de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung der Handschrift Lübeck, Stadtbibliothek, Ms. theol. lat. 2° 50
Die mittelalterlichen Handschriften der Stadtbibliothek Lübeck, beschrieben von Kerstin Schnabel (in Bearbeitung)
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Postilla super epistulas dominicales per circulum anni

Papier — 324 Bl. — 42 × 29 cm — Lübeck — 15. Jh., zweite Hälfte

Wasserzeichen: Rosette (in Bearbeitung): WZIS DE5025-tl50_4. Karrenpflug, ohne Beizeichen: WZIS DE5025-tl50_107, WZIS DE5025-tl50_180. Lagen: 11 VI (132). V (142). VI (154). 3 V (184). 11 VI (316). IV (324). Reklamanten. Bleistiftfoliierung 1–324. Riss in Bl. 142 am Falz. Schriftraum: 29 × 18–19 cm. 50–55 Zeilen. Zwei Spalten. Bl. 167va–196vb mit Zeilenlinierung. Von acht Händen in Bastarda geschrieben. Hand 1: 1ra–60v, Hand 2: 61ra–130vb, Hand 3: 131ra–145rb, Hand 4: 145va–191vb, Hand 5: 191vb–193vb, Hand 6: 194ra–209vb, Hand 7: 209vb–321rb, Hand 8: 321va–324ra. Initialen über drei bis sechs Zeilen. Rubriziert. Rote Unterstreichungen der Autoritätennennungen bzw. -zitate.

Spätgotischer Holzdeckeleinband mit schwarzem Lederüberzug, besonders auf dem HD abgerieben. Verzierung in Lederschnitttechnik: Rosetten und Fächer auf fein schraffierten Hintergrund. Randleiste mit Blindstempel: Rosette mit einem Blattkranz, sechsblättrig. (Nicht bei F. A. Schmidt-Künsemüller, Corpus der gotischen Lederschnitteinbände aus dem deutschen Sprachgebiet, Stuttgart 1980 (Denkmäler der Buchkunst 4)). 2 x 5 Buckel in Hutform. Zwei Schließen mit Fensterlagern in dreieckiger Form, nur Lager und Gegenbleche erhalten. Das obere Lager mit einer Gravur, Buchstabe b. Eck- und Kantenbeschläge. Fünf Doppelbünde. Im oberen Zwischenbundfeld ein Signaturschild der Größe 2 × 3 cm mit der Aufschrift Ms. theol. lat. 50. Im zweiten Feld ein Titelschild der Größe 4,8 × 5 cm mit der Aufschrift Explicationes (?) bibliae chart. Restauriert 1958 von Günter Voß. Beschreibung der Maßnahmen auf einem eingeklebten Zettel auf dem hinteren Spiegelblatt.

Herkunft: Die Handschrift entstand in Lübeck in der zweiten Hälfte des 15. Jahrhunderts. Auf einem nicht mehr erhaltenen Zettel, dessen Aufschrift Weber Catalogus, 57, zitiert, ergibt sich möglicherweise ein Hinweis zum Vorbesitz Hunc breviarium impignoravit noster dominus Bartoldus van der Aw pro II ducatis cum dimidio. Bertholdus de Owe war Vikar an St. Johannes, siehe Prange Vikarien, 127. UBBL 2, 1330; 3, 1778, 1781; 4, 2471/933. UBStL 10, 195 Nr. 186. — Der Band gehörte zur Bibliothek von St. Marien. Das entsprechende Besitzkennzeichen auf dem Kopfsteg von Fol. 1r. Im Katalog des Johannes Kirchmann, Zugangsbuch der Stadtbibliothek Lübeck bis 1641 (Ms. Lub. 2° 682), 27v Nr. 81, unter dem Titel Postilla m. s. super epistolas pro simplicioribus facta verzeichnet. — Um 1620 kam der Band in die neu gegründete Stadtbibliothek. Während des Zweiten Weltkrieges verblieb die Handschrift in Lübeck, vgl. die Liste der am 1.1.1983 vorhanden Handschriften bei Weber Catalogus, Vorsatz verso. Eine Altsignatur auf dem vorderen Innendeckel mit schwarzer Tinte F f II 15 und 99 mit Bleistift. Stempel der Stadtbibliothek auf Fol. 1r.

Weber Catalogus, 55–57. — Schweitzer Bestände, 278.

1ra–324ra Postilla super epistulas dominicales per circulum anni. Predigten zu den im Jahreskreis gelesenen Sonntagsepisteln mit Collationen. In der Pars hiemalis sind die Predigten (1r–68rb) von den Collationen (68rb–113rb) getrennt aufgeführt. Ab Bl. 64rb (T25) kommen letztere mit wenigen Ausnahmen auch in der wohl ebenfalls aus Lübeck stammenden Handschrift Berlin, SBBPK, Ms. Magdeb. 20 (Berlin 4,1, 66–69) vor, die zwischen 1459 und 1467 als Auftragsarbeit des Lübecker Kaplans an St. Petri entstand. In der Pars aestivalis (113rb–321rb) sind die Collationen direkt den entsprechenden Sonntagspredigten beigeordnet. Bis Bl. 160va (T36) kommen die Collationen wieder in der genannten Hs. vor, danach finden sich keine Entsprechungen mehr.
