de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Handschrift Wolfenbüttel, NLA WO, VII B Hs, Nr. 225 (Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften im Niedersächsischen Landesarchiv, Abteilung Wolfenbüttel. Beschrieben von Helmar Härtel, Mona Dorn, Katharina Krieg und Anja Schwarzbach. Wolfenbüttel, 2007.)
Helmar Härtel, in: Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften im Niedersächsischen Landesarchiv, Abteilung Wolfenbüttel. Beschrieben von Helmar Härtel, Mona Dorn, Katharina Krieg und Anja Schwarzbach. Wolfenbüttel, 2007.

Aristoteles

Papier — 217 Bl. — 20,8 × 14,3 cm — Erfurt — 15. Jh., 1. Hälfte

Aus zwei Teilen zusammengesetzt: I 1r–201v, II 202r–213v. Lagen: VI (13). VI (25). V+I (37). 8 VI (133). VII (147). 3 VI (182). V+1 (193). VI-4 (201). VI (213). 4 gezählte Blattreste der Einbandmakulatur (217). Foliierung beginnt mit fol. 2. Bei der Foliierung übersehen: 160a. Beim Neubinden Blatt 36 fehlerhaft zwischen Blatt 26 und 27 positioniert. Lagenzählung 1 (=2r) bis 13 (=134r). Bl. 214r–217v gez. Reste der Einbandmakulatur (s. Fragmente).

Zur Hälfte mit Leder bezogener Holzdeckeleinband.

Fragment: Makulatur. 4 Bl. Keinerlei Buchschmuck. 214r Stark zerstörter Text. Am Rand: Anno domini 1446 Hinricus Gleneborch servus universitatis Erffordensis [Kleineidam I, 210] deponebatur in locum cuius successit Caspar junior trahens moram in ponte mercatorum. Prefata deposicio facta est sub rectoratu doctoris Gotscalc de Messchede [Gotschalk Gresemunt de Meschede vgl. Kleineidam I, 284] post festum Favine domini [!] Caspar vero senior [Kleineidam I, 210] assumptus fuerat in rectoratu doctoris Hunoldi de Plettenberg [vgl. Kleineidam I, 330–331] ad locum Hinricus Clenes … – 214v leer.215r–217v Textfragmente aus der Einbandmakulatur.

Herkunft: Die Notizen zu Angehörigen der Verwaltung der Universität Erfurt weisen auf den Entstehungsort der Handschrift hin.

Henrici Handschriftenarchiv, 561. — Kristeller 3, 738. — Haucap-Nass, 225 Nr. 134. — Markowski, 311.

I

Papier — 201 Bl. — 20,8 × 14,3 cm — Erfurt — 1438

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber einkonturige Stange, darüber Stern: WZIS DE4860-Ms800_342 (um 1440). Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Blume, darunter weiteres Beizeichen, Marke aus Dreieck mit Punkten an Stange: WZIS DE4860-Ms825_300 (1434). Krone ohne Bügel, Mittelzinken einkonturig, Enden blattförmig, oben offen, Reif dreikonturig: WZIS NL0360-PO-50520 (1433). Krone ohne Bügel, Mittelzinken einkonturig, Enden blattförmig, oben offen, Reif zweikonturig: WZIS DE2730-PO-50327 (1439), DE1185-S326_213 (1440/1441). Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Blume: WZIS DE2730-PO-65513 (1439), DE8085-PO-65516 (1438). Ochsenkopf mit Augen, darüber zweikonturige Stange, darüber Blume: WZIS DE4620-PO-69845 (1440, weiterer Typ nicht nachweisbar). Säule mit Kapitell, darüber Krone (nicht nachweisbar). Lagen: VI (13). VI (25). V+I (37). 8 VI (133). VII (147). 3 VI (182). V+1 (193). VI-4 (201). Lagenzählung 1 (=2r) bis 13 (=134r). Spalten- und Zeilenzahl wechseln: bis fol 43: Schriftraum: 17 × 10,8 cm, 29–32 Zeilen, zweispaltig. Bis fol 147: Schriftraum: 16,5 × 10,2 cm, 38 Zeilen, einspaltig. Bis fol 201: Schriftraum: 16,8 × 10,5 cm, 37–45 Zeilen, zweispaltig. Bastarda und jüngere gotische Kursive von drei Händen, Hand 1 (jüngere gotische Kursive, Typ C): 1r–43v; Hand 2 (Bastarda): 44r–147v; Hand 3 (jüngere gotische Kursive, Typ C): 148r–212v. Gelegentlich Seitentitel. Buchschmuck nicht ausgeführt.

