patris sui. Edition: CC SL 77, 112f. Literatur: CPL 590.
(8vb–9rb) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 19. ›Dominica in LXXa‹. Mores vestros fratres aspicte et si iam dei operarii estis videte … — … ut pene cum voce sententie spiritum exhalavit vite. Edition: CC SL 141, 145f.
(9rb–va) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 15. ›Dominica in LXa‹. Notandum etiam quod duo sunt que divitiis iungit sollicitudines videlicet et voluptates … — … et in vini saporem liquatur. Edition: CC SL 141, 106f.
(9va–10ra) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 2. ›Dominica in La‹. Contradicit turba ne calmemus … — … quia deus in corde figitur et lux amissa reparatur. Edition: CC SL 141, 14f.
(10ra–va) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 16. ›Dominica in XLa lectio XIIa‹. Notandum est quod subditur quia recedente dyabolo … — … cum profecto quatuor libros sancti ewangelii custodimus. Edition: CC SL 141, 112f.
(10va–11ra) Sophronius Eusebius Hieronymus: Commentarii in evangelium Matthaei. ›Dominica IIa‹. Nota quod Ihesum Chananytis perseveranter primum filium David deinde dominum vocet … — … vel aliquid agere boni aut mali possunt. Mit Auslassung. Edition: CC SL 77, 133f.
(11ra–11vb) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 2, Hom. 2. ›Dominica IIIIa b‹. Abeuntem trans mare Galylee Ihesum multitudo maxima sequebatur … — … et altiora premiorum celestium dona promittens. Edition: CC SL 122, 194f.
(11vb–12ra) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 4, Cap. 11. ›Dominica IIIa a‹. Ihesus autem ut vidit cogitationes eorum dixit [Lc 11,17] … — … et recedant de regno eius quod adversum se divisum stare non potest. Edition: CC SL 120, 232f.
(12ra–va) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 18. ›In passione domini‹. Cum malorum perversitas crescit non solum frangi predicatio non debet … — … quia qui deum nesciunt dei quoque famulos falso venerantur. Edition: CC SL 141, 138f.
(12va–b) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 2, Hom. 3. ›Dominica in palmis‹. Invenietis asinam alligatam … [Mt 21,2]. Pullum quoque alligatum fuisse … — … quia dominus ad edificandam ecclesiam suam talibus opus habet. Edition: CC SL 122, 202.
(13ra–b) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 21. ›In sancta nocte pasche lectio XIIa‹. Quid fratres karissime venientes feminas affatur audiamus … — … et nox accipitur vita peccatoris. Edition: CC SL 141, 175.
(13rb–vb) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 26. ›Dominica in octava pasche lectio XIIa‹. Sicut misit me pater … [Io 20,21]. Idest ea caritate vos diligo cum inter scandala persecutorum mitto … — … accipite spiritum sanctum. Edition: CC SL 141, 219f.
(13vb–14ra) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 1, Hom. 14. ›Dominica IIa lectio XIIa‹. Iste sunt mercedes mercenarii ut pro eo ipso quod in regimine laborat … — … fugit quia se sub silentio abscondit. Edition: CC SL 141, 97f.
(14ra–b) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 2, Hom. 13. ›Dominica IIIa‹. Quod dominus subiungit quia vado ad patrem iuxta hunc sensum ad illud specialiter respicit … — … et sepeliri viderent. Edition: CC SL 122, 268.
(14ra–vb) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 2, Hom. 11. ›Dominica IIIIa‹. Expedit ut notam vobis formam celo inferam quatenus maiore per hoc desiderio … — … et ferebatur in celum. Edition: CC SL 122, 254.
(14vb–15rb) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 2, Hom. 12. ›Dominica Va lectio XIIa‹. Intuendum est quia dominus non ait simpliciter dabit … — … ut gaudium vestrum plenum sit. Edition: CC SL 122, 261f.
(15rb–va) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 29. ›In ascensione domini‹. Qui crediderit [Mc 16,16]. Fortasse apud semet ipsum unusquisque dicat … — … ad concupiscendas mundi pompas dilapsus est. Edition: CC SL 141, 246f.
(15va–16ra) Beda Venerabilis: Homiliarum evangelii libri II. Lib. 2, Hom. 15. ›In octava ascensionis‹. Quod duo portantes botrum similiter quidem eum portare … — … in legalibus cerimoniis typice portaret. Edition: CC SL 122, 281.
(16ra–b) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 30. ›In pentecosten‹. Ad vosmetipsos fratres karissimi introrsus redite … — … corporali iam visione recedebat. Edition: CC SL 141, 257f.