(1ra–2va) ›De adventu domini epistola‹. (T1). Scientes quia hora est [Rm 13,11]. Sciendum Romana ecclesia que omnium ecclesiarum mater est considerans quod ultimum adventum in execucione
(2va–4rb) ›Dominica secunda‹. (T2). Quecumque scripta sunt [Rm 15,4]. In hac epistola apostolus quinque facit. Primo enim nobis indicat scripturarum utilitatem dicens
(4rb–5va) ›Dominica tercia (verbessert zu quarta) adventus‹. (T4). Gaudete in domino [Phil 4,4]. In hac epistola apostolus circa nos quinque facit. Primo monet nos ad mentis leticiam et spiritualem exultacionem
(5va–6vb) ›Feria quarta quatuor temporum‹. (T3/4). Erit in novissimis diebus [Is 2,2]. Ad evidenciam huius diei in quo universalis ecclesia celebrat sollempne ieiunium secundum quod Iudei quarter in anno solempniter celebrabant ieiunium iuxta quinti et ieiunium septimi … Vgl. Schneyer 1, 506 Nr. 10
(6vb–7va) ›Feria sexta quatuor temporum‹. (T3/6). Egredietur virga [Is 11,1]. In hac epistola tria de Christo describuntur. Primo describitur humanitatis eius generatio
(7va–8rb) ›Sabbato‹. (T3/Sab). Angelus domini descendit cum Azaria [Dn 3,49]. In hac prophetia quinque per ordinem describuntur. Primo crudele ignis supplicium quod paraverat rex Babilonis
(8rb–9rb) ›Dominica tercia adventus‹. (T3). Sic vos existimet [I Cor 4,1]. In hac epistola in qua apostolus Chorintheos docet eo quod apostolos contempnebant et falsos esse iudicabant tria facit
(9rb–11ra) ›In nocte Christi sermo bonus et utilis‹. (T5). Apparuit enim gratia dei [Tit 2,11]. Hodie karissimi illuxit nobis claritas divine bonitatis eo quod hodie puer natus est nobis
(11ra–12rb) ›Dominica infra octavam nativitatis Christi‹. (T7). Quanto tempore [Gal 4,1]. In hac epistola apostolus duo facit. Primo ostendit status mundi debilitatem quam habuit ante Christi nativitatem
(12rb–13vb) ›Dominica infra octavam epiphanie‹. (T11). Obsecro vos [Rm 12,1]. Hac epistola que legitur infra octavam epiphanie domini apostolus hortatur omnes fideles ut puero Ihesu offerant loco mirre carnis discretam mortificacionem
(13vb–15vb) Dominica II post epiphaniam. (T12). Habentes donaciones [Rm 12,6]. In epistola precedentis dominice apostolus docuit qualiter fideles diversis deputati misteriis sibi debent subministrare mutua sua officia
(15vb–17rb) Dominica III post epiphaniam. (T13). Nolite esse prudentes [Rm 12,16]. In hac tercia dominica nupcialis tempore monens sancta mater ecclesia omnes discumbentes et ministrantes in regalibus nuptiis vestem nuptialem
(17rb–18va) Dominica IIII post epiphaniam. (T14). Nemini quicquam [Rm 13,8]. In hac epistola sic procedit apostolus primo enim hortatur nos ad dilectionem ostendendo
(18va–19vb) Dominica vacans. (T15). Induite vos [Col 3,12]. In hac dominica que est ultima ante septuagesimam ecclesia legit epistolam hanc scriptam ad Col. in qua epistola apostolus quantum ad operationem boni ordinat ad proximum
(19vb–21vb) Bertrandus de Turre: Dominica in septuagesima. ›Dominica septuagesima‹. (T16). Schneyer 1, 512 Nr. 79.
(21vb–25vb) ›Dominica sexagesima‹. (T17). Libenter igitur gloriabor [II Cor 11,19]. In hac epistola apostolus duo facit. Primo enim pseudo conversorum malam glorificationem vituperat
(25vb–29va) ›Dominica quinquagesima‹. (T18). Si linguis [I Cor 13,1]. In hac epistola in qua apostolus loquitur de excellencia caritatis ostendit caritatem excellere cetera dona tripliciter
(29va–32rb) ›Dominica prima in quadragesima. Invocavit‹. (T19). Hortamur vos [II Cor 6,1]. Sciendum autem est quod licet totum tempus ab incarnatione Christi usque ad finem mundi sit tempus acceptabile et tempus gratie specialiter
(32rb–34vb) ›In capite jeiunii‹. (T18/4). Convertimini ad me [Ioel 2,12]. Ieiunium quadragesime incipit in sequenti dominica que dicitur dominica quadragesima a beato Petro et aliis apostolis est institutum
(34vb–36vb) ›Feria sexta ante invocavit‹. (T18/6). Clama ne cesses [Is 58,1]. In hac epistola sive lectione prophetica Isaias tria facit. Primo hortatur prelatos et predicatores ad peccantium correctionem dicens
(36vb–38vb) ›Dominica reminiscere epistola‹. (T20). Rogamus vos [I Th 4,1]. In hac epistola apostolus quatuor facit. Primo hortatur filios suos ut fideliter suam imitentur doctrinam dicens
(38vb–40ra) ›Feria quarta reminiscere‹. (T20/4). Oravit Hester ad dominum dicens domine deus rex omnipotens [Est 13,9]. In hac lectione in qua narratur oracio devota Hester … duo facit. Primo orans et supplicans captat sue liberacionis benevolenciam
(40ra–41rb) ›Feria sexta reminiscere‹. (T20/6). Audite sompnium meum [Gn 37,6]. In hac lectione que loquitur de vendicione Ioseph quatuor tanguntur de scelere fratrum Ioseph. Primo tangitur illud quod pertinet ad sceleris machinacionem
(41rb–43vb) ›Dominica oculi‹. (T21). Estote imitatores dei [Eph 5,1]. In hac tercia dominica quadragesime sancta mater ecclesia proponit nobis speculum politissimum et exemplar perfectissimum omnis sanctitatis
(43vb–45va) ›Feria quarta post oculi‹. (T21/4). Honora patrem [Ex 20,12]. In hac lectione que sumitur Exodus XX ecclesia nobis recitat decalogum preceptorum et primo explicite recitat precepta secunde tabule
(45va–47ra) ›Feria sexta post oculi‹. (T21/6). Convenerunt filii [Nm 20,1]. Presens lectio dividitur in quinque partes. Primo enim describitur impacientis populi indebita murmuracio
(47ra–50rb) ›In sabbato epistola ante letare‹. (T21/Sab). Erat vir in Babilonie [Dn 13,1]. Ad evidenciam presentis lectionis est sciendum quod iste Daniel qui stabit presentem lectionem iuvenis et puer cepit prophetare in Caldea et prophetavit sub diversis regibus
(50rb–va) ›Dominica letare epistola‹. (T22). Scriptum est enim [Gal 4,22]. Hodierna die per quoddam factum summus pontifex exsitat Christianos ad spirituale gaudium portat enim hodie quendam rosam ex auro balsamo et musto repletam … Vertauschter Textanschluss auf Bl. 50va, die eigentliche Fortsetzung nach einer Markierung mit erklärenden Text am Rand auf Bl. 54vb, siehe unten.
(50va–52vb) Dominica in passione domini. (T23). Nam ut scribitur Gregorius Nazazenus in apostolice speciale officium sacerdotis est mediatorem esse populi apud deum … Die Perikope unten Bl. 56va.
(52vb–53vb) ›Feria quarta post letare epistola‹. (T22/4). Lavamini et mundi estote [Is 1,16]. Dicitur in hac lectione prophetica Isaias propheta tria facit. Primo enim hortatur ut accedamus efficax remedium contra peccatum
(53vb–54vb) ›Feria sexta post letare epistola‹. (T22/6). Egrotavit filius [III Rg 17,17]. Ab ista die usque ad pascha ecclesia memorat Christi passionem unde et dominica sequens dicitur de passione
(54vb–56va) Dominica letare. (T22). ›Sciendum est quod postilla sequens super epistolam Scriptum est enim debet stare in dominica letare iuxta illud signum‹. Scriptum est enim [Gal 4,22]. Quoniam ut ait Gregorius homines a vicio liberos natura pertulit … Siehe oben.
(56va–b) Dominica in passione domini. (T23). Christus assistens [Hbr 9,11] … Hier nur die Perikope, die Postille auf Bl. 50va.
(56vb–58vb) ›Feria quarta post iudica epistola‹. (T23/4). Locutus est dominus [Lv 19,1]. Presens lectio que continet quedam negativa ordinancia hominem respectu cuiuscumque proximi specialiter autem respectu Christi dividitur in quatuor … Nur den Anfang wie Antoninus Florentinus, Super epistola Levitici.
(58vb–60rb) ›Feria sexta post iudica epistola‹. (T23/6). Domine omnes qui te derelinquunt [Ier 17,13]. Quoniam iste propheta gerit expressius typum Christi quantum ad eius passionem ideo ecclesia hora passionis tempore legit matutinum in diebus dominicis
(60rb–62va) ›Dominica palmarum epistola‹. (T24). Hoc sentite [Phil 2,5]. In hac epistola que legitur in missa hodierna que tota est de passione tria fecit apostolus. Primo enim ostendit quod Christus est imitandus
(62va–64rb) ›In bona quinta feria‹. (T25). Dicite filie Syon [Is 62,11]. Quia Christus hodierna die Iudeis fuit venditus idcirco legitur hodie ista lectio quia in principio sic dicitur
(64rb–66vb) ›In bona quinta feria‹. (T25). Convenientibus vobis [I Cor 11,20]. Nam scribit beatus Augustinus contra Parmeniam quod parum est malorum facta non facere nisi displiceat et redarguantur
(66vb–68rb) ›In vigilia pasce‹. (T27). Si consurrexistis [Col 3,1]. Quamvis corpus quod corrumpitur aggravat animam [Sap 9,15] et per appetitum animalem deorsum trahit ne celestia perquirat
(68rb–69ra) ›Hic incipiunt collaciones ad epistolas partis hyemalis supra dictas et quelibet epistola habet suam propriam collacionem quod patebit intuenti. Collacio ex prima epistola adventus domini‹. (T1). Hora est [Rm 13,11]. Nam scribit Eccl. nono capitulo: Quecumque potest facere … [Ecl 9,10]
(69ra–70ra) ›Collacio ex dominica secunda adventus domini‹. (T2). Spem habeamus [Rm 15,4]. Nam secundum glosam super Ps 96: Per spem intratur ad videndum illud quod creditur
(70ra–vb) ›Collacio‹. (T4). Gaudete in domino [Phil 4,4]. Sicut ait Gregorius 12 moralium: Dignum itaque est ut in se semper homo merores inveniat … Nicht in der oben erwähnten Hs.
(70vb–71vb) ›Collacio‹. (T3). Qui iudicat me [I Cor 4,4]. Scribit beatus Augustinus ad Macedonem epistola prima: Quod ille solus potest in iudicando non labi quia in cognoscendo non potest falli
(71vb–73ra) ›Collacio‹. (T6). Ego hodie [Hbr 1,5]. Scribit namque Damascenus libro primo summarum: Quod deus numquam fuit inverbalis id est sine verbo
(73ra–74va) ›Collacio‹. (T7). Misit deus [Gal 4,6]. Secundum quod dicit Richardus libro 5o de trinitate capitulo 14: In patre est plenitudo amoris gratuiti in spiritu sancto plenitudo amoris debiti
(74va–75vb) ›Collacio‹. (T5). Dedit semet ipsum [Tit 2,14]. Secundum quod ait Ancelmus in suis meditationibus: Impossibile fuit hominem salvari nisi precepta omnium peccatorum remissione
(75vb–77ra) ›Collacio ex octava dominica adventus domini‹. (T10). Ambulabunt gentes [Is 60,3]. Quoniam sicut docet experientia: Viator ignorans viam sine ductore oberret
(77ra–78vb) ›Collacio‹. (T11). Exhibeatis corpora [Rm 12,1]. Secundum dictum apostoli corpora nostra templum sunt spiritus sancti
(78vb–80rb) ›Collacio‹. (T12). Sollicitudine non pigri [Rm 12,11]. Scribitur in glosa Zacharie XI capitulo: Quod bonus pastor egrotancia pecora visitat dispersa perquirit relicta affert
(80rb–81va) ›Collacio‹. (T13). Carbones ignis [Rm 12,20]. Beatus Gregorius septimo libro moralilum dicit: Quos ad fortia trahere nitimur eorum necesse est ut infirma toleremus
(81va–87ra) ›Collacio‹. (T14). Plenitudo legis [Rm 13,10]. Quamvis cuncta sacra eloquia secundum Gregorium in omelia de apostolis plena fuit dominicis preceptis
(87ra–88rb) ›Collacio‹. (T15). Pax Christi [Col 3,15]. Scribit beatus Bernardus super Cantica sermone vicesimo nono: Opportune post tristitiam abicitur gaudium post laborem quies
(88rb–90ra) ›Collacio‹. (T16). Si currite [I Cor 9,24]. Scribit namque Cassiodorus super epistolam ad Hebreos omilia 7ma: Qui currit nusquam stat
(90ra–91vb) ›Collacio‹. (T17). Virtus in infirmitate [II Cor 12,9]. Nam ut ait Origenes super Leviticum libro 12 omilia 28: Virtus non nisi excercitiis et labore conquiritur
(91vb–96vb) ›Collacio‹. (T18). Maior autem [I Cor 13,13]. Nam ut ait Anselmus in oratione oloyam [!] capitulo 2: Aliquid dicitur maius alio spacio sine mole ut corpus dicitur maius alio corpore dignitate sic dicitur maius … Nicht in der oben erwähnten Hs.
(96vb–99ra) ›Collacio‹. (T19). Ecce nunc tempus [II Cor 6,2]. Nam illud tempus maxime acceptabile est quod utilius ad dei laudem
(99ra–100va) ›Collacio‹. (T20). Hec est [I Th 4,3]. Iuxta dictum magistri Sententiarum libro primo dist. 47: Magna enim est adhibenda discretio in cognitione divine voluntatis
(100va–102rb) ›Collacio‹. (T21). Nemo vos [Eph 5,6]. Nam ut ait Jeronymus super Osee: Qui sepe navigat aliquam patitur tempestatem
(102rb–103va) ›Collacio‹. (T22). Non enim heres [Gal 4,30]. Nam ut ait Dionisius de divinis nominibus capitulo XI: Divina iustitia in hec consiscit quod omnibus propria tribuit
(103va–107ra) ›Collacio‹. (T23). Christus assistens [Hbr 9,11]. Scribitur in glosa Levitici octava capitulo: Quod qui prestantior est et doctior ex omni populo
(107ra–109vb) ›Collacio‹. (T24). Hoc sentite [Phil 2,5]. Ait namque Ambrosius libro de officiis: Quod in adversis amicus probatur
(109vb–111rb) ›Collacio‹. (T25). Probet autem [I Cor 11,28]. Nam quanto actus est periculosior tanto agens illum debet esse sollicicior ne indebite agat
(111va–113rb) ›Collacio‹. (T27). Si consurrexistis [Col 3,1]. Nam scribit Ambrosius super Lucam libro septimo: Quod Christum sequi iubemur non corporis gressu sed mentis affectu
(113rb–116ra) ›In die pasce‹. (T28). Expurgate vetus [I Cor 5,7]. Nam dicit Christus in omelia de proditione Iuda: Sicut corporalis cibus cum ventrem invenerit adversis honoribus occupatum amplius ledit
(116ra–117vb) ›Collacio‹. (T28). Pascha nostrum [I Cor 5,7]. Nam dicit Christus Matthaei quinto capitulo: Nolite putare quoniam veni [Mt 5,17].
(117vb–120ra) ›Feria secunda pasce‹. (T28/2). Stans Petrus [Act 10,37]. Nam scribitur extra de probacionibus tercio loco: Quod testes prevalent instrumento
(120ra–122rb) ›Collacio‹. (T28/2). Hunc deus suscitavit [Act 10,14]. Potentia opificis ad plenum non relucet
(122rb–124rb) ›Feria tercia pasce‹. (T28/3). Surgens Paulus [Act 13,16]. Quoniam quia fides resurrexionis dominice fundamentum est ecclesie catholice
(124rb–125vb) ›Collacio‹. (T28/3). Pecierunt ut interficerunt [Act 13,28]. Quamvis hec verba ad litteram dicta sunt de Iudeis ut in epistola patet
(126ra–128ra) ›Feria IIII pasce‹. (T28/4). Aperiens Petrus os [Act 10,34]. Quia in omni opere bono et laudabili laus divina est querenda non hominis
(128ra–129va) Collacio. (T28/4). Nos testes [Act 3,15]. Cum ut ait Chrisostomus in omilia: Testimonium quod est a rebus credibilibus est testimonum
(129va–131va) ›Sequitur feria sexta pasce‹. (T28/6). Christus semel pro peccatis [I Pt 3,18]. Scribitur namque decimo methaphisice: Quod est necessarium impossibile est ut sit alimonio et quoniam per maxime necessarium fuit
(131va–132vb) Collacio. (T28/6). Hiis qui [I Pt 3,19]. Secundum quod ait Cassiodorus super Psalmos capulo primo: Misericordia dei nostre fragilitati diversa prestat beneficia
(132vb–135ra) ›Dominica prima post pascha‹. (T29). Omne quod [I Io 5,4]. Nam ut ayt Hugo de sacramentis libro I parte 9 capitulo 6: Tria sunt que ab inicio sive ante adventum Christi
(135ra–136va) ›Collacio‹. (T29). Omne quod [I Io 5,4]. Nam ut ait Cassiodorus: In bellis concitatis gloria vincentis semper apparet
(136va–140va) ›Dominica secunda post pascha‹. (T30). Christus passus est [I Pt 2,21]. Origenes super epistolam ad Romanos libro decimo: Devote mentes ad benefaciendum facilius exemplis quam sermonibus invitantur
(140va–141vb) ›Collacio‹. (T30). Sequamini vestigia [I Pt 2,21]. Scribit namque Boecius tertio de consolatione: Quod omnis mortalium cura quam multiplicium studiorum labore exercet
(141vb–145rb) ›Dominica tertia post pascha‹. (T31). Obsecro vos [I Pt 2,11]. Crisostomus super epistolam ad Hebreos omelia tertia scribit: Quod multa levitate opus habet qui corripit
(145rb–147ra) ›Collacio‹. (T31). Servi subditi [I Pt 2,18]. Nam ut ait Augustinus super epistolam 10 omelia 3: Memoria mercedis promisse perseverantem facit laborantem in operacione
(147ra–149va) ›Dominica quarta post pascha‹. (T32). Omne datum [Iac 1,17]. Quoniam ut scribit auctor libri de causis: Prima causa influit bonitatem suam omnibus rebus una influctione
(149vb–151va) ›Collacio quarte‹. (T32). Sit autem [Iac 1,19]. Auditus ut ait Aristoteles de sensu et sensato: Magnam partem confert ad intellectum
(151va–154va) ›Dominica quinta post pascha‹. (T33). Estote factores [Iac 1,22]. Nam ut liquet ex serie scripture: Deus creavit hominem ut beatitudinis particeps esset
(154va–156rb) Collacio. (T33). Hec est [Iac 1,27]. Quamvis munditia interior et exterior sit necessaria omni Christiano volenti deum in gloria videre
(156rb–160va) ›In die ascensionis sermo‹. (T36). Primum quidem [Act 1,1]. Nam ut ait Aristoteles nono Ethicorum: Amicus est consolativus amico visione et sermone
(160va–162va) ›Collacio bona‹. (T36). Videntibus illis [Act 1,9]. Nam ut ait glosa Jeremie 18 capitulo per omnes sensus ad iudicium et ad intelligentiam animi pervenitur
(162va–165ra) ›Sequitur alia dominica. Dominica infra octavam ascensionis‹. (T37). Estote prudentes [I Pt 4,7]. Quoniam ut ait Hugo de archa libro tertio capitulo decimo: Infirmitas humane condicionis est quod faciliter ledimur ab adversis
(165ra–168vb) ›Collacio‹. (T37). Vigilate in orationibus [I Pt 4,7]. Quoniam ut ait Ysidorus de summo bono: Servum dei sine intermissione legere et orare operari … Auch in der oben erwähnten Hs.
(168vb–171rb) ›In die penthecostes‹. (T39). Dum complerentur dies penthecostes erant [Act 2,1]. Quoniam ut ait Boecius de disciplina scolarium: Discipulus debet esse docilis attentus et benivolus
(171rb–174va) ›Collacio‹. (T39). Repleti sunt [Act 2,4]. Videmus per experientiam quod reges dum regni dyadema suscipiunt
(174va–176rb) ›De sancta trinitate sermo‹. (T40). O altitudo diviciarum [Rm 11,33]. Quoniam ut ait Ysidorus de summo bono libro nono: Auctoris facta semper indiscussa veneranda sunt
(176rb–178rb) ›Collacio‹. (T40). Ex ipso et per ipsum [Rm 11,36]. Quoniam ut ait Ambrosius in Exameron: Quod plures philosophi posuerunt non unum principium
(178rb–182va) ›Sequitur prima dominica post penthecosten‹. (T41). Deus caritas [I Io 4,8]. Postquam ecclesia celebravit festa de beneficiis divine caritatis
(182va–184rb) ›Collacio‹. (T41). Diligamus deum [I Io 5,2]. Quoniam ut ait Aristotelis primo Rethoricorum: Illi maxime iuste honorantur qui beneficia prestiterunt
(184rb–187va) Dominica II. (T42). Nolite mirari [I Io 3,13]. Nam ut ait philosophus primo methaphisice: Qui dubitat et ammiratur ignorare videtur
(187va–189vb) ›Collacio‹. (T42). In hoc cognovimus [I Io 3,16]. Quoniam ut ait philosophus octo ethicorum: Unus quisque operatur circa ea que maxime diligit cuius ratio esse potest
(189va–193rb) Dominica III. (T43). Humiliamini [I Pt 5,6]. Quoniam ut ait Bernardus in sermone: Exaltacionem concupiscimus quoniam nobilis creatura sumus et magni cuiusdam animi
(193rb–194va) ›Collacio‹. (T43). Humiliamini [I Pt 5,6]. Gregorius 13 libro moralia in Iob: Extolli possunt sed exaltari nequeunt quia inde profundius in imo sunt
(194va–197ra) ›Dominica quarta post trinitatis‹. (T44). Existimo [Rm 8,18]. Nam ut dicitur in libro de moribus Senece: Spes premii solacium facit labori id est illis qui laborant
(197ra–199va) ›Collacio‹. (T44). Intra nos [Rm 8,23]. Nam in magnis periculis et continuis constituti rei exitum ignorans materiam gaudendi et letandi ante evasionem periculorum non habent
(199va–203va) Dominica V. (T45). Omnes unanimes [I Pt 3,8]. Nam scribitur Extra de regulis iuris libro sexto: Quod omnes tangit debet ab omnibus approbari
(203va–205va) ›Collacio‹. (T45). In hoc vocati [I Pt 3,9]. Nam scribitur Extra de regulis iuris libro sexto: Dampnum quod quis sua culpa sentit sibi debet non alii imputare
(205va–208va) Dominica VI. (T46). Quicumque baptizati [Rm 6,3]. Quoniam ut ait Bernardus in sermone de purificatione: Hodie eramus filii ignorancie ignavie captivitatis
(208va–209vb) ›Collacio‹. (T46). Mortuus est semel [Rm 6,10]. Quoniam ut ait magister Nicolaus Ambianensis libro secundo de arte fidei katholice: Hominis culpam debuit homo satisfactione delere
(209vb–212rb) Dominica VII. (T47). Humanum dico [Rm 6,19]. Quoniam ut ayt Ysydorus de summo bono libro II capitulo VIII: Primordia conversorum blandis refovenda sunt modis
(212rb–215va) ›Collacio‹. (T47). Servi autem [Rm 6,22]. Nam ut dicitur I Cor III capitulo: Unusquisque propriam [I Cor 3,8]
(215va–219ra) Dominica VIII. (T48). Debitores sumus [Rm 8,12]. Quoniam ut ayt Bernardus in epistola ad fratres de monte dei: Sic habere debemus carnem nostram sive corpus nostrum sicut eger medicum
(219ra–222rb) ›Collacio‹. (T48). Debitores sumus [Rm 8,12]. Quoniam ut ayt Seneca de beneficiis: Beneficiorum scilicet acceptorum memoria senescere non debet
(222rb–225va) Dominica IX. (T49). Non simus concupiscentes [I Cor 10,6]. Quoniam ut ayt glossa Ezechielis XLVII capitulo: Erudiunt bonos exempla peiorum
(225va–228ra) ›Collacio‹. (T49). Non simus concupiscentes [I Cor 10,6]. Quoniam ut vult venerabilis doctor Nycolaus Ambianensis de arte fidei catholice libro IIo: Spiritus rationalis deum timere et ei servire tenetur et in omni obediencia ministrare
(228ra–231va) Dominica X. (T50). Scitis quoniam cum gentes [I Cor 12,2]. Quoniam ut ayt Jeronimus in prologo Corinthii sunt Achaici: Et hii similiter ab apostolo audierunt verbum veritatis et subversi sunt multifarie a falsis apostolis
(231va–233rb) ›Collacio‹. (T50). Scitis quoniam cum gentes [I Cor 12,2]. Quoniam ut ayt Bernardus: Errat omnis si quis illam celestem dulcedinem scilicet spiritus sancti gratiam huic cineri
(233rb–236vb) Dominica XI. (T51). Notum vobis facio [I Cor 15,1]. Solent doctores sive magistri cum discipulis exercicia continuare et lectiones sepius repetere
(236vb–239ra) ›Collacio‹. (T51). Gracia dei [I Cor 15,10]. Quoniam ut ayt doctor devotus: Quanto beneficia sunt digniora tanto peccata magnitudinis sunt deteriora
(239ra–241va) Dominica XII. (T52). Fiduciam talem [II Cor 3,4]. Quoniam ut ayt Bernardus in epistola ad Senonem: Ceca superbia est vicium quo aliquis existimans bonum quod non est
(241va–243vb) ›Collacio‹. (T52). Idoneos nos [II Cor 3,6]. Quoniam summaliter scribitur Danielis primo capitulo: Nabuchodonisor rex Babilonis precepit eligi pueros in quibus nulla esset macula decoros forma [Dan 1,4]
(243vb–247vb) Dominica XIII. (T53). Abrahe dicte sunt [Gal 3,16]. Quoniam sicut in obediencia maledictionem promeruit omnibus hominibus ut liquet ex scriptura
(247vb–249vb) ›Collacio‹. (T53). Mediator autem [Gal 3,20]. Nam scribitur in canone I questio I cito: Quod facto actoris successio dapnaretur heredis
(249vb–254va) Dominica XIIII. (T54). Spiritu ambulate [Gal 5,16]. Quoniam ut ayt Gregorius XXXI moralium: Quo plus caro premitur eo de celesti spe animus securius letatur
(254va–256rb) ›Collacio‹. (T54). Spiritu ambulate [Gal 5,16]. Quoniam de more est peregrinorum quod in aliena patria ubi via est periculosa
(256rb–262ra) ›Dominica XV‹. (T55). Si spiritu [Gal 6,1]. Quoniam ut ayt Gregorius in cura pastorali: In hoc mundo anima humana quasi more navis fluminis conscendentis
(262ra–264rb) ›Collacio‹. (T55). Operemur bonum [Gal 6,10]. Quoniam ut ayt glosa super Iudicum: Non debet miles Christi otiosus esse hoste intra patriam
(264rb–269ra) ›Dominica XVI‹. (T56). Obsecro vos [Eph 4,1]. Quoniam ut ayt glosa ad Romanos VII capitulo: Prosunt mala ista que fideles pie perferunt vel ad emendanda peccata
(269ra–271ra) ›Collacio‹. (T56). Obsecro vos [Eph 4,1]. Quoniam ut ayt Aristoteles IX ethicorum: Quod cum magno labore adquiritur magis diligitur ut patet in hominibus
(271ra–275rb) ›Dominica XVII‹. (T57). Obsecro ego vinctus [Eph 4,1]. Quoniam ut ayt glosa super Psalmo CXVIII: Iustificationes divine semper querende sunt ad profectum
(275rb–277va) ›Collacio‹. (T57). Ego vinctus [Eph 4,1]. Quoniam ut ayt Aristoteles IIIIo ethicorum: In infortuniis refugium est ad amicos
(277va–280rb) Dominica XVIII. (T58). Gracias ago [I Cor 1,4]. Quoniam ut ayt Seneca de beneficiis: Beneficiorum memoria numquam senescere debet id est de corde deleri
(280rb–282va) ›Collacio‹. (T58). Divites facti estis [I Cor 1,5]. Quoniam ut claret ex dictis magistri libro IIo summarum distinctio XV: Quod homo in primo a deo permaxime fuit ditatus
(282va–285rb) Dominica XIX. (T59). Renovamini [Eph 4,23]. Quoniam ut ayt glosa II Cor. IIII capitulo: Totus homo secundum interiorem et exteriorem sui partem inveteravit per peccatum
(285rb–287ra) ›Collacio‹. (T59). Laboret operando [Eph 4,28]. Quoniam ut ayt Bernardus in epistolis ad fratres de monte dei: Omnium temptationum et cogitacionum malorum et inutilium sentina est ocium
(287ra–290va) ›Dominica XX‹. (T60). Videte quomodo caute ambuletis [Eph 5,15]. Quoniam ut ayt Gregorius in omelia de virginibus: In presenti vita quasi in via sumus qua ad patriam pergimus
(290va–292ra) ›Collacio‹. (T60). Nolite inebriari vino [Eph 6,18]. Quoniam ut ayt glosa Mathei IIII capitulo: Doctor non ociosus in vacuum discurrat sed ubi sunt plures predicet
(292ra–296vb) ›Dominica XXI‹. (T61). Comfortamini in domino [Eph 6,10]. Quia iuxta traditiones sanctorum homo a tempore illo quo capax est rationis usque ad exitum anime continue sustinet bella
(296vb–299rb) ›Collacio‹. (T61). State succincti lumbos [Eph 6,15]. Quoniam quilibet rex ingressurus bellum delectatur habere milites ad pugnam expeditos et abiles hinc est
(299rb–303ra) ›Dominica XXII‹. (T62). Confidimus [Phil 1,6]. Quoniam ut ayt Gregorius XXVIII moralium: In principio pedem porrigit qui mensure sue limitem non attendit
(303rb–305rb) ›Collacio‹. (T62). Confidimus [Phil 1,6]. Nam sunt nonnulli non sapienter sed stulte et fatue apud se cogitantes atque dicentes perfecte vite
(305rb–309rb) Dominica XXIII. (T63). Imitatores mei [Phil 3,16]. Quoniam ut ayt Gregorius: Sicud solacium est miseris habere socios penarum et tormentorum
(309va–311ra) Collatio. (T63). Nostra conversatio [Phil 3,20]. Quoniam ut ayt Gregorius XXIIII moralium: Quod sanctorum vita quasi quedam forma nobis imitanda proponitur
(311ra–317va) ›Dominica XXIIII‹. (T64). Non cessamus [Col 1,9]. Quoniam audiendo apostolus profectum Colosensiam in fide et virtutibus congratulatur eisdem
(317va–321rb) ›Collacio‹. (T64). Initiale und Textbeginn herausgeschnitten, der Text setzt ein. in iam pre exposita arbori assimilatur … — … ut sine fine nobis consedat dulcedine sua frui ille liberalissimus communicator sui benedictus fructus ventris tui. Qui cum patre … Amen. ›Et sic est finis huius collecture pro simplicibus facte‹.
(321va–324ra) Registrum. Absolutio. Utrum papa potest absolvere … — … est inter intellectum et sensum c. 28. – 324rb–vb leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

Berlin 4,1 Die Manuscripta Magdeburgica der Staatsbibliothek zu Berlin Preußischer Kulturbesitz, Bd. 1: Ms. Magdeb. 1–75, beschrieben von U. Winter, Wiesbaden 2001 (Staatsbibliothek zu Berlin Preußischer Kulturbesitz. Kataloge der Handschriftenabteilung, Reihe 1: Handschriften, 4,1)
Prange Vikarien W. Prange, Vikarien und Vikare in Lübeck bis zur Reformation, Lübeck 2003 (Veröffentlichungen zur Geschichte der Hansestadt Lübeck 40)
Schneyer J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Schweitzer Bestände R. Schweitzer, Die alten und wertvollen Bestände der Stadtbibliothek. Entstehung der Sammlung. Geschichte der Auslagerung. Bedeutung der Rückkehr, in: Der Wagen 1992, 73–105 und 269–278
Weber Catalogus F. Weber, Catalogus codicum manuscriptorum theologicorum latinorum necnon philosophicorum quos asservat bibliotheca urbica Lubicensis, Lübeck 1934–1936 (Manuscript)
WZIS Wasserzeichen-Informationssystem. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart (http://www.wasserzeichen-online.de/wzis/index.php)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften in der Stadtbibliothek Lübeck.
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Nutzungshinweise)