1ra–19rb Aristoteles: Puncta erffordensia super I–III libros de caelo et mundo aristotelis. Queritur primo quid sit subiectum in scientia librorum de celo et mundo. Notandum peo questione, quod de celo et mundo habetur sciencia tamquam de scibilibus remotissimis et non propriss … — … quia habent omnia latera equalia quo ad centrum. Sequitur materia libri de generacione et corrupcione. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 89ra–100va. Vgl. dazu Markowski, 62 Nr. 12.

19ra–25rb Aristoteles: Puncta erffordensia super I–II libros de generatione et corruptione aristotelis. Utrum de rebus generabilibus et corruptibilibus sit sciencia? Respondetur quod de eis est sciencia, ut de scibili remotissimo … — … sed secundum fidem tunc possibile est corruptum idem in numero reverti, quia hoc credimus de futura mortuorum resurrectione. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 100va–104rb. Vgl. Markowski, 67 Nr. 14.

25ra–32rb Aristoteles: Puncta erffordensia super I–IV libros meteorum aristotelis. Circa librum methaurorum utrum de impressionibus metroloycis sit sciencia. Nota impressio metroloyca … — … extrahitur de humore. Circa parva naturalia. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 104rb–109va. Vgl. Markowski, 67 Nr. 14.

32rb–36vb Aristoteles: Puncta erffordensia super librum de sensu et sensato aristotelis. De quibus determinetur in parvis naturalium libris. Respondetur quod in eis determinatur de passionibus et operacionibus ipsorum animatorum … — … quia tales sunt operaciones ad sciencias speculativas que sunt perfecciones scienciis practicis et manualibus. Etc. Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 109va–113ra. Vgl. Markowski, 87 Nr. 12.

36vb–38rb Aristoteles: Puncta erffordensia super librum de memoria et reminiscentia aristotelis. Utrum memoria sit solum preteritorum vel eciam presencium vel futurorum. Notandum memoria capitur quattuor modis … — … et hoc impedit actum reminiscendi. etc. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 113rb–114rb. Vgl. Markowski, 91 Nr. 11.

38rb–40va Aristoteles: Puncta erffordensia super librum de somno et vigilia aristotelis. Unde causetur sompnus. Notandum: triplex est sompnus … — … ut patet de tribus ultimis accepcionibus. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 114rb–116ra. Vgl. Markowski, 95 Nr. 14.

40va–41vb Aristoteles: Puncta erffordensia super librum de longitudine et brevitate vitae aristotelis. Utrum calidum et humidum sint cause longe vite. Respondeo. Notandum quod duplex est calidum … — … ad magnum ignem statim materia eius consumitur. Sequitur de respiracione. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 116ra–117ra. Vgl. Markowski, 99 Nr. 12.

42ra–42va Aristoteles: Puncta erffordensia super librum de spiritu et respiratione aristotelis. Utrum omnia animalia et solum talia habencia pulmonem respirent et inspirent. Respondetur quod sic … — … quia carent calore intrinseco et extrinseco. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 117ra–117va. Vgl. Markowski, 102 Nr. 3.

42va–43rb Aristoteles: Puncta erffordensia super librum de morte et vita aristotelis. Utrum aliqua mors sit naturalis et aliqua violenta. Nota, naturale capitur … — … sexto propter diversitatem cibi et potus et propter diversitatem laboris et sompni et vigilie. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 117va–117v. Vgl. Markowski, 104 Nr. 5.

43ra–43va Aristoteles: Puncta erffordensia super librum de iuventute et senectute aristotelis. Utrum iuventus et senectus sint passiones corporis vel anime, respondetur, quod non sunt passiones corporis tantum nec anime tantum … — bricht ab: … sine notabili augmentacione vel diminucione eiusdem etc. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 117va–117v. Markowski, 104 Nr. 5 (Schluss abweichend).

43va–vb Aristoteles: Quaestio super librum de iuventute et senectute Aristotelis. Utrum calor naturalis et innaturalis sint eiusdem speciei specialisime responditur quod sic … — … eius speciei etc. Initium wie: Ioannes Buridanus, Quaestiones super librum de iuventute et senectutete Aristotelis. Vgl. Markowski, 100 Nr. 4.

43vb Geometrische Figuren: Linea recta, linea curva etc.

44ra–46ra De arithmetica. Nota primo quid differentia est inter mathesis et mathesis …

46ra–47rb De musica. Queritur quid sit subiectum huius tocius libri …

47r De perspectiva. Queritur primo quotuplici pelle… – 47v–48 leer.