(16rb–16va) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 5, Cap. 19. ›In dedicatione ecclesie‹. Nos predicamus inquit apostolus Christum crucifixum Iudeis quidem scandalum … — … suspiciens Ihesus vidit illum. Edition: CC SL 120, 334.
(16va–b) Augustinus Hipponensis: In Iohannis evangelium tractatus. Tract. 92. ›De trinitate‹. Cum venerit spiritus paraclytus … [Io 15,26]. Tamquam diceret: Odio me habuerunt et occiderunt videntes … — … per spiritum sanctum qui dabitur vobis. Edition: CC SL 36, 556. Literatur: CPL 278.
(16vb–17rb) Ambrosius Mediolanensis: De mysteriis. Cap. 9, 52–54. ›In festo corporis Christi‹. De totius mundi operibus legisti … — … quod sermo sonat affectus sentiat. Edition: CSEL 73, 112f. Literatur: CPL 155.
(17rb–vb) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 40. ›Dominica prima post trinitatis‹. Dives qui induebatur purpura et bysso sepultus est in inferno … — … quia illuc per meritum non attingunt. Edition: CC SL 141, 396.
(17vb–18ra) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 36. ›Dominica II‹. Quid fratres agimus quia hoc quod subiungitur adhuc fieri a multis videmus … — … ad dei invitamur convivium. Edition: CC SL 141, 334f.
(18ra–b) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 34. ›Dominica IIIa‹. Quod hic ewangelista dicit in deserto alius dicit in montibus … — … quia claritate visionis illius sua assiduitate perfruuntur. Edition: CC SL 141, 301f.
(18rb–va) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 2, Cap. 6. ›Dominica IIIIa lectio XII‹. Eadem mensura qua mensi fueritis [Mt 7,2]. Et apostolus ad elemosinam Corinthios hortans inter alia dicit … — … qui ferre nesciebas reus deputaberis. Edition: CC SL 120, 147f.
(18vb–19ra) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 2, Cap. 5. ›Dominica Va‹. Ut cessavit autem … [Lc 5,4]. Quod primo rogavit Symonem navem a terra reducere pusillum … — … sed divine vocationis munere provenit. Edition: CC SL 120, 114.
(19ra–b) Augustinus Hipponensis: De sermone domini in monte. Lib. 1. ›Dominica VIa‹. Ideo prorsus intro ad spiritalia refugere cogimur … — … quod ipse commiseris. Mit Auslassung. Edition: CC SL 35, 28f. Literatur: CPL 274.
(19va–b) Beda Venerabilis: In Marci evangelium expositio. Lib. 2, Cap. 8. Nach Gregorius I papa Homiliae in Hiezechihelem prophetam, Lib.2, Hom. 9. ›Dominica VIIa‹. Valde pensanda est pia sententia que processit ex ore veritatis … — … ut in deum vires reparent quas in flagitiis amiserunt. Edition: CC SL 120, 528. CC SL 142, 376. Literatur: CPL 1355. CPL 1710.
(19vb–20ra) Hrabanus Maurus: Expositio in Matthaeum. Lib. 2. ›Dominica VIIIa‹. Ex fructibus eorum … [Mt 7,20]. Nolite ad vultum attendere sed ad opera … — … moribus blasphemant. Propterea ex fructibus eorum cognoscetis eos. Edition: CC CM 174, 213.
(20ra–b) Sophronius Eusebius Hieronymus: Epistulae. Epistula 121. ›Dominica IXa‹. Vilicus autem proprie ville gubernator est unde et a villa vilicus nomen accepit … — … fodere non valeo mendicare erubesco. Mit Auslassungen. Edition: CSEL 56, 22f. Literatur: CPL 620.
(20rb–vb) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 39. ›Dominica Xa lectio XIIa‹. Quia redemptor noster … — … ad mores reprobos pervenisse considerat. Edition: CC SL 141, 382.
(20vb) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 5, Cap. 18. ›Dominica XIa‹. Typice Phariseus Iudeorum est populus qui ex iustificationibus legis extollit merita sua … — … et ante gloriam humiliatur. Edition: CC SL 120, 325.
(20vb–21rb) Beda Venerabilis: Homeliarum evangelii libri ii. Lib. 2, Hom. 6. ›Dominica XIIa‹. Et adducunt inquit ei surdum et mutum … [Mc 7,32]. Quia ipse surdus salvatorem agnoscere … — … ad auditum sui verbi convertit. Edition: CC SL 122, 221.
(21rb–va) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 3, Cap. 10. ›Dominica XIIIa‹. Homo quidam descendebat … [Lc 10,30]. Latrones dyabolum et angelos eius intellige … — … sed earundem insidiarum fraudes occultando. Edition: CC SL 120, 222f.
(21va–b) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 5, Cap. 17. ›Dominica XIIIIa‹. Bene cadens mundatur ante pedes domini gratias agit … — … quem ergo fructum habuistis tunc in illis in quibus nunc erubescitis. Edition: CC SL 120, 313.
(21vb–22ra) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 4, Cap. 12. ›Dominica XVa‹. Considerate lylia … [Lc 12,27]. Sed ista documenta non sicut allegorica discutienda sunt … — … quanto magis vos pusille fidei. Edition: CC SL 120, 253.
(22ra–b) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 2, Cap. 7. ›Dominica XVIa‹. Accessit Ihesus … [Lc 7,14]. Hii autem qui portabant steterunt … — … qua aliquando spe resurgendi pociantur opprimunt. Edition: CC SL 120, 158f.
(22rb–va) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 4, Cap. 14. ›Dominica XVIIa lectio XIIa‹. Dicebat dominus [Lc 14,7]. Cum invitatus fueris ad nuptias … — … quasi ceteris sublimior extollat. Edition: CC SL 120, 276.
(22vb–23ra) Ps.-Johannes Chrysostomus: Opus imperfectum in Matthaeum. Hom. 42. ›Dominica XVIIIa‹. Digniores sunt sacerdotes quam populus non tamen utiliores … — … non eum diligit. Druck: PG 56, 372f. Literatur: CPG 4569. CPL 707.
(23ra–b) Petrus Chrysologus: Collectio sermonum. Sermo 50. ›Dominica XIXa‹. Respiciens inquit fidem illorum … — … ad salutem etiam invitos attrahit et nolentes. Edition: CC SL 24, 279f. Literatur: CPL 227.
(23rb–vb) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 38. ›XXa‹. Cum in lege scriptum sit: Diliges amicum tuum … — … ad sublimia contemplationis sue pennis sublevantur. Edition: CC SL 141, 362.
(23vb–24ra) Gregorius I papa: Homiliae in evangelia. Lib. 2, Hom. 28. ›Dominica XXIa‹. Increpata est superbia nostra … — … et interni testis oculos non timere. Edition: CC SL 141, 241.
(24ra–b) Gregorius I papa: Dialogorum libri IV. Lib. 4, Cap. 62. ›Dominica XXIIa‹. Sciendum est quia ille recte delicti sui veniam postulat … — … quia munus hoc pro culpa sumit. Edition: Gregorius Dialogi 3, 204. Literatur: CPL 1713. CALMA 4, 413–415 Nr. 1.
(24rb–va) Beda Venerabilis: In Lucae evangelium expositio. Lib. 5, Cap. 20. ›XXIIIa‹. Reddite que cesaris sunt [Lc 20,25]. Ut quemadmodum cesar a vobis exigit impressionem imaginis sue … — … quod calliditas eorum insidiandi non invenisset locum. Edition: CC SL 120, 357.
(24va–b) Augustinus Hipponensis: In Iohannis evangelium tractatus. Tract. 24. ›XXIIIIa‹. Picturam cum videris hoc est totum vidisse laudasse … — … verum etiam pro potestate. Edition: CC SL 36, 245. Literatur: CPL 278.


Abgekürzt zitierte Literatur

CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
CC CM Corpus Christianorum. Continuatio mediaevalis, Bd. 1–, Turnhout 1971–
CC SL Corpus Christianorum. Series Latina, Bd. 1–, Turnhout 1954–
CPG Clavis patrum Graecorum, Bd. 1–6, hrsg. von M. Geerard und J. Noret, Turnhout 1974–2003 (Corpus Christianorum. Series Graeca)
CPL Clavis patrum Latinorum, hrsg. von E. Dekkers, Steenbrugge u.a. 31995 (Corpus Christianorum. Series Latina)
CSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Bd. 1–, Wien 1866–
Gregorius Dialogi Grégoire le Grand, Dialogues, Bd. 1–3, hrsg. von A. de Vogüé, Paris 1978–1980, ND 2006 (Sources chrétiennes 251, 260, 265)
PG Patrologiae cursus completus. Series Graeca, Bd. 1–161, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1857–1866
Schweitzer Bestände R. Schweitzer, Die alten und wertvollen Bestände der Stadtbibliothek. Entstehung der Sammlung. Geschichte der Auslagerung. Bedeutung der Rückkehr, in: Der Wagen 1992, 73–105 und 269–278
Weber Catalogus F. Weber, Catalogus codicum manuscriptorum theologicorum latinorum necnon philosophicorum quos asservat bibliotheca urbica Lubicensis, Lübeck 1934–1936 (Manuscript)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften in der Stadtbibliothek Lübeck.
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Nutzungshinweise)