50r–117r Aristoteles: Puncta erffordensia super I–X libros ethicorum aristotelis. ›Circa libros ethicorum‹. Queritur primo circa materiam librorum ethicorum, utrum de virtutibus moralibus sit sciencia. Notandum, virtus capitur … — … ex quo sequitur, quod ista questio, ut proponitur, est falsa. Et sic est finis huius. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 118rb–182va. Vgl. Markowski, 121 Nr. 16.

117r–147r Aristoteles: Puncta erffordensia super I–XII libros metaphysicorum aristotelis. Queritur utrum methaphisica sit omnium scienciarum dignissima et optima, arguitur quod non … — … hoc ex quo talia non sunt probata racionibus naturalibus etc. Finis huius operis. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 182va–218ra. Vgl. Markowski, 114 Nr. 23 (im Erfurter Kodex fehlen die Bücher 2, 3–4 und 11).

148r–201ra Aristoteles: Puncta erffordensia super I–XII libros metaphysicorum aristotelis. Utrum methaphisica inter omnes alias sciencias optima et dignissima sit sapiencia certissima et prima philosophia? Pro ista questione est notandum … — … Et quia concordia illorum non diu duraret inter eos. Ideo necessarium est quod sit solum unus vetus princeps ut est unus verus deus in toto universo qui regit super omnes reges. Qui sit benedictus in secula seculorum Amen. Expliciunt disputata methaphisice anno domini millesimo quadringentesimo trisesimo [!] octavo prima feria post festum corporis Christi. – 201v leer. Parallelhandschrift Erfurt, UB, Dep. Erf., CA 4° 387a, 1r–84v. Vgl. Markowski, 114 Nr. 24.

II

Papier — 12 Bl. — 20,8 × 14,3 cm — Erfurt — 15. Jh., 1. Viertel

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen, darüber einkonturige Stange, darüber Blume: WZMA AT8900-102_26, WZIS DE6405-PO-65354 (beide 1408). Lagen: VI (213). Schriftraum: 16,8 × 10,5 cm, 37–45 Zeilen, zweispaltig. Jüngere gotische Kursive (Typ C) von einer Hand. Buchschmuck nicht ausgeführt.

202ra–212vb Quaestiones. U.a. (202rb) Utrum circa primum principium complexum doctrine contingat … errare. Responditur quod non quia est … (203ra) Utrum finis sit causa … (203va) Utrum materia sit principium per se … (204va) Utrum duo accidentia … possunt esse in eodem subiecto … (205rb) Utrum relacio que est … (206rb) Utrum … sit … (206vb) Utrum de ente per accidens sit … (207rb) Utrum omne futurorum … — … (209vb) Utrum substantie materialis forma sit … (210ra) Utrum universale sit aliquid in rebus preter operacionem intellectus. Responditur … (210vb) Utrum aliqua forma substantialis possit … (211va) Utrum accidens sit forma simplex … (211vb) Utrum potentia sit … – 213 leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

Haucap-Nass A. Haucap-Nass, Die Stiftsbibliothek von St. Blasius in Braunschweig. Ein Überblick mit einer Handliste der nachweisbaren Handschriften und Drucke aus dem Blasiusstift, in: Die Welfen und ihr Braunschweiger Hof im hohen Mittelalter, hrsg. von B. Schneidmüller, Wiesbaden 1995 (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 7), 205–225
Henrici Handschriftenarchiv E. Henrici, Findbuch und Handschriftenbeschreibungen zu den Beständen Staatsarchiv Wolfenbüttel Hs IV, VI 5, 11, 13, VII B–D, 2 Bde. masch., Berlin 1906–1909 (Handschriftenarchiv der Berlin - Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften)
Kleineidam E. Kleineidam, Universitas studii Erffordensis, Bd. 1–3, Leipzig 21992–1997 (Erfurter theologische Studien 14, 22, 42)
Kristeller P. O. Kristeller, Iter Italicum, accedunt alia itinera. A finding list of uncatalogued or incompletely catalogued humanistic manuscripts of the Renaissance in italian and other libraries, Bd. 1–7, Leiden 1963–1997
Markowski M. Markowski, Repertorium commentariorum medii aevi in Aristotelem Latinorum qui in bibliothecis Saxoniae Inferioris asservantur, Kraków 2007 (Corpus philosophorum medii aevi)
WZIS Wasserzeichen-Informationssystem. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart (http://www.wasserzeichen-online.de/wzis/index.php)
WZMA Wasserzeichen des Mittelalters (WZMA). Kommission für Schrift- und Buchwesen des Mittelalters der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien (http://www.ksbm.oeaw.ac.at/wz/wzma.php)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Handschriften im Niedersächsischen Landesarchiv, Abteilung Wolfenbüttel.
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Nutzungshinweise der